ISO 14001 ÇEVRE

YÖNETİM SİSTEMİ

SAÜ-2012

ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

Bir kuruluşun çevreye verdikleri veya verebilecekleri çevresel etkilerinin azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim sistemine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir.

ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim sistemidir.

Ürünün, hammaddeden başlayıp bitmiş ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli aşamalar ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan bir sistemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir.

ISO 14001'in Tarihçesi

ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standardının hazırlanması ilk olarak 1992 yılının haziran ayında Rio'da yapılan dünya zirvesinde alınan kararlara ve Rio Sözleşmesi'nde yer alan prensiplere dayanmaktadır.

Rio'da yapılan dünya zirvesinden yaklaşık 1 yıl sonra, 1993 yılında ISO tarafından, uluslararası çevre yönetim standartlarını hazırlamak üzere, yaklaşık 50 farklı ülkenin temsilcilerinden oluşan bir teknik komite kuruldu.

Bu komitenin çalışmaları sonucunda, 1996 yılı eylül ayında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardı yayınlanarak hayata geçirildi. Halen ISO 14000 standardının uygulaması gönüllülük esasına dayanmakla birlikte, yakın bir gelecekte gerek toplumun, gerek uluslararası kuruluşların ve gerekse devletlerin zorlaması ile standardın zorunlu bir uygulamaya dönüşeceği tahmin edilmektedir.

STANDARDIN YAKLAŞIMI ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi

standardının asıl amacı önleyici olmasıdır. Sistem her ne kadar önleyicilik üzerine

kurulmuşsa da, gerekli kontrol mekanizmalarını, düzeltici faaiyetleri ve geri besleme (feedback) mekanizmalarını da içermektedir.

Önleyici sistem yaklaşımı Hatalar ortaya çıkmadan önlenmeye

çalışıldığından çevre yönetim sisteminde gelişme ve iyileşme sağlanmakta ve sonuçta pazara girme süreci daha hızlı olmaktadır

ÖNLEYİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI•İlgili tarafların isteklerinin tespiti (pazar araştırması)•Tasarım ve geliştirme faaliyetleri•Proses kontrol•Pazarlama, satış ve ilgili tarafların beklentilerinin karşılanması 1

2

Proses Kontrol

İlgili Tarafların İsteklerinin Tespiti Tasarım ve

Geliştirme Faaliyeti

Pazarlama, Satış ve ilg.tarf. bekl. Karşılanması

3

4

DÜZELTİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI Uygunsuzlukları ortadan kaldırmak için

ilgili tarafların şikayetlerinin analizi veya hatanın yakalanması beklendiğinden daha yavaş tepki verir.

1

2

Proses Kontrol

İlgili Tarafların Şikayetleri Analizi Düzeltici

Faaliyet

Pazarlama, Satış ve ilg. Tarf. Bekl. giderilmesi

3

4

TS-EN-ISO 14000 Serisi Standartlar

• TS-EN-ISO 14001 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri –Özellikler ve Kullanım Kılavuzu

• TS-ISO 14004 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri –Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Teknikler İçin Genel Kılavuz

• TS-ISO 14010 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Çevre İle İlgili Denetimin Genel Prensipleri

• TS-ISO 14011 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Denetim Kılavuzu Denetim Usulü-Kısım 1 – Çevre Yönetim Sistemlerinin Denetimi

• TS-ISO 14012 Çevre Yönetimi -Çevre Denetçilerinin Haiz olması Gereken Özellikler

TS-EN-ISO 14000 Serisi Standartlar• TS-ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları

Genel l Prensipler • TS-ISO 14021 Çevre Yönetim-Çevreyle İlgili

Etiketleme-Özbeyan Çevreyle İlgili İddialar-Terimler ve Tarifler

• TS-ISO 14024 Çevre Etiketleri ve Beyanları - Tip 1: Çevre Etiketlemesi - Prensipler ve Yöntemler

• TS-ISO 14031 Çevre Yönetimi- Çevre Performans Değerlendirilmesi- Kılavuz

• TS-ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme Genel Prensipler ve Uygulamalar

• TS-ISO/DIS 14050 Çevre Yönetimi- Terimler, Tarifler

TERİMLER VE TANIMLAR

ÇEVRE

Ekolojik açıdan çevre; doğada bulunan canlı ve cansız unsurların bulunduğu ve karşılıklı ilişkilerinin gerçekleştiği ortamdır.

ISO 14000 standardı açısından ise çevre, bir kuruluşun faaliyetlerini, içinde yürüttüğü; hava, su toprak, doğal kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan topluluğu (flora ve fauna), insan ve bunların birbirleri arasındaki ilişkileri içine alan ortamdır. Bu çerçevede çevre, kuruluştan başlar ve tüm dünyayı içine alır. Bu çerçevede ortam, kuruluştan başlayarak bütün arzı içine alacak şekilde genişletilebilir.

Bir fabrika çalışanı için ise çevre; makinalardan, fabrikadan, fabrika etrafından ve onu çevreleyen havadan oluşmaktadır. Ancak bu çevre onu çevreleyen daha büyük çevreyi de etkilemektedir. Üretim sırasında çeşitli atıklar ve ürünler oluşmaktadır. Atıklar doğrudan o çevreyi, ürünler ise dolaylı olarak diğer çevreleri etkileyecektir. Bu nedenle çevre dünyadır, ve çevre sorunları da bu nedenle küresel boyutta ele alınmalıdır.

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

•Genel yönetim sisteminin; çevre politikasının geliştirilmesi, uygulanması, başarıya ulaştırılması, gözden geçirilmesi ve idamesi amacını güden, kuruluş yapısı, planlama faaliyetleri, sorumluluklar, uygulamalar, usuller, işlemleri de içine alan parçasıdır.

KURULUŞ

•Kendine has görevleri ve yönetimi olan, kamu sektörüne veya özel sektöre ait bulunan her çeşit şirket, firma, teşebbüs, otorite veya müessese, bunların parçası veya resmen birleşmiş olan veya olmayan üst oluşumlarıdır.

SÜREKLİ İYİLEŞTİRME

•Kuruluşun, çevre politikasına uygun olarak, genel çevre icraatında gelişmeler sağlamak için kuruluş çevre yönetim sisteminin- sürekli olarak- iyileştirilmesidir.

NOT - İyileştirmenin bütün faaliyet alanlarında aynı zamanda gerçekleştirilmesi zorunlu değildir.NOT - Birden çok işletme birimleri olan kuruluşların, bir işletme birimi, bir kuruluş olarak kabul edilebilir.

İLGİLİ TARAF

Bir kuruluşun çevreyle ilgili icraat ve başarı derecesiyle ilgilenen veya bu icraat ve başarı derecesinden etkilenen kişi veya gruptur.

KİRLENMENİN ÖNLENMESİ

•Kirlenmeyi önlemek, azaltmak veya kontrol altında tutmak amacıyla yeniden devreye sokmayı, başka bir işleme tabi tutmayı, işlemde değişiklik yapmayı, kontrol mekanizmalarını, kaynakların etkin kullanımını ve malzeme ikamesini içine alabilen her türlü işlem ve uygulamaya başvurulması; malzeme veya ürünlerin kullanılmasıdır. NOT - Kirlenmenin önlemesinin muhtemel yararları, olumsuz çevre etkilerinin azaltılması, etkinliğin geliştirilmesini ve maliyetin azaltılmasını içine alır.

ÇEVRE POLİTİKASI

•Kuruluşun, genel çevre icraatı ile ilgili niyet ve prensiplerini açıklamak; faaliyet, çevre amaç ve hedeflerine çerçeve teşkil etmek üzere yaptığı beyandır.

ÇEVRE AMACI•Bir kuruluşun, gerçekleştirmek amacıyla kendisi için tespit ettiği, çevre politikasından kaynaklanan ve mümkün olan her durumda sayılarla ifade edilen genel maksadıdır.

ÇEVRE HEDEFİ•Kuruluşun çevre amaçlarından kaynaklanan, bu amaçlara ulaşmak için; kuruluşca veya onun bir bölümünce gerçekleştirilmek üzere belirlenen, mümkün olduğunda sayılarla ifade edilen icraat basamaklarıdır.

ÇEVRE BOYUTU

•Kuruluşun, faaliyetlerinin, ürünlerinin veya hizmetlerinin çevre ile etkileşime giren unsurlarıdır.

NOT - Önemli çevre boyutu, kuruluşun, faaliyet, ürün ve hizmetlerinin önemli çevre etkisine sahip olan veya olabilecek olan boyutudur.

ÇEVRE ETKİSİ

•Çevrede, kısmen veya tamamen kuruluşun faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayısıyla ortaya çıkan, olumlu veya olumsuz her türlü değişikliktir.

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ DENETİMİ

•Kuruluşun ÇYS’nin; ÇYS denetim kıstaslarına uyup uymadığını belirlemek ve sonuçları müşteriye bildirmek amacıyla, gerekli delillerin tarafsız ve değer yargılarına yer vermeyecek tarzda toplanması ve değerlendirilmesinden ibaret bir değerlendirme ve belgeye bağlama işlemidir.

ÇEVRE İCRAATI/BAŞARISI

•Kuruluşun çevre yönetim sisteminin - kendi çevre politikasına, amaç ve hedeflerine bağlı bir şekilde - faaliyet, mal ve hizmetlerinin çevre boyutlarını kontrol konusunda sağladığı ölçülebilir sonuçlardır.

ISO 14001 ÇYS DÖNGÜSÜ ISO 14001:2004 PUKÖ döngüsü üzerine

kurulmuştur. Planla: Kuruluşun çevre politikasına uygun

sonuçlar elde etmek için gerekli olan hedefleri ve sonuçları elde etmek için gerekli olan hedefleri ve süreçleri oluşturmak.

Uygula: Süreçleri uygulamak Kontrol et: Çevre politikası, amaçlar, hedefler,

yasal ve diğer yükümlülüklere karşı gelen süreçleri izlemek, ölçmek ve sonuçları raporlamak.

Önlem al: Çevre yönetim sisteminin çevresel performansını sürekli iyileştirmek için tedbirler

ÇYS MODELİ

Yönetim gözden geçirmesiÇevre Politikası

Planlama•Çevre Boyutları•Yasal ve diğer yükümlülükler•Amaçlar,hedefler veProgramlar•Çevre yönetim• programı

•Uygulama ve işlemKaynaklar, görevler,Sorumluluklar ve yetkiler•Yetkinlik, eğitim ve bilinçlendirme•İletişim•Dokümantasyon•Dokümantasyon kontrolü•İşlem kontrolü•Acil duruma hazırlık ve tepki

Kontrolİzleme ve ölçmeUygunluğun değerlendirilmesiUygunsuzluklarDüzeltici ve önleyici faaliyetKaynakların kontrolüİç tetkik

Sürekli gelişme

Standardın PUKO’ ya Uygulanması

• Yönetimin gözden geçirmesi

Sürekliİyileştirme

Gözdengeçirme

Kontrol

Uygulama

Planlama

•Çevre politikası

• İç tetkik

• Kayıtların kontrolü

• Uygunsuzluk, düzeltici faaliyet ve önleyici faaliyet

• İzleme ve ölçme

• Çevre boyutları

• Kanuni ve diğer şartlar

• Amaçlar, hedefler ve program/programlar

• Kaynaklar, görevler, sorumluluk ve yetki

• Yetkinlik, eğitim ve farkındalılık• İletişim

• Dokümantasyon

• Dokümanların kontrolü• Operasyon kontrolü

• Acil durum hazırlığı ve müdahale• Uygunluğun değerlendirilmesi

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'nin sağladığı yararlar şunlardır:

Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer. Ulusal ve/veya uluslararası mevzuatlara uyumun

artırılmasını sağlar. Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır

veya tamamıyla ortadan kaldırılır. Yasal kurumlara karşı, mevzuat ve yönetmeliklere uyulduğu

dokümante edilmiş çevre yönetim sistemi ve ISO 14001 Belgesi ile gösterilebilir.

İşletme itibar ve Pazar payının artırılmasını sağlar Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda

çevre bilinci artar. Çevreye zarar vermeyen bir işletmede çalışmak, çalışanları

motive eder.

Tüketicinin çevre ile ilgili beklentilerine cevap verilir ve bilinçli tüketicilere erişebilme ve onları kazanma sansı artar.

Kaynaklar etkin kullanılır (enerji, su, vb. tasarrufu sağlanır).

Çevreye bırakılan atıklar azalır. Çevresel performansın artırılmasını sağlamak Uluslararası rekabette avantaj sağlamak Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre

etkileri azaltılır veya tamamıyla ortadan kaldırılmasını sağlamak.

ISO 14001 İN DEZAVANTAJLARI

Yönetmeliklere uyum Belgeye dayanıklı kanıt Zaman ve Kaynaklar

ISO 14001 Standardı Madde Başlıkları

KAPSAM ATIF YAPILAN STANDARTLAR TARİFLER

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN ŞARTLARI VE BAŞLICA UNSURLARI

GENEL ŞARTLAR ÇEVRE POLİTİKASI PLANLAMA

ÇEVRE BOYUTLARI YASAL VE DİĞER ŞARTLAR AMAÇ, HEDEFLER ve PROGRAM/ PROGRAMLAR

UYGULAMA VE FAALİYETLER KAYNAKLAR, GÖREVLER, SORUMLULUK VE YETKİ UZMANLIK, EĞİTİM VE FARKINDA OLMA İLETİŞİM DOKÜMANTE ETME DOKÜMANLARIN KONTROLÜ İŞLEM KONTROLÜ ACİL DURUM HAZIRLIĞI MÜDAHALE

KONTROL ETME İZLEME VE ÖLÇME UYGUNLUĞUN DEĞERLENDİRMESİ UYGUNSUZLUK, DÜZELTİCİ-ÖNLEYİCİ FAALİYET KAYITLARIN KONTROLÜ ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ ŞARTLARI TETKİKKİ (İÇ TETKİK)

YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

Çevre ?

ToprakToprak SuSuHavaHava

İNSANIN FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRDÜĞÜ ORTAMDIR.

Bitki TopluluğuBitki TopluluğuHayvan TopluluğuHayvan Topluluğu

ÇEVRE PROBLEMLERİHızlı nüfus artışı ve sanayileşme dünyamızı tehdit etmektedir.

Bu tehditler:

•Doğal kaynakların tükenmesi,

•Atıkların artması, Zehirli atıkların oluşması

•Ozon tabakasının incelmesi,

•Sera etkisi nedeniyle küresel ısınma,iklim dengesizliği,

•Doğal ortamın yok olması,(çölleşme)

•Milyonlarca hayvan ve bitki türünün yok olması,

•İnsan sağlığına olan etkiler

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

Çevrenin Korunmasını sağlayacak en etkin sistemdir.

Neden çevre yönetim sistemi

Kaynakların verimli kullanımının sağlanması

Proses verimliliğinin artması Atıkların azalması Bertaraf maliyetlerinin azalması Geri dönüşümler sağlanması

ÇEVREYE DUYARLILIK İŞLETMELERE NE KAZANDIRIR?

Rekabet gücünü artırır Maliyetleri düşürür Yasal engellerin aşılmasını

sağlar Ekonomik fırsatlar sağlar

Çevre Yönetim Sistemi nedir?

Kuruluşların çevreyle etkileşen yönlerini kontrol altında tutarak, çevresel performansın iyileşmesi ve fırsatların değerlendirilebilmesi için yönetim aracıdır.

Çevre Yönetiminin Ana Elemanları

Kaynak yönetimi Atık yönetimi

Kaynakların Yönetimi Yenilenebilir kaynaklar Yenilenemez kaynaklar

Yenilenebilir(Doğal)Kaynak-Renewable resourceKendini doğal biçimde yenileyen yada insan müdahalesi ile

yenilenebilen, ağaç, hava yada su gibi doğal kaynaklar.Yenilenebilir Enerji Kaynakları-Renewable energy resource Güneş ,rüzgar, jeotermal, su, gelgit enerjisi ve üretici

nükleer enerji reaktörleri gibi kendiliğinden yenilenebilir, kullanmakla eksilmeyen enerji kaynakları.

Yenilenemez Kaynak-Nonrenewable resource Sınırlı olarak bulunan mineral gibi doğal, kural olarak

cansız kaynak.

Bugün, insanlığın belki en öncelikli sorunu ÇEVRE.

Dünyanın her köşesindeki çevre felaketleri, doğal kaynakların her geçen gün daha büyük bir hızla kaybolmasına neden oluyor.

• Bilim adamları, gelecek yüzyılda savaşların, suyun, toprağın, kısacası doğal kaynakların paylaşımı üstüne olacağını söylüyor.

• Önlem alınmadığı takdirde ekolojik denge, geri dönüşsüz bir biçimde bozulacak.

Atıkların Yönetimi

Sıvı atıklar Gaz atıklar Katı atıklar

ATIK YÖNETİM PİRAMİDİ

Bertaraf

Enerji Geri kazanımı

Geri Dönüşüm

Yeniden Kullanım

Minimizasyon

Önleme

ÖRNEK= Makinalardan yağ sızıntısı

1-Kaynağında önleme:Bakımın yapılması

2-Tekrar kullanabilme:Sızan yağı toplama

3-Geri Kazanım:Lisanslı geri kazanım firmasına gönderme

4-Bertaraf:İzaydaş’a gönderme

Bu bir kaynağında kirliliğin önlenmesi çalışmasıdır.

Sürekli İyileştirme:

Küçük küçük yapılan iyileştirmelerdir. Kuruluşun çevre politikası ile uyumlu, tüm çevresel performansta iyileştirme sağlamak amacıyla tekrar eden ÇYS gelişme sürecidir.

Sürekli Geliştirme:

Sıçramalı iyileştirmelerde kullanılır. Teknolojik imkanlardan yararlanılarak yapılan iyileştirmelerdir.

ÇYS Prensipleri

Kirliliği önleme

Sürekli iyileşme

Yasal ve diğer gerekliliklere uyum sağlama

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Özellikleri

GENEL bir standarttır, her tip ve büyüklükte organizasyonlar için imalat, ticaret veya hizmet sektörlerinde uygulanabilir,

ÖNLEYİCİ’ dir, çevreye verilen zararların oluşmadan önlenmesini hedefler,

GELİŞİMCİ’ dir, performansı iyileştirmeye yöneliktir.

GÖNÜLLÜLÜK esasına dayanır. Ancak bir kez sistem kurulursa standartın gereklerine uymak zorunludur.

SİSTEM BAZLI’ dır. Kurulan sistem, dökümante edilmiş prosedürlerle desteklenmelidir.

Sürdürülebilir Kalkınma

* Çevre ve Gelişim Dünya Komisyonu, 1987

Gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılama yeteneğinin engellenmeden bugünün

gereksinimlerini karşılayabilen gelişme

Sürdürülebilir Kalkınma (S.K.)

1- Doğal sermayeyi tüketmeyen2- Gelecek kuşakların imkanlarını ellerinden almayan3- Ekonomi ile Eko-Sistem arasındaki doğal dengeyi

koruyan4- Ekolojik açıdan sürdürülebilir nitelikte olan bir ekonomik kalkınmadır.

Sürdürülebilir Kalkınmanın başarılı olabilmesi için

1-Toplumun bütün sektörlerinin katılımı teşvik edilmelidir.2-Kirleten Öder Prensibi ile piyasaya gerekli sinyaller

verilmelidir3-Uluslar arası kuruluşlar borçlu ülkelere sermaye ve

teknoloji akışını kolaylaştıracak çevresel projeksiyon çabalarını desteklemelidir

Sürdürülebilir kalkınmada sanayicinin görev ve sorumlulukları

1- Sürdürülebilir Kalkınma Prensipleri çerçevesinde işlerine devam etmek

2- Arıtma tesisleri kurarak çevreye az zarar verici hale getirmek

3- Çevreye dost teknolojileri bulmak için araştırma yapan kişi ve kuruluşları desteklemek

4- Tekrar kullanılabilir hammaddeleri seçmek

5- Kağıt, torba ve kağıt ambalaj sanayi teşvik edilmeli

6- Otomobil sanayiinde katalitik dönüştürücüler kullanılmalıdır

7- Yeni projelerde ÇED göz önünde bulundurulmalıdır

8- Eski teknolojiler kullanılmamalıdır.

ÇYS ve TS-EN-ISO 14001 ISO 14000 serisi standartlarından sadece biridir. Uluslararası Standardizasyon teşkilatı tarafından

yayınlanmıştır.

•ISO tarafından ilk standart 1996 yılında yayınlandı.•TSE tarafından TS-EN-ISO 14001:1997 olarak 1997 yılında bire bir çevrilerek yayınlandı•2004 yılında gözden geçirilerek revize edilmiş, ISO 14001:2004 olarak yayınlanmıştır.

14000 Serisi Standartları

Çevre Yönetim Sistemi Belgelendirme ile ilgiliStandardları14000

Çevre Yönetim Sistemi Tetkik Standartları 19011

Çevre Performans DeğerlendirmesiStandartları 14030

ISO 14001:2004Çevre Yönetim Sistemleri Özellikler ve Kullanım Kılavuzu

ISO 14004:2004Çevre Yönetim Sistemleri Genel Kılavuz PrensiplerSistemler ve Destekleyiciteknikler

ISO 14031:1999Çevre Performans Değerlendirmesi Kılavuzu

ISO 14032:1999Çevre Performans Değerlendirmesi Örnekleri

4.1 Genel Gereklilikler

o ISO 14001:2004 standardına uygun bir çevre yönetim sisteminin kurulması

o Kuruluş, Çevre Yönetim Sisteminin kapsamını tanımlamalıdır.(Saha tanımlanmalı) Kapsamın belirlenmesinde süreç yaklaşımı öneriliyor ancak zorunlu değildir.

o Bu sistemin içinde sistemin uygulandığını gösterecek dokümanların ve kayıtların oluşturulması

o Kurulan sistemin uygulanması, sürdürülmesi ve sürekli iyileştirilmesi

o Atık yönetim,enerji yönetimi,atıksu yönetim ve kaynak yönetim süreçleri..v.b)

PlanPlanlala 4.3 4.3

UygulaUygula4.44.4

Gözden GeçirGözden Geçir 4.64.6

Kontrol EtKontrol Et 4.54.5

Politika 4.2

ISO 14001ÇYS

Yapısı

• Amaçlar,hedefler ve program/programlar

• Çevre Boyutları

• Yasal ve Diğer

Şartlar

• Yönetimin Gözden

geçirilmesi• İzleme ve Ölçüm

• Uygunluğun değerlendirilmesi

•Uygunsuzluk, Düzeltici ve Önleyici Faaliyet

• Kayıtların kontrolu

• İç Tetkik

•Kaynaklar,görevler,sorumluluk ve yetki

•Uzmanlık,eğitim ve farkında olma

• İletişim

• Dökümante etme

• Dökümanların Kontrolü

• Faaliyetlerin kontrolu

• Acil Durum hazırlığı ve müdahale

29

4.2. ÇEVRE POLİTİKASI

Üst yönetimce belirlenmesi Faaliyet, ürün ve hizmetlerin özellik,

büyüklük ve çevre etkilerine uygunluğu Sürekli iyileştirme ve kirliliğin önlenmesi

için taahhüt içermesi Çevre mevzuat, düzenleme ve diğer

şartlara uygunluğun taahhüdü Amaç ve hedefler için çerçeve görevi

görmesi Dokümante edilmesi, uygulanması, devam

ettirilmesi Kuruluş için ve kuruluş adına çalışanlara

duyurulması Halka açık olması

Kuruluş, kendi çevre politikasını geliştirirken aşağıdaki hususları dikkate almalıdır:

Kuruluşun misyonu, vizyonu, temel değerleri ve inançları,

Diğer kurumsal politikalar ile koordinasyon (örneğin, kalite, mesleki sağlık ve güvenlik)

İlgili tarafların istekleri ve bunlarla iletişim ,

Kılavuz prensipler, Yerel ve bölgesel özel

şartlar,

PRATİK ÇALIŞMA

ÇEVRE &ISG POLİTİKASI

•Ürün ve hizmetlerimizin tasarım ve üretim aşamalarında çevreüzerindeki olumsuz etkileri, iş kazası risklerini engellemek Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği standartlarına uygun, sağlıklı ve ergonomikçalışma ortamı yaratmak, kuruluşun ve en üst düzey yöneticiden başlayarak tüm ......... A.Ş. çalışanlarının ortak sorumluluğudur.

•Bu doğrultuda ......... A.Ş. çalışanları ve kendi adına çalışanları Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği konularında bilinçlendirilmiş olup, müşteri beklentilerini de dikkate alarak Çevre boyutları ve İş Sağlığı Güvenliği konuları ile ilgili tüm ulusal ve yerel yasal gerekliliklere uymaktadırlar.

•............. A.Ş.’de Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği yönetim sistemleri sürekli gelişime açık olarak yapılandırılmış olup, öncelikle ilişkide bulunulan tüm kişi ve kuruluşlarla açık iletişime önem verilmektedir.

ÇEVRE POLİTİKAMIZ

………..sektöründe,………..faaliyet/ürün/hizmetlerini bölgesel/ulusal/uluslar arası ölçekte (alanda)

gerçekleştirirken, çocuklarımıza yaşanılabilir bir çevre ve kullanılabilir doğal kaynaklar bırakabilmek için;-Yasal ve kanuni şartlara uymak,-Atıkları azaltıp ve geri dönüşümünü sağlayarak çevresel

kirlenmeyi önlemek,-Tükenebilir doğal kaynakları uygun kullanmak,-Çalışanlarımızın çevre bilincini geliştirmek,-Çevresel performansımızdan etkilenen ilgili taraflarla

sürekli istişare ve iletişim halinde olmak,-Çevre Standart Şartlarına uymak ve etkinliğini sürekli

iyileştirmek,çevre politikamızdır.

Üst yönetim (Tarih,İmza)

•Tüm ........ A.Ş. çalışanları olarak üretim ve destek faaliyetlerinden kaynaklanan başta sac/kauçuk atığı olmak üzere atık miktarlarını kontrol altında tutmak ve iyileştirmek, çevre kirliliğini kaynağında önlemek ,doğal kaynakları koruyarak verimli kullanmak, uygulanabilir teknolojileri seçerek tesis ve proses tasarımında çevresel ve iş güvenliği etkilerini dikkate almak, güvenli ve sağlıklı iş ortamı sağlamak başta olmak üzere tüm Çevre, İş Sağlığı ve Güvenliği kurallarına uymayı ve sürekli geliştirmeyi taahhüt ederiz.

ÇEVRE &ISG POLİTİKASI

• Çevresel boyutların belirlenmesi • Belirlenen tüm çevre boyutları

değerlendirilerek içinden önemli boyutların seçilmesi,

• Önemli çevre boyutları dikkate alınarak bu kapsamda kontrolün ve performansın iyileştirilmesinin sağlanması için gerekli amaç ve hedeflerin belirlenmesi.

• Amaçlara ulaşılması ve çevre yönetim sisteminin devamı için programların geliştirilmesi.

4.3. PLANLAMA 4.3.1 Çevre Boyutları

Kuruluşun,

Çevre Yönetim Sisteminin tanımlanmış kapsamı içinde, planlanan veya yeni gelişmeleri, veya yeni veya değişikliğe tabi olmuş faaliyetleri, ürünleri ve hizmetleri dikkate alarak faaliyetlerinin, ürünlerinin ve hizmetlerinin kendisi tarafından kontrol edilebilen ve etkilenebilen çevre boyutlarını belirlemek

Çevre üzerinde önemli etkiye/etkilere sahip olan veya olabilecek çevre boyutlarını (önemli çevre boyutları) belirlemek için prosedürü/prosedürler oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

Bu bilgileri dokümante edilmeli ve sürekli olarak güncellemelidir.

Çevre Yönetim Sisteminin oluşturulmasında, uygulanmasında, sürdürülmesinde önemli çevre boyutlarının dikkate alınması sağlanmalıdır.

Planlama kriterleriKriterler 1. Basamak 2.Basamak 3.Basamak

Önemli çevre boyutlarının belirlenmesi

Amaç ve hedeflerin belirlenmesi

Çevre programı oluşturulması

Politika + + +

Çevre mevzuatı/yasal şartlar/diğer şartlar

+ + +

Finansal Operasyonel ve işle ilgili şartlar

+ + +

Kendisinin teknolojik seçim imkanlarını

+ +

Önemli çevre boyutları +

İlgili tarafların görüşleri +

• ÇYS Standardı, Kuruluşu neyin önemli olduğunu saptaması konusunda serbest bırakmıştır. • Bu, bir kuruluştan diğerine ve endüstri sektörlerine göre değişebilir.

•Yasaların ele aldığı, Müşterinin talep ettiği konular İlgili tarafların şikayetleri her zaman önemli kabul edilir.

ÖNEMLİ ETKİLER NELERDİR?

TANIMLAR

Çevre Boyutu (Çevresel Unsurlar) : Kuruluşun,karşılıklı olarak,çevreyle etkileşen faaliyet,ürün ve hizmetleridir.

Çevre Etkisi : Bir kuruluşun aktivitelerinden, ürünlerinden ve servislerinden tamamen veya kısmen kaynaklanan, çevre üzerinde olumlu veya olumsuz her türlü değişikliktir.

Faaliyet, ürün ve hizmet örnekleri; Doğal kaynak kullanımı (su, kömür,

maden v.b.), Üretimin her aşaması, Depolama (hammadde, yarı ürün,

ürün, kimyasal, atık, yakıt v.b.), Ürün geliştirme(ar-ge) Laboratuar faaliyetleri, Satın alma, Hammadde, ara ürün, ürün

(üretimi, kullanımı, taşıması, sevkiyatı, muhafazası v.b.),

Hizmetin hazırlanması ve sunumuna yönelik her aşama,

Tamir ve bakım faaliyetleri (elektrik, mekanik v.b.)

Revir Yemekhane Arıtma,kazan dairesi

Çevre boyutları için örnekler Emisyon, Gürültü, Katı atıklar Tehlikeli atıklar Ofis atıkları Koku oluşumu, Titreşim oluşumu, Şebeke suyu tüketimi, Kuyu suyu tüketimi, Atık sular, Atık yağlar

Önemli etkilere sahip çevre boyutlarını belirlemek

Birinci Safha Bir faaliyet, ürün veya hizmetin seçimi

Seçilen faaliyet ürün veya hizmet bir anlam ifade edecek kadar büyük, yeterli derecede anlaşılmasına imkan verecek kadar küçük olmalıdır.

İkinci Safha Faaliyet, ürün veya hizmetin çevre boyutunun tespiti

Seçilen faaliyet, ürün veya hizmetle ilgili olarak, mümkün olduğu kadar çok sayıda çevre boyutu tespit edilir.

Üçüncü Safha Çevre Etkilerinin Tespiti

Belirlenmiş her çevre boyutuyla ilgili olarak, mümkün olduğu kadar çok sayıda, fiili veya muhtemel, olumlu veya olumsuz çevre etkisi tespit edilir.

Dördüncü safha Önemli Etkilerin DeğerlendirilmesiTespit edilmiş her çevre etkisinin önemi, her kuruluş için farklı olabilir.   Bu etkilerin sayılarla ifadesi hüküm vermeyi kolaylaştırır.

Çevre etkileri için alıcı ortamlar

İnsan  Hayvan(fauna

) Bitki(flora) Hava, Toprak, Su, Doğal kaynak

Kullanımı

Çevresel Etkiler ???

ATIK KATEGORİSİ TANIM ve ÖRNEKLER

ENFEKTE ATIK Patojen içerdiğinden kuşku duyulan atıklaboratuar kültürleri; karantina koğuşlarından çıkan atıklar; enfekte hastalarla temas eden araç-gereçler; dokular

PATOLOJİK ATIK Vücut dokuları veya sıvılarıVücut parçaları; kan ve diğer vücut sıvıları; fetüsler

KESİCİLER Kesici atık,İğneler; infüzyon setleri; bistüriler; bıçaklar; kırık camlar

FARMASÖTİK ATIK

İlaç içeren atık,Miyadı dolmuş veya kullanılmayan ilaçlar, ilaç içeren veya ilaçla kontamine maddeler

GENOTOKSİK ATIK

Genotoksik özellikli maddeleri içeren atık,Sitotoksik ilaç içeren atıklar (sıklıkla kanser tedavisinde kullanılan), genotoksik kimyasallar

KİMYASAL ATIK Kimyasal madde içeren atıklar,Laboratuar ayıraçları, film banyo kimyasalları, miyadı dolmuş veya kullanılmayan dezenfektanlar, solventler

YÜKSEK ORANDA AĞIR METAL İÇEREN ATIKLAR

Piller, kırık termometreler, kan basıncı ölçüm cihazları

BASINÇLI KAPLAR Gaz silindirleri, gaz kartuşları, aerosol kutuları

RADYOAKTİF ATIK

Radyoaktif madde içeren atıkRadyoterapi veya laboratuar araştırmalarından artan sıvılar; kontamine olmuş ambalajlar; radyonükleidler ile muayene veya tedavi edilen hastaların dışkı ve idrarı, kapalı kaynaklar.

Çevre Boyutları Yönetimi Süreç Sınırları

Periyodik Güncelleme:

Çevre boyutları değişen amaç-hedefler ve yıllık iyileştirmeler dikkate alınarak her yıl başında gözden geçirilir.

Canlı bir dokümandır, yaşatılması bölüm amirlerinin sorumluluğundadır.

Bunun dışında ; Yeni yatırım yapılması, tezgah alınması durumunda Mevcut üretim araçlarının devre dışına çıkarılması,

-Mevcuttan farklı yapıda malzeme kullanılması,

(aynı bileşime haiz malzemelerde yapılmaz)

-Yasal yükümlülüklerde değişiklik olması durumunda, Çevre boyutları değişikliklere paralel olarak güncellenir.

Olağandışı güncelleme: Kaza, yangın, deprem v.s gibi acil durumlar sonrası çevre

boyutları gözden geçirilir.

ÇEVRESEL BOYUTLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Her bir aşamada GİRDİ/ ÇIKTILARIN tanımlanması ve aşağıdaki her bir

durumun dikkate alınması gerekir.

NORMAL=N ANORMAL=AN ACİL DRUMLAR=A GEÇMİŞTE GERÇEKLEŞTİRİLEN VE

PLANLANAN FAALİYETLER

Çevre Boyutlarında Proses Oluşturulması

GİRDİLER ÇIKTILARKaynak Kullanımı Ürün/yan ürünlerHammade Kullanımı FAALİYET Emisyonlar,deşarjlarTaşeron Hizmetleri vb. Kontamine atıklar , katı atık

Rahatsızlıklar,diğer

Çevresel Etkiler değerlendirilirken

İnsan Flora ve Fauna Toprak / Su /Hava Yerleşim üzerine etkiler ve bunlar

arasındaki etkileşimler Kültürel Miraslar,

DİKKATE ALINMALIDIR!

ÇEVRESEL BOYUTGİRDİ – ÇIKTI PROSESİ

YİYECEK ORGANİK ATIK

YEMEKLİK YAĞ KIZARMIŞ YAĞATIĞI

ENERJİYEMEKHANE ISI

SUATIKSU

TEMİZLİKMALZEMESİ KARIŞIK KATI

ATIK

HAVA EMİSYONU

ÇEVRE BOYUT ANALİZİ

Bir birim içerisindeki acil, normal ve anormal durumlar için

Ayrı ayrı Yapılabilir Birlikte yapılabilir

RİSK ANALİZİÇevresel etkilerin değerlendirilmesi için kullanılan

yöntemlerden biri RİSK ANALİZİ’dir.Risk analizi yapılırken aşağıdaki başlıklar

sorgulanmalıdır. Geçmişteki kaza / sorunlar Toplum üzerindeki olumsuz etki Doğal kaynak kullanımı ve yönetimine etkisi Bilgi eksikliği Yasal ve diğer yükümlülükler Çevreye verilebilecek risk(riskin oluşma olasılığı,

büyüklüğü, oluşma durumundaki sonuçlar)

Risk Puanı=Olasılık Puanı * Etki Puanı

Risk = O * EO:OLASILIKE:ETKİ

ETKİ

OLASILIK

RİSK

RİSK:Tehlikelerden kaynaklananBir olayın ,meydana gelmeİhtimali ile zarar vermederecelerinin bileşkesidir.

Risk Puan Tablosu Belirlenmesi

Risk analizi yapmak için öncelikle bir Risk Puan Tablosu mevcut olmalıdır.

Puan tablosunun belirlenmesi işletmeden işletmeye göre farklılık gösterebilir.

Puan tablosu belirlenirken ÇYS yöneticisi birimlerdeki faaliyetleri göz önüne alınmalı ve derecelendirmeyi ona göre yapmalıdır.

Puanlamanın şekli, Risk değerlendirme metodu ve Risk değerlendirme sonuçlarının açıklamaları mutlaka olmalıdır.

ÖRNEK-RİSK PUANLAMA TABLOSURİSK PUANLAMA TABLOSU

FREKANS PUANI

(OLASILIK PUANI)

FREKANS TANIMLAMA

ETKİ PUANI ETKİ TANIMLAMA

1 ASLA / ÇOK NADİR 1 ETKİSİ YOK

2 BELKİ/BAZEN /NADİR 2 AZ ÖNEMLİ

3 ARA SIRA 3 ÖNEMLİ

4 GENELLİKLE 4 ÇOK ÖNEMLİ

5 HERZAMAN 5 ÇEVREYE BÜYÜK BOYUTTA ZARAR

Frekans Tanımlama : Gerçekleşen faaliyetten kaynaklı çevrede meydana gelebilecek olayın olma olasılığıFrekans Puanı:Frekans Tanımlamanın Sayısal Olarak KarşılığıEtki Tanımlama:Gerçekleşen Faaliyetin Çevrede Yaratabileceği Etki DüzeyiEtki Puanı:Etki Tanımlamanın Sayısal Karşılığı

Risk Değerlendirme Methodu = Frekans Puanı * Etki Puanı

Risk Değerlendirme Sonuçları:

0-8 Arasında ise AZ ÖNEMLİ tekrarlanan eğitimler verilmeli Çıkan risk puanı sonuçlarına göre9-12 Arasında ise ÖNEMLİ Talimat hazırlanmalı ve önlem alınmalı önem sırası sonradan belirlene bilir15 ve üzeri ise ÇOK ÖNEMLİ,Yönetim kapsamında önlemler alınmalı

ÇEVRE BOYUTLARI ( Örnek)

Faaliyet

Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Nakledilmesi

Boyut

Saçılma ,dökülme potansiyeli

Etki

Su ve/veya Toprak Kirliliği

Servis

Araç Bakım

Boyut

Egzost gazları

Etki

Hava Kirliliğinin azaltılması

Faaliyet / Çevresel Boyut / Çevresel Etki

Boyut ve Etkileri arasındaki ilişki

FaaliyetÜrünHizmet

Çevre Boyutu Çevre Etkisi

Kaynak Yol/Mekanizma Hedef

Neden Yol/Mekanizma Sonuç

Örnek çevre boyutları tablosu

Ürün/Faaliyet/Hizmet Çevre Boyutu Basamak Çevre Boyutunun Oluşma Şartı

Yol/Mekanizma Çevre Etkisi

Araç Bakımı Tehlikeli atıklar (yağ, akü..)

Depolama Normal Sızma T, S

Taşıma Kaza Dökülme T, S

Bertaraf Normal Toprak/Toprağa karışma

T, S

Yakıt tüketimi Bakım esnası kullanım

Normal Doğrudan tüketim KA

Katı Atıklar (geri dönüşümsüz)

Bertaraf Normal Toprak/Toprağa karışma

T, S

Elektrik tüketimi Bakım esnası kullanım

Normal Doğrudan tüketim KA

Gürültü Bakım esnası

Normal Doğrudan İ

Atık su Bertaraf Normal Su S, T

Kimyasal buharlar Bakım esnası

Normal Hava HK

Yakıtın yanması Bakım esnası

Kaza Doğrudan İ, HK

Ofis faaliyetleri Elektrik tüketimi Kullanım Normal Doğrudan tüketim

KA

Klima gazlarının kullanımı

Kullanım Normal Doğrudan tüketim

KA

Atık su Bertaraf Normal Su S

Su tüketimi Bertaraf Normal Doğrudan tüketim

KA

Tehlikeli Atıklar (Bilgisayarlardan ağır metal atıkların çıkması…)

Depolama Normal Sızma T, S

Taşıma Kaza Dökülme T, S

Bertaraf Normal Toprak/Toprağa karışma

T, S

Kağıt kullanımı Kullanım Normal Doğrudan tüketim

Katı atıklar (geri dönüşümsüz)

Bertaraf Normal Toprak/Toprağa karışma

T, S

Katı atıklar (kağıt)

Geridönüşüm Normal Geri dönüşüm T, S

İşçi sağlığı ve güvenliğinde alınan önlemler gibi çevreyi koruyucu malzeme giydirmek mümkün olmayacağı için çevreyi korumak ancak çevre yönlerini kontrol altına alarak ve çevre etkilerini azaltarak yapılabilir.

4.3.2 YASAL ve DİĞER ŞARTLAR•Kuruluşa uygulanabilir yasal ve diğer şartların belirlenmesi ve (çevre boyutlarını etkileyen tüm yasal gereklilikler dikkate alınmalı) ÇYS’ni oluştururken,uygularken ve sürdürürken dikkate alınmasını temin etmelidir.

Örnek: kimyasallar taşınırken uyulması gereken uluslararası yasal gereklilik, ithalat ihracat mevzuatı, karayolları mevzuatı, basınçlı kaplardaki CE gerekliliği, yemek taşeronu için bitkisel yağ kontrolu, inşaat harfiyat atığı v.b.

•İlgili yasalara kuruluş tarafından ulaşılabilirliğinin sağlanması ve değişikliklerin duyurulması tanımlanmalıdır.

YASAL ŞARTLAR

Anayasa ve yasalar dâhil mevzuat,

Tüzükler ve yönetmelikler, Ruhsatlar, lisanslar veya

diğer yetki belgeleri, Düzenleyici kuruluşların

yayımladığı tebliğler, Mahkeme veya idari yargı

kararları, Gelenekler ve yerel yasalar, Anlaşmalar, konvansiyonlar

ve protokoller.

Diğer şartlara örnekler

•Ürünün ihraç edildiği ülkenin çevre standartları,•Kimya Sanayicileri Derneği’nin üçlü sorumluluğu•Organize sanayi bölgelerinde olan kuruluşlara organize sanayi bölgesinin yönetimin şartları,•Genelgeler....•IMDS Gereklilikleri•Müşteri istekleri•Kamu otoriteleri ile yapılan anlaşmalar,•Gönüllü prensipler ve uygulama kodları,•Gönüllü çevre etiketi bulundurma ve ürün yönetimi taahhütleri,•Toplum grupları ve sivil toplum kuruluşları ile anlaşmalar,•Kuruluşun veya onun üst kuruluşunun kamuya karşı taahhütleri,•Ortaklık/şirket şartları.

4.3.3. Amaçlar, Hedefler ve Program/Programlar

Ölçülebilir, uygulanabilir ve izlenebilir olmalı Kirliliğin önlenmesi, Yasal ve diğer şartlar,(minimum gerekliliklerin üzeri...minimum gereklilik hedef olamaz.) Sürekli iyileşme taahhütlerini içeren politika ile uyumlu olmalıdır. Amaç ve hedefler çevre performansının ölçümü için temel

oluşturur.Not: Mevcut durumun korunması hedef olamaz.

Kuruluş, kendisinin ilgili fonksiyon ve seviyelerinde dokümante edilmiş çevre amaç ve hedeflerini oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

Amaç ve hedefler, uygulanabilir olduğunda [uygun olduğunda/ uygulanabilir olduğu yerlerde], ölçülebilir olmalı

Kirliliğin önlenmesine, Uygulanabilir yasal şartlara ve-kuruluşun

kendiliğinden uymayı taahhüt ettiği diğer şartlara uymaya ve

Sürekli iyileştirmeye dair taahhütlerin de içine alacak şekilde

çevre politikasıyla tutarlı olmalıdır.

Amaç ve hedefleri oluşturur ve gözden geçirirken,

Kuruluş yasal şartları ve kendiliğinden uymayı taahhüt ettiği diğer şartları ve

Kendisinin önemli çevre boyutlarını dikkate almalıdır.

Kuruluş, aynı zamanda, kendisinin teknolojik seçim imkanlarını,

Finansal, operasyonel ve işle ilgili şartlarını ve

İlgili tarafların görüşlerini de göz önünde bulundurmalıdır.

Kuruluş, kendi amaç ve hedeflerine ulaşmak için programı/programları oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

Program/programlara-) amaç ve hedeflere ulaşmak için

kuruluşun ilgili fonksiyon ve seviyelerinde sorumlulukların atanmasını ve

b-) ulaşılma yöntemlerini ve zaman aralığını

içermelidir.

Çevresel Etki

Önemli ÇevreselUnsur/Etkiler

Çevre Politikası

Amaç ve Hedef

Prosedür / Talimat

YÖNETİM PROGRAMI

Ne ? Ne zaman ? Kim ? Bir sonraki aşama ne ?

Bilgilerini içermeli

Çevre Yönetim Programı

Kuruluş amaç ve hedeflerine ulaşmak için program(lar) oluşturulmalı ve sürekliliği sağlanmalıdır.

Bu Programda; a)Kuruluşun ilgili her fonksiyon ve

seviyesinde, amaç ve hedeflerine ulaşmak için sorumluluklar belirlenmeli

b) Yöntem ve zaman içermelidir. (ISO 14001 4.3.4)

Çevre Yönetim ProgramıKuruluşun kendi çevre amaç ve hedeflerine

ulaşmak için politika taahhütlerini somut faaliyetlere nasıl çevrileceğini gösteren eylem planıdır.

Çevre Yönetim Programı: Ulaşılacak hedefleri ne,(Ne?) Hedeflere ulaşmak için kullanılan araçları

(Nasıl?) Hedefleri gerçekleştirme süresini (Ne Zaman?) Programı gerçekleştirecek kişilerin

sorumlulukları (Kim?)İçermelidir.

3 N 1K

Çevre Yönetim Programının Amaçları;1. Zamana bağlı olarak çevresel değişimleri

izlemek2. Çevre harcamaları konusunda tahminde

bulunmak3. Yetki ve sorumlulukları açık olarak

tanımlayarak, etkin kaynak kullanımını sağlamak

4. Programdaki dönüm noktalarındaki kontroller sayesinde gelişmelere ivme kazandırmak

5. Geçmiş programlardan öğrenme ve geliştirme fırsatları yaratmak

Çevre Yönetim Programı hazırlama adımları

1. Çevre Yönetim Programının oluşturulması

Her amaç ve hedef için çalışma programının hazırlanması

Amaç ve hedeflerin gerçekleşmesi için mevcut imkanlar ve gerekli kaynaklar belirlenmeli. Örneğin; teknoloji, insan gücü….vb (Nasıl?)

Gerçekleştirilecek faaliyetlerin saptanması (Ne?)

Faaliyetlerin gerçekleşme sürelerinin belirlenmesi (Ne Zaman?)

Faaliyetleri gerçekleştirmeden sorumlu kişiler belirlenmeli (KİM?)

DİKKAT!

Düşük maliyet gerektiren çevre programları ile başlanmalı

Yatırım gerektiren programlar için maliyetler ve amortismanlar hesaplanmalı. Fayda,maliyet ve değeri en yüksek olan program seçilmelidir.

Program kuruluşun üst yönetimi tarafından onaylanmalıdır.

2.Çevre Yönetim sisteminin uygulanması

Programda görev alan kişilerin görev yetkileri açık biçimde tanımlanmalı ve dokümante edilmelidir.

Planlanan faaliyetler uygulanmalı

Programın başarılı bir şekilde uygulanması için kritik olan faaliyetler ile ilgili aşağıdaki konular desteklenmelidir.

Faaliyeti gerçekleştirenlerin görevlerini ehliyetli bir biçimde yerine getirebilmelerini güvence altına almak için bilinçlendirme ve teknik eğitimler verilmelidir.

Çalışanların uyumlu ve güvenilir bir şekilde çalışma talimatları ve prosedürler geliştirilmelidir.

Başarılar ve gelişmeler çalışanlara duyurulmalıdır.

3.Gelişmelerin İzlenmesi

Belirlenmiş periyotlarla çevre yönetim programının izlenmesi,

Amaç;Çalışma planına uyumun kontrol edilmesiElde edilen sonuçların değerlendirilmesi Amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesinde

çevre yönetim programlarının gözden geçirilmesi

Amaç ve Hedefler gerçekleştirilmemiş ise düzeltici faaliyetler veya alternatif eylem planları geliştirilmeli,

Gerekirse hedefler revize edilmemelidir.

Çevre Programının uygulanmasının sistematikolarak gözden geçirilmesi ve sonuçlarınınkayda alınıp yönetime bilgi sunulmasıgereklidir. Çevre Programı beklenen sonuçlara ulaştı mı ? Amaç, hedef ve uygulamalarda değişiklik gerekli mi ? Gerçekleşen amaç ve hedefin devreye alınması

mutlaka döküman sisteminde tariflenmeli.

Not: Hedefler için aksiyon planları oluşturulmalı ve uygulaması takip edilmelidir.

Çevre Amacı: Kuruluşun başarmak için kendi kendine koyduğu çevre politikasıyla tutarlı genel çevre amacıdır.

Çevre Hedefi: Çevre amaçlarından doğan ve başarılmaları için ortaya konması ve ulaşılması gereken, kuruluşa veya bölümlerine uygulanabilir detaylı performans şartıdır.

Amaç ve hedeflerin belirlenmesi

Spesifik Ölçülebilir Başarılabilir Gerçekçi Zamanlama

Bir amaca doğru ilerlemeler genellikle aşağıda belirtilenler gibi çevre performans göstergeleri kullanılarak ölçülebilir.

-Kullanılan ham madde veya enerji miktarı,- CO2 gibi emisyonların miktarı,- Nihai ürün miktarı başına üretilen atık,- Kullanılan malzeme ve enerji verimliliği,- Çevresel olay (sınır değerlerin aşılması gibi)

sayısı,- Çevre kazası sayısı,- Geri dönüştürülen atık yüzdesi,- Atmosfere salınan belirli kirleticilerin miktarı - Çevrenin korunması için yapılan yatırım,

Amaç ve Hedef Kapsamında Ele Alınabilecek Örnekler

PRATİK ÇALIŞMA

Politika Amaçlar Hedefler

Kaynakların tüm faaliyetlerde verimli kullanimini sağlamak

Enerji kullanımını azaltmak

Üretim hattinda, 2008 yılında elektrik kullanimini %5 azaltmak

Ç.Politikası Ç.Amacı Ç.Hedefi Ç.Programları

Doğal Kaynak Tüketimini Azaltmak

3 yıl içinde ihtiyacımız olan elektriği üretmek için güneş enerisini kullanmak

1 yıl içinde güneş enerji panelleri projesini pilot tesis için tamamlamak

1.Adım:Projenin maliyetinin çıkarılması,Sorumlu=Finans ve proje müh.(3 ay)

2.Adım:Projenin ihale edilmesi, Sorumlu=Satınalma(3 ay)

3.Adım:Projenin tesis edilmesi,Sorumlu Proje müh./Tedarikçi Kuruluş(6 ay)

Kirlenmenin Önlenmesi

5 yıl içinde doğalgaza geçmek

1 yıl içinde doğal gaz projesinin yasal şartlarını tamamlamak

1 yıl içinde 4 numaralı fuil-oil kullanımına geçmek

1.Adım:Yasal şartların tesbit edilmesi, Sorumlu=Hukuk müşv.(2 ay)

2.Adım Müracaatların yapılması Sorumlu=Hukuk müşv.(4 ay)

3.Adım:Onayların alınması Sorumlu=Hukuk müşv.(6 ay)

4.Adım:Dört numaralı fuil-oil tedarikçileri ile görüşme Sorumlu=Satınalma(3 ay

5.adım:Tedarikçilerle sözleşme yapma

6. Adım: Satıalma Sorumlu=Satınalma(6 ay

NOT:Kaynak ihtiyaçlarıda belirlenmelidir.

Örnek Amaç ve HedeflerPolitika Amaçlar Hedefler

Enerji kullanımını tüm faaliyetlerde mümkün olduğunca azaltmak, kirliliğin önlenmesi (veya faaliyetlerimizde enerji tüketimini göz önünde bulundururuz.)

Enerji kullanımını azaltmak Üretim hattında, 2000 yılında elektrik kullanımını %5 azaltmak

LPG tüketimini Temmuz 2000’e kadar %10 azaltmak

Çevre Kanununa ve diğer şartlara uyma taahhüdü, Sürekli iyileşme, kirliliğin önlenmesi taahhütleri

Atık su deşarjında limit değerlere uygunluğun iyileştirilmesi

2000 yılı sonuna kadar izin verilen değerlerden sapmanın sıfırlanması

Tehlikeli kimyasalların kullanımının mümkün olduğunca azaltılması

Tehlikeli kimyasalların tüm kuruluşta kullanımını 2005 yılına kadar ortalama %30 azaltmak

CFC kullanımını 2000’de durdurmak

Boyahanede çözücü bazlı boyaların kullanımını 2001’e kadar %25 azaltmak

4.4.1 Kaynaklar,Görev,Sorumluluk ve Yetki

Üst Yönetim; •ÇYS Standardına uygun olarak bir sistem kurulmasından sorumlu olan bir yönetim temsilcisi belirlemelidir.•ÇYS’nin oluşturulması,uygulanması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi için gerekli kaynakların bulunabilirliğini sağlamalıdır. Kaynaklar;

İnsan Kaynağı, Uzmanlık becerisi, Kuruluş altyapısı Teknoloji Finans kaynaklarını kapsar.

4.4. UYGULAMA ve İŞLETME

Çevre yönetim sisteminin etkin bir şekilde oluşturulması ve uygulanmasını garanti etmek için aşağıda belirtilen sorumlulukların uygun kişilere verilmesi gereklidir.

Aşağıda çevre ile ilgili sorumluluklara örnek olarak aşağıdakiler verilmiştir.

Çevre ile ilgili sorumluluklara örnek Genellikle sorumlu kişi/kişilerGenel yönlendirmenin oluşturulması: Başkan, İcra kurulu Başkanı, Yönetim Kurulu,Çevre politikasının geliştirilmesi: Başkan İcra kurulu Başkanı uygun olan diğerleriÇevre amaçlarının hedeflerin ve programların belirlenmesi: İlgili müdürler.Çevre yönetim sisteminin genel performansının izlenmesi: Yetkili/kıdemli çevre mühendisi, Bütün müdürler

Yürürlükteki yasal şartlara ve kuruluşun uymakla yükümlü olduğu diğer şartlara uygunluğunun Sağlanması: Bütün müdürler

-Çevre yönetim sisteminin şartlarına uyulması: Kuruluşta veya kuruluş adına çalışan tüm personel

-Çevre yönetim sisteminin uygulanmasının gözden

geçirilmesi: Üst yönetim.

Not: Şirketler ve kuruluşlar farklı kurumsal yapılara sahiptir ve çevre yönetim sorumluluklarını kendi iş proseslerine bağlı olarak tanımlamaları gerekir.

Yönetim Temsilcisi ;

•ÇYS Sisteminin kurulması,uygulanması

•Bütün fonksiyon ve gruplar arasındaki çevre yönetim faaliyetlerini koordine eder.

•Üst yönetime iyileşme ile ilgili öneri götürür. YGG’lerde kayıt alına alınmalıdır.

ÇYS Performansını riske sokabilecek tüm süreçleri yöneten, uygulayan, doğrulayan personel için ilgili tüm sorumluluklar, yetki ve roller tanımlanmalı(Departman yöneticileri,iç denetçiler,acil durum ekipleri,çevre grubu,atık sorumlusu v.b.) Tüm Çalışanlar

Prosedürleri uygulamalı ,Yöneticilere geri besleme yapmalıdır.Yöneticiler tüm çalışanların çevreyle ilgili sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için gerekli bilgi ve eğitime sahip olmalarını sağlamalıdır.ÇÜNKÜ ÇEVRE ANCAK TÜM ÇALIŞANLARIN ÇABASI İLE KORUNABİLECEKTİR.

Örnek Yetki ve Sorumluluk Tablosu

Birim GörevlerSatınalma Kimyasalların ve diğer malzemelerin alınmasında

kontrollerin geliştirilmesi ve uygulanması.Geçici ve sürekli personel ile taşeronlarıneğitim planlarının yapılması ve kayıtlarının tutulması

İnsan Kaynakları .ÇYS deki değişik görevler için yeterliliklerin belirlenmesi.ÇYS'İ Ödül ve personel performans sistemleri bütünleşmesininsağlanması

Bakım .Önleyici Bakım Planlarının uygulanması.Çevresel etkilerin tanımlanmasına destek olunması.ÇYS ile kalite sistemlerinin bütünleşmesine destek verilmesi

Kalite .Döküman kontrolü ve kayıtların yönetim ile çalışanlara destek verilmesi.ÇYS'nin öneminin tüm kuruluşta yayılması

Üst Yönetim .Gerekli kaynakların sağlanması.ÇYS performansının izlenmesi ve gözden geçirilmesi

4.4.2 UZMANLIK,EĞİTİM ve FARKINDA OLMA

Eğitimle neler başarılabilinir ? Başarılı bir ÇYS tüm çalışanların

Tutum Davranış biçimleri veDüşünme tarzlarını

Değiştirmelerine bağlıdır.

1

Değişikliği sağlayacak olan Bireysel Bilinçlenmedir.

Çalışanlar, faaliyetlerinin çevre performansını nasıl etkilediğinden haberdar olmalı. Yöneticiler, sorumluluklarının, iyi bir çevre yönetimi ve kontrolünün öneminin farkında olmalı. Direktifler ve kanunlar, davranış ve performansta gerekli değişikliklerin oluşmasını sağlamayacaktır.

Eğitim konuları aşağıdaki konuları içermeli ve kuruluş kendi adına çalışan kişileri;

a-) Çevre politikasına ve prosedürlere ve çevre yönetim sistemi şartlarına uygunluğun önemi

b-) Yaptıkları işle ilgili önemli çevre boyutlarını ve ilgili mevcut veya potansiyel etkiler ve iyileştirilmiş kişisel performansın çevresel faydaları

c-) Çevre yönetim sisteminin şartlarına uygunluğun sağlanmasında kendi görev ve sorumlulukları

d-) Belirlenmiş prosedürlerden sapmanın potansiyel sonuçları konularında bilinçlendirmek için prosedür oluşturmalı ve bunu uygulayıp sürdürmelidir

Kuruluş öncelikle önemli çevre boyutları ile bağlantılı faaliyet ve/veya proseslerini belirlemelidir. Bu faaliyetlerde çalışan personelin eğitimler aracılığıyla yetkinlikleri sağlanmalıdır.

Bunun için ;• Görev ve sorumluluklara göre eğitimler planlanmalıdır. - Çevre Bilinçlendirme - ISO 14001 Standart eğitimi - İç Tetkikçi Eğitimi - Çevre Politikası ve prosedürleri - Mevzuat Eğitimi - Çalışanlara Yaptığı iş ile ilgili önemli çevresel etkiler, - Bölüm amaç ve hedefleri

Operasyonel kontroller Kullandıkları kimyasallar ile ilgili MSDS bilgileri Çapraz kimyasal depolama, dökülme bilgisi. Tehlike sembolleri Rögarların tanıtılması Acil durumlar v.b

Kuruluşlar kendi personeli dışında kendisi için çalışanları da (Yemek, temizlik, güvenlik , taşeronlar, müteahhitler v.b) bilinçlendirmek ile yükümlüdür.

Tüm eğitim kayıtları (çalışan, taşeron v.b) saklanmalıdır. Taşeronlar ile yapılan sözleşmelerde çevre ile ilgili

yetkinlik tanımlı olmalı.

Çevre yönetim sistemine ilişkin eğitim programları

Çalışanların eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi,

Belirlenen eğitim ihtiyaçlarını ele alacak bir eğitim planı tasarımı ve geliştirilmesi,

Çevre yönetim sisteminin eğitim ihtiyaçlarıyla uygunluğunun doğrulanması,

Hedeflenen çalışan gruplarının eğitilmesi, Alınan eğitimin izlenmesi ve yazılı hale

getirilmesi, Alınan eğitimin, tanımlanan eğitim

ihtiyaçları ve şartlarına göre değerlendirilmesi

konularını içermelidir.

Bir kuruluş Tarafından Sağlanabilecek eğitim tipleri Örnek

4.3.3.İLETİŞİM

Çevre boyutları, ve ÇYS ile bağlantılıFarklı seviye ve fonksiyonlar arasındaki iletişim İlgili taraflar ile ilgili dış iletişimİletinin alınmasıDokümante edilmesi (kayıt altına alınması)Cevaplanması (cevaplama gerekiyorsa)Prosedürün oluşturulması, uygulanması ve sürdürülmesi

Kuruluş, önemli çevresel boyutları ile ilgili dış iletişim yapıp yapmayacağına karar

vermeli. Kararını yazmalı Kararı paylaşmak için kuruluş dış iletişim

metotlar oluşturmalı ve uygulamalıdır. İletişim sorumluları belirlenmeli..

İÇ İLETİŞİM ; Duyuru panoları, elektronik haberleşme, toplantılar, şirket gazetesi, broşür ve dergi v.b ile yapılabilir.

72

DIŞ İLETİŞİM:

İlgili taraflardan gelen bilgi ve taleplerin karşılanması (Atık beyan formları, müşteri istekleri v.b),ÇYS çalışmalarını mevcut durum ve iyileştirmelerin komşu kurum ve kuruluşlarla paylaşılması,Taşeron / Tedarikçi Eğitimleri,Acil Durum Tatbikatlarının komşu kuruluşlar ve bölge itfaiye grubu ile paylaşılması, Yıllık gelişmelerin internet adresinde Çevre Raporu olarak yayınlanması,Şirket dergisinin resmi kurumlara verilmesi v.b gibi yollarla ilgili taraflarla iletişim sağlanabilir.

Hem kuruluş içi hem de kuruluş dışı iletişimde aşağıda belirtilen hususların unutulmaması önemlidir.

Bilgiler yeterince açık ve anlaşılabilir olmalıdır,Bilgiler izlenebilir olmalıdır,Kuruluş performansının doğru bir fotoğrafını ortaya koyabilmelidir,Mümkünse bilgiler (benzer ölçü birimleri gibi) karşılaştırılabilir şekilde olmalıdır.

İLETİŞİM METOTLARI Eğitim Doküman Toplantı Yazışma İlan Panoları Yüz yüze görüşme Telefon Faks Intranet Internet vb.Burada önemli olan hangi durum

ortaya çıktığında hangi iletişim metodunu tercih edeceğimizi tanımlamaktır.

4.4.4 DOKÜMANTE ETME

Çevre Yönetim Sistemi dokümantasyonua)Çevre politikası, amaç ve hedefleri,b)ÇYS’nin kapsamının tanımlanmasını,c)ÇYS’nin ana elementlerinin ve bunlar arasındaki ilişkinin tanımı ile dokümanlara referansıd)Önemli çevre boyutlarıyla ilgili proseslerin etkin planlamasını, uygulanmasını ve kontrolünü sağlamak için kuruluşun ihtiyaç duyduğu kayıtlar da dahil dokümanları kapsar.

NOT:ISO 14001:2004 revizyonu, doküman yoğunluğunu azaltıyor; ancak.”işlem kontrolleri” ile yokluğunda sorun olabilecekse kalmalıdır.

Bir kuruluş, çevre yönetim sisteminin anlaşıldığını ve etkin olarak çalıştırıldığını garanti etmek için yeterli dokümantasyon geliştirmeli ve bunu sürdürmelidir.

Bu dokümantasyonun amacı çalışanlarına ve uygun olduğu durumda ilgili diğer taraflara gerekli bilgilerin sağlanmasıdır.

Dokümantasyon, kuruluşun kültürünü ve ihtiyaçlarını yansıtacak şekilde ve mevcut bilgi sistemine ilâve olarak, onu da geliştirecek şekilde toplanmalıve sürdürülmelidir

Dokümantasyonun boyutları kuruluştan kuruluşa değişebilmekle birlikte çevre yönetim sistemini tanımlamalıdır

Dokümantasyon ÖrnekleriÇevre dokümanlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:Politika, amaçlar ve hedeflere ilişkin beyanlar,Çevre yönetim sisteminin kapsamının tanımlanması,Programların ve sorumlulukların tarifleri,Önemli çevre boyutlarına ilişkin bilgiler,Prosedürler,Süreçlerle ilişkin bilgiler,Teşkilat şemaları,Dâhili ve haricî standardlar,Tesis acil durum planları,Kayıtlar.

DOKÜMAN İHTİYACI

STANDARD ŞARTLARI(14001) OLMAMASI DURUMUNDA, POLİTİKADAN SAPMA

OLABİLECEKSE MÜŞTERİ ŞART VE TALEPLERİ MEVZUAT ŞARTLARI KURULUŞ İHTİYACI YAŞANAN ÇEVRESEL

AKSAKLIKLAR VE TECRÜBELER, GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULARAK BELİRLENİR.

4.4.5 DÖKÜMAN KONTROLÜ

Kuruluş;

a)Yayınlanmadan önce dokümanları yeterlilik açısından onaylaması

b)Gerektiğinde dokümanları gözden geçirmek, güncellemek ve yeniden onaylamak (periyodik değil)

c)Değişiklik bilgilerinin görülebilirliğini sağlamak

d)Yürürlükteki dokümanların ilgili baskısının kullanım noktalarında bulunabilir olmasının sağlanması

e)Dokümanların okunabilir kalmasını ve kolaylıkla belirlenmesinin sağlanması

f)ÇYS’nin planlanması ve uygulanması için kuruluş tarafından gerekli görülen dış kaynaklı dokümanların belirlenmesini ve bunların dağıtımının kontrolünün sağlanması(izinler, mevzuat, standart, MSDS v.b)

g)Güncelliğini yitirmiş dokümanların, herhangi bir amaçla saklanmaları durumunda, istenmeyen kullanımının önlenmesi için uygun tanımlamanın uygulanması için prosedür oluşturmalı,uygulamalı ve sürdürmelidir.

Doküman Sisteminde Hiyerarşi

Yol gösteren doküman ÇYS elementleri ve bunlar arasındaki ilişkiler

Sistem Prosedürleri Alanların,departmanların vb.günlük faaliyetlerinin tanımı

Operasyonel prosedürler Teknik operasyonların özel koşulve teknik talimatlar larının tariflenmesi

Veri ve İzleme verileri vb.kayıtlar

OLUŞTURULMASI GEREKEN DOKÜMANLAR:

Katı Atıkların Yönetimi Gazlar ve Yakıtların YönetimiTehlikeli Atıkların Yönetimi(Atık su deşarj limitlerinin kontrolu v.b)Tehlikeli Kimyasalların YönetimiEmisyon kontrolü, gürültü kontrolü

Bakım (Basınçlı kaplar, paratoner, topraklama tesisatı v.b. kontrolü)

Operasyonel kontroller Temizlik düzen değerlendirmeleri ,saha kontrolleri, iç

denetimler ile prosedürlerin uygulandığı kontrol edilir.

4.4.6 FAALİYETLERİN KONTROLU

Çevre Boyutları ile bağlantılı faaliyetler belirlenmelidir. Bu alanların kontrolü için prosedürlerin oluşturulması

gereklidir.

Bu Operasyon kriterleri içeren prosedürlerin amacı;

Çevre Politikası ve Amaç ve Hedeflerden sapmayı engellemektir. Oluşturulan prosedürlerin uygulanması ve

sürdürülmesi gerekmektedir.

Belirlenen proseslerin önemli çevre boyutlarının kontrol altına alınması için yöntem belirlenmesiSahaların güvenli hale getirilmesi ve sürdürülmesiSaha uygulama kontrolleriEkipman tesisi bakımı ve kontrolleri İşletme kriterlerinin belirlenmesi için prosedür veya prosedürler oluşturulmalıdır.

Prosedürlerin amacı;

Çevre politikasından, amaç ve hedeflerden sapmayı engellemektir.

Faaliyet Kontrolü ihtiyacının belirlenmesi

Kuruluş aşağıdaki amaçları gerçekleştirmek için faaliyet kontrolleri kullanabilir:Belirlenmiş önemli çevre boyutlarını yönetmek,Yürürlükteki yasal şartlara ve kuruluşun uymayı kabul ettiği diğer şartlara uygunluğu sağlamak,Amaçlara ve hedeflere ulaşmak ve kirlenmenin önlenmesi ve sürekli iyileştirme de dâhil olmak üzereÇevre politikasına uygunluğu sağlamak,Çevre risklerini ortadan kaldırmak veya azaltmak.

Faaliyet kontrollerinin oluşturulması

Faaliyet kontrolleri oluşturmada yaygın bir yaklaşım aşağıda belirtilenleri ihtiva eder:

Bir kontrol yönetimi seçilmesi, Kabul edilebilir bir işlem kriteri seçilmesi, Belirlenen işlemin nasıl planlanacağı,

gerçekleştirileceği ve kontrol edileceğini tanımlayan gerekli prosedürlerin oluşturulması,

Bu prosedürlerin ihtiyaç duyuldukça, talimatlar, işaretler, formlar, videolar, fotoğraflar vb. şeklinde kayıtlı hale getirilmesi.

FAALİYETLERE ÖRNEKLER Üretim Satın alma Tasarım Laboratuvar Kazan dairesi Bakım Revir Atık sahaları Arıtma Depo alanları Sosyal alanlar

İşlem Kontrolünden Geçecekler

Personel Malzeme Ekipman Bilgi.Tanımlanmış .Tanımlanmış .Tanımlanmış .İçeriği yeterli.Yetkin .Doğru Tip .Uygun Tip .Güncel.Eğitimli .Doğru durumda .Yeterlilik .Uygun durumda.Doğru Davranış .Mevcut .Durum .İletilmiş Mevcut.Mevcut .Mevcut .Çevre Koşulları Uygun

.Tanımlı

4.4. UYGULAMA ve İŞLETME

4.4.7 Acil Durumlar ve Tepki

Kuruluş, gerçek acil durumlara ve kazalara tepki vermeli, bu duruma bağlı olarak ortaya çıkan negatif çevre etkilerini önlemeli veya azaltmalıdır.

ACİL DURUM DÖNGÜSÜ

Acil Durum PlanıEğitim

Kaza ve İletişim

tadbikat Gözden Geçirme Uygula Önleyicisonrası gözden tedbirlergeçirme ve Kontrollergüncelleme

Kontrol EtTatbikatlerBoşaltma TadbikatleriAcil durum servisleri ve yasal otoritelerden geri besleme

4.4.7 Acil Durum Hazırlığı ve Müdahale

Potansiyel (muhtemel) acil durum ve kazalara maruz kalma durumu

Bunlara nasıl müdahale edileceğinin belirlenmesi için prosedürün oluşturulması, uygulanması, sürdürülmesi

Meydana gelen acil durumlara ve kazalara müdahale edilmesi

Bunlarla bağlantılı çevre etkilerini önlemeli veya hafifletilmeli

Acil durum ve kazaların ortaya çıkmasından sonra; Acil durum hazırlığı, Acil durumu müdahale,

Prosedürleri periyodik olarak gözden geçirilmeli ve gerektiğinde güncellenmeli

Bu yöntemler (prosedürler) periyodik olarak test edilmelidir.

92

ACİL DURUMLARA ÖRNEKLER Yangın Deprem, Patlama

Sabotaj, Savaş

Elektrik

çarpması, Yıldırım düşmesi Sel, Su baskını Heyelan, İş kazaları

Kendi özel ihtiyaçlarına uygun bir acil duruma hazırlığı vemüdahale prosesi/süreçleri oluşturmak her kuruluşa düşen bir sorumluluktur. Bu süreçlerin oluşturulmasında kuruluş, aşağıda belirtilenleri dikkate almalıdır:

İşletme sahasındaki tehlikelerin özellikleri (yanıcı sıvılar,depolama tankları, sıkıştırılmış gazlar ve sıçrama veya kazara boşalma durumlarında alınacak tedbirler gibi),En çok karşılaşılan acil durum veya kazanın tipi ve büyüklüğü,

Yakın bir tesisteki (fabrika, yol, demiryolu, hattı vb. gibi) muhtemel bir acil durum/durumlar veya kaza/kazalar

Bir kaza veya acil duruma en uygun müdahale yöntemi/yöntemleri,

Çevreye zararı en aza indirmek için gereken faaliyetler,

Acil duruma müdahale edecek personelin eğitilmesi,

Acil durum teşkilatlanması ve sorumluluklar,

Tahliye yolları ve toplanma noktaları,

İletişim bilgileri de dâhil, anahtar personelin ve yardım kuruluşlarının listesi (itfaiye, döküntü, kaçak temizleme hizmetleri gibi),

Komşu kuruluşlardan karşılıklı yardım imkânları,

Kuruluş içi ve dışı iletişim planları, Farklı tiplerdeki kaza veya acil

durum/durumlarda yapılması gereken müdahale ve etki azaltma faaliyetleri,

Önemli çevre etkisine sebep olabilecek faaliyetlerinin başlıca karakteristiklerini düzenli aralıklarla izlemek ve ölçmek için yöntem belirlemelidir.

Kuruluş, kalibreli veya doğrulanmış izleme ve ölçme cihazlarının kullanılmasını, bakımının yapılmasını ve ilgili kayıtların tutulmasını sağlamalıdır.

Not: Yasal düzenlemelere uyumun değerlendirilmesi 4.5.2 maddesinde ayrıca ele alınmış.

4.5.1 İZLEME ve ÖLÇME

4.5. KONTROL ETME

95

AMAÇ;

Amaç hedeflere ulaşmadaki performans,İşlem kontrol etkinliği,Çevre performansının izlenmesidir.

Çevresel performans ;

Kuruluşun Çevre boyutları yönetiminin ölçülebilir sonuçlarıdır.

Performansın, ilgili operasyonel kontrollerin, kuruluşun çevre amaçları ve hedeflerine uygunluğunun izlenmesi için bilgilerin dokümante edilmesi

Kalibre edilmiş veya doğrulanmış izleme ve ölçme ekipmanları kullanılmalı ve bakımları yapılmalı ve ilgili kayıtları saklanmalı

Ölçme ve izleme faaliyetleri nitel ve nicel olabilir. Bu faaliyetler bir çevre yönetim sisteminde aşağıda belirtilenler gibi pek çok amaca hizmet edebilir:

Politika taahhütlerinin yerine getirilmesi, amaçlara ve hedeflere ulaşılması ve sürekli iyileşmede elde edilen gelişmelerin izlenmesi,

Önemli çevre boyutlarının belirlenmesi için bilgi geliştirilmesi,

Yürürlükteki yasal şartların veya kuruluşun uymayı kabul ettiği diğer şartlara uyulması için emisyonların ve boşaltımların izlenmesi,

Amaç ve hedeflerin karşılanması için su, enerji veya ham madde tüketiminin izlenmesi,

İşlem kontrollerinin değerlendirilmesi veya desteklenmesi için veri sağlanması,

Kuruluşun çevre performansının değerlendirilmesi için veri sağlanması,

Çevre yönetim sisteminin performansının değerlendirilmesi için veri sağlanması,

Performans Göstergelerine Örnekler

Kullanılan ham madde veya enerji miktarı,

CO2 gibi emisyonların miktarı, Nihai ürün miktarı başına üretilen

atık, Kullanılan malzeme ve enerji

verimliliği, Çevresel olay (sınır değerlerin

aşılması gibi) sayısı, Çevre kazası sayısı, Geri dönüştürülen atık yüzdesi, Atmosfere salınan belirli

kirleticilerin miktarı

4.5.2.1;Kuruluşun uygulanabilir yasal şartlara uyumunun izlemesi gerekliliği, önemini vurgulamak için alt başlık altına taşındı. Kuruluşların periyodik uyum değerlendirme sonuçlarının kayıtlarını tutması istenmektedir.

4.5.2.2;Kuruluşun kabul ettiği diğer şartlara uyumunu periyodik değerlendirmesi ve sonuçlarını kayıt etmesi istenmektedir.

4.5.2.Uygunluğun değerlendirilmesi

Gözden geçirme kapsamı;- İzinler, ruhsatlar- Raporlamalar- Ölçüm gereklilikleri- Ölçüm sonuçları

Periyodik gözden geçirme kayıtlarıKuruluş çevre boyutları ile ilgili yasal gerekliliklere uygunluğunu aksiyon planı dahilinde takip etmeli ve uygunluğunun kontrolünü belirli periyotlarda yaparak kayıt altına almalıdır.

Proses, teknoloji v.b. değişikliklerde atık su, hava kalitesi ve gürültü kontrolleri güncellenir.Ölçüm uygunsuzluklarında DÖF prosedürü uygulanır.

Uygunluk değerlendirmesinin kapsamı, tek bir yasal şartı veya birkaç yasal şartı ihtiva edebilir. Proseslerin ve uygunluğun değerlendirilmesi için kullanılabilecek çeşitli yöntemler aşağıdakileri ihtiva edebilir:Tetkikler,Doküman ve/veya kayıtların gözden geçirilmesi,Tesis incelemeleri,Mülâkatlar,Proje veya iş gözden geçirmeleri,Rutin numune analizleri veya deney sonuçları ve/veya doğrulama deneyleri/numune alımları,Tesis gezilmesi veya doğrudan gözlem.

4.5.3. Düzeltici ve önleyici faaliyet

Düzeltme Uygunsuzluğu gidermek için yapılan faaliyet (acil olarak yapılan faaliyettir.)

Düzeltici faaliyet: Uygunsuzluğun sebebini yok etmek için yapılan faaliyet (Olay oluşmuş tekrar yaşanmaması için yapılan faaliyettir.)

Önleyici faaliyet : Potansiyel bir uygunsuzluğun sebebinin bertaraf edilmesi için yapılan faaliyetDüzeltici faaliyetin olası vakalara yaygınlaştırılması önleyici faaliyettir.

Mevcut ve potansiyel uygunsuzluklar ve düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılması ile ilgili ana prosedür oluşturulması ve uygulanması

Uygunsuzlukların belirlenmesi ve düzeltilmesi ve onların çevreye olan etkilerini azaltmak için faaliyetlerin gerçekleştirilmesi

Uygunsuzlukların araştırılması, sebeplerinin belirlenmesi ve onların tekrarının önlenmesi için faaliyetlerin gerçekleştirilmesi

Uygunsuzlukları önlemek için faaliyet gereksiniminin değerlendirilmesi ve yeniden oluşmasını önlemek için tasarlanan uygun faaliyetlerin uygulanması

Başlatılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin kayıtlarının tutulması

Başlatılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliğinin gözden geçirilmesi

Başlatılan faaliyetler problemin etkilerine uygun olmalıdır ve çevre etkilerini azaltmalıdır.

Kuruluş ÇYS için yapılması gerekli değişiklikleri sağlamalıdır.

ÖRNEK UYGUNSUZLUKLAR

Böyle durumlara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

Sistem performansı;1- Çevre amaç ve hedeflere ulaşılmasında başarısızlık,2- Çevre yönetim sistemi tarafından istenen amaçlara ve

hedeflere ulaşılması için gerekli sorumluluklar veya acil durum hazırlığı ve müdahale ile ilgili sorumluluklar gibi, sorumlulukların yerine getirilmesinde başarısızlık,

3- Yasal şartlara uygunluğun periyodik olarak değerlendirilmesinde başarısızlık.

Çevre performansı;1- Enerji tasarrufu hedefine ulaşılamaması,2- Bakım şartlarının planlandığı şekilde yapılmaması,3- İşletme kriterlerinin (izin verilen sınır değerler gibi)

karşılanmaması.

Prosedür;

a) Uygunsuzlukların tanımlanması ve düzeltilmesi ile çevresel etkilerinin azaltılması için faaliyetlerde bulunmak

b) Uygunsuzlukları araştırmak, sebeplerini belirlemek ve tekrarını önlemek için faaliyetlerde bulunmak,

c) Uygunsuzlukları önlemek için gereken faaliyetleri değerlendirmek ve olmasını önlemek için belirlenmiş uygun faaliyetleri gerçekleştirmek

d) Alınan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin sonuçlarını kayıt etmek,

e) Alınan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliğini gözden geçirmek için şartları tanımlamalıdır.

Kuruluş:

Kendi ÇYS’nin standardın şartlarını karşıladığını, ulaşılan sonuçları göstermek için gerekli kayıtları oluşturmalı ve sürdürmelidir.

Kayıtların tanımlanması ve elden çıkarılması için prosedür oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

4.5.4. KAYITLARIN KONTROLU

ÇYS Madde No

ÇYS Kayıtları

4.4.2 Yetkinlik, eğitim

4.4.4/e Çevre boyutları kapsamındaki planlama, uygulama ve kontrol kayıtları

4.5.1 İzleme ve ölçme kayıtları

4.5.2 Uygunluk değerlendirilmesi kayıtları (yasal şartlar/kendiliğinden uygulamasını taahhüt ettiği şartları)

4.5.3 Uygunsuzluk/düzeltici/önleyici Faaliyet

4.5.5 İç tetkik

4.6 Yönetimin gözden geçirmesi

ÖRNEKÖRNEK

Kayıtların kontrol prosedürü, kayıtların

Tanımlanmasını,Muhafazasını,Korunmasını,Tekrar ulaşılabilir olmasını,Elden çıkartılmasını içermelidir.

Kayıt: Başarılan sonuçları belirten ve

gerçekleştirilen faaliyetlerin kanıtlarını sağlayan doküman

Kayıtlar, izlenebilirliği döküman haline getirmek için, doğrulamanın delilini sağlamak için kullanılır.

Kayıtlar revizyon kontrolü altında olmak zorunda değildir.

Çevre Sisteminin işlediğinin ispatıdır.

Çevre Yönetim Kayıtları:

Çevre kayıtları diğerleri dahil olmak üzere,aşağıdakileri içerebilir;

a)Şikayetler ile ilgili kayıtlar,b)Eğitim kayıtlarıc)Süreçleri izleme kayıtlarıd)kontrol,bakım ve kalibrasyon kayıtlarıe)Uygun taşeron ve tedarikçi ile ilgili kayıtları,f)Kaza kayıtlarıg)Acil durum hazırlıkları ile ilgili deneme kayıtları,h)Tetkik kayıtlarıi)Yönetim gözden geçirme kayıtlarıj)Dış iletişim kararık)Uygulanan yasal yükümlülükler ile ilgili kayıtları,l)Belirgin çevre boyutları kayıtları

m)Çevre toplantı kayıtları,n)Çevresel performans kayıtları,o)Yasal uygunluk kayıtlarıp)İlgili taraflar ile iletişim kayıtları

Gizli belgelere özel önem göstermelidir.

Not: Standarda olan uygunluğu göstermek için, kayıtlar tek kaynak değildir.

4.5.5 İÇ TETKİK

Tetkikler

ÇYS Standarda uyuyor mu ?ÇYS planlanan faaliyetlere uygun mu ?ÇYS doğru uygulanıyor ve etkin bir şekildeyönetiliyor mu ?ÇYS’ de iyileştirmeye müsait alanlar var mı? Yönetimin gözden geçirmesi faaliyetini ÇYS’nin şartlarına uygun ve etkin olarak yapıldığını saptamak için planlanır.

Kuruluşun çevre yönetim sisteminin çevre yönetim sistem şartlarına uygun olup olmadığının

Kuruluşun çevre yönetim isteminin

gerektiği şekilde uygulanıp

uygulanmadığının

Kuruluşun çevre yönetim sisteminde iyileştirmeye müsait alanların var olup olmadığının

Kuruluşun, yönetimin gözden geçirmesi faaliyetini çevre yönetim sisteminin şartlarına uygun ve etkin olarak yapıp yapmadığının belirlenmesidir.

• Kuruluş, tetkik kriterleri, kapsam, sıklık ve metodu belirleyen bir tetkik prosedürü oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.

• Tetkikçilerin seçimi ve tetkikin yapılması, tetkik prosesinin tarafsızlığını ve yansızlığını garantiye almalıdır.

Etkin Bir Tetkik İçin Temel Şartlar Yönetimin desteği

Eğitilmiş tetkikçiler

Bağımsız tetkik fonksiyonu

Kaynaklara, belgelere ve personele

zamanında ulaşılması

TETKİK RAPORUNUN İÇERİĞİ

Tetkik edilecek birim Tetkik Ekibi Kapsam, amaçlar, kriterler ve

referans dokümanlar Tetkik Planı Dağıtım Listesi Bulgulara Dayanan Tetkik Sonuçları

Denetlenecek konular Çevre politikası

Çevre Programı

Organizasyonel Yapı

Prosedürler

Sorumluluklar ve Yetkiler

İç ve Dış Haberleşme

Prosedürler, Talimatlar

Eğitim ve Yeterlilik

Ölçme ve Kayıt

Düzeltici Mekanizmalar

Çevre Tetkiki ve Y.G.G. işlemleri Acil Hal Prosedürleri ve Planları

Kuruluş üst yönetimi, çevre yönetim

sisteminin uygunluk,yeterlilik ve etkinliğini

sürdürebilmesi için sistemi belirlenmiş aralıklarla gözden geçirmelidir.

4.6. YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

BURDASINIZPLANLA 4.3

GÖZDEN GEÇİR POLİTİKA 4.2 UYGULA 4.4 4.6

KONTROL ET 4.5

4.6. YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

Uygunluğu, yeterliliği ve etkinliği garanti etmelidir İlgili tüm bilgilere dayanmalıdır. Dokümante edilmelidir. Sürekli iyileşme taahhüdü ile uyumlu olarak, olası

değişikliklerle ilgili herhangi bir kararı ve faaliyeti içermelidir.

Not: ISO 9001:2000’e benzer yapıya getirilmiş.

4.6 YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

YGG GİRDİLERİ•Çevre politikası,•Çevre Boyutlarındaki değişiklikler•Amaç/Hedeflere ulaşılabilirlik•Dış ilgili taraflarla iletişim, gelen talep ve öneriler•Düzeltici Önleyici faaliyetler•İç Tetkik sonuçları•Yasal/Diğer gerekliliklere uyum, •Kuruluşun çevresel performansı•Önceki YGG sonucunda tespit edilen faaliyetlerin izlenmesi•İyileşme için öneriler

YGG ÇIKTILARI

Sürekli iyileştirme kapsamında; Çevre politikasında, Amaçlarda, Hedeflerde, Çevre Yönetim Sisteminin diğer

elemanlarındaki muhtemel değişiklikler,

İyileştirmeye dönük kararlardan oluşur.

İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ

İyileştirmeler, çevresel amaç ve hedeflerin belirlenmesi ve gözden geçirilmesi süreçleri içinde veya dışında olabilir.

Bazı iyileştirme örnekleri aşağıdakileri ihtiva edebilir: Daha az zararlı malzemelerin kullanılmasını teşvik

etmek amacıyla yeni malzemelerin değerlendirilmesi için bir süreç oluşturulması,

Yeni uygunluk şartlarının daha kısa zamanda belirlenmesi amacıyla, yürürlükteki yasal şartları belirleyebilmek için kuruluşta bir süreç geliştirilmesi,

Kuruluşta atık oluşumunu azaltmak için malzemeler ve bunlarla çalışma konusunda çalışanların eğitiminin iyileştirilmesi,

İYİLEŞTİRME ÖRNEKLERİ

Suyun yeniden kullanımını sağlamak amacıyla, atık su arıtma süreçlerinin kullanılmaya başlanması,

Baskı veya fotokopi merkezinde arkalı önlü kopyalama yapılması için baskı ve fotokopi cihazlarının başlangıç ayarlarında değişiklikler yapılması,

Nakliye şirketi/ şirketlerinin fosil yakıt tüketimini azaltmak amacıyla sevkiyat yollarının yeniden tasarımlanması,

Kazanlarda yakıt değişimine gidilmesi ve tanecik (kül, toz) emisyonunu azaltmak için amaçlar ve hedefler belirlenmesi.