işletme hukuku

8/14/2019 iletme hukuku

1/52

TCARET HUKUKU DERS NOTLARIProf.Dr. Veliye YANLI

TCARLETME HUKUKU

TCARLETME

Ticaret Kanunu Ticari letme" esasna dayanmaktadr. Bununla beraber ticari iletme kavramkanunda tanmlanm deildir. Sadece kanunun 11.maddesinin 1.fkrasnda "ticarethane veyafabrika yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler, ticari iletme saylr. denilmektedir.Kanunun 12. maddesinin 1.fkrasnda ticarethane saylacak messeseleri sralanarak aynmaddenin 2.fkrasnda "hammadde veya dier mallarn makine veyahut sair teknik vastalarla

ilenerek yeni veya deerli mahsuller vcuda getirilmesi " fabrikaclk olarak tanmlanmtr.13. maddede ise ticari ekilde iletilen dier messeselerden sz edilerek bunlarn hangihallerde ticari iletme saylacana ilikin dolayl da olsa bir takm ller verilmitir.

Ticaret Kanunundaki bu hkmleri yannda, Ticaret Sicil Nizamnamesinin 14. maddesinin 2.fkras da "bir gelir salamay hedef tutmayan veya devaml olmayan faaliyetlerle TicaretKanununun 17. maddesinde tarif edilen esnaf faaliyeti snrlarn aamayan faaliyetler ticariiletme saylmaz hkmn getirmitir.

1-Gelir salama hedefi: Burada nemli olan gelir salama amacnn varldr. Gerekten gelirsalanmam olmas, hatta zarar edilmi olmas iletmenin ticari iletme saylmasna engeloluturmaz.

2-Devamllk: Bir ticari iletmenin varl iin o iletmenin devaml bir nitelik tamas gerekir.Burada da nemli olan sreklilik amacdr. Faaliyetin konusu gerei kesintili olmas devamllkgesini etkilemez. Ticari iletme konusu gerei periyodik de alabilir, rnein okul kantinleri.

3-Belli bir ap ama: Bir iletmenin ticari iletme olarak nitelendirilebilmesi iin bu iletmeninetkinlik apnn belirli bir snr am olmas gerekmektedir. Bu snr da esnaf iletmesine gre

belirlenmektedir.

Hangi iletmelerin esnaf iletmesi olaca

Trk Ticaret Kanununun 17. ve 1463. maddeleri iledzenlenmitir. Kanunun 17. maddesi iktisadi faaliyetin nakdi sermayeden ok bedenialmaya dayanmasn ve kazancn ancak geimini salamaya yetecek derecede az olmasnngrr. Ayn kanunun 1463. maddesi de Bakanlar Kurulunu "yllk gayri safi gelirikararnamede gsterilecek miktardan aa olan sanat ve ticaret erbabnn, iktisad faaliyetinakdi sermayesinden ziyade bedeni almasna dayanan ve kazanc ancak geimini salamayayetecek derecede olan sanat ve ticaret erbab saylmas iin kararnameler kartmaya yetkiliklmtr. Byle kararnamelerin karlmas halinde onlarda gsterilen miktardan aa gayrisafi geliri bulunan sanat ve ticaret erbabndan baka hi kimse kanunun 17. maddesinde tarifedilen esnaftan saylamaz. Bakanlar Kurulunun bu hkme dayanarak kard kararnamedengrlen snr aan,her iletme, ticari iletme kabul edilmektedir.


2/52

Sonu olarak ticari iletme; gelir salama ve devam amac ile, esnaf iletmesi snrlarn aanldeki iletmeler olarak tanmlanabilir.

TCARLETMENN DEVR

Trk Ticaret Kanununun 11.maddesinin 2. fkrasna gre, tesisat, kiraclk hakk, ticaretnvan ve dier adlar, ihtira berat ve markalar, bir sanata ilikin veya birahsa ait model veresimler gibi, bir messesenin iletilmesi iin daimi bir tarzda tahsis olunan unsurlar,szlemede aksine hkm bulunmadka ticari iletmeye dahil saylr.

Tacirin iletmesi gerei yklendii bor ve ykmler, yani iletmenin pasifi de aktiflerleberaber iletmenin bir parasn oluturur.

Bunun yannda iletmenin kurduu ilikilerin, itibarnn, deneyim ve ticari srlarnn, iyerininve de mteri evresinin yaratt bir "i deeri" vardr.

Bylece ticar iletme bir btn olarak szlemelere konu olabilir. Bu szlemelerden birisi deticari iletmenin devir szlemesidir.

Ticari iletmenin devri, alacakllarna ve iyi niyetli nc kiilere kar ancak devrin ticaretsiciline tescil ve ilan ile hkm ifade eder.Devralan, iletmenin devrinin tescil ve ilanna kadardoan bor ve ykmlerden de sorumludur. Devreden ise, devrin tescil ve ilanndan sonradoan bor ve ykmlerden sorumlu olmamakla beraber, devirden ncekilerden iki yl sre iledevralanla birlikte mteselsilen (zincirleme) sorumludur. Bu srenin balangc, muaccel

borlar iin devrin tescil ve ilan veya alacaklya ihbar tarihi, meccel borlar iin ise borcunmuaccel olduu tarihtir.

TCARLETMENN REHN

Rehin iin tanrn rehin alana teslimini arayan Medeni Kanun hkmleri karsnda, ticariiletmenin bir btn olarak rehni mmkn olamamakta idi.

Ticari iletme Rehni Kanunu ve ilgili dier hkmlerle ticari iletme rehni dzenlenmitir.Kanuna gre, ticari iletme rehninde, rehin veren ticari iletme sahibi gerek veya tzel kii,rehin alan ise tzel kiilii olan ve sermaye irketi olarak kurulmu kredi kurumlar, kredilisat yapan gerek veya tzel kii kurumlar ve de kooperatiflerdir.

Ticari iletme rehni sadece ticaret nvan, iletme ad, rehnin tescili annda mevcut veiletmenin faaliyetine tahsis edilmi olan makine, ara,alet ve motorlu tat aralar, ihtira

beratlar, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi snai haklar kapsar. Ticari iletmedetanmaz iletme tesisat ve varsa kiraclk hakk rehnin kapsamna girmez.

Rehin szlemesi, ticari iletmenin kaytl bulunduu sicil evresindeki her noter tarafndandzenlenir. Daha sonra da rehin alan veya verenin yazl talebi ile ticari iletmenin, kaytl

bulunduu sicile tescil edilir.

Rehin hakk bu tescil ile doar. Tescil ile doan rehin, nc kiilerin korunmas bakmndan

duruma gre tapu ktne, snai haklar siciline, maden siciline, nakil aralar siciline veiletmenin ubesi varsa, ubenin kaytl bulunduu sicile de tescil edilir.


3/52

Rehin tescil edildikten sonra iletme sahibi, iletmenin olaan faaliyetlerini srdrebilmesi iinher trl ilemi yapabilir. Ancak iletmeyi ve rehin kapsamndaki bireysel unsurlardevredemez, ayni hakla ykmlendiremez, yerini deitiremez ve takas edemez. Tm builemler iin alacaklnn rzasna gerek vardr.

TACR

Gerek kii tacir: Ticaret Kanunu'nun 14. Maddesinin 1. Fkrasna gre Bir ticari iletmeyiksmen dahi olsa, kendi adna ileten kimseye tacir denir". Ayrca ayn maddenin 2. Fkrasnagre 'Bir ticari iletmeyi kurup at sirkler, gazete, radyo ve bakaca ilan vastalaryla halka

bildirmi veya iletmesini ticaret siciline kaydettirerek keyfiyetli ilan etmi olan kimse, fiileniletmeye balamam olsa bile tacir saylr. Halbuki yine ayn maddenin 3. Fkrasna gre Birticari iletme am gibi ister kendi adna, ister adi birirket veya her ne suretle olursa olsunhukuken var saylmayan dier birirket adna (ortak sfatyla ) muamelelerde bulunan kimse,hsnniyet sahibi nc ahslara kar tacir gibi sorumlu olur. Bu kiilerin 1. ve 2. Fkrada

belirtilenlerden fark tacir saylmay p, tacir gibi sorumlu olmalardr. Dier bir ifadeyle bukiiler tacir sfatnn getirdii nimet ve kolaylklardan yararlanamazlar, buna karlk bu sfatnsonucu olan klfetlere katlanrlar.

Tzel kii tacir: Trk Ticaret Kanununun 18. maddesine gre bu kiiler gruba ayrlr :

1. Ticaret irketleri: Ticaret Kanununda kollektif, komandit, limited ve anonim irket olaraksaylm ticaret irketleri usulne uygun olarak tescil edilip, tzel kiilik kazandklar anda yasagerei tacir sfatn kazanrlar.2. Amalarna varmak iin ticari bir iletme ileten dernekler ve vakflar: yelerine kazan

paylatrmaktan baka amalarla kurulan dernekler ve vakflar, amalarna ulamak iin ticaribir iletme iletirlerse, o takdirde tacir saylrlar.

Ancak Kzlay gibi kamu yararna olan dernekler, ticari bir iletme iletseler dahi tacir sfatnalmazlar; rnein Kzlay Dernei Afyon Karahisar Maden Suyu iletmesini iletmesineramen tacir deildir.

3. Kendi kurulu kanunlar uyarnca zel hukuk kurallar dairesinde ynetilmek veya ticari birekilde iletilmek zere kamu tzel kiiler tarafndan kurulan teekkl ve messeseler: Buradakastedilen, kendi kurulu kanunlarna gre idare edilmek veya ticari birekilde iletilmek zeredevlet, vilayet ve belediye gibi kamu tzel kiilerinin kurduklar tzel kiilerdir.Bunlar daha

ziyade iktisadi devlet teekklleridir. Dikkat edilmesi gereken husus bunlar

n kurulukanunlarnda , zel hukuk kurallarna tabi olduklarnn belirtilmesidir.

TACR SIFATININ SONULARI

l. Her tacir kanun hkmlerine uygun olarak bir ticaret nvan semek ve kullanmakzorundadr. Bu tacir iin hem hak hem de bir ykmdr.

2. Tacirler her trl bor ve ykmlerinden dolay iflasa tabidirler. Tacir ticari iletmesinikapatp ticaret sicilinden terkin ettirse dahi, durumun tescil ve ilanndan itibaren daha bir ylsre ile iflasa tabidir.


4/52

3. Her tacir ticari iletmesinin gerektirdii nemdeki defterleri tutmakla ykmldr. Bunaaykrhareket etmesi halinde kendisine baz zel yaptrmlar uygulanr.

4. Her tacir ticari iletmesini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadr. Bunun yannda tacirin,kanunlarda tescil ettirilmesi istenen hususlar tescil ettirme, ilan istenen hususlar da ilan

ettirme zorunluluu vardr.

5. Tacirler ticari iletmenin bulunduu yerin ticaret odalarna veya ajanlklarna kayt olmakzorundadrlar.

Sanayici olarak kabul edilen kiiler, bunlarn bulunduklar yerde ayrca sanayi odasvarsa buodaya kayt olmakla ykmldrler. Ancak sanayici kendi rnleri iin ayrca satyeri aarsaticaret odasna da kaydolmaya mecburdur.

6.Trk Ticaret Kanununun 20. maddesinin 2. fkrasnda her tacirin ticaretine ait btnfaaliyetlerinde basiretli i adam gibi hareket etme ykmll ifade edilmektedir.Burada

objektif bir l dikkate alnr.Yani tacirin kiisel durum ve yeteneine gre gsterecei zendeil, ticaretinin zellii gz nnde tutularak, tedbirli ve ileriyi makul ve mutadbir orandagren bir tacirin gsterecei zen l grevini grr.

7. Ticari rf ve adet tacirler bakmndan mutlak olarak uygulanr.

8.Trk Ticaret Kanununun 21. maddesine gre Bir tacirin borlarnn ticari olmas asldr.ukadar ki, hakiki bir ahs olan tacir, muameleyi yapt anda bunun ticari iletmesi ile ilgiliolmadndier tarafa aka bildirdii veya muamele, fiil veya iin ticari saylmasnahalinicab msait bulunmad takdirde bor adi saydr. Taraflardan yalnz birisi iin ticarimahiyette olan mukaveleler kanunda aksine hkm olmadkadieri iin de ticari i saylr.

Gerek kii tacirler belirli hallerde bunun aksini ispatlayabilirler. Bir i ticari olaraknitelendirilince, yasa ona belirli sonular balamtr.

9. Tacir ticari iletmesi ile ilgili bir i veya hizmet grm ise, bu i veya hizmetten yararlanankii tacir olsun olmasn, hatta taraflar arasnda daha nce cret kararlatrlmam olsa bile,grd ie uygun bir cret isteyebilir. Ayrca tacir verdii avanslar ve yapt giderler iindeme tarihinden itibaren faize de hak kazanr.

10. Ticaret Kanununun 23. maddesi 1. fkras uyarnca, ticari iletmesi gerei mal satan, imal

eden veya bir i gren ya da menfaat salayan tacir, talep zerine fatura dzenlemek ve bedeldenmi ise bu hususu da faturada gstermek zorundadr.

11. Faturay alan kimse ald tarihten itibaren sekiz gn iinde ierii hakknda bir itirazdabulunmamsa, fatura ieriini kabul etmi saylr.

Ticaret Kanununun 23. maddesi 3. fkrasna gre de, szl olarak, telefon veya telgrafla yaplanszlemelerin ve beyanlarn ieriini teyid eden bir yazy olan kimse, ald tarihten itibarensekiz gn iinde itirazda bulunmamsa, teyid mektubunun yaplan szlemeye veya beyanlarauygun olduunu kabul etmi saylr.

12. Tacirlerin Borlar Kanununda ngrlen baz koruyucu hkmlerden yararlandrlmasnagerek duyulmamtr. Tacir sfatn tayan borlu, Borlar Kanununun 104. maddesi 2. fkras,


5/52

161. maddesi 3. fkras ve 409 maddesinde yazl hallerde fahi olduu iddiasyla bir cret veyacezann indirilmesini mahkemeden isteyemez.

13. Ticaret Kanununun 20. maddesinin 3. fkrasna gre tacirler arasnda dier taraf temerrdedrmek veya szlemeyi fesih ya da szlemeden dnme amacyla yaplacak ihbar veya

ihtarlarn geerli olabilmesi iin bunlarn noter araclyla veya iadeli taahttl bir mektupla yada telgrafla yaplmas zorunludur.

Burada nemli olan husus yaplan ite her iki tarafn da tacir ve iin sadece bir taraf iin deilher iki taraf iin de ticari olmasdr.

14. Hapis hakk, kanunda ngrlen koullarn gereklemesi halinde alacaklya, zilyetliialtnda bulunan borluya ait menkul mallar ile kymetli evrak iade etmeyerek, bunlaralacann teminat olarak alkoyma ve paraya evirme yetkisi veren bir ayni haktr.

Hapis hakknn doumu iin gerekli olan kanuni artlardan bir tanesi de, alacaklnn

zilyetliinde bulunan menkul mal veya kymetli evrak ile muaccel alacak arasnda tabii birbalantnn bulunmasdr. Trk Medeni Kanununun 864. maddesinin 2. fkrasnda alacan vezilyetliin tacirler arasndaki ticari ilikilerden domas halinde, bu balantnn varsaylacagsterilmitir.

15. Ticaret Kanununun 25. maddesinde, tacirler arasnda yaplan ticari sat ve trampalarn,esas itibariyle Borlar Kanununun ilgili hkmlerine tabi olaca belirtildikten sonra, bu trsat ve trampalar hakknda zel baz hkmlere de yer verilmitir. Bu hkmlerinuygulanabilmesi iin ortada tacirler arasnda yaplan ve onlarn ticari iletmelerini ilgilendiren

bir ticari sat veya trampann mevcut bulunmas gerekir.

Ticaret Kanununun 25. maddesinin 1. fkrasna gre, szlemenin niteliine, taraflarn amacnaveya emtiann trne gre sat szlemesinin ksm ksm icra edilmesinin mmkn olduuveya bu koullarn mevcut olmamasna ramen alcnn yaplan ksmi teslimi ihtirazi kayt ilerisrmeden kabul ettii hallerde, alc, szlemenin yerine getirilmemesi yznden sahip olduuhaklar yalnz teslim edilmemi olan ksm hakknda kullanabilir.

Ayn maddenin 2. fkrasna gre alcnn temerrte dmesi halinde satc, maln satna izinverilmesini mahkemeden isteyebilir. Bu yolla yaplan sat sonucunda, sat masraflar sat

bedelinden karldktan sonra artan para, satcnn takas hakk sakl kalmak artyla satctarafndan alc adna bir bankaya veya banka bulunmad takdirde notere tevdi olunur ve

durum hemen al

c

ya bildirilir.

Yine ayn maddenin 3. fkrasna gre ise ticari satlarda maln aypl olduunun teslimsrasnda aka belli olduu hallerde, alc durumu iki gn iinde satcya bildirmekleykmldr. Satlann aypl olduunu teslim srasnda anlamak mmkn deilse, alc malteslim aldktan sonra sekiz gn iinde muayene etmek ve gene bu sre iinde durumu sat cya

bildirmekle ykmldr. Bu ihbar sresinde yaplmazsa alc mal ayp ile birlikte kabul etmisaylr.

TCARLERDE FAZ

Hukuk retisinde faiz; belirli bir meblan bu mebla alacaklsna salad medeni bir semere(rn) olarak tanmlanmaktadr.


6/52

Faiz eitli alardan ayrma tabi tutulabilir. Taraflarn anlamas sonucu denecek olan faizeiradi faiz (akdi faiz), taraflarn iradesi dnda deme borcu doan faize ise kanuni veya nizami

faiz denir. Bir para tutarn talep hakkna sahip bulunan alacaklya, bu paradan belli bir sreyoksun kalmas nedeniyle borcun vadesine dier bir ifadeyle parann iade edilmesi gereken

tarihe kadar denen karla kapital faizi, para borcunu zamannda demeyerek temerrteden (geciken) borlu tarafndan denmesi gereken faize de temerrt faizi denilmektedir.Temerrt faizi, alacaklnn muhtemel zararlarnn giderilmesi amacyla dorudan doruyakanun koyucu tarafndan ngrlm bir karlktr. Temerrt faizinin talep edilebilmesi iintemerrt sonucunda bir zarar grm olmak gerekli deildir. Ayrca, sadece ana paraya iletilenbasit faiz ve ilemi faizin ana paraya eklenerek bunun zerine iletilen faizi ifade edenmrekkep (bileik faiz) ayrm da yaplmaktadr.

Ticari ilerde faizin zellikleri :

Borlar Kanununun 307. maddesinin 2. fkrasnda, ticari ilerde art edilmemi olsa dahi faiz

verilmesi gerektii hkme balanmtr. Bu hkm gereince, eer verilen dn ticari initeliinde ise, o takdirde szlemede kararlatrlmam olsa dahi dn alann kapital faizidemesi gerekir. Aynekilde TKm.22de de, ticari iletmesi gerei bir i veya hizmet grentacirin, szlemede ngrlmemi olsa dahi cret isteme ve verdii avanslar ile yaptmasraflar iin de deme tarihinden itibaren faiz talep etme hakkna sahip olduu ifadeedilmektedir.

Adi dn szlemelerinde, faizin, belli devreler sonunda ana paraya eklenmesi ve bundansonra ana para ve faizlerden oluan yeni tutara tekrar faiz yrtlmesi dier bir ifade ile bileikfaiz uygulamas yasaktr. Buna karlk ticari i saylan cari hesaplarla, borlu bakmndan ticarii niteliinde olan dn szlemelerinde bileik faiz denmesi mmkndr.

Gerek adi gerekse ticari ilerde taraflar uygulanacakkapital faizini serbeste kararlatrabilirler.Borlar Kanunu ile Ticaret Kanununa gre faiz denmesi gereken hallerde, miktar szlemeile kararlatrlmamsa bu deme, yllk. TC Merkez Bankasnn nceki yln 31 Aralk gnksa vadeli kredi ilemlerinde uygulad reeskont zerinden yaplr. Sz konusu reeskont oran,30 Haziran gn nceki yln 31 Aralk gn uygulanan reeskont oranndan be puan veya dahaok farkl ise, yln ikinci yarsnda bu oran geerli olur.

Para borcunu ieren adi ve ticari ilerde taraflar, borlunun temerrte dmesi halinde istenecektemerrt faizi orann da serbeste kararlatrabilirler. Aksi takdirde borlu yukarda, kapital

faizine ilikin olarak belirtilen orana gre temerrt faizi demeye mecburdur. TC MerkezBankasnn nceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli avanslar iin uygulad faiz oran,yukarda aklanan miktardan fazla ise, arada szleme olmasa dahi ticari ilerde temerrt faizi

bu oran zerinden istenebilir. Sz konusu avans faiz oran, 30 Haziran gn nceki yln 31Aralk gn uygulanan avans faiz oranndan be puan veya daha ok farkl ise yln ikinciyarsnda bu oran geerli olur.

Temerrt faiz miktarnn szlemede kararlatrlmam olmas halinde, akdi faiz miktaryukarda ngrlen miktarn stnde ise, temerrt faizi akdi faiz miktarndan az olamaz.

Aksine szleme yoksa, faiz vadenin bitiminden, belli bir vade yoksa ihtar gnnden itibaren

ilemeye balar. Aksine konulan art, hakim tarafndan borlu lehine deitirilemez.


7/52

TCARET SCL

Ticaret ve Sanayi Odas veya Ticaret Odas bulunan yerlerde bir ticaret sicili memurluu

kurulur. Oda olmayan veya yeterli tekilat bulunmayan odalarn olduu sicil ileri Sanayi veTicaret Bakanlnca tespit edilecek o il dahilinde yeterli tekilata sahip odalardan birininticaret sicili memurluu tarafndan yrtlr.

Ticaret sicilinin ynetimi, Sanayi ve Ticaret Bakanlnn uygun gr alnarak ilgili odameclisi tarafndan atanan bir sicil memuruna aittir. Sicil memurluunun i hacmine gre, aynusulle yeteri kadar yardmc grevlendirilir. Ticaret sicili memuru ve yardmclar ile dier

personeli, grevleri ile ilgili sulardan dolay Devlet memuru gibi cezalandrlr ve bunlarakar ilenmi sular Devlet memurlarna kar ilenmi saylr. Sanayi ve Ticaret Bakanl,ticaret sicili memurluklarnn faaliyetlerini her zaman denetlemeye ve gerekli tedbirleri almayayetkilidir. Ticaret sicili memurluklar, Sanayi ve Ticaret Bakanl tarafndan alnan tedbir ve

talimatlara uymakla ykmldr.

Ticaret siciline, kanunlarda ve Ticaret Sicili Tznde tescil edilecei gsterilen hususlartescil edilir. Sicile yaplan kaytlar, yerine gre ya belirli bir hukuki durumun doumuna nedenolur, ki bu durumda sicilin kurucu etkisinden sz edilir; ya da mevcut bir hukuki durumunvarln ispata yarar. Bu durumda da sicil aklayc bir etkiye sahiptir. Tescil ilemleri tescil,tadil ve terkin olmak zere ekilde gerekleir. Bir olayn sicile geirilmesi tescil, byle birolaydaki deiiklik dolaysyla sicildeki kaytlarn deitirilmesi ve dzeltilmesi tadil, sicilegeirilmi bir olayn ortadan kalkmas veya sona ermesi sebebiyle mevcut kaydn silinmesiilemi ise terkindir.

Tescil talep zerine yaplr. Tescil talebi, ilgililer veya temsilcileri yahut hukuki halefleritarafndan yetkili sicil memurluuna dileke ile olur. Kanunda aksine hkm olmadka, tesciltalebi sresi on be gndr. Bu sre, tescile tabi hususun meydana geldii, tamamlanmas birsenet veya belgenin dzenlenmesine bal olan hususlarda bu senet veya belgenin dzenlendiitarihten balar. Ticaret sicili memurluunun yetki evresi dnda oturanlar iin bu sre biraydr.

Tescil ilemi, kural olarak ilgililerin talebi zerine yaplmakla birlikte mevzuatta ak birhkm bulunduu takdirde ilgili makamn bildirmesi zerine veya resen de yaplabilir.

Sicil memuru tescil iin aran

lan kanuni artlar

n bulunup bulunmad

n

arat

rmaklaykmldr. Tzel kiilerin tescilinde, zellikle ortaklk szlemesinin emredici hkmlereaykr olup olmad ve kanunun zorunlu kld esaslar ierip iermedii aratrlr. Tesciledilecek hususlarn geree uygun olmas, nc kiilerde yanl bir fikir yaratacak nitelikte

bulunmamas ve kamu dzenine aykr olmamas da gerekir.Sonulandrlmas bir mahkemehkmne bal olan veya sicil memuru tarafndan kesin olarak tescilinde tereddd edilenhususlar, ilgililerin talebi zerine geici olarak kaydolunur. Bu durumda ilgililerin ay iindemahkemeye mracaat etmeli yahut aralarnda anlamaldrlar. Aksi takdirde geici kayt resensilinir. Mahkemeye mracaat halinde kesinlemi olan hkmn sonucuna gre ilem yaplr.

Sicil memurluunca, ilgililerin tescil, tadil veya terkin talepleri zerine verilen kararlara kar

tebliden itibaren sekiz gn iinde sicilin bulunduu yerdeki ticari davalara bakmakla grevliAsliye Hukuk Mahkemesine dileke ile itiraz edilebilir.


8/52

Sicile tescil ve kayt iin kt niyetle geree aykr beyanda bulunanlar iin cezai yaptrmlarngrlmtr. Ayrca, geree aykr tescil dolaysyla zarar grenler tazminat talepedebilirler. Aynekilde, sicildeki kaytlarn geree uygun olmamas, nc kiilerde yanl

bir fikir yaratacak nitelikte bulunmas veya kamu dzenine aykr olmas halinde, bu durumu

rendikleri halde dzeltilmesini istemeyenler ile tescil olunan bir hususun deimesi veyasona ermesi yahut kaldrlmas dolaysyla kaydn deitirilmesini veya silinmesini istemeyeveya yeniden tescili gereken bir hususu tescil ettirmeye mecbur olup da bunun yapmayanlar bukusurlar yznden nc ahslarn uradklar zararlar tazmin ile ykmldrler.

Ticaret sicili alenidir. Yani herkese aktr. spatna gerek olmakszn sicilin ierii, saklanan belgeler incelenebilir, bunlarn tasdikli sureti alnabilir ve bir hususun sicilde kaytl olupolmadna ilikin tasdikname dahi alnabilir.

Tescilin etkisi, nc kiilerin kayt edilen hususlar bilmeleri bakmndan bir varsaymadayanr. Kayt Trkiye Sicili Gazetesi ile ilan edildiinin veya bu ilan bir nshada

tamamlanmam ise tamamland gn takip eden i gnnden itibaren hkm ifade eder.

Baz hususlar tescil ile derhal nc kiiler hakknda hkm ifade eder.

Bir husus, usulne uygun olarak tescil edildii takdirde, etki alanna giren nc ahslarn bukayd bilmedikleri yolundaki iddialar dinlenmez. Buna olumlu etki denir. rnein atanan ticarimmessilin azledildii ticaret siciline tescil ve ilan edilmise, bundan sonra nc kiilerinazlolunan ticari mmessil ile yapaca szlemeler mvekkili balamaz.

Buna karlk tescili gerektirdii halde tescil edilmemi veya tescil edilip de ilan edilmesigerektii halde ilan edilmemi hususlarn nc kiiler tarafndan bilinmemesi asldr. Bunada olumsuz etki denir. rnein ticari mmessil azledilmi, ancak durum tescil ve ilanedilmemise, bu ticari mmessilin nc kiilerle yapaca szlemeler mvekkili balar.

Ancak durumu tescil ve ilan ettirmemi olan mvekkil nc kiinin bu durumu bildiini ispatedebilirse, yaplan szleme ile bal olmaktan kurtulur.

TCARLETMEDE MERKEZ VE UBE

Her ticari iletmenin bir merkezi bulunmaldr. Her tacir ticari iletmenin ald gndenitibaren on be gn iinde belli hususlar, iletme merkezinin bulunduu yer ticaret siciline

tescil ve ilan ettirmekle ykmldr .

Ticari iletmenin merkezi, iletmenin idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin topland veyrtld yeri ifade eder.

Tacir iletme kapsamnda yrtlen faaliyetin yaygnlamas karsnda ileri merkezdenynetmek yerine kuraca yar bamsz birimler, yani ubeler araclyla mahallindenyrtmek isteyebilir.

Bir yerin ube saylabilmesi iin gerekli unsurlarunlardr :


9/52

l. Merkeze bal olma: ube ile merkezin ayn gerek veya tzel kiiye ait olmas gerekir.ubenin kar ve zarar merkeze aittir. ube araclyla elde edilen haklarn ve stlenilen

borlarn sahibi de iletmenin kendisidir.

2. D ilerde bamszlk: Merkeze baml olan ubenin merkezin yapt ilemler trnden

ilemleri nc kiilerle kendi bana yapma yetkisine sahip olmas gerekir. Bu konuda ticariiletmenin faaliyet alanna gre asli nitelik arz eden ilemleri yapmas yeterli grlmektedir.

3. Yer ve ynetim ayrl : Merkez ile ube arasnda kural olarak yer ayrl vardr. Ancakube baka birehirde aabilecei gibi aynehirde de hatta merkezin bulunduu bina iindedahi kurulabilir. ube kendi bana ilem yapmaya yetkili olduundan merkezden ayr birmuhasebe ve defterlere sahip olmas gerekir. Ticari defterlerin mutlaka ubede bulunmas vehesaplarn orada tutulmas art deildir. ubeyle ilgili kaytlarn defterlere merkez tarafndangeirilmesi mmkndr.

Merkezi Trkiyede bulunan ticari iletmelerin ubeleri bulunduklar yer ticaret siciline tescil

ve ilan edilirler.

ubeler kendi merkezlerinin ticaret nvann, ube olduklarn belirterek kullanmak zorundadr.

TCARET NVANI

Ticaret nvan, tacirin ticari iletmesine ilikin ilemleri yaparken kulland isimdir. Ticaretnvan, taciri tantmaya ve onu dier tacirlerden ayrd etmeye yarar. Ticaret nvann sadecetacirler kullanabilir.

Ticaret nvan, ekirdek ve ek olmak zere iki unsurdan oluur. Asli unsuru ekirdektir. Ekkullanlmas kural olarak zorunlu degildir.

Gerek kii tacirlerde ticaret nvannn ekirdek ksm, kiinin ksaltlmadan yazlan ad vesoyadndan meydana gelir.

Kollektif irketlerde, ortaklardan en az birinin ad ve soyad ile irket trn gsteren ibare,komandit irketlerde ise komandite ortaklardan en az birinin ad ve soyad ile irket ve trngsteren ibare ticaret nvannn ekirdek ksmn oluturur. Komandit irketin ticaret nvanndakomanditer ortaklarn ad ve soyadlarnn bulunmas yasaktr. Eer buna aykr olarak komanditortan ad ticaret nvanna konulursa, bu ortak nc kiilere kar komandite ortak gibi

sorumlu olur.

Limited, anonim ve kooperatifirketlerin ticaret nvannn ekirdek ksm, iletme konusu ileirket trn gsteren ibareden oluur. Eer bu irketlerin ticaret nvannda bir gerek kiininad ve soyad ek olarak yer alrsa, irketin trn gsteren ibare ksaltlarak yazlamaz.

Amacna ulamak iin ticari iletme ileten dernek ve vakflarn ticaret nvan, kendi adlarnnayndr.

Ticaret nvannda ek kullanmak kural olarak zorunlu olmamakla beraber, baz hallerde ekkullanlmas mecburiyeti vardr. Tacirin tescil ettirmek istedii ticaret nvann daha nce tescil

olunmu nvanlardan ak biimde ayrd etmeye yarayacak eklerin yaplmas zorunludur. Buzorunluluk, gerek kii tacirler bakmndan ayn sicil dairesi iin sz konusudur. Tzel kii


10/52

tacirler ise, nvanlarnn Trkiye'nin herhangi bir sicil dairesinde daha nce tescil edilmi olan bir nvandan ayrdedilmesini salamak iin ek almak zorundadrlar. Usulen tescil ve ilanedilmi olan ticaret nvan sadece sahibi tarafndan kullanlabilir. Tescil edilmi ticaretnvanlar TK.54e gre zel olarak korunur. Bu erevede, nvan kanuna aykr ekilde bir

bakas tarafndan kullanlan tacir, bu kullanmann nlenmesini dava edebilir. Haksz olarak

kullanlan nvan tescil de edilmise, ilk tescili yaptran tacir ikinci tescilin sildirilmesini ya daayrd edici bir ek alnmasn ileri srebilir. Eer ticaret nvannn haksz olarak kullanlmas birzarara neden olmusa, kusurlu kiiden tazminat da istenebilir. Mahkeme ayrca, davay kazanantarafn talebi zerine, masraflar aleyhine hkm verilen kimseye ait olmak zere hkmngazete ile de yaynlanmasna karar verebilir. Ticaret nvanna ek yapma zorunluluu, ubehalinde de sz konusudur. Ayrca tasfiye haline giren irketlerde nc kiileri bu durumdahaberdar etmek zere ticaret nvanna "tasfiye halinde ibaresi eklenir.

Trk, Trkiye, Cumhuriyet ve Milli kelimelerinin ticaret nvannda yer almas iinBakanlar Kurulu'nun izni gerekmektedir.

nc kiilerde yanl izlenim uyandrabilecek veya kullanlmas yasak olan ekleri ierenticaret nvanlar tescil olunamaz.

LETME ADI

letme ad, iletmeyi tantmak ve benzer iletmelerden ayr detmek iin kullanlr. Ticaretnvann sadece tacirler kullanabilirken iletme adn esnaf da kullanabilir.

letme adn kullanmak mecburiyeti yoktur. letme adnn nasl oluturulaca iletmesahibine braklmakla beraber, seilecek iletme adnn aldatc nitelikte olmamas ve kamudzenine aykr dmemesi gerekir. letme adnn ticaret siciline kaydettirilmesi zorunludur.

HAKSIZ REKABET

Bir tanm vermek gerekirse haksz rekabet, iktisadi rekabetin iyi niyet kurallarna aykr olanaldatc davran veya bakaca suretle her trl ktye kullanlmasdr. Bu tanma gre nceiktisadi bir rekabet mevcut olmaldr. Ekonomik rekabetin ilk koulu, ortada ekonomik biretkinliin bulunmasdr. Haksz rekabetin ikinci unsuru iyi niyet kurallarna aykrdavranmaktr. Rakibini ktlemek, mteri evresini aldatc davranlarla kandrmak gibihareketler kabul edilemez. nc olarak da haksz rekabetin varl iin rekabet hakknnktye kullanlm olmas aranmaktadr. yi niyet kurallar ile belirli olan rekabet zgrlnn

s

n

rlar

n

n as

lm

olmas

, ktye kullanmay

gsterir.

Ticaret Kanununun haksz rekabeti dzenleyen bu genel hkm yannda, zellikle iyi niyetkurallarna aykr olup, haksz rekabet fiilini oluturan baz zel haller Kanunun 57.maddesinde tek tek saylmtr.

Ticaret Kanununun 57.maddesinde saylan balca haksz rekabet halleri unlardr :

1.Ktleme : Bakalarn veya onlarn emtiasn, i rnlerini, faaliyetlerini yahut ticari ileriniyanl, yanltc veya gereksiz yere incitici beyanlarla ktlemek bir haksz rekabet halioluturur. rnein, bir rakip iletme sahibinin ticari itibarn sarsacakekilde iflasn eiinde

olduu veya rakip iletmenin rnlerinde domuz yann kullanld ynnde sylentilerkarlmas.


11/52

2. Bakasnn ahlaki veya mali iktidar hakknda geree aykr bilgi verme: rnein, bir kimsehakknda geree aykr bir biimde kt bilgi vererek onun kredi almasn engelleme hali.3. Bir kiinin kendisi ile ilgili olarak yanl veya yanltc bilgi vermesi : Burada bir kiininkendi i veya rnlerini veya nc kiilerinkini aldatc birekilde verek rakiplerine karstn duruma getirmesi sz konusudur. Burada zellikle, yanl ya da yanltc beyanlara

dayanan aldatc reklamlardan sz edilmektedir. rnein, bir rnn "en iyi" olduuynndeki reklam geree aykr ise bir haksz rekabet hali oluturur.4.Yanl nvanlar, mesleki adlar ve iaretler kullanma: rnein, bir kiinin rnlerinde hakkolmadhalde TSE iaretini kullanmas.5.Karkla (iltibasa) yol ama: Burada karklk meydana getirerek bakasnn mterievresinden haksz olarak yararlanma sz konusudur. Bu da bir kiinin, bakasnn emtias, irnleri, faaliyeti veya ticari iletmesi ile ilgili benzerlik yaratarak yanlmaya sebep olmaklagerekleir. rnein "lacoste" markasnn ambleminin tekstil rnlerinde kullanlarak tannm

bu rnlerin taklit edilmesi, ya da "Glolu" markas ile karklk yaratacak. ekilde"Gllolu" markasnn kullanlmas.6.Bakasnn yardmclarn grevlerini ihlale sevk etme.

7. Bakasnn iilerini veya dier yardmclarn kandrmak suretiyle, o kiinin imalat ve ticaretsrlarn ele geirmek.8. Bakasnn, iyi niyet kurallarna aykr bir biimde ele geirilen ticaret ve imalat srlarndanfaydalanma ve onlar bakalarna yayma.9.yi niyetli kiileri kandrabilecekekilde geree aykr iyihal veya iktidar belgeleri verme.10. hayat arlarna uymama: Rakiplerin de uymak zorunda olduklar kurallara aykrdavranma: rnein, Kanunundaki eitli hkmlere uymamak ya da ilgili meslek kuruluutarafndan belirlenen indirimli sat dnemleri dnda indirimli satlar yapmak.

Haksz rekabeti dzenleyen hkmler, hukuksal ve cezai yaptrmlarla korunmaktadr. Hakszrekabet hallerinde alabilecek davalarunlardr:

1- Tespit davas : Bu davada haksz rekabetin varl saptanr.2- Men davas : Haksz rekabette bulunan kimsenin haksz rekabetinin durdurulmas davasdr.3- Haksz rekabet sonucu doan maddi durumun ortadan kaldrlmas, haksz rekabet yanl ve

yanltc beyanlarla yaplmsa bunlarn dzeltilmesi davas.4- Maddi tazminat davas : Haksz rekabetten doan parasal giderim davasdr. Ancak haksz

rekabet eyleminde bulunan kimsenin kusuru varsa bu dava alabilir.5- Manevi tazminat davas : Bu dava iin de kusur aranmaktadr. Bu davay haksz rekabete

maruz kalm gerek veya tzel kiiler aabilirler.

Bu davalar

, haks

z rekabet yznden mterileri, kredisi mesleki itibar

, ticari iletmesi veyadier iktisadi karlar zarar gren veya zarar grme tehlikesi ile kar karya olan kiileraabilecekleri gibi ayrca, haksz rekabet dolaysyla iktisadi karlar zarar gren mteriler deaabilirler. Ancak, mterilerin dava aabilmesi iin sadece zarar grme tehlikesinin varlyeterli deildir. Haksz rekabet yznden iktisadi karlar zarar grm olmaldr. Ticaret veSanayi odalar, esnaf dernekleri, borsalar ve tzklerine gre yelerinin iktisadi karlarnkorumaya yetkili bulunan dier mesleki ve iktisadi birlikler dahi kendilerinin veya ubelerininyeleri dava amak hakkna sahip olduklar takdirde tazminat davas dndaki dier davalaraabilirler. Ancak bu kurulular, tazminat davas aamazlar. Tazminat talep hakk sadece zarargren kiilere ve mterilere tannmtr.

Kendisine kar haksz rekabet davas alabilecek kiilerunlardr :


12/52

1. Haksz rekabet fiilini ileyen kiiler. Bunlarn rakip olmalar gerekmez. Haksz rekabetfiiline dolayl veya dorudan katlan her kii aleyhine bu davalar alabilir.

2. stihdam eden. Haksz rekabet fiili, hizmet veya ilerini grdkleri srada mstahdemlerveya iiler tarafndan ilenmi olursa, bu davalar istihdam eden aleyhine de alabilir.

3. Yaz sahibi veya ilan veren. Haksz rekabet fiili basn yolu ile ilenmise tespit, men vehukuka aykr durumun ortadan kaldrlmas davas yaz sahibi veya ilan veren aleyhinealr. Ancak, yaz veya ilan yaz sahibinin yahut ilan verenin haberi olmakszn veyahutrzalarna aykr olarak yaymlanmsa; yaz sahibi veya ilan verenin kim olduununaklanmasndan kanlrsa; veya dier nedenlerden dolay yaz sahibi veya ilanverenin ortaya karlmas veya aleyhlerine bir Trk mahkemesinde dava almasmmkn olmazsa, bu davalar yaz ileri mdr; eer bir ilan sz konusu ise ilan servisiefi, yaz ileri mdr ve ilan efi gsterilmemi veya yoksa yaymc; bu dagsterilmemi ise matbaac aleyhine de alabilir.

Haksz rekabetin meni veya maddi durumun ortadan kaldrlmas (eski hale iade) davalarndafail aleyhine verilmi olan hkm, haksz rekabete konu olan rn dorudan doruya veya

dolaysyla failden elde etmi olan kiiler hakknda da uygulanr. Ancak bunun iin rnnkiisel ihtiya dnda rnein, satmak iin elde bulunduruluyor olmas gerekir.

Bu davalar, davaya hakk olan tarafn bu haklarn doumunu rendii gnden itibaren bir ylve herhalde bunlarn doumundan itibaren yl gemekle zaman amna urar.

Haksz rekabet fiili dolaysyla ceza davalarnn almas da mmkndr.

TCAR DEFTERLER

Ticaret Kanunu tacire ticari defterleri tutma zorunluluu getirmitir. Buna gre, her tacir ticariiletmesinin iktisadi ve mali durumunu, bor ve alacak ilikilerini ve her i yl iinde eldeedilen sonular tespit etmek amacyla, iletmesinin mahiyet ve neminin gerektirdii btndefterleri ve zellikle ismen belirlenen baz defterleri Trke olarak tutmaya mecburdur.Tacirin birden fazla iletmesi varsa her bir iletme iin ayr defter tutulur. Bir ticari iletmeninadi ortaklk araclyla iletilmesi halinde, ortaklar tacir niteliine sahip olduklarndan, her birortan ayr ayr defter tutmas gerekir. Tacirlerin defter tutma ykmll, tacirin gerekveya tzel kii olmas, iletmesinin nitelik ve nicelii bakmlarndan farkldr.

Gerek kii tacirlerin tutacaklar defterler, tutulmas kanunen zorunlu defterler ve ihtiyari

defterler olarak iki gruba ayr

l

rlar.

letmelerinin mahiyet ve neminin gerektirdii zorunlu tm defterlerunlardr:

l. Kanunda ismen saylan (onamaya tabi) defterler: Bu defterler yevmiye, kebir ve envanterdefterleridir. Bunlarn al ve kapan onamalarnn noterce yaplmas zorunludur.

2. Kanunen ismen saylmayan (beyana tabi) defterler: Bu ekilde tutulmas zorunlu beyana tabidefterler, iletmenin nitelik ve niceliine gre farkl olabilir. Onamaya tabi defterlerin yanndahangi defterlerin beyana tabi defter olarak tutulacan tacirin kendisi takdir eder. rnek olarakstok ve sevkiyat veya retim defteri saylabilir.


13/52

3. zel hkmlere gre tutulmas zorunlu defterler: rnein, TK.lll uyarnca tellal gnlkdefteri.

4. Saklanmas gerekli belgeler: Tacirler ticari iletmeleri ile ilgili belge ve yazmalarsaklamakla ykmldrler.

Bunlar dnda tacir dilerse, iletmesinin mahiyet ve neminin gerektirmedii defterleri detutabilir. Bu defterlerdeki kaytlarn kendi lehine delil olmasn istiyorsa, tacir bunlar da sicilmemuruna yl banda beyanname ile beyan etmelidir.

Eer bir gerek kii tacirin ticari iletmesinin nitelik ve nemi yevmiye defteri, defteri kebir veenvanter defterinin tutulmasna elverili deilse, dier bir deyile tacirin ileri dar kapsaml ise

bu defter yerine tacir sadece iletme defteri tutabilir.

Tzel kii tacirlerin de tutacaklar defterler, zorunlu ve ihtiyari olarak iki gruba ayrlr.

Zorunlu defterler:

1.Kanunda ismen saylan (onamaya tabi) defterler: Bunlar Ticaret Kanunu'nun 66. maddesinin1. fkrasnda saylan defteri kebir, gnlk defter, envanter defteri ve karar defteridir.

2. Kanunda ismen saylmayan (beyana tabi) defterler: Tzel kiiler gerek kiilerle bu konudaayn hkmlere tabidirler.

3. zel hkmlere gre tutulmas zorunlu defterler: Bunlara rnek olarak, anonim irketlerde pay sahipleri defteri, ynetim kurulu kararlar defteri, limited irketlerde pay defterigsterilebilir.

4. Saklanmas gerekli belgeler: Gerek kii tacirler gibi tzel kii tacirler de ticari iletmeleri ileilgili belge ve yazmalar saklamakla ykmldrler ( TK.66/11 ).

Yevmiye Defteri (Gnlk Defter) :

Yevmiye defteri, kayda geirilmesi gereken ilemleri belgelerden kararak tarih sras ile vemaddeler halinde dzenli olarak yazmaya mahsus defterdir. Yevmiye maddelerinin en azaadaki bilgileri iermesi arttr.

1. Madde sra numaras2.

Tarih3. Borlu hesap

4. Alacakl hesap5. Mebla6. Her kaydn dayand belgelerin tr ve varsa tarih ve numaralar

Defteri Kebir :

Defteri kebir, yevmiye defterine geirilmi olan ilemleri buradan alarak sistemli bir ekildehesaplara datan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Defteri kebirdekikaytlarn en az aadaki bilgileri iermesi gerekir.

1. Tarih2. Yevmiye defteri madde numaras


14/52

3. Mebla4. Toplu hesaplarda yardmc nihai hesaplarn isimleri

Envanter Defteri :

Envanter defterine iletmenin al tarihinde ve bunu takiben her i yl sonunda karlanenvanterler ve bilanolar kaydolunur.

letme Defteri :

letme defterinin sol tarafna giderler, sa tarafna gelirler yazlr. letme defteri tutan gerekkii tacirler, her i yl sonunda bilano yerine iletme hesab hlasas kararak iletmedefterine geirirler. Bu defter de kullanlmaya balanmadan nce noter tarafndan tasdik olunur.

Karar defteri :

Tzel kii tacir olan kiiler tarafndan tutulan karar defterine, genel kurul veya ortaklar kuruluve de ynetim kurulu kararlar yazlr. Bu defter de kullanlmaya balanmadan nce noteretasdik ettirilir.

Defterlerin son kayt tarihinden, belgelerin ise zerindeki tarihten itibaren 10 yl sre ilesaklanmas zorunludur.

Bir tacirin defter tutma ykmlln yerine getirmeye yetkili kld kimsenin bu defterleregeirdii kaytlar, o tacirin kendisi tarafndan tutulmu kaytlar hkmndedir. Ticari defterlerinksmen veya tamamen mevcut olmamasndan, yahut kanuna uygun ekilde tutulmamasndanveyahut saklanmas mecburi olan defter ve kaytlarn gerei gibi saklanmamasndan doansorumluluk dorudan doruya iletme sahibine ve tzel kiilerde idare organnn yelerine veyaidare ilerine yetkili olan kimselere ve tzel kiilii olmayan ticari iletme ve teekkllerdeonlar idareye yetkili olan kimselere aittir. Bunlar, kusuru memur ve msdahdemlerineykleterek sorumluluktan kurtulamazlar.

Hakimler, noterler, sicil memurlar ve dier memurlar resmi ilemler dolaysyla bir tacirindefter tutma ykmllne aykr hareket ettiini renince durumu savcla bildirmeye

mecburdurlar.

Ticari defterlerin teslim ve ibrazedilmesi :

Ticari defterlerin teslim edilmesi ile ibraz edilmesi iki ayr anlam olan ilemdir.

Eer ticari defterlerin her taraf incelenecekse o takdirde defterlerin teslimi sz konusudur.Teslim de ancak belirli hallerde yaplabilir. Bu haller miras, ortaklk ve iflasdr. Ticari defterlerile, saklanmas mecburi olan dier katlarn teslimi, miras, ortaklk ve iflas ilerinde istenebilirve teslim halinde defter, hesap ve katlarn her taraf gerek mahkeme ve gerek ilgililertarafndan incelenebilir.


15/52

brazhalinde defterlerin her taraf deil, sadece uyumazlk konusu ile ilgili kayt ve belgelerincelenebilir. Yarglama srasnda hakl bir karn varl ispat olunur ve mahkeme ibrazedilmesini zorunlu grrse, uyumazlk konusu ie ilikin kaytlarn sureti karlmak veya

bilirkiiye inceleme yaptrlmak zere mahkeme kendiliinden (resen) veya taraflardan birinintalebi zerine bunlarn birine veya her ikisine ait defterler ile saklanmas mecburi olan

katlarn ibraz edilmesini emredebilir. Eer ibrazna karar verilen defter veya belgeler, ibrazkararn veren mahkemenin yarg evresi dnda bulunuyorsa ve de bunlarn tanmalar glkarzediyorsa, o takdirde bu defterlerin kanuna uygun olarak tutulup tutulmadklarnn ve

bunlarn ibrazn gerekli klan hal ve durumun bilirkii aracl ile incelenerek sonucu gsterir bir zabt varakas tutulmas ve rapor alnmas ve lzumuna gre suretlerinin karlpgnderilmesi ticari defter ve belgelerin bulunduu yerde ticari davalara bakmakla ykmlolan mahkemeden istenebilir.

Ticaret Hukuku asndan ticari defterler tacirler arasndaki davalarda delil olarak kullanlabilir.

Ticari Defterlerin Sahibi Aleyhine Delil Olmas: Bir davada ispat yk kendisine den taraf,

iddiasn kantlamak iin dier tarafn tuttuu defterlere dayanabilir. Taraflardan biri iddiasnsadece kar tarafn defterleriyle ispat etmek istediini beyan ederse, mahkeme kar tarafaticari defterlerini mahkemeye ibraz etmesi iin sre verir.

Kar taraf, ticari defterlerini ibraz etmezse mahkeme defterlerin ibrazn istemi olan tarafaiddiasnn doruluu hakknda yemin verir. Kendisine yemin verilen taraf yemini kabul ederekyemin ederse, iddiasn kantlam olur.

Defterlerini ibraz etmesi istenen taraf, defterlerini ibraz ederse;

1. braz edilen defterlerde, ileri srlen iddia hakknda hi bir kayt yer almamsa iddia ispatedilememi saylr. Baka kant da getirilemez ve dava reddolunur.

2. braz edilen defterlerde sadece defter sahibinin aleyhine kayt varsa, bu kayt defter sahibialeyhine kesin delil oluturur. Defter sahibi bundan sonra kendi defterlerinde yer alan kaytlarnaksini ancak baka bir kesin kantla, rnein borcunu demi olduunu kar taraftan ald birmakbuzla ispat edebilir.

Tacir tutmak zorunda olduu btn defterleri tutmam, tasdik ettirmemi veya beyannameverme ykmn yerine getirmemi olsa bile tuttuu defterlerdeki kaytlar aleyhine delil olarakkullanlabilir.

3. braz edilen defterlerde, defter sahibinin hem lehine hem aleyhine kayt varsa ve defterlerkanuna uygun ekilde tutulmamsa defterlerin sahibi lehine olan kaytlar dikkate alnmaz.

Ticari defterlerin sahibi aleyhine delil olarak kullanlabilmesi iin, defterlerin kanuna uygunekilde tutulmu olmasna ve uyumazln her iki tarafnn da tacir olmasna gerek yoktur.

Ticari Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olmas: Ticaret Kanunu ile tacirin tutmu olduudefterlerin belli artlar altnda kendi lehine delil oluturabilecei kabul edilmitir.

Ticari defterlerin sahibi lehine delil oluturabilmesi iin gereklemesi gereken koullar

unlardr:


16/52

1. Uyumazln her iki tarafnn da uyumazlk konusu iin yapld tarihte tacir sfatnasahip olmas gerekir.

2. Uyumazlk her iki tarafn da defterlerine geirmesi gereken bir ticari iten kaynaklamaldr.Dier bir deyile i her iki tarafn da ticari iletmesiyle ilgili olmaldr.

3. Delil oluturmas istenen defterler kanuna uygun ekilde tutulmu olmaldr. Bunun iin hereyden nce zorunlu tm defterlerin tutulmu olmas gerekir. letmenin nitelik ve neminingerektirdii defterler tutulmamsa, ismen saylan zorunlu defter kaytlar ancak sahibi aleyhinedelil tekil eder. letmenin nitelik ve neminin gerektirdii defterler ise ismen gsterilen vetasdike tabi olan defterlerle beraber delil olarak kabul olunur.

Ayrca ismen saylan zorunlu defterler iin tasdik ileminin ve dier zorunlu defterler iin desicil memuruna beyanname verme ykmnn yerine getirilmi, yevmiye defteri kaytlarnnsresi iinde deftere geirilmi, envanter ve bilanonun eksiksiz, ak ve anlalr ekildedzenlenmi olmas gerekir (TK.69, 70, 72, 75).

4. Uyumazlk konusu ile ilgili olarak defterlere geirilen tm kaytlarn birbirini dorulamasgerekir.

5. Kar tarafn, ileri srlen iddiann aksini kendi ticari defterleri veya dier geerli delillerleispat edememi olmas gerekir. Kar tarafn defterlerindeki kaytlar, iddiasn defterlerinedayanarak ispatlamak isteyen davac tarafn defter kaytlarna uygun ise, davac taraf iddiasnispat etmi saylr. Kar tarafn defterlerindeki kaytlar, iddiasn defterlerine dayanarak ispatetmek isteyen tarafn defter kaytlarna aykr ise veya defterlerinde bu konuda hibir kayt yeralmamsa iddia defterlerle ispat olunamam kabul edilir.

Kar taraf defterlerini ibraz etmezse veya defterlerini hi ya da usulne uygun olarak tutmamolursa iddiasn defterleri ile ispat etmek isteyen tarafn defterleri kendi lehine delil oluturur.Ancak kar taraf defterlerdeki kaytlar vesika veya dier geerli delillerle rtebilir.

6. Mahkeme tm bu artlarn gereklemesi halinde, kanaatini glendirmek iin davacya,defterlerindeki kaydn doru olduuna ve halen davalda yerine getirilmesi gereken bir hakk

bulunduuna ilikin yemin vermek zorundadr. Defter sahibi yeminden kanrsa, iddiasndefterleri ile ispat edememi saylr.

CAR HESAP

Ticaret Kanununun 87. maddesine gre, iki kimsenin para, mal, hizmet ve dier hususlardandolay birbirlerindeki alacaklarn ayr ayr istemekten karlkl olarak vazgeip, bunlar kalemkalem zimmet ve matlup ekline evirerek hesabn kesilmesinden kacak bakiyeyiisteyebileceklerine dair bulunan mukaveleye cari hesap denir.

Cari hesap yazlekilde olur. Yoksa cari hesap szlemesi hkm ifade etmez. Taraflarn tacirolmasna gerek yoktur.

Cari hesabn olabilmesi iin en az iki taraf arasnda alacak ve bor douran para, hizmet ve maldeiimi bulunmas ve taraflarn karlkl olarak bu eitli ilemlerden doan bor ve

alacaklarn bamsz bir biimde deme ve tahsil talebinden szlemede belirtilen sreye kadarvazgemi olmalar gerekir.Takas mmkn olmayan alacaklar, belirli bir sebeple sarfedilmek


17/52

veya ayrca emre amade tutulmak zere teslim olunan para ve mallardan doan alacaklar ilenceden mevcut olan alacaklar cari hesaba geirilemez.

Hesap devresinin uzunluu szleme yoksa teaml ile belirlenir. Bu da yoksa takvim yldikkate alnr.

Devre sonunda hesap kapatlr ve kan bakiye tespit edilir. Bu bakiyeyi tespit eden cetvelkar tarafa gnderilir. Kar taraf ald tarihten itibaren bir ay iinde noterce taahhtl mektupveya telgrafla itiraz etmezse kabul etmi saylr.

deme ancak cari hesap szlemesinin sonunda istenebilir.

TACR YARDIMCILARI

letmeyi tacirin kendisi veya yasal temsilcileri iletmekle beraber bunlar ticari etkinliklerindebaz yardmclara ihtiya duyabilirler. Tacir yardmclar tacire bal olanlar ve bal

olmayanlar diye iki gruba ayr

l

r.

Tacir yardmclarnn bir ksm tacire baml olarak alr. Bunlar tacirin talimatlarerevesinde onun denetimi ve gzetimi altnda faaliyet gsterirler. Dier bir ksm ise, almayntem ve zamann serbeste belirleme yetkisine sahip, bamsz yardmclardr. Acente ve tekyetkili satc ise ayr bir grup iinde zel bir statde ele alnabilir.

Bal Yardmclar

1. Ticari Mmessil

Ticari mmessil, bir ticari iletmenin ilerini idare etmek zere atanan kiidir. Ticarimmessilin taciri temsil yetkisinin kapsam ok genitir. Ticari iletmenin gayesine dahil hertrl hukuki tasarrufu iletme sahibi olan tacir adna yapabilir. Dier bir ifade ile ticarimmessil, iletmenin amacna ulaabilmesi iin faaliyet konusuna giren her trl ilemiyapabilir. rnein, iletmeye ii alabilir, onlarn szlemelerini feshedebilir, mallarn almsatm konusunda szlemeler yapabilir, tacir adna kambiyo taahhdnde bulunabilir yaniemre muharrer senet, ek ve polie dzenleyebilir, iletmeye dahil tanmazlar kiraya verebilir.Ancak, ticari mmessil iletmenin ortadan kalkmasna, tasfiye olunmasna yol aabilecekilemleri yapamaz, zel yetki verilmedike iletmeyi devredemez, iletme zerinde rehin hakkkuramaz, mvekkili olan tacirin iflasn isteyemez. Aynekilde mvekkili olan tacirin hukukiyapsn deitirecek ilemlerde bulunamaz. rnein, iletmeye ortak alamaz, tzel kiinin

trn deitiremez. Fakat eer iletmenin faaliyet konusu tanmaz alm satm ise, ticarimmessil tanmazlar zerinde ilem yapabilir. Bu konuda zel olarak yetkilendirilmesine gereyoktur.

letme sahibinin iradesi ile ticari mmessilin temsil yetkisi sadece iki halde snrlandrlabilir.Bunlardan bir tanesi, ticari mmessilin temsil yetkisinin sadece grevlendirildii ube ilesnrlandrlmasdr. Bu durumda tacir mmessilin dier ubeler iin yapt ilemlerdensorumlu olmaz. kincisi ise, birlikte temsil artdr. Tacir birden fazla mmessil atayarak,kendisi adna ilem yaparken birlikte imza atmalar artn getirebilir. Tm busnrlandrmalarn geerli olmas iin, bunlarn ticaret siciline tescil ve ilan edilmesigerekmektedir. Bu snrlandrmalar dnda yaplan bir snrlandrma iyi niyetli nc kiilerasndan geerli deildir.


18/52

2. Ticari Vekil

Ticari vekil, ticari mmessil sfatna sahip olmakszn bir ticari iletme sahibi tacir tarafndanticari iletmenin btn veya belirli baz ilerini yapmak zere temsil yetkisi ile donatlankiidir. Eer ticari vekil tacir tarafndan ticari iletmenin tm ilerini yapmak zere atanyor ise,

bu kiiye genel yetkili ticari vekil, rnein fabrika mdr; ticari iletmenin belirli baz ileriniyapmak zere atanyor ise, bu kiiye de snrl (zel) yetkili ticari vekil, rnein satn almaileri ile grevli kii denir. Ticari mmessil bir iletmenin olaan ve olaanst nitelikteki tmilemleri yapmaya yetkili olduu halde, genel yetkili ticari vekil iletmenin sadece olaan(mutad) ilerini yapabilir. Ticari vekil zel yetki verilmedike ticari mmessil gibi kambiyotaahhdnde bulunamaz. Genel yetkili ticari vekilin taciri temsil yetkisi, nc kiilereduyurulmak artiyle snrlandrlabilir. Bu snrlamalar ticaret siciline tescil ve ilanedilemeyeceinden, nc kiilere mektup veya sirkler gnderilerek duyurulabilir.

3. Seyyar Tccar Memuru

Seyyar tccar memuru, iletmenin sahibi tacir adna ticari iletmenin merkezinin dndakiyerlerde tacir adna ilem yapmaya yetkili kiidir. Bunlar, ticari iletmenin faaliyet evresinigeniletmek ve merkez dndaki yerlere de yaymak iin atanr. Seyyar tccar memuruna,gereinde ilem yapaca nc kiilere ibraz etmek zere bir yetki belgesi verilir. Seyyartccar memurlar tacir adna nc kiilerle szleme yapmak ve bu szlemelerle ilgili olarak

bedel tahsil etmek yetkisine sahiptirler. Seyyar tccar memurlar ancak iletme merkezininbulunduu yer dndaki yerlerde ilem yapabileceinden, bu yerlerin merkezin bulunduubykehir belediyesi snrlar ya da il snrlar dndaki bir yer olmas gerekmektedir.

Ticari vekil veya seyyar tccar memurundan tacir tarafndan temsil yetkisi geri alndnda,bunun mektup veya sirkler gndermek suretiyle nc kiilere bildirilmesi gerekmektedir.Ayrca verilen yetki belgesi de geri alnmaldr. Aksi takdirde bu kiilerin iyi niyetli nckiilerle yapm olduklar ilemlerle tacir bal olur.

Ayr Statde Olan Yardmclar

1. Acente:Ticaret Kanununun 116. maddesine gre ticari mmessil, ticari vekil, sat memurumstahdem gibi tabi bir sfat olmakszn bir mukaveleye dayanarak belirli bir yer veya blgeiinde devaml birekilde ticari iletmeyi ilgilendiren akitlerde araclk etmeyi veya bunlar oiletme adna yapmay meslek edinen kimseye acente denir.

Bu tarifin unsurlar

yle s

ralanabilir :a)Bir ticari iletme ile ilgili ilerb)Tabi olmamac)Belirli bir yer veya blge iinde faaliyette bulunmad)Sreklilik ve meslek edinmee)Mukavele

Tariften anlalaca zere acente iki trl faaliyette bulunabilir: 1. Akitlerde araclk 2. Akitleriiletme adna yapmak.

Acente faaliyet konusu ile ilgili her trl ihbar, ihtar ve protesto gibi hakk koruyan beyanlar

yapmaya ve bunlar kabule yetkilidir.


19/52

Acentann bir iletme adna akit yapabilmesi iin zel ve yazl bir muvafakat ile yetki almasgerekir. Bu belge ayrca tescil ve ilan edilmelidir (TK.121).

Mvekkil acentenin blgesi iinde baka birine acentelik hakk veremeyecei gibi, acente deayn yer veya blge iinde birbirleriyle rekabette bulunan ticari iletmeler hesabna araclk

yapamaz (TK.118). Aksini yazl olarak kararlatrmak mmkndr. Tekel hakknn bir sonucuda, mvekkilin acentenin blgesi iinde bir mteri ile dorudan doruya bir ilem yapsa dahiacentenin crete hak kazanmasdr (TK.128).

Acentelik szlemesi sreli ise, srenin sonunda acentelik ilikisi sona erer. Ancak sreninsonunu beklemeden de, hakl sebepler olduu takdirde feshe gidilebilir. Szleme sresiz isetaraflardan her biri ay nceden bildirimle feshe gidebilir.

2. Tek yetkili satc: Uygulamada bu tip szlemeye genel distribtrlk, ana bayilik dedenilmektedir. Tek yetkili satc kendisine braklan blgede tekel eklinde mvekkili firmannrnlerini devaml olarak kendi ad ve hesabna satar ve pazarlar. Tek satc iletmeden

bamszdr, acente gibi yapmcnn temsilcisi deildir. Yaptklar anlama erevesindeyapmcnn maln tantmak, srmn artrmak, servis istasyonu aarak maln sat sonrashizmetini vermek vs. gibi ilemlerde bulunmay tek satc taahht eder.

Bal Olmayan Yardmclar

1. Komisyoncu: Belli bir cret karlnda kendi adna ve mvekkili hesabna kymetli evrakve tanr eya alm satmn stlenen kimsedir.

Komisyoncu ile mvekkil arasndaki iliki i zerindedir ve srekli deildir .

Kendisine verilen ii yapnca komisyoncu cretini alr.

2. Tellal: Bir cret karlnda bir anlama frsat gstermek veya szlemenin yaplmasndaaraclk etmek zere tayin edilen kimsedir. Ksacas, tellal iki taraf bir araya getirir. Tellal heriki tarafla da anlama yapan ve bunlardan cret alacak olan bir aracdr. Dolaysyla tarafszolmal ve her iki tarafn da hakl karlarn hakkaniyete uygun bir denge halinde korumal, birtaraf. dier tarafa oranla daha avantajl bir duruma getirmemelidir. Genel olarak tellallkBorlar Kanununda dzenlenmitir.

Ticaret Kanununda ise ticaret ileri tellalna ilikin hkmler yer almtr. Kanunun 100.

maddesinde tellal "taraflardan hibirine ticari mmessil, ticari vekil, sat

memuru veyamstahdem yahut acente gibi bir sfatla daimi bir surette bal olmakszn, cret karlnda,ticari ilere ilikin mukavelelerin yaplmas konusunda taraflar arasnda araclk yapmaymeslek edinen kimse olarak tanmlanmtr.

RKETLER HUKUKU

1. GENEL OLARAK

Trk Hukukunda irket tipleri kanunla tespit edilmitir. Ticaret Kanununda dzenlenmi olan

ticaret irketleri Ticaret Kanunu'nun ikinci kitabnda yer almlardr. Ticaret Kanunu'nda


20/52


21/52

Kollektif irket ancak bir ticari iletme iletmek amac ile kurulabilir, yani kollektifirket biresnaf iletmesi iletemez. Bununla birlikte, kanun kollektif irketler iin asgari bir sermayetesisini ngrmemitir. Bunun da nedeni, ortaklarn snrsz sorumluluunun alacakllarynnden yeterli garanti saylmasdr.

Kollektifirket iletmesini bir ticaret nvan altnda iletmelidir. Kollektifirket ticaret nvan,ortaklardan en az birisinin ad ve soyad ile irket ve kollektif olduunu gsteren ibaredenmeydana gelir; rnein,"Ahmet alkan ve Ortaklar kollektifirketi".

Kollektifirket ancak gerek kiiler arasnda ve en az 2 kiinin bir araya gelmesiyle kurulur.Tzel kiiler kollektifirkete ortak olamazlar. Ancak bu durum kollektifirket ortaklarnn aynzamanda baka irketlere ortak olmasna engel deildir.

Kanun kollektifirketin ortak saysna st bir snr izmemitir. Kural olarak ok sayda ortansz konusu olduu bir kollektifirket karlkl ibirlii ve gven temeli zerine kurulmu birkii ortakl olduundan, ok sayda ortakla kurulmas fiilen mmkn bulunmamaktadr.

Kollektifirkette ortaklarn hepsinin irket alacakllarna kar sorum1uluu snrszdr. Buradasz konusu olan birlikte ve 2. derecede sorumluluktur. Yani, irket borlarndan asl sorumluolan, bir tzel kii olarak kollektif irketin kendisidir. Ortaklar ise 2. derecede, yani tzelkiiden sonra sorumludurlar. irketin alacakls ortaa dorudan doruya bavuramaz. nceirket malvarl takip edilmeli ve alacan tamam oradan alnamam olmaldr. Sonraortaklara bavurulur.

Kollektifirketin kurulabilmesi iin 3 kademeye ihtiya vardr :

1. irket szlemesinin yaplmas: Bu szleme yazl ekilde olmaldr.TK.155 gereinceaada sayl konularn irket szlemesinde yer almas mecburidir. Bunlar:

a) Ortaklarn ad ve soyadlar ile ikametgahlar ve tabiiyetleri,b) irketin kollektif olduu,c) irketin ticaret nvan ve merkezi,d) irket mevzuu,e) Her ortan sermaye olarak koymay taahht ettii para miktar, para mahiyetinde

olmayan sermayenin deeri ve bu deerin ne suretle biilmi olduu, eerahsi emeksz konusu ise bu emein mahiyet ve mul,

f) irketi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadlar, bunlarn yalnz bana m, yoksa

birlikte mi imza koymaya mezun olduklar

d

r: irket szlemesinin bu zorunlu artlar

dnda ortaklar isterlerse ek olarak baka konular da szlemeye koyabilirler. Bunlaraihtiyari kaytlar denir. rnein, ortaklarn i ilikide kar ve zarara katlma oranlar,irket sresi v.s.

2. mzalarn noter tarafndan tasdiki: irket szlemesi taraflar arasnda dzenlenipimzalandktan sonra bu imzalarn noter tarafndan tasdik olunmas gerekir. mzasn tasdikettirmekten kanan ortak szlemeye aykr davranm saylr. Bu nedenle kendisindentazminat istenebilir.

3. Szlemenin tescili ve ilan: Kollektif irketi kuranlar, imzalarn noterce tasdikinden

sonra irketi ticaret siciline tescil ettirmekle ykmldrler.


22/52

Bu ykm imzalarn noterce tasdikinden itibaren 15 gn iinde yerine getirilmelidir. Tesciltalebinin btn ortaklar tarafndan yaplmas gerekir. irket bu ekilde tescil olunmakla berabertzel kiilik kazanm olur. irket tescil olduktan sonra tescil edilen konular sicil memurutarafndan Trkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan olunur.

Kollektif ortaklkta karar idareciler tarafndan alnr ve d ilikide temsilciler tarafndan icraedilir.

Kollektif ortaklkta i iliki :

Kollektif ortakln idaresinde ferdi idare ilkesi geerlidir. Yani kural olarak her ortak irketitek bana idare edebilir ve bu ayn zamanda da bir grevdir. Ancak bu hak szleme ile dierortaklardan aln p baz ortaklara veya sadece bir tek ortaa verilebilir. Ayrca bir ounlukkarar ile de kimlerin idare hakkna sahip olacan saptayabilirler.

dare hakk tamamen i ilikiyi ilgilendiren bir kurum olduu iin bu hakkn eitli ekillerde

snrlandrlmas mmkndr. Bununla beraber idare hakknn alanna sadece mutad ilemler,yani ortakln amacna ulamak iin icra edilmesi gereken gnlk ve devaml ilemler girer,rnein ortaklk defterlerin tutulmas, ortakla ii alnmas, iyerlerinin kiralarnn denmesigibi. dare hakkna sahip olanlar, mutad ilerde sulh, feragat, kabul ve tahkim yaplmasna dakarar verebilirler.

Ortaklk konusunun deitirilmesi, yeni ortak alnmas, iletmenin toptan sat gibi ortaklkiliiinin btnn etkileyen temel ilemler ile, ba yapmak, teminat gstermek gibifevkalade ilemler ortaklarn oy birliini gerektirir.

dare hakkna sahip olsun olmasn btn ortaklar denetleme hakkna sahiptirler. Denetlemehakk ortaklarn irket ilemleri ve idarecilerin faaliyetleri hakknda bilgi edinmelerini salar.

Kollektif ortaklkta d iliki :

Her tzel kii gibi kollektif ortakln da nc kiilerle ilikiye girebilmesi iin bu ilegrevli temsilcilere sahip olmas gerekir. Temsilci, yapt ilemlerle kollektif ortakl boraltna sokabilmek ve hak sahibi yapabilmek gcne sahip olan kii veya kiilerdir. Ortakltemsil yetkisine sahip olan kiiler tarafndan, ak veya kapal olarak ortaklk adna yaplan tmilemlerden dolay ortaklk alacakl ve borlu olur. Ortaklk ayrca, temsilcinin ortaklk ilerinigrrken iledii haksz fiillerden dahi dorudan doruya sorumludur.

Kollektif ortakln temsilcisi, ortaklk konusuna giren her trl i ve hukuki ilemleri ortaklkadna yapmak ve ortakln nvann kullanmak yetkisine sahiptir.

Temsil de idare hakk gibi ortaklar iin hem bir hak hem de grevidir. Temsil ve idare yetkisineilikin bakaca bir dzenleme getirilmemise her ortan irketi tek bana temsil yetkisi vardr.

Temsil yetkisinin ortaklar tarafndan szleme ile veya sonradan snrlandrlmas mmkndeildir. nk temsil d ilikiyi ilgilendiren bir yetkidir. Buna ilikin hkmler nckiilerin karn koruyucu nitelikte emredici hkmlerdir. Temsil yetkisininsnrlandrlamamas kuralnn iki istisnas vardr. Bunlar, birlikte temsil ve temsil yetkisinin bir

ubenin ileri ile snrlandrlmasdr. Bu snrlamalarn nc kiiler ynnden geerliolabilmesi iin tescil ve ilan edilmi olmas gerekir.


23/52

Yukarda da belirtildii zere, kollektif ortakln alacakllarna kar birinci derecedeortakln kendisi yani tzel kii sorumludur. Ortaklar ise ikinci derecede sorumludur. Dier birifade ile, ancak ortakla kar yaplan icra takibi sonu vermemi veya ortaklk herhangi birsebeple sona ermi ise ortaklar aleyhine de dava alabilir ve takip yaplabilir. Ortaklarn bu

sorumluluu snrsz ve mteselsildir. Yani alacakllar diledikleri ortaa veya ortaklarabavurabilirler ve onlar tm malvarlklar ile takip edebilirler. Ortaklar arasnda szleme ilesorumluluun snrlandrlm olmas nc ahslar asndan bir anlam ifade etmez.

stisnaen alacakllar, henz ortaklara bavurmann artlar gereklemeden de ortaklarn mallarzerine ihtiyati haciz koydurabilirler.

2.Komandit irket ( TK.243-268,475-484 )

Komandit irketin farkl iki tr vardr: Kii ortakl olan adi komandit irket ve sermayeortakl olan hisseli (sermayesi paylara blnm) komandit irket.

a) Adi Komandit irket: Bu bir kii ortakldr ve bir ok adan kollektif irkete benzer.Komandit irkette iki tr ortak vardr: Komandite (snrsz sorumlu) ortaklarn kollektifirketortaklarndan fark yoktur. Bunlar irketin ynetimini elinde tutan ve rizikoyu snrsz olarakyklenmi kiilerdir. Komanditer(snrl sorumlu) ortak, belli bir sermayeyi iletilmek zereirkete yatrmtr ve bundan daha fazla bir risk altna girmek de istememektedir. Sorumluluutaahht ettii sermaye miktar ile snrldr.Komanditerin irket ynetiminde aktif bir rolyoktur. Onu asl ilgilendiren irketin baars, yani hesap dnemi sonundaki kar ve zarardurumudur.

Komandit irket de ancak bir ticari iletme amacyla kurulabilir. Kanun komandit irket iin deasgari sermaye ngrmemitir. Komandit irkette ortak says asndan herhangi bir snr szkonusu degildir. En az bir komandite ve komanditer bulunmak art ile her sayda ortaklakurulabilir. Tzel kiiler komandit irkete komandite ortak sfatyla giremezler. Buna karlktzel kiilerin komanditer ortak olmalar mmkndr.

Komandit irketin ticaret nvan, komandite ortaklardan en az birinin ad ve soyad ile,ortakln trn gsteren bir ibareden oluur. Komanditer ortaklarn ad nvanda yer almaz.Bir komanditerin ad ve soyadnn ticaret nvanna girmesi, o ortairket alacakllarna karsnrsz sorumlu hale getirir.

Komandit irketin kuruluu kollektifirketin kuruluuna benzer.Komandit irket szlemesi deyazl yaplmak zorundadr. Bu szlemeye TK.246. maddesi gereince, kollektif irketszlemesine konmas zorunlu konulardan baka, komanditerlerin ad ve soyadlar ve her birininkoyduklar veya koymay yklendikleri sermaye miktarlar yazlr. Komanditerin sermaye

borcu da para veya baka bir sermaye tr olabilir. Ancak TK. 246. Maddesi 2.fkrasgereince, komanditer ortakahsi emeini veya ticari itibarn sermaye olarak koyamaz.

Szlemenin imzalanmasndan sonra ortaklar szlemedeki imzalarn notere tasdik ettirmekleykmldrler. Tasdikten sonra komandite ve komanditer ayrm yaplmakszn btn kurucuortaklar tarafndan 15 gn iinde irket merkezinin bulunduu yer ticaret siciline tesciltalebinde bulunulmaldr. Komandit irket tescil ile tzel kiilik kazanr.


24/52

b) Hisseli (Sermayesi Paylar B1nm) Komandit irket: Hisseli komandit irket anonimirketin bir trn tekil eder ve istisnai hkmler dnda anonim irket hkmleri uygulanr.

Hisseli komanditlerin sermayesi anonim irketlerde olduu gibi belirli ve paylara blnmtr.Burada da istisnai hkmler dnda anonim irket hkmleri uygulanacandan hisseli

komanditin sermayesi elli milyar Trk Lirasndan aa olamaz.

Komandite ortaklar kollektif ortak gibi, yani irket alacakllarna kar ikinci derecede vesnrsz olarak sorumludurlar. Komanditer ortaklar ise, anonim irketteki pay sahipleri gibisorumludurlar, yani sorumluluklar taahht etmi olduklar sermaye paylar ile snrldr.Bunlar demilerse artk kendilerine bavurulamaz.

Hisseli komandit irketler adi komanditlerde olduu gibi sadece ticari iletme iletmekamacyla deil, anonim irketlerde olduu gibi kanunen yasak olmayan her trl iktisadi amave konular iin kurulabilirler.

Hisseli komandit irketin kurulu aamasnda esas szleme hazrlanr; imzalanr ve imzalarnoterce tasdik edilir. Hisseli komandit irket kuruluunda Sanayi ve Ticaret Bakanl'nn izinaamas yoktur.

3. Anonim irket (TK.269-474)

TK.269. maddesi anonim irketi 'bir nvana sahip, esas sermayesi muayyen ve paylara blnmolan ve borlarndan dolay yalnz mamelekiyle mesul bulunan irkettir diye tarif eder.

Bir anonim irket ticaret nvan, iletme konusu ve anonim irket olduunu gsterenibarelerden oluur.

Anonim irket kendi alacakllarna kar sadece esas sermayesi ile deil, bilanosunun aktiftarafnda bulunan deerlerle de sorumludur. Aktiflerde esas sermaye karl, yedek akelerkarl, kasa ve bankalardaki alacakl hesaplar, alacaklar ve yatrm malvarl bu deeriolutururlar.

Ortaklarn sorumluluu ise yklenmi olduklar sermaye paylar ile snrldr ve sadece irketekardr. Bu sorumluluk payn itibar deeri zerindedir. stisnai olarak itibari deerindenyksek bedel ile pay karlm ise bu bedel ile sorumlu olunur.

Tzel kiilii ve kendine ait malvarl

olan anonim irketlerin faaliyeti organlar

marifetiyleolur. Genel kurul karar organ, ynetim kurulu idare ve temsil organ, denetiler de denetimorgandr.

Genel kurul eitli yetkilerle donatlmtr. Bunun yannda esas szleme ile de genel kurulabaz yetkiler verilebilir.

Genel kurul olaan toplantsn ynetim kurulunun ars zerine yapar. Olaan toplant herhesap devresinden sonraki ay iinde ve en az ylda bir defa yaplmaldr. Olaan toplantnngndemi bellidir.

Ynetim kurulunun ihmali halinde, genel kurulu toplantya daveti denetiler yapmaklaykmldr. Olaanst toplant, her zaman gerek duyulduunda yaplabilir. ary ynetim


25/52

kurulu veya bunun ihmali halinde ya da mecburi ve acil hallerde denetiler yapar. Ayrca esassermayenin 1/10'nu veya esas szlemede ngrlmse daha az bir miktarn temsil edenaznlk, gerektirici sebepleri ieren yazl talep ile ynetim kuruluna bavurarak genel kuruluolaanst toplantya artabilirler. Ynetim kurulu bu talebi dikkate almazsa denetileregidilir. Bunlar da arda bulunmazlarsa mahkeme izni ile genel kurul toplantya arlr.

Genel kurulu toplantya ar Ticaret kanununun 368. maddesine gre, esas szlemedegsterilen ekil ve surette ve herhalde Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilanla yaplr. Nama yazl paysenedi sahipleri ile, bir pay senedi ile adresini ortakla brakan hamiline yazl pay senedisahiplerine ayrca taahhtl mektupla bildirilir.

Toplant yetersaylar (nisaplar) esas sermayeye gre belirlenmitir. zel yetersay aranmayanolaan ilerde toplant nisab, ilk toplantda esas sermayenin en az ne sahip ortaklarn hazr

bulunmasyla oluur. Toplantda bu nisap bulunmazsa genel kurul yeniden toplantya arlr,ikinci toplantda temsil edilen sermayenin miktar ne olursa olsun, toplant nisab varsaylr.Yani ikinci toplantda nisap aranmaz.

zel toplant yetersaylar ise Ticaret Kanununun 388. maddesinde tespit edilmitir. Bunlaresas szlemenin deitirilmesini gerektiren konulardr. Bu yetersaylar ayrca tahvilkarlmas kararnda ve anonim irketin genel kurul tarafndan feshine karar verilmesinde deuygulanr.

Sz konusu yetersaylar hem olaan ve hem de olaanst toplantlar iin geerlidir. Ortaklntabiyetini deitirmek veya ortaklarn ykmlerini arttrmak iin oy birlii gerekir. Anonimirketin konusunun veya nevinin deitirilmesi iin toplant nisab irket sermayesinin2/3'dr. lk toplantda bu say elde edilmezse, ynetim kurulu usulne uygun olarak genelkurulu ikinci defa toplantya arr. Bu toplant iin gereken say dir. irket sermayesininazaltlmas, tahvil ihrac, fesih ve bir kamu tzel kiisi tarafndan devralnma kararlar verilecektoplantlarda da bu yetersaylar aranr.

Dier esas szleme deiiklikleri iin toplant nisabirket sermayesinin sidir. lk toplantdabu nisap elde edilmezse en ge 1 ay iinde ikinci toplant yaplabilir. kinci toplant iin aranannisap 1/3'tr. kinci toplantda da bu nisap salanamazsa ya gndemdeki konudan vazgeiliryada 1/2 nisab ile tekrar balanabilir.

Karar yeter says ise zel dzenlemeye tabi olmayan hallerde mevcut oylarn ounluudur.

Anonim irketler sadece ticari iletme iletmek amac

yla deil, kanunen yasak olmayan hertrl ekonomik ama ve konular iin kurulabilirler.

Anonim irketlerde ortaklarn snrl sorumluluk tamalar ve bylece sadece katlma paynnriske atmalar, byk miktarlarn toplanmas imkan yaratmakta, az bir para ile kk tasarrufsahipleri bir anonim irkete katlma sonucu byk ilere ortak olabilmektedirler.

Ortak paylarnn kymetli evrak niteliinde hisse senetleri tarafndan temsil edildii ve hissesenedi devrinin kolaylatrlm olduu dnlrse, sermaye piyasasnda bu senetlerin herzaman paraya evrilebilmesi de tasarruf sahibi bakmndan bir avantaj tekil etmektedir.

Anonim irketin kuruluu, esas szlemenin yazl olarak yapl p kurucular tarafndanimzalanmas ve imzalarn noter tarafndan tasdiki ile balar ve anonim irketin ticaret siciline


26/52

tescili ile sona erer. Tzel kiilik bu tescil ile kazanlr. Limited irketlerde olduu gibi, anonimirketlerde de Sanayi ve Ticaret Bakanlnn izni kaldrlmtr. Sadece bankalar, zel finanskurumlar, sigorta irketleri, finansal kiralama irketleri, faktoring irketleri, holdingler, dviz

bfesi ileten irketler, umumi maazackla uraan irketler, Sermaye Piyasas Kanununa tabiirketler, serbest blge kurucusu ve ileticisi irketlerin kuruluu ve esas szleme deiiklikleri

asndan bu izin aranmaktadr.

Kurulu ani veya tedrici olur.

Ani kuruluta kurucular paylarn tamamn taahht ederler. Baka kimseye mracaat edilemez.Ani olarak kurulan bir anonim ortaklkta pay sahipleri, tescilden itibaren be yl iinde paylarnhalkla mracaatla elden karmak isterlerse tedrici kuruluu dzenleyen hkmler uygulanr.

Tedrici kuruluta bir ksm paylar kurucular tarafndan taahht olunur, geri kalan ksm iinhalka mracaat edilir.

Kuruluta katlma paynn eidi bakmndan da nakdi ve mevsuf kurulu ayrm yaplr. Parakonduu takdirde nakdi kurulu olur. Paradan baka bir eyin, rnein belirli haklarnkonulmas mmkn olan hallerde bu yola gidilirse mevsuf kurulu sz konusudur.

Bir anonim irketin kurulmas iin en az pay sahibi be kurucu ortak bulunmaldr. Bunlargerek veya tzel kii olabilir. Anonim irketler en az elli milyar Trk Liras sermaye ilekurulurlar.

Kurulu aamalar yledir:

l. Esas szlemenin hazrlanmas, imzalanmas ve imzalarn noterce tasdiki: Esas szlemeyazl yaplr ve en az be kurucu tarafndan imzalanr. Daha sonra imzalar noterlike onaylanr.

2. Sanayi ve Ticaret Bakanl izni: Daha nce de belirttiimiz gibi, anonim irketlerinkuruluunda ve esas szleme deiikliinde Sanayi ve Ticaret Bakanlnn izni kaldrlmtr.Ancak belirli anonim irketler asndan bu izin art muhafaza edilmitir. Bunlardan bir taneside Sermaye Piyasas Kanununa tabi anonim irketlerdir. Tedrici ekilde kurulan bir anonimirket halka ak anonim irket statsnde olaca iin Sermaye Piyasas Kanunununkapsamna dahil olacaktr. Bu nedenle tedrici kuruluta sz konusu izin aranmaktadr. Tedricikuruluta, kurucular esas sermayenin yzde onunun tediye veya temin edildiini gsteren bir

belgeyi sz konusu Bakanla bavurmadan nce hazrlayacaktr. Tedrici kuruluta ayrca

Sanayi ve Ticaret Bakanl

'ndan izin al

nmadan nce Sermaye Piyasas

Kurulu taraf

ndanszlemenin onaylanmas gereklidir.

Bakanlktan izin alndktan sonra an kuruluta tescil iin ticaret siciline bavurulur.

3. Tescil: Tzel kiilik tescil ile kazanlr. Kuruluun nc kiilere kar ileri srlebilmesi,tescilin Trkiye Ticaret 'Sicili Gazetesinde ilan edilmesiyle mmkn olur.

Tedrici kuruluta ise izinden sonra sermaye Piyasas Kurulu'na mracaatla halk ortaklakatlmaya davet ve senetlerin SPK kaydna alnmas iin gerekli ilemin yaplmas istenir.

Ynetim kurulu anonim ortakln idare ve temsil organdr. Ortaklk esas szlemesi ile tayinedilmi veya genel kurul tarafndan seilmi ve pay sahibi olan en az 3 yeden oluur. Ynetim


27/52

kurulu yeleri en ok 3 yl sreyle seilirler. Esas szlemede aksine bir dzenleme yoksatekrar seilmeleri mmkndr. Pay sahibi olmayan kiiler ye seildikleri takdirde bunlarancak pay sahibi sfatn kazandktan sonra ie balayabilirler. Pay sahibi olan bir tzel kiiynetim kurulu yesi olamaz. Fakat tzel kiinin temsilcisi olan gerek kiiler yeseilebilirler.

Ynetim kurulu yesi sfatn kazanan kiilerin ticaret siciline tescil ve ilan edilirler.

Ynetim kurulu yelerinden her biri, itibari deerleri esas sermayenin en az yzde birine eitmiktarda hisse senetlerini ortakla tevdi etmek zorundadr. Ancak esas szlemenin yzde biri5.000 liray aarsa fazlasnn tevdii gerekli deildir.

Ynetim kurulunun grev ve yetkileri kanundan veya szlemeden doar. Ortaklk defterlerinintutulmas genel kurulun toplantya arlmas, gndemin hazrlanmas, ilan, toplant srasndaortaklarn sfatlarnn tesbiti, genel kurul kararlarnn yrtlmesi, bilanonun ve kar.zararhesabnn dzenlenmesi ynetim kurulunun grevlerinden bazlardr. Karar gerektirmeyen

grevleri yannda, ynetim kurulu yetkisini kural olarak kurul halinde toplanarak kullanr.Ynetim kurulu her yl yeleri arasndan bir bakan ve bir bakan vekili seer. Kurulutoplantya bakan veya vekili arr. Toplantya ar herhangi birekle bal deildir.

Ortaklk szlemesinde hkm varsa, ynetim yetkilerinin yeler arasnda blnmesimmkndr. Her ye ancak kendisine braklan iler nedeniyle sorumlu tutulabilir.

Ynetim ilerinin hepsi veya bir ksmnn murahhaslara braklabilmesi iin de szlemede akhkm bulunmas gerekir. Murahhasn ynetim kurulu yeleri, hatta pay sahibi olmas dahizorunlu deildir. Ynetim kurulu yesi olan murahhaslara murahhas ye, ynetim kuruludndan seilenlere ise murahhas mdr denir.

Temsil yetkisine gelince, bu yetkinin kullanlmas ynnden szleme ile baka bir dzenlemeyaplmamsa ift imza ilkesi benimsenmitir.

Temsil yetkisinin yeler arasnda sadece yer itibariyle blnmesi mmkndr. Temsil yetkisimerkeze veya bir ubeye hasredilmise, bu snrlama tescil ve ilan edildikten sonra nckiilere kar ileri srlebilir.

Ynetim yetkisi gibi temsil yetkisi de szlemede hkm bulunmakartyla murahhas yelereveya mdrlere braklabilir. Temsil yetkisi ynetim kurulu yesi olmayan murahhas mdrlere

veriliyorsa, Ticaret Kanunu ynetim kurulu yelerinden de en az birisinin temsil yetkisinesahip olmas zorunluluunu getirmitir.

Temsil yetkisi snrlandrlamaz. ki istisnas vardr: Bu yetki sadece merkezin veya birubeninilerine hasrolunabilir ya da birlikte temsil kural getirilebilir. Yani ikiden ok imza veya belirliiki imza art aranabilir.

Ynetim kurulunca, temsil yetkisi kullanl p nc kiilerle ortaklk adna giriilenilemlerden ve yaplan szlemelerden doan hak ve yklenilen borlar ortaklk tzel kiisineaittir. Ynetim kurulu yeleri bu ilem ve szlemelerden bizzat sorumlu olmazlar. Hattaynetim kurulu yelerinin, bu sfatlar ile ynetim ve temsil grevlerini grdkleri srada

nc kiilere kar iledikleri haksz fiillerden dolay dahi ortaklk sorumludur. Ortakln bu


28/52

konudaki rcu hakk sakldr. Dier bir ifade ile, anonim ortaklk sz konusu sorumluluudolaysyla urad zararlar iin ynetim kurulu yelerine dnebilir.

Aada saylan hallerde ynetim kurulu yeleri hem ortakla hem her bir pay sahibine hem deortaklk alacakllarna kar mteselsilen sorumludurlar :

1.Hisse senetleri bedellerine mahsuben pay sahipleri tarafndan yaplan demelerin doruolmamas2.Datlan ve denen kr paylarnn gerek olmamas3.Kanunen tutulmas gereken defterlerin mevcut olmamas veya bunlarn dzensiz birekilde tutulmas4.Genel kuruldan kan kararlarn sebepsiz olarak yerine getirilmemesi5.Gerek kanunun gerek esas szlemenin kendilerine ykledii dier grevlerin kasdenveya ihmal sonucu olarak yaplmamas.Ortaklk adna dava ama yetkisi genel kurula aittir. Genel kurul bu yetkiyi adi toplant vekarar yetersays ile alaca bir kararla kullanr. Ancak genel kurulda dava almamasnakarar verilmekle birlikte, esas sermayenin onda birini temsil eden pay sahipleri dava

almas ynnde talepte bulunursa o takdirde sorumluluk davas almas gerekir. Ortaklk bu hallerde karar veya talep tarihinden itibaren bir ay iinde dava amaya mecburdur.Ayrca, ynetim kurulunun ortakl zarar uratan davranlar, ortaklk yannda dolaylolarak pay sahiplerini ve alacakllar da zarar uratabilecei iin bunlara da sorumlulukdavas ama imkan tannmtr. Ancak hkmedilecek tazminat ortakla verilir. Fakat,ynetim kurulu yesinin haksz bir fiilinden dolay pay sahibi veya ortaklk alacaklsdorudan bir zarar grmse, o takdirde bu kii kendi adna ve hesabna dava aabilir.

Ynetim kurulu yelerinin sorumluluu genel kurul tarafndan alnan bir ibra karar ile sonaerer. Kanuna gre, bilanonun onaylanmasna ilikin olan genel kurul karar ile, aksine biraklk olmad srece, ynetim kurulu yeleri ile mdrler ve denetiler ibra edilmi olurlar.Ancak bunun iin, kabul edilen bilanonun gerek ve samimi olmas gerekir. bra sadece

bilanoda grlebilen konulara ilikindir.

Anonim irketlerde Denetiler (Denetim Kurulu)

Anonim irketlerde denetim organ zorunlu organlardan bir tanesidir. Eksiklii irket iin birfesih sebebidir. Deneti says bir veya birden fazla olabilir, ancak bei geemez. Birden okdenetiler bir kurul olutururlar. Denetilerin pay sahibi olmalar gerekli deildir. Ancak birdeneti bulunmas halinde onun, birden fazla denetinin varl halinde ise yarsndan birfazlasnn T.C. vatanda olmas gerekir. Esas szlemede ngrlmedii srece, mesleki baz

niteliklerin bulunmas

yksek renim grm olma ya da pay sahiplii gibi artlar aranmaz.Ynetim kurulu yeleri ayn zamanda deneti olamayacaklar gibi, grevleri bitmi olsa dahiibra edilmedike, deneti olarak seilemezler. flas, ar hapis gerektirici veya haysiyet krc

bir sutan dolay mahkum olma, devlet memuru sfat tama gibi haller denetilik ilebadamayacandan seilme engelidir. Denetiler genel kurul tarafndan seilir. Bu yetkininbaka bir organa devri mmkn deildir. Tedrici kuruluta ilk denetiler kurulu genel kurulutarafindan atanr. Esas szleme ile atanmalar caiz deildir. Ani kuruluta ise ilk deneti yada denetilerin esas szlemede tayini arttr. Genel kurul belirli konularn incelenmesi veyateftii iin gereinde zel deneti de seebilir.

Denetiler kuruluta ilk defa bir yl iin seilirler. Sonradan genel kurul tarafndan en ok yl

iin de seilmeleri mmkndr.Denetilerin grev ve yetkileri :


29/52

1. Bilanonun kanun ve usulne uygun olarak dzenlenmesini salamak ve bteyi

denetlemek.

2. irket hesaplarn denetlemek.Bundan kastedilen, irket ilemlerinden bilgi edinmek ve

gerekli kaytlarn dzenli tutulmasn salamak zere defterlerin en az alti ayda bir kontrolve irket defterleri ile kasa durumunun karlatrlmas iin irket veznesinin en az ayda

bir ve anszn denetlenmesi ile irket kasasnda bulunmas gerekli kymetli evrakn irketdefterlerine uygulanarak kontroldr.

3. Genel kurul toplantlarna ilikin kanun ve esas szleme hkmlerine uyulup uyulmadnkontrol etmek.

4. Ynetim kurulu tarafndan ihmal edilmesi halinde, genel kurulu olaan veya olaanstolarak toplantya armak. Denetiler, zorunlu ve acil hallerde de genel kurulu olaansttoplantya armakla ykmldrler.

5. Bilano, kar ve zarar hesab, kar datm nerisi ve ynetim kurulu raporu zerindekigrleri bildiren bir raporu her yl genel kurula sunmak.

6. Grev srasnda renilecek noksanlk ve yolsuzluklar veya esas szleme hkmlerineaykr hareketleri bundan sorumlu olann stn oluturan makama ve ynetim kuruluna,nemli durumlarda ise genel kurula bildirmek.

7. Pay, sahiplerine gerekli aklamalarda bulunmak. Pay sahipleri, pheli grdklerinoktalara denetilerin dikkatini ekebilirler ve gerekli aklamay isteyebilirler.

8.Genel kurul toplantlarnda hazr bulunmak.Denetiler ayrca, grmeye ve oyakatlmamakart ile ynetim kurulu toplantlarnda da hazr bulunabilirler.

10.Denetiler, genel kurul ve ynetim kurulu gndemine uygun grdkleri nerilerikoydurabilirler.

11. Pay, sahiplerinin ikayetlerini incelemek.

12. irket kuruluundaki yolsuzluklar aratrmak (ilk denetiler iin sz konusudur).

13. Genel kurulun ynetim kurulu aleyhine dava amaya karar vermesi halinde irket ad

nadava amak. Ayn zorunluluk genel kurulun dava amamaya karar verip de esas sermayeninen az onda birini temsil eden pay sahiplerinin dava almasn istemeleri durumunda da szkonusudur.

14. Anonim irketin fesih ya da infisah halinde, tasfiye ilemlerini gzetmek.

Denetiler grevlerini hi ya da gerei gibi yerine getirmemelerinden doan zararlardan,kusursuz olduklarn ispat etmedikleri srece mteselsilen sorumludurlar.

Anonim Ortaklk Genel Kurul Kararlarnn ptali


30/52

Kanuna, esas szleme hkmlerine veya objektif iyi niyet kurallarna aykr genel kurulkararlarna karirket merkezinin bulunduu yerdeki mahkemede iptal davas alabilir. TrkTicaret Kanununun iptali dzenleyen 381. maddesi gereince ancak aada saylan kiiler budavay amaya yetkilidirler :1 .Toplantda hazr bulunup da karara muhalif kalarak durumu zapta geirten pay sahipleri.

2. Oyunu kullanmasna haksz olarak izin verilmeyen pay sahipleri.3. Toplantya davetin usulne gre yaplmad veya gndemin gerei gibi ilan veya tebliiedilmediini iddia eden pay sahipleri.4.Genel kurul toplantsna katlmaya yetkili bulunmayan kiilerin karara katlm

bulunduklarn iddia eden pay sahipleri. Ancak bu durumda, byle bir katlmn alnan kararzerinde bir etkisinin bulunmu olmas gerekir.5. Ynetim kurulu6. Kararlarn yerine getirilmesi halinde ahsen sorumlu olacak ynetim kurulu veyadenetilerden her biri.

Daval anonim ortakln kendisidir ve ortakl davada ynetim kurulu temsil eder. Ancak

davay ynetim kurulu ayorsa o takdirde ortakl denetiler, onlarn da davac olmalarhalinde mahkeme tarafndan tayin edilecek bir kayym temsil eder.

Bu dava, genel kurul kararnn alnd tarihten itibaren ay iinde almaldr.Aksi takdirdedava hakk der. ptal davasnn alm bulunmas iptali istenen kararn icrasn engellemez.Ancak mahkeme ynetim kurulu ve denetilerin grlerini alarak kararn icrasnn geri

braklmasna karar verebilir. Mahkemenin iptal karar kesinletikten sonra ise genel kurulunkarar gemie etkili olarak ortadan kalkar ve bu sonu btn pay sahipleri hakknda hkmifade eder. Ynetim kurulu mahkeme ilamnn bir rneini derhal ticaret sicilinekaydettirmekle ykmldr.

Pay sahibinin haklar eitli alardan gruplara ayrlabilir. Konularna gre bu haklar:

a)Malvarlksal haklar: Kar ve tasfiye pay hakk, demesiz paylar edinme hakk, rhan hakk,tesislerden yararlanma hakk ve hazrlk dnemi faizi.

b)Katlma haklar: Genel kurula katlma, konuma, neride bulunma ve oy hakk.c)Aydnlatc haklar: Bilgi alma, inceleme ve denetleme hakk.d)Koruyucu haklar: rnein genel kurul kararlarnn iptali veya butlan yahut da yokluununtesbit davas gibi bireysel haklar, vazgeilmez haklar, mktesep haklar ve de aznlk haklardr.

Anonim ortakln sona ermesine gelince; yasada veya szlemede ngrlen sebeplerden

birinin gereklemesi ile karar al

nmas

na veya ihbarda bulunulmas

na gerek olmaks

z

nanonim ortakln kendiliinden sona ermesi infisahdr. Esas szlemede ngrlen srenindolmas, anonim irketin maksadnn elde edilmesi veya bunun imkansz hale gelmesi, ortaklksermayesinin te ikisinin kaybedilmesi halinde genel kurulun yasada ngrlen tedbirlerden

birini almam olmas, pay sahiplerinin be kiiden aa dmesi, birleme ve irketin iflasnakarar verilmi olmas birer infisah nedenidir.

Kanun veya esas szlemede yer alan sebeplerden birine dayanarak bu yetkiye sahip olanlartarafndan ortakln sona erdirilmesi ise fesihtir. Fesih nedenleri olarak gerek pay sahibiolanlarn saysnn bein altna dmesi, organlarn birinin eksiklii, kanuna, esas szlemeveya kamu dzenine aykr ilemlerde bulunma, irketin esas sermayesinin te ikisinin

kaybedilmesi hali saylabilir.


31/52

4. Limited irket ( TK.503-556)

Limited irket, iki veya daha fazla gerek veya tzel kii tarafndan bir ticaret nvan altndakurulup, iktisadi konularda faaliyet gsteren, irket borlarndan sadece irketin ve mal varlile snrl olarak sorumlu bulunduu, esas sermayesi belirli ve bu sermaye ortaklarn esas

sermaye paylarnn toplamna eit olan irkettir. Kiisel emek, ticari itibar limited irketesermaye olarak getirilemez.

Limited irkette ortak says ikiden az ve elliden fazla olamaz. Gerek kiiler gibi tzel kiilerde limited irketi orta olabilir.

Limited irketin ticaret nvan iletme konusu ve limited irket olduunu gsteren ibarelerdenoluur.

Limited irket karma bir trdr. Ksmen anonim irket ksmen de adi irket ve kollektifirketeait unsurlardan olumutur. rnein, limited irket borlarndan dolay anonim irketlerde

olduu gibi sadece kendi malvarlg ile snrl olarak sorumlu olmas sermaye irketlerine zg bir unsurdur. Buna karlk kii irketlerine zg unsurlar da sz konusudur.rnein, irketpaynn devri kollektifirketlerde olduu gibi gletirilmitir.

Limited irkette yeni kurulu sadece ani kurulu ile olur. Bu durumda aama sz konusudur:

1. irket szlemesinin hazrlanmas2. mzalarn noter tarafndan tasdik edilmesi3. Ticaret siciline tescil.

irket szlemesinin yazl olarak hazrlanmas gerekir.

Limited irketin esas sermayesi, ortaklarn esas sermaye paylarndan oluan sabit rakam ifadeeder. Bu rakam be milyar Trk Liras'ndan az olamaz.

Limited irket ortaklarnn koyacaklar sermaye paylar birbirinden farkl olabilir, ancakpaylarn en az 25 milyon Trk Liras veya bunlarn katlar olmas gerekir. Bakanlar Kurulugerek sermaye gerekse ortan paynn asgari miktarn on katna kadar artrabilir.

Ortaklk pay esas sermaye payndan farkldr. Esas sermaye pay, bir oran limited irketin

esas sermayesi iindeki sermaye tutar

n

n nominal deerini ifade eder. Limited irketin esassermayesi ortak saysna blnmtr. Ortaklk pay ise, ortan limited irkettekihaklarnn ve ykmlerinin tmdr. Sermaye tutar ortan ortaklk payn belirler. Ortaklkszlemesinde aksine hkm yoksa her ortan oy hakk, esas sermaye payna gre belirlenir.Buna gre her 25 milyon Trk Liras bir oy hakk verir.

Ortaklk pay devir edilebilir, ancak kymetli evraka balanamaz. Ortaklk paynn devri ilkortaklk szlemesi ile Ticaret Kanunu'nun ngrdnden daha arartlara balanabilir,hattatamamen de yasaklanabilir.

Payn devrinde, devretme ve devralma iradelerini aka ifade eden yazl bir devir szlemesi

yaplr. mzalarn da noter tarafndan onaylanmas gerekmektedir. Ayrca payn devri limitedortakla bildirilmelidir. Bu bildirimin amac ortaklarn devre gerekli yeter say ile rza gsterip


32/52

gstermeyeceklerini tesbit ve rza verilmesi halinde pay defterine kaydn yaplmasnsalamaktr.

Payn devrinin limited ortakla kar geerli olabilmesi iin pay defterine kaydedilmesi, kaydnyaplabilmesi iin de ortaklarn arlatrlm yetersay ile devre rza gstermeleri gerekir.

Ortaklarn rzas bir ortaklar kurulu karar olarak verilir. irket szlemesi ile daha daarlatrlmad takdirde, ortaklarn en az drtte nn payn devrine rza gstermeleri ve

bunlarn da esas sermayenin en az drtte ne sahip olmalar gerekir.Ortaklar devre rizagsterdikleri takdirde ilem pay defterine kaydedilir.

Limited ortakln kanunen zorunlu organlar, ortaklar genel kurulu ve mdrlerdir. Ortaksays yirmiyi at takdirde denetiler de zorunlu hale gelmektedir.

Ortaklar kurulu, ortaklarn malvarlksal ve ynetsel nitelikteki haklarn kullandklar birkuruldur.Ortak says yirmiden fazla olan limited ortaklklarda karar verilebilmesi iin genel

kurulun toplanmas gerekir. Ortak saysnn yirminin altnda olmas halinde kararlar yazl oyyolu ile de oluabilir.

Limited ortaklkta bir kararn alnabilmesi iin kural olarak denmi esas sermayenin hiolmazsa yarsndan fazlasn temsil eden ortaklarn grlen konu lehine oy vermeleri gerekir.Bunun dnda ortaklarn oy birlii veya arlatrlm yetersaynn arand haller demevcuttur (TK.513/1,2,520/2,551/3 ).

Anonim ortaklkta olduu gibi limited ortaklkta da genel kurul olaan ve olaanst olmakzere iki ekilde toplanr.

Toplantya yazl olarak oy vermeye ar eer szlemede bu konuda bir hkm yoksataahhtl mektupla ve toplantdan en az be gn nce ve gndemi bildirmek suretiyle yaplr.

Genel kurulu kural olarak mdrler kurulu toplantya arr. Esas sermayenin onda birinitekil eden azla toplantnn nedeni gsterilmek suretiyle genel kurulun toplantya arlmasnistemek hakk tannmtr. Eer mdrler bu istei reddederlerse, azlk mahkemeye mracaathakkna sahiptir.

Ortaklk szlemesinin deitirilmesi, mdrlerini ve denetilerin tayini ve azli, kar ve zararhesabnn ve bilanonun onaylanmas, safi karn kullanlma eklinin belirlenmesi, mdrlerin

ibras

gibi kararlar genel kurulun devredemeyecei yetkilerindendir.

Ortakl idare ve temsil mdrlere aittir. Esas szleme veya daha sonra ortaklarn karar ilemdr sfat ortaklardan birine veya birkana braklmamsa ortaklarn tm bu sfata sahiptir.Esas szleme ile bireysel idare ve temsil sistemi kabul edilmemise birlikte idare ve temsililkesi uygulanr

Documents

işletme hukuku