Miren UrteagaGogo Elebiduna

UPV/EHU

ISPILU­NEURONAKETA HIZKUNTZA

The Bilingual Mind

Gogo Elebiduna

La Mente Bilingüe

Ispilu­neuronak garuneko sistema motoreko neurona batzuk dira. Neurona hauek tximinoetanaurkitu zituzten lehendabizi, eta gizakiok ere antzerako sistema dugula uste da, oraindik etagaratuagoa gainera.

Neurona hauek martxan jartzen dira ekintza bat EGITEAN edota beste beste norbait ekintza egitenIKUSTEAN. Honek esan nahi du: neurona hauei esker, ikusten ditugun ekintzak geure gorputz­atalen garun­kortexean islatuz prozesatzen ditugula. Ekintzak islatzeko funtzio honetatikdatorkie beren izena ispilu­neuronei.

Ispilu­neuronak beharrezkoak dira imitazio prozesurako: besteen ekintzakikusiaz informazioa barneratzeko, "Ikusi eta ikasi" egiteko bada. Prozesuhau oso beharrezkotzat hartzen da lehen hizkuntza ikasteko orduan.

Besteen ekintzak "ulertzeko" beharrezkoak dira beraz ispilu­neuronak; hala,enpatia nahiz komunikazioaren sorburutzat hartzen dira.

Ispilu­neuronen funtzionamendu on bati esker erlaziona gaitezke gureingurukoekin. Autistetan esaterako, ispilu­neuronak ez dira pertsonaosasuntsuen adina pizten.

Hizkuntza da komunikazioaren maila gorenena. Komunikazioa ispilu­neuroneiesker geratzen bada, hizkuntza ere kortex­motorearekin eta ispilu­neuronekinerlazionatuta dagoela pentsa dezakegu. Izan, ere:

­ Hizkuntz­prozesamendua eta prozesamendu motorea egitura hierarkikobatekin azal genitzake

­ Bi prozesamenduak garun­area berean eman daitezkeela erakutsi duteiekerketa somatotopikoek (ik. 4. irudia)

­ Bai hizkuntz­prozesamenduak, bai prozesamendu­motoreak, zenbait garun­uhin modu berean modula ditzakete.

Hizkuntza prozesamendua eta prozesamendu motorea maila ezberdinetan lotudira:

Maila fonetikoa: fonemak entzun edota ahoskatzeak garun­area motorean zatiberberak pizten dituela ikusi da.

Maila semantikoa: ikerketa somatotopikoen arabera, hizkuntzak gorputz­atalenmugimendua prozesatzeko erabiltzen ditugun garun­areak piz ditzakeela frogatuda. Hala, zango bat mugitzean edota “ostiko bat jo” irakurtzean, burmuineangarun­area berdina pizten da (ikusi 3. eta 4. irudiak).

Maila sintaktikoa: sintaktikoki konplexuagoak diren esaldiek prozesamendumotorearekin lotutako uhinen aldaketak sor ditzakete.

Hizkuntzaren Teoria Motoreak hizkuntzaren prozesamendua eta prozesamendu motorea lotzen ditu. Teoria hau hizketarenhautematearen inguruan sortu zen, hizketaren objektu txikienak keinu fonetikoak direla esanez. Halere, pixkanaka hizkuntzarenmaila ezberdinak sistema motorearekin erlazionatuz joan da, eta teoriaren jarraitzaileek hizkuntza sistema osoaren sorburuasistema motorea izan daitekeela diote.

Hizkuntzaren Teoria Motorea oraindik frogatu gabe badago ere, azken urteetan bultzada handia izan du ispilu­neuronak direlaeta. Ispilu­neuronen aurkikuntzari esker teoria honen inguruan arrazoi fisiologiko nahiz funtzionalak bildu dira. Gainera, ispilu­neuronak aurkitzearen ondorioz ikerketa alor berriak ireki ahal izan dira, eta hizkuntza prozesatzerakoan sistema motoreak ereparte hartzen duela ikusi da.

1. irudia: eskaneatu QR kode hausakeleko telefonoaz eta entzun tximinoenneuronak nola pizten diren ikertzaileaksagar bat jatean! [1]

2. irudia: ispilu­neuronak egintza bat EGINedota IKUSTEAN, bietan pizten dira. [2]

ERREFERENTZIAK

[1] Marco Iacoboni ­ Depth Electrode Recordings in the Brain, 2008.

[2] Simonetti, N., 2015. Neuroscience and Philosophy of Mind: A Reductive Interpretation of “Mirror Neurons System.” LAP LAMBERT Academic Publishing.

[3] Pulvermüller, F., Berthier, M.L., 2008. Aphasia therapy on a neuroscience basis. Aphasiology 22, 563–599. doi:10.1080/02687030701612213

3. irudia: Penfielden humunkuloa. Garunaren kortex­motoroan etasentsorialean daude gorputz­atalei dagozkien neurona sistemak.

4. irudia: Gorputz­atalekin erlazionatutako hitzak prozesatzekonahiz gorputz­atal horien mugimenduak prozesatzeko antzekogarun­areak erabiltzen ditugu [3].

ISPILU­NEURONAK

HIZKUNTZA GARUN­AREA MOTOREAN

HIZKUNTZAREN TEORIA MOTOREA