Upload
tjn2811
View
2.862
Download
17
Embed Size (px)
Citation preview
Istorija muzikePostanak muzikeOtkud muzika? Muzika postoji otkad i ljudi. Sta i kako su praljudi svirali? Niko ne zna. Sredinom XIX veka javljaju se prve teorije o postanku muzike: - Britanski filozof, Herbert Spenser je smatrao da muzika nastaje u afektu usled viska energije, kada hocemo da izrazimo nase emocije kroz dizanje i spustanje glasa. On je vrsio oglede na zivotinjama kako bi dokazao svoju teoriju. - Carls Darvin je smatrao da muzika nastaje usled privlacenja suprotnih polova. On je takodje vrsio oglede na zivotinjama. - Karl Biher, Nemacki ekonomista je definisao muziku kao proizvod rada. Smatrao je da je muzika nastala sa proizvodnjom i da prati pokrete pri bilo kakvom radu. - Nemacki prirodnjak, Karl tumf je smatrao da je muzika nastala kao signalno sredstvo (da bi se primitivni ljudi dozvali medjusobno). - il Kombarje, Francuski muzikolog je doveo u medjusobnu vezu muziku i magiju, sto je u principu i najtacnija tvrdnja. Muziku koriste primitivni narodi starog veka: - Ljudi sa Cejlona (danasnja Sri Lanka); - Ljudi sa Gvineje (tadasnji Irijan); - Afrikanci; - Amazonci; - Aboridzini (Australija). Magija igra vaznu ulogu u zivotu primitivaca. Oni njom objasnjavaju sve natprirodne pojave. Muziku koriste pri ritualima. Tada upotrebljavaju tekst i melodiju, uz koju pevaju odredjeni tekst. Tadasnja muzika se sastojala u ponavljanju kratkih odlomaka uz dinamiku pri smenjivanju pevanja vraca i plemena. - Kasnije se javljaju napevi u kojima se upotrebljavaju V2, a kasnije i 4, 5 i 8. Vrste napeva su: radni, vojnicki, ljubavni (lirski) i uspavanke. - Najstarija lestvica je pentatonika. Ona je upotrebljavana u Kini, Japanu, Skotskoj, Irskoj, Madjarskoj... - Sto se tice viseglasja prvo se pevalo paralelno u 1, a kasnije i u svim ostalim intervalima, a najvise u 2, 4, 5 i 8, tek kasnije u 3. Prvi oblici viseglasja su: o Heterofonija dvoglasno, unisono pevanje koje se na sredini kompozicije siri u pevanje u 4 i 5, a zatim se ponovo vraca na unison; o Bordun 1 glas lezi, dok 2. gradi melodiju; o Imitacija ponavljanje jedne male fraze kroz glasove. - Instrumenti imaju veoma znacajnu ulogu u zivotu primitivaca. Prvo koriste dlanove i glas da proizvedu zvuk, kasnije udaraju dlanom o neki predmet, a jos kasnije predmetom o predmet. Tako nastaju prvi instrumenti: Udaraljke Prve udaraljke su pravljene od drveta, kamena, kostiju neprijatelja, metala. Duvacki instrumenti Prvi duvacki instrumenti su flaute od trske, drveta, i od kostiju zivotinja i zarobljenih neprijatelja. Kasnije se javljaju trube. Zicani instrumenti Prvi izvor zvuka u obliku zicanog instrumenta je tetiva luka. Kasnije se broj zica povecava i dodaje se rezonator, i tako nastaju citre, harfe, lire... Uz magiju i muziku pojavljuje se jos jedna vazna umetnost, a to je ples. Uz prizivanje raznih duhova i bogova i pesmu i svirku, javljaju se i igre oko vatre tj. prvi plesovi.
Muzika u zivotu starih naroda
(Stari vek)Stari vek traje od postanka coveka do IV V veka nove ere. U starom veku vlada robovlasnicki poredak. Postoje dva sloja klase ljudi: 1. Vladari (crkva i bogataski sloj) i 2. Robovi Muzika je podredjena i pise se po volji vladara, crkve i bogatasa, dok muzika robova ne postoji. Pojavom klasnog drustva muzika je na visem nivou i od tada se muzikom bave semo profesionalni muzicari (pevaci, sviraci, igraci), koji rade na dvorovima. Javljaju se i novi instrumenti: udaraljke od bronze, gline, drveta; duvacki instrumenti se osavremenjavaju i javljaju se flaute, rogovi, trube; i na kraju zicani instrumenti, koji su najznacajniji, harfe, lutnje, kitare, pa cak i hidraulicne orgulje. - Muzika u ovom razdoblju je uglavnom jednoglasna. - Vladari kasnije shvataju znacaj muzike i ona se pojavljuje u verskim obredima u hramovima, a izvode je profesionalci. - O muzici starih naroda saznajemo sa reljefa na zidovima palata, grobnica, hramova, kipova. U ovo doba se javljaju prve teorije muzike, ali nije bilo notacije, pa su se melodije prenosile usmeno s kolena na koleno.
Egipat MisirEgipat u starom veku ima veoma razvijenu kulturu i umetnosti vajarstvo, knjizevnost, a narocito muziku. Muzicari su smatrani faraonovim rodjacima, a bez muzike nije mogla da se zamisli ni jedna svecanost. Muzika se izvodila u hramovima, na dvorovima, ulicama, trgovima gde su ljudi i igrali-plesali. - Instrumenti koji su tada korisceni u Egiptu bili su: veliki broj udaraljki, flaute, trube, a narocito su bili zastupljeni zicani instrumenti, pre svega harfe. III miliona godina pre nove ere Egipcani su pravili savrsene harfe. To su bile harfe u obliku luka, tzv. lucne harfe. Sem harfe od zicanih instrumenata bile su zastupljene lutnje, citre i hidraulicne orgulje, koje su tada postojale samo u Egiptu i radile su pomocu vode i vazduha. - Egipcani su poznavali i orkestar vojni orkestar sastavljen od duvackih instrumenata i udaraljki. - Sto se tice teorije muzike u Egiptu su bile zastupljene Pentatonika i Hromatika. Poznaju intervale koji su imali znacajnu ulogu u muzici uopste, a najvise koriste 4, 5 i 8. Tada jos uvek nije bilo notacije.
Mesopotamija IrakPrve civilizacije koje su naseljavale ovo podrucje su: Sumerci, Vavilonci i Asirci. Muzika je u Mesopotamiji bila vezana za religiju u crkve se uvode instrumenti. Sve crkve su gradjene uz pesmu, a u toku godine su se tacno rasporedjeno pevali crkveni napevi. Muzicare imamo i na dvoru, gde moze raditi i do 150 profesionalaca. - Od instrumenata koriste se: razne udaraljke, cegrtaljke, bubnjevi, duvacki instrumenti sa jezickom tipa oboe i roga, lire i harfe. - Ovi narodi takodje poznaju orkestar, a od terorije muzike poznaju intervale, od kojih su glavni 5 simbol 5 cula, i 7 simbol 7 dana u nedelji i broj tada poznatih planeta.
Japan Nipon (Izlazak sunca)O muzici Japana nema puno pisanih podataka. Ipak zna se da su Japanci u starom veku poznavali pentatoniku i da Japanska muzika dostize vrhunac u VIII veku nove ere. Oblici muzike koji su se tada koristili su: - Ko uta i Ha uta solo pesme; - Gagaku To je bila vrsta instrumentalne muzike, koju je izvodio orkestar na otvorenom imitirajuci zvukove iz prirode; - No je razvijenija vrsta muzike scenska muzika u kojoj ucestvuju horovi, pevaci i plesaci uz instrumentalnu pratnju, sto predstavlja zacetke japanske opere. - Instrumenti koji se koriste su: trzacki: Biva, Samizen, koji ima 3 zice i dugacak i tanak vrat, i Koto tip gitare sa 13 zica; i od duvackih instrumenata Sakuhaci flauta od bambusa.
Palestina Izrael
Najznacajnija uloga muzike je u hramu i smatrali su je sredstvom za dobijanje Jehovine (bog) naklonosti. Muzika je imala veoma veliki znacaj Njihovi carevi su i sami bili kompozitori: Car David je napisao 150 psalama. Psalmi su pohvalne pesme Bogu, oni su jednoglasni, izvode se u recitativnom stilu uz pratnju nekog zicanog instrumenta. Car Solomon Pesma nad pesmama. - Profesionalci se javljaju kasnije. - Od teorije muzike poznaju pentatoniku, lestvicu od 8 tonova i ukrase koji su tada dosta bili upotrebljavani. Crkvene pesme su izvodili u stilu responzorijalnog pevanja dijalog izmedju svestenika i hora. - Istrumenti koje su koristili su: bubnjevi, kastanjete, trube od metala, za koje su verovali da rasteruju zle duhove, razne flaute i oboe sa jezickom, tipicno njihov instrument Sofar vrsta roga, razne harfe, lire lutnje...
ArapiSvojim orijentalnim karakteristikama Arapi su mnogo uticali na evropsku muziku. Centri arapske muzike u starom veku su: Medina, Damask, Kordoba, Sevilja, Kairo i Bagdad, koji je imao orkestar od 200 clanova koji je izvodio 100 izabranih pesama iz toga doba, a najznacajniji centar je Kalifov dvor, gde su se izvodile narodne pesme. - U VIII veku Arapi u Kordobi osnivaju skolu sviranja i pevanja, a Sevilja postaje centar za proizvodnju najznacajnijih muzickih instrumenata. - Muzika je narodna (narod je stvarao muziku). Oblici koji su korisceni su: Balada vokalno-instrumentalna pesma od nekoliko stihova; Makami vokalno-instrumentalno delo zasnovano na improvizaciji. - Od teorije muzike poznaju dijatoniku, hromatiku i enharmoniju; lestvicu od osam stepeni i poznaju manje tonske razmake od polustepena (1/3, 1/4, 1/5, 1/6 stepena).
KinaKina je jedna od starih drzava. Njihovi filozofi su se bavili muzikom, npr. Konfucje. Kinezi su bili skloni velikim svecanostima i ceremonijama. Ni jedan vid kulture se nije mogao zamisliti bez muzike (hramovi, dvorovi, ulice, trgovi). Pesme i himne su pevane uz orkestar koji se sastojao od 500 do 700 clanova. Imali su veoma razvijenu teoriju muzike lestvice: - Pentatonika lestvica od 5 tonova, bez polustepena. Pet tonova smatraju simbolom zemlje, vatre, vode, drveta i ruda; ili simbolom drustvenog uredjenja: vladar, visoki drzavnici, narod, javni sluzbenici, proizvodi. Ova lestvica je koriscena i u svetovnoj i u duhovnoj crkvenoj muzici. - Tsai jui lestvica od 7 tonova i ponovljen 8. dur sa #4 stupnjem (lidijski modus). - Lestvica od 12 tonova hromatika svirali su je pomocu instrumenta Liu koji se sastojao od 12 cevcica razlicitih dimenzija. Broj dvanaest je bio simbol meseci u godini i broja apostola. - Instrumenti: Udaraljke prave ih od kamena, metala, bronze. Poznaju preko 40 vrsta bubnjeva, koji mogu dostici precnik i do 2,5 m. Karakteristican je tipicno kineski instrument King udaracki instrument od kamenih plocica po kojima se udaralo drvenim cekicem; Duvacki intrumenti imaju ih veliki broj: trube; flaute; Jo frula sa 7 rupica od bambusa; eng je imao rezonator od osusene tikve ili lubenice, u kome se nalazilo od 13 do 36 bambusovih trski razlicite velicine, a na posebnu trsku se uduvavao vazduh; Zicani: harfe; lire; Kin koji se svirao u lezecem polozaju i imao je od 5 do 15 zica; Lip slican gitari. - Izmedju VI i XII veka Kinom vlada dinastija Tang, a od VII do IX veka pojavljuju se novi instrumenti: lire, lutnje i harfe i veliki broj stranih muzicara. Od IX do XII veka pojavljuje se autenticna kineska vrsta muzike Song Scenska muzika koja predstavlja osnovu kineske opere. Ovde imamo recitacije, glumu i dekoraciju.
Indija
U Indiji se muzici pripisuje bozansko poreklo i magicna moc. Smatrali su da ona utice i na zivotinje i biljke. Muziku nalazimo u hramovima i na dvorovima, cak je i sam kralj komponovao muziku. Postoje 2 vrste muzike: Saman smirena melodija nema skokova, duhovnog karaktera; Raga je svetovna muzika eksplozivna, brza, razdragana, sa mnogo skokova i ukrasa (suprotnost Samana). - Imaju veoma razvijenu teoriju muzike. Poznaju pentatoniku kineska bez polustepana. Kasnije se pojavljuje lestvica od 7 tonova, gde je svaki stupanj je imao svoje ime zaceci solmizacije. Poznavali su razmake od stepena, tako da oktavu dele na 22 stepena. Obim melodije je isao i do 3 oktave. Poznaju cak i viseglasje Bordun (jedan glas lezi, dok drugi gradi melodiju). - Imaju veoma bogat instrumentarijum: gongovi, kastanjete, bubnjevi, frule, oboe, gajde, trube, rogovi, Vina tipicno indijski zicani instrument, Ravanastron, Sarangi. - Koriste karakteristicnu vrstu scenske muzike, koju su nazvali Igrana drama (u prevodu). Ona obuhvata glumu pod maskama, uz instrumentalnu pratnju i malo dekora.
Grcka Helada, HelasU grckoj vlada helenisticka kultura, koja dostize vrhunac robovlasnickog drustva i sa njom pocinje istorija ne samo muzike vec i covecanstva. U grckoj u to vreme vlada parlament nema kralja po drzavnom uredjenju je republika. Iz tog doba poznati su nam njihova arhitektura, vajarstvo, slikarstvo... Omladina je obavezno morala da se bavi muzikom, a narocito je bila razvijena horska muzika. Imali su horove od 12 do 25 clanova. Sama rec muzika je grckog porekla i oznacava sve sto pripada Muzama (boginje nauke i umetnosti), tako da se smatra da je muzika bozanskog porekla. Nju nalazimo na vencanjima, pogrebima, pri verskim obredima, na trgovima. Njihovi filozofi su se takodje bavili muzikom: Aristotel, Pitagora, kao i Fidija vajar. Prvi muzicari su Amfion, Orfej, Marsija, Limos... - Instrumenti: Prvi instrument koji poznaju je Kitara (lira) trzacki zicani instrument sa 8, 11 ili 15 zica. Lira je bila obavezna za ucenje i bila je kucni instrument; Aulos je duvacki instrument od trske ili slonove kosti. Sastojao se iz dve cevi, koje je svirac, obe, drzao u ustima. Na obe cevi imao je od 4 do 15 rupica. Na desnoj se izvodila melodija, a na levoj pratnja. Koristio se na gozbama, pratio vojnicki korak i na galiji, kao sredstvo za davanje ritma veslacima; Jos poznaju razne vrste truba, panovu frulu, kastanjete i razne zvecke. - Oblici grcke muzike: Postoje dve vrste vokalno-instrumentalne muzike i to su: Kitarodija pevanje uz kitaru, i bila je popularnija od Aulodije, sto je druga vrsta vokalno-instrumentalne muzike; Takodje postoje 2 vrste instrumentalne muzike: Kitaristika i Auletika; Oblici horske (vokalne) muzike izvodio ih je hor koji je imao od 12 do 25 clanova. Pevalo se unisono ili u oktavama, a kasnije dobijaju instrumentalnu pratnju: o Tren zalopojke uz aulos; o Pean radosne pesme o sreci i zdravlju posvecene bogu lepote Apolonu. Bilo je duhovnih i svetovnih Peana; o Ditiramb posvecen bogu vina Dionisu Dioniziju. Izvodio se na trgovima, a izvodilo ga je 50 plesaca i pevaca, koji su bili obuceni u jagnjece koze i igrali oko oltara, gde je lezala skulptura boga. Bili su praceni sa 2 aulosa; o Himne pesme posvecene bogovima; o Skolion napitnice pesme posvecene vinu i vinovoj lozi; o Enkomej pohvalne pesme coveku ili bogu; o Himenej vrsta svadbenih pesama; o Partenije pesme koje su zene pevale u slavu boginje Artemide; o Tragedija dozivljava vrhunac u VI veku pre nove ere. Razvila se iz Ditiramba. Solista dobija vecu ulogu i on prica o Dionisovom zivotu. Uvode se prvi glumci, koji su nosili maske na licu, pa plesaci dobijaju znacajniju ulogu. Hor se javlja medju cinovima, kao komentator dramske radnje i predstavlja masu naroda. Imao je od 12 do 25 clanova koje su pratili aulosi i kitare. Tragedija je imala 5 cinova. Ditiramb se izvodio na trgovima, a tragedija se izvodi u amfiteatru (pozoriste polukruznog oblika na otvorenom sa 20.000 kamenih sedista i binom u sredini). Svi ucesnici tragedije su se nalazili na sceni. Znacajni tvorci tragedija su Euripid, Sofokle i Eshil. Tragedija iscezava u 5 veku; o Nasuprot tragediji razvija se komedija, koja takodje, kao i tragedija, nastaje iz Ditiramba. U komediji se opisuju natprirodne sile, a izvodi se na gozbama pevanje i ples uz instrumentalnu pratnju. Kasnije iz komedije i tragedije nastaje opera.
- Teorija muzike Grci su prvi podigli teoriju muzike na visi nivo. Dele intervale na konsonantne i disonantne; konsonantni su 4, 5 i 8, a disonantni su svi ostali intervali. Imali su znacaj I, IV i V stupnja i poznavali su dijatoniku, hromatiku i enharmoniju. Imali su oznake za duze i krace note U duzi slogovi; - kraci slogovi. Tetrahord je glavna lestvica i na njoj se gradi ova muzika. Vrsta se odredjuje brojem polustepena. Spajanjem tetrahorada dobijaju se prve lestvice koje su bile silazne. Ove lestvice dobijaju imena po grckim pokrainama (Dorija, Frigija Lidija...), ima ih sedam, a neke od njih su: o Dorska lestvica modus imala je polustepene izmedju 3. i 4., i 7. i 1. stupnja i bila je velicanstvena; o Frigijska lestvica modus je imala polustepene izmedju 2. i 3., i 6. i 7. stupnja i ona se koristila za opisivanje uzbudljivih dogadjaja; o Lidijska lestvica modus polustepeni izmedju 1. i 2., i 5. i 6. stupnja i njom se izrazavala patnja i bol. Prvi i poslednji ton tetrahorda su morali uvek biti fiksirani, a ostali su mogli da moduliraju. Notacija Kod Grka je veoma vaznu ulogu imao horovodja, jer pevaci, bez njega, nisu znali visinu i trajanje tona. Od najveceg znacaja je uvodjenje jedne crte, na kojoj se belezilo.
RimPostaje Evropski kulturni centar u II veku pre nove ere. Nema sopstvenu, autenticnu, muziku, vec na njega uticu Sirija, Egipat i Grcka. Muzicari i solisti su dovodjeni iz inostranstva, a imucniji ljudi su imali sopstvene orkestre. Najkasnije muzika dolazi do vladara Neron, Kalikula koji su bili kanibalisticki nastrojeni. - Muziku nalazimo u arenema pri borbi gladijatora i zivotinja koriste se duvacki instrumenti da bi docarali uzas borbe. - Instrumenti koje koriste su: Hidraulicne orgulje na dvorovima; Od duvackih instrumenata Aulos, trube, rogovi i Lituus; a od zicanih Kitara i Cimbal stoji vodoravno i svira se udaranjem palicama o zice.
Rezime Stari vek (od postanka coveka do V veka n. e. )Muzika postoji otkad i ljudi, tako da stari vek traje od postanka coveka, pa do V veka nove ere. Najtacnija tvrdnja o nastanku muzike jeste teza francuskog muzikologa Zila Kombarjea, da je muzika nastala iz magije. U pocetku stari vek je drustveno besklasan, a kasnije u dobe muzike starih naroda javlja se robovlasnicki drustveni poredak. Muzika se tada sastojala od kratkih odlomaka, koji su ponavljani uz promenu dinamike. Javljaju se melodijski intervalski skokovi V2, a kasnije i C4, C5 i C8; napevi vrste napeva su radni, vojnicki, lirski ljubavni i uspavanke. Javlja se i viseglasje prvo u paralelnim 1, zatim i u ostalim intervalima, a kasnije se javljaju 3 vrste viseglasja: heterofonija unisono-4, 5-unisono; bordun 1 glas lezi dok se drugi krece; i imitacija ponavljanje krace fraze kroz glasove. Najstarija lestvica je pentatonika. Nastaju i prvi instrumenti: udaraljke od drveta, kamena, kostiju, metala; duvacki flaute od trske, drveta i od kostiju zivotinja ili neprijatelja, kasnije se javljaju trube; zicani nastaju od tetive luka, tako sto se dodaju zice i rezonator, i to su citre, harfe, lutnje... Uz magiju i muziku javlja se jos jedna umetnost ples - igre oko vatre.
Muzika u zivotu starih narodaStare drzave su: Egipat Misir, Mesopotamija Irak, Japan Nipon-u prevodu izlazak Sunca, Palestina Izrael, Arapi, Kina, Indija, Grcka Helada Helas, Rim. - Karakteristike: robovlasnicki drustveni poredak vladari i robovi, muzika je po volji vladara i njom se bave profesionalci. Preovladava jednoglasje, koriste se razni intervali, cak i razmaci manji od polustepena. Koriste se ukrasi, pentatonika, dijatonika, hromatika, enharmonija. U Grckoj se javljaju tetrahordi, modusi, linija za belezenje melodije i oznake za nacine pevanja dirigent je sve odredjivao. Javljaju se i crkveni napevi responzorijalno pevanje i viseglasje. - Oblici: ko-uta, ha-uta solo pesme, gagaku instrumentalni obl, no scenska muzika, psalmi, balade, makami, saman Indijska muzika mirne melodije, raga Indijska muzika brzog tempa, Kineska igrana drama. Oblici grcke muzike su: kitarodija v. i. delo pesme uz kitaru; aulodija v. i. delo pesme uz aulos; kitaristika instrumentalna-kitara; auletika instrumentalna-aulos. o Oblici horske muzike: enkomej, himenej, tren, pean, ditiramb, himna, skolion, partenije, tragedija, komedija. - Instrumenti: razne udaraljke od bronze, gline, drveta bubnjevi, cegrtaljke, kastanjete...; duvacki flaute, trube, rogovi, oboe, aulos, metalne trube; zicani harfe, lire, lutnje, kitare, biva, samizen, koto...; i hidraulicne orgulje na princip vode i vazduha. - Prvi kompozitori su Amfion, Orfej, Marsej, Limos.
Srednji vekU srednjem veku sve vise dolazi do sukoba naroda i vladajuce klase, i samim tim se slabi unutrasnja snaga Rima, a spoljasnji neprijatelji su bili Huni, Mongoli, cije je zajednicko ime bilo Varvari (tako su ih Rimljani zvali). 395. godine rimsko carstvo se cepa na I i Z i dolazi do preokreta i promene nacina zivota. 476. godina se smatra godinom koja je okoncala starovekovni robovlasnicki drustveni poredak i uspostavila srednjovekovni feudalisticki drustveni poredak. - U feudalistickom drustvenom uredjenju postoje dva sloja klase naroda: vladari feudalci feud, u prevodu, znaci zameljisni posed, a feudalci su bili veleposednici; i kmetovi ljudi koji su sluzili vladarima i crkvi, i koji su u principu bili (lose)placeni robovi. Sve ove promene donose veoma vazne poglede na svet, stvaranje i umetnost. Hriscanstvo je tada bilo glavna idejna snaga. Crkva nastoji da sebi privuce sto vise vernika. Sve je prozeto hriscanstvom, nalazimo ga u nauci, tehnici, umetnosti i u obicnom zivotu. Tada se razvija svetovna muzika. Srednji vek se deli na dva perioda: - Rani srednji vek od V do X veka tad se izvodila samo jednoglasna muzika; i - Kasni srednji vek, koji se moze podeliti na 2 perioda: Od 1000. do 1200. godine Romanika; i Od 1200. do 1400. godine Gotika obuhvata razvoj viseglasja i instrumentalnu muziku.
Crkvena muzikaU prvih sto godina srednjeg veka (pocetna faza srednjeg veka) Rim je zabranjivao propovedanje hriscanstva i vrsenje hriscanskih obreda, pa su hriscani bili prinudjeni da svoje obrede vrse u katakombama. Uz te obrede hriscani su pevali jednoglasne melodije, bez instrumenata i bez pokreta dakle crkvena muzika je tada bila vokalna. Car Konstantin 313. godine u Milanu dozvoljava propovedanje hriscanske vere, koja postaje glavna idejna snaga srednjeg veka. Pocinju da se zidaju crkve, a muzika je poverena profesionalcima i prenosi se usmenim putem. Bogosluzenja su bila na latinskom jeziku. Prve melodije se uzimaju iz Sirije, Izraela, Misira Egipta. Hriscanstvo se rasprostranjuje po celoj Evropi i u Bogosluzenje se uvode narodne melodije svaka drzava svoje narodne melodije (Srbi Osmoglasnik). - Rim kasnije ustanovljava pravilo da se Bogosluzenja u celoj Evropi moraju vrsiti na Latinskom jeziku, a u Rimu pocinje skupljanje melodija. Prvi sa skupljenjem melodija pocinje Papa Grgun I (560 604), koji poslednjih 14 godina svog zivota bira duhovne napeve svih naroda bez hromatike, enharmonije i bez velikih skokova mirne melodije u obimu linijskog sistema. Zbirka tih melodija nazvana je Antifonardi, i bila je zlatnim lancem vezana za oltar. Sve crkvene melodije nazvane su Gregorijanski koral. On se morao znati napamet, zbog cega se osniva posebna skola I skola u Rimu za ucenje Gregorijanskog korala. Karlo Veliki je uspostavio Gregorijanski koral u celoj Evropi. Izvodjenje Gregorijanskog korala: Svestenik izvodi psalmodijski solo; Naizmenicno pevanje svestenika i naroda (hora) responzorijalno pevanje; Dva hora u vidu antifonog pevanja (u vidu dijaloga). - U Gregorijanski koral se sve vise ubacuje narodnih motiva. Pojavljuju se prvi instrumenti i gluma. Opisuju se dogadjaji iz poslednjih Hristovih dana i tako nastaja Liturgijska drama. Od XIV do XVI veka pojavljuje se muzicki oblik nazvan Misterij. U njemu se opisuje zivot Isusa Hrista i njegovih ucenika. Izvode ga glumci i pevaci uz instrumentalnu pratnju.
ViseglasjeNa pocetku kasnog srednjeg veka XI vek, grad je sa zanatstvom i trgovinom centar okolnih zbivanja, a gradjanstvo postaje glavna motorna struktura. Grade se katedrale prva koja je izgradjena je Notr Dam; i univerziteti prvi je Sorbona u Francuskoj. U to doba javlja se pobuna protiv crkve i njenih shvatanja. Tada u Engleskoj nastaju prve viseglasne kompozicije, kasnije ih praktikuje i cela Evropa: - Prvi i nasjstariji oblik viseglasja je Organum. On je dvoglasan, jedan glas ima c. f. (cantus firmus zadati glas) melodija iz gregorijanskog korala, dok drugi prati c. f. paralelnim kretanjem u kvartama ili kvintama, ili unisono 4 i 5 unisono; - Diskant dvoglas sa gregorijanskom melodijom kao c. f. i pratecim glasom koji se kretao suprotno od c. f. i bio u sitnijim notnim vrednostima; - Gimel dvoglas u paralelnim 3 i 6; - Fo burdo troglas u paralelnim trozvucima; Kasnije u XII i XIII veku u Francuskoj, u crkvu se uvode orgulje. Prvi kompozitori su: Leonimus napisao 80 organuma; Magnus; Perotimus prvi pisao fo burdoe, cak i prve cetvoroglasne kompozicije i uvodi prvu podelu hora na 4 glasa: sopran, alt, tenor i bas. - Konduktus latinski (zbog Rima) strofican tekst i javlja se u kasnom srednjem veku; - Motetus je duhovna najcesce troglasna kompozicija. Ima jedan vodeci glas c. f., a na njemu se izvode dva razlicita teksta, na razlicitim jezicima. Tekstovi su bili svetovnog karaktera, tako da ovaj oblik u XIII veku dobija duhovno-svetovnu formu; Kasnije on dobija i instrumentalnu pratnju koja svira c. f. i on postaje svetovna melodija; - Hoketus je cetvoroglasan i karakterise ga isprekidana melodija sa mnogo pauza; - Rondelus je mogao biti troglasan ili cetvoroglasan i imao je jednu melodiju koja se provlacila kroz glasove; - Kanon je vrhunac polifonije u XIII veku i nastao je u Engleskoj. Sastoji se iz melodije koju imitiraju glasovi i traje sve dok poslednji glas bar jednom ne izlozi melodiju (temu). Najstarija kompozicija u obliku kanona je sestoglasni (4 tenora i 2 basa) kanon iz 1310 godine u durskoj lestvici Leto nam dolazi.
Svetovna muzika narodna muzikaNema mnogo zapisa svetovne muzike jer su crkva i vlast zabranjivali narodu da se bavi muzikom crkva je imala svoj stav i principe, a narod je bio neobrazovan. Narodna muzika je ipak opstajala i prenosila se usmeno. To su bile: balade, ratnicke pesme, romanse, ljubavne, zanatlijske pesme, decje pesme, pa cak i uspavanke. - Znacajnu ulogu u izvodjenju narodne muzike imalu putujuci muzicari. U Francuskoj se nazivaju zongleri, a u Nemackoj spilmani. Oni nisu imali nikakva prava. Vlast i crkva su ih progonili, jer su smatrani predstavnicima djavola zbog toga sto su se u svojim pesmama rugali vladarima i crkvi. Narod ih je voleo. Imali su svoja putujuca pozorista i ucestvovali su na vasarima, zabavama, - trgovi ulice. To su bili pevaci, plesaci, glumci i dreseri. Putujuci muzicari prava dobijaju u XIII veku i nastaje najstarije udruzenje muzicara u Becu. Radili su na tornjevima grada, gde su najavljivali dolazak neprijatelja i sazivali narod na sastanke. Radili su i danju i nocu u odelima. Na kraju dolaze i do dvorova. - Tada se javlja interes plemica i vitezova za narodnu muziku. Postoje mnogobrojni zapisi ove muzike. Plemicima i vitezovima je dosadio parazitski zivot, pa pocinju da uce teoriju muzike i instrumente, i pocinju da pisu muzicka dela. Viteska muzika je bila na narodnom jeziku, a tematika je bila lirika ili priroda. Ova muzika se javlja u Provansi u Juznoj Francuskoj, gde su nosioci plemicke muzike bili trubaduri. Nosioci ove muzika ne Severu Francuske bili su truveri. Plemicke kompozicije izvode zongleri. Sve ove kompozicije su stroficne, dvodelne i traju koliko kompozitor zeli. Te melodije mogu biti u dorskoj, miksolidijskoj ili durskoj lestvici. Poznati muzicari iz ovog vremena u Francuskoj su: Giom De Poatje, Bernar De Vantadorn i Adam De La Al (najznacajniji truver). U Nemackoj se vitezovi koji pisu vitesku muziku nazivaju minezengeri. Oni sami izvode svoju muziku (za to ne koriste spilmane) na pevackim takmicenjima i na dvorovima. Uglavnom su u svojim melodijama opisivali germansku tematiku Tristan i Izolda; Nibelunzi patuljasto germansko pleme; Gral casa Isusove krvi. Od muzickih oblika kod njih se prvi put pojavljuju plesovi i dvodelne pesme. Najznacajniji minezengeri toga doba su: Valter fon Der, Votelbajd i Hajnrih Fraenlob.
Instrumentalna muzikaInstrumentalna muzika se razvijala kroz ceo srednji vek. Imala je podredjeni polozaj u odnosu na vokalnu muziku zbog neprijateljskog stava crkve. Tada se razdvajaju deonice glasova i partiture su univerzalne za sve instrumente mogu da ih sviraju svi instrumenti koji imaju dovljno tonova (zica, rupica...). Usavrsava se tehnika, a instrumentalna muzika se samostalno izvodila samo za vreme plesa. - Postoji dosta slika, kipova, na zidovima i prozorima kuca, crkava, dvorova, pomocu kojih znamo kakvi su bili instrumenti u srednjem veku: Gudacki instrumenti javljaju se u IX veku i donose ih Arapi. To su: viela nemacki fidel 5 zica, raspon 2,5 oktave, koristili su ih putujuci muzicari; rebal 3 zice i svirala se kao danasnje gusle; rota 3 do 6 zica, u pocetku trzacki, a kasnije gudacki instrument; trumajs dug vrat, duga rezonatorska kutija, 1 zica; Trzacki instrumenti Najpopularniji instrumenti korisceni za prvi oblik instrumentalne muzike ples su harfa, lauta i lutnja i koristili su ih putujuci muzicari; Duvacki instrumenti Svi duvacki instrumenti korisceni su uglavnom solo i koristili su ih putujuci muzicari: rog bio je od metala, imao je najjaci zvuk i koristili su ga putujuci muzicari; almaj ili alimo preteca klarineta; blok flaute flaute od drveta; i razni oblici truba; Orgulje prvi oblik je portativ male, lako prenosive orgulje. Kasnije se usavrsavaju i uvode ih u crkvu zbog davanja intonacije pevacima. Prvi ih uvodi Pipin Mali. Orguljasi su bili profesionalci. - Prvi oblici instrumentalne muzike bili su plesovi (igre). Uglavnom su pisani u durskoj lestvici i varijacionog su oblika, viseglasje se koristilo u paralelnim 4 i 5. Najstarija zbirka instrumentalnih kompozicija je zbirka kompozicija za instrumente sa dirkama nazvana Kodeks (to su u stvari preradjene pesme). Najstarije igre su: Estampida, Sargarelo, Pavana, Galjarda, Cakona italijanske; i Rigodon, Paspje, Bure iz njih kasnije nastaje Svita.
Rezime Srednji vek (V - XV veka)Deli se na: rani srednji vek, koji traje od V do X veka i tad se izvodila samo jednoglasna muzika; i kasni srednji vek, koji se deli na romaniku od 1000. do 1200. god, i gotiku od 1200. do 1400. godine i obuhvata razvoj viseglasja i instrumentalnu muziku. U srednjem veku vlada feudalisticki poredak feudalci tj. veleposednici i crkva, i njima podredjeni radnici-kmetovi. Osnova srednjevekovne teorije muike su bili modusi, koji vuku korene iz grckih modusa. Gvido Aretinski je uveo danasnji linijski sistem, kljuceve i solmizaciju od do do la. Za to mu je posluzila himna djakona Pavla Sv. Jovanu Krstitelju, cije inicijale u XVI veku koristi Vo Bron za ime sedmog tona si. U to doba postoje 2 oblika nota: romanski kvadratne note; i goticki romboidne note. Preovladava crkvena muzika, ali ima i svetovne; preovladava vokalna, ali postoji i instrumentalna; preovladava polifonija, ali postoji i homofonija. - Oblici jednoglasni: korali od kojih nastaju liturgijska drama i misterij. Kasnije se javlja viseglasna muzika oblici: diskant, fo burdo, konduktus, motetus, hoketus, rondelus i kanon. Svetovna muzika oblici: balade, romanse, ljubavne, ratnicke pesme i uspavanke. Nosioci narodne muzike u Nemackoj su bili spilmani, a plemicke minezengeri, a u Francuskoj nosioci narodne muzike su bili zongleri, a plemicke trubaduri i truveri. Prvi oblici instrumentalne muzike su plesovi narodne igre raznih drzava. - Instrumentarijum: gudacki instrumenti Arapi ih donose u IX veku viela, fidel, rebal, rota, trumsajs; trzacki harfa, lauta i lutnja; duvacki rog, salmaj-salimo, blok flaute i razni oblici truba; sa dirkama prvi oblik orgulja portativ male, lako prenosive orgulje. - Kompozitori: duhovne muzike Leonimus, Magnus i Perotimus; a prvi kompozitori svetovne muzike Giom De Poatje, Bernar De Vantadorn, Adam De La Al u Francuskoj, a u Nemackoj Volter Fon Der, Hajnrih Fraenlob.
RenesansaRenasansa traje od 1300. do 1600. godine. Deli se na ranu (od 1300. do 1500. god.) i kasnu (od 1500. do 1600. god.) renesansu. Tada su grad i gradjanstvo bili osnovni cinioci drustva. Javlja se pobuna protiv feudalaca i crkve, i prva geografska, astronomska otkrica i otkrica u nauci, i tehnici. Pojavljuje se i Protestantizam oblik Hriscanske vere u kome se Biblija tumaci slobodno, a bogosluzenje (misa) je na narodnom jeziku. - Javlja se teorija Heliocentricnog sistema veca tela primoravaju manja da se okrecu oko njih. Prema toj teoriji Sunce je centar Suncevog sistema i oko njega se okrecu planete, i na osnovu toga nastaje Gregorijanski kalendar. Do pojave ove teorije vladalo je misljenje da je zemlja centar vasione tzv. Geocentricni sistem i prema njemu je vreme racunato po Julijanskom kalendaru. Heliocentricni sistem je pronasao Nikola Kopernik, a potvrdio ga Galileo Galilej. - Nosioci muzike su profesionalci, kojima je ona poverena. Javlja se interes za antiku. Preovladjuju vokalna dela i javlja se polifonija svi glasovi ravnopravni. Javljaju se: sve veca upotreba paralelnih terci i seksti konsonantni intervali, kadence, modusi, hromatika i durski i molski rod. Sve vise do izrazaja dolazi folklor i narodni uticaji, te se javljaju narodne pesme. Kompozitori u svojim delima opisuju vanmuzicke dogadjaje (prirodu, liriku, svakodnevni zivot) svetovna muzika, i voleli su da oponasaju zivotinje. Muzika je najvise povezana sa knjizevnoscu (Sekspir muzicka pratnja u dramama). Muzicki oblici korisceni u doba renesanse su: o Motet duhovni oblik opisuje dogadjaje iz Biblije. On je cetvoroglasan i izvodi se AKAPELA bez instrumentalne pratnje. Tekst je latinski i pisan je u stihovima. Sa svakim stihom pojavljuje se nov materijal, koji se ponavlja kroz glasove; o Misa duhovni oblik i ona zauzima glavni deo Bogosluzenja katolika. Ima vise stavova i svi stavovi su u istom tonalitetu. Misa moze biti: Horalna c. f. iz gregorijanskog korala i izvode je svestenik i hor uz pratnju orgulja; Akapela misa bez instrumentalne pratnje; Svetovna misa sa svetovnim c. f. o Madrigal svetovni oblik pisan na narodnom jeziku. Nastao je u Italiji i pisan je u 5 glasova sa razlicitom tematikom: Duhovni Biblija; Prateci instrumenti; Solisticki vodeci glas i instrumenti. o Narodna pesma nastala u narodu, na narodnom jeziku: U Italiji su to: kaa opisuje scene iz lova, vilota, frotola, balada; A u Francuskoj sanson. On nastaje u XI veku i svetovnog je karaktera. Pisan je u 2 ili 3 glasa, a kasnije dobija i instrumentalnu pratnju. Kasnije se broj glasova smanjuje tako da imamo vodeci glas uz pratnju nekog zicanog instrumenta.
Francuska renesansaFrancuska je prva drzava u kulturi i gradjansvo je glavno. U to vreme Francuska je bila centralisticka drzava imala je jedan dvor koji je odlucivao o svemu. Taj dvor se nalazio u Parizu, koji je tada bio centar kulture (imao je prvu katedralu Notr Dam, i prvi univerzitet Sorbona). - U to vreme se i svetovna i duhovna muzika podjednako upotrebljavaju. Zastupljena je polifonija, ali ima i homofonih elemenata. Polifonija je zasnovana na bazi imitacije i ubacuje se hromatika, sto je tada bilo veoma smelo. Vokalna dela dobijaju instrumentalnu pratnju. Preovladjuju modusi, ali se upotrebljava i dur-mol sistem. Sve se vise upotrebljavaju paralelne terce i sekste, a izbegavaju se 4 i 5. Javlja se sinkopirani ritam i sve vise do izrazaja dolazi vodjica. Postoji nekoliko zbirki pesama koje se cuvaju u nacionalnom muzeju u Parizu: balade, ronda, konduktusi, motetusi, virle (oblik instrumentalne muzike, ima karakter plesa). Kompozitori:
Filip de Vitri (1291 - 1367) najznacajniji kompozitor. Bio je svestran: knjizevnik, filozof, matematicar, istoricar, biskup, pedagog, muzicar, teoreticar. On se zalagao za paralelno kretanje u 3 i 6 i prvi pocinje da uvodi hromatiku. Najznacajniji su njegovi motetusi u 3 ili 4 glasa, sa 3 razlicita teksta na latinskom jeziku, u kojima napada svoje neprijatelje i opisuje mrznju prema Engleskoj. o Giom de Maso (1350 - 1377) najznacajniji uz de Vitrija. Pesnik i biskup, radio je 20 godina na dvoru u Ceskoj i obisao Italiju i Nemacku, i postao biskup u Remsu. I on se zalagao za paralelne 3 i 6. Sacuvano je njegovih 200 kompozicija: balade na Francuskom, ronda pod uticajem narodnog folklora. Njegova najznacajnija dela su moteti duhovni sa latinskim ili francuskim tekstovima iz Biblije. Kasnije im dodaje i instrumentalnu pratnju. Pisao je i mise koje su glavni oblik katolickog bogosluzenja. Najstarija misa je njegova misa Notr Dam. Misni ordinarijum obavezni stavovi mise su: Kirie, Gloria, Kredo, Sanktus u okviru kog se moze pojaviti Benediktus, i Agnus Dei (Jagnje Bozje). - Posle toga nastaje 100 godina pauze u Francuskoj muzici, a zatim se u kasnoj Francuskoj renesansi pojavljuje sanson troglasna narodna pesma sa instrumentalnom pratnjom i kompozitori: Kleman Zaneken (1472 - 1560) Svestenik, koji je radio u Bordou, Avru, Parizu kao dirigent i kompoziror. U svojim delima opisuje svakodnevni zivot, prirodu, istorijsko-herojske teme. Pisao je mise, motete, ali najznacajnije njegove kompozicije su sansoni, kojih je napisao 186. Sansoni su mu bili polifoni, troglasni, sa francuskim tekstom, a kasnije 2 glasa preuzimaju instrumenti. Neki od njegovih sansona su: Pevanje ptica, Lov na jelena, Krici Pariza, Brbljanje zena, Bitka kod Marinjana... Klod de Sermizi Klod Gidinel Giom Kosteo
Flamanski kompozitoriFlamanska drzava se sastojala od danasnje Holandije, Belgije i S-I Francuske Burgundije. Ona u doba renesanse postaje ekonomski, trgovacki i kulturno-umetnicki jaka. Glavni kulturni centri su bili: Kambre, Briz, Brisel, Amsterdam. Flamanski kompozitori vokalnu polifoniju dovode do savrsenstva i pisu: mise u cetiri glasa i svi stavovi su bili u istom tonalitetu; motete u cetiri glasa uglavnom sa duhovnim tekstom; sansone, troglasne u strofama, a kasnije dodaju instrumentalnu pratnju. Izvor njihovog viseglasja se nalazi u Engleskoj, i prvi flamanski kompozitor je bio Englez: - Dzon Dan Stejbl (1320 - 1353) Radio je u Kambreu, a zatim u Parizu kao horovodja, a kratko vreme i kao imitator. Pisao je mise, motete i sansone uz instrumentalnu pratnju. Najznacajniji flamanski kompozitor je bio: - Giom di Fajl (1400 - 1474). Ucio je muziku u crkvenoj skoli u Kambreu, gde se i rodio. Kasnije je radio kao pevac u Rimu i Parizu i bio je znacajan kao kompozitor. Sacuvano je oko 200 njegovih dela. Pisao je na Francuskom i Italijanskom jeziku. Pisao je svetovne mise sa c. f. prozetim narodnim motivima i instrumentalnom pratnjom, i pisao je i duhovne motete i sansone. Predstavnici sansona u Burgundiji su: - Zil Bensoa (1400 - 1460) Francuz; - Johanes Cikonija Italijan. Kasnije se formira nova skola u kojoj se javljaju: imitacija kroz glasove u razlicitim intervalima; augmentacija duplo uvecanje svih notnih vrednosti; deminucija duplo umanjenje svih notnih vrednosti; inverzija pojava istih intervala u suprotnom smeru. Predstavnici nove skole su: - Jan Okegen (1425 - 1493) iz Antverpena (Belgija). Muziku je ucio u Antverpenu, radio je na dvoru kod kralja Karla, a kasnije radi u Parizu. Bio je filozof, matematicar i kompozitor. Napisao je 15 misa, manji broj moteta i 20 sansona. Mise su se mogle pevati u sva 4 modusa, a najpoznatiji motet mu je Deotratias u 36 glasova; - Jakob Obreht (1430 - 1505) rodjen u Utrehtru. Radio je kao pevac i horovodja u Kambreu, Brizu i na kraju odlazi u Italiju gde i umire. Komponovao je dela pretezno narodnog, plesnog karaktera. Pisao je mise, motete, narodne pesme, prve oblike rekvijema i pasije;
Zosken de Pre (1440 - 1521) najznacajniji germanski i evropski renesansni kompozitor rodjen u Aneu. Kasnije je radio u Milanu, Rimu, Kambreu i Parizu. Njegove partiture su prve zabelezene partiture u muzici. Komponovao je: mise od kojih mu je najznacajnija Ave Marija; i sansone.-
Engleska renesansaU XVI veku Engleska renesansna muzika dostize vrhunac, a kasnije stagnira jer je Engleska bila osvajacka drzava. Na Englesku muziku uticu Italija i Flamanci. - Za vreme vladavine Tjudora Henria VII i VIII komponovane su mise, moteti i malo instrumentalne muzike. Kompozitori iz ovog perioda su Robert Faerfoks i Dzon Taverner. - Za vreme vlasti kraljice Elizabete razvija se Virdzinal preteca klavira, i scenska muzika koja je docaravala Sekspirove drame. Kompozitori su Robert Vajs i Dzon epard koji su pisali mise, motete i antele. - Krajem XVI i pocetkom XVII veka komponuju se madrigali i dela za virdzinal. Kompozitori: Vilijam Berg (1543 - 1623) orguljas na dvoru kraljice Elizabete i pisao je mise, motete i madrigale u dvohorskom stilu; Tomas Morli (1558 - 1603) Prvi je poceo da primenjuje dur-mol sistem i pisao je orguljsku muziku i engleske madrigale; Dzon Daunlend (1562 - 1625) pisao je madrigale i solo pesme uz pratnju lutnje; Orlando Gibons (1573 - 1625) je pisao madrigale pod uticajem Italije i kompozicije za virdzinal. Englezi su izmislili variacioni stil.
Nemacka renesansaRenesansa u Nemackoj muzici obuhvata XV i XVI vek. Postoji nekoliko perioda u okviru nemacke renesanse: - U prvom periodu se komponuje duhovna muzika pod uticajem Flamanaca. - Drugi period se temelji na podrucju horske muzike koja je veoma razvijena. Razvijaju se: ode pohvalne pesme svetovnog karaktera, i one se najvise pisu; i lid nemacka narodna pesma, narocito razvijena u XV veku. Javljaju se i prve zbirke ovih pesama: Lohajmska zbirka zbirka narodnih pesama koje su bile jednoglasne uz pratnju nekog zicanog instrumenta ili viseglasne akapela u kojima je glavnu melodiju izvodio tenor; Berlinska zbirka uglavnom narodne pesme svetovnog karaktera. Iz ovog perioda kompozitori su: Hajnrih Fink (1445 - 1527) pisao je dvoglasne lidove u paralelnim tercama; Paul Hofhajmer (1459 - 1537) znacajan orguljas u Insbruku i Salcburgu; Hajnrih Isak (1450 - 1517) komponovao je mise, sansone i lidove, i dosta je pisao crkvenu muziku u flamanskom stilu, kao i instrumentalnu muziku; Tomas tolcer (1480 - 1526) sacuvano je njegovih 150 dela: lidovi, psalmi, himne, moteti, mise i instrumentalne kompozicije u vise stavova koje je on prvi patentirao. - Treci period je tipicno nemacki glavni nosioci muzike su maisterzengeri (majstori pevaci, u prevodu). Oni su radili u periodu od 1450 1600 godine i to su uglavnom bile zanatlije, a najvise obucari. Glavni kulturni centri u ovom periodu su bili Augzburg, Frankfurt, Minhen i Nirnberg. Kompozitori ovog razdoblja nemacke renesanse su: Hans Saks (1496 - 1576) komponovao je pesme koje su se obicno pevale uz gitaru ili neki drugi zicani instrument oko 2000 kompozicija uglavnom svetovnog karaktera; Ludvig Zenfl (1492 - 1555) prvi nemacki polifonicar koji je komponovao viseglasne nemacke narodne pesme. - IV period je doba reformacije. Reformacija je socijalni i idejni pokret koji je izrazavao zelje svih klasa. Ova reformacija se sastoji od slobodnog tumacenja Biblije i obuhvata obrede ne narodnom jeziku i samim tim mogu da ucestvuju svi vernici. Tako je nastao oblik katolicke vere Protestantizam i uglavnom su ga primili Germani. Tvorac reformacije i protestantizma je Martin Luter (1483 - 1546) flautista, svirao lutnju, i poznavao teoriju muzike i homofoniju. Melodija je tada bila mirna, bez skokova, a kasnije svi glasovi imaju isti ritmicki kostur. Osnovu protestantizma cini protestantski koral jednoglasne homofone melodije sa tekstom na narodnom jeziku, koje kasnije ulaze u bogosluzenje. To su psalmi, narodne pesme sa duhovnim tekstom, napevi minezengera, himne pa cak i napevi drugih naroda. Uvode orgulje u bogosluzenje bez kojih se ono kasnije ne moze zamisliti. Orgulje se razvijaju i nastaje instrumentalna muzika koju su Nemci doveli do savrsenstva; Kompozitori: o Johanes Ekard uvodi isti harmonski kostur za sve protestantske korale u Pruskoj; o Leonard Lehner pisao je duhovnu muziku motete, mise i psalme; o Hans Leo Hasler iz Nirnberga pisao je korale u 5 glasova i madrigale;
o Orlando di Laso (Roland de Lasus) (1530 - 1594) Flamanac rodjen u Anzeu. Bio je horovodja viceguvernera Sicilije, kasnije radi u Italiji, a zatim odlazi u Minhen gde komponuje oko 2000 savrsenih polifonih dela: sansona, lidova, 50 misa, 1200 moteta.
Italijanska renesansaU prvom periodu muzika igra vaznu ulogu u zivotu. Komponuju se uglavnom svetovne pesme: Madrigal nastao u Italiji i ima 4 strofe po 3 stiha i priper od 2 stiha. Svaka strofa je imala istu melodiju i najcesce je bio troglasan. Tematika madrigala je satira, patetika i ljubavna poezija; Drugi oblik je Kaco, sto u prevodu znaci loviti opis ulicnih prizora i prirode, imao je dva dela. Prvi deo je imao polifoni oblik, a kasnije dobija instrumentalnu pratnju; Balada od 3 strofe i priper od 3 stiha: dogadjaju kome je ta balada posvecena. - Kompozitor iz ovog perioda je Francesko Landini (1325 - 1397) slepi orguljas u Firenci u crkvi Svetog Lorenca. Dela koja je pisao su na italijanskom ili latinskom jeziku. Napisao je 12 madrigala, 140 balada i nekoliko kacoa. Kasna renesansa u Italiji je pod uticajem Flamanaca doba XV veka, kada preovladavaju svetovni oblici: Vilota viseglasna dvopevna pesma polifona; Frotola homofona glavna deonica je u gornjem glasu, a kasnije dobija i instrumentalnu pratnju; Madrigal komponuje se sa nekoliko stihova i nema vise strofa. Svaki stih donosi novi materijal koji se imitira kroz glasove u pet glasova sa udvojenim unutrasnjim glasom. U njemu se razvija osecaj narodnog ritma narodne melodije. Pocinju da se upotrebljavaju tzv. madrigalizmi ustaljeni nizovi tonova za odredjene pojave ili pojmove. Kasnije kompozitor opisuje neki svoj unutrasnji nemir, a to radi upotrebom disonanci i modulacijama u dalje tonalitete. Madrigal tada postaje jednoglasan uz instrumentalnu pratnju. - Glavni kulturni centri Italije u doba kasne renesanse bili su Rim, Milano, Mantova i Venecija. U Veneciji je osnovana skola i osnovao ju je Andrijan Vilaet (1420 - 1462) Flamanac, horovodja u crkvi Svetog Marka. Najznacajniji su mu madrigali i orguljske kompozicije uz pratnju 2 hora (polifonija) i bilo je zastupljeno nijansiranje. o Cipijan van Rorec (1516 - 1565) prvi unosi romantiku sa svojim madrigalima koji su prva stampana muzicka literatura na svetu; o Jakov Arkadelt (1501 - 1567) komponovao je 120 sansona i 200 madrigala; o Andrea Gabrieli (1510 - 1586) bio je orguljas u crkvi Sv. Marka. Pisao je mise, madrigale, motete, psalme. Prvi pise instrumentalnu muziku ricerkare i kancone; o Nasledio ga je Djovani Gablrieli (1555 - 1643) koji je pisao ricerkare i kancone za orgulje. Kasnije radi u Minhenu i po povratku u Veneciju osniva orkestar i pocinje da pise muziku za orkestar. Upotrebljava 3 hora, i stvara kompozicije za jedan instrument; o Luka Morencio (1552 - 1599) rodjen u Beli, a ziveo u Rimu, Firenci, potom opet u Rimu, gde je i umro. Pisao je motete cak do 12 glasova moteti od 4, 5, 6... 12 glasova, koristi hromatiku i modulacije u udaljene tonalitete; o Karlo Djezoldo Venoja potice iz aristokratske porodice. Svirao je lutnju u svom dvorskom orkestru. Pisao je madrigale u kojima koristi hromatiku i modulacije.
RimU Rimu se komponuju duhovne forme mise i moteti. Muzika je mirna, izbegavaju se modulacije i skokovi, i pretrpana polifonija. Kompozitor je: - Djovani Pjer Luidji da Sante Palestrina ziveo je blizu Rima. Pisao je za akapela hor, i napisao je 326 moteta i 105 misa (u 6 glasova). Najznacajnija misa je posvecena papi Marmeliju. On je najznacajniji kompozitor cele renesanse.
Instrumentalna muzika renesanseInstrumentalna muzika renesanse dozivljava vrhunac u XVI veku, samostalna je i nema tacno odredjene partiture vec su to partiture za sve instrumente. - Lutnja je najomiljeniji instrument renesanse. Arapi su je doneli i imala je 6 zica (porodice su je najcesce koristile na izletima, kao pratnju pevacima, pri izvodjenju sansona i lidova). Kasnije se osamostaljuje i na njoj se sviraju plesovi prvi oblici instrumentalne muzike homofono obradjeni galjarda, cakona, koseza, alemanda, kuranta, bure, pavana... - Kompozitori renesansne instrumentalne muzike su: Francesko da Milano, Alberto da Mantova, Hans i Mihior Najzinder, Dzon Daunlend i Tomas Morli. - Oblici: Za instrumente sa dirkama klavir i orgulje: o Oblici koji su zasnovani na ritmickom karakteru plesovi; o Oblici koji vode poreklo od vokalnih oblika: Rierkar nastao u XVI veku od moteta. To je u stvari motet, koji se izvodi na orguljama. Sadrzi jednu temu koja se provlaci kroz glasove. II vrsta je varijacioni ricerkar; Kancona vodi poreklo od narodnih pesama da suonare (za sviranje). Pisana je za orkestar koji je bio podeljen u 2 grupe. Kancona je dvodelna a odseci su kontrastni; Tokata vodi poreklo od orguljske predigre intonacija pevacima u protestantskom koralu. Pocinje razlozenim akordima, a kasnije dobija krace notne vrednosti. Oblik je neodredjen, tako da tokata ima karakter improvizacije. o Oblici zasnovani na varijacijama: Fantazija pisana je za instrumente sa dirkama i sastoji se od vise odseka (stavova). Prethodi fugi; Preludijum uvod za fugu, a oblik mu je trodelan; Koralna predigra pisana za orgulje i sluzila je za davanje intonacije pevacima; Orguljsku muziku su pisali: Konrad Pouman pisao preludijume i korale; Paul Hofhajmer; Klaudio Merulo Italijanski orguljas, koji prvi u muziku unosi varijacione oblike. - Instrumenti: Virdzinal je preteca klavira u Engleskoj. Naziv je dobio po reci virgo stapic ili po kraljici Elizabeti. Englezi prvi uvode varijacione oblike i po tome su najznacajniji. Postoje dve zbirke kompozicija za virdzinal: Partenija i Vilijem virdzinal buk, u kojima se oponasa priroda. Kompozitori za virdzinal su Vilijem Bert, Dzon Daunlend, Orlando Gibons, Tomas Morli; Gudaci: viola da brao, viola da gamba, violina; Duvaci: cink, kornet, trombon, fagot, blok flauta. Renesansa je prvi period u kome se javljaju orkestri. Najcesce su se sastojali od: 2 cembala, 3 lutnje, nekoliko viola, korneta, flauta i fagota.
Rezime Renesansa (1300. - 1600. god.)Renesansa obuhvata period od 1300. do 1600. godine, i deli se na ranu (od 1300. do 1500. godine) i kasnu (od 1500. do 1600. godine). Tada su grad i gradjanstvo bili osnovni cinioci drustva. Javlja se pobuna protiv feudalaca i crkve, i prva geografska, astronomska otkrica i otkrica u nauci, i tehnici. Pojavljuje se i Protestantizam. Nosioci muzike su profesionalci. Javlja se interes za antiku. Preovladjuju vokalna dela i javlja se polifonija svi glasovi ravnopravni. Javljaju se: sve veca upotreba paralelnih terci i seksti konsonantni intervali, kadence, modusi, hromatika i durski i molski rod. Sve vise do izrazaja dolazi folklor i narodni uticaji, te se javljaju narodne pesme. Kompozitori u svojim delima opisuju vanmuzicke dogadjaje (prirodu, liriku, svakodnevni zivot) svetovna muzika, i voleli su da oponasaju zivotinje. Muzika je najvise povezana sa knjizevnoscu (Sekspir muzicka pratnja u dramama). Preovladava apsolutna; vokalna; viseglasna; polifona; duhovna (ali ima i svetovne) muzika. - Oblici koji se tada koriste su: motet programski, vokalni, viseglasni, polifoni duhovni oblik; misa programski, vokalni ili vokalno-instrumentalni (uz instrumentalnu pratnju), viseglasni, polifoni duhovni oblik; madrigal programski, vokalni ili vokalno-instrumentalni ili prateci instrumentalni, viseglasni, polifoni, duhovni ili svetovni oblik; narodna pesma U Italiji su to kaa programska, prvo vokalna posle vokalnoinstrumentalna, viseglasna, polifona, svetovna; vilota programska, vokalna, viseglasna, polifona, svetovna; frotola - programska, prvo vokalna posle vokalno-instrumentalna, viseglasna, homofona, svetovna; balada, a u Francuskoj je to anson. Oblici instrumentalne muzike to su oblici uglavnom pisani za instrumente sa dirkama. Oblici zasnovani na ritmickom karakteru su razni plesovi. Oblici koji vode poreklo od vokalnih oblika: ricerkar vodi poreklo od moteta to je motet izveden na orguljama; kancona vodi poreklo od pesama da suonare za sviranje; tokata vodi poreklo od orguljske predigre i ima karakter improvizacije. Oblici zasnovani na varijacijama su: fantazija, preludium predstavljaju uvode za fugu, i koralna predigra. - Instrumenti: sa dirkama orgulje i virdzinal; gudacki viola da brao, viola da gamba i violina; duvacki cink, kornet, trombon, fagot, blok flauta. U doba renesanse javljaju se i prvi orkestri. Najcesce su se sastojali od: 2 cembala, 3 lutnje, nekoliko viola, korneta, flauta i fagota. - Kompozitori: Francuska: Zosken de Pre, Giom de Mao, Kleman Zaneken; Flamanci: Dzon Dan Stejbl, Giom di Fajl, Zil Bensoa, Johanes Cikonija, Jan Okegen, Jakob Obreht, Filip de Vitri; Engleska: Robert Vajs, Dzon epard, Vilijam Berg, Tomas Morli, Dzon Daunlend, Orlando Gibons; Nemacka: Hajnrih Fink, Paul Hofhajmer, Hajnrih Isak, Tomas tolcer, Hans Saks, Ludvig Zenfl, Johanes Ekard, Leonard Lehner, Hans Leo Hasler, Orlando di Laso; Italija: Andrijan Vilaet, Cipijan van Rorec, Jakov Arkadelt, Andrea Gabrieli, Djovani Gablrieli, Luka Morencio, Karlo Djezoldo Venoja, Djovani Pjer Luidji da Sante Palestrina; Instrumentalna: Francesko da Milano, Alberto da Mantova, Hans i Mihior Najzinder, Dzon Daunlend i Tomas Morli.
BarokBarok traje od 1600. do 1750. godine nove ere i veoma je znacajan, jer u tom periodu dolazi do velikih promena u zivotu pa i u muzici. Glavnu rec prvo vodi crkva i vladari, a kasnije dolazi do izrazaja narodna umetnost i sa jacanjem gradjanske klase pojavljuje se svetovna muzika, ali duhovna ne zamire. Vise se ne veruje slepo crkvi javlja se revolucionarni poredak i sve to zbog novih naucnih otkrica: heliocentricni sistem koji je otkrio Nikola Kopernik, a potvrdio Galileo Galilej; zakon gravitacije Isak Njutn; prvi dvogled; opservatorijum; prva stamparija; kapitalisticki poredak koji u potpunosti iskorenjuje feudalizam. Mozemo reci da Barok pocinje sa zavrsetkom zivota slavnih predstavnika renesanse Palestrine i Milastroa (1594), a zavrsava se okoncanjem zivota slavnog Baroknog polifonicara Johana Sebastijana Baha (1750). Barok se moze podeliti na tri perioda: - Prvi period traje od 1600. do 1650. godine i tada preovladjuju modusi, vokalna muzika i oblici iz doba renesanse misa motet i madrigal; - Drugi period traje od 1650. do 1700. godine. On je veoma znacajan jer se u ovom razdoblju pojavljuju vokalno-instrumentalni opusi: Opera (bel canto lepo pevanje), Kantata, Oratorijum i Pasija. U ovom periodu se upotrebljava dur-mol sistem; - Treci period obuhvata razdoblje od 1700. do 1750. godine. Ovde preovladava instrumentalna muzika sa ustaljenim dur-mol sistemom. Muzicki oblici koji vladaju ovim periodom su: koncert 2 vrste, sonata, svita, preludium, fantazija, fuga i tokata. Barok donosi motoricnost u muzici i pun je ukrasa, muzika je asimetricna (ne moze da se podeli na simetricne manje celine), a glavni izraz je harmonija melodija se gradi na harmonskim akordima. Preovladjuje svetovna muzika i javljaju se instrumentalna polifonija i vokalno-instrumentalna monodija (jedan glas iznad svih). - Harmonija se obelezava brojevima iznad odredjene melodije i to se naziva General bas. On se izvodi na instrumentu sa dirkama, na bazi improvizacije koja je njime uslovljena; u nekom tonalitetu koji se sada ustalio u upotrebi.
Opera nastanakOpera je centralni muzicki oblik Barokne muzike. Nastala je u Italiji 1594. godine u Firenci. To je scenski muzicki oblik u kome nalazimo tekst za operu libreto, glumu, ples balet koji se takodje pojavljuje u epohi Baroka i sve to uz muzicku pratnju instrumenata i hora. - Prve opere su nazvane pastoralima. One su se sastojale od niza brojeva numera koje oznacavale nastupe glumaca. Opera je u sebi sadrzala arije, nastupe hora, recitativ koji izvodi jedan od likova uz instrumentalnu pratnju orkestra koji je bio veoma oskudan i imao samo dve deonice jednu za glasove i jednu za instrumente, i baletske igre. Opere su izvodjene na dvorovima, kod plemica u dvoristima, a kasnije u pozoristima. Libreto je bio takav da plemici i vlastela sami sebe vide na sceni, a tematika su bili istorijski dogadjaji i mitologija najcesce Grcka i Rimska. - Prvi oblici opere su: Grcka tragedija; Kineska opera; Misterij koji je bio popularan u srednjem veku, nastao iz korala. Sadrzao je glumu, muziku i ples, a tematika je bila duhovna (opisivao je dogadjaje iz Biblija tokom liturgijske godine); Komedija sluzila je za ismevanje i najvise su je pisali rimski pisci. Izvodila se uz glumu i muziku; Dramatski madrigal italijanska kompozicija. Glavni nosioc radnje bio je hor i pojedini pevaci koji su pevali i glumili neke radnje. Preko hora je ismevana italijanska vlastela; Pastorale opere mitoloskog sadrzaja (Grcka i Rimska mitologija), lirskog karaktera; Serija opera mitoloskog sadrzaja.
Opera u Firenci
Firenca je grad gde nastaje prva opera, nalazi se u pokraini Toskani, i ona je u XVII veku bila kulturni, politicki, ekonomski i umetnicki centar Italije. Toskansko narecje je bilo uzeto za glavni knjizevni jezik Italije i smatrano je najpravilnijim. Firenca je znacajna i po tome sto je u to vreme tu radio Galileo Galilej. - 1576. godine u Firenci je osnovano udruzenje intelektualaca Kamerata. To drustvo se okupljalo na dvoru Djovanija Barbija, bavili su se pomalo muzikom i razmatrali svetovnu italijansku formu Madrigal. Ovo udruzenje je bilo u funkciji do 1582. godine. - Druga kamerata je osnovana 1587. godine i dejstvovala je do 1592. godine. Ova kamerata se okupljala na dvoru Jakopa Korsija i njen cilj je bio da ozivi Grcku tragediju i sjedini sve umetnosti: knjizevnost, muziku, scenu, dekor... Uz sve ove umetnosti ubacuju i balet koji je nastao u Franscuskoj 1521 godine. Svi zahtevi ove kamerate su ispunjeni i 1594. u ovom gradu nastaje prva opera-pastorala Dafne po grckoj mitologiji, a kompozitor je bio Jakopo Peri. Prvi put ova opera je izvedena na dvoru Jakopa Korsija. 1600. godine Jakopo Peri komponuje svoju drugu operu pod nazivom Euridika. o Djulio Kacini (1550 - 1618) zatim komponuje svoju operu Euridika. Partitura je jednostavna ima samo 2 linijska sistema 1 za vokalne deonice i 2. za oskudni orkestar koji se sastojao od: 1 lire, 1 lutnje, nekoliko violina, nekoliko kitara i nekoliko cembala. Pratilo se na sluh i ti muzicari su bili odlicni improvizatori. Fanfare to su trube bez ventila, najavljuju pocetak opere; zatim sledi prolog u kome jedno lice, koje ne ucestvuje u samoj operi, ukratko otpeva sadrzaj opere uz pratnju cembala ili nekog zicanog instrumenta. - Znacajan operski kompozitor iz ovog doba je Klaudio Monteverdi (1567 - 1643) italijanski kompozitor rodjen u Kremoni. Tu je ucio violu, orgulje, pevanje i kompoziciju. Kasnije je sluzio kod vojvode od Mantove i prolazi svet kao violinista. Onda se vraca u Italiju u Veneciju, radi u crkvi Svetog Marka i komponuje, od duhovnih kompozicija mise i psalme, a od svetovnih madrigale u stilu monodije. Njegove opere su: Armida, Andromeda, najznacajnije su: Orfej, Krunisanje Popeje, Odisejev povratak. Negove opere pocinju fanfarama, zatim sledi prolog, numere, hor, balet. Tematika ovih opera je mitologija. Kasnije pise opere Serije koje opisuju istorijske dogadjaje. Opisuje zivot, zivotnu sredinu, bes, mrznju. Prvenstveno je vazna muzika. Arije su, bogate melodije i u njegovim operama se prvi put pojavljuje balet. Orkestar je veoma znacajan, ima znacajne partiture za sve instrumente (upotrebljava picikato i tremolo) i sastoji se od: 2 cembala, dvoje orgulja, 2 viole kontrabasa, 3 viole da gamba, 2 viole da braco, 2 kitare, 3 trube, 4 trombona, 2 korneta, flauta i oboa. Monteverdi u svojim operama upotrebljava cetvorozvuke, petozvuke, disonantne tonove, modulacije u udaljene tonalitete.
Opera u RimuU Rimu se javlja interes za operu medju gradjanstvom i bogatasima, a kasnije taj interes se prosirio po celoj Evropi. 1826. godine Domeniko Macoti (1592 - 1665) komponuje prvu znacajnu rimsku operu Adonisovi okovi. Tada se muzika izvodila na dvoru Barberinija, koji su otvorili i prvo opersko pozoriste u Rimu. - Stefano Landi (1580 - 1665) je drugi Rimski kompozitor, koji prvi u istoriji muzike u operu uvodi Uvertiru. Nju izvodi orkestar i ona docarava ambient i dogadjaje I cina opere. Trodelne je forme i prvi deo je brz, drugi spor i treci brz. Znacajne opere su mu: Sveti Aleksej u kojoj srecemo Kastrate ljudi zrtvovani radi lepog pevanja; i Orfejeva smrt sa elementima komike i humora. - Virdzilio Macoki i Antonio Abatini pojavljuje se Finale opere u kome vidimo sve prezivele likove opere. Tad se razvija i opera Revija, u kojoj se do iznemoglosti izrazava raskos i dekor (scena i kostimi). - Mikelandjelo Rosi (1600 - 1670) njegova najznacajnija opera je Erminija na Jordanu. Papa postaje Inosent X, koji se zalaze za crkvenu muziku. Tada Barberinijevi zatvaraju pozorista i beze u Francusku. Sa pojavom pape Inosenta X zavrsava se epoha rimske opere.
Opera u Veneciji
Venecija je u doba Baroka bila razvijen kulturni, ekonomski i politicki centar sa 40 000 stanovnika. Prvo pozoriste u Veneciji je otvoreno 1637. godine. To pozoriste je bilo javno i dostupno svim gradjanima, pa i gondolierima vozacima camaca, jer je ulaznica bila jeftina (2 lire). U Veneciji je u ovo doba otvoreno ukupno 8 pozorista u kojima je izvedeno oko 300 domacih opera; sa raskosnim dekorom, scenom i kostimima. Pozorista su radila u 3 sezone: od Januara do Marta; od Vaskrsa do Juna; i od Septembra do Decembra. Posto su se ta pozorista izdrzavala od ulaznica sve se vise smanjuje br. ucesnika orkestra i hora, i broj sveca osvetljenje. Menja se i tematika opera: lakrdijasi, lopovi, otmice, gluvi i slepi ljudi, trgovina decom. U operi, umesto drame, do izrazaja dolazi pevac kome je sve podredjeno. Tako dolazi do pojave neukusne parodije, a baleta skoro da nema u ovim operama. Kompozitori tadasnjice su: - Francesko Kavali (1602 - 1676) radio je kao pevac i orguljas u crkvi Svetog Marka. Okrece se mitologiji i pise opere pod narodnim uticajem ubacuje elemente komike. Sacuvano je njegovih 40 opera, a neke od njih su: Didona, Kserks, Herkul ljubavnik. U svim svojim operama on upotrebljava uvertiru. - Mark Antonio esti (1623 - 1669) radio kao pevac u kapeli u Becu gde je ostao do kraja zivota. Napisao je 150 opera, od kojih je sacuvano 20. U tim operama opisuje idilu, sa elementima komike, pri cemu istice vokalni virtuozitet i privlaci paznju na pevaca. Znacajne opere su mu: Zlatna jabuka komponovana 1667. godine. Veoma raskosna opera sa 1000 do 1500 clanova. Izvodjena je na poljanama, sa bogatom scenom, upotrebom slonova, masina, sa velikim orkestrima i horovima. Pisana je u 5 cinova jedna od prvih sa cinovima, imala je 67 prizora i u njoj je opisana jedna bitka. Venerini vrtovi. - Alesandro Stradela (1642 - 1682) imao je buran zivot. Prvenstveno je bio pesnik, sam je pisao libreta za svoje opere. U svojim operama istice lepo pevanje, cak nekad i pretera u tome. Njegova poznata opera je Horacije na mostu.
Opera u NapuljuOpera u Napulju se najkasnije razvija. Prvo je na dvorovima veliki broj sviraca i pevaca, horovi i balet, svirao, pevao i igrao za vreme dvorskih svecanosti i maskenbala; a onda je 1651. godine izvedena prva opera. - Alesandro Skarlati (1660 - 1725) prvi veliki majstor u italijanskoj kapeli. Pevac i horovodja koji je napisao 660 kantata, 20 oratorijuma, 200 misa, 115 opera (sacuvano) sa grckom i rimskom mitologijom: Mitridat, Pobeda casti, Grizelda. On je izgradio tip italijanske uvertire, koja se sastoji od brzog, laganog i brzog dela, i podigao orkestar, koji se nije menjao do Mocarta, na visi nivo. Orkestar se sastojao od I i II violina, nekoliko viola, nekoliko viloloncela i kontrabasa, oboe, rog, fagot i dve flaute. Skarlati je konstruisao i Napolitanski 6/3.
Opera u FrancuskojOpera se u Francuskoj javlja kasno, i tada je primaju i u gradjanstvu i medju plemstvom. Francuska je tada bila centralisticka drzava (nije bila podeljene na manje oblasti, vec je imala samo jedan dvor u Parizu), tako da nema takmicenja medju dvorovima u muzici. - U to doba na dvoru se razvija balet instrumentalno delo; sa koreografijom, koja je bila prozeta pantomimom i bila je dosta izrazena; bez dramske radnje. Balet je bio omiljen u gradjanstvu, pa se najvise plesalo-igralo na ulicama. Prvi balet je nastao 1581. god. pod nazivom Komik, povodom vencanja u kraljevskoj porodici. Balet kasnije dobija recitacije, vokalne tacke, nastupe horova i sam ples balet. Teme su iz mitologije, i prikazuju se bogatim dekorom i masinama. U drugoj fazi balet ima manje recitacija preovladjuju vokalne deonice; balet dobija kvalitetan tekst; gubi se dramska radnja, tako da se balet u ovoj fazi sveo na niz plesnih tacaka; a sto se tice tematike preovladava fantastika i egzotika. Ovaj balet pocinjao je uvertirom (orkestar upoznaje publiku sa radnjom u delu), koja se kasnije koristi za sve opere, i ovi baleti su izvodjeni na dvoru.
- Za pojavu opere znacajan je kardinal Mazaren Italijan, ministar u vladi Luja XIV, upoznat sa Barberinijevom operom. Prvi je zvao operska drustva da izvode opere u Francuskoj. 1647. god. izvedena je prva opera Orfej Luidjija Gosija egzoticna bogata koreografija, dekor i scena (mnogo kostala). Najbilizi korak ka Francuskoj operi je Pastorala Robera ambera. Ovo delo je dozivelo veliki uspeh, tako da je amber morao da izgradi pozoriste, u kome je imao 146 izvodjenja ovog dela. Zan Batist Lili (1632 - 1687) rodjen u Italiji kao Djovani Batista Lili, sa 12 godina dolazi na francuski dvor. Bio je izvanredan violinista i baletan pisao je balete u kojima je i sam igrao. Lili kasnije otkupljuje amberovo pozoriste i naziva ga Operska akademija, a on postaje muzicki direrektor Pariza i dirigent orkestra muzicke skole. o Napisao je 15 opera, i o njima je morao obavestavati kralja. Teme ovih opera su iz grcke mitologije, i ovde su posebno znacajni orkestri i horovi. Pojedine opere imaju 5 cinova, bogat dekor i znacajniji libreto nego kod italijanskih opera. Njegove opere su raskosne i sastoje se od: Uvertire tipicno francuska i sastoji se od 3 dela (lagan brz lagan); Prologa u njemu se slavi kralj i njegove pobede, postupci; Scenske radnje u kojoj se smenjuju hor, solisti, balet i bogat orkestarkski aranzman. o Tematika opera je bila grcka mitologija, neke od njih su: Feton, Alesta, Tezej, Roland, Apis, Armida, Reno. Zan Filip Ramo (1683 - 1764) sa njim pocinje istorija francuske opere. Unosi se komik balet i jaca gradjanski stalez. Rodjen je u Dionu u muzickoj porodici. Ucio je u Italiji, a kasnije radi u vecini francuskih gradova, pa i na dvoru u Parizu, gde je bio kompozitor i dirigent. Kasno pocinje da pise opere, koje su imale mitolosku tematiku. U njegovim operama glavna je bila muzika i samim tim harmonija, znacajni su jos orkestar i balet. Njegove opere su: Hipolit i Aricija, Kastor i Polus, Hram slave, Pigmalion. o Ramo je tvorac harmonije kakva se i danas uci. Njega prvenstveno interesuje akord, uvodi sekstakorde i kvartsekstakorde, i znacaj I, IV i V stupnja. Uglavnom je koristio dur za izrazavanje velicanstvenosti, a mol za izrazavnje tuge i bola.
Opera u EngleskojU prvom periodu, kada se u Italiji pojavljuje opera, u Engleskoj postoje scenska dela: - U XVI veku izmedju cinova u Sekspirovim dramama pojavljuju se horske ili plesne tacke, pa cak i neke solo pesme (solisti i lutnja); - Maskarade scenska dela sa tematikom iz mitologije, ili su u njima opisani aktuelni dogadjaji iz zivota. Na maskaradama ucestvuju: hor sa solistima, orkestar i ima plesa. U drugom periodu Engleskom vladaju Puritanci, koji unistavaju sve partiture crkvene muzike i time pojacavaju interes za svetovna dela poput opera. U toku treceg perioda vladari Engleske su Stjuarti (kraljevska porodica), koji ozivljavaju interes za pozoriste. Carls II je imao svoj orkestar, i zvao je operske druzine iz Italije i Nemacke, pod cijim uicajem nastaje i prva engleska opera. Tad se javljaju 3 veoma vazna kompozitora: - Metju Lok (1630 - 1677) pisao je muziku za mnoge Sekspirove drame. Ima jednu znacajnu operu pod nazivom Engleska opera. - Dzon Blou (1648 - 1708) znacajna opera mu je Venus i Adonis, inace mitoloske tematike, nastala pod uticajem italijanske i francuske opere. - Henri Persl (1659 - 1695) najznacajniji engleski, barokni kompozitor. Bio je orguljas u Vestminsterskoj opatiji i kraljevskoj kapeli, a kasnije radi na dvoru. Komponovao je muziku za scenska dela: Kralj Artur, Don Kihot, Vilinska kraljica. Jedina opera mu je Didona i Enej tematika iz grcke mitologije.
Opera u Nemackoj
Opera se u Nemackoj prilicno brzo pojavljuje i 1627. godine pojavljuje se prva nemacka opera Dafne, koju je komponovao Hajnrih ic, otac nemacke muzike. - U pocetku se izvode italijanske i francuske opere, a svi pokusaji stvaranja nacionalne opere su propadali. Oni takodje pre opera imaju scenska dela: Misterij skolska priredba, sa pevackim tackama i malo instrumenata. Znacajni centri tada su: Bec, Minhen, Drezden, Lajpcig, gde se kasnije izvode domace i strane opere. - Krajem XVII veka glavni centar nemacke opere je Hamburg. Tu Johan Tajl 1678. godine operom Adam i Eva otvara prvo javno, opersko pozoriste, koje je radilo 60 godina. Kasnije se opera usavrsava i za tih 60 godina u tom pozoristu izvedeno je 250 opera, u kojima nije bilo kastrata (zrtava radi lepog pevanja). Znacajan je orkestar: cembala, viole da gamba, lutnje, bas, kontrabas, violine, fagot, flaute, oboe. Kompozitori: Rajnhard Hajzer (1674 - 1739) napisao oko 120 opera, sacuvano je 25 raznovrsna tematika. U njegovim operama znacajni su orkestar i hor tumac radnje. Oseca se uticaj francuske opere. Opere: Almira, Oktavija grcka mitologija; Krezus, Hamburski sajam, Jodelt poslednje dve su komicne pod uticajem Francuske. Georg Filip Teleman (1681 - 1767) iz Hamburga prvi je poceo da belezi biografije kompozitora. Osnovao je prvi muzicki casopis, i autor je 40 opera. Neke od njih su: Don Kihot; Pimpimona, Mirivajz grcka mitologija...
Opera je svetovni oblik podredjen gradjanstvu i plemicima, a crkva da bi vratila svoj ugled, gradi savremene katedrale. Nastaju dela koja su duhovna pasija, duhovna kantata i duhovni oratorijum.
PasijaPasija je vokalno-instrumentalno, scensko delo, koje izvode: solo pevaci, hor i orkestar. Ima recitativ, arije, nastupe solo pevaca, nastupe hora prostestantski koral harmonizovan za hor (u 4 glasa). Nemci koriste isti ritmicki kostur. Pasija se, kao muzicki oblik, sastoji od: uvertire daje intonaciju pevacima; propovedi, koju izvodi evangelist; nastupa solista; kracih polifonih melodija Turbi; nastupa horova; i na kraju protestantski koral. Radnja je staticna nema dekora i kostima, a ni baleta. Svi stoje mirno u frakovima. Pasija je izrazito duhovni oblik, jer koristi tekst iz biblije, koji opisuje Hristovo stradanje. - Pasije su pisali Hajnrih ic (1585 - 1672) otac Nemacke muzike. Posle njega pasije je pisao i J. S. Bah (1685 - 1750). Napisali su po tri istoimene pasije: Pasija po Mateju, Pasija po Jovanu i Pasija po Luki Bahova partitura je izgubljena. Smatra se da je Bah napisao i Pasiju po Marku i Pasiju po Pavlu.
KantataNaziv je nastao od italijanske reci cantare sto znaci pevati, iz polifonih moteta i madrigala uz instrumentalnu pratnju. Iz opere dobija recitativ i arije. - Prvo je nastala solo kantata. Izvodi je solista uz manji orkestar ili zicani instrument sa dirkama. - Kasnije nastaje horska kantata koju izvodi hor i solisti popularna je u Nemackoj. Sastoji se od: uvertire, zatim sledi nastup hora, solisti, arije, recitativi, ponovo hor i na kraju protestantski koral. Lirskog je karaktera, a moze biti duhovna i svetovna. Najvise kantata napisao je J. S. Bah.
Oratorijum
Naziv je nastao od latinske reci orator, sto znaci govornik. To je najslozeniji, najznacajniji i najgrandiozniji oblik. Vrhunac dozivljava u XVII i XVIII veku. - Oratorijum se vezuje za ime Filipa Nerija, italijanskog svestenika, koji je skupljao narod u prostoriji za molitvu, u crkvi, koja se zove oratorijum i pricao predavao im o veri (nesto kao veronauka, danas). Kasnije u duhovne vezbe uvodi instrumente i stroficne melodije, koje vode poreklo iz italijanskih pesama, koje se nazivaju laude. Laude su lirskog karaktera i opisuju dogadjaje iz Biblije. Zatim uvodi i soliste i hor. Kasnije oratorijum se izvodi u operskim salama (van crkve). - Sva barokna raskosnost u ovom obliku dolazi do izrazaja. Oratorijum je vokalno-instrumentalno delo, koje izvode solisti hor i orkestar. Ima uvertiru, soliste, horske deonice, recitativ i arije. - Oratorijum je epskog karaktera opisuje istorijske dogadjaje, i moze biti duhovni ili svetovni. Postoje dve vrste oratorijuma: Narodni vulgarni na narodnom jeziku, moze biti duhovni ili svetovni. Latinski oratorijum pisan je na latinskom jeziku, duhovnog je karaktera i izvodi se iskljucivo u crkvi.
Predstavnici crkvene muzikeItalija:- Djakomo Karisini (1605 - 1694) najznacajniji predstavnik latinskog oratorijuma. Radio je kao orguljas u Pivoli, a u Rimu kao crkveni horovodja. Napisao je 12 oratorijuma duhovnog karaktera, a neki od njih su: Jefta, Baltazar, Solomonov sud. Pored ovih oratorijuma napisao je 250 svetovnih kantata. Njegove oratorijume karakterisu jaki horovi i slaba dramska radnja. Od instrumenata najvise koristi violinu i orgulje. - Alesandro Stradela napisao je oratorijum Sv. Jovan Krstitelj. - Alesandro Skarlati
Nemacka:Hajnrih ic pisao je pasije.
Francuska:Od duhovne muzike u Francuskoj je pisan motet uz instrumentalnu pratnju.
Engleska:- Ovde je znacajan protestantski koral (uglavnom ga koriste germanski narodi), tako da je pisana muzika za jutarnju i vecernju molitvu.
Komicna opera Komicna opera u ItalijiKomicna opera je opera sa elementima komike, koju gradjanstvo stvara za sebe, i ona opisuje svakodnevni, stvarni zivot. Prva ovakva opera javlja se u Italiji, gde se komicna opera oznacava nazivom Bufo. Najznacajniji kompozitori komicnih opera u Italiji su: - Djovani Batista Pergolezi (1710 - 1736) napisao je operu Sluzavka gospodarica. - Nikolo Piini (1728 - 1800) kompozitor koji je popularan po operi Dobra cerka. U XVIII veku u opere se sve vise ubacuju elementi folklora i javlja se kvalitetniji libreto (operski tekst). - Domeniko imaroza (1749 - 1801) Italijan koji je radio u Petrogradu, zatim u Becu. Napisao je komicnu operu Tajni brak. - Djovani Baizieljo (1740 - 1816) napisao je oko 100 opera, a najznacajnije su mu Lepa mlinarica i Seviljski berberin.
Komicna opera u FrancuskojU Francuskoj se prvo izvode strane opere, npr. u XVII veku Sluzavka gospodarica je izvedena oko 100 puta. Ovde se komicna opera naziva Komik. Nalazimo je u XVII veku u vasarskim pozoristima. U tim pozoristima su izvodjene
gradske pesme, bilo je dresera, zivotinja, marioneta koje su bile jako popularne. Svi vasarski umetnici bili su proganjani u pocetku, a kasnije oni izvode svoje solo pesme na dvorovima. Tada se solo pesmama dodaje uvertira, obogacuju se solo partiture i ubacuju se horovi i instrumenti. Javljaju se i prvi kompozitori: - Fransoa Andre Felidor (1726 - 1795) kasno je poceo da se bavi muzikom, jer je bio poznati sahista. Napisao je tri znacajne opere Bastovan i njegov sluga, Carobnjak, Tom Dzons. - Andre Modest Gretri (1741 - 1813) boravio je u Italiji, gde se upoznao sa italijanskom Bufo operom. Napisao je opere: Povorka iz Kaira, Ricard lavljeg srca, Viljem Tel.
Komicna opera u NemackojKomicna opera se u Nemackoj pojavljuje se u XVIII veku, pod nazivom Zingpil. Vodi poreklo od skolskih komedija. Znacajni kompozitori: - Johan Adam Hiler (1728 - 1804) napisao je operu Lov, pod uticajem Francuza. U drugoj epohi tekstove pise i Johan Volfgang Gete. - Georg Bend (1722 - 1795) napisao je dve komicne opere: Romeo i Julija i Seoski sajam. - Karl Diter Fon Diterzdorf (1739 - 1799) ziveo je u Becu, i napisao je operu Doktor apotekar. Tada se javljaju i prvi oblici solo pesme 1 glas uz instrument sa dirkama, njih izmislja gradjanski stalez i one se nazivaju Lidovi naziv nastao od reci lider, sto znaci voditi, vodeci.
Komicna opera u EngleskojU Engleskoj komicna opera se naziva Balad. Prva znacajna opera je Prosjacka opera, koju su komponovali Dzon Gej i Johan Kristof Pepu. Znacajne opere su jos i Kvekerska opera i Zarobljenicka opera.
Reforma opereCilj opere je muzicka drama. Medjutim opera se pretvara u neprirodno scensko delo, u kome dominira pevac (kastrat), ciji su zahtevi uglavnom bili da: mu se uloga ne zavrsi smrcu i da se sto vise istakne njegov vokalni virtuozitet. Scena i scensko okruzenje nisu bili vazni, bilo je vazno samo da se ispuni bina. Kostimi su izgledali futuristicki bili su deo garderobe. Dramska radnja je toliko bila nevazna, da gotovo da i ne postoji. Libreto je bio los zbog prilagodjavanja pevacu. Publika je dolazila na predstave, samo da bi slusala vokalni virtuozitet pevaca. - Kompozitor ovakvih opera je Pietro Metastazi. On je napisao 57 libreta i 1200 opera sa istorijsko herojskim motivima. On se uglavnom koristio italijanskom knjizevnoscu, tako da je i libreta pisao uglavnom na italijanskom jeziku. - Problemom opere bavili su se francuski filozofi: Denis Didro i Zan Zak Ruso. Cekao se kompozitor, koji ce izvrsiti reformu opere vratiti operu na staro. Pocetkom XVIII veka pojavio se takav kompozitor: - Kristofer Vilibald Gluk (1714 - 1788) nemacki kompozitor, rodjen u Erezbahu. Skolovao se u Ceskoj i Italiji, gde pise svoje prve opere. Kasnije se u Parizu upoznaje sa francuskim baletom. Posle odlazi u London gde je slusao Hendlove oratorijume, u kojima je hor nosilac dramske radnje. Na kraju odlazi u Bec gde provodi polednjih 35 godina svog zivota. Tematika Glukovih opera je mitologija (opere serije). Muzika i svi ostali elementi opere podredjeni su dramskoj radnji. Glukova reforma opere se ogleda u sledecem: Uvertira je italijanskog tipa trodelna (brz lagan brz deo) ili je to sonatni oblik prosirena. U oba slucaja ona nas upoznaje sa dramskom radnjom I cina. Hor glumi narod zasnovano na francuskom principu i Hendlovim oratorijumima. Balet je francuski balet i javlja se samo na mestima gde to radnja zahteva. Arije nema vokalnog isticanja, i ona mora da prati tekst. Orkestar je obogacen pojedinim instrumentima i prati recitativ. Glukove opere: beznacajne: Demetrio, Hipolit, Altazerz; znacajnije opere su mu: Orfej, Alesta, Ifigenija na Aulidi, Ifigenija na Tauridi, Armida, Paris i Elena. Pisao je i zingspile: Prevareni kadija, Zacarano stablo.
Instrumentalna muzika u doba BarokaNa instrumentalnu muziku utice pojava opere zbog usavrsavanja mehanizama na instrumentima. U periodu od 1700 do 1750, potpuno se usavrsavaju:
Gudacki instrumenti: violine; viole; prve naznake kontrabasa viole: d amore, da gamba i da brao, koje su imale od 5 do 7 zica. Graditelji su: Atonio Stradivari, Nikolo Amati, Djuzepe Gvarneri i Stajner (Nemacka). Trzacki instrumenti laute. Duvacki instrumenti: flaute drvene, blok flaute; fagoti; visoke trube farine, trube od metala. Instrumenti sa dirkama: orgulje, cembalo, spinet, klavsen, virdzinal. Ovi instrumenti (prethodnici klavira bez orgulja) su imali blag, prefinjen, kratak, ne toliko glasan kamerni ton bez kresenda i dekresenda samo forte i piano. Imali su punocu zvuka i motoricnost, tako da su se na njima mogle izvoditi brze melodije sa dosta ukrasa. Za ove instrumente J. S. Bah je pisao dosta virtuozne kompozicije. Javljaju se i prvi orkestri koji su sadrzali: o Gudacki korpus: violine, viole, violoncela i kontrabasi; o Duvacki korpus: flaute, oboe, trube i fagoti; o Instrumenti sa dirkama su izvodili continuo neprekidni bas, baziran na improvizaciji general bas. - Oblici: Svita naziv je nastao od francuske reci suit sto znaci da je to muzicki oblik koji sadrzi nekoliko stavova, razlicitih po karakteru i taktu i svaki stav je jedan ples igra. Najcesce je pisana za cembalo, klavir ili orgulje. Prvo je to bila zbirka plesova, kao npr. Breslou (1355) zbirka od 300 plesova iz svih delova Evrope: Pavana, Galjarda, Cakona, Bure, Menuet, Gavota, Rondo, Ekosez. Kasnije svita se sastoji od 4 plesa (stava): o Alemanda nemacka igra, umerenog tempa, u cetvorodelnom taktu; o Kuranta francuska igra, brzog pokretnog ritma, u trodelnom taktu; o Sarabanda spanska igra, mirne melodije, u trodelnom taktu; o Ziga engleska igra, brzog, zivahnog ritma, u sestodelnom taktu. Svita se jos naziva i Partita. Svi stavovi u sviti partiti su u istom tonalitetu. Sonata prvo se svaka instrumentalna kompozicija nazivala sonata, i bilo ih je vise vrsta: o Trio sonata izvodili su je jedan melodijski i jedan prateci instrument ili dva melodijska i 1 prateci; o Solo sonata najcesce pisana za instrumente sa dirkama cembalo najcesce. To je Skarlatijev tip sonate; o Sonate da chiesa i da camera one su imale od 4 do 7 stavova i svi su bili dvodelni: prvi deo se kretao od tonicnog ka dominantnom tonalitetu, a drugi obrnuto; o Barokna sonata u njoj postaoji jedna glavna tema, koja se krece kroz glasove. Koncert naziv je nastao od reci concertare, sto znaci takmiciti se. Nastao je iz monodije i pisan je za solistu uz pratnju orkestra. Postoje dve vrste koncerta: o Konerto groso nastao u XVII veku. Pisan je za dve grupe izvodjaca: manju koja je imala ulogu soliste i vecu koja je nazvana concerto groso. Imao je od 4 do 6 stavova. Ove koncerte pisali su G. F. Hendl, J. S. Bah, Antonio Vivaldi. o Solisticki koncert nastao u XVIII veku. Pisan je za solistu uz pratnju orkestra i ima tri stava: Prvi stav je brz Vivaldijev tip. U njemu se smenjuju solisti i orkestar, i u tonicnom tonalitetu je; Drugi stav je miran, u laganom tempu, u subdominantnom ili dominantnom tonalitetu. To je najcesce arija u kojoj je vodeci solista; Treci stav je brz, u tonicnom tonalitetu. To moze biti varirani I stav, a moze biti i fuga. Ove koncerte su pisali takodje Vivaldi, Bah i Hendl. Fuga naziv je nastao od italijanske reci fugare sto znaci bezati. To je najpolifoniji muzicki oblik zasnovan na imitaciji tema se imitira kroz glasove. Najcesce je pisana za istrumente sa dirkama i ima tri dela: ekspoziciju izlaganje teme kroz glasove; razvojni deo, gde se predstavlja novi materijal i; streta zakljucak tema se izlaze od najdubljeg do najviseg glasa.
Italijanski violinistiNajznacajniji kulturni centri u ovom periodu u Italiji su Modena, Venecija, Bolonja i Padova. Uglavnom se pise kamerna muzika.
- U prvom periodu znacajni kompozitori su: Djuzepe Toreli (1658 - 1709) pisao je uglavnom trio sonate i koncerta grosa. Pisao je i solo koncerte, gde je prvi uveo trostavacni sistem. Arkandjelo Koreli (1653 - 1713) najznacajniji uz Vivaldija. Prvo je bio u Bolonji, a zatim u Rimu, u sluzbi kardinala. Tu osniva skolu za ucenje sviranja violine. Pisao je trio sonate i 12 koncerta grosa, koji su imali od 3 do 6 stavova. - U drugom periodu se obogacuje violinska tehnika. Znacajni kompozitori iz ovog perioda su: Antonio Vivaldi (1678 - 1741) bio je svestenik. On je utemeljio violinsku skolu u Veneciji. Pisao je trio, solo sonate, sonate za violinu, za violoncelo; napisao je 446 koncerata, najznacajnija su mu koncerta grosa. Prvi uvodi Programnost u muziku iz naslova se moze zakljuciti sta kompozicija opisuje. U tim programskim delima se opisuju vanmuzicki dogadjaji priroda, npr: Oluja na moru, Cetiri godisnja doba, Lov (ovo su njegova najznacajnija koncerta grosa). Djuzepe Tartini (1692 - 1770) osnovao skolu za violinu u Padovi, gde je radio u gradskoj kapeli. Prvi uporebljava deblje zice; konstruisao je danasnje gudalo; obogacuje violinsku tehniku trileri, tremolo, koristi velike melodijske skokove, visezvuke. Napisao je 50 trio sonata, 160 sonata za violinu i 125 koncerata obe vrste.
Instrumenti sa dirkama OrguljeZnacajni orguljski kompozitori ovog perioda su: - Jan Peter Svelink (1562 - 1621) Holandski kompozitor, orguljas iz Amsterdama. U Italiji se upoznaje sa orguljskom tehnikom, zatim odlazi u Englesku. Pisao je fantazije, tokate, fuge, plesove i varijacije. Bio je prvi, i najveci u orguljskoj tehnici pre J. S. Baha. - Djerolamo Freskobaldi (1583 - 1643) rodjen u Ferari. Kasnije radi u Flandriji, a zatim u crkvi Sv. Petra u Rimu. Pisao je fantazije, tokate i partite. U Nemcaskoj u XVIII veku nalazimo orgulje. Protestanti obradjuju protestantski koral i jednostavno ne mogu bez orgulja. Uglavnom pisu fuge, fantazije i partite pod uticajem Italije. Kompozitori: - Samuel ajt (1587 - 1654) unosi varijacije u germanski protestantski koral. Pisao je fuge, fantazije, koralne tokate i plesove. - Johan Jakob Fraberger (1614 - 1667) ucio je kod Freskobaldija. Pisao je tokate, fantazije, koncerte, ricerkare i prvi pise svite u 4 stava. - Johan Junau (1660 - 1722) poznat kao orguljas u crkvi Sv. Tome u Lajpcigu. Posle njega tu je radio J. S. Bah. On uvodi programnost pise svite, sonate i biblijske sonate (najznacajnije) i daje im imena. Ostali unose varijacije i programnost, i obogaciju svitu igrama: Paspje, Gavota, Rigodon, Ekoseza. - Johan Kaspor Kerl - Johan Kaspor Ferdinand Fier - Johan Herman ajn - Johan Pohelber - Ditrih Bugstehude - Jan Rajneken
CembaloKod cembala ton nastaje tako sto prilikom pritiskanja dirke gavranovo pero okida zicu. Cembalo ima kratak pun ton, sto doprinosi vecoj motoricnosti, laksem izvodjenju ukrasa i postizanju brzeg tempa. Na jednom
tonu se ne moze postici kresendo, samo prirodni dekresendo prilikom smanjenja amplitude vibriranja zice; tako da se ton moze svirati samo jako ili tiho. Znacajan kompozitor je: - Domenico Skarlati (1685 - 1757) rodjen je u Napulju u muzickoj porodici sin Alesandra Skarlatija. Kasnije odlazi u Rim, zatim u Lisabon, a zadnje godine svog zivota provodi u Madridu, kao dvorski kompozitor. Uneo je neke novine u tehniku sviranja, kao sto su veliki skokovi i sviranje ukrstenih ruku ruka preko ruke. Napisao je 550 sonata, jednostavacnih, dvodelnih. Sema njegovog tipa sonate je sledeca: U prvom delu, od moguca dva, se izlaze prva tema u tonicnom tonalitetu. Zatim sledi most, u kome se odvija modulacija, koja priprema drugu temu. Druga tema je: ako je osnovini tonalitet dur u dominantnom duru; a ako je osnovni tonalitet mol u dominantnom molu, ili duru, ili paralelnom duru. Posle druge teme sledi zavrsna grupa i to je kraj prvog dela. U drugom delu ovaj proces se ponavlja kao u ogledalu: prvo se izlaze I tema u D ili paralelnoj tonalnoj oblasti; zatim most sa modulacijom ovaj put priprema temu u osnovnom tonalitetu; druga tema u osnovnom tonalitetu; zavrsna grupa i kraj.
KlavsenKompozicije za klavsen proizilaze iz kompozicija za lutnju (zicani instrument). Klavsen je bio omiljeni instrument francuske burzoazije. U XVIII veku popularna su orguljska dela i dela za klavsen, u kojima se takodje koristi programnost (apsolutna muzika je suprotna programskoj kod nje se iz naslova ne moze zakljuciti sta kompozicija opisuje, drugim recima ona opisuje muzicke dogadjaje). Kompozitori: - arl Fransoa Kupren (1660 - 1733) iz muzicke je porodice. U Parizu je radio kao orguljas u crkvi, zatim na dvoru i u kapeli, gde je poducavao kraljevu decu. On takodje koristi programnost. Pisao je: trio sonate; koncerte 14 koncerata, od toga cetiri kraljevska koji su sadrzali 5 do 8 stavova; 115 klavsenskih kompozicija svita po obliku, inace nejednake strukture, jer su sadrzale od 3 do 23 stava, u kojima je opisivao portrete, prirodu, zoologiju zivotinje. Njegova znacajna dela (stavovi) su: Kneginja Marija, Kneginja od Sane, Sestra Monika, Tereza, Zeteoci, Procvatali vocnjaci, Male vetrenjace, Leptiri, Komarac, Zaljubljeni slavuj. - Zan Fransoa Dandrije - Luj Maan - Fransoa d Aenkur
Johan Sebastijan Bah (1685 - 1750)Iz muzicke je porodice, otac i braca su bili muzicari u raznim gradovima (Vajmar, Erfurt, Ajzenah...) Smatra se da je bilo 120 clanova porodice Bah, cije prezima u prevodu sa nemackog znaci potok. J. S. Bah se rodio u Ajzenahu. Mlad je ostao bez roditelja, kod brace uci da svira klavir, violinu, orgulje i teoriju muzike. On im prepisuje note. Kanije radi kao
orguljas u Vajmaru, zatim kao orguljas i violinista u Ketenu, Mulhauzenu, i poslednjih 30 godina svog zivota proveo je u Lajpcigu u crkvi Sv. Tome, kao kantor. Tu svira orgulje, poducava teoriju, sudeluje kao orguljas u nedeljnim bogosluzenjima, popravlja rogulje i, plus, komponuje. Nikada nije napustio Nemacku, bio je pobozan i pisao je crkvena dela. Za zivota je bio poznat kao orguljas, a tek 80 godina nakon njegove smrti Feliks Mendelson izvodi njegovu Pasiju po Mateju, i od tadA Bah postaje slavan i kao kompozitor. Komponovao je: - Za orgulje: preludijume tokate, fantazije, fuge, 6 sonata, 150 korala obradjenih za orgulje; - Za cembalo spinet: 15 dvoglasnih invencija; 15 troglasnih invencija trodelnog tipa motoricne po karakteru, a po obliku slicne fugama; Dve sveske za dobro temperovani klavir () od po 24 preludijuma i fuga, u svim tonalitetima remek delo; 14 fuga u cetiri glasa Umetnost fuge; Goldberg varijacije, posvecene profesoru Kajzerlingu cembalisti. 30 varijacija sa karakteristikama nemackog folklora; Francuske svite, po uzoru na francuske klavseniste, koje su sadrzale i do 7 stavova; Engleske svite od 4 stava; Italijanski koncert za cembalo i orkestar (sa dva cembala); - Od kamerne muzike pisao je: 6 sonata za violinu, 3 sonate za cembalo i violinu i 4 sonate za flautu i klavir; 6 svita za violoncelo; Koncerte je uglavnom pisao za violinu i cembalo; 4 cembala; zatim za violinu u a molu i E duru; Najznacajnija su mu koncerta grosa Brandenburski koncerti po pokraini Brandenburg u Nemackoj; - Crkvena muzika: Znacajne su mu kantate, napisao ih je oko 300, od toga 20 svetovnih, a sve ostale su duhovne. Neke od njegovih duhovnih kantata su: Hrist je lezao na samrtnim mukama, Snazna tvrdjava je nas Bog; a od svetovnih: Seljacka kantata, Kantata o kafi. Imao je i zbirku od 6 manjih kantata; Napisao je i Bozicni oratorijum; 3 pasije: Pasiju po Mateju, Pasiju po Jovanu i smatra se da je napisao i Pasiju po Luki; Misa u h molu od 24 stava za soliste, hor i orkestar.
Georg Fridrih Hendl (1685 - 1759)Nemacki kompozitor rodjen u Haleu na Istoku Nemacke. Nije iz muzicke porodice, zavrsio je lekarski fakultet, ali se nije bavio medicinom. Uci da svira orgulje i violinu, i sa 17 godina postaje orguljas u crkvi u Haleu. Kasnije odlazi u Hamburg gde je svirao orgulje i violinu u operi. Onda odlazi u Italiju (Firenca, Rim, Venecija), gde se upoznaje sa italijanskom operom. Vraca se u Nemacku, u Hanover, gde radi na dvoru; potom odlazi u London 1714, 1715 i sa pauzama zadnjih 45 godina zivota provodi u Engleskoj, cak ga Englezi i prisvajaju kao svog kompozitora. Tu je osnovao kraljevsku muzicku akademiju, gde je radio kao profesor. Posle opet ide u Italiju, vraca se u Ne
