Internetresearch - The Traveler · 2016-12-08 · Google Custom Search Engine 66 Google Scholar 66 Google Books 66 Google N(i)e(u)ws 67 Google Finance 67 Google Images 67 Google Video

Internetresearch

Internetresearch

Arjan Dasselaar

Culemborg

ISBN: 978-90-5940-480-9NUR: 988Trefw.: internet

Omslag: Artifex Graphics, RoosendaalVormgeving (concept): Aad Metz, De MeernOpmaak: Van Duuren Media, Culemborg

Dit boek is gezet met Corel VENTURA™ 10.

Dit boek is gedrukt op een papiersoort die niet met chloorhoudende chemicaliën is gebleekt.Hierdoor is de productie van dit boek minder belastend voor het milieu.

© Copyright 2010 Van Duuren Media B.V.Van Duuren Informatica is een imprint van Van Duuren Media B.V.

Op dit werk is de Creative Commons-licentie CC BY-NC-SA 4.0 van toepassing. De volledigedetails en voorwaarden van deze licentie vindt u op https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/.

Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg kan noch de redactie, noch deauteur, noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor schade die het gevolg is van enigefout in deze uitgave.

Overige series bij Van Duuren Media...

...in je broekzak

De serie ...in je broekzak kent diverse kleine referentiegidsjes boordevol basisvaardigheden, tips,trucs, nuttige websites en naslaginformatie over het beschreven onderwerp. De inhoud is bondig,relevant, helder en informatief, waarbij het onderwijzende aspect iets minder prominent aanwezig is.

Leer jezelf SNEL...

De serie Leer jezelf SNEL... kenmerkt zich door een opzet van bondige hoofdstukken in een boekjedat qua formaat uitnodigt tot lezen en zelfstudie. De serie ontleent haar naam aan het feit dat destof snel kan worden doorgewerkt en opgenomen.

Leer jezelf MAKKELIJK...

De serie Leer jezelf MAKKELIJK... is bedoeld voor de lezer die duizelt van onbegrijpelijk jargon,Engelse termen, complexe constructies en ondoorgrondelijke voorbeelden. Gelardeerd met afbeel-dingen, vele praktijkvoorbeelden en nuttige tips en wetenswaardigheden, is de serie Leer jezelfMAKKELIJK... voor nagenoeg elke computergebruiker – beginner of gevorderde – een verademing.

Leer jezelf PROFESSIONEEL...

De serie Leer jezelf PROFESSIONEEL... biedt wat de naam reeds doet vermoeden: professionele on-derwerpen, beschreven op een hoog doch begrijpelijk niveau. Zonder te verzanden in minutieuzedetails beschrijven de auteurs van deze serie ingewikkelde onderwerpen op een heldere en duide-lijke wijze, waarbij complexere voorbeelden niet worden geschuwd.

Superboek

De serie Superboek omvat titels die complexe onderwerpen op een geavanceerd niveau beschrij-ven, zonder onbegrijpelijk te worden. Ook hier blinkt het taalgebruik uit in doorzichtigheid en lees-baarheid, evenals de vele voorbeelden, tips en achtergronden. Boeken in de serie Superboek kun-nen als naslagwerk worden bestempeld, maar ook als referentiegids en geavanceerd cursusmateriaal.

Megatips

De serie Megatips bevat boeken boordevol tips over een bepaald onderwerp. Deze tips zijn opdiverse manieren gerubriceerd en ingedeeld, zodat opzoeken zeer eenvoudig wordt gemaakt.Enkele titels zijn voorzien van een cd-rom met aanvullende software en een zoekmachine. De serieis opgezet voor de hobbyist of de professional die over een waardevol naslagwerk wil beschikken.

Computer Idee... Duidelijk voor iedereen

De serie Computer Idee... Duidelijk voor iedereen is bedoeld voor de enthousiaste computergebrui-ker. De serie behandelt diverse aspecten van het praktisch omgaan met hardware en software. Deauteurs van deze serie zijn stuk voor stuk ervaren computergebruikers die hun sporen in de journa-listiek ruimschoots hebben verdiend.

Ga voor het actuele titeloverzicht naar www.vanduurenmedia.nl

Registreer uw boek!

Van Duuren Media biedt haar lezers een unieke service. Op de websitewww.vanduurenmedia.nl kunt u dit boek kosteloos registreren. Als klant vanVan Duuren Media hebt u via de website toegang tot speciale gebieden met:

• Nieuwsberichten• Interessante links• Speciale e-zines en archieven

Registratiecode van deze titel:

HBK-4420-7

Registreer u vandaag nog en krijg gratis toegang tot de discussiefora op dewebsite van Van Duuren Media. Bovendien maakt u dan regelmatig kans opgratis boeken en leuke prijzen, en ontvangt u tweemaandelijks eennieuwsbrief, met:

• Tips en trucs• Extra informatie• Wetenswaardigheden• Nuttige links

Om te registreren:

• Ga naar www.vanduurenmedia.nl.• Klik op Registreer!

Over de auteur

Arjan Dasselaar (1975, www.arjandasselaar.nl) werkt sinds 1997 als jour-nalist voor het weekblad Elsevier. Ook ontwikkelde hij de eerste sites van dittijdschrift, zette hij in 2000 de eerste vierkoppige internetredactie vanElsevier op, en was hij geruime tijd internetcolumnist voor dit blad. Met dielaatste activiteit verwierf hij een eervolle vermelding bij de verkiezing van hetGouden Pennetje. Dasselaar werkte tevens geruime tijd voor de redactie vanPlanet Internet als onder meer columnist en onderzoeksjournalist. Hij waseen van de founding bloggers van Quotenet.nl en daarmee een van deeerste betaalde bloggers in Nederland. Nog altijd schrijft hij voor het blogbizz.nl. Tevens is hij columnist van nieuwssite NU.nl. Voor het FinancieeleDagblad schrijft hij daarnaast over technologie. Dasselaar doceerde aanjournalistiekopleidingen van de Universiteit Leiden (2005-2007), de Rijks-universiteit Groningen (2007-2009) en de Erasmus Universiteit (2010). Sinds2001 gaf en geeft Dasselaar incompany trainingen en strategisch advies bijuiteenlopende instellingen als het Europees Parlement, Wegener, het toen-malige PCM, VNU, Reed Business en diverse regionale mediaorganisaties.Verder was hij contentmanager bij zakensite zibb.nl.

Eerdere boeken van Dasselaar:

• Handboek Digitale Criminaliteit (2005, 2e herziene druk in 2008)• Handboek voor de ZZP’er (2009, 2e herziene druk in 2010)• Handboek Crossmediale Journalistiek en Redactie (2010)

Trainingsmogelijkheden

U wilt dat uw medewerkers snel leren de vaardigheden uit dit boek in depraktijk toe te passen? Auteur Arjan Dasselaar geeft met zijn bedrijf ISOPEDAsinds 2001 intensieve researchtrainingen bij kranten, tijdschriften, tv-zendersen andere bedrijven. Ook geeft hij trainingen in webredactie, SEO en web-schrijven binnen de journalistieke praktijk, en crossmediale redactievoering.Zo gaf Arjan onder meer trainingen bij de Weekbladpers, RTL Nieuws, hetEuropees Parlement, Reed Business, VNU, de Fontys Hogeschool Journa-listiek, de Christelijke Hogeschool Windesheim en de Persgroep toen datbedrijf nog PCM heette. De inhoud van het trainingsprogramma is maatwerk.Afhankelijk van uw voorkeuren en het voorkennisniveau van de cursistenkunt u kiezen voor een stoomcursus van een dag, maar ook voor een gede-tailleerd meerdaags programma. Het lesprogramma over meerdere dagdelenof data verdelen, behoort uiteraard ook tot de mogelijkheden, net als hetuitbreiden van de cursus met journalistieke en/of computergerelateerdeonderwerpen die buiten het bestek van dit boek vallen.

Neemt u vrijblijvend contact op voor een offerte door een e-mail te sturennaar [email protected], of te bellen naar 020-7072189.

Inhoud

1 Basis van zoekstrategie 1

Goed gereedschap 2

Nuttige computerprogramma’s 4

Internet Explorer – www.microsoft.com/windows/ie/ 4Firefox – www.getfirefox.com 6Google Chrome – chrome.google.com 7Google Desktop – desktop.google.com 7Copernic Desktop Search – www.copernic.com 9

Nuttige sites 10

Google Language Tools – www.google.com/language_tools 10Babel Fish – babelfish.yahoo.com 11

Uw computer beter bedienen tijdens het zoeken 12

Algemene Windows-wenken 12Internet Explorer 13Firefox 14Chrome 16

Algemene zoekstrategie 16

Drie gouden zoekregels 17

2 Zoekmachines en internetgidsen 19

Wat zijn zoekmachines en internetgidsen 20

De werking van een zoekmachine 23

Spiders en crawlers 24Tekstanalyse en heuristiek 24Metadata 25Autoriteit 25Spamdexing 27

Bediening van zoekmachines 27

Booleaanse operatoren 27Bediening van internetgidsen 30

Rubrieksindeling 30Zoekveld 31

ix

Kenmerken van goede zoekmachines en internetgidsen 31

Scheiding commercie en inhoud 31Hulp 32Transparantie 32

3 Google 33

De basismogelijkheden van Google 34

Met alle woorden 37Met de exacte woordcombinatie 38Met een van deze woorden 39Zonder de woorden 43Op datum zoeken 45

Speciale functies van Google 47

Een site doorzoeken 47Verdwenen documenten terughalen 49Zoeken op documenttype 50Verborgen documenten vinden, ofwel: het combineren van devoorgaandedrie zoekopdrachten 54Geavanceerd gebruik van de cache 58Google als woordenboek 59Google als rekenmachine 59Google als synoniemenzoeker 60Soortgelijke pagina’s vinden 61

Taalfuncties 62

Google dijt uit 64

Google Maps 64Google Persoonlijk 65Google Web History 66Google Custom Search Engine 66Google Scholar 66Google Books 66Google N(i)e(u)ws 67Google Finance 67Google Images 67Google Video 67Google Products 67

Experimentele Google-functies 68

Google Sets 68Google Experimental 70

Google-software 70

Google Toolbar 70Google Earth 70Google Desktop 71

Overige functies van Google 71

Inhoud

x

4 Overige zoekmachines 73

Nederlandse zoekmachines 74

Zoeken.nl – www.zoeken.nl 74Ilse – www.ilse.nl 74Kobala – www.kobala.nl 75

Buitenlandse zoekmachines 75

Yahoo! – www.yahoo.com 75Wolfram|Alpha – www.wolframalpha.com 76Bing – www.bing.com 77Ask.com – www.ask.com 78Alexa – www.alexa.com 78AltaVista – www.altavista.com 78Gigablast – www.gigablast.com 79WikiAnswers – http://answers.wikia.com/ 80

Metazoekmachines 80

Clusty – www.clusty.com 81Dogpile – www.dogpile.com 82Freebase – www.freebase.com 82

Gespecialiseerde zoekmachines 83

Google Directory – directory.google.com/Top/Computers/Internet/Searching/Search_Engines/Specialized 83Wikipedia’s lijst van zoekmachines – en.wikipedia.org/wiki/List_of_search_engines 84Beaucoup – www.beaucoup.com 84Pandia – www.pandia.com/powersearch 84

Informatie en nieuws over zoekmachines 86

SearchEngineWatch – www.searchenginewatch.com 86Voelspriet – www.voelspriet.nl 87InfoPeople-lijsten – www.infopeople.org/search 87Bruce Clay – www.bruceclay.com/searchenginerelationshipchart.htm 88

5 Internetgidsen en het diepe web 89

Goede versus slechte internetgidsen 90

Startpagina – www.pagina.nl 90Yahoo! – dir.yahoo.com 91About.com – www.about.com 91DMOZ – www.dmoz.nl 92Google Directory – www.google.com/dirhp en www.google.nl/dirhp 92Best of the Web – botw.org 93ipl2 – www.ipl2.org 94Library of Congress – international.loc.gov en www.loc.gov 94Intute – www.intute.ac.uk 95

xi

Handboek – Internetresearch

Het diepe web 96

Infomine – infomine.ucr.edu 99Google Scholar – scholar.google.com 100CompletePlanet – www.completeplanet.com 100

6 Lui zoeken 101

De lui-zoeken-via-Google-truc 102

Inleiding tot expertdiensten 103

Library of Congress – www.loc.gov/rr/askalib 103Ask an ipl2 Librarian – www.ipl2.org/div/askus/ 104People’s Network (Groot-Brittannië) – www.peoplesnetwork.gov.uk 105Ask a Librarian (Schotland) – www.nls.uk/info/readingrooms/askalibrarian.html 106AllExperts – www.allexperts.com 106Answers.com – wiki.answers.com 107LinkedIn Answers – www.linkedin.com/answers 108Hunch – www.hunch.com 108Aardvark – www.aardvark.com 109Uclue – www.uclue.com 110Answerbag – www.answerbag.com 111Profnet – profnet.prnewswire.com 111MAD – www.madsci.org/submit.html 112Yahoo! Answers – answers.yahoo.com 112KEN – www.steljevraag.nl 114

Automatisch op de hoogte blijven via websites 115

Google Alerts – www.google.nl/alerts en www.google.com/alerts 115Yahoo! Pipes – pipes.yahoo.com 117

Automatisch op de hoogte blijven via software 118

7 De structuur van internet 121

In den beginne… 122

Waarom internet niet bestand is tegen een kernaanval 125

Waarom IP en DNS voor researchers toch onmisbaar zijn 127

Url’s en de opbouw van webadressen 128

Het ontleden van websites 131

Voorbij het WWW 134

8 Bronverificatie 137

Fameuze blunders 138

De Paaseierenregel™ 140

Sites die niet zijn wat ze lijken 141

WHOIS, of: de personen achter een website 143

AllWhois – www.allwhois.com 146

Inhoud

xii

CentralOps – centralops.net/co/ 149SIDN-whois – https://www.sidn.nl/nc/over-nl/whois/ 149Alternatief voor SIDN – tools.webtic.nl/domein_nl.php 151

Gerelateerde WHOIS-diensten 151

Domain Tools Suggestions – domain-suggestions.domaintools.com 151Siteautoriteit: zoeken naar een second opinion 152

Rechtstreeks via een zoekmachine 152Via Submit Express – tools.marketleap.com/publinkpop 154

Werking en nut van traceroutes en reverse DNS-scans 155

Traceroute 155Reverse DNS-scans 158

9 Personen, deskundigen en bedrijven zoeken 163

Sneeuwballen gooien 164

Adresgegevens en telefoonnummers van personen achterhalen 164

De Telefoongids – www.telefoongids.nl 165Infobel – www.infobel.com 166

Adresgegevens en telefoonnummers van bedrijven achterhalen 167

Gouden Gids – www.goudengids.nl 167Kamer van Koophandel – www.kvk.nl/handelsregister 167

Reverse lookups 168

Nummerboek – www.nummerboek.com 169Nummerzoeker – www.nummerzoeker.com 170Ik heb je – www.ikhebje.nl 170WhitePages – www.whitepages.com/reverse-lookup 171

Personen vinden met internetregisters 172

Wieowie.nl – www.wieowie.nl 172Pipl – www.pipl.com 173Hyves – www.hyves.nl 173Schoolbank – www.schoolbank.nl 174Schoolpagina – www.schoolpagina.nl 175Dienstmakkers – www.dienstmakkers.nl 175Kadaster – www.kadaster.nl 176Naymz – www.naymz.com 177Yahoo! People Search – people.yahoo.com 177Diverse personenzoekmethoden – zoeken.beginthier.nl 178

Deskundigen vinden 179

Nederlandse Onderzoek Databank – www.onderzoekinformatie.nl 179BIG-register (gezondheidszorg) – www.bigregister.nl 179Advocaten – www.advocatenorde.nl/nova/advocaten2b.nsf/zoek?openform 180Diplomaten (Oranje Boekje) – www.mfa.nl 181Zakenlui vinden – www.forbes.com/peopletracker 182

E-mailadressen opspeuren 182

Andere manieren om personen op te sporen 183

xiii


10 Nieuws vergaren met RSS 185

Wat is RSS? 186

Hoe RSS helpt bij research 187Het voordeel van RSS boven nieuwsbrieven 188

Welke sites bieden RSS? 190

Weblogs 190Nieuwssites 193Bedrijven 195

Verschillende standaarden 196

RSS lezen 197

FeedDemon – www.feeddemon.com 197FeedReader – www.feedreader.com 198Snarfer – www.snarfware.com 198Sharpreader – www.sharpreader.net 199RssReader – www.rssreader.com 199NetNewsWire – http://netnewswireapp.com/ (OS X) 200Mozilla Thunderbird – www.mozilla-europe.org/nl/products/thunderbird/(Windows, Linux, OS X) 200RSSOwl – www.rssowl.org (Windows, Linux, OS X) 200

RSS-feeds bekijken via websites 202

Google Reader – www.google.com/reader 202Bloglines – www.bloglines.com 202

RSS-feeds vinden 203

1 – Via RSS-zoekmachines 2032 – Via de site zelf 2043 – Via directory’s – www.newsisfree.com/sources/bycat 2064 – Via Google 2065 – Zelf een RSS-feed maken 208

11 Usenet 211

Wat is Usenet? 212

Toepassingen van Usenet 212

Het Usenet-idioom: wat betekent wat? 214

Het nut van Usenet voor research 215

Google Discussiegroepen (Google Groups) gebruiken voor Usenet-research 215

Personen zoeken met Google Groups 216Personen zoeken met Google Groups – een praktisch voorbeeld 221Research naar onderwerpen met Google Groups 222Nieuwsgroepen over specifieke onderwerpen vinden via Google Groups 222

Usenet-research automatiseren 227

Software voor langdurige Usenet-research 227

Inhoud

xiv

12 E-mail als informatiebron 231

Wat zijn mailinglijsten 232

Het nut van mailinglijsten 232

Hoe u relevante mailinglijsten vindt 233

Yahoo! Groups – groups.yahoo.com 234Google Groups – groups.google.nl of groups.google.com 234L-soft – www.lsoft.com/lists/listref.html 235Tile – www.tile.net/lists 235Topica – lists.topica.com 236The Mail Archive – www.mail-archive.com 237

Wat zijn e-mailheaders? 237

E-mailheaders vinden 237

Microsoft Outlook 2000, Outlook XP, Outlook 2003, Outlook 2007 237Microsoft Outlook Express 238Mozilla Thunderbird 239Op de Mac: OS X Mail 240

E-mailheaders begrijpen 240

E-mailheaders analyseren 241

13 Social networks, chatdiensten en andere sociale sites 247

Social networks 248

Twitter – www.twitter.com 248Facebook – www.facebook.com 250Foursquare – www.foursquare.com 250LinkedIn – www.linkedin.com 251Hyves – www.hyves.nl 252MySpace – nl.myspace.com 252Orkut – www.orkut.com 253Friendster – www.friendster.com 253

Andere sociale sites 253

Scribd – www.scribd.com 253Slideshare – www.slideshare.net 254Google Wave – wave.google.com 254YouTube – www.youtube.com 255

Chatdiensten 255

IRC (Internet Relay Chat) – www.mirc.com 256

De kenmerken van IRC 256Het gebruik van IRC 257Zoeken naar IRC-channels 260IRC-opdrachten 260

xv


Overige chatdiensten 262

Windows Live Messenger – messenger.live.com 262ICQ – www.icq.com/whitepages 262Trillian – www.ceruleanstudios.com 263

A Nuttige researchwebsites 265

B Overzicht van TLD’s 289

Index 297

Inhoud

xvi

Basis vanzoekstrategie

Zoals de Almelose cabaretier Herman Finkers ooit zong:wie een stier wil castreren, moet over een scherp mesbeschikken. En – wat Finkers niet meldde – over de juiste

anatomische kennis. Evenzo heeft het weinig zin om onvoor-bereid te beginnen met zoeken. Van belang is daarbij zowel hetgereedschap als de kennis van de researcher. Daarom komen indit hoofdstuk zowel nuttige software en hardware aan de orde alsde basisvaardigheden waarover een succesvolle onderzoekermoet beschikken.

U leert in dit hoofdstuk:

Welke software en hardware een researcher in elk geval nodig heeft.

Welke sites en computerprogramma’s het zoeken prettiger maken.

Tips en trucs om uw computer tijdens het zoeken efficiënter te gebruiken.

De drie basisstappen in een succesvolle zoektocht.

1

Goed gereedschap

Om te kunnen zoeken op internet hebt u een computer nodig en een inter-netverbinding. Dat klinkt eenvoudig, maar die uitspraak is ongeveer net zovolledig als te zeggen dat u om auto te rijden een stuk blik op vier wielennodig hebt plus een paar liter benzine. Zit u dagelijks vierhonderd kilometerop de weg, dan doet u dat bij voorkeur niet met een in degelijk Oost-Euro-pees plastic uitgevoerde Lada van voor die Wende, maar in een comfortabelewagen.

Evenzo geldt voor internetresearch dat de lol – en daarmee de efficiëntie –er snel vanaf is wanneer u met slechte spullen werkt. Minimaal hebt u een pcnodig waarop Internet Explorer zonder problemen kan draaien, en waarvande vaste schijf niet fanatiek aan het ratelen slaat op het moment dat u meer-dere browservensters geopend hebt. De hoeveelheid intern geheugen isbelangrijker dan de snelheid: zeker op computers met Windows 7 is tenminste vier gigabyte aan intern geheugen aan te raden. Meer is altijd beter.Let op: zorg voor de 64-bitsversie van Windows 7! De 32-bitsversie werktniet goed samen met grote hoeveelheden geheugen. Werkt u nog metWindows XP of Vista, dan is dit een mooi moment om over te schakelen.

Voor nieuwe Mac-modellen geldt dat minimaal vier gigabyte standaard is oponder meer iMacs. Wilt u uw bestaande computer zelf uitbreiden, of gelijkeen nieuw modelletje aanschaffen: goedkope computers en computer-onderdelen zijn te vinden via de website Tweakers, op www.tweakers.net/pricewatch.

Hoofdstuk 1 – Basis van zoekstrategie

2

Afbeelding 1.1 Tweakers, voor uw onpartijdige computeraankoopadviezen.

1h002 Wat betreft de internetverbinding geldt iets soortgelijks. Eén keer zes secon-den wachten totdat een pagina geladen is, gaat nog wel. Maar wanneer userieus werk maakt van internetresearch, zult u in een sessie misschienhonderd pagina’s bekijken.

Zeshonderd seconden wachten staat gelijk aan tien minuten, die u ook hadkunnen gebruiken om sneller te vinden wat u zocht, in plaats van u te erge-ren. Investeer daarom in een fatsoenlijk DSL(2)-abonnement. Die zijn relatiefgoedkoop, zelfs bij kwaliteitsaanbieders als TweakDSL en XS4ALL (in geenvan welke bedrijven de auteur overigens aandelen heeft).

Toch te duur? De Consumentenbond publiceert regelmatig tests van de besteinternetaanbieders. Daarnaast wil zoeken op de naam van de aanbieder viawww.webwereld.nl nog wel eens nuttige aanvullende informatie opleveren.Zo kunt u via deze nieuwssite bijvoorbeeld snel te weten komen of eeninternetaanbieder de laatste tijd veel ontevreden klanten heeft. Op de sitewww.internetten.nl vindt u een feitelijk overzicht van de diverse aanbiedersen abonnementsvormen.

Veel aantrekkelijke aanbiedingen komen van providers zoals Tele2 en Alicedie telefonie- en internetdiensten gebundeld verkopen. Dat kan voordeligzijn, maar hou er wel rekening mee dat u zich met handen en voeten aanéén partij bindt.

1h003

3


Afbeelding 1.2 Op www.internetten.nl vindt u een overzicht van de diverseaanbieders en abonnementsvormen.

Nuttige computerprogramma’s

Internet Explorer – www.microsoft.com/windows/ie/

Dit programma zit standaard bij ieder exemplaar van Microsoft Windows enwordt gebruikt om pagina’s op het World Wide Web te bekijken. Aanvanke-lijk begon Internet Explorer (IE) als een poging om Microsoft-concurrent Net-scape de voet dwars te zetten. In die tijd was IE duidelijk minder goed dande Netscape-browsers, maar die situatie is veranderd. IE kan qua functionali-teit heel aardig meekomen. Bovendien is het gratis. Althans, de kosten ervanzijn verdisconteerd in de prijs die u voor Windows hebt betaald.

1h004 Toch heeft Internet Explorer wel wat nadelen. Zo is IE qua beveiliging onge-veer net zo effectief als een golden retriever met een pond zolpidem achterde kiezen. Dat kan ervoor zorgen dat allerlei vervelende programma’s zichzonder uw toestemming op uw pc nestelen, met als doel het stelen van uwpersoonlijke gegevens voor marketingdoeleinden – of erger. Deze zogehetenspyware moet u met grote regelmaat verwijderen.


4

Afbeelding 1.3 Internet Explorer dankte zijn aanvankelijke populariteitvooral aan fel zakendoen, maar is tegenwoordig een kwalitatief primaproduct.

Gratis programma’s om dat te doen vindt u op www.microsoft.com/security_essentials, www.malwarebytes.org (kent zowel een gratis als eenbetaalde versie) en op www.safer-networking.org (Spybot Search & Destroy,een Duits programma met dienovereenkomstige subtiliteit in de naam-geving). Echte fanatiekelingen installeren daarna nog Spyware Blaster, tevinden op www.javacoolsoftware.com.

ir5-h1-1 Een ander nadeel van IE is dat het geheugen slurpt. Dat is niet zo’n probleemals u altijd in een en hetzelfde browservenster werkt, maar wel wanneer u ertien tegelijk open hebt staan. Verderop in dit boek zult u leren dat het somsheel handig kan zijn om veel vensters geopend te hebben. In dat geval is hetnogal vervelend als blijkt dat uw computer al die onderzoeksdrift niet aankan.

5


Afbeelding 1.4 Malwarebytes Anti-Malware. In de smaken ‘Gratis’ en‘Duur’.

Afbeelding 1.5 Spybot Search & Destroy kunt u downloaden via het icoonaan de rechterkant van het scherm, maar ook door (inderdaad) Download teselecteren in het linkermenu en vervolgens wat naar beneden te scrollen.Spybot staat boven in de lijst.

1h006Firefox – www.getfirefox.com

IE heeft, zoals u hiervoor kon lezen, nogal wat nadelen. Bent u het beginner-stadium ook maar enigszins ontstegen, schakel dan over op een alternatief.Een van deze alternatieven is Firefox. Deze IE-vervanger beleefde in dezomer van 2004 een flinke doorbraak. Volgens door Wikipedia-vrijwilligersberekende gemiddelden heeft Firefox anno juni 2010 een wereldwijd markt-aandeel van 28,75 procent.

Dat zo veel gebruikers overschakelen op Firefox is logisch. Firefox is een stukveiliger en beter beschermd tegen spyware. Of dat komt doordat Firefoxbeter gebouwd is, of doordat het minder liefhebbers heeft zodat het eenminder aantrekkelijk doelwit is voor kwaadwillenden, laten we in het mid-den.

Minstens zo belangrijk: Firefox gaat beter om met geheugen. Tien venstersgeopend in Firefox belasten uw pc minder zwaar dan dezelfde tien venstersin IE. Dat heeft voordelen, zeker als u een oudere computer hebt. MochtFirefox crashen, dan slaagt het programma er achteraf meestal in om u ver-der te laten gaan op de plek waar u was gebleven. Firefox onthoudt namelijkwelke sites u aan het bekijken was. Ook bevat Firefox diverse specialeopdrachten die het leven van de gevorderde internetresearcher een stukeenvoudiger maken. Zo bevat Firefox een mogelijkheid om met één toetsen-combinatie (Ctrl+E) een zoekopdracht voor Google in te voeren. Ten slotte


6

Afbeelding 1.6 Firefox is een betere browser dan Internet Explorer.

zijn er voor Firefox allerlei gratis uitbreidingen beschikbaar, waardoor u bij-voorbeeld speciale muisopdrachten tot uw beschikking krijgt, of het weer-bericht automatisch kunt laten binnenhalen (https://addons.mozilla.org).

Speciaal voor de lezers van dit boek is een lijstje met de nuttigste Firefox-uitbreidingen beschikbaar. U kunt dit vinden op www.arjandasselaar.nl/internetresearch.html.

1h008Google Chrome – chrome.google.com

Op dit moment (juni 2010) de beste browser. (Wel jammer dat – vooralsnog– er geen Mac- en Linux-versies beschikbaar zijn.) Zoals de naam al aangeeft,wordt Google Chrome gemaakt door – inderdaad – Google. Chrome is snel –sneller dan andere browsers. Voor Chrome zijn bovendien ook uitbreidings-programma’s verkrijgbaar, die u vindt op https://chrome.google.com/extensions/.

ir5-h1-2Google Desktop – desktop.google.com

Wie snel wil kunnen zoeken op internet, moet eerst zijn eigen (elek-tronische) huis op orde hebben. Soms staat de informatie die u nodig hebtimmers op uw vaste schijf. In andere gevallen zult u gegevens op uw compu-ter moeten terugvinden – de naam van een contactpersoon bijvoorbeeld –om uw internetzoektocht te kunnen beginnen. In beide gevallen hebt u veelaan programma’s die uw computer doorzoekbaar maken.

7


Afbeelding 1.7 Het is wel degelijk Chrome wat daar blinkt. (U mag nu eenboze brief sturen aan Seth Gaaikema.)

De ingebouwde zoekfunctie van Windows XP voldoet voor dat doel niet,want deze is veel te traag. Ook op de ingebouwde zoekmachine van Vistavalt het nodige aan te merken. En de zoekmachine van Windows 7 – hoewelbeter dan alle voorgaande – breekt evenmin snelheidsrecords.

1googledesktop Kortom: hebt u regelmatig last van het syndroom ‘in welk bestand of e-mail-tje heb ik dat nu weer voor het laatst gezien’, dan doet u er goed aan GoogleDesktop te downloaden. Dit programma maakt een index van alle bestandenop uw vaste schijf die teksten bevatten, van Word-documenten tot uwe-mails.

Het installeren van Google Desktop doet u het best op een mooie zomer-ochtend, net voordat u naar het strand vertrekt. Wanneer u alle verkeers-infarcten van de afgelopen tien jaar bij elkaar optelt, hebt u een goede bena-dering van de tijd die Google Desktop nodig heeft om zich op uw pc tenestelen.

Als Google Desktop eenmaal werkt, bespaart het programma u echter zoveel tijd, dat u met liefde over dit ongemak heen zult stappen. Bonus: hetprogramma is beschikbaar voor Windows, OS X en Linux.

1x1 Google Desktop heeft beperkingen. Voor professionele computeraars metgrote hoeveelheden documenten en e-mails kan het uitstekende programmaX1 (www.x1.com) een prima alternatief zijn. X1 werkt veel sneller danGoogle Desktop, met name tijdens het zoeken, maar is echter niet gratis.


8

Afbeelding 1.8 Informatie op uw bureaublad.

Copernic Desktop Search – www.copernic.com

Een goed en eveneens gratis alternatief voor Google-haters die vrezen dathun volledige vaste schijf door Google Desktop rechtstreeks wordt geko-pieerd naar de computers van de CIA. De werking van Copernic DesktopSearch verschilt echter weinig van die van Google Desktop, al zit de interfacenet even iets anders in elkaar. Probeer ze beide uit en kijk welke voor u hetprettigst werkt.

9


Afbeelding 1.9 X1, chaoten zweren erbij.

Afbeelding 1.10 Het programma Copernic Desktop Search 2: net even anders.

Nuttige sites

Verderop in dit boek zult u leren zoeken. Maar wat hebt u aan informatiedie u niet kunt begrijpen? Veel beginnende researchers laten sites links liggenomdat die in talen zijn geschreven die ze niet begrijpen. Niet nodig. Allerleidiensten kunnen u helpen de informatie op die sites toch te gebruiken.

Google Language Tools – www.google.com/language_tools

Via www.google.com is de vertaaldienst van de zoekmachine Google te vin-den. Die werkt heel eenvoudig. U voert een zoekopdracht in – bijvoorbeeld“Le Monde”, naar de gelijknamige Franse krant – en klikt vervolgens opTranslate this page.

Die woorden treft u aan op de eerste, blauwe regel van het zoekresultaat.Hetzelfde trucje kunt u gebruiken in tal van andere talen. Experimenteermaar eens met El País, Corriere della Serra of Al Jazeera.

Voorwaarde is wel dat u via de Engelstalige variant van Google zoekt. Datdoet u door op www.google.com voor de optie Google.com in English tekiezen. Weliswaar beschikt de Nederlandse Google-variant ook over eenaantal vertaaldiensten, maar die zijn minder uitgebreid. Wilt u de Google-taalhulpmiddelen rechtstreeks benaderen, ga dan naar www.google.com/language_tools.


10

Afbeelding 1.11 Google Language Tools is evenmin een talenwonder, maarlijdt in tegenstelling tot SYSTRAN en Babel Fish niet onder kunstmatigebeperkingen.

Een groot voordeel van Google Language Tools is dat het hier mogelijk is ombehalve websites ook teksten uit documenten integraal te vertalen, doordeze te kopiëren en te plakken naar het Language Tools-scherm. Viatranslate.google.com kunt u zelfs documenten uploaden ter vertaling.Concurrerende diensten zoals SYSTRAN (www.systran.co.uk) en het daaropgebaseerde Yahoo! Babel Fish houden er bij dergelijke vertalingen na eenbeperkt aantal woorden mee op.

1lemondeBabel Fish – babelfish.yahoo.com

De naam van deze vertaaldienst is gebaseerd op het gelijknamige visje(jawel) uit het cultboek The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van DouglasAdams. Hoofdpersoon Arthur Dent moet dit visje in zijn oor stoppen om zoallerlei buitenaardse talen te kunnen verstaan.

U hoeft geen haring tegen uw trommelvlies aan te drukken om van de ver-taaldienst Babel Fish gebruik te maken (al mag het natuurlijk wel, op eigenrisico). Deze op de software van vertaalpionier SYSTRAN gebaseerde site iseen bruikbaar alternatief voor de diensten van Google.

11


Afbeelding 1.12 SYSTRAN maakt soms pijnlijk duidelijk dat een computerbij lange na niet in staat is om menselijke vertalers te evenaren.

Uw computer beter bedienen tijdens het zoeken

Internet Explorer, Firefox en Chrome beschikt over toetsencombinaties diehet zoeken vergemakkelijken. Ook het Windows-besturingssysteem bevatenkele nuttige mogelijkheden.

Het zal u wellicht opvallen dat deze toetsencombinaties functies activerendie vaak ook met de muis kunnen worden bediend. Toch kan het bijzonderpraktisch zijn om niet steeds van toetsenbord naar muis te hoeven wisselen.Daarnaast zijn toetsencombinaties vaak sneller dan muisopdrachten waar-voor u eerst door een aantal menu’s moet klikken.

Algemene Windows-wenken

Voor alle onderstaande toetsencombinaties geldt dat ze in veel verschillendeWindows-programma’s werken.

• Ctrl+F Opent een venster waarmee u kunt zoeken naar een woord ofwoordcombinatie in een lopende tekst. Is bijvoorbeeld te gebruiken inWord, maar ook in lange webpagina’s als u niet precies weet waar dedoor u gezochte woordcombinatie zich bevindt.

• Ctrl+C Kopiëren. Als u met de muis een stuk tekst selecteert en vervol-gens op Ctrl+C drukt, slaat Windows de geselecteerde tekst tijdelijk inhet geheugen op. U kunt diezelfde tekst weer dupliceren met behulp vanplakken.

• Ctrl+V Plakt de met Ctrl+C gekopieerde tekst op de gewenste plek inbijvoorbeeld een document, de adresbalk van de browser of het invoer-veld van een zoekmachine als Google.

• Ctrl+P Drukt het huidige document, de huidige e-mail of webpaginaaf.

• Alt+Tab en Alt+Shift+Tab Door de Alt-toets ingedrukt te houden engelijktijdig een of meerdere malen de Tab-toets in te drukken, kunt utussen meerdere programma’s schakelen zonder dat u daarvoor met demuis naar de programmabalk van Windows hoeft af te dalen. Dat is han-dig als u meerdere browservensters geopend hebt. Met Alt+Shift+Tabdoet u hetzelfde, maar dan in omgekeerde richting. Waarschuwing: ditvergt enige oefening.

• Alt+F4 Met deze toetsencombinatie sluit u het programma of hetbrowservenster waarin u aan het werk bent.


12

Altijd nieuw venster

Open potentieel interessante zoekresultaten altijd in een nieuw ven-ster. Zo voorkomt u dat u al zoekende de draad kwijtraakt en nietmeer kunt terugvinden welke resultaten de zoekmachine nog meerheeft opgeleverd.

Internet Explorer

• Ctrl+B Hiermee maakt u een bookmark oftewel een bladwijzer. Daar-mee kunt u de site waarop u bent, later snel terugvinden in het menuFavorieten.

• Ctrl+N Opent een nieuw venster. Tussen vensters schakelen doet umet de eerder besproken toetsen Alt+Tab en Alt+Shift+Tab.

• Ctrl+T Vanaf Internet Explorer 7.0. Opent een nieuw tabblad. Tab-bladen lijken op vensters, maar maken het werken overzichtelijker als uveel websites tegelijkertijd open hebt staan.

• Ctrl+Tab en Ctrl+Shift+Tab Vanaf Internet Explorer 7.0. Met dezetoetsen kunt u wisselen tussen de verschillende tabbladen, vergelijkbaarmet de manier waarop u Alt+Tab en Alt+Shift+Tab gebruikt voor hetschakelen tussen applicaties of vensters.

• Ctrl+O Als u naar een nieuwe website wilt gaan, kunt u natuurlijk metde muis naar de adresbalk gaan. U kunt ook op Ctrl+O drukken en u diemoeite besparen. Na Ctrl+O opent zich namelijk een venster waarin uhet gewenste adres rechtstreeks kunt invoeren.

• Ctrl+W Hiermee sluit u het huidige venster.• Shift+linkermuisknop Zoals elders in dit hoofdstuk aan de orde is

geweest, verdient het aanbeveling tijdens het zoeken resultaten in eennieuw browservenster te openen. De ‘ouderwetse’ methode daarvoorbinnen Internet Explorer bestaat uit het met de muisaanwijzer op de kop-peling (hyperlink) te gaan staan die in een nieuw venster geopend moetworden, op de rechtermuisknop te drukken en vervolgens Openen innieuw venster te selecteren. Veel simpeler is: op de koppeling klikkendie in een nieuw venster geopend moet worden, maar nu tegelijkertijdde Shift-toets ingedrukt te houden.

• Ctrl+linkermuisknop Vanaf Internet Explorer 7.0. Hiermee opent ueen hyperlink in een nieuw tabblad.

• Ctrl+E Vanaf Internet Explorer 7.0. Met deze toetsencombinatie gaat urechtstreeks naar het zoekveld.

1h012 • F5 Soms is er aanleiding om de website die u bekijkt opnieuw te laden,bijvoorbeeld omdat deze in eerste instantie onvolledig is binnengeko-men, of omdat de site in de tussentijd kan zijn gewijzigd. Dat laatste wilbij nieuwssites nogal eens het geval zijn.

13


• F11 Laat de huidige webpagina in de zogeheten modus full screen zien,waarbij het hele scherm wordt gebruikt om de site te tonen, zonderruimte. Dat kan handig zijn als u over een klein scherm beschikt of desite in kwestie nogal uit de kluiten is gewassen. Als u een tweede keer opF11 drukt, gaat u terug naar de normale situatie.

• Backspace en Shift+Backspace Hiermee gaat u respectievelijk terugnaar de vorige pagina die u hebt bezocht, en een pagina vooruit.

Twee terug

Sommige sites sluiten u op in een virtuele gevangenis. Op hetmoment dat u op de knop Vorige van uw browser klikt, wordt uvooruit gebonjourd naar de site waar u juist weg wilde. Dit komtomdat de voorgaande pagina een code bevat die uw computeronmiddellijk terugstuurt. De truc is dus om niet de voorgaandepagina, maar de pagina daarvoor te pakken te krijgen. Oftewel: doetwee stappen terug in plaats van één. Druk daartoe op het kleine pijl-tje naar beneden dat u rechts van de knop Vorige aantreft. U krijgtdan een lijst met alle voorgaande pagina’s te zien. Selecteer vervol-gens de tweede pagina van boven.

Firefox

• F5 Zorgt ervoor dat de huidige pagina opnieuw wordt ingeladen.• F11 Toont de website over het volledige scherm.• Ctrl+B Maak een bookmark (bladwijzer) voor de huidige pagina.• Ctrl+N Opent een nieuw venster• Ctrl+W Venster of tabblad sluiten.• Ctrl+T Nieuw tabblad, een manier om een extra venster te openen

zonder dat onder in de Windows-taakbalk een nieuw pictogram ver-schijnt.


14

Afbeelding 1.13 Het kleine pijltje naast de knop Vorige of Back laat een lijstzien van alle sites die u eerder hebt bezocht in het desbetreffende venster.

• Ctrl+L Een toets waardoor u rechtstreeks in de adresbalk een nieuwesite kunt invoeren.

• Ctrl+E Biedt snelle toegang tot een zoekmachine. Zo kunt u bijvoor-beeld in zoekmachine Google een zoekopdracht opgeven zonder eerstnaar www.google.nl te gaan.

• Shift+linkermuisknop en Ctrl+linkermuisknop De combinatieShift+linkermuisknop zorgt ervoor dat de gewenste koppeling in eennieuw venster wordt geopend. De combinatie Ctrl+Shift+linkermuis-knop echter opent de koppeling in een nieuw tabblad, dus zonder nieuwpictogram onder in de Windows-taakbalk.

• Ctrl+PageUp en Ctrl+PageDown Met deze toetsencombinaties sneltu makkelijk door de diverse tabbladen binnen Firefox.

1h013 • Daarnaast kan Firefox worden uitgebreid met een speciaal programma-tje, een zogeheten plug-in, waardoor u ook met de muis opdrachtenkunt geven. Na het installeren van All-in-One Gestures(https://addons.mozilla.org/nl/firefox/addon/12) drukt u de rechter-muisknop in en maakt u vervolgens een beweging die correspondeertmet een bepaalde computerhandeling. De belangrijkste muisopdrachtenzijn:• Omhoog Hiermee opent u een nieuw tabblad.• Omlaag Hiermee opent u een nieuw venster.• Naar links Hiermee gaat u een pagina in uw browsergeschiedenis

terug. Voor gevorderden: probeer ook eens (in hoog tempo) op derechtermuisknop te klikken, deze ingedrukt te houden en vervolgensop de linkermuisknop te klikken.

• Naar rechts Hiermee gaat u een pagina in uw browsergeschiedenisvooruit. Voor gevorderden: probeer ook eens (in hoog tempo) op delinkermuisknop te klikken, deze ingedrukt te houden en vervolgensop de rechtermuisknop te klikken.

• Omlaag, naar rechts Met deze opdracht (een ‘L-figuur’) sluit u hethuidige venster.

15


Afbeelding 1.14 Bij Firefox geldt net als bij Internet Explorer dat u met hetkleine naar beneden gerichte pijltje een lijst opent van de sites die u eerderin het desbetreffende venster hebt bezocht.

Chrome

• F5 Zorgt ervoor dat de huidige pagina opnieuw wordt ingeladen.• F11 Toont de website over het volledige scherm.• Ctrl+B Doet de balk met bookmarks (bladwijzers) verschijnen of ver-

dwijnen.• Ctrl+D Bookmark de huidige pagina.• Ctrl+N Opent een nieuw venster• Ctrl+W Venster of tabblad sluiten.• Ctrl+T Nieuw tabblad, een manier om een extra venster te openen

zonder dat onder in de Windows-taakbalk een nieuw pictogram ver-schijnt.

• Ctrl+L Het adres in de vraagbalk wordt geselecteerd. Hierdoor kunt urechtstreeks in de adresbalk een nieuwe site invoeren.

• Ctrl+E Maakt het mogelijk om gelijk een zoekopdracht in te voeren.Het verschil met Ctrl+L is dat bij het gebruik van Ctrl+E een vraagtekenin de adresbalk verschijnt.

• Shift+linkermuisknop en Ctrl+linkermuisknop De combinatieShift+linkermuisknop zorgt ervoor dat de gewenste koppeling in eennieuw venster wordt geopend. De combinatie Ctrl+linkermuisknopechter opent de koppeling in een nieuw tabblad, dus zonder nieuwpictogram onder in de Windows-taakbalk.

• Ctrl+PageUp en Ctrl+PageDown Met deze toetsencombinatiesschakelt u tussen de verschillende tabbladen.

Algemene zoekstrategie

U weet aan welke eisen uw computer en software moeten voldoen, en uhebt geleerd waar de knoppen zitten die research makkelijker maken. Inautotermen weet u thans waar de versnellingsbak en het gaspedaal zitten.Wat nog ontbreekt, is het autorijden zelf: hoe komt u van A naar B? Hoe umet uw computer bij de informatie komt die u zoekt, leert u in de overigehoofdstukken van dit boek. Voor nu is het belangrijk om de juiste ‘zit-houding’ aan te leren: vanuit welke uitgangspositie begint u iedere zoek-tocht?

Vuistregel bij iedere zoektocht

Bekijk na het invoeren van een zoekvraag slechts de eerste twintigzoekresultaten en ga alleen verder als bij deze eerste twintig resulta-ten nuttige sites lijken te staan. Staat er daarentegen niets interessantsbij de eerste twintig, dan deugt uw zoekvraag niet. Pas de vraag aanen begin opnieuw.


16

Drie gouden zoekregels

1 Definieer De allerbelangrijkste regel voor succesvol zoeken op internetis simpel: denk na! Het heeft geen zin om te zoeken als u niet weet watu zoekt. U stapt ook niet in een auto zonder een bestemming in uwachterhoofd te hebben. Hoewel dit een open deur lijkt, wordt deze foutmaar al te vaak gemaakt. Bedenk daarom eerst wat u wilt vinden. Pasdan heeft het nut om na te denken over hoe het te vinden zou kunnenzijn.

2 Specificeer Oftewel: zoek niet met omwegen uit angst iets te missen,maar ga recht op uw doel af. Niemand rijdt vanuit Den Helder naarGroningen via Maastricht. Het blijkt dat het gros van de zoekmachinesopdrachten van slechts één tot drie woorden te verwerken krijgt. Dat iszonde, want een zoekmachine kan u beter helpen wanneer u duidelijkbent over wat u wilt. Bent u op zoek naar gegevens over de gebeurtenis-sen in Den Haag tijdens de Februaristaking in de Tweede Wereldoorlog,zoek dan ook op de termen “Den Haag”, “Februaristaking” en “TweedeWereldoorlog”. Wie enkel zoekt op “Den Haag” en “Tweede Wereld-oorlog” zal zo veel informatie te zien krijgen dat hij erin verzuipt, en juistdaardoor veel informatie missen. Elders in dit boek zult u allerlei metho-den leren om zo specifiek mogelijk te zoeken; voor nu gaat het alleenom de intentie.

3 Zoek in de omgeving Het nadeel van niet-specifiek zoeken is dat uvermoedelijk verdwaalt in de informatiebrij. Helaas kan ook specifiekzoeken soms voor problemen zorgen. Vergelijk het met een autorit naareen bioscoop in een stad die u niet kent. Als het vooraf opgezochte huis-nummer net niet juist blijkt te zijn, is het verstandig om de omgeving teverkennen. Hetzelfde geldt voor internet. Een te specifieke zoekvraagmoet in dat geval wat algemener worden opgesteld. Hou wel altijd devolgorde uit deze lijst aan: eerst specifiek zoeken, dan pas de zoekvraagalgemener maken. U gaat per slot van rekening ook niet eerst doelloosdoor de buurt crossen en daarna pas op de plattegrond kijken die naastu ligt.

17


Zoekmachines eninternetgidsen

Zoekmachines en internetgidsen lijken op elkaar, maar vor-men wezenlijk verschillende manieren om de enorme hoe-veelheid informatie op internet te doorzoeken. Waar een

zoekmachine grotendeels door computers wordt bijgehouden,heeft een internetgids een menselijke redactie. Dat heeft nietalleen invloed op het soort informatie dat beide bevatten, maarook op de bediening en de toepassingsmogelijkheden. In dithoofdstuk komen algemene kenmerken van beide soorten sitesaan de orde. Ook wordt duidelijk wat goede zoekmachines eninternetgidsen van hun malafide soortgenoten onderscheidt.


Wat het verschil is tussen zoekmachines en internetgidsen.

Hoe zoekmachines en internetgidsen gebruikt moeten worden.

Aan welke criteria goede zoekmachines en internetgidsen voldoen.

2

Wat zijn zoekmachines en internetgidsen

Google, Ilse, Alltheweb, Yahoo!, Bing: voor de gemiddelde researcher lijkenalle pagina’s waarmee hij of zij zoekt op elkaar. Een invoerveld biedt demogelijkheid zoektermen in te voeren en de website reageert door in eengrote kaartenbak met verschillende websites te kijken of er sites zijn die aande gewenste criteria voldoen. Vervolgens krijgt de researcher een rijtje meerof minder relevante websites te zien.

Toch zijn er grote verschillen tussen deze zoekhulpmiddelen. Grofwegvolstaat de indeling in zoekmachines en internetgidsen. Daarbij zijn zoek-machines sites waarvan de kaartenbak is gevuld door een computer. Google(www.google.nl) is een goed voorbeeld van een zoekmachine. Internetgid-sen maken voor het formuleren van hun antwoorden gebruik van een dooreen menselijke redactie bijgehouden lijst met internetsites. Een voorbeeldvan zo’n internetgids is Yahoo! (directory.yahoo.com).

Hoofdstuk 2 – Zoekmachines en internetgidsen

20

Afbeelding 2.1 De Nederlandse website van zoekmachine Google…

Afbeelding 2.2 …en de website van internetgids Yahoo!

2h0012h002 Dit onderscheid is van groot belang bij de vraag van welk zoekhulpmiddel ubij een gegeven zoekvraag moet gebruikmaken. Een zoekmachine werktrigide, zoals u van een computer mag verwachten. Om te kunnen reagerenop zoektermen beschikt een zoekmachine vaak over een bijna letterlijketranscriptie van miljoenen of zelfs miljarden webpagina’s. Daardoor is zo’nsite bij uitstek geschikt voor het zoeken naar feiten. Wilt u weten wat er op 6maart 1972 in Detroit gebeurde, of welke voetballer in de recente nacompe-titie goed scoorde tegen de Vroomshoopse Boys, dan is een zoekmachine bijuitstek behulpzaam.

2vrooms2h003 Voor meer generieke informatie is een internetgids nuttig. Omdat internet-gidsen door mensen zijn gevuld, bevatten ze geen miljoenen of miljardenwebsites. Wat ze wel bevatten, is een op onderwerp gesorteerde verzamelingwebsites. Vanwege de inmenging van een menselijke redactie bevat eengoede internetgids weinig slechte websites: die worden simpelweg verwor-pen tijdens het selectieproces.

21


Afbeelding 2.3 Niet alleen de voetbalkwaliteiten van de VroomshoopseBoys doen zeer aan de ogen.

Wie even snel de belangrijkste drie websites over Nederlandse architectuurwil vinden, maar totaal niet thuis is in het onderwerp, kan zijn of haar zoek-tocht het best beginnen bij een internetgids.

Om het verwarrend te maken, is het onderscheid tussen zoekmachines eninternetgidsen soms nogal diffuus. De zoekmachine Ilse (www.ilse.nl) maaktevoor het vullen van de kaartenbak lange tijd onder meer gebruik van deinformatie van de internetgids Startpagina (www.pagina.nl). (In 2009 kwamde leiding over Ilse opnieuw in handen bij de oprichters, die aankondigdeneen nieuwe richting met de site in te willen slaan.)

Startpagina is een vrijwilligersproject bestaande uit ruim zesduizend mini-internetgidsen (peildatum: juni 2010) over verschillende onderwerpen,variërend van het houden van bijen tot het onderhouden van auto’s. In ruilvoor hun vrijwillige assistentie krijgen de medewerkers van Startpagina dehelft van de advertentieopbrengsten die met hun pagina’s wordt gegene-reerd. Hoewel Ilse dus een computer is, zou deze zonder de inbreng vantweebenige zoogdieren niet veel klaarspelen. (Met deze inbreng presteertIlse overigens nog steeds niet briljant, maar daarover meer in hoofdstuk 4.)

2h004


22

Afbeelding 2.4 De internetgids van Ilse.

Daar komt nog bij dat sommige zoeksites zowel een zoekmachine als eeninternetgids bevatten. Zowel Google als Yahoo! behoren tot deze categorie.In hoofdstuk 4 en 5 worden de verschillende zoekmachines en internetgid-sen afzonderlijk besproken, inclusief hun respectievelijke voor- en nadelen.In hoofdstuk 3 komt Google – als absolute, kwalitatieve marktleider – uit-gebreid aan bod. In dit hoofdstuk ligt de nadruk op de algemene werking enbediening van zoekmachines en internetgidsen.

De werking van een zoekmachine

Net zoals een automobilist een basaal begrip moet hebben van de principesachter gemotoriseerd vervoer, zo is het essentieel dat een goede researcherenig idee heeft van de werking van een zoekmachine. Wie niet weet watwielen zijn of wat een motor doet, zal het contactsleuteltje niet durvenomdraaien, en wie niet begrijpt waarom een zoekmachine juist die resul-taten teruggeeft en geen andere, zal de moed voor internetresearch al snelopgeven. Een kanttekening vooraf is op zijn plaats: zoekmachines houdenhun exacte werkwijze graag geheim. Wie precies snapt hoe een zoek-machine ertoe komt om bepaalde sites een hoge plaats in de zoekresultatente geven, kan die kennis immers benutten om zijn eigen site te promoten.Hoe hoger de plek in de zoekresultaten, hoe meer bezoek immers.

23


Afbeelding 2.5 Startpagina, een site vol verwijzingen naar sites over diverseonderwerpen, fungeert als toeleverancier van informatie voor Ilse.

Spiders en crawlers

Een zoekmachine baseert zijn antwoorden op zoekvragen op informatie uiteen enorme gedigitaliseerde kaartenbak met websites. Maar die kaartenbakmoet wel eerst zijn gemaakt en vervolgens worden bijgehouden. Dat is detaak van een zogeheten spider of crawler.

Dit is een computerprogramma dat websites bezoekt en er digitale uittrekselsvan maakt, bestemd voor opslag in een kaartenbak. De locaties van de tebezoeken sites haalt de spider uit twee bronnen.

Ten eerste biedt vrijwel iedere zoekmachine de mogelijkheid aan eigenarenvan websites om hun site aan te melden voor opname in de zoekmachine.Ten tweede bevatten sites die door de crawler worden bezocht zelf veelaladressen van andere websites, bijvoorbeeld in de vorm van koppelingen.

Tekstanalyse en heuristiek

Een spider baseert zich in eerste instantie op de letterlijke informatie op eensite. Daarom is het via zoekmachines mogelijk naar een specifiek citaat tezoeken: een beetje crawler onthoudt de volledige tekst van een internet-pagina. Vervolgens worden op deze tekst bewerkingen toegepast. Hoe vakereen bepaald woord wordt genoemd, hoe representatiever dat woord waar-schijnlijk is voor de inhoud. Voorbeeld: twintig keer ‘Willem van Hanegem’op een site geeft een sterkere indicatie dat de site de voormalige voetballerals onderwerp heeft, dan wanneer Van Hanegem maar eenmaal wordtgenoemd.

Met deze basale analyse komt een zoekmachine er niet. Wie halverwegede jaren negentig via een zoekmachine zocht naar medische informatie overmenselijke voortplanting, kwam niet zelden terecht op een pornosite. Dereden: websites, met name van het ranzige soort, namen massaal woorden-lijsten op met populaire zoektermen, om zo meer bezoekers naar hun siteste lokken.

Om dergelijke slimmeriken voor te zijn, maken zoekmachines tegenwoordiggebruik van zogeheten heuristische technieken: methoden om met behulpvan logische analyse een idee te krijgen van de inhoud van een website. Eenmethode daarvoor is het kijken naar woordverbanden. Als op een site gerela-teerde termen voorkomen als ‘voetbal’, ‘middenstip’ en ‘scheidsrechter’, zalde zoekmachine een seksueel getinte term of de naam van een automerknegeren. Verder zijn zoekmachines tegenwoordig in grote meerderheidronduit wantrouwend tegenover pagina’s waarop een en dezelfde term tien-tallen malen wordt herhaald.


24

Metadata

De naam zegt het al: metadata vormen informatie over informatie, ongeveerzoals boeken in een bibliotheek zijn ingedeeld op trefwoord. Metadatageven korte, beknopte informatie in de vorm van steekwoorden over deinhoud van de onderliggende webpagina. Zoekmachines gebruikten dezeinformatie vooral vroeger om een zoekvraag beter te koppelen aan de letter-lijke tekst van een website. Voorbeeld: een site waarop wijlen prins Bernhardtien keer wordt genoemd én waarvan de metadata zeggen dat het hier inder-daad een site met biografische informatie over prins Bernhard gaat, zal daar-door hoger eindigen bij een zoekvraag naar prins Bernhard dan een site zon-der of met andere metadata. Dat laatste is immers ook mogelijk: op een siteover wijlen prinses Juliana wordt Bernhard ook regelmatig genoemd, zonderdat de site hem als onderwerp heeft. Omdat misbruik van metadata eenvou-dig is, gebruiken steeds minder zoekmachines echter de hierin vervatte infor-matie.

Of en wat voor metadata een site bevatten, is eenvoudig te zien. Ga hiervoorin Internet Explorer naar de eerste pagina van een site. Klik op de rechter-muisknop en selecteer Bron weergeven of View source. In Firefox is de pro-cedure vrijwel hetzelfde, alleen moet hier via de rechtermuisknop View pagesource worden gekozen. Alternatief in Firefox is het gebruik van de toetsen-combinatie Ctrl+U.

Google heeft sommige vormen van metadata volledig afgezworen (voor deliefhebbers: het gaat dan om Meta name=”keywords”), maar er is geëxpe-rimenteerd met zoekmachines die de mogelijkheid bieden enkel op meta-data te zoeken. Het rendement van deze zoekmachines is zeer beperkt. Gamaar na: de eigenaar van de site bepaalt wat er in de metadata komt testaan. Dat biedt alle ruimte voor manipulatie. Metadata als enige bron vooreen zoekmachine werkt dus louter als de machine zich beperkt tot een seriebetrouwbare sites, waarvan de metadata gegarandeerd correct zijn.

Autoriteit

Het klinkt zo logisch: een zoekmachine kijkt ook naar de autoriteit van eensite om te bepalen hoe hoog een pagina moet eindigen in de zoekresultaten.Maar hoe weet een zoekmachine nu of een site belangrijk is?

Een van de slimste methoden om dit te doen – en daarom in gebruik bijzoekmachine Google – is om te kijken naar de mening van andere internet-gebruikers. Omdat een zoekmachine geautomatiseerd zijn werk doet en dusniet de internetgebruikers daadwerkelijk iets kan vragen, wordt een truc toe-

25


gepast. De zoekmachine kijkt naar het aantal keren dat andere websites eenkoppeling hebben opgenomen naar de onderhavige site.

Stel dat de zoekmachine in zijn digitale kaartenbak ziet dat in totaal twee-honderd websites een koppeling hebben opgenomen naar de websitewww.elsevier.nl en slechts honderd websites een koppeling bevatten naarwww.wolters-kluwer.com, dan zal www.elsevier.nl hoger uit de bus komendan www.wolters-kluwer.com als een zoekmachine gevraagd wordt naar‘uitgever’ te zoeken.

Een slimme zoekmachine als Google kijkt echter niet alleen naar het aantalinkomende links, maar ook naar de kwaliteit ervan. Zijn de tweehonderdsites die linken naar www.elsevier.nl allemaal volstrekt impopulaire ennauwelijks bijgehouden blogs, en de honderd sites die linken naarwww.wolters-kluwer.com juist actuele, hoog gewaardeerde sites van presti-gieuze universiteiten, dan is de kans groot dat de afweging van de zoek-machine alsnog in het voordeel van www.wolters-kluwer.com uitvalt. HoeGoogle bepaalt of een linkende site belangrijk is? Simpel: door te kijken naarde sites die dáár weer naar linken – enzovoort. Wilt u meer details, leest udan en.wikipedia.org/wiki/PageRank.


26

Afbeelding 2.6 Het PageRank-algoritme: de wijze waarop Google hetbelang van een pagina vaststelt. Eitje toch?

ir5-h2-1 Een andere manier om de mening van internetgebruikers mee te nemen inde beoordeling, is te kijken naar hun klikgedrag. Stel dat een zoekmachineop de zoekvraag ‘uitgever’ www.wolters-kluwer.com op de eerste plaatstoont, en www.elsevier.nl op de tweede plek. Vervolgens blijkt echter datde overgrote meerderheid van alle zoekers voor de nummer twee kiest. Eenzoekmachine kan dan besluiten om www.elsevier.nl voortaan maar op deeerste plaats te zetten, omdat deze site blijkbaar beter voldoet aan de ver-wachtingen van zoekers.

Spamdexing

Het is hiervoor even aan de orde gekomen: het kan lonen om zoekmachineste foppen. Sommige bedrijven specialiseren zich hier zelfs in. Tegen betalingbeloven ze een site hoger te laten eindigen in de resultaten van bekendezoekmachines. Zo wist een slimme Nederlandse autohandelaar met behulpvan de kennis onder het kopje ‘Autoriteit’ zijn eigen bedrijf als hoogste telaten eindigen voor wie via Google zocht naar een bekend automerk inNederland. Hij had vele duizenden nepwebsites gecreëerd die allemaal eenkoppeling bevatten naar zijn eigen site. De straf van Google was niet mals:toen het bedrijf ontdekte dat het belazerd was, werd het desbetreffendebedrijf onmiddellijk onder in de zoekresultaten gezet. Bovendien pasteGoogle de eigen spidersoftware aan. De truc werkt tegenwoordig niet meer.Moraal van het verhaal: bedrog loont niet, en wie zijn site wil promoten,doet er beter aan om de inhoud en bijbehorende metadata te verbeteren.Terzijde: mocht u geïnteresseerd zijn in het verbeteren van de score van desite, ook wel Search Engine Optimization genoemd, dan biedtwww.seomoz.org/article/search-ranking-factors een aardig vertrekpunt.

Bediening van zoekmachines

Iedere zoekmachine heeft een eigen gebruiksaanwijzing en eigen specialeopdrachten. Verderop komen met name de bijzondere eigenschappen vanGoogle uitgebreid aan de orde. Maar er zijn ook overeenkomsten tussenzoekmachines. Deze worden hieronder toegelicht.

Booleaanse operatoren

Booleaanse operatoren ontlenen hun naam aan de Britse wiskundige en filo-soof George Boole (1815-1864), wiens werk ook nu nog wordt toegepast inmoderne zoekmachines. Booleaanse operatoren, soms in het spraakgebruikfoutief aangeduid als booleans, zijn logische opdrachten waarmee een zoek-machine kan worden verteld iets wel of juist niet te doen.

27


Ze worden in hun oorspronkelijke vorm altijd in hoofdletters geschreven, alhebben sommige zoekmachines tegenwoordig andere manieren om boole-aanse operatoren te gebruiken. In hoofdstuk 3 en 4 komen we daarop terug.De belangrijkste booleaanse operatoren zijn:

2h005 • AND AND vertelt een zoekmachine dat deze de woorden aan weers-kanten van AND beide moet meenemen in een zoekvraag. De opdrachtfiets AND fietsenmaker leidt dus tot pagina’s waarop zowel het woordfiets als fietsenmaker voorkomt. Goede zoekmachines, zoals Google,zoeken standaard met de booleaanse operator AND.

• OR OR is vergelijkbaar met AND; de opdracht werkt op de woordenlinks en rechts van OR. Wie zoekt op chocola OR chocolade krijgt duspagina’s waarop alleen chocola staat én pagina’s waarop alleen choco-lade staat, maar ook pagina’s waarop beide termen voorkomen. OR ishandig voor wie wil zoeken op verschillende spellingsvarianten van eenwoord of naam, en kan ook worden gebruikt om te zoeken naar de com-binatie van een persoon en meerdere onderwerpen. Einstein relati-

vity OR peace zoekt naar de beroemde geleerde in documenten dieover vrede of relativiteit gaan. (Of over beide, maar het aantal pagina’swaarop Einstein in combinatie met beide onderwerpen wordt genoemd,is vermoedelijk nogal beperkt). Slechte zoekmachines zijn eraan te her-kennen dat ze standaard met OR zoeken. De reden hiervoor is simpel:dit levert meer zoekresultaten op, zodat het lijkt alsof de zoekmachinegroter is dan in werkelijkheid het geval is.


28

Afbeelding 2.7 George Boole bewijst dat wiskundigen wel degelijk eenmannelijke kaaklijn kunnen hebben.

• NOT Een vaak onderschatte, maar uiterst nuttige booleaanse operator.NOT vertelt de zoekmachine dat het resultaat een bepaalde term abso-luut niet mag bevatten. Hoewel het op het eerste gezicht nogal onzinniglijkt om de zoekmachine te vertellen waarnaar deze niet moet zoeken, isNOT erg handig om zoekresultaten uit te dunnen. Wie zoekt naar degeleerde Krajicek, maar geen pagina’s over de voormalige Nederlandsetennisser wil krijgen, voegt aan zijn zoekvraag simpel NOT tennis toe.

• NEAR Waar AND de zoekmachine vertelt dat twee termen beide opeen pagina moeten voorkomen, is NEAR nog wat specifieker: de termenmoeten dicht bij elkaar staan, meestal met maximaal twintig woordentussenruimte. Dit is handig, want de zoekopdracht Wim NEAR Kok levertniet alleen pagina’s op waarop Wim Kok staat, maar ook alle weten-schappelijke publicaties van ‘Kok, Wim’. Helaas wordt NEAR tegenwoor-dig nauwelijks nog ondersteund.

• Wildcards Ondergeschikt aan het belang van booleaanse operatoren,maar niettemin nuttig bij zoekmachines die ze ondersteunen, zijn wild-cards, ook wel jokers geheten. Een wildcard is het symbool * en wordtgebruikt om een ontbrekend of variabel gedeelte van een zoekvraag opte vullen. Voorbeeld: “De * valt niet ver van de boom” zal resulta-ten opleveren met ieder willekeurig woord op de plek van de *. De wild-card is dus uitstekend geschikt om te gebruiken als u op zoek bent naareen exact citaat, maar niet meer precies weet hoe dit citaat ook alweerluidde. Sommige zoekmachines staan het ook toe om een wildcard ineen woord te gebruiken. Voorbeeld: “Jans*en” levert zowel pagina’s opmet de term ‘Jansen’ als ‘Janssen’. Waar het gebruik van dergelijke wild-cards in 2004, bij het verschijnen van de eerste editie van dit boek, nognut had, is Google anno 2010 zo slim geworden dat de machine in veelgevallen zelf zal zoeken op meerdere varianten van een woord. Dat heeftzo weer zijn eigen nadelen, want soms wilt u dat helemaal niet. Dwing indat geval Google om bij de les te blijven door een plusteken vast te plak-ken aan de voorkant van de zoekterm. Voorbeeld: +Jansen.

29


Bediening van internetgidsen

Enkele bijzondere internetgidsen komen verderop in het boek uitgebreid aande orde. Meer algemeen gelden voor het bedienen van internetgidsen devolgende wenken.

Rubrieksindeling

Internetgidsen plaatsen hun lemma’s in een rubrieksindeling die is opge-bouwd volgens een soort boomstructuur. Dit maakt het voor de redacteurenvan de internetgids eenvoudiger om sites te classificeren. Een goed voorbeelddaarvan is te zien op www.dmoz.nl, een internetgids die door vrijwilligerswordt bijgehouden. Deze rubrieksindelingen vertonen onderling grote over-eenkomsten en dus is het raadzaam om er goede studie van te maken bijeen internetgids die u veel gebruikt. Die kennis komt ook bij andere zoek-machines weer van pas.

In het algemeen loont het om voordat u een zoektocht via een internetgidsbegint, eerst te bedenken in welke rubriek een bepaalde gezochte site zichzou kunnen bevinden. Zoekt u naar de site van een ambassade van een bui-tenlandse mogendheid, dan kan het bijvoorbeeld zinvol zijn om te beginnenbij de rubriek Government (in het geval van http://dir.yahoo.com) of derubriek Regionaal (een anglicisme waaronder Nederlandse internetgidsenbuitenlandse sites plaatsen, zie bijvoorbeeld www.dmoz.nl).


30

Afbeelding 2.8 De internetgids DMOZ bestaat bij de gratie van vrijwilligers.

2h006Zoekveld

Hetzelfde invoerveld dat zo karakteristiek is bij veel zoekmachines ontbreekttegenwoordig ook niet bij de meeste internetgidsen. Waarom is een raadseldat qua onbegrijpelijkheid vergelijkbaar is met de Nederlandse gewoonte omop Koninginnedag de jeugd vuilnis op straat te laten verkopen.

Het invoerveld ondergraaft de inherent logische rubrieksindeling van eeninternetgids volledig. Niet zelden leidt het gebruik ervan tot volkomen onzin-nige resultaten. De site kan immers alleen een antwoord geven op basis vande beschrijvingen die de redacteuren aan de diverse opgenomen sites heb-ben gegeven. Deze beschrijvingen zijn bedoeld om door mensen begrepente worden, niet om doorzoekbaar te zijn, met alle gevolgen van dien.

Een gunstige uitzondering is de internetgids van Google opdirectory.google.com of directory.google.nl. Deze kan redelijk goedoverweg met zoekvragen via het invoerveld. Desondanks is het jammer dateigenaren van internetgidsen met het invoerveld hun bezoekers denken eenplezier te doen, terwijl het resultaat van het gebruik ervan meestal louterafschrikt.

Kenmerken van goede zoekmachines

en internetgidsen

Verderop in dit boek komen, zoals gezegd, specifieke zoekmachines eninternetgidsen aan de orde. Een volledige opsomming kan echter alleen alvanwege ruimtegebrek niet gegeven worden: er zijn immers honderden, zoniet duizenden zoekmachines en internetgidsen. Bovendien wordt hun aan-tal vrijwel dagelijks groter. Daarom treft u hieronder een lijst kenmerken aanwaarmee u zelf kunt beoordelen of een specifieke zoekmachine of internet-gids aan basiskwaliteitseisen voldoet.

Scheiding commercie en inhoud

Zonder enige twijfel de belangrijkste toetssteen voor alle zoekmachines eninternetgidsen. Wie via Google zoekt, zal regelmatig aan de rechterkant vanhet scherm een rij duidelijk als zodanig aangegeven advertenties zien. In zo’ngeval is er niets aan de hand: het is niet meer dan logisch dat een zoek-machine of internetgids gemaakte kosten wil terugverdienen. U leest per slotvan rekening ook nog steeds een krant ondanks de grote aantallen adverten-ties daarin. Het wordt gevaarlijk wanneer redactionele inhoud en commerciezich gaan vermengen. Dit vaststellen is overigens lang niet altijd even een-

31


voudig. Een belangrijke indicatie is ironisch genoeg het ontbreken van adver-tenties. In dat geval zijn ze er waarschijnlijk wel, maar worden ze simpelwegniet als zodanig aangegeven, met als gevolg dat u zonder het te weten eencommercieel en dus subjectief antwoord op een zoekvraag kunt krijgen.Oordeel overigens niet te snel: sommige licht anarchistische sites alswww.dmoz.nl bevatten geen advertenties uit ideële motieven. In dat soortgevallen is op de site echter vrijwel altijd een toelichting te vinden over hetredactionele beleid (zie ook de subparagraaf Transparantie).

Hulp

Zelfs bij een plantenspuit zit meestal een gebruiksaanwijzing, dus die magook bij een internetgids of zoekmachine niet ontbreken. Is dat wel het geval,dan nemen de makers hun eigen site niet serieus, wat bij voorbaat ernstigetwijfels oproept over de inhoud. Een Help-functie, veelal te herkennen aan(inderdaad) het woordje ‘Help’ ergens op de pagina, bevat (als het goed is)niet alleen tips voor beginners, maar is ook voor gevorderden vaak essen-tieel. Op de hulppagina’s behoren namelijk alle speciale functies van de des-betreffende site te worden beschreven en toegelicht. Een zoekmachine ofinternetgids zonder hulpfunctie is als een Formule 1-wagen op de handrem:het rijdt, maar met de hendel naar beneden gaat het net wat vlotter.

Transparantie

Geeft de site duidelijkheid over wat er gebeurt met gegevens die de eigena-ren via de zoekmachine of internetgids verzamelen, bijvoorbeeld in de vormvan een privacy statement? Is bekend hoe de site omgaat met adverteerders?Wordt duidelijk hoe de inhoud van de site tot stand komt en onder welkeregels een eventuele redactie werkt? Is er een manier om in contact tekomen met de makers? Bevat de site informatie over het bedrijf dat verant-woordelijk is voor de inhoud? Duidelijkheid over het hoe en waarom vaneen site is op internet geen pre, maar een voorwaarde. Waar rook is, is in ditgeval niet zozeer vuur maar een enorme vlammenzee. En wilt u voor uwinformatie afhankelijk zijn van een mogelijk dubieuze bron terwijl er keusgenoeg is?


32

Google

Hoewel het de meest gebruikte zoekmachine ter wereld is,benutten veel researchers de mogelijkheden van Googleonvoldoende. Feit is dat de kracht van Google die van

alle zoekmachines overtreft. Dat wekt op zijn beurt zo veelwrevel op dat er geen week voorbij gaat of het einde van dezezoekmachine wordt voorspeld. Allemaal kinnesinne: wie metGoogle zoekt, hoeft zich er zeker niet toe te beperken, maarzonder Google kan geen researcher.


De basismogelijkheden van Google gebruiken.

Hoe de geavanceerde opties van Google werken.

Welke diensten Google aanbiedt naast het reguliere zoekgedeelte.

3

De basismogelijkheden van Google

Google ziet er in eerste instantie uit als iedere andere zoekmachine en wel-licht daarom wordt de kracht van Google vaak onderschat. Een andere redenis dat wie geen kennis heeft van de mogelijkheden van Google, die ook nietzal gebruiken.

.com versus .nl

Het verschil tussen www.google.nl en www.google.com zit verbor-gen in de taalinstellingen: bij een bezoek aan www.google.nl gaat dezoekmachine ervan uit dat u Nederlander bent en biedt deze bijvoor-beeld standaard de mogelijkheid om louter Nederlandse pagina’s alsresultaat weer te geven. Ook als u die optie niet selecteert, zult umerken dat de ‘Nederlandse’ variant van Google een sterke voorkeurvertoont voor binnenlandse zoekresultaten. De site www.google.combevat de standaardversie van Google. Google heeft zijn eigenaardig-heden: soms zult u bij een bezoek aan www.google.com auto-matisch worden doorgestuurd naar www.google.nl. Hebt u daar geenbehoefte aan, selecteer dan Google.com in English in het Google.nl-scherm. Het gebruik van de Engelstalige Google is in veel gevallenaan te raden, al is het maar omdat nieuwe foefjes over het algemeeneerst in de internationale Google-variant worden geïntroduceerd.

De belangrijkste fout die Google-gebruikers maken, is dat ze geen rekeninghouden met de grootte van Google. Die is enorm en wordt geschat op enke-le tientallen miljarden pagina’s. Toch behandelen veel onervaren researchersGoogle nog altijd als een zoekmachine met een geheugen als een vergiet.Want hoe anders is het te verklaren dat veel gebruikers in het zoekvensterslechts één of twee woorden invullen, uit angst een resultaat te missen?

Google versus andere zoekmachines

Een belangrijk verschil tussen Google en andere zoekmachines is dehoeveelheid in de index opgenomen unieke pagina’s: die is groterdan waar ook. Hoewel andere zoekmachines hun waarde hebben alsaanvulling, moet Google altijd het startpunt zijn.

Een belangrijke stelregel bij het gebruik van Google – en iedere zoekmachinedie deze naam waard is – luidt: maak het de zoekmachine zo lastig mogelijk.Het is zinvoller om zes zoekwoorden in te voeren en slechts 25 resultatenterug te krijgen, dan twee zoekwoorden in te vullen en er drie miljoen tezien.

Hoofdstuk 3 – Google

34

Van die drie miljoen bekijkt u er hoogstens enkele tientallen, waardoor u netzo goed resultaten over het hoofd ziet, namelijk bijna drie miljoen pagina’s.Vergeet de illusie van volledigheid, die bestaat niet op internet (noch elders inhet leven, maar dit is geen filosofieboek). Door Google precies te vertellen watu wilt, behoudt u tenminste zelf de controle over wat u niet te zien krijgt.

32 woorden

Google kan maximaal 32 zoekwoorden tegelijk verwerken. Maakgebruik van die ruimte! Aan te veel zoekresultaten hebt u niets, diekunt u toch niet allemaal bekijken.

3maxquery Er zijn grofweg twee manieren om te zoeken in Google: via het standaard-venster of via het venster Geavanceerd zoeken. Het standaardvenster is tevinden op www.google.nl (voor Google Nederland) of www.google.com(de internationale versie van Google); Geavanceerd zoeken benadert u doorvanaf het hoofdvenster op Geavanceerd zoeken (Advanced Search) te klik-ken. Beide bieden dezelfde functionaliteit, maar het venster Geavanceerdzoeken is eenvoudiger te bedienen. Omdat bij ieder invoerveld in het ven-

35


Afbeelding 3.1 Over het algemeen is een gebrek aan zoekresultaten nietecht een probleem.

Afbeelding 3.2 Google kan maximaal 32 zoekwoorden tegelijk verwerken.

ster Geavanceerd zoeken een equivalent in het standaard Google-vensterhoort, komen beide tegelijkertijd aan de orde. Het verdient overigens devoorkeur om van het venster Geavanceerd zoeken een zogeheten bookmarkof bladwijzer te maken, zodat u deze pagina eenvoudig kunt terugvinden.Hoe dit moet, hebt u kunnen lezen in hoofdstuk 1.

3h0023advsearch Boven in het venster Geavanceerd zoeken ziet u een blauw vak met daarinvier invoervelden. Dit bevat de basisfunctionaliteit van Google (oftewel demanier waarop Google gebruikmaakt van een aantal booleaanse operatoren;zie hoofdstuk 2). Deze regels worden in de volgende paragrafen besproken.


36

Afbeelding 3.3 U bereikt het venster Geavanceerd zoeken door naarwww.google.nl te gaan en in dit venster op Geavanceerd zoeken te klikken.

Afbeelding 3.4 Bij de internationale versie van Google op www.google.comheet Geavanceerd zoeken Advanced Search.

3h003Met alle woorden

Dit veld doet precies hetzelfde als het standaardvenster van Google. Als uhier iets invult, krijgt u pagina’s terug waarop alle woorden voorkomen dieu hebt ingevuld. In booleaanse-termen: Google gebruikt hier standaardAND.

Wilt u bijvoorbeeld zoeken naar pagina’s die zowel over chimpansees alsbonobo’s gaan, dan is dit het veld dat u moet hebben. Er is overigens eenuitzondering op de regel dat Google standaard op alle ingevulde woordenzoekt. Sommige veelvoorkomende termen (de, het, een, and, the) wordendoor Google genegeerd. Zoek maar eens op Bert en Ernie: u zult merken

37


Afbeelding 3.5 Het venster Geavanceerd zoeken. In het bovenste veldbevinden zich de basisfuncties van Google.

Afbeelding 3.6 Het zoeken naar Bert en Ernie zonder +…

dat er ook zoekresultaten bijstaan waarbij het woordje ‘en’ niet op de paginavoorkomt, zoals Engelstalige pagina’s. U zult het wellicht niet vaak gebruiken,maar in dergelijke gevallen kunt u Google dwingen toch te zoeken op hetdesbetreffende woord door er aan de voorkant een + aan vast te plakken(zonder spatie tussen de + en het door Google genegeerde woord). In hetgeval van Bert en Ernie moet u dan Bert +en Ernie invoeren. Vergelijk hetaantal treffers: in het laatste geval krijgt u er minder.

3h0043h005Met de exacte woordcombinatie

Het gebruik van met alle woorden heeft een groot nadeel. Wie zoekt naarWim Kok, krijgt behalve sites over de voormalige regeringsleider ook sitesterug waarop zowel Wim de Bruijn als uitgeverij Kok uit Kampen wordengenoemd. Met alle woorden garandeert dat de ingevulde woorden op depagina voorkomen, maar zegt niets over de plek van die woorden. Doorgebruik te maken van het invoerveld met de exacte woordcombinatie kuntu eventueel leed afwenden.

Wie op deze plek Wim Kok typt, zal alleen pagina’s terugzien waarin dezetwee woorden in deze exacte volgorde voorkomen. Dit is niet alleen handigvoor persoonsnamen, maar ook bijvoorbeeld voor het achterhalen van decontext van citaten of zinnen uit boeken.


38

Afbeelding 3.7 …en met +.

U kunt ook in het standaardvenster van Google deze zoektechniek gebrui-ken. Zet daartoe de zoekterm tussen aanhalingstekens, dus: ”Wim Kok”.

Punt!

Door in plaats van spaties punten te typen, kunt u Google vertellendat de zoekmachine moet zoeken op de exacte woordcombinatie.Voorbeeld: Wim.Kok geeft hetzelfde resultaat als “Wim Kok”.

Met een van deze woorden

‘Beroerde’ zoekmachines als Ilse zoeken standaard op deze manier, waarbijalle pagina’s worden getoond waarop een of meer van de woorden voor-komen die u invult. Het gevolg is dat wie op Vrij Nederland zoekt, allepagina’s krijgt waarop of het woordje Vrij, of het woordje Nederland of decombinatie voorkomt. Dat levert dus veel meer resultaten op dan zoeken viamet alle woorden of met de exacte woordcombinatie.

39


Afbeelding 3.8 Dit levert hetzelfde resultaat op als…

Afbeelding 3.9 …dit.

3h0103h011 Toch heeft deze optie nut. Stel dat u moet zoeken naar informatie over deprimatoloog Frans de Waal. Meer specifiek: u wilt weten wat hij over deapensoorten chimpansees en bonobo’s heeft gezegd. In dat geval vult u bijmet de exacte woordcombinatie natuurlijk Frans de Waal in. Maar daarkunt u chimpansees en bonobo’s niet achter plaatsen: Google zou dan zoe-ken naar pagina’s waarop de tekst “Frans de Waal chimpansees bonobo’s”voorkomt. Deze twee termen zet u dus neer bij met een van deze woorden.Het voordeel daarvan is dat u pagina’s terugkrijgt waarop slechts één vanbeide apensoorten hoeft voor te komen. Had u chimpansees en bonobo’s inhet eerste invoerveld geplaatst, dan had u alleen pagina’s gezien waaropFrans de Waal in combinatie met beide diersoorten wordt genoemd. U zultzien dat Google het woordje OR plaatst tussen de woorden die u bij met eenvan deze woorden hebt ingevuld. OR is de gelijknamige booleaanse opera-tor uit hoofdstuk 2.


40

Afbeelding 3.10 Deze zoekopdracht…

Afbeelding 3.11 …levert slechts weinig resultaten op.

3h0083h009 Wilt u Google laten kiezen uit meerdere woordcombinaties, dan kan datook. Gebruik hiervoor aanhalingstekens om de verschillende woordgroepenvan elkaar te scheiden. Wilt u pagina’s waarop de Ford Sierra of de Volks-wagen Golf voorkomen, dan vult u dus “Ford Sierra” “Volkswagen Golf”

in. Google zal automatisch het OR-commando toevoegen tussen beidewoordcombinaties. U kunt natuurlijk ook via de gewone Google-zoekpaginauw opdracht invoeren. Wel moet u dan handmatig de OR-opdracht toevoe-gen. De zoekopdracht wordt dan “Ford Sierra” OR “Volkswagen Golf”.

41


Afbeelding 3.12 Terwijl het gebruikmaken van de optie met een van dezewoorden…

Afbeelding 3.13 …de hoeveelheid nuttige pagina’s drastisch uitbreidt.


42

Afbeelding 3.14 Bij de Engelstalige variant van Geavanceerd zoeken laatGoogle onmiddellijk zien waar de aanhalingstekens en de OR-opdrachtmoeten staan.

Afbeelding 3.15 U kunt aanhalingstekens gebruiken om woordgroepen aante geven op de regel Met een van deze woorden…

Afbeelding 3.16 …Google zal automatisch op de juiste plek het OR-commando toevoegen.

Spreid uw kansen

Op zoek naar een persoon maar u weet de exacte spelling van zijn ofhaar naam niet? Zoek dan vanaf het standaard Google-venster vol-gens de notatie “Eerste mogelijke spelling van naam” OR

“Tweede mogelijke spelling van naam”. Als u Henk Jansen moethebben, maar u twijfelt over het aantal s’en in zijn achternaam, wordtde zoekopdracht dus “Henk Jansen” OR “Henk Janssen”. Gebruiktu het scherm Geavanceerd zoeken, typ dan “Henk Jansen” “Henk

Janssen” in het invoervak met een van deze woorden. De Engels-talige versie van Geavanceerd zoeken (Advanced Search) biedt bijone or more of these words wel drie aparte velden waarvan u er indit geval twee kunt gebruiken om de naam van Henk Jans(s)en in tevoeren.

Zonder de woorden

Dit lijkt een eigenaardig invoervak. Waarom zou u immers op iets niet willenzoeken? Toch is dit invulveld, het equivalent van de booleaanse operatorNOT uit hoofdstuk 2, erg nuttig. Het maakt het mogelijk om snel te schiftenin grote hoeveelheden informatie. Stel dat u op zoek bent naar informatieover de wiskundige Krajicek, dan loopt u een behoorlijke kans veel sites overde gelijknamige tennisser voor uw neus te krijgen. Door bij zonder de woor-den tennis en Richard te typen, reduceert u die kans behoorlijk. Perfectwerkt deze methode natuurlijk niet. Een site waarop Richard Krajicek enkelwordt genoemd als ‘Wimbledon-winnaar Krajicek’, wordt op deze manierniet weggefilterd.

De functionaliteit zonder de woorden is ook via het standaardvenster vanGoogle te gebruiken. Daartoe koppelt u een minteken aan het woordwaarvan u niet wilt dat het in de zoekresultaten voorkomt. In het geval vanKrajicek wordt de opdracht dan Krajicek -tennis -Richard. De min moetzonder spatie aan het te negeren woord voorafgaan.

43


Afbeelding 3.17 Uiteraard is het ook mogelijk om het zoekcommando ORhandmatig toe te voegen via het gewone Google-zoekscherm.

Het moge overigens duidelijk zijn dat zonder deze woorden nooit alleenmag worden gebruikt, maar altijd in combinatie met ten minste één anderinvoerveld. U moet Google immers altijd iets geven waarnaar hij wél kanzoeken. Anders valt er ook niets uit te filteren.


44

Afbeelding 3.18 U zoekt op Krajicek…

Afbeelding 3.19 …en krijgt allemaal pagina’s over de bekende tennissersMichaëlla en Richard Krajicek.

Afbeelding 3.20 Door het veld zonder de woorden in te schakelen…

Afbeelding 3.21 …reduceert u het aantal pagina’s over tennis dramatisch.

Google Dance

U krijgt op de ene computer andere zoekresultaten via Google daneen collega of kennis met dezelfde opdracht? Dan bent u slachtoffergeworden van de zogeheten Google Dance. Google bestaat uit meer-dere computers die verschillende zoekresultaten kunnen geven opdezelfde vraag. Vermoedelijk test Google op deze manier nieuwetoevoegingen aan haar dienst. Op www.seochat.com/googledance iste zien hoe de Google Dance in zijn werk gaat.

3h020Op datum zoeken

Last van te veel oude pagina’s bij het zoeken? Google kent de mogelijkheidom de zoekresultaten te beperken tot die van de laatste drie maanden, zesmaanden of het laatste jaar. In de praktijk werkt deze functie niet altijd evengoed, hoewel ze de laatste jaren steeds beter is gaan functioneren. Toch pro-beren veel sites nog steeds Google voor de gek te houden door net te doenalsof pagina’s veel nieuwer zijn dan ze zijn.

Zo denken deze sites meer bezoek te genereren, omdat internetgebruikersen zoekmachines grosso modo een voorkeur hebben voor actuele pagina’s.Een alternatief is daarom om bij met een van deze woorden een aantalrecente jaartallen in te vullen, in de hoop dat dit jaartal in de tekst van depagina’s voorkomt die u zoekt. U kunt natuurlijk ook slechts één jaartalgebruiken, maar dan loopt u de kans wel erg weinig resultaten terug te krij-gen. Een honderd procent efficiënte methode om op datum te zoeken,bestaat helaas niet.

45


Afbeelding 3.22 Google Dance zet de resultaten van de ‘verschillendepersoonlijkheden’ van Google naast elkaar.


46

Afbeelding 3.23 Google biedt een mogelijkheid om te zoeken naar recentedocumenten. Deze levert echter sterk wisselende resultaten op.

Afbeelding 3.24 Een alternatief is om te zoeken naar een aantal jaartallen,waarvan er ten minste eentje in de tekst van de gezochte documenten moetvoorkomen. Hiervoor gebruikt u de functie met een van deze woorden.

Afbeelding 3.25 In de praktijk leidt het zoeken op jaartallen soms totbetere resultaten.

Speciale functies van Google

Google bezit een aantal meer geavanceerde mogelijkheden. Sommige daarvanzijn uniek voor Google, andere niet, maar allemaal zijn ze bijzonder nuttig.

Een site doorzoeken

Niet alle sites hebben een eigen zoekfunctie en als ze er wel over beschik-ken, dan is de kwaliteit vaak matig. Google schiet gelukkig te hulp, en welmet een functie die het mogelijk maakt om alleen zoekresultaten te retour-neren die zich op een bepaalde website bevinden. Dat kan handig zijn als ubijvoorbeeld alle pagina’s wilt hebben op www.amsterdam.nl die het woord‘begroting’ bevatten.

Er zijn twee manieren om deze functie te gebruiken. U kunt naar het vensterGeavanceerd zoeken gaan en daar in het veld Domein de website invullenwaartoe u wilt dat Google zich beperkt. Voer hier alleen de laatste tweegedeelten van het siteadres in. Dus niet: www.amsterdam.nl, maar amster-dam.nl.

site:

Wilt u alle pagina’s zien die Google van een bepaalde website in deaanbieding heeft? Zoek dan alleen op site:naamvansite.nl en klikop De zoekbewerking herhalen met de weggelaten resultaten alsdeze tekst onder in de Google-resultaten verschijnt.

De tweede manier is om in het standaardscherm van Google de opdrachtsite: te gebruiken. Aan site: koppelt u vervolgens de naam van de websitewaarbinnen u wilt zoeken. Net als bij de eerste methode laat u het eerstegedeelte van het siteadres weg. Zoeken binnen www.amsterdam.nl doet udus met de opdracht site:amsterdam.nl.

47


Afbeelding 3.26 Bij het invoerveld Domein typt u de naam van de website,zonder voorvoegsels als www. In dit geval typt u bij domein amsterdam.nlen bij zoek resultaten met alle woorden de term begroting, om te zoekennaar documenten binnen de site van de gemeente Amsterdam die deze termbevatten.

Landen doorzoeken

U kunt de opdracht site: ook gebruiken om binnen een bepaald landte zoeken. Dat doet u door site: te combineren met de landcodes inappendix B, achter in dit boek. Voor Nederland is de internetland-code .nl. Zoeken binnen Nederlandse sites doet u dus door site:.nlin te voeren, of bij het invoerveld Domein in het venster Geavan-ceerd zoeken .nl te typen. Het is van belang dat er een punt staatvoor de landcode.


48

Afbeelding 3.27 Met de opdracht site: kunt u binnen een bepaald domeinzoeken zonder naar het venster Geavanceerd zoeken te hoeven gaan.

Afbeelding 3.28 Door de opdracht site: te koppelen aan een van de land-codes uit appendix B, beperkt u de zoekresultaten tot websites die geregi-streerd staan in dat land.

3h026 Een kanttekening: met deze functie doorzoekt u uiteraard alleen doorGoogle bekeken pagina’s. Dit zijn niet per se alle pagina’s die een site bevat:geen zoekmachine op internet is immers compleet.

Verdwenen documenten terughalen

Vroeger – we praten nu over lang geleden, zo rond 1998 – kwam het regel-matig voor: de zoekmachine liet een veelbelovend resultaat zien, u klikteerop en het resultaat was een melding in de trant van ‘Page not found’ of‘Error 404’.

Ook met Google kan dat gebeuren, maar nodig is het niet. Google beschiktnamelijk over een bijzondere eigenschap. Op het moment dat deze zoek-machine een site bezoekt, maakt Google gelijk een kopie voor zichzelf. Hetgoede nieuws: die kopieën zijn op te vragen. Op het moment dat u viaGoogle op een pagina terechtkomt die niet meer bestaat, kunt u terugvallenop deze veiligheidskopie.

De veiligheidskopie benadert u door in het venster met zoekresultaten op detekst In cache of Cached te klikken. Deze woorden vindt u op de ondersteregel van een zoekresultaat, na de groene tekst. Een waarschuwing: dezecacheversie of veiligheidskopie is niet altijd even actueel. Het is immers dekopie die Google maakte bij het laatste bezoek aan de desbetreffende site.Dat kan alweer even geleden zijn. Houd er dus rekening mee dat de infor-matie die u op deze manier verkrijgt, verouderd kan zijn.

Laat Google arceren

Een bijkomend voordeel van het gebruik van de cachefunctie is datGoogle de gebruikte zoekwoorden in de tekst van de doelpaginaarceert. Dat kan handig zijn om snel de gezochte termen in een langetekst terug te vinden. Overigens kunt u ook de toetsencombinatieCtrl+F gebruiken om binnen een pagina te zoeken.

U kunt de cachefunctie ook gebruiken om informatie te lezen die website-beheerders liever voor zichzelf houden. Om zo hoog mogelijk in de zoek-resultaten te eindigen, geven sommige site-eigenaren Google ongehinderdtoegang tot alle informatie op de site, zich niet realiserend dat Google me-teen een kopie maakt. Als u om een wachtwoord wordt gevraagd bij het klik-ken op een zoekresultaat of u wordt verplicht om u te registreren voor toe-gang tot een site, dan kunt u dat soms omzeilen door terug te gaan naar hetvenster met zoekresultaten en daar op In cache te klikken.

49


Websitebeheerders zijn uiteraard ook niet op hun achterhoofd gevallen ennemen steeds vaker tegenmaatregelen. Zo zijn veel Amerikaanse kranten,wiens archieven vaak gratis waren in te zien door gebruik van In cache, ertoeovergegaan om gedeelten van hun sites af te schermen van Googles cache-functie. Het resultaat daarvan is dat niet bij alle zoekresultaten de woordenIn cache staan. In dat geval kunt u altijd nog proberen om een passendwachtwoord te vinden op de site www.bugmenot.com.

3h029Zoeken op documenttype

Vrijwel alle zoektochten op internet eindigen op een zogeheten HTML-pagina: een internetpagina die is geschreven in de opmaaktaal HTML, eenafkorting die staat voor HyperText Markup Language. Op internet zwervenechter veel meer soorten documenten. Een aantal daarvan wordt doorGoogle herkend en in de zoekindex opgenomen. Dat zijn:

• Adobe Acrobat PDF Een afkorting voor Portable Document Format: indit soort documenten staan opgemaakte teksten inclusief eventueel foto-en illustratiemateriaal. Documenten in PDF zien er altijd hetzelfde uit,ongeacht de computer waarop ze worden bekeken.

• Adobe PostScript Populair onder vormgevers voor het opslaan vanopgemaakte pagina’s. Niet interessant voor het gros der researchers.

• Autodesk DWF Ontwerpers slaan tekeningen van hun bouwsels somsop in DWF-bestanden. U hebt een speciaal programma nodig om dezeDWF-bestanden te kunnen bekijken: www.autodesk.com/designreview-download.


50

Afbeelding 3.29 De cachefunctie is nuttig om verdwenen pagina’s terug tevinden, maar ook om toegang te krijgen tot pagina’s waarvoor u normaalgesproken geregistreerd moet zijn.

• Google Earth KML Verderop in dit hoofdstuk komt het programmaGoogle Earth aan de orde, waarmee u satellietbeelden op uw computerkunt bekijken. KML-bestanden werken samen met Google Earth, bijvoor-beeld om u snel naar een bepaalde, interessante locatie te leiden.

• Google Earth KMZ Feitelijk hetzelfde als KML-bestanden, met dit ver-schil dat KMZ-bestanden gecomprimeerd zijn. Oftewel: de inhoud vande bestanden is op een ingewikkelde manier kleiner gemaakt.

• Microsoft Excel Financiële informatie staat vaak in Excel-bestanden.Excel is een zogeheten spreadsheetprogramma, bedoeld om grote hoe-veelheden cijfers te ver- en bewerken. Het Microsoft-programma Excelwordt verder gebruikt om informatie op te slaan die baat heeft bij eengestructureerde indeling, zoals tabellen met adresgegevens.

• Microsoft PowerPoint Populair bij iedereen die regelmatig presentatiesgeeft en berucht bij wie ze moet bijwonen: in PowerPoint kunnen sheetsworden opgeslagen voor gebruik bij lezingen, presentaties en (saaie) par-tijen. Computerexpert Clifford Stoll zei over PowerPoint: “It’s a perfectway of delivering a terrible talk” (zie verder www.zachtei.nl/presentatie.ppt).

• Microsoft Word Het bekende formaat waarin Microsoft Word tekst-bestanden opslaat.

• Rich Text Format De armeluivariant van Microsoft Word, met mindermogelijkheden dan zijn grote broer. Het bij Windows geleverde Word-pad slaat documenten op in dit formaat.

• Shockwave Flash Voor animaties wordt op internet vaak het Flash-bestandsformaat gebruikt.

3h030 Met Google is het mogelijk om specifiek op een van deze documentsoortente zoeken. Ga daartoe naar het venster Geavanceerd zoeken en klik bij deregel Bestandsformaat op Elk formaat. (Klikken op het kleine zwarte pijltjerechts daarvan levert hetzelfde resultaat op.) Er wordt een keuzelijst weer-

51


Afbeelding 3.30 Klikken op Elk formaat of op het zwarte pijltje ernaasttoont de verschillende documentformaten waarbinnen Google kan zoeken.

gegeven met de hiervoor genoemde bestandsformaten. Door een van deopties te combineren met zoekwoorden, geeft u Google opdracht alleenbinnen bepaalde documentsoorten te zoeken.

Gebruik van deze mogelijkheid heeft vooral zin voor:

• Adobe Acrobat PDF Veel overheden, bedrijven en non-profitorganisa-ties publiceren hun rapporten of andere belangrijke documenten in PDF-formaat. Het maken van PDF-bestanden vereist speciale software enenige kennis van zaken: een particulier zal niet snel PDF-documentenpubliceren. Bent u dus op zoek naar serieuze of officiële informatie, dankunt u door alleen op PDF-documenten te zoeken, het aantal zoekresul-taten drastisch beperken. Voorbeeld: als u op zoek bent naar documen-ten over het broeikaseffect, vermijdt u heel veel sites met minderserieuze informatie door alleen op PDF-documenten te zoeken.

• Google Earth KML Typ een onderwerp (bijvoorbeeld: Space Shuttle) ofplaatsnaam (bijvoorbeeld: Wierden) en zoek op dit bestandsformaat. Inveel gevallen zult u informatie tegenkomen, waarvan u niet had kunnenvermoeden dat ze op internet stond.

• Microsoft Excel Oftewel: XLS- en XLSX-bestanden. Begrotingen, adres-lijsten, financiële gegevens: vaak staan ze in Excel-bestanden. Zoekennaar dit soort bestanden kan soms tot zeer interessante vondsten leiden,zeker als u deze mogelijkheid combineert met andere Google-opties (zie:Verborgen documenten vinden op pagina 54).

• Microsoft PowerPoint Een minder ethische tip, maar wel een nuttige.Als u ooit een presentatie moet houden over een willekeurig onderwerp,biedt deze zoekoptie de mogelijkheid om ‘inspiratie’ op te doen. Power-Point-bestanden heten ook wel PPT- en PPTX-bestanden.

• Microsoft Word Bevat vaak saaie informatie, maar minder zorgvuldigeorganisaties willen nog wel eens interessante, interne Word-documentenop hun site laten slingeren (zie: Verborgen documenten vinden, evenverderop). Staan ook bekend als DOC- en DOCX-bestanden.


52

Waar is de cacheversie?

Het valt u wellicht op dat u bij het zoeken op specifieke document-typen de mededeling In cache niet te zien krijgt. In plaats daarvanziet u op de tweede regel van ieder zoekresultaat de tekst HTML-versie. Dit is het equivalent van In cache. Het opvragen van deHTML-versie is handig omdat programma’s die nodig zijn voor hetbekijken van PDF-, Excel-, PowerPoint- of Word-bestanden dan nietgeladen hoeven te worden. Bovendien zijn de HTML-versies vaakkleiner dan de originele documenten, wat resulteert in een korteredownloadtijd. Uitzondering: bij PDF-bestanden kunt u ook de optieSnelle weergave tegenkomen.

53


Afbeelding 3.31 HTML-versie betekent hetzelfde als In cache: u benaderthiermee de kopie die Google van een document heeft bewaard.

Afbeelding 3.32 Bij PDF-bestanden kunt u zowel de optie HTML-versie alsSnelle weergave verwachten. Het verschil: de optie Snelle weergave probeertde layout van het PDF-bestand te tonen. Ironisch genoeg is Snelle weergavedaardoor langzamer dan de optie HTML-versie. Dit merkt u vooral viamobiele verbindingen. Mocht u toevallig klant zijn bij T-Mobile, dan wensenwe u extra veel sterkte.

3h031ir5-h3-1ir5-h3-2 U hoeft het venster Geavanceerd zoeken niet te gebruiken om op bestands-type te zoeken. U kunt ook gebruikmaken van de opdracht filetype:,gecombineerd met de zogeheten extensie, de letters waarop bestanden vanhet desbetreffende type altijd eindigen.

Dat levert de volgende opdrachten op:

• Adobe Acrobat PDF filetype:pdf

• Adobe PostScript filetype:ps

• Autodesk DWF filetype:dwf

• Google Earth KML filetype:kml

• Google Earth KMZ filetype:kmz

• Microsoft Excel filetype:xls

• Microsoft PowerPoint filetype:ppt

• Microsoft Word filetype:doc

• Rich Text Format filetype:rtf

• Shockwave Flash filetype:swf

Verborgen documenten vinden, ofwel: het combineren van devoorgaandedrie zoekopdrachten

U weet nu hoe u moet zoeken binnen een site, u weet dat er meer op inter-net te vinden is dan louter HTML-bestanden en u weet dat Google kopieënmaakt van alles wat het tegenkomt.

Als u deze drie mogelijkheden combineert, hebt u een krachtig gereedschapin handen om een site door te pluizen op bestanden die een minder oplet-tende websitebeheerder daar ooit heeft laten slingeren.


54

Afbeelding 3.33 Klikt u op Snelle weergave, dan kunt u vervolgens door-klikken naar Gewone HTML voor de (inderdaad) HTML-versie zonder layout.Tip: u kunt zowel in Snelle weergave als in Gewone HTML in het bestandzoeken met behulp van de toetscombinatie Ctrl+F.

Google is genadeloos. De zoekmachine probeert alles wat deze tegenkomt inde zoekindex op te nemen. Soms kan dat websites noodlottig worden. Wantsommige bedrijven en organisaties vergeten dat ze documenten, zoals Excel-bestanden met begrotingen of PDF-bestanden met nog niet openbare rap-porten, op dezelfde computer hebben staan waarop de eigen website draait.

Vertrouwelijke informatie

Veel website-eigenaren zijn slordig met wat ze op hun site laten slin-geren. Het kan dus lonen om via Google te kijken of er wellicht ver-trouwelijke of anderszins interessante informatie terug te vinden is.

Als u zoekt naar informatie die vertrouwelijk is, geldt bijna per definitie dat uniets tot zeer weinig weet over de inhoud. U kunt dus niet zoeken op basisvan zoektermen. Toch zijn dergelijke documenten soms terug te vinden viaGoogle, en wel met de volgende methode. De auteur van dit boek past diestandaard toe op iedere organisatie of bedrijf waarmee hij te maken krijgt.De kans op succes is weliswaar niet groot, maar de tijdsinspanning is mini-maal en het potentiële resultaat bijzonder aanlokkelijk, zoals hieronder zalblijken.

De methode bestaat uit vier eenvoudige stappen.

1 Beslis wat het doel is U hebt te maken met de Universiteit van Amster-dam? Zoek dan uit wat de website is van deze organisatie. In dit geval isdat www.uva.nl. U hebt geleerd dat u binnen een site kunt zoeken doorbij Domein de naam van de site in te vullen. Doe dat nu en typ in hetdesbetreffende veld uva.nl.

2 Doorzoek de site op XLS- en XLSX-bestanden Reden: zoals hiervoorvermeld, bevatten XLS- en XLSX-bestanden vaak nuttige informatie, zoalsadresgegevens of begrotingen. Door enkel op domein en bestandstype tezoeken, dwingt u Google alle XLS- en XLSX-bestanden te tonen die dezoekmachine op die site heeft aangetroffen.

3 Doorzoek de site op PDF-bestanden Hetzelfde principe als bij punt 2.4 Doorzoek de site op Word-bestanden Uiteraard kunt u deze methode

ook gebruiken voor andere bestandstypen, zoals PostScript-bestanden.Verhoudingsgewijs treft u hier echter minder vaak interessante informatieaan.

55


Wanneer we stap 1 en 2 toepassen op de site uva.nl krijgen we het volgenderesultaat:

invoeg U ziet nu verschillende XLS-bestanden. Diverse daarvan bevatten adreslijs-ten. Zo zal het u opvallen dat een gebruiker van de uva.nl-webserver allerleiadreslijsten lijkt te verzamelen van organisaties die de belangen van diversegroepen nieuwe Nederlanders behartigen.

Als u met dit stappenplan te veel resultaten krijgt, kunt u natuurlijk gerichtergaan zoeken. Wie wil schrijven over een organisatie en benieuwd is naarfinanciële gegevens, kan simpelweg begroting invullen bij met alle woor-den, en bij Bestandsformaat Microsoft XLS-bestanden selecteren, aangevuldmet de naam van de site bij het invoerveld Domein.

Probeert u maar eens de website van de gemeente Amsterdam(www.amsterdam.nl) te doorzoeken, eerst alleen op XLS-bestanden in com-binatie met amsterdam.nl bij Domein. Dat leidt tot erg veel resultaten. Typnu begroting bij met alle woorden en u zult zien dat het aantal resultatenfors terugloopt.


56

Afbeelding 3.34 De resultaten van een zoektocht naar Microsoft Excel-bestanden binnen het domein van de Universiteit van Amsterdam.

3fig30_03 Afhankelijk van het onderwerp waarnaar u regelmatig research doet, kunt udeze opdrachten gebruiken om documenten te vinden die voor u interessantzijn. Nog een voorbeeld: u wilt het telefoonnummer hebben van eenbepaald Tweede Kamerlid. Google op de naam van die persoon, voeg ’06-‘toe (de eerste twee cijfers die in elk mobiel nummer voorkomen) en beperkde zoekresultaten tot Excel-documenten. Voilà: sommige Kamerleden kunt uvanaf heden gewoon thuis bellen.

57


Afbeelding 3.35 In één keer uw adressenbestand uitgebreid dankzijGoogle. Tip: gebruik de optie HTML-versie om bestanden sneller te laden alsu ze voor het eerst bekijkt. Als u bestanden wilt bewaren, kunt u beter welvoor de originele versie kiezen (deze afbeelding kan verouderd zijn op hetmoment dat u dit boek leest).

Afbeelding 3.36 In dit boek is het 06-nummer van mevrouw Hamer uitge-wit. Via Google is het echter gewoon vindbaar.

Lukt het niet in één keer? Probeer dan varianten. Bedenk bijvoorbeeld datniet op alle adres- of telefoonlijsten voornamen zullen worden gebruikt, enzoek dus ook op achternaam in combinatie met initialen. Kijk ook uit metaanhalingstekens, want ook al wordt de voornaam wel vermeld, dan nog zalde volgorde voornaam-achternaam niet altijd worden gehanteerd.

Vaak zijn het cijfers

Houd er bij het zoeken in XLS- en XLSX-bestanden wel rekening meedat u zoekt in bestanden die grotendeels uit cijfers bestaan. Te veelwoorden typen leidt al snel tot nul resultaten. Kies dus voor generieketermen als ‘begroting’, ‘adressen’ of ‘rapport’.

Geen toegang

Mocht u een interessant bestand vinden dat achter een wachtwoordof registratieprocedure blijkt te zitten, vraag dan de cacheversie op.Dat doet u door op HTML-versie, Snelle weergave of In cache teklikken. Er is een goede kans dat de websitebeheerder te lui isgeweest om het desbetreffende document af te schermen voorGoogle.

Geavanceerd gebruik van de cache

Soms komt u alsnog op de huidige pagina van de site terecht als u op Incache klikt. Dat kan bijvoorbeeld omdat de oude versie van de paginainstructies bevat om (andere delen van) de huidige site te laden. Dit kunt uomzeilen door met de rechtermuisknop op In cache te klikken en Doelopslaan als (Save target as) te selecteren.


58

Afbeelding 3.37 In de Nederlandse versie van Internet Explorer gaat u metde muis naar In cache. Druk op de rechtermuisknop en selecteer Doelopslaan als. In de Engelse versie van Internet Explorer kiest u Save target as;bij Firefox is Koppeling opslaan als (Save link as) de juiste keuze.

Open het opgeslagen bestand vervolgens met Kladblok: op het moment datu het zou openen in een browser, wordt u immers weer doorgestuurd!Temidden van alle HTML-opmaakcodes staat (hopelijk) de tekst die u zoekt.

3fig31_03Google als woordenboek

Een eenvoudige manier om snel de betekenis van een woord te achterhalen,is gebruik te maken van het commando define:. Hieraan plakt u vervolgenshet woord of de naam van de persoon over wie u meer wilt weten. Hetmaakt daarbij niet uit of u dit invult bij Met alle woorden in het vensterGeavanceerd zoeken of op de standaardpagina van Google. De betekenisvan het woord ‘procrastination’ achterhaalt u door define:procrastinationte typen; wilt u weten wie William Shakespeare ook al weer was, dan typt udefine:William Shakespeare.

3h032Google als rekenmachine

U kunt Google gebruiken als rekenmachine, simpelweg door de berekeningte typen in het zoekveld. Ook hierbij maakt het niet uit of u dit invult bij metalle woorden in het venster Geavanceerd zoeken of op de standaardpaginavan Google. Wilt u weten hoeveel twee plus twee is, typ dan 2+2. Een kleinevalkuil: voor vermenigvuldigingen moet u de asterisk (*) gebruiken in plaatsvan het maalteken. De berekening zes maal vijf schrijft u dus als 6*5.

De Google-rekenmachine is ook uitstekend geschikt voor het converterenvan vreemde eenheden. U wilt weten hoeveel liter zes Amerikaanse gallonszijn? Typ dan 6 gallons. Britse gallons kent Google ook: typ bijvoorbeeld6 imperial gallons. Experimenteren loont, want Google kent zo veel een-heden dat de makers zelf niet eens de moeite hebben genomen ze op teschrijven.

59


Afbeelding 3.38 Google kent de raarste woorden.

Enkele voorbeelden: het invoeren van 82 degrees Fahrenheit in

degrees Celsius rekent keurig de temperatuur om naar een voor Neder-landers begrijpelijk getal, en welk resultaat 6 times the speed of light

oplevert, laat zich raden.

In een melige bui? Tik dan: the answer to life, the universe and

everything.

3h033Google als synoniemenzoeker

Voor sommige woorden bestaan veel alternatieven die exact hetzelfde bete-kenen. Met Google kunnen dergelijke synoniemen in één keer tijdens dezoekopdracht worden meegenomen.

Plak daartoe een tilde, ofwel het teken ~, aan de voorkant van het woordvast waarvan u Google ook naar de synoniemen wilt laten zoeken. Dezeopdracht werkt het beste bij Engelse woorden. Voorbeeld: ~helicopter


60

Afbeelding 3.39 Google assisteert zelfs bij het tanken over de grenzen.

Afbeelding 3.40 De synoniemenfunctie zorgt ervoor dat Google met u meegaat denken, al levert dat niet altijd iets op.

geeft sites waarop zowel het woord helicopter voorkomt, als alternatievevarianten zoals chopper. In te vullen bij met alle woorden in het vensterGeavanceerd zoeken of op de standaardpagina van Google.

3h034Soortgelijke pagina’s vinden

Met de opdracht link: kunt u sites vinden die naar een bepaalde websitelinken. Voorbeeld: de opdracht link:www.volkskrant.nl levert sites op dienaar de website van de Volkskrant linken. Het voordeel van het gebruik vandeze methode is dat u zo meer pagina’s van hetzelfde soort kunt vinden. Gamaar na: onder de koppelingen die naar de Volkskrant verwijzen, zitten vaakoverzichten waarin meerdere soortgelijke sites zijn verzameld of andere sitesdie op enige manier een verwantschap hebben met de Volkskrant.

Een ander voorbeeld: de website van de uitgever Jane’s, voor al uw militaireen geopolitieke informatie, heet www.janes.com. Sites met betrouwbaremilitaire informatie zijn schaars, dus daar zou u er wel wat meer van willenhebben. De opdracht link: bewijst dan goede diensten. Denk er wel aan omdeze optie te gebruiken in combinatie met zowel het volledige siteadres alshet siteadres zonder www, dus link:www.janes.com en link:janes.com.De reden hiervoor is dat niet alle websites netjes naar andere sites linken:sommige schrijven de namen van andere websites met www, andere weerzonder. U moet dus met beide mogelijkheden rekening houden.

U vult de opdracht link: in het standaardvenster van Google in. Als u hetvenster Geavanceerd zoeken gebruikt, typt u alleen het adres van de websiteop de onderste regel, bij het woord Links. U moet ook hier het adres zowelmet als zonder www invoeren.

3h0353h036 Google heeft ook de mogelijkheid om zogeheten gelijkwaardige pagina’sweer te geven. Deze treft u aan op de onderste regel van een zoekresultaat,na de woorden In cache.

Waarom de mogelijkheid bestaat, is de auteur een raadsel: de dag dat dezefunctie een nuttig resultaat oplevert, is de dag dat prins Willem-Alexandereetbaar ondergoed gaat verkopen. Ook deze functie heeft overigens een

61


Afbeelding 3.41 Onder in het venster Geavanceerd zoeken treft u de optiesLinks en Soortgelijk aan. Bij Links vult u het adres van de website waarnaar uwilt zoeken in.

plek in het venster Geavanceerd zoeken en wel achter het woord Soort-gelijk.

Taalfuncties

De sectie Geavanceerd zoeken van Google bevat de zoekopties Taal enRegio. Gebruik van deze functionaliteit is vooral nuttig als u uw zoekgebiedtot een taalgebied of geografisch gebied wilt beperken. Stel dat u sites zoektover voormalig bondskanselier Helmut Kohl, dan kunt u ervoor kiezen alleensites in Duitsland te doorzoeken met behulp van de regel Pagina’s zoekenin. U krijgt dan treffers in alle talen waarin ze beschikbaar zijn, met als over-eenkomst dat alle resultaten zich geografisch in Duitsland bevinden. Aan-gezien bijvoorbeeld Duitse universiteiten de nodige informatie in het Engelsbeschikbaar hebben, kan dat nuttig zijn.

U kunt ook de eerste optie gebruiken, getiteld Alleen pagina’s geschrevenin het. Kiest u hier Duits als taal, dan krijgt u pagina’s van sites overal terwereld, maar alleen in de Duitse taal. Eventuele Engelstalige analyses van devoormalige bondskanselier gaan aan uw neus voorbij. Op vergelijkbare wijzekunt u op zoek gaan naar Franse pagina’s in België – oftewel een selectiemaken tussen Waalse en Vlaamse treffers.

De sectie Taalhulpmiddelen (op www.google.nl/language_tools) is handigbij zoektermen die in meer talen voorkomen. Als u moet zoeken naar een


62

Afbeelding 3.42 Bij een zoektocht naar pagina’s die verwijzen naar deVolkskrant, staan diverse internetgidsen met koppelingsoverzichten naarandere (Nederlandse) kranten.

serieus artikel over influenza (griep), dan is de kans vrij groot dat de eerstetreffer een Nederlandse site betreft. Door bij Zoeken naar pagina’s die zijngeschreven in te klikken op Specifieke talen en als taal Engels te selecteren,kunt u dit voorkomen. Tegelijkertijd sluit u zo Engelstalige documenten vanNederlandse organisaties niet van uw zoekvraag uit. Een alternatief is overi-gens het gebruik van de eerder genoemde opdracht site:. Zoeken op influ-

enza site:.gb (Groot-Brittanië), influenza site:.us (Verenigde Staten)en influenza site:.org (niet-commerciële organisaties) levert hoofdzake-lijk Engelstalige pagina’s op over griep. Met influenza site:.nl zoekt u insites binnen het nl-domein (Nederland).

Taalhulpmiddelen helpt u niet alleen bij het zoeken binnen een opgegeventaal. Google kan een door u getypte tekst

3h038 (dat hoeft geen Nederlands te zijn) of een gekozen webpagina in enkeletientallen verschillende talen omzetten. Voer de gegevens in en klik op deknop Vertaal.

63


Afbeelding 3.43 Het taalhulpmiddelenmenu van Google kan helpen dezoekresultaten te beperken tot een taalgebied of geografisch gebied. U kuntook voor automatisering kiezen: in dat geval opteert u voor Automatischgeselecteerde talen.

Google dijt uit

Schoenmakers schijnen bij hun leest te moeten blijven, maar Google breidtsteeds verder uit. Allerlei extra functies van de zoekgigant maken het levenvan de researcher potentieel makkelijker, maar in eerste instantie bepaaldniet overzichtelijker. Met de nu volgende lijst schept u orde in de informa-tiechaos.

Google Maps

Via Google Maps (maps.google.nl voor de Nederlandse, of maps.google.comvoor de Amerikaanse versie) kunt u ronddwalen over een wereldkaart, com-pleet met satellietbeelden, wegen en zelfs restaurants. Google Maps is bijzon-der handig voor het vinden van bedrijven en instellingen, of ieder ander denk-baar ding dat op de kaart vermeld is. Typ maar eens de zoekopdrachtspeeltuin Den Haag.

Voor een maximaal resultaat is het noodzakelijk dat u grofweg op datgedeelte van de kaart bent ingezoomd waar het gezochte zich bevindt.Echter, om het adres van de auteur te vinden, hoeft u niet eerst op Amster-dam in te zoomen, maar kunt u gewoon Arjan Dasselaar invoeren. Belt uwel even voordat u langskomt, dan staat de koffie bruin. Wilt u zelf ook zogoed vindbaar worden op Google Maps? Ga dan naarhttps://www.google.com/local/add/login?hl=nl.

Google Maps beschikt over Streetview, waarmee u kunt zien hoe eenbepaalde straat eruitziet. Sleep hiertoe het poppetje dat u boven aan dein-/uitzoomslider vindt naar een plek op de kaart. Streetview werkt niet


64

Afbeelding 3.44 Het poppetje waarmee u Google Streetview gebruiktbinnen Google Maps vindt u omcirkeld boven aan de in-/uitzoomslider.

overal. Als een straat niet blauw omrand wordt als u met het poppetje sleept,is de fotoauto van Google er nog niet doorheen gereden.

ir5-h3-3 Met Google Maps kunt u ook routebeschrijvingen laten maken. Merk op dathet mogelijk is een door Google bedachte route bij te stellen door simpelwegmet uw muis de op de kaart getekende lijn te verslepen.

Grappige varianten op Google Maps vindt u op mars.google.com en opmoon.google.com. Op sky.google.com kunnen amateurastronomen hun lolop.

Google Persoonlijk

Nogal wat internetgebruikers hebben een vast aantal sites dat ze regelmatigbezoeken. Bovendien zoeken ze regelmatig naar hetzelfde soort onder-werpen. Via Google Persoonlijk (www.google.com/ig, Google PersonalizedSearch voor gebruikers van de Engelstalige Google-site) kunt u sites die uvaak bezoekt in één keer overzien, en bovendien gepersonaliseerde zoek-resultaten verkrijgen.

Voor het volgen van sites die u belangrijk vindt, moet u ze eerst toevoegenaan uw persoonlijke pagina. Kies daarvoor (na het maken van een persoon-lijke pagina, wat zich vanzelf wijst) voor de optie Items toevoegen (Add stuff)en vervolgens voor Feed of gadget toevoegen (Add feed or gadget). Vervol-gens knipt en plakt u het adres van de RSS-feed van de site die u wilt toevoe-gen. Meer over de werking van RSS leest u in hoofdstuk 10.

65


Afbeelding 3.45 Google Persoonlijk.

3persoonlijkGoogle Web History

Wie kent het niet: u zoekt informatie waarvan u zeker weet dat u deze tweeweken geleden al eens bent tegengekomen. Maar op welke site ook alweer?Voor dit soort problemen biedt Google Web History (www.google.com/psearch) de oplossing. Deze site houdt bij welke pagina’s u hebt bezocht naeen zoekopdracht via Google. Derhalve is deze dienst niet geschikt voorJacob Kohnstamm.

Google Custom Search Engine

Als u vaak in steeds dezelfde sites zoekt – u bent bijvoorbeeld beurshande-laar die een select aantal bedrijven in de gaten moet houden – kan GoogleCustom Search Engine (www.google.com/cse) zijn nut bewijzen. Hiermeemaakt u, zoals de naam al zegt, een zoekmachine op maat. U hebt wel eenwebsite nodig om de Custom Search Engine op te kunnen plaatsen. Voor alte privacygevoelige doelen is deze Google-dienst dan ook niet geschikt, alkunt u er uiteraard voor kiezen om het adres van deze website niet met debuitenwereld te delen. Houd er echter rekening mee dat uw site wel in deGoogle-zoekresultaten kan opduiken.

Google Scholar

Een ideale site voor iedereen die aan een universiteit werkt of anderszinsregelmatig in wetenschappelijke databanken moet vertoeven. Via GoogleScholar (scholar.google.com) zoekt u naar allerhande geleerde publicaties.Minder bekend is de bijzonder handige mogelijkheid om Google Scholarvirtueel te koppelen aan de bibliotheek van de universiteit waar u werkt ofstudeert. Ga daarvoor naar Scholar Preferences en vul de naam van uwuniversiteit in op de regel Library Links. Klik op Find Library, vink het legevakje voor de naam van uw universiteit aan, en klik onder in de pagina opSave Preferences. Wanneer u nu een zoekopdracht invoert, zult u zien datGoogle bij sommige treffers automatisch de mogelijkheid biedt om door teklikken naar het relevante artikel in uw universiteitsbibliotheek.

Google Books

Voorbij is de tijd dat u een boek daadwerkelijk moest lezen om precies teweten te komen wat erin stond. Met Google Books (www.google.com/books) kunt u niet alleen op titel of auteur zoeken, maar ook bijvoorbeeldop bepaalde trefwoorden. Of natuurlijk uw eigen naam als u wilt weten of uooit bent aangehaald door een schrijver. Tip: mocht u binnen Google Booksgeen toegang krijgen tot een pagina met een treffer (meestal omdat de uit-gever van het boek de inhoud niet of niet volledig heeft vrijgegeven), ga dan


66

naar www.amazon.com. Op die site kunt u soms in de volledige tekst vanboeken zoeken. U moet dan wel een account maken. Zoek vervolgens op detitel van het boek, klik op het boek, en klik op Search inside. Typ vervolgensuw bij Google eerder ingevoerde zoektermen nogmaals in.

Google N(i)e(u)ws

Handig: Googles zoekmachine voor nieuws op http://nieuws.google.nl.Binnen Google Nieuws zoekt u eenvoudig op onderwerp binnen ongeveervierhonderd Nederlandstalige nieuwsbronnen. Bekijk ook de Amerikaansevariant op http://news.google.com/news?ned=us. Deze ontsluit zo’n 4.500nieuwsbronnen.

Google Finance

Voor de liefhebber van de beurs. Google Finance (www.google.com/finance)combineert financiële informatie met berichten uit Google News. Zo kunt uniet alleen beurskoersen volgen, maar ook uit de berichtgeving afleidenwaarom een aandeel stijgt of juist daalt.

Google Images

Plaatje nodig? Via www.google.com/images is het heel eenvoudig te vinden.Uiteraard gebruikt u andermans afbeeldingen niet op uw site zonder daar-voor eerst toestemming te hebben gevraagd (toch?). Firefox-gebruikerskunnen overwegen om de grafisch indrukwekkende uitbreiding Piclens teinstalleren (addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/5579).

Google Video

Via Google Video (video.google.com) is het mogelijk om naar – inderdaad –videofilmpjes te zoeken. Tussen het vaak door amateurs aangeleverde beeld-materiaal zitten veel verrassingen. Kort na de overname door Google vanYouTube in 2006 wordt ook de inhoud van die laatse populaire filmpjessitevia Google Video getoond. Ook filmpjes van diverse andere videosites zijnvia Google Video te vinden.

Google Products

Vooral handig voor wie wel eens wat over de grens winkelt. Via GoogleProducts (www.google.com/products) vindt u snel de goedkoopste Ameri-kaanse leverancier voor een product. In combinatie met www.bongous.comeen goede manier om geld te besparen in tijden dat de dollar laag staat.(Het verband tussen Google Products en internetresearch heeft wellicht watinlevingsvermogen nodig.)

67


Experimentele Google-functies

Google is niet vanzelf groot geworden, daar is veel innovatie voor nodiggeweest. Met de concurrentie op de hielen probeert Google de beste te blij-ven door almaar nieuwe functies te ontwikkelen. Deze zijn te vinden op dewebsite labs.google.com.

Noot vooraf: voor vrijwel al deze experimentele mogelijkheden geldt dat zegericht zijn op de Engelstalige markt en matig tot slecht overweg kunnen methet Nederlands.

3googlelabsGoogle Sets

U kunt Google Sets beschouwen als de zoekmethode ‘puntje-van-uw-tong’.Google Sets probeert op basis van een serie termen te voorspellen welkewoorden nog meer in dezelfde reeks thuishoren. Typ maar eens de namenvan drie grote internationale organisaties, bijvoorbeeld NATO, EU en OECD.

Sommige bekende Nederlandse organisaties krijgen Google Sets ook inbeweging, zoals blijkt na het invoeren van Ajax, FC Utrecht en PSV. GoogleSets is vooral sterk in het vinden van verbanden tussen organisaties, objectenen activiteiten; maar minder sterk in personen. Rechtstreekse koppeling:labs.google.com/sets.


68

Afbeelding 3.46 Alle experimentele functies staan bij elkaar oplabs.google.com.

69


Afbeelding 3.47 Geef Google Sets drie voetbalclubs…

Afbeelding 3.48 …en hij weet zonder problemen te vertellen hoe die eneclub uit Rotterdam ook weer heet.

3h0393h040Google Experimental

Benieuwd naar de zoekfuncties die wellicht in de toekomst onderdeel vanGoogle zullen worden? Via Google Experimental (www.google.com/experimental) kunt u er alvast wat mee spelen.

Google-software

Hoe groot de ambities van Google zijn, blijkt uit de inmiddels forse hoeveel-heid gratis computerprogramma’s die het bedrijf aanbiedt. Allemaal hebbenze gemeen dat ze informatie helpen ontsluiten. Maar daar houden de onder-linge overeenkomsten ook wel op. Enkele ervan worden hier kort besproken.

Google Toolbar

Te vinden op toolbar.google.com. Dit programma nestelt zich in InternetExplorer of Firefox, en maakt het mogelijk een aantal Google-functies tebenaderen terwijl u zich niet op www.google.nl of www.google.combevindt. Het voordeel daarvan is dat u sneller een onverwacht opkomendezoekvraag kunt beantwoorden. Als u bijvoorbeeld in een artikel van de NewYork Times de naam Dorothy Parker tegenkomt, en u wilt gelijk weten wiedat is, kunt u dat eenvoudig opzoeken zonder eerst naar de Google-site tehoeven gaan. Ook handig is de functie ‘markeerstift’: klik op het plaatje vande (inderdaad) markeerstift, en de termen waarmee u gezocht hebt, wordengearceerd weergegeven. Zo kunt u snel zien waar de door u gezochte infor-matie zich op een resultaatpagina bevindt.

Google Earth

Met Google Earth (earth.google.com) kunt u satellietbeelden van ondermeer Nederland op uw computer binnenhalen. Het verschil met het eerdergenoemde Google Maps zit met name in de hoeveelheid toeters en bellen:Google Earth heeft aanzienlijk meer mogelijkheden. Zo zit in de softwareeen volledig astronomisch programma met de naam Google Sky. Bovendienzit in Google Earth een vliegsimulatieprogramma verwerkt. Er is ook eenbetaalde versie met de naam Google Earth Pro beschikbaar met nog meerfoefjes.


70

Google Desktop

Minder amusant, maar bijzonder praktisch is het (ook in hoofdstuk 1genoemde) programma Google Desktop (desktop.google.com). Dit handigestuk software brengt alle documenten en e-mails op uw computer in kaart.U kunt deze informatie vervolgens razendsnel doorzoeken.

Overige functies van Google

Veel is al gezegd over Google, maar de dienst biedt een aantal faciliteiten datbuiten het bestek van dit hoofdstuk valt. Verderop in het boek komen dezewel aan de orde. Het zijn:

• Google Directory De Google-internetgids. Zie hoofdstuk 5.• Google Alerts Automatisch nieuwsberichten ontvangen en automatisch

bericht krijgen wanneer er sites zijn die aan uw eisen voldoen. Zie hoofd-stuk 6.

• Google Blog Search Zoeken in weblogs. Zie hoofdstuk 10.• Google Groups Zoeken in Usenet, oftewel internetdiscussiegroepen.

Zie hoofdstuk 11.• Orkut Een sociaal netwerk, bedacht door een Google-medewerker.

Zie hoofdstuk 13.

71


Overigezoekmachines

Google is slechts een van de vele zoekmachines. Er zijn ermeer die weliswaar niet zo goed zijn als Google, maarniettemin een nuttige aanvulling kunnen bieden op wat

Google presteert. Zo zijn er metazoekmachines, die de resultatenvan verschillende bronnen combineren. Andere zoekmachinesspecialiseren zich op onderwerp. De veranderingen op dit gebiedhoeft u gelukkig niet zelf bij te houden: er zijn sites die dat vooru doen.


De voors en tegens van enkele andere zoekmachines.

Wat metazoekmachines zijn en hoe ze te gebruiken.

Hoe u zoekmachines vindt die zijn gespecialiseerd in regio’s, onderwerpen,beeld en geluid.

Waar op internet u actuele informatie kunt vinden over de mogelijkheden vanzoekmachines.

4

Nederlandse zoekmachines

Een hardnekkig fabeltje wil dat zoeken naar Nederlandse pagina’s het best gaatmet een in Nederland gevestigde zoekmachine. Niets is minder waar. Hetdraaiend houden van een goede zoekmachine kost heel veel geld en vereisteen schaalgrootte waar Nederlandse bedrijven niet aan lijken te komen. Wiehet niet gelooft, kan de resultaten van onderstaande zoekmachines vergelijkenmet die van Google, en zal daarna (hopelijk) zijn mening herzien.

Zoeken.nl – www.zoeken.nl

Zoeken.nl is een prima site. En nee, dat is niet in strijd met de inleiding vandit gedeelte, waarin wordt beweerd dat Nederlandse zoektechnologie van-wege de kleinere schaalgrootte bijna per definitie inferieur is aan buiten-landse zoekmachines.

Zoeken.nl speelt voor het beantwoorden van vragen leentjebuur bij de(buitenlandse) concurrentie. Oftewel: het gaat hier om een metazoek-machine. Dit houdt in dat de site bij andere zoekmachines te rade gaat, deresultaten door elkaar husselt en u voorschotelt wat daarvan overblijft. Tochbetekent dit niet dat Zoeken.nl (en zustersite Vinden.nl, met vrijwel iden-tieke zoekresultaten) een aanrader is. Want waarom zou u niet gewoonmeteen naar Google gaan? Het nadeel van een metazoekmachine is boven-dien dat u nog meer resultaten krijgt, waar u – uitzonderingen daargelaten –er meestal al teveel van hebt. Meer over buitenlandse metazoekmachinesleest u overigens verderop in dit hoofdstuk.

Ilse – www.ilse.nl

In een Elsevier Webgids die in de prehistorie (1999) door de auteur van ditboek werd samengesteld, stonden in de bespreking van Ilse woorden met alsstrekking: “Alleen opgenomen bij wijze van waarschuwing. Beginners rakengegarandeerd in de war van Ilse”. Daarmee was Ilse, tegenwoordig eigen-dom van uitgeverij Sanoma, niet blij, maar ruim een decennium later hoefter, ook bij de vijfde herziening van dit boek in juni 2010, weinig van dieconstatering terug te worden genomen.

Hoewel: aan de horizon gloort enige hoop. Want de oprichters van Ilse –Merien ten Houten en Robert Klep – kregen begin 2010 de touwtjes van desite in handen. Tot dusver heeft dat niet tot echt grote verbeteringen geleidmaar wat niet is, kan nog komen. Ten Houten en Klep hebben in het verle-den laten zien wat in hun mars te hebben, al vormen in het verledenbehaalde rendementen natuurlijk geen enkele garantie voor de toekomst.

Hoofdstuk 4 – Overige zoekmachines

74

Kobala – www.kobala.nl

Zoektechnologie uit Eindhoven, die ook is gebruikt voor de Wegener-site:www.track.nl. Minder beroerd dan Ilse, maar daar is dan ook weinig voornodig. Het advies luidt daarom niet anders dan bij Zoeken.nl en Ilse.nl:waarom binnenlands moeilijk doen, als het buitenlands beter kan?

Buitenlandse zoekmachines

Er zijn veel meer zoekmachines dan Google en sommige daarvan kunneneen welkome aanvulling vormen. Andere zoekmachines zijn niet per segoed, maar verdienen vanwege hun populariteit of potentie een bespreking.De belangrijkste spelers op een rij.

Yahoo! – www.yahoo.com

Yahoo! schijnt een afkorting te zijn die staat voor Yet Another HierarchicalOfficious Oracle. Ooit begon Yahoo! als internetgids (http://dir.yahoo.com,zie hoofdstuk 5), maar inmiddels biedt de site veel meer, zoals een van debeste nieuwsdiensten van internet (http://news.yahoo.com) én een zoek-machine (www.yahoo.com).

75


Afbeelding 4.1 En de prijs voor Flipperkast van de Week gaat naar…

Yahoo! is de enige echt overgebleven Google-concurrent, en is alleendaarom al waard om in de gaten te houden. Op www.altavista.com enwww.alltheweb.com treft u overigens (vrijwel) dezelfde zoekresultaten aanals op Yahoo!.

4yahooWolfram|Alpha – www.wolframalpha.com

Werkelijk briljante zoekmachine. Maar wacht even, schreef die Dasselaarhiervoor niet dat Yahoo! de enige echte overgebleven Google-concurrentwas? Dat klopt, maar Wolfram|Alpha is geen gewone zoekmachine. Eigenlijkis Wolfram|Alpha een gespecialiseerde zoekmachine (zie verderop in dithoofdstuk), die zoekt in een beperkte selectie van door de maker betrouw-baar geachte bronnen. We noemen deze site toch hier omdat Wolfram|Alpha de intentie heeft uit te groeien tot een aanmerkelijk bredere zoek-machine dan thans het geval is.

Want op dit moment is Wolfram|Alpha vooral goed in het beantwoordenvan wetenschappelijke en statistische vragen. Voer maar eens ‘aaccagtagag’in. Bij Google krijgt u nul resultaten, bij Wolfram|Alpha krijgt u te zien waardeze basensequentie zich op de menselijke chromosomen bevindt.

U kunt Wolfram|Alpha ook gebruiken voor het maken van grafiekjes. Voermaar eens ‘average gdp growth eu, germany, netherlands’ in en u zult een


76

Afbeelding 4.2 Er zijn maar 10 soorten mensen die Wolfram|Alpha gebrui-ken: zij die wel binair snappen, en zij die dat niet doen.

grafiekje krijgen van de economische groei in Nederland en Duitsland, ver-geleken met het EU-gemiddelde. Op www.wolframalpha.com/examples/treft u een intimiderend overzicht aan van de mogelijkheden van Wol-fram|Alpha. Warm aanbevolen.

4wolframBing – www.bing.com

U hebt er vast wel eens van gehoord: bedrijven die het zo verprutst hebbenbij hun achterban dat ze een nieuwe naam aannemen omdat de oude tebesmet is. Dat is het geval bij Bing (voorheen Live Search, Windows LiveSearch en MSN). Bing is zo slecht dat het ondanks de enorme macht vaneigenaar Microsoft – die deze zoekmachine kan promoten via de eigenbrowser Internet Explorer – nog steeds weinig meer dan een marginaalmarktaandeel kan verwerven.

Microsoft gooit er al jaren bakken met geld tegenaan om haar zoekmachineop te stuwen in de vaart der volkeren. Tevergeefs. Want ondanks forse inves-teringen presteert Bing nog steeds minder goed dan Google én Yahoo!. Geenwonder dat Microsoft in 2008 Yahoo! wilde overnemen. Niettemin zou heteen vergissing zijn Microsoft af te schrijven. Het bedrijf heeft diepe zakkenen heeft in het verleden aangetoond zich terug te kunnen vechten. Ooit hadMicrosoft ook een achterstand op de internetbrowser van Netscape; tegen-woordig is Internet Explorer dominant en weet vrijwel niemand van denieuwe generatie computergebruikers wie of wat Netscape was.

4live

77


Afbeelding 4.3 Bing zou geen schijn van kans maken zonder de enormemarketingmogelijkheden van maker Microsoft.

Ask.com – www.ask.com

Een zoekmachine die zijn populariteit heeft verworven omdat het mogelijkwas om in ‘gewone mensentaal’ een vraag te stellen. Die technologie hadechter nogal wat beperkingen. Vandaar dat Ask.com zijn vroegere naam AskJeeves met bijbehorend butlerlogo overboord heeft gezet. Tegenwoordig isAsk.com een ‘normale’ zoekmachine, gebaseerd op de technologie vanwww.teoma.com.

4ask Alexa – www.alexa.com

Goh, nog een zoekmachine. Wat moet u met deze? De zoekresultaten vanAlexa zijn niet spannend, maar wel interessant zijn de zogeheten TrafficRankings. Daarmee kunt u kijken hoe vaak een bepaalde website wordtbezocht. En dat is ook voor niet-commercieel ingestelde mensen interessant.Want wie gelooft u eerder als het bijvoorbeeld om medische informatie gaat:een klein blog, of een grote site van een universiteit?

AltaVista – www.altavista.com

Ooit synoniem met zoeken op internet, tegenwoordig veroordeeld tot dereservebank (van het Nigeriaanse schaatsteam). Veel zakelijk geklungel heeftervoor gezorgd dat AltaVista zijn leidende positie is kwijtgeraakt. Ook tech-nisch ging het niet altijd even goed bij het bedrijf. In 2001 meldde de web-site WebWereld (www.webwereld.nl) dat de digitale kaartenbak met zoek-resultaten van de Nederlandse AltaVista-variant zo’n vier maanden niet wasbijgewerkt. Inmiddels is AltaVista een slaafse volgeling van Yahoo! geworden.Jammer, maar vergane glorie.


78

Afbeelding 4.4 Ask.com heeft het butlerlogo gedumpt.

4altavistaGigablast – www.gigablast.com

En het geschiedde in het begin van de 21ste eeuw dat keizer Google opper-machtig was. Heel de wereld viel onder het bewind van de machtige zoek-gigant uit Mountain View. Heel de wereld? Nee, een kleine website bleefdapper verzet bieden tegen de hegemonie van Google. Matt Wells, volgensgeruchten als kind in de ketel met Red Bull gevallen, stampte in zijn eentjede website Gigablast uit de grond.

79


Afbeelding 4.5 Op de reservebank.

Afbeelding 4.6 Zoals u op deze zwart-witscreendump niet kunt zien, heeftGigablast kleurtechnisch veel op met het koningshuis.

4gigablastWikiAnswers – http://answers.wikia.com/

Geen echte zoekmachine en toch ook weer wel. U kunt op WikiAnswersvragen stellen en die worden vervolgens door andere mensen beantwoord.Of – en dat gaat natuurlijk een stuk sneller – uw vraag is al beantwoord, ende site kan u op grond van het archief gelijk plezieren met een nuttige reac-tie op uw vraag. In juni 2010 bevatte de site al bijna 9 miljoen antwoorden,waardoor u op veel voorkomende vragen snel een antwoord kunt krijgen.

4wikiaMetazoekmachines

Zoekmachines zijn niet volledig. Zoals in hoofdstuk 5 duidelijk zal worden, iseen groot deel van internet niet eens te ‘zien’ door zoekmachines. Maar ookhet gedeelte van internet dat wel zichtbaar is, wordt door geen enkele zoek-machine volledig in kaart gebracht. Daarvoor is internet simpelweg te grooten te veranderlijk. Een sluitende oplossing hiervoor is er niet, maar er is weleen mogelijkheid om althans een gedeelte van de leemten op te vullen.Verschillende zoekmachines maken namelijk verschillende keuzen waar hetaankomt op de beslissing welke sites wel en welke sites niet in de kaartenbakworden opgenomen.

Nu kunt u natuurlijk met een en dezelfde vraag meerdere zoekmachinesbenaderen, maar u kunt ook een zogeheten metazoekmachine gebruiken.Dit zijn sites die de resultaten van meerdere zoekmachines combineren,dubbele resultaten filteren en wat er overblijft aan de zoeker presenteren.Dat klinkt ideaal, maar toch is het niet aan te raden om een zoektocht stan-daard te beginnen bij een metazoekmachine.


80

Afbeelding 4.7 Tal van nuttige antwoorden op WikiAnswers.

Hiervoor is een aantal redenen. Zo beschikken metazoekmachines vaak nietover de speciale functies van de zoekmachines waarvan ze informatie alsbron gebruiken. De bijzondere mogelijkheden van Google bijvoorbeeld gaangrotendeels aan u voorbij. Ook geldt dat overdaad schaadt.

Eerder is er in dit boek op gewezen dat slechts weinig researchers last heb-ben van te weinig zoekresultaten. Zomaar metazoekmachines gebruiken, kande verwarring vergroten.

Toch zijn er gevallen denkbaar dat u last hebt van te weinig zoekresultaten.Dat kan het geval zijn als u research doet naar een redelijk obscuur onder-werp. Metazoekmachines zijn daarnaast bijzonder nuttig bij het doen vanonderzoek naar personen, zeker als de persoon in kwestie geen al te grotebekendheid geniet (pagina’s over Barack Obama zijn in ruime mate voor-handen).

Een laatste noot. Google beschikt over een cachefunctie waarmee van inter-net verdwenen pagina’s alsnog kunnen worden teruggehaald. Metazoek-machines hebben die functie niet. Toch kan ook een ongeldig zoekresultaatnut hebben, omdat de metazoekmachine vaak wel een korte samenvattinggeeft van de inhoud.

Ook het verdwenen internetadres zelf kan nuttige informatie bevatten. Hebtu bijvoorbeeld gezocht op de naam van een persoon en komt daar eenzoekresultaat uit dat naar een verdwenen pagina binnen www.nivra.nl leidt,dan is de kans groot dat de desbetreffende persoon iets met accountancy temaken heeft. Het NIVRA is immers het Koninklijk Nederlands Instituut vanRegisteraccountants.

Een ‘Google’ onder de metazoekmachines bestaat niet: geen van alle pres-teren ze indrukwekkend. Hierna worden de belangrijkste besproken.

Clusty – www.clusty.com

Interessant omdat deze metazoekmachine resultaten ‘clustert’, oftewel pro-beert te groeperen naar onderwerp. Daartoe tracht de computer verwantewoorden en begrippen met elkaar te associëren. In theorie moet dat gebrui-kers helpen snel een grote berg zoekresultaten te schiften. Dat werkt overi-gens lang niet altijd perfect.

81


Dogpile – www.dogpile.com

De nestor onder de hier vermelde metazoekmachines. Dogpile haalt naareigen zeggen zoekresultaten van onder meer Google, Yahoo!, Bing, Ask.comen About.com. Niettemin zorgt Dogpile regelmatig voor rare resultaten. Eenzoekvraag gesteld aan Google levert vaak meer resultaten op dan dezelfdevraag via Dogpile, terwijl de laatste naast Google nog diverse andere sitesraadpleegt en dus feitelijk meer resultaten zou moeten kunnen tonen. Maarals u een metazoekmachine gebruikt, laat het dan deze zijn.

4h001Freebase – www.freebase.com

Maak een lange, heel erg lange lijst met websites die nuttige informatiebevatten. Bouw er vervolgens een zoekmachine omheen. Zo ongeveer werktFreebase, dat vooral dienst doet als naslagsite. Op encyclopedische onder-werpen scoort deze metazoekmachine goed, bij obscure kwesties en zoek-tochten naar personen laat Freebase het afweten.


82

Afbeelding 4.8 Dogpile lijkt inderdaad op een hond: hij probeert trouw tedoen wat u beveelt, maar slaagt daar niet altijd in.

Afbeelding 4.9 Alle informatie over deze relatief onbekende Amerikaanvindt u via Freebase.

Gespecialiseerde zoekmachines

Internet is groot en daardoor door geen enkele zoekmachine volledig in kaartte brengen. Daar komt bij dat sommige researchers niet zitten te wachten opeen zoekmachine die desondanks verwoede pogingen doet het gehele inter-net te doorploegen. Daardoor kan immers ook de ruis toenemen. Meerzoekresultaten is met andere woorden niet altijd beter: enige selectiviteit vanzoekmachines kan juist heel handig zijn.

Deze twee redenen tezamen verklaren het bestaan van gespecialiseerdezoekmachines, die zich richten op een beperkt gedeelte van het informatie-aanbod op internet. Het voordeel voor de zoekmachine: het is makkelijkerom een beperkt gedeelte van internet in kaart te brengen dan te streven naarvolledigheid. Het voordeel voor de researcher: deze hoeft niet met allerleitrucs te proberen zijn zoekvraag tot een bepaald onderwerp te beperken.

Grofweg vallen gespecialiseerde zoekmachines in een van de drie volgendecategorieën.

• Zoeken op onderwerp Voorbeeld: een zoekmachine die gespeciali-seerd is in sociale wetenschappen of sport.

• Zoeken op regio Voorbeeld: een zoekmachine die zich beperkt totzoekresultaten in een bepaald land, zoals Nederland of Frankrijk.

• Zoeken op medium of doelbestand Voorbeeld: een zoekmachine diealleen muziekbestanden of afbeeldingen kan opsporen.

Een aantal gespecialiseerde zoekmachines wordt in Appendix A besproken.In dit hoofdstuk wordt volstaan met een uitleg hoe u dergelijke zoekmachi-nes kunt vinden. Er is een aantal sites dat u daarbij behulpzaam kan zijn.

Google Directory – directory.google.com/Top/Computers/Internet/Searching/Search_Engines/Specialized

De bovenstaande koppeling leidt u niet naar een website die louter overzoekmachines gaat, maar naar een rubriek uit Google Directory, een inter-netgids waarover u in hoofdstuk 5 meer zult lezen. Vanwege de lengte vande koppeling is het aan te raden voor deze pagina een bladwijzer te maken.Dit is een koppeling voor gevorderden: deze geeft toegang tot veel verschil-lend gespecialiseerde zoekmachines op allerlei terreinen. Die overvloed kanverwarrend zijn.

83


4h003Wikipedia’s lijst van zoekmachines – en.wikipedia.org/wiki/List_of_search_engines

Het voordeel van de Engelstalige Wikipedia-pagina’s is dat ze regelmatigworden bijgewerkt. Hoewel dit overzicht van zoekmachines verre van vol-ledig is, bevat het vaak meer actuele verwijzingen dan veel andere lijsten.

Beaucoup – www.beaucoup.com

Bevat een lijst met algemene zoekmachines, plus een index van zoekmachi-nes in diverse landen. Tevens voorzien van rubrieken met zoekmachines diegespecialiseerd zijn in computers, software, maatschappelijke rubrieken,gezondheid, kunst, media, sport en het zakenleven.

4beaucoupPandia – www.pandia.com/powersearch

Deze site bevat goede verwijzingen naar zoekmachines die zich richten opbestanden, zoals beeld, geluid of computerprogramma’s. Pandia scoort min-der goed waar het op andere gespecialiseerde zoekmachines aankomt, maarmaakt dat weer goed met een (in de context van dit hoofdstuk minder rele-vante) uitstekende verzameling tips over hoe te zoeken op internet.


84

Afbeelding 4.10 Hoeveel gespecialiseerde zoekmachines had u gehadwillen hebben?

4h004

85


Afbeelding 4.11 Helaas geen omeletrecepten.

Afbeelding 4.12 Pandia bevat veel informatie, maar vergt door de opmaakvan de site wel enige inspanning van de lezer.

Informatie en nieuws over zoekmachines

Het gezegde wil dat niets zo veranderlijk is als de mens, maar aangezieninternet de veranderlijkheid van honderden miljoenen mensen bundelt, isdeze uitspraak wellicht aan revisie toe. Op zoekmachinegebied veranderener in elk geval vrijwel dagelijks zaken. Doet u vaak research naar uiteen-lopende onderwerpen, dan is enigszins bijblijven raadzaam. Hierna volgendaarom besprekingen van sites die u van actuele informatie over zoekmachi-nes kunnen voorzien, evenals enkele sites die het zoeken zelf eenvoudigermaken.

SearchEngineWatch – www.searchenginewatch.com

De nestor onder alle sites over zoekmachines, gemaakt door Danny Sullivan.Nog altijd is de site goed voor kundig gratis nieuws en dito analyses, maareen deel van de inhoud is alleen voor betalende bezoekers beschikbaar.Gelukkig zijn de nieuwsbrieven gratis, op de speciale twee keer per maandverschijnende Search Engine Update na: die is alleen voor leden bestemd.


86

Afbeelding 4.13 Onder Rating & Stats in de menubalk aan de linkerkantvan het scherm treft u een overzicht aan van diverse zoekmachines.

4h005Voelspriet – www.voelspriet.nl

De website van de Nederlander Henk van Ess is een amalgaam van allerleihulpmiddelen die een serieuze researcher nodig heeft. Daaronder bevindenzich diverse tips en trucs om bepaalde zoektochten (zoals het vinden vanpersonen) sneller af te ronden. Van Ess gebruikt voor het zoeknieuws eenforum, wat ertoe kan leiden dat u op enkele discussiërende zoeknerds kuntstuiten. Van Ess geeft – net als de auteur van dit boek – trainingen aanresearchers, dus deze vermelding is mede mogelijk gemaakt door de Neder-landse Mededingingsautoriteit. (Zo goed, meneer Kalbfleisch?)

4h006InfoPeople-lijsten – www.infopeople.org/search

Bevat de Search Tools Chart. Het is aan te raden dit document af te drukkenen naast uw computer te leggen, net zoals sommigen onder u vroeger wel-licht deden met de minihandleidingen voor WordPerfect. De Search ToolsChart bestaat uit twee pagina’s met daarop een samenvatting van de sterkepunten van de belangrijkste zoekmachines. De InfoPeople-lijsten makendaarnaast duidelijk hoe u bij de behandelde zoekmachines gebruik kuntmaken van booleaanse operatoren.

87


Afbeelding 4.14 Helaas ontbreekt een bord met ‘Opgepast, overstekendenerds’.

Bruce Clay – www.bruceclay.com/searchenginerelationshipchart.htm

Hoe staan zoekmachines met elkaar in verband? De ‘internet businessconsultants’ van Bruce Clay hebben de relaties tussen de belangrijkste zoek-machines en internetgidsen in een interactief schema gezet. Het praktischenut is beperkt, maar tijdens het volgende verjaardagsfeestje bent u mooi uwneefje van elf te slim af (wat zoekmachines betreft, dan).

4bruce


88

Afbeelding 4.15 Het schema op de site van Bruce Clay maakt de relatiestussen verschillende zoekmachines inzichtelijk.

Internetgidsenen het diepe web

Zoekmachines zijn niet de enige manier om op internet tezoeken, gelukkig maar. Zoals in hoofdstuk 2 is besproken,doen zoekmachines geautomatiseerd hun werk. Internet-

gidsen daarentegen worden door mensen samengesteld. Hoeweldat soms tot slechte resultaten leidt, heeft het ook een grootvoordeel: mensen hebben inzicht in het diepe web, het deel vaninternet dat voor zoekmachines onvindbaar is. Kortom, dit hoofd-stuk is een ode aan het meest dominante tweepotige zoogdiervan de planeet Aarde.


Wat het verschil is tussen goede en slechte internetgidsen.

Enkele slechte zoekmachines van dichtbij kennen.

Enkele goede zoekmachines van dichtbij kennen.

Wat het diepe web is en waarom zoekmachines er geen vat op hebben.

Hoe u het diepe web toch kunt doorzoeken.

5

Goede versus slechte internetgidsen

Een kleine herhaling van hoofdstuk 2: een internetgids is een gerubriceerdeindeling van door (al dan niet volledig) menselijke redacteuren bezochte engeëvalueerde sites. Die moeten niet alleen beslissen welke sites ze opnemen,maar ook in welke rubriek deze vervolgens worden geplaatst. Dat geeft gelijkal aan waar de potentieel zwakke punten van een internetgids liggen: op hetgebied van structuur, kwantiteit en kwaliteit.

• Structuur Een internetgids zonder logische rubrieksindeling is onbruik-baar. Van belang is ook hoe de redacteuren van de internetgids zich aanhun eigen structuur houden. Dat lijkt een open deur, maar veel internet-gidsen vallen hier door de mand. Een heldere rubrieksindeling makenvalt al niet mee, maar deze consequent handhaven, mislukt zeer regel-matig.

• Kwantiteit Volledig kan een internetgids nooit zijn. Dat lukt een zoek-machine niet eens. Maar een goede internetgids moet zich niet beperkentot een aantal rubrieken of de meest bekende sites voor een bepaaldonderwerp. Bestaat een internetgids alleen uit sites uit de laatste catego-rie, dan voegt deze immers weinig toe aan wat veel researchers al weten.Het nadeel van een internetgids met weinig rubrieken is dat u een was-lijst aan nuttige internetgidsen moet bijhouden om al uw onderzoeks-behoeften op te kunnen botvieren.

• Kwaliteit Zeker gezien de beperkingen ten aanzien van kwantiteitmoeten de koppelingen die overblijven veel beter zijn dan de resultatendie een zoekmachine uitspuugt. Wie een database heeft van miljardeninternetpagina’s, kan best wat rotte appels verdragen; wie er slechtsenkele honderden of duizenden in de aanbieding heeft, moet ervoorzorgen dat zijn gehele aanbod tenminste aan enige basale kwaliteitseisenvoldoet.

Uit het voorgaande blijkt dat het maken van een goede internetgids heel veeltijd en geld kost. Een aantal van de internetgidsen dat hierna besprokenwordt voldoet daaraan, andere niet.

Startpagina – www.pagina.nl

Een internetgids die maar aan een van de drie genoemde criteria voldoet:kwantiteit. Op Startpagina staan heel veel koppelingen, bij elkaar geharktdoor vrijwilligers. Deze krijgen in ruil daarvoor een gedeelte van de adver-tentie-inkomsten op hun deel van de Startpagina-site. Helaas wisselt dekwaliteit van deze verschillende gedeelten, ook wel Startpagina-dochtersgenoemd, onderling sterk. Sommige dochters zijn zeer commercieel, andere

Hoofdstuk 5 – Internetgidsen en het diepe web

90

bevatten daadwerkelijk goede koppelingen, wat een bezoek aan Startpaginaonvoorspelbaar maakt. De rubricering is een rommeltje: meer dan eens staansites in rubrieken waar ze niet thuishoren. Ook zijn er sites die in meerdererubrieken prima tot hun recht zouden komen, maar slechts eenmaal wordenvermeld.

Yahoo! – dir.yahoo.com

Hoe je een goed concept om zeep helpt, laat Yahoo! zien. Het bedrijf dat deinternetbevolking de eerste goedwerkende internetgids liet zien, heeft zijnbedenksel laten verpieteren. De gids zit vol met verouderde of niet-relevantelinks, en wat betreft kwantiteit scoort Yahoo! ook niet goed. Bij de eerstedruk van dit boek in 2004 wist Yahoo! geen andere landelijke kranten tenoemen dan De Telegraaf, de Volkskrant en NRC Handelsblad. Bij het ver-schijnen van deze vijfde, geactualiseerde druk in 2010 is dat nog steeds nietveranderd. (In 2012 kijken we opnieuw, al bestaat natuurlijk de kans dat ertegen die tijd überhaupt maar drie kranten zijn overgebleven.)

Gebruik de rubrieksindeling

Gebruik bij het zoeken in internetgidsen de rubrieksindeling. Redac-teuren van een internetgids maken de indeling van koppelingenimmers ook op basis van deze structuur. Weliswaar bevatten veelinternetgidsen een zoekveld, maar deze functie werkt vaak niet opti-maal.

About.com – www.about.com

Zo kan het ook. De Amerikaanse site About.com wordt net als Startpaginavolgeschreven door vrijwilligers die meedelen in de advertentiewinst. Hetverschil is dat deze vrijwilligers aanzienlijk beter hun best doen: deAbout.com-vrijwilligers geven niet alleen een verzameling koppelingen naarandere sites, maar ook advies en actuele informatie. Zo had About.com nade aanslagen van 11 september 2001 binnen korte tijd uitstekende overzich-ten met koppelingen. Deze grondige aanpak vertaalt zich wel in een kwanti-tatieve beperking: Startpagina heeft meer dochters dan About.com op onder-werp gespecialiseerde internetgidsen heeft. Gebruik nooit het zoekveld opAbout.com, maar gebruik het rubriekssysteem: dit om terminale verwarringte voorkomen. Veel About.com-gidsen zijn overigens eenvoudig te vindendoor het desbetreffende onderwerp voor het siteadres te zetten. DeAbout.com-gids over islam is bijvoorbeeld te vinden op islam.about.com;die over politieke humor op politicalhumor.about.com. Tip: uit het laatstevoorbeeld blijkt al dat u de Amerikaans-Engelse spelling moet gebruiken,waarin veel Britse woorden met ‘ou’ met een ‘o’ worden gespeld.

91


5h001DMOZ – www.dmoz.nl

Directory MOZilla, beter bekend als het Open Directory Project, is eengoede en uitgebreide internetgids. De site wordt volledig gevuld door vrij-willigers die hiervoor geen enkele compensatie ontvangen. Het zwakste puntvan DMOZ is de structuur: heel trots meldt de site zelf dat men over meerdan 590.000 categorieën beschikt. Dat is echter niet iets om blij mee te zijn.Het gebruik van onbezoldigde vrijwilligers heeft daarnaast nog een andernadeel: het duurt soms geruime tijd voordat nieuwe sites worden toege-voegd aan de index. Ook fouten in de categorie-indeling worden niet altijdeven prompt hersteld. Soms zwerven er op DMOZ zelfs rubrieken rond dieallang niet meer in gebruik zijn.

Google Directory – www.google.com/dirhp en www.google.nl/dirhp

Google Directory baseert zich op de inhoud van DMOZ, waaraan de eigenzoektechnologie is toegevoegd. Het voordeel daarvan is dat de informatie uitDMOZ ook via een invoerveld is te doorzoeken. Door de kracht van Googleszoektechnologie levert dit veel betere resultaten op dan bij andere internet-gidsen die deze mogelijkheid bieden. Wie op ‘architectuur’ zoekt, zal bij-voorbeeld door Google worden geadviseerd naar de rubriek World/Neder-lands/Kunst/Architectuur te gaan, waar allerlei koppelingen over ditonderwerp gesorteerd bij elkaar staan.


92

Afbeelding 5.1 Laat u niet afschrikken door het al te gelikte uiterlijk.

Als Google een dergelijk advies kan geven, staat dat boven in het venster metzoekresultaten onder de noemer Gerelateerde categorieën. Het nadeel daar-van is dat Google een onhebbelijkheid van DMOZ heeft overgenomen: dezoekfunctie verwijst u soms naar rubrieken die geen dienst meer doen.Overigens steekt Google jammer genoeg niet meer zo veel energie in deDirectory.

Meer sites

Door bij Google Directory de naam van een u bekende website in tevullen, kunt u vaak eenvoudig meer sites over hetzelfde onderwerpvinden.

5h002Best of the Web – botw.org

Geen volledige webgids, maar een overzicht van wat de redacteuren vanBest of the Web de (inderdaad) beste sites op het web vinden. Positief is debereidheid van Best of the Web om te investeren in kwaliteitsredacteuren. Inapril 2008 werd bekend dat ruim dertig medewerkers van DMOZ (zie eldersin dit hoofdstuk) waren overgestapt naar Best of the Web. Aanzienlijk minderprettig is de bereidheid van het bedrijf om te sjoemelen met de scheidingtussen redactie en commercie. Websites die graag opgenomen willen wor-den in de index, kunnen tegen betaling een voorkeursbehandeling krijgen.

93


Afbeelding 5.2 Onder aan de pagina kunt u ook de Nederlandse versie vanGoogle Directory kiezen. Rechtstreeks naar www.google.nl/dirhp gaan voertu naar dezelfde pagina.

ipl2 – www.ipl2.org

Deze site is ontstaan als fusie van de Internet Public Library (van deUniversity of Michigan School of Information) en de Librarians’ Index to theInternet. Beide waren sites van, en voornamelijk ook voor, informatieprofes-sionals, en zijn in 2010 samengegaan. Ook de nieuwe site wordt samen-gesteld door professionals en dat is te merken. De makers van ipl2 strevenoverduidelijk niet naar kwantiteit, maar naar kwaliteit. Dat is tegelijkertijd hetzwakke punt van ipl2, waar soms essentiële sites ontbreken die door desamenstellers wellicht te gewoontjes werden geacht. ipl2 is niettemin eenuitstekend startpunt voor met name meer academisch getinte zoektochten.Leuk zijn de special collections, vaak gericht op relatief actuele onderwer-pen. Het is ook mogelijk (research)vragen te stellen aan de bibliothecarissendie de site maken.

5h003Library of Congress – international.loc.gov en www.loc.gov

Hoe u ook over de Amerikanen denkt, deze site van de Amerikaanse volks-vertegenwoordiging mag u niet missen. Professionele documentalisten heb-ben een werkelijk uitstekende internetgids gemaakt. Het meest interessant isde internationale internetgids op international.loc.gov. In de sectie Portals tothe world treft u hier mini-internetgidsen aan over vrijwel alle landen terwereld. Op de hoofdpagina van Library of Congres (www.loc.gov) is hetgedeelte Resources for researchers aan te raden. Hier houdt zich ook veelinteressante informatie schuil, maar deze extraheren vereist meer werk.


94

Afbeelding 5.3 De voorpagina van ipl2 verbergt de rijkdom erachter. Klikdus snel op een van de vijf hoofdcategorieën.

5h005Intute – www.intute.ac.uk

Een internetgids die zich richt op academische informatie. Intute verzameltwebsites in een aantal wetenschappelijke disciplines, variërend van Bio-engineering tot aan Ethnographic Studies. Nogal verstopt is de knop A-Z,waarmee u eenvoudig op onderwerp kunt zoeken. Nou ja, eenvoudig: umoet niet al te snel afgeleid worden. Intute is namelijk behoorlijk volledig.

95


Afbeelding 5.4 Behalve Portals to the World is ook de sectie Researchguides and databases aan te raden.

Afbeelding 5.5 Een zoektocht via Intute kunt u bijvoorbeeld beginnen dooreen van de rubrieken bij Browse Web resources by subject te kiezen.

Het diepe web

Het diepe web wordt ook wel het onzichtbare web genoemd, en dat heefteen goede reden. Het gaat hier om dat gedeelte van internet dat onzichtbaaris voor zoekmachines. Inderdaad, er zijn delen van internet die u wel kuntzien, maar die voor een zoekmachine verborgen blijven.

Dat is niet altijd zo geweest: in vroegere tijden was veel meer van internet‘zichtbaar’ – al waren zoekmachines in die tijd nog niet zo goed om daaroptimaal van te kunnen gebruikmaken. Het onzichtbare web wordt (vermoe-delijk, want serieus recent onderzoek is er niet) steeds groter.

Volgens een schatting van de Amerikaanse internetpublicatie Salon.com uitmaart 2004 is 99 procent van het web niet meer zichtbaar voor zoekmachi-nes. Omdat het diepe web per definitie moeilijk vindbaar is, blijft het echterlastig om accurate uitspraken te doen over de omvang ervan.

In één regel samengevat bestaat het onzichtbare of diepe web uit informatiedie wel via websites te benaderen is, maar niet echt op die websites staat,maar bijvoorbeeld op computersystemen die daarachter hangen.

Om te begrijpen hoe dat kan, is het handig om internet van weleer te ver-gelijken met een wildweststadje aan het eind van de negentiende eeuw,bestaande uit één hoofdstraat waarlangs alle belangrijkste winkels zichbevonden. Wie een inventarisatie wilde maken van de goederen die dediverse winkels aanboden, kon volstaan met een wandeling door de hoofd-straat en een grondige blik in de diverse etalages. De persoon die door dehoofdstraat loopt met een notitieblokje om deze inventarisatie te maken, isin dit voorbeeld uiteraard de zoekmachine; de winkels en hun voorraadstaan respectievelijk voor websites en de aangeboden informatie.

Inmiddels is dat wildweststadje veranderd in een metropool à la New York.Er zijn meer winkels dan ooit tevoren, maar hun voorraad is niet eenvoudigmeer te inventariseren. Wat er in de etalages staat, is maar een heel kleindeel van het werkelijke assortiment. Het grootste deel staat in het magazijn.

Weliswaar kan het bedienend personeel van de winkels zonder problemende gewenste goederen leveren, maar alleen als een klant naar binnen stapten erom vraagt. Het spreekt voor zich dat het personeel nogal geïrriteerd zouraken als degene die de inventarisatie maakt (de zoekmachine) de vraag zoustellen om de gehele magazijnvoorraad even op te dreunen.


96

Zo gaat het ook op internet. Vroeger waren websites simpel: ze bestondenuit een aantal pagina’s, vaak geschreven in de internetopmaaktaal HTML. Ditwaren zogeheten statische pagina’s, die niet of nauwelijks aan veranderingonderhevig waren. Een zoekmachine kon daar relatief eenvoudig greep opkrijgen. Tegenwoordig bestaan heel veel sites niet meer louter uit dergelijkestatische pagina’s. In plaats daarvan is het statische gedeelte beperkt en lou-ter nog bedoeld om toegang te geven tot achterliggende informatie. Dit ismeestal een database oftewel een kaartenbak met gegevens. De bezoekervan de site gebruikt vaak een invoerveld om op te geven welke informatiedeze wil, waarna hij of zij de gegevens te zien krijgt. Deze pagina’s zijn dyna-misch. Dat wil zeggen dat ze louter op uw verzoek zijn gemaakt en ook nietlanger bestaan dan de tijd waarin u ze weergeeft. Een zoekmachine zal zenooit zien en heeft zelf geen toegang tot een achterliggende database (waarbovendien soms ook nog een slot op zit in de vorm van een betaalverplich-ting aan de uitgever van de site). De enige manier waarop een zoekmachinete weten zou kunnen komen welke informatie de achterliggende databasevan een website bevat, is de website te gaan ‘bevragen’ op alle mogelijkeletter- en woordcombinaties.

Een voorbeeld. Als u op Google zoekt naar Kamerhandelingen “Delft

Instruments” levert dat geen relevante treffers op (wel krijgt u wat verwijzin-gen naar dit boek te zien). Gaat u echter naar de website Officiële Bekend-makingen van de Rijksoverheid (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/) enzoekt u daar op “Delft Instruments” (met alle zoekopties aangevinkt), dantreft u legio documenten aan over het Delftse bedrijf dat ooit in het nieuwskwam als leverancier van nachtkijkers aan het Irak van Saddam Hussein.

97


Afbeelding 5.6 Voor al uw kamerstukken.

5h007 Nog een voorbeeld. Stel, u zoekt wetenschappelijke studies over griep inNederland, oftewel influenza. Als u bij Google influenza netherlands

“scientific studies” typt, krijgt u weliswaar veel kaf te zien, maar is deoogst aan relevante resultaten mager. Gaat u echter naar PubMed(www.pubmed.gov) en typt u daar influenza netherlands, dan hebt ugegarandeerd meer succes.

Op deze site staan namelijk ruim negentien miljoen medisch-wetenschappe-lijke studies bij elkaar. Die zijn niet allemaal gratis te bekijken, maar desamenvattingen meestal wel. Google kent de meeste studies in PubMed niet.Alleen wanneer een arts zo ijdel is geweest zijn in PubMed opgenomen stu-die ook op zijn eigen website op te nemen, hebt u met Google nog wel eenseen kansje.

5h008 De vraag luidt nu: hoe kunt u toch zoeken in het diepe web. Het antwoord,ietwat teleurstellend, is: uiterst moeizaam.

Uit de voorgaande twee voorbeelden is duidelijk geworden dat u om in hetdiepe web te zoeken, moet weten welke sites toegang geven tot bepaaldegedeelten van dat diepe web. Zo geeft PubMed toegang tot een medisch-wetenschappelijk gedeelte en geeft de website Officiële Bekendmakingentoegang tot stukken van onder meer het Nederlandse parlement.

In welke situatie u via het diepe web moet zoeken en hoe u dat het bestaanpakt, kunt u bepalen met de volgende drietrapsstrategie.


98

Afbeelding 5.7 Veel gepubliceerde medisch-wetenschappelijke artikelenkomen in PubMed terecht, al zijn ze niet allemaal gratis te bekijken.

1 Zoek specifiek U begint uw zoektocht zoals u in hoofdstuk 1 hebtgeleerd: door specifiek te zoeken via Google. Wellicht kunt u zich zoveel tijd besparen alvorens u op het diepe web te richten.

2 Zoek breed Google heeft niets opgeleverd, andere relevante zoek-machines ook niet. Nu moet u een diepe website proberen te vinden diewel de informatie bevat die u zoekt. Het kenmerkende van diepe web-sites is, zoals gezegd, dat de meeste informatie niet zichtbaar is voorzoekmachines. Slechts de ‘voorgevel’ van een dergelijke site is te vindenvia zoekmachines. Op deze pagina’s staat vaak elementaire informatieover de inhoud van de site die wel in zoekmachines wordt opgenomen.Daarvan kunt u dan ook gebruikmaken. Anders gezegd: u kunt de web-site Officiële Bekendmakingen niet vinden door op Delft Instruments tezoeken. Maar als u bij Google “officiële bekendmakingen” overheid

had getypt, was u wel op de site Officiële Bekendmakingen geëindigd.En had u gezocht op medical publications, dan was u bij PubMedgeëindigd. Werkt dat ook niet? Probeer dan een overzichtssite te vinden.Voorbeeld: als u op een zeer specifieke psychiatrische aandoening zoektvia Google, maar nul op het rekest krijgt, probeer dan een algemenerezoekvraag als “mental health” om zo te proberen een overzichtssiteover een bepaald onderwerp te vinden.

3 Zoek nogmaals specifiek U hebt de desbetreffende site gevonden dietoegang geeft tot het stukje diepe web waar zoekmachines niet bij kun-nen. Hier moet u uw oorspronkelijke, specifieke zoekvraag opnieuwstellen. Levert dat niets op, ga dan terug naar de vorige stap en probeermeer diepe websites te vinden over hetzelfde onderwerp.

Maak een bladwijzer

Het zoeken naar diepe websites kan een langdurig en soms frustre-rend proces zijn. Daarom is het aan te raden om onmiddellijk eenbladwijzer te maken van nuttige diepe websites over onderwerpenwaarnaar u vaak research doet.

De voorgaande strategie is bedoeld als een algemene methode om diepewebsites te vinden. Er zijn echter ook in het diepe web gespecialiseerde sitesdie u hierbij een handje kunnen helpen. Let op: voor alle sites die hierbesproken worden, geldt uiteraard dat u begint met zoeken vanaf stap 2:Zoek breed.

Infomine – infomine.ucr.edu

Een werkelijk uitstekende site met tienduizenden academische hulpbronnenop allerlei gebied. Deze site kan u helpen met het vinden van diepe websitesop allerlei gebieden.

99


Om het meeste rendement te halen uit Infomine doet u er goed aan eersteen rubriek te selecteren en daarna het invoerveld te gebruiken om te zoe-ken. Gebruik stap 2 uit de zoekstrategie voor het diepe web: zoek dus op“European Union” law als u op zoek bent naar een Europese richtlijn, enniet naar Directive 95/46/EC.

5h009Google Scholar – scholar.google.com

Al genoemd in hoofdstuk 3, dus waarom hier nog een keer? Simpel: GoogleScholar ontsluit een deel van internet dat anders moeilijk te benaderen is:dat van wetenschappelijke artikelen. Die zijn verspreid over tientallen sitesvan uitgeverijen. Met Google Scholar wordt het zoeken in academischeteksten bijzonder eenvoudig. De dienst heeft twee nadelen. Ten eerste moetu over inlogcodes (van een universiteit of een wetenschappelijke uitgever)beschikken om de zoekresultaten volledig te kunnen bekijken. Ten tweededoet Google nogal geheimzinnig over de omvang van Scholar. Dat laatste islastig voor wetenschappers, die deze informatie nodig hebben om te kunnenbeargumenteren hoe volledig hun literatuurzoektocht is geweest.

CompletePlanet – www.completeplanet.com

Deze site komt nog steeds voor in veel overzichten van zoekmachines voorhet diepe web. Helaas is de inhoud zwaar verouderd, omdat eigenaarBrightPlanet blijkbaar belangrijkere dingen te doen heeft. U ook, dus mijdCompletePlanet.


100

Afbeelding 5.8 Selecteer voor de beste resultaten eerst een van de rubrie-ken voordat u een zoekwoord typt.

Lui zoeken

Bent u na het lezen van de hoofdstukindeling gelijk maarhier begonnen? Gefeliciteerd, u bent een echte Hollander!Wees gerust, de titel van dit hoofdstuk is niet misleidend.

Het is echt mogelijk om met bijzonder luie methoden toch zin-volle informatie te vergaren. Uiteraard zitten er wel een paar fikseadders onder het gras: de hier genoemde methoden om lui tezoeken werken niet in alle situaties en leveren zelfs in vergelijk-bare gevallen met regelmaat zeer onvoorspelbare resultaten.Lui zoeken is daarom iets voor de doorzetter. Durft u nog verderte lezen?


De lui-zoeken-via-Google-truc.

Wat expertdiensten zijn en hoe u ze kunt benutten.

Hoe u professionele documentalisten gratis voor u kunt laten werken.

Met welke websites u automatisch op de hoogte blijft van veranderingenbinnen Google, het wereldnieuws en in websites.

Welke software u kunt gebruiken om websites in de gaten te houden.

6

De lui-zoeken-via-Google-truc

De nu volgende truc wordt door Henk van Ess, de maker van de site Voel-spriet (www.voelspriet.nl), ‘slim zoeken’ genoemd. Dat is te veel eer enbovendien enigszins misleidend, want wie deze methode gebruikt, moet zijnof haar intelligentie juist zoveel mogelijk uitschakelen. In de voorgaandehoofdstukken hebt u meermalen gehoord dat een goede zoektocht begintmet een gedegen voorbereiding, die zich laat samenvatten als ‘eerst denken,dan pas wat typen bij Google’.

Dat mag u nu weer vergeten. Lui zoeken vereist helemaal geen voorberei-ding: u typt bij Google de zin waarmee u verwacht het gewenste antwoordaan te treffen. Een voorbeeld: als u wilt weten op welke dag John F. Kennedywerd doodgeschoten, typt u “John F. Kennedy was shot on”. In feite typtu een zin minus het ontbrekende maar gezochte feit.

6h001 Deze truc werkt dankzij de enorme omvang van internet. Er wordt zoveelgepubliceerd op het web dat het heel waarschijnlijk is dat de door u gewen-ste informatie inderdaad ooit al eens is opgeschreven door iemand die erdezelfde manier van zinnen opbouwen op nahoudt als u.

Enkele nadelen heeft de methode wel. Zo kunt u soms zeer onverwachteantwoorden krijgen. Zoek maar eens, analoog aan de poging de sterfdatum

Hoofdstuk 6 – Lui zoeken

102

Afbeelding 6.1 Lui zoeken is soms zeer effectief.

van JFK te vinden, naar “Pim Fortuyn werd doodgeschoten op”. U krijgtnu niet de datum te zien, maar de plaats waar de moord plaatsvond. Boven-dien zijn Angelsaksische zoekopdrachten in het voordeel, simpelweg omdathet web nog altijd Engels als voertaal heeft en Amerikanen een navenantgroot deel van alle internetpublicaties voor hun rekening nemen. Verderleent de lui-zoeken-methode zich vooral goed voor algemene weetjes enhistorische feiten, maar minder goed voor zeer specifieke vragen en zoek-tochten naar relatief zeldzame informatie. De kans dat iemand obscureinformatie in exact dezelfde zin heeft verpakt die u verzint, is vrijwel nul.

Inleiding tot expertdiensten

Vergrendelt zelfs de sociaal van u afhankelijke ‘buurnerd’ de deuren als ueen vraag komt stellen? Dan is het wellicht tijd om elders hulp te gaanzoeken. Dat geldt overigens ook voor lezers die gefortuneerd genoeg zijn omin een buurt zonder nerds te kunnen wonen.

Via internet zijn diverse diensten te benaderen die u helpen bij het oplossenvan researchvragen. Sommige daarvan zijn gratis, andere niet. Voor allemaalgeldt dat degenen die de dienst aanbieden meestal niet dol zijn op al te voorde hand liggende vragen. Omwille van uzelf en degenen die na u komengeldt daarom: houd de motivatie van de mensen achter deze sites hoog doorhun hulp pas te vragen wanneer het echt nodig is.

Library of Congress – www.loc.gov/rr/askalib

Amerikanen zijn vrijgevochten types die het niet zo hebben op het concept‘overheid’. De consequentie daarvan is dat overheidsdiensten meer dan inNederland hun belastinggeld waar moeten maken, en in dit geval heeft datgeleid tot een dienst die voor researchers bijzonder handig is.

De (uiteraard met Amerikaans overheidsgeld betaalde) documentalisten vande Library of Congress bieden via deze website hun niet geringe capaciteitenbij het internetpubliek aan. Gratis uiteraard, met dank aan de Amerikaansebelastingbetaler. Op gezette tijden zijn de dames en heren zelfs in specialechatruimten aanwezig, zodat ze meteen antwoord kunnen geven op uwvraag.

103


6h002Ask an ipl2 Librarian – www.ipl2.org/div/askus/

De dames en heren van Ask an ipl2 Librarian (ipl2) maken niet alleen eenuiterst kritische internetgids (zie hoofdstuk 5), maar bieden ook een gratisantwoordservice voor moeilijke researchvragen aan. Het beantwoorden kostgemiddeld genomen meer dan drie dagen, dus bij haast is dit niet de sitevoor u. Ipl2 begint pas aan de klus nadat u een redelijk uitgebreid vragenfor-mulier hebt ingevuld. Even jokken is nodig: ipl2 wil weten of u de informatienodig hebt voor een werkstuk. Het is wellicht handig om hier ontkennend opte antwoorden, en ook verdient het aanbeveling om bij de vraag ‘How willyou use this information?’ niet te vertellen dat u de kennis nodig hebt vooreen zakelijke deal van 150 miljoen. De kans bestaat dat ipl2 de enigszinsgerechtvaardigde conclusie trekt dat u dan zelf maar een onderzoeker moetbetalen.


104

Afbeelding 6.2 Ter bestrijding van de eenzame zaterdagavonden biedt de siteook een chatdienst aan, voor een goed gesprek van mens tot bibliothecaris.

6h003People’s Network (Groot-Brittannië) – www.peoplesnetwork.gov.uk

Britse bibliothecarissen proberen uw vraag te beantwoorden. Hoewel de sitezich primair op Engelse en Schotse ingezetenen richt, worden ook vragen uitandere streken en landen in behandeling genomen. De dienst is bijzonderomdat u meteen een antwoord krijgt op een gestelde vraag. Dat houdt ookin dat de site openingstijden kent: van maandag tot en met zaterdag tussentien uur ’s ochtens en zes uur ’s middags (9 tot 5 Britse tijd).

105


Afbeelding 6.3 Het uitgebreide formulier maakt duidelijk dat u deze siteniet voor wissewasjes moet gebruiken.

Afbeelding 6.4 Druk op ‘Enquire’ en u kunt aan de slag.

6h004Ask a Librarian (Schotland) – www.nls.uk/info/readingrooms/askalibrarian.html

Ook de Schotten bieden een gratis vraag-en-antwoorddienst aan. De verwer-kingstijd van een vraag is lang: de site zelf houdt het erop dat de meeste vra-gen één tot drie weken nodig hebben om beantwoord te worden. De SchotseAsk A Librarian heeft geen probleem met vragen over genealogische bronnen,al waarschuwt de site niet de expert te zijn op dat gebied en moet u voor hetdaadwerkelijke genealogische onderzoek nog altijd zelf aan de slag.

6h005AllExperts – www.allexperts.com

Ze zullen het zelf ontkennen totdat ze blauw zien, maar een bibliothecarisweet ook niet alles. En daarom is het goed dat de website AllExperts er is,waar enkele duizenden vrijwilligers zich beschikbaar stellen om vragen opieder denkbaar terrein te beantwoorden. Navigeren door de site gaat via eenrubrieksindeling zoals u die inmiddels kent van veel internetgidsen uit hoofd-stuk 5.

AllExperts zegt dat de meeste vrijwilligers binnen een dag een antwoordgereed hebben – een belofte die niet altijd wordt waargemaakt. Aan deandere kant geldt: niet goed, geld terug – en AllExperts is gratis.


106

Afbeelding 6.5 Deze Schotse antwoorddienst doet lang over het leverenvan een antwoord.

6h006Answers.com – wiki.answers.com

Een site met grote ambities, maar helaas ook veel huis-, tuin- en keuken-vragen, soms met een hoog opendeurgehalte: ‘Waar kan ik het best antiekkopen?’ Positief is wel dat de steller van die laatste, toch niet bijster ingewik-kelde vraag een serieus en vriendelijk antwoord krijgt.

107


Afbeelding 6.6 Onbegrensd gratis advies uit het land van de dito mogelijk-heden.

Afbeelding 6.7 Nee, maar als je goed hard drukt, kun je misschien wel desiliconenvulling eruit persen.

6wikianswersLinkedIn Answers – www.linkedin.com/answers

LinkedIn is een zogeheten social network, een plek waar mensen online hunrelaties in kaart kunnen brengen, en waarover in hoofdstuk 13 meer zalworden verteld. Toch wordt LinkedIn ook hier genoemd, omdat het socialenetwerk beschikt over een vraag-en-antwoorddienst. Beperk u in de onder-werpkeuze tot zakelijke kwesties, want dat is de focus van LinkedIn.

6linkedinHunch – www.hunch.com

Heeft het collectief altijd gelijk? In elk geval hebben de makers van Hunchgenoeg vertrouwen in grote groepen mensen om antwoorden op vragensamen te stellen op basis van gezamenlijke voorkeuren. Hunch is ondermeeropgericht door Caterina Fake, een van de mensen achter de bekende foto-grafiesite Flickr.com. Een interessant experiment om in de gaten te houden.


108

Afbeelding 6.8 Altijd goed voor een antwoord op vragen als ‘Moet ik mijnmedewerkers behandelen als militaire recruten?’

6hunchAardvark – www.aardvark.com

Wie heeft het niet meegemaakt. U hebt net een nieuw huisdier, maar men-sen die u vraagt wat voor mening ze hebben over uw nieuwe hangbuikzwijn-tje, weten er slechts uit te persen dat ze het ‘heel bijzonder’ vinden. Welnu,zoiets is de site Aardvark ook. Heel bijzonder. In theorie klinkt het perfect.Deze door Google overgenomen dienst kunt u zowel via de site als via chat(Google Talk) bedienen. U stelt een vraag en Aardvark kijkt vervolgens of eriemand te vinden is die hem kan beantwoorden. Helaas wordt de site gehin-derd door een vooralsnog onvoldoende goed werkende kunstmatige intelli-gentie. Maar wat niet is, kan nog komen. Ook kleine hangbuikzwijntjes wor-den tenslotte groot. Nou ja, in elk geval groter dan ze op hun kleinst waren.

109


Afbeelding 6.9 Ach, het is in elk geval beter dan een collectieve steniging.

6aardvarkUclue – www.uclue.com

Vroeger was er Google Answers, een dienst waar u tegen betaling mensenantwoord kon laten geven op wat moeilijker vragen. Nu is er Uclue, waar uhetzelfde kunt laten doen, en vaak door dezelfde mensen. Sommige GoogleAnswers-onderzoekers zijn namelijk overgestapt naar Uclue toen Google deAnswers-dienst ophief. Sterker nog: als u geen research deed voor GoogleAnswers dan wil Uclue u (vooralsnog) niet hebben als onderzoeker.


110

Afbeelding 6.10 Deze klassieker zou Aardvark toch echt uit zijn virtuelehoofd moeten kennen.

Afbeelding 6.11 Uclue. Voor als u geen lokale researcher wilt inhuren.

6uclueAnswerbag – www.answerbag.com

Hebt u een vraag, gooi ’m dan in de groep. Dat is ongeveer het principe vanAnswerbag en het werkt. Soms. Rondom bepaalde vragen ontstaan verhelde-rende discussies. Helaas is niet iedereen op Answerbag geboren met een IQvan 130.

6answerbagProfnet – profnet.prnewswire.com

Deze site richt zich op het koppelen van journalisten aan deskundigen.ProfNet beperkt zich niet tot specifiek wetenschappelijke vragen. De auteurvan dit boek heeft ProfNet weleens ingeschakeld voor een verhaal in Inter-mediair over de effecten van spam ofwel ongewenste e-mail op de arbeids-productiviteit. Dat leverde negen berichten op van Amerikaanse deskundi-gen en bedrijven, waarvan er vier bruikbaar waren.

111


Afbeelding 6.12 Wel op Answerbag: was Jezus de Messias. Niet op Answer-bag: waarom stoofpeertjesvla niet het hele jaar door verkrijgbaar is. Tja,prioriteiten. (De firma Campina mag rechtstreeks contact opnemen met deauteur.)

De medewerkers van ProfNet zien er streng op toe dat de reacties die u krijgtzich tot uw researchvraag beperken. Dit om te voorkomen dat journalistende dienst onbetrouwbaar gaan vinden en ProfNet zijn inkomsten kwijtraakt:de aangesloten experts moeten namelijk betalen om u te mogen antwoor-den.

6h008MAD – www.madsci.org/submit.html

Gekke geleerden bestaan echt, want anders zouden ze hun diensten nietgratis aanbieden. Er zijn wel wat haken en ogen verbonden aan het stellenvan vragen via het MadSci Network. Zo mag de gestelde vraag niet al eerderop de site zijn beantwoord; geen geringe voorwaarde omdat de site al ruim25 duizend vragen en antwoorden bevat. De site waarschuwt dan ook datzestig tot zeventig procent van alle vragen alleen al om die reden afvalt. Steldus alleen uw echt ingewikkelde vragen aan het MadSci Network.

6h009Yahoo! Answers – answers.yahoo.com

U hebt een domme vraag? U bent niet alleen, want op Yahoo! Answers stikthet van de types met van weinig doorzettingsvermogen getuigende vragen. Alsu ook wilt weten wat de postcode is van een bepaald gebied, omdat u geenzin hebt om even te googlen op ‘postcodeboek’, dan is dit de site voor u.


112

Afbeelding 6.13 ProfNet, voor al uw transatlantische inzichten.

113


Afbeelding 6.14 En de prijs voor ‘Site met het Hoogste Migrainerisico’ gaatnaar…

Afbeelding 6.15 Het juiste antwoord is natuurlijk dat NASA over heelstevige touwen beschikt.

6yahooanswersKEN – www.steljevraag.nl

Hij mag dan zijn gedumpt door Barbie, in Delft is deze plastic pop nog altijdvolop actief. KEN staat voor Knowledge Explosion Network en deze ietwatoverdreven naam geeft aan dat er studenten bij betrokken zijn, van de Tech-nische Universiteit Delft in dit geval.

Het stellen van vragen via KEN is relatief omslachtig. Zo moet de eigenlijkevraag in twee gedeelten worden getypt, te weten een omschrijving en devraag zelf. Daarna kijkt KEN eerst of de vraag al eens is gesteld en het ant-woord dus wellicht gelijk te geven is. Zo niet, dan moet de researcher nogdiverse vensters doorwerken voordat de vraag in behandeling wordt geno-men. Het grootste voordeel van KEN is daarmee het Nederlandse karakter;voor internationale zoekvragen zijn er, zoals hiervoor beschreven is, beterealternatieven.


114

Afbeelding 6.16 KEN kunt u het best gebruiken voor typisch Nederlandsevragen.

Automatisch op de hoogte blijven via websites

Een expert het zware werk laten doen, is natuurlijk heel mooi. Maar het zalde efficiënte werkers onder u zijn opgevallen dat u daarvoor iedere keer naareen website moet om de vraag neer te leggen. Dat is nog wel te doen als deresearchvraag steeds verschilt, maar betreft het altijd hetzelfde onderwerp,dan wordt een mens daar op lange termijn niet vrolijk van. Het zou veelaangenamer zijn als u kon volstaan met een eenmalig bezoek aan een site envoortaan altijd automatisch op de hoogte bleef van nieuwe ontwikkelingenbetreffende uw researchvraag. Welnu, lang leve de automatisering: er is eenaantal websites dat dergelijke diensten aanbiedt. Hieronder bespreken we erdrie.

Google Alerts – www.google.nl/alerts en www.google.com/alerts

Deze dienst van Google maakt het mogelijk om diverse soorten zoek-opdrachten te automatiseren. U hoeft alleen te verzinnen wat u wilt wetenen uw e-mailadres achter te laten. Google Alerts stuurt u vervolgens elke keereen mailtje als er nieuwe treffers op uw zoekvraag zijn gevonden. En ja, ukunt het aantal mails beperken tot één bericht per zoekvraag per dag.

Google Alerts biedt de mogelijkheid om meerdere soorten zoekvragen achterte laten. Die zijn achtereenvolgens (tussen haakjes de Nederlandse variant opwww.google.nl/alerts):

• News (Nieuws) Hiermee zoekt u in het Google-nieuwsoverzicht, dat inhoofdstuk 3 is besproken. Via deze optie kunt u bijvoorbeeld zoek-opdrachten geven om bepaalde personen of onderwerpen die regelmatigin het nieuws zijn, te blijven volgen. Dat is bijzonder handig voor journa-listen, die in de loop van hun carrière vaak over tientallen of zelfs hon-derden mensen hebben geschreven. De optie News is ook handig om bijte blijven op uw vakgebied. Voert u bijvoorbeeld “aerospace industry”

in, dan krijgt u een dagelijks overzicht met artikelen waarin dit onder-werp wordt genoemd. Let er wel op dat u bij Google Alerts-opdrachtenaltijd de optie once a day of once a week selecteert bij de vraag hoevaak u e-mails wilt ontvangen. Kiest u namelijk as-it-happens en blijktuw zoekopdracht tot bijzonder veel resultaten te leiden, dan loopt u dekans enigszins geïrriteerd te raken door de vele e-mail. Enige uitzonde-ring: zaken waarvan u meteen op de hoogte wilt zijn. Het resultaat op dezoekvraag “terrorist attack on the United States” wilt u vermoe-delijk niet pas een halve dag na het bewuste feit ontvangen. Uiteraardkunt u de optie News ook gebruiken voor privétoepassingen, zoals hetvolgen van uw favoriete artiest of sportclub.

115


• Blogs (geen Nederlandse tegenhanger) Bedoeld voor het zoeken inweblogs, ook wel blogs genoemd: dagboekachtige websites die meestaldoor particulieren worden volgeschreven. Voor meer over weblogs: ziewww.arjandasselaar.nl/thefifthestate.pdf. De blogoptie is nuttig vooronder meer bedrijven, die hiermee eenvoudig in de gaten kunnen hou-den wat hun klanten op internet over ze zeggen.

• Everything (Alles) Voor als u niet snel tevreden bent, en in alles wiltzoeken wat Google te bieden heeft.

• Video (geen Nederlandse tegenhanger) Helemaal verslingerd aan film-pjes over dansende kalkoenen? Of als medewerker van Clingendaelbetrokken bij belangwekkende onderzoeken naar Al Qaeda? Met dejuiste zoekvraag en deze optie hebt u altijd verse huppelende vogels, danwel mensen in een bivakmuts in uw inbox.

Google Alerts heeft geen limiet voor het aantal zoekopdrachten per e-mail-adres. U ontvangt bovendien geen e-mail als een zoekopdracht geen resul-taat oplevert, ook niet bij het gebruik van de optie once a day.

Schroom dus niet om zo veel Alerts te maken als u wilt. Totdat de zoekvraagdaadwerkelijk resultaat oplevert, merkt u er verder niets van.

Aanhalingstekens

Aanhalingstekens werken bij Google Alerts net zoals bij de rest vanGoogle: u geeft ermee aan dat u op een specifieke woordcombinatiewilt zoeken. Vergeet daarom niet om ze waar nodig toe te passen!


116

Afbeelding 6.17 Informatieveelvraten kiezen voor Everything. Maar matig-heid loont: een overvloed aan e-mails motiveert niet om ze te lezen.

Filtermogelijkheden van uw e-mailprogramma

Het nadeel van informatie per e-mail ontvangen is dat het standaardin uw Postvak IN terechtkomt en dus afleidt van uw normale werk-zaamheden. Gebruik daarom de filtermogelijkheden van uw e-mail-programma en laat berichten van diensten als Google Alerts enGoogle Alert automatisch in een aparte map plaatsen. Kijk daar eensper dag in. Dit zal u veel minder tijd kosten dan steeds tussendoor depostbus bijwerken.

Yahoo! Pipes – pipes.yahoo.com

Voor de fijnproever met doorzettingsvermogen. Ontbreken bij u een ofbeide van de voorgaande kwalificaties, martel uzelf dan niet en blijf uit debuurt van Yahoo! Pipes. Deze website biedt een zeer veelzijdige methodeom een eigen informatiedienst te ontwikkelen. Met Yahoo! Pipes kunt u vol-ledig geautomatiseerd data van één of meer websites extraheren en combi-neren. Klinkt vaag? Dat komt omdat de mogelijkheden zo groot zijn. Eenvoorbeeld. Yahoo! Pipes kan zelfstandig uitzoeken wat de belangrijksteonderwerpen zijn die worden genoemd op een nieuwssite en daar vervol-gens bijpassende foto’s bij zoeken en tonen op een website. Voordat u zelfeen Yahoo! Pipes-applicatie hebt gebouwd, bent u een paar uurtjes verder.

6yahoopipes

117


Afbeelding 6.18 Schuiven met digitale LEGO-blokjes wordt het helemaaldeze lente/zomer/herfst/winter (jaargetijden die niet van toepassing zijndoorstrepen).

Automatisch op de hoogte blijven via software

Via Google Alerts is het mogelijk om nieuwe resultaten op een bepaaldezoekvraag automatisch gemaild te krijgen. Dat is echter niet altijd voldoende.Soms zult u voor bepaalde informatie afhankelijk zijn van websites vanbedrijven of instellingen. Vaak gaan er weken of maanden voorbij voordatdeze sites worden bijgewerkt. Over een waarschuwingsfunctie per e-mailbeschikken veel van dergelijke sites niet en het is niet realistisch om dezesites regelmatig handmatig te controleren. Toch zijn er methoden om bij tehouden of sites veranderen.

Zo kunt u bij Google Alerts een zoekopdracht instellen als site:www.naam-vanorganisatie.nl. Daardoor krijgt u automatisch een bericht wanneerGoogle een verandering constateert in de desbetreffende website. Echter,aan te raden is deze methode niet. Ten eerste is deze methode aspecifiek:ze staat garant voor veel valse alarmen. Wanneer de desbetreffende websiteeen kleine, onbeduidende verandering op de pagina met adresgegevensondergaat, krijgt u al een mailtje, terwijl u wellicht alleen geïnteresseerd bentin veranderingen op de nieuwspagina. Ten tweede worden lang niet allewebsites door Google even nauwkeurig in de gaten gehouden. Internet isgroot en u loopt daardoor het risico dat Google een cruciale veranderingmist. Dit kunt u voorkomen door het programma Webmon(www.markwell.btinternet.co.uk/webmon/ – let op: inclusief de schuinestreep aan het eind) te installeren.

Dit gratis programma heeft wat minder mogelijkheden dan het hiernagenoemde Website Watcher, maar daar staat tegenover dat het u geen centkost. Ook gratis is de site ChangeDetection (www.changedetection.com).

Geld over? Dan kunt u Website Watcher downloaden (www.aignes.com).Dit programma is in eerste instantie gratis. Mocht het u bevallen, dan wordtu geacht na dertig dagen de creditcard te trekken en minimaal 29,95 euroaan de maker te fourneren (49,95 euro als u niet de basisversie maar de uit-gebreidere Personal Edition wilt aanschaffen). Het programma werkt zeereenvoudig. In de titelbalk boven in Internet Explorer of Firefox verschijnt nahet installeren van Website Watcher een oogje. (De maker gaf in mei 2010aan niet te weten of het programma ooit zou samenwerken met GoogleChrome.) Wanneer u op een website bent aangekomen die u voortaan regel-matig wilt laten controleren op wijzigingen, klikt u op het oogje. WebsiteWatcher doet de rest en controleert met regelmatige, instelbare intervallen ofde site is veranderd. Zeker wanneer u veel verschillende pagina’s in de gatenmoet houden, bespaart Website Watcher u tijd. Bovendien bent u sneller opde hoogte van mogelijk belangrijke informatie. In tijden van een goedkope


118

dollar vormt UpdatePatrol (www.updatepatrol.com) vanwege de prijs van69,95 dollar mogelijk een goed alternatief voor Website Watcher. Probeerwel eerst de proefversie uit, natuurlijk.

6h011

119


Afbeelding 6.19 Website Watcher vangt de steken op die Google Alert(s)laat vallen.

De structuurvan internet

U hoeft geen monteur te zijn om te kunnen autorijden,maar weten waar de wielen voor dienen, verhoogt vaakhet rijplezier. Zo is het ook met internetresearch. Enige

basale kennis van de geschiedenis en technische opbouw vaninternet komt uitstekend van pas als u een betere onderzoekerwilt worden. Het lezen van dit hoofdstuk wordt des te meeraanbevolen als u zich bezig wilt houden met meer geavanceerdevormen van internetresearch, zoals bronverificatie (hoofdstuk 8)en het traceren van personen (hoofdstuk 9) en e-mailafzenders(hoofdstuk 12).


Hoe internet tot stand is gekomen.

Waar IP en DNS voor staan.

Waarom internet niet echt bestand is tegen een kernaanval.

Wat een url is en hoe deze is opgebouwd.

Dat internet meer is dan alleen het WWW.

7

In den beginne…

…was er ARPA, Advanced Research Projects Agency (www.darpa.mil), dewetenschappelijke tak van het Amerikaanse leger. (Sinds 1972 gaat ARPA alsDARPA door het leven aangezien toen de D voor Defense aan de afkortingwerd toegevoegd. In 1993 werd het weer ARPA, in 1996 weer DARPA.) Inde jaren zestig was de Koude Oorlog op een hoogtepunt en was de angstvoor een nucleaire aanval van Rusland groot. Daarom gaf ARPA in 1962 aande denktank RAND (www.rand.org) de opdracht om een methode tebedenken voor een communicatienetwerk dat ook zou blijven functionerentijdens een kernoorlog. Defensiespecialisten voorzagen een groot probleem.In die tijd waren communicatienetwerken nog opgebouwd volgens het zoge-heten gecentraliseerde principe. Dat houdt in dat op cruciale plekken devele kabels van een netwerk in knooppunten bij elkaar kwamen. In een

Hoofdstuk 7 – De structuur van internet

122

Afbeelding 7.1 Paul Baran, de man met wie internet begon.

Afbeelding 7.2 Deze RAND-studie uit 1964 laat het verschil tussen eengecentraliseerd en gedistribueerd netwerk duidelijk zien.

oorlogssituatie zou dat ertoe kunnen leiden dat een groot deel van de kabelsnog intact zou zijn, maar het netwerk onbruikbaar zou zijn door de vernieti-ging van de knooppunten.

fig01_07fig02_07 RAND-medewerker Paul Baran (www.rand.org/about/history/baran.html)bedacht als oplossing daarvoor het zogeheten gedistribueerde netwerk(www.rand.org/publications/RM/RM3420). Hierin zijn geen centrale knoop-punten aanwezig, en dus is het netwerk veel beter bestand tegen beschadi-gingen. Als een van de vele knooppunten uitvalt, kan het verkeer altijd eenandere route kiezen. Om dit mogelijk te maken, maakte Baran gebruik vanhet zogeheten packet switching, overigens een vinding uit 1961 van LeonardKleinrock. Bij packet switching wordt communicatie opgedeeld in kleinebrokjes die hun weg door het netwerk zoeken. Pakketjes zoeken daarbijaltijd de snelste route en kiezen automatisch een omleiding op het momentdat zich onderweg problemen voordoen.

fig03_07 Het aan elkaar koppelen van computers mag tegenwoordig niets bijzondersmeer zijn, in de jaren zestig was het dat wel. De eerste verbinding tussencomputers ooit werd gelegd in 1965. Lawrence Roberts van het Massachu-setts Institute of Technology koppelde toen zijn TX-2-computer aan de Q-32-computer van Thomas Marill in Santa Monica. Het duurde tot 1969 voordathet huidige internet begon.

123


Afbeelding 7.3 Een site van DARPA, een organisatie die nog altijd werkt aanambitieuze defensieprojecten.

Dit zogeheten ARPANet bestond uit slechts vier computers op de Ameri-kaanse universiteiten UCLA, Stanford, de University of California SantaBarbara en de University of Utah.

In de beginjaren maakten vooral wetenschappers en militairen gebruik vanhet netwerk. ARPANet bleek al snel populair te worden voor het communi-ceren met collega’s elders in het land, vooral nadat Ray Tomlinson in 1971e-mail introduceerde. In 1972 werd e-mail gemeengoed op ARPANet.

Geschiedenis van internet

Wilt u meer weten over de geschiedenis van internet, dan is WhereWizards Stay Up Late door Katie Hefner en Matthew Lyon een aan-rader (ISBN: 0684832674).

Grote delen van de wereld merkten niets van dit alles. Internet bleef totbegin jaren negentig het terrein van wetenschappers en militairen. Niet dater veel te beleven viel, want fraai opgemaakte websites waren destijds nogniet te zien.

Sterker nog: er waren helemaal geen websites, wat pas veranderde toen in1991 het World Wide Web werd geboren. Dat gebeurde in Genève dooronderzoeker Tim Berners-Lee, die een methode zocht om grote hoeveel-heden informatie aan elkaar te kunnen koppelen. Berners-Lee bedachtvervolgens de methode en de technische infrastructuur om websites en-pagina’s te maken. Dit zogeheten World Wide Web bleek een groot succes.


124

Afbeelding 7.4 Ray Tomlinson verzond vermoedelijk de eerste e-mail ooitvia internet.

Waarom internet niet bestand is tegen een

kernaanval

Computers op internet vinden elkaar door middel van getallen, oftewel zoge-heten IP-nummers. Deze nummers zijn enigszins vergelijkbaar met telefoon-nummers. Een IP-nummer is een combinatie van vier getallen, elk met eenwaarde tussen 0 en 255. Een voorbeeld: 83.160.148.167 is een geldig IP-adres. Iedere op internet aangesloten computer krijgt zo’n nummer, ook deuwe als u op het web surft. Dat is ook nodig: een website die informatie naaru wil versturen, moet weten waar die informatie naartoe moet. Om diezelfdereden hebben alle websites een IP-nummer.

IP-nummers

Een IP-nummer is niet altijd gekoppeld aan één computer. Met namemensen die internetten via een inbelverbinding (in Nederland onge-bruikelijk maar in veel andere landen niet), hebben per sessie eenander IP-nummer. Kabel- en ADSL-gebruikers beschikken vaak overeen IP-nummer dat lange tijd of zelfs permanent gelijk blijft.

Daaruit blijkt al dat het IP-nummersysteem een groot nadeel heeft: een nor-maal mens wordt niet wijs uit al die getallen. U moet er vermoedelijk nietaan denken om 157.166.226.26 te moeten tikken als u naar de websitewww.cnn.com wilt. Om die reden is het DNS of Domain Name Systembedacht. DNS is te vergelijken met een soort elektronische telefonist die hetmogelijk maakt om namen aan deze IP-nummers te koppelen.

125


Afbeelding 7.5 Tim Berners-Lee, de vader van het wereldwijde web.

Op het moment dat u in uw browser een webadres als teletekst.nos.nltypt, bevraagt uw computer een zogeheten DNS-server. Deze server (oftewelcentrale computer) zoekt vervolgens het bijbehorende IP-nummer op enstuurt dat terug naar uw computer.

Gewapend met die kennis kan uw browser de site dan eindelijk bezoeken.Dit proces gaat zo snel dat u hier niets van merkt.

DNS heeft ook een nadeel. Hoewel internet oorspronkelijk zo is ontworpendat informatie bij schade aan het netwerk via een omweg toch aankomt, isDNS niet op deze decentrale manier opgebouwd.

DNS bestaat dankzij een beperkt aantal DNS-hoofdcomputers. In totaal zijner dertien zogeheten root nameservers, waarvan de meeste in de VerenigdeStaten. In oktober 2002 werden deze DNS-hoofdcomputers aangevallendoor computercriminelen. Was de aanval geslaagd, dan was internet prak-tisch onbruikbaar geworden.

Alleen degenen die de IP-nummers van hun favoriete internetbestemmingenhadden opgeschreven of uit hun hoofd hadden geleerd – oftewel bijzonderweinig mensen – hadden dan nog op internet kunnen werken, en warenzelfs dan op grote problemen gestuit.

fig06_07


126

Afbeelding 7.6 23 oktober 2002, de dag dat internet bijna tot stilstandkwam.

Waarom IP en DNS voor researchers

toch onmisbaar zijn

Zowel IP als DNS biedt een aantal grote voordelen voor researchers. Veelactieve internetgebruikers laten sporen achter in de vorm van de IP-nummersdie ze gebruikten bij hun werkzaamheden op internet. Deze nummers blij-ven bijvoorbeeld achter bij het verzenden van e-mail, maar ook bij het parti-ciperen in discussieforums.

Stel dat u op de naam van een persoon hebt gezocht via Google en terecht-komt op zo’n discussieforum, waar u niet alleen de gezochte naam aantreftmaar ook een IP-nummer. U kunt nu een aantal dingen met dat nummerdoen. De eerste stap is het IP-nummer tussen aanhalingstekens te zetten(bijvoorbeeld “83.160.148.167") en het in te voeren bij Google. Zo komt uwellicht op andere sites waar dit nummer is achtergelaten. Het eerdergemaakte voorbehoud over de uniciteit van een IP-nummer blijft uiteraardvan kracht. Heeft de persoon die u zoekt toevallig een inbelverbinding metinternet, dan is de kans groot dat niet alle treffers met hetzelfde IP-nummerook daadwerkelijk tot die persoon behoren.

fig07_07 Maar er kan nog meer met een IP-nummer. Zo is het bijvoorbeeld vaakmogelijk om erachter te komen bij welke geografische locatie een bepaaldIP-nummer hoort. Dat betekent dat u met behulp van een IP-nummer soms

127


Afbeelding 7.7 Als u een aangetroffen IP-nummer tussen aanhalingstekenszet, kunt u Google laten kijken of het nummer nog op meer pagina’s voorkomt.

degene kunt opsporen – of in elk geval een idee kunt krijgen van dienswoonplaats. Meer hierover leest u in hoofdstuk 8, meer over IP en e-mail inhoofdstuk 12.

Zoeken op IP-nummer

Komt u een IP-nummer tegen op een discussieforum, zet het dan tus-sen aanhalingstekens en voer het in bij Google. Wellicht zijn er nogmeer discussieforums waarop hetzelfde IP-nummer voorkomt. Houdwel in de gaten dat een IP-nummer niet altijd persoonsgebonden is.

De mogelijkheden van DNS zijn minstens zo interessant. DNS bevat denamen van websites en de bijbehorende IP-nummers, maar ook de adres-gegevens van de persoon die of het bedrijf dat de site in beheer heeft. Dezegegevens zijn, afhankelijk van het land, openbaar en eenvoudig op te vragen.Hoe, dat komt in hoofdstuk 8 aan de orde.

Url’s en de opbouw van webadressen

De kreet url zult u op internet regelmatig tegenkomen. Deze staat voorUniform Resource Locator en betekent zoveel als ‘de afgesproken manier omadressen op het World Wide Web op te schrijven’.

Een url bestaat uit twee gedeelten, waarvan het eerste gedeelte uw browservertelt welke taal deze met de computer aan de andere kant moet spreken.Dit zogeheten protocol is bijna altijd http://, een afkorting die staat voorHyperText Transfer Protocol, oftewel een manier om HyperText te versturen.

HyperText is tekst die verwijzingen of koppelingen bevat naar andere docu-menten op internet, en het is een van de vindingen die het World WideWeb mogelijk maken.

Het tweede gedeelte van een webadres is relevanter voor researchers. Dit ishet gedeelte na http://. Begrip van de structuur van een webadres helpt u bijhet systematisch kunnen doorzoeken van een site. Een voorbeeldadres zieter als volgt uit:

http://www.eenvoorbeeld.nl/hierdedirectory/hierdebestandsnaam.htm(l)

In dit voorbeeld zijn de volgende onderdelen te onderscheiden:

• .nl Het Top Level Domain of TLD, de benaming voor een bepaaldecategorie domeinnamen. Er zijn twee soorten TLD’s: land-TLD’s, die


128

(inderdaad) bepalen tot welk land een TLD behoort, en zogeheten gene-rieke TLD’s, die niet landgebonden zijn, maar vaak wel iets zeggen overde aard van de site. Zo zijn adressen die eindigen op .com oorspronkelijkbedoeld voor commerciële organisaties, en .org voor non-profitinstanties.Een oude internetgrap luidt dat directeur Jeff Bezos van het succesvolleinternetwarenhuis Amazon.com zijn bedrijf diende te herdopen inAmazon.org, omdat de onderneming lange tijd geen winst maakte. Demeeste generieke TLD’s staan open voor iedereen. Vier uitzonderingenop die regel zijn .mil, exclusief voor het Amerikaanse leger, .edu voorAmerikaanse onderwijsinstellingen, .gov voor de Amerikaanse overheiden .int voor internationale organisaties zoals bijvoorbeeld de EuropeseUnie. Verreweg de meeste variatie bestaat er bij TLD’s die bepalen totwelk land de site behoort. Voor Nederland is het TLD .nl, voor België .been voor Duitsland .de. Een volledige lijst van alle generieke en land-TLD’s treft u achterin dit boek aan bij appendix B.

fig08_07 • eenvoorbeeld De domeinnaam, de unieke naam van een site binneneen bepaald TLD. In hoofdstuk 8 zult u leren hoe u adresgegevens bijdeze domeinnaam kunt achterhalen.

Sub-TLD’s

Sommige landen zoals Groot-Brittannië en Australië gebruiken naasthet TLD ook sub-TLD’s die bedoeld zijn om aan te geven om watvoor site het gaat. Commerciële Australische sites zijn herkenbaar aan.com.au, commerciële Britse sites aan co.uk. Iets soortgelijks geldtvoor academische sites: die eindigen in Australië op .edu.au en inGroot-Brittannië op .ac.uk. Nederland kent een dergelijk gebruikniet.

• www De computernaam. Het is een wijdverbreid misverstand dat alleWWW-pagina’s met www zouden moeten beginnen. Die keuze isgeheel aan de eigenaar van de site. Sommige van hen kiezen ervoor omhet ‘www’ in het webadres facultatief te maken. Zo is www.cnn.com netzo goed te bereiken door cnn.com te typen. Ook komt het voor dat eige-naren hun keuzevrijheid gebruiken om meerdere sites bereikbaar temaken via één domeinnaam. Het adres infomine.ucr.edu levert bijvoor-beeld een geheel andere pagina op dan www.ucr.edu. Ten slotte gebrui-ken met name druk bezochte sites verschillende computernamen voordezelfde site. Wie www2.goldmansachs.com invoert, krijgt dezelfdepagina te zien als wie www.goldmansachs.com bezoekt.

129


.cx

Een TLD kan u soms al veel vertellen over de betrouwbaarheid vaneen site. Wanneer een Amerikaans bedrijf een website exploiteertmet een adres dat eindigt op .cx, moet u op uw hoede zijn. Het TLD.cx behoort toe aan Christmas Island en is voor sitebeheerders verge-lijkbaar met wat Zwitserland is voor bezitters van zwart geld: eenprima plek om anoniem zaken te doen. Een volledige lijst met TLD’sstaat in appendix B.


130

Afbeelding 7.8 Christmas Island, met tropische stranden, zoete cocktails envage domeinnamen.

Afbeelding 7.9 Een aanzienlijk leesbaarder versie van de TLD-lijst treft uachter in dit boek aan.

fig09_07 • hierdedirectory De map op de computer waarin de gezochte infor-matie staat. Dit kunt u vergelijken met de namen van mappen binnenMicrosoft Windows. Ook daarin gebruikt u vermoedelijk verschillendemappen om informatie te structureren. Om diezelfde reden gebruikenveel sites meerdere mappen om het beheer overzichtelijk te houden.

• hierdebestandsnaam.htm(l) De naam van het bestand dat u wilt bekij-ken. De naam van een bestand kan op talloze lettercombinaties eindi-gen, zogeheten extensies. Een veelvoorkomende is .htm of .html.Dat staat voor HyperText Markup Language, de opmaaktaal vanwebpagina’s. In hoofdstuk 3 zijn diverse andere bestandssoorten bespro-ken, zoals .pdf, .xls en .doc. Andere extensies die u vaak tegen zultkomen zijn .asp (een Microsoft-programmeertaal) en .php (een gratisalternatief voor .asp).

Tilde in webadres

Bevat een webadres een tilde (~, als in www.xs4all.nl/~jandevries),dan gaat het vrijwel altijd om een persoonlijke pagina. De inhoudzeer kritisch beschouwen is aan te raden, want de autoriteit is lastigerte verifiëren. De eigenaar van de domeinnaam (XS4ALL in dit voor-beeld) is namelijk vrijwel nooit verantwoordelijk voor de inhoud.Zoeken in de database van domeineigenaren, waarover u in hoofd-stuk 8 meer leest, heeft in dit soort gevallen minder zin. Tildes rakenoverigens steeds meer in onbruik, maar bij XS4ALL komt u ze nogaltijd tegen.

Het ontleden van websites

Stel: uw zoektocht naar een beleidsnotitie over de Leidschendammer-houtheeft u via Google op de volgende webpagina doen belanden:http://www.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl/politiek/bancken.html. U wilt meer teweten komen over de persoon achter deze pagina. In hoofdstuk 8 zult umeer geavanceerde methoden leren om de autoriteit en authenticiteit vaneen pagina te kunnen bepalen, maar ook van de url vallen al twee dingen afte lezen:

• De pagina draait op een computer van de internetaanbieder XS4ALL.Dit kunt u vaststellen door de domeininformatie op te vragen (zie hoofd-stuk 8) of door enkel het eerste deel van de site in de adresbalk van debrowser in te voeren en de site te openen (http://www.xs4all.nl).

• De tilde (~) geeft aan dat het hier om een persoonlijke pagina gaat. Depagina is dus eigendom van een zekere Sjaak of althans iemand die zichzo noemt.

131


Vaak heeft het in dergelijke gevallen zin om met het webadres te spelen omer zo achter te komen of er elders op de site meer informatie over de achter-gronden van de maker is te vinden. De auteur van dit boek hanteert daar-voor de ‘Chinese methode’, die eruit bestaat om systematisch van achterennaar voren het webadres in te korten.

fig10_07 • Eerst haalt u het laatste stukje van de url weg. In plaats van opwww.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl/politiek/bancken.html komt u dus terechtop www.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl/politiek.

fig11_07 • Daar ziet u een zogeheten open directory. U kijkt als het ware recht-streeks in de computer waarop de internetpagina’s zijn gehuisvest. Tradi-tioneel zorgen sitebeheerders ervoor dat dit niet kan gebeuren: hieruit


132

Afbeelding 7.10 In een hypothetisch scenario bent u via Google op dezepagina terechtgekomen.

Afbeelding 7.11 Door het laatste gedeelte van het webadres weg te halen,komen we hier terecht. Dit is geen internetpagina, maar een zogehetenopen directory, oftewel een inkijkje in de computer waarop de site draait.

kunt u dus afleiden dat de heer Sjaak of degene die zijn site technischverzorgt, weinig verstand heeft van computers. Nog wat verder inkortenbrengt u op www.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl. U kunt ook op Parent Direc-tory klikken.

• Op www.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl blijkt dat Sjaak actief is in de Vogel-werkgroep Vlietland. Daaruit mag blijken dat de informatie op zijn siteen de selectie daarvan niet per se apolitiek zal zijn. Uitkijken dus!

fig12_07 • Onder aan de pagina staat zijn naam: Sjaak Schilperoort. Daarop klikkenlevert een korte biografie op. Veel internetgebruikers lijden onder een aldan niet milde egomanie waardoor op bijna iedere hobbyistische of per-soonlijke site informatie over de maker is te vinden.

• Nog één stapje verder: ga naar www.xs4all.nl/~sjaak. Als u op een vande vogeltrips klikt, komt u nogmaals bij zijn e-mailadres uit.

fig13_07

133


Afbeelding 7.12 Weer een korter internetadres, en nu komen we uit opwat de hoofdpagina lijkt te zijn.

Afbeelding 7.13 Na een laatste keer inkorten, blijkt dat Sjaak toch nogmeer informatie op de site heeft staan. Waaruit blijkt dat het kan lonen omdoor te spitten.

• Gaat u nog een stap naar beneden, en voert u www.xs4all.nl in, dan ein-digt u op de site van de internetaanbieder. Zoals hiervoor al gezegd, hadu dat al kunnen afleiden uit de tilde (~).

• U kunt nu teruggaan naar het hoofdvenster van de eigenlijke site. Dezebevond zich op www.xs4all.nl/~sjaak/vwgvl. Vanaf hier kunt u via demenustructuur links systematisch de hele site doorwandelen. Als u datniet doet vanaf het hoofdvenster, loopt u de kans dat u zaken over hethoofd ziet.

Voorbij het WWW

Dat internet niet hetzelfde is als het World Wide Web, is u inmiddelsgenoegzaam duidelijk. Internet is niets meer of minder dan een verzamelingkabels waarover wereldwijd computers met elkaar praten. Het World WideWeb is een van de vele toepassingen die van die kabels gebruikmaakt. Maarer zijn er veel meer. Een bloemlezing.

• E-mail Bestaat op internet sinds 1972. Is niet alleen een populairemethode voor communicatie tussen twee personen, maar zeker ook omgroepen gelijkgestemden te binden. Dat gaat met behulp van mailinglijs-ten. Twee varianten zijn interessant: de nieuwsbrief (met één afzender,veel geadresseerden) en de discussielijst (alle geadresseerden zijn ookpotentiële afzenders).

• Usenet Sinds 1982 verkrijgbaar in Europa. Usenet is een verzamelingvan digitale prikborden waarop geïnteresseerden met elkaar kunnen dis-cussiëren of informatie kunnen uitwisselen. Usenet-discussies kunnenveel trager verlopen dan die via mailinglijsten. Berichten worden name-lijk als een soort Post-it-memo opgehangen. Andere geïnteresseerdenkunnen er hun eigen kattebelletje onderhangen wanneer hen dat schikt,of dit nu een minuut, een dag, een week of een jaar later is. Een anderverschil met mailinglijsten is dat Usenet aanzienlijk meer mogelijkhedentot anonimiteit biedt. Vrijwel alle Usenet-forums zijn vrij toegankelijkzonder aanmelding.

• IRC Oftewel: Internet Relay Chat. Een van de oudste bekende metho-den om digitaal te kletsen, in 1988 ontwikkeld door de Fin Jarkko Oikari-nen (www.kumpu.org). Discussiëren gebeurt op zogeheten channels,ofwel kanalen. Op IRC hangen veel nerds rond, maar om diverse techni-sche redenen is IRC ook een ideale vrijhaven voor minder frisse groepenzoals pedofielen, hooligans, criminelen en zelfs terroristen (zie hiervoorhet Handboek Digitale criminaliteit van dezelfde auteur).


134

fig14_07 • IM Ook wel Instant Messaging genoemd. Moderne chatprogramma’sals Google Talk, Windows Live Messenger, Yahoo! Messenger en ICQzijn allemaal IM-programma’s. Ze verschillen van IRC door de manierwaarop gesprekspartners worden gesorteerd. IM-programma’s werkendaartoe meestal met lijsten van bekenden. Ook zijn IM-programma’sgemiddeld genomen gebruiksvriendelijker dan IRC.

• FTP File Transfer Protocol. Een methode voor het verzenden en ont-vangen van digitale bestanden. FTP wordt vooral gebruikt voor het trans-port van grote hoeveelheden informatie.

• Peer to peer-sharing (P2P) Recent populair geworden technologiewaarbij een groep internetgebruikers (peers) een deel van de eigencomputer openstelt voor anderen (sharing) en zo onder meer muziek- envideobestanden uitwisselt. Programma’s als KaZaA, BitTorrent en eMulehebben P2P berucht gemaakt bij met name de platenindustrie.

• Telnet Antiek systeem uit de tijd dat de pc nog niet alomtegenwoordigwas. Wordt gebruikt om een zich elders bevindende computer opafstand te bedienen. De eigen computer, van waaraf het Telnet-pro-gramma wordt gedraaid, wordt in die situatie gedegradeerd tot toetsen-bord en dient enkel nog om instructies te geven aan de computer opafstand. Telnet dateert uit de tijd dat computers nog simpel waren enweinig capaciteit hadden, en dus alleen nut hadden als afstandsbediening(of zogeheten terminal) voor de ‘echte’ computer (de zogeheten server ofhet mainframe) op afstand. Tegenwoordig alleen nog gebruikt door nerds.

135


Afbeelding 7.14 Knakworst, de gezondste groente van Finland.

Enkele van deze internettoepassingen zijn in het bijzonder interessant voorde researcher. Daarom komen deze in latere hoofdstukken uitgebreid aan deorde.

Het zijn:

• Usenet Hoe u moet zoeken op Usenet leest u in hoofdstuk 11.• E-mail Alles over e-mail als informatiebron staat in hoofdstuk 12.• IRC en Instant Messaging Hoe u chatdiensten kunt gebruiken om

meer informatie over personen en minder frisse bevolkingsgroepen tevergaren, leert u in hoofdstuk 13.


136

Bronverificatie

Het is geen paranoia te denken dat ze écht achter u aan-zitten. Oftewel: het loont om wantrouwend te zijn opinternet. Vaak is het niet duidelijk wie verantwoordelijk is

voor een bepaalde site, en daardoor kunt u aardig miskleunen.Toch is het mogelijk om ook internetinformatie aan een grondigecontrole te onderwerpen.


Het nut van bronauthenticatie waarderen dankzij diverse historische blunders.

Wat de ‘Paaseierenregel’™ is.

Wat de WHOIS-database is en hoe haar te gebruiken.

Hoe u erachter komt wat andere sites van een dubieuze site vinden.

Wat traceroutes en reverse DNS-scans zijn.

8

Fameuze blunders

‘Al-Qaeda ontplooit telemarketingactiviteiten in de Verenigde Staten.’ Hetklonk al niet erg waarschijnlijk, het bericht in de Amerikaanse krant TheOnion, waarin werd gemeld dat de organisatie van Bin Laden tegenwoordigburgers terroriseert met aanbiedingen van goedkope leningen, bij voorkeurrond etenstijd. Toch bleek een Amerikaanse sheriff uit de staat Michigan desite serieus genoeg te nemen om een waarschuwing de wereld in te sturen.De man liet een persbericht uitgaan om met name ouderen te waarschuwenvoor de vermeende gevaarlijke telefoontjes. Helaas voor de sheriff: TheOnion is de grootste satirische krant van de Verenigde Staten.

8h001 Deze sheriff kan zich troosten met de gedachte dat hij niet de enige is diezich laat bedriegen. Toen de Nederlandse website www.geenstijl.nl, bekendom zijn minder subtiele berichtgeving, er in april 2004 (naar later bleek tijde-lijk) mee ophield, gebeurde dat met een grap. Geenstijl maakte bekend dateen van zijn medewerkers in elkaar zou zijn geslagen vanwege het politiek

Hoofdstuk 8 – Bronverificatie

138

Afbeelding 8.1 Al-Qaeda dringt werkelijk tot alle lagen van de samenlevingdoor.

rechtse karakter van veel berichten. De verontwaardiging was groot, en deinternetnieuwswebsite Webwereld.nl wijdde er een bericht aan. Totdatbleek dat het verhaal verzonnen was: een poging van de makers van Geen-stijl om met een ‘stijlloze’ grap de site uit te zwaaien.

139


Afbeelding 8.2 Zelfs professionele internetjournalisten zijn soms niet instaat het verschil tussen nep en echt op internet te bepalen.

Afbeelding 8.3 De stijlloze site van Geenstijl.

8h0028geenstijl Een laatste voorbeeld komt uit Canada. Daar bleek een antihomoseksueleorganisatie een groot ‘wetenschappelijk’ rapport te hebben geproduceerdwaaruit zou blijken dat homoseksuelen scholen gebruiken als rekruterings-gebied voor nieuwe roze aanwas. Helaas kwam deze informatie ook uit TheOnion. Dat de desbetreffende antihomo-organisatie vervolgens zei zevenweken te hebben besteed aan internetresearch voordat ze hun rapport publi-ceerden, maakte hen niet geloofwaardiger. Het geeft tevens aan dat u opinternet niet voorzichtig genoeg kunt zijn.

De Paaseierenregel™

Het voordeel van internet is dat iedereen er zijn ei kwijtkan. Dat zorgt ervoordat u op internet informatie kunt vinden die soms nergens anders te krijgenis. Het nadeel van internet daarentegen is dat iedereen er zijn ei kwijtkan. Ensoms zitten er een hoop rotte, zwavelrijke exemplaren tussen al die eieren.Om te controleren of informatie op internet deugt, hanteert de auteur dedoor hemzelf verzonnen Paaseierenregel™.


140

Afbeelding 8.4 Ook dit satirische artikel van The Onion trok de belangstel-ling van goedgelovige lezers.

Deze luidt als volgt: één bron is geen bron, twee bronnen zijn een halvebron, drie bronnen vormen een bron.

Dit betekent dat u informatie die u op slechts één website tegenkomt nietmoet vertrouwen. Gezien het grote aantal personen dat op internet klakke-loos van elkaar overschrijft, is twee bronnen ook niet genoeg. Pas wanneer udrie keer de desbetreffende informatie op verschillende websites aantreft, iser een redelijke kans dat de aangetroffen feiten kloppen, en dan nog alleenals duidelijk is wie er achter de desbetreffende websites zit. Hoe u die moetopsporen, komt verderop aan de orde.

Sites die niet zijn wat ze lijken

In het voorgaande gedeelte is gewezen op het belang van bekendheid metde bron. Wie niet weet wie achter bepaalde informatie schuilgaat, loopt eengroot risico de mist in te gaan. De kwaliteit van de bron is immers minstenszo belangrijk als de kwantiteit. De website van The Onion(www.theonion.com) ziet er bijvoorbeeld uit als die van een serieuze inter-netpublicatie. Alleen de – overduidelijk ironische – teksten geven aan dat hethier om een parodie gaat. Soms is het bedrog subtieler. Kijkt u bijvoorbeeldeens op www.martinlutherking.org.

141


Afbeelding 8.5 Deze site lijkt op het eerste gezicht een serieuze site te zijn.

8h004 Dit lijkt een serieuze website over Martin Luther King. De vormgeving van desite oogt professioneel – en dat is logisch, voor wie weet dat deze precieshetzelfde is als de vroegere site van de erven van dr. King.

De personen erachter zijn echter lid van een Amerikaanse neonaziorganisa-tie. Dat werpt, voorzichtig uitgedrukt, een heel ander licht op de kwaliteitvan de informatie. Bij de volgende website is het bedrog iets duidelijker.

8h005 Deze website is, voor alle duidelijkheid, niet de officiële pagina van hetWitte Huis. De auteur heeft echter voldoende cursisten voorbij zien komendie, geconfronteerd met deze site, toch meenden dat George W. Bushervoor verantwoordelijk was.

De volgende website lijkt een bijzonder doorzichtige grap te bevatten voorwie ooit scheikunde in zijn pakket heeft gehad. In de praktijk valt dat tegen.


142

Afbeelding 8.6 Niet de echte website van het Witte Huis.

Afbeelding 8.7 Terwijl je toch aan je water voelt dat er iets niet klopt.

8h006 De website Dihydrogen Monoxide Research Division pretendeert een waar-schuwende functie te hebben tegen de gevaren van ‘dihydrogen monoxide’.Dat waarschuwen gebeurt met paniekerige uitspraken, zoals de mededelingdat dihydrogen monoxide in vrijwel alle soorten kanker een rol van betekenisspeelt. Dit klopt. Wat de site niet meldt, is dat dihydrogen monoxide de che-mische naam is voor H2O, oftewel water, een stof die noodzakelijk is voor alhet leven, dus ook voor kankercellen. Het was niettemin genoeg aanleidingvoor de gemeenteraad van de milieubewuste Californische stad Aliso Viejoom wegwerpbekers te willen verbieden, omdat bij de productie daarvandihydrogen monoxide wordt gebruikt.

De moraal

Vertrouw een site nooit zonder voorbehoud. Zelfs een professioneeluitziende pagina kan onjuiste, gekleurde of manipulatieve informatiebevatten. Doe daarom bij een eerste kennismaking met een site allemogelijke autoriteitscontroles die in dit hoofdstuk worden besproken.

WHOIS, of: de personen achter een website

Omdat het op internet stikt van de bedrieglijke en onjuiste informatie, is hetvan groot belang om de personen of organisaties achter een website te kun-nen traceren. In dat geval kunt u ze per e-mail of telefoon om ophelderingvragen. Soms kan zelfs de naam van een persoon of organisatie al genoegduidelijkheid verschaffen over de accuratesse, betrouwbaarheid of onpartij-digheid van een website. Een site met negatieve verhalen over varkensvleesdie op naam staat van een veganistische organisatie, moet wellicht met watmeer scepsis worden bekeken dan een site met kritische verhalen over vleesdie zijn verzameld door de Consumentenbond.

De adresgegevens van sitebezitters zijn over het algemeen redelijk eenvoudigte traceren. Iedereen die een domeinnaam (zie hoofdstuk 7) aanvraagt, moetzijn of haar adresgegevens laten opslaan in de zogeheten WHOIS-database.Deze database is openbaar.

Zoals in hoofdstuk 7 aan de orde is gekomen, kent internet vele verschil-lende Top Level Domains of TLD’s. Ieder TLD heeft zijn eigen WHOIS-kaartenbak. Dat houdt dus eigenlijk in dat u voor de adresgegevens van eenFranse website een andere WHOIS-dienst zou moeten gebruiken dan vooreen Belgische pagina. Om dergelijke omslachtige zwerftochten te voor-komen, zijn er diverse websites die in alle TLD’s ter wereld kunnen zoeken.Dergelijke websites worden verderop besproken.

143


Het traceren van adressen van Nederlandse domeinbezitters is een verhaalapart. In principe zijn de verderop genoemde diensten in staat om in deWHOIS-databases van alle landen ter wereld te zoeken, en dus ook deNederlandse. Echter, de toegang tot deze database is flink ingeperkt door deStichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN), verantwoordelijk voorde uitgifte van domeinnamen en de WHOIS-database in dit land. De SIDNstaat het gebruikers van haar database sinds begin 2010 uit privacyoverwe-gingen niet langer toe om adresgegevens op te vragen. De SIDN heeft eentraditie van roomser-dan-de-paus-gedrag (googlet u maar eens op ‘StichtingInternet Domeindominatie Nederland’) en deze maatregel is geen uitzonde-ring. Want op het moment dat deze vijfde editie naar de drukker ging, washet nog wel mogelijk om van bijvoorbeeld Belgische websites de WHOIS-gegevens te achterhalen.

De door SIDN verstrekte Nederlandse WHOIS-gegevens zijn echter sterkbeperkt. U kunt alleen nog de naam en een mailadres krijgen van de per-soon of organisatie achter de site, en niet langer het telefoonnummer. Dat iserg jammer, want juist dat telefoonnummer was bijzonder handig bij hetbereiken van bedrijven die zich op hun websites verschuilen achter ingewik-kelde contactformulieren en dure betaalnummers. Gelukkig maakt het ver-melden van de naam door SIDN het nog wel mogelijk om aan bronverificatiete doen: u weet in elk geval of de site is van de persoon die zegt de eigenaarvan het domein te zijn.

Wilt u toch nog Nederlandse WHOIS-gegevens achterhalen, dan zult u metpapieren van opsporingsinstanties moeten komen (zie https://www.sidn.nl/en/about-nl/whois/whois-access-for-investigative-agencies/). Of registrarworden. Oftewel: u bij SIDN aansluiten als domeinuitgevende instantie. Datkost geld: 205 euro exclusief btw per kwartaal (in 2010). En er is een andernadeel. Hoewel nog geen Nederlandse journalistieke organisatie hieraanheeft gewaagd, is het goed mogelijk dat deze sluiproute door SIDN snel zalworden dichtgetimmerd op het moment dat bijvoorbeeld een krant besluithet registrar-schap aan te vragen. Maar u kunt het proberen – 820 euroexclusief btw is jaarlijks best op te brengen door een beetje bedrijf. (Het zalniet voor niets zijn dat op de registrar-lijst van de SIDN ook namen staan vancommunicatiebureaus.)

De SIDN kent nog een beperking. U mag slechts tien WHOIS-zoekvragenper dag stellen. Voor u als particuliere gebruiker is dat ruim voldoende. Maarals u via een gespecialiseerde website zoals centralops.net de zoektochtbegint in de SIDN-kaartenbak, denkt de SIDN niet dat u de aanvraag doet,maar de betreffende site. U kunt zich voorstellen dat u niet de enige gebrui-ker bent van die gespecialiseerde site, en dat de kans vrij groot is dat er zicheerder op de dag reeds tien andere Nederlanders hebben gemeld met een


144

vraag voor de Nederlandse WHOIS. In dat geval bent u het best af wanneeru de zoekopdracht rechtstreeks voorlegt aan de site van de SIDN, om zo uweigen quotum van tien WHOIS-zoekvragen per dag aan te kunnen spreken.

De informatie in de WHOIS-database hoeft overigens niet altijd accuraat tezijn. Waar in Nederland de SIDN streng toeziet op het invullen van de juistegegevens, is er meer dan één Amerikaanse website waarvan de eigenaar op123 Sesame Street woont. Voor het bepalen van de betrouwbaarheid vaneen website maakt dit echter niet zoveel uit. Wanneer een site-eigenaarovergaat tot dergelijk overduidelijk bedrog, belooft dat immers niet veelgoeds voor de accuratesse van de site zelf. Mogelijke uitzonderingen zijnwebsites van politieke dissidenten of andere personen die in de problemenkunnen komen wanneer hun identiteit bekend raakt. In dergelijke extremegevallen hebt u echter sowieso een probleem, aangezien zulke informatievrijwel nooit te verifiëren is.

Omdat de WHOIS-dienst veel wordt gebruikt, zijn de sites die het mogelijkmaken om in WHOIS te zoeken, niet altijd even goed bereikbaar. Er wordthier dan ook een aantal van dergelijke diensten besproken. De werking issteeds hetzelfde en wordt daarom alleen bij de eerste dienst toegelicht.Samengevat bevatten de WHOIS-gegevens vier soorten informatie:

• Geregistreerde/registrant De persoon of organisatie op wiens naamhet desbetreffende domein is geregistreerd.

• Administratieve contactpersoon/administrative contact/admin Depersoon of organisatie die verantwoordelijk is voor het dagelijkse beheervan de inhoud van de site en de rekeningen voor het domein betaalt.

• Registrator/registrar De partij of het bedrijf op wiens autoriteit dedomeinnaam is aangevraagd.

145


Afbeelding 8.8 De SIDN heeft begin 2010 de toegang tot de NederlandseWHOIS flink beperkt.

• Technische contactpersoon/technical contact/tech De persoon of hetbedrijf verantwoordelijk voor het technische beheer van de domein-naam. Pas op: heeft vaak niets met de inhoud van de site te maken.

Het moge duidelijk zijn dat voor researchdoeleinden vooral de gegevens vande registrant en de administrative contact van belang zijn. Vaak zijn dezetwee overigens hetzelfde.

8wijzigingenAllWhois – www.allwhois.com

Om adresgegevens van een domeinnaam te achterhalen, voert u deze zon-der toevoegingen als www in bij het veld Check Any Domain in the World.

8whois1 In het bovenstaande voorbeeld voert u het adres in van de inmiddelsbekende neonazisite over Martin Luther King, zonder de toevoeging www.Dat wordt dus martinlutherking.org. Klik vervolgens op Search. U krijgtdan het volgende venster te zien.


146

Afbeelding 8.9 De site AllWhois. De naam van het siteadres vult u zonderwww in achter www.

8whois2 Zoals u ziet, is er in het aanvankelijk lege witte veld nu allerlei tekst versche-nen. Het eerste gedeelte daarvan is niet zo interessant, maar wanneer u inhet veld naar beneden scrollt, krijgt u het volgende te zien.

147


Afbeelding 8.10 De zoekresultaten verschijnen in het aanvankelijk legewitte veld.

Afbeelding 8.11 Door naar beneden te scrollen, krijgt u interessantereinformatie te zien. Let vooral op de informatie bij Registrant.

8whois3 De naam Don Black duikt op, net als de organisatie Stormfront, een club diemeestal niet met een voorliefde voor charismatische zwarte leiders wordtgeassocieerd. Het woord registrant betekent dat het gaat om de persoon ende organisatie op wiens naam de domeinnaam is geregistreerd. Als u verderscrollt, ziet u dat WHOIS een tweede categorie adresgegevens bevat.

8whois4 De Admin-gegevens laten zien wie er verantwoordelijk is voor het dagelijksebeheer (administration) van de site. Niet iedere partij die ooit een site op zijnnaam wilde zetten, heeft ook de tijd of de behoefte om de inhoud te verzor-gen; reden waarom de Registrant en de Admin twee verschillende personenof organisaties kunnen zijn.


148

Afbeelding 8.12 De gegevens bij Admin komen vaak overeen met die bijRegistrant.

Afbeelding 8.13 Stormfront blijkt zelf verantwoordelijk voor het technischebeheer van de site. Vaak wordt dit uitbesteed.

8whois5 Deze Tech-gegevens vertellen u welke partij of persoon verantwoordelijk isvoor de technische realisatie van de website. In dit geval lijkt Stormfront zijneigen technische zaakjes op te knappen, maar in de meeste gevallen is diteen andere organisatie dan degene die de site daadwerkelijk gebruikt. DeRegistrar-gegevens ontbreken in dit voorbeeld grotendeels: in afbeelding8.11 is enkel de Sponsoring Registrar te zien, met een codenummer. Bij deuitleg van de website van de SIDN komen de volledige gegevens van deRegistrar wel aan bod.

CentralOps – centralops.net/co/

Een alternatief voor AllWhois, maar met diverse extra’s. De functie DomainDossier biedt de mogelijkheid om naast de adresgegevens uit WHOIS ookallerlei andere informatie te vergaren, zoals de geografische locatie van dewebsite, een functie die overigens niet altijd even goed werkt. Hebt u geenbehoefte aan al dat soort poespas, zoek dan met de functie Auto Whois.

8h007SIDN-whois – https://www.sidn.nl/nc/over-nl/whois/

Via deze pagina, die u het best als de bliksem kunt bookmarken, kunt uadressen behorend bij Nederlandse domeinnamen achterhalen. In dit gevalnemen we de website www.arjandasselaar.nl als voorbeeld. Schakelallereerst het vakje Uitgebreid zoeken in. Bij Domein vult u alleenarjandasselaar in, zonder www en zonder nl op het eind.

149


Afbeelding 8.14 De functie Auto Whois staat in de linkermenubalk, en ookaan de onderkant van het venster; Domain Dossier vindt u bovenaan.

8h008 Vervolgens klikt u op Zoek. Dat levert het volgende resultaat op.


150

Afbeelding 8.15 Vergeet niet Uitgebreid zoeken te selecteren.

Afbeelding 8.16 Het resultaat van de WHOIS bij de SIDN lijkt veel op datbij AllWhois.

8h009Alternatief voor SIDN – tools.webtic.nl/domein_nl.php

Bent u door uw raadpleegbeurten voor de officiële Nederlandse WHOIS vande SIDN heen? Ga dan naar deze site. Niet alleen is het adres net ietsmakkelijker te typen, u kunt ook in redelijkheid hier terecht voor WHOIS-informatieaanvragen als de SIDN daar geen gelegenheid meer toe biedt.

Gerelateerde WHOIS-diensten

In sommige, toegegeven, zeldzame gevallen kan het nuttig zijn om te wetente komen welke domeinnamen lijken op die waarvan u de gegevens zoekt.U wilt bijvoorbeeld weten welke domeinnamen er nog meer zijn waarin hetwoord ‘Janssen’ voorkomt. Er is dan een site die u daarbij kan helpen.

Domain Tools Suggestions – domain-suggestions.domaintools.com

Zoekt in .com, .net, .org, .info, .biz en .us-domeinen. Voorbeeld: als u Coca

Cola typt, laat Domain Tools zien in welke domeinnamen deze woordenvoorkomen. De resultaten worden weergegeven in de vorm van een matrix.De in gebruik zijnde domeinen kunt u herkennen aan de grijze bolletjes.

Op deze bolletjes klikken, levert u de WHOIS-informatie voor de desbetref-fende domeinnaam op. Domain Tools verzint ook een flink aantal niet-bestaande domeinnamen, met het doel deze aan u te verkopen.

151


Afbeelding 8.17 De vakjes met bolletjes geven aan dat het hier om ingebruik zijnde domeinnamen gaat.

Deel van de sitenaam

Domain Tools is prima te gebruiken als u een bepaalde site zoekt,maar de exacte naam bent vergeten. Met een deel van de sitenaamkomt u er vaak toch nog uit.

Siteautoriteit: zoeken naar een second opinion

In de echte wereld staan u tal van hulpmiddelen ter beschikking om uwmening te vormen over de betrouwbaarheid van een persoon of instantie.Wanneer u meer wilt weten over de reputatie van een persoon, kunt u diensvrienden, kennissen, collega’s en zakenrelaties benaderen. Bij instanties zijn ervaak brancheorganisaties en verwante instellingen waar u navraag kunt doen.

Op internet is iets soortgelijks mogelijk: u kunt kijken naar wat andere sitesvan de site vinden die u als informatiebron wilt gaan gebruiken. Veel zoek-machines houden bij welke sites verwijzingen hebben opgenomen naarandere sites. Die informatie kunt u opvragen. Daaruit kunt u twee dingenafleiden:

• Aantal verwijzende pagina’s Een site die claimt een autoriteit te zijnop het gebied van koningin Beatrix, maar waarnaar slechts twee anderesites verwijzen, is vermoedelijk niet zo geliefd als de maker zou willen.

• Aard van de verwijzende pagina’s Een site over koningin Beatrix waar-naar honderden andere sites verwijzen, kan nog altijd onzin bevatten.Het is bijvoorbeeld heel goed mogelijk dat de site in kwestie een zeerpopulaire parodie bevat. Vaak wordt dit duidelijk gemaakt op de verwij-zende pagina’s.

Er zijn twee methoden om erachter te komen welke sites naar een bepaaldesite verwijzen.

Rechtstreeks via een zoekmachine

Deze methode vergt enig handwerk. Er zijn twee zoekmachines die u hierbijin het bijzonder van dienst kunnen zijn: Google (www.google.com) enYahoo! (www.yahoo.com). Bij zowel Google als Yahoo! typt ulink:www.naamvansite.com, waarbij op de plek van naamvansite.com uiter-aard de domeinnaam van de te onderzoeken site komt te staan. Om demeest volledige resultaten te krijgen, is het aan te raden om zowel oplink:www.naamvansite.com als link:naamvansite.com te zoeken. Nietiedere site heeft koppelingen naar andere sites netjes op orde en daaromworden de verwijzingen soms met en soms zonder www geschreven.


152

Yahoo! gaat wat anders om met het link:-commando dan Google. De sitestuurt u door naar de Yahoo! Site Explorer (siteexplorer.search.yahoo.com).Het link:-commando invoeren vanaf de homepage (www.yahoo.com) invoe-ren werkt echter sneller, omdat u dan minder handelingen hoeft te verrich-ten. Wanneer u de domeinnaam invoert bij Site Explorer moet u daarna nogdoorklikken op het knopje Inlinks om hetzelfde resultaat te krijgen.

153


Afbeelding 8.18 Bij Google gebruikt u de opdracht link:.

Afbeelding 8.19 Hetzelfde geldt voor Yahoo!.

Voor alle zoekopdrachten geldt dat u meer resultaten krijgt als u verschil-lende zoekmachines om raad vraagt. Anders dan in de meeste andere geval-len kunt u in dit geval echter niet volstaan met Google. Meestal geeft Yahoo!juist meer verschillende resultaten.

link:

De opdracht link: is niet alleen bruikbaar om een second opinionover een bepaalde site te krijgen. U kunt deze opdracht ook gebrui-ken om meer interessante sites over een bepaald onderwerp te vin-den. Als u via Google op link:www.volkskrant.nl zoekt, is de kansgroot dat u sites tegenkomt waar de website van de Volkskrant isopgenomen in een overzicht met soortgelijke sites. Het spreekt voorzich dat deze sneeuwbalmethode nuttig kan zijn bij het doen vanresearch naar onderwerpen waarover u nog maar weinig sites hebtkunnen vinden. Met een beetje geluk kunt u met link: zo in één klapuw sitecollectie uitbreiden.

Via Submit Express – tools.marketleap.com/publinkpop

De website Submit Express bevraagt diverse zoekmachines zoals Google enYahoo! automatisch. Daarna krijgt u een overzicht van het aantal aangetrof-fen links naar de door u gespecificeerde site(s).

Tevens biedt Submit Express in het overzicht een aantal bekende sites methun linkscores, die u als referentie kunt gebruiken.

Voor de aard van de verwijzingen moet u echter nog steeds doorklikken naarde resultaten van de respectievelijke zoekmachines. Dat is gelukkig heel een-voudig.

Een nadeel van Submit Express is dat u afhankelijk bent van een derde partij,die op ieder moment kan besluiten er de brui aan te geven. Dat is niettheoretisch. In de vierde druk van dit boek stond op deze plaats de dienstMarketleap, die er in november 2009 plots mee ophield. Kennis van hetouderwetse handwerk, zoals hiervoor beschreven, blijft daarom essentieel.


154

Werking en nut van traceroutes en

reverse DNS-scans

Als u voorbij de kop van dit gedeelte bent gekomen, dan bent u een dappermens. Traceroute en reverse DNS-scan zijn twee gereedschappen die u kun-nen helpen meer te weten te komen over websites.

Met traceroute is het vaak mogelijk de geografische locatie van een websitete bepalen; via reverse DNS kunt u soms te weten komen welke websitesnog meer tot dezelfde persoon of instantie behoren.

Traceroute

Traceroute helpt u bij het bepalen van de geografische locatie van een web-site of IP-nummer. Zeker bij websites die op .com eindigen en waarbij deWHOIS-informatie onvolledig of onjuist is, blijkt het vaak een crime om tebepalen in welk land een bepaalde website is ondergebracht.

Traceroute biedt soms een oplossing voor dit probleem. Bij een traceroutewordt in kaart gebracht welke route informatie moet afleggen om vanaf dedesbetreffende website naar u te komen. De eenvoudigste manier om een

155


Afbeelding 8.20 Submit Express. Here today, gone tomorrow?

traceroute te doen, is gebruik te maken van een Windows-programma dattracert heet. U start dit programma door linksonder in het Windows-vensterop Start te klikken en (bij Windows 7 en Windows Vista) command te typen(in oudere Windows-versies moet u command invoeren na het aanklikken vanRun of Uitvoeren). Typ in de box die nu is verschenen vervolgens tracertgevolgd door een spatie en de naam van de website waarvoor u een trace-route wilt uitvoeren. Om de box te sluiten typt u exit.

Op domeinnaam

U hebt niet per se een IP-nummer nodig voor een traceroute. U kuntook gewoon een domeinnaam invoeren.

Vanwege de omslachtigheid en omdat niet alle Apple-gebruikers wat aantracert hebben, is het wel zo handig om een website te gebruiken voor trace-routes. Dit kan via de eerdergenoemde website van CentralOps, maar het isverstandig om een Nederlandse traceroutesite te gebruiken, zoals bijvoor-beeld zelfservice.nl.uu.net/netwerk/pops/trace.uunet.

U wilt immers de route volgen die informatie door verschillende landenmoet afleggen om bij u terecht te komen. Als u een Amerikaanse sitegebruikt, vindt ook de traceroute plaats tussen de Amerikaanse site en de sitedie u hebt ingevoerd. Daardoor kan sneller verwarring ontstaan.

8h012 Nadat u op zelfservice.nl.uu.net/netwerk/pops/trace.uunet een adres hebtingevoerd en op Start hebt geklikt, ontstaat het beeld als in afbeelding 8.22.

8h013 U ziet hier de route die informatie tussen beide computers volgt. De onder-ste regel betreft veelal de naam van de computer die zich geografisch hetdichtst bevindt bij de computer die u zoekt. Soms moet u nog eerst een


156

Afbeelding 8.21 Via de traceroutesite van UUNet kunt u de route tussentwee computers in kaart brengen.

WHOIS uitvoeren voor de domeinnaam van deze computer voordat u delocatie kunt bepalen. In het voorbeeld kunt u aan de naam van de computerzien dat deze zich vermoedelijk in Atlanta bevindt, vanwege de letters ‘Atl’bij stap 16.

Zoeken met een IP-nummer

Als u alleen de beschikking hebt over een IP-nummer, kunt u ookdaarmee een traceroute uitvoeren.

Als u dit allemaal te ingewikkeld is, kunt u overwegen om het programmaVisual Route aan te schaffen (www.visualroute.com). De resultaten vantraceroutes worden door Visual Route grafisch weergegeven. Zo kunt u

157


Afbeelding 8.22 Een typisch tracerouteresultaat.

Afbeelding 8.23 Een grafische traceroute.

vanaf een landkaart aflezen waar een bepaalde website of bepaald IP-nummer zich bevindt. Het programma is vijftien dagen gratis te gebruiken.Vanwege het grote gebruiksgemak is dat het overwegen waard als u vaaktraceroutes gaat uitvoeren. Op visualroute.visualware.com kunt u gratisdergelijke visuele traceroutes uitvoeren.

8h014Reverse DNS-scans

Bij een reverse DNS-scan kijkt u of bij een bepaald IP-nummer ook eendomeinnaam hoort. Een voorbeeld: de reverse DNS van het IP-nummer64.236.29.120 zou www.cnn.com opleveren. Als u het nummer64.236.29.120 in de adresbalk van uw browser typt, zult u merken dat unaar de CNN-website gaat. Een eenvoudige reverse DNS als in het voor-gaande voorbeeld kunt u doen via de website Lookup Server(www.lookupserver.com) bij het invoerveld IP-address. Zo zoekt u de naamvan een site bij een IP-nummer.

8openrbl


158

Afbeelding 8.24 U vult het IP-nummer in bij IP-address. Als er een adres isgekoppeld aan het nummer, krijgt u dat te zien nadat u het nummer hebtingevuld en op de Enter-toets heeft gedrukt.

Veel interessanter is het echter om reverse DNS te gebruiken als truc omerachter te komen welke computers nog meer tot een bepaald bedrijf of eenorganisatie behoren. In hoofdstuk 7 is globaal beschreven hoe IP werkt:iedere met internet verbonden computer heeft een IP-nummer. Een IP-num-mer is een combinatie van vier getallen, die ieder tussen de 0 en 255 zijn.Maar wat nu als een bedrijf meerdere computers heeft waarop meerderewebsites draaien? Hoe komt u daar achter?

Het antwoord ligt besloten in reverse DNS. Want waar de namen van web-sites totaal onvoorspelbaar zijn, zijn de IP-nummers waar deze sites bereik-baar zijn, dat niet. Om dat te begrijpen, moet eerst worden uitgelegd wateen C-net is.

IP-nummers worden in bundels van 256 stuks ‘uitgedeeld’. Zo’n bundel heetook wel een C-net. Bij een C-net zijn de eerste drie getallen van het IP-nummer steeds hetzelfde. De IP-nummers 145.58.30.0, 145.58.30.1,145.58.30.2, 145.58.30.3 enzovoort tot en met 145.58.30.255, behorenallemaal tot hetzelfde C-net. Voor researchers zijn C-netten interessant,omdat de kans aanwezig is dat de eigenaar van IP-nummer 145.58.30.1dezelfde is als die van IP-nummer 145.58.30.254. Een C-net wordt immersvaak als bundel weggegeven. En bij al die IP-nummers kunnen namen vanwebsites horen, namen die via een reverse DNS-zoekvraag zijn te verkrijgen.Het goede nieuws: er is een website die automatisch de 256 reverse DNS-opdrachten uitvoert die voor een volledige speurtocht door een bepaald C-net nodig zijn.

Meerdere gebruikers

Niet alle IP-nummers in een C-net behoren per definitie tot dezelfdepersoon. Het is goed mogelijk dat bijvoorbeeld een internetaanbiederde IP-nummers onder meerdere partijen heeft verdeeld.

Wilt u een volledige reverse DNS-scan door een C-net doen, dan gaat u alsvolgt te werk.

1 Achterhaal het IP-nummer van de website die u al hebt Het eenvou-digste doet u dat via de website CentralOps (centralops.net/co). Hierklikt u op Domain Dossier. Vervolgens vult u de naam van een websitein. In dit voorbeeld gebruiken we de website van Radio NederlandWereldomroep, met als adres www.rnw.nl. Het bijbehorende IP-num-mer ziet u verschijnen achter het woord addresses: 145.58.28.152.

159


2 Ga naar tools.webtic.nl/dnsscan Hier voert u het IP-nummer van desite in. Vervolgens klikt u op Go. Omdat een reverse DNS-scan uit veelverschillende zoekopdrachten bestaat, kan het resultaat even op zichlaten wachten. Uiteindelijk zult u (althans in het RNW-voorbeeld) eenlijst zien met internetadressen en de bijbehorende IP-nummers. Uit deadressen kunt u vaak al het nodige afleiden over de organisatie of hetbedrijf dat u aan het onderzoeken bent. Zo ziet u bij de resultaten onder-meer de VPRO en de NCRV staan, wat suggereert dat er een verband istussen deze organisaties en www.rnw.nl. En dat is natuurlijk ook zo: aldeze organisaties zijn onderdeel van de publieke omroep.


160

Afbeelding 8.25 Typ de naam van de site en CentralOps levert hetbijbehorende IP-nummer.

Afbeelding 8.26 Vul het IP-nummer in, klik op Go en de reverse DNS-scanlevert een lijst met internetadressen binnen het desbetreffende C-net.

3 Diep de resultaten uit Met alleen een lijst internetadressen bent u erniet. Het is nu zaak om verder op onderzoek uit te gaan. Bezoek bijvoor-beeld alle nieuw verkregen internetadressen. Ziet u bij de adressenandere domeinnamen staan, dan kunt u hier WHOIS op loslaten om zoaan nieuwe adresgegevens te komen. Twee voorbehouden moetengemaakt worden. Het is mogelijk dat het desbetreffende C-net uitsluitendde site bevat waarmee u de zoektocht begon. En wanneer u de eerstestap oversloeg en een reverse DNS-scan begon met een IP-nummer zon-der dat u wist of daar een site bij hoorde, is het zelfs mogelijk dat u geenenkel resultaat krijgt.

Als alternatief voor tools.webtic.nl kunt u de site yougetsignal.com gebruiken.Dit heeft als aanvullend voordeel dat yougetsignal.com soms sneller werkt,en soms ook uitgebreidere resultaten oplevert. Voert u bijvoorbeeldzachtei.nl in op www.yougetsignal.com/tools/web-sites-on-web-server/,dan krijgt u een lange lijst met andere websites die zich op dezelfde serverbevinden.

8yougetsignal

161


Afbeelding 8.27 De servergenoten van zachtei.nl eenvoudig in kaart ge-bracht met yougetsignal.com.

Personen,deskundigen enbedrijven zoeken

Internet biedt diverse handige hulpmiddelen om mensen ofinstanties te kunnen vinden. Zo is het mogelijk om met enkeleen telefoonnummer adresgegevens te achterhalen of om

iemand te vinden als u louter de beschikking hebt over diensfamilienaam. Daarnaast biedt het web allerlei gespecialiseerdediensten voor het opspeuren van ex-schoolgenoten, militairen,oud-collega’s, wetenschappers, medisch personeel en advocaten.


Hoe u adresgegevens van personen en bedrijven achterhaalt.

Wat reverse lookups zijn.

Hoe u met behulp van een postcode telefoonnummers achterhaalt, en met eentelefoonnummer adresgegevens.

Welke internetregisters u kunnen helpen bij het opsporen van personen endeskundigen.

9

Sneeuwballen gooien

Het belangrijkste bij het zoeken naar persoonsgegevens kan geen boek uleren: inventiviteit. U zult in dit hoofdstuk diverse sites en methoden lerenkennen waarmee u in sommige gevallen een persoon, bedrijf of instantiekunt opspeuren. Het is de kunst om deze methoden te leren combineren,oftewel: sneeuwballen.

Een internetdienst hoeft u niet per se het definitieve antwoord te geven,zolang u maar voldoende informatie krijgt om het elders nog eens te probe-ren met de nieuwe puzzelstukjes die u hebt gekregen. Op die manier kunt uin sommige gevallen met gebrekkige informatie toch heel ver komen.

Zo moest de auteur van dit boek in opdracht van een landelijke tv-zenderooit de persoon achterhalen die achter een website van en voor pedofielenzat. De website was ondergebracht bij een Amerikaans bedrijf dat gratiswebruimte uitdeelt. Een WHOIS-zoektocht als beschreven in hoofdstuk 8had dus geen zin.

Op de website zelf werd enkel een nietszeggend e-mailadres genoemd. Datbleek uiteindelijk voldoende te zijn. Want het e-mailadres, eenmaal in-gevoerd bij Google, leverde een andere site op waarop hetzelfde e-mailadresvoorkwam. Het systematisch doorspitten van die site leidde naar een paginawaarop steeds weer dezelfde naam voorkwam. Deze gegevens werden ver-volgens ingevoerd bij de Nationale Telefoongids (zie verderop), waar hetmogelijk is om met louter een achternaam door heel Nederland te zoeken.Uiteindelijk leverde de zoektocht niet alleen de naam van de man op, maarook zijn adres- en telefoongegevens.

Zo, en nu u.

Adresgegevens en telefoonnummers van

personen achterhalen

Soms is het traceren van een persoon heel eenvoudig, bijvoorbeeld als udiens naam al weet. U kunt dan in een internettelefoonboek zoeken.Verderop worden er twee besproken. Van belang is wel om te bedenken datinmiddels meer dan één miljoen Nederlanders de beschikking hebben overeen geheim nummer, en dus in geen enkel telefoonboek zijn opgenomen.

Hoofdstuk 9 – Personen, deskundigen en bedrijven zoeken

164

De Telefoongids – www.telefoongids.nl

Vroeger kende Nederland twee grote online telefoonboeken. De NationaleTelefoongids van Truvo en De Telefoongids van KPN Telecom. Het voordeelvan de eerste was dat je ermee in heel Nederland kon zoeken. Je tikte‘Dasselaar’ in, en u zag onmiddellijk welke geluksvogels in Nederland zowelgezegend waren met deze prachtige achternaam als een niet-geheim tele-foonnummer.

Het slechte nieuws: de Nationale Telefoongids is opgeslokt door KPN Tele-com, het bedrijf dat ooit een mooi, goedfunctionerend journalistiek bedrijfom zeep hielp (iets waar de auteur in het geheel niet bitter over is). Hetgoede nieuws: de mogelijkheid om in heel Nederland te zoeken is gebleven.En dat is handig, want (opnieuw) vroeger kon dat niet met De Telefoongidsvan KPN Telecom.

In heel Nederland zoeken is handig als u op een website bijvoorbeeld eennaam hebt aangetroffen, maar geen overige contactgegevens. Door bij DeTelefoongids op de naam van een persoon te zoeken bij Wie en het veldWaar leeg te laten, zoekt u automatisch in heel Nederland. Om het aantalzoekresultaten enigszins te beperken, is het verstandig om de achternaaminclusief de eerste initiaal in te voeren, en wel in de volgorde achternaam,initiaal. Voorbeeld: Jansen J.

9telefoongids

165


Afbeelding 9.1 Eigenaren van dit boek krijgen geen korting op een auto-wasbeurt.

Infobel – www.infobel.com

Deze site bevat koppelingen naar telefoonboeken en Gouden Gids-equiva-lenten over de hele wereld. Hoewel het op de beginpagina van de site lijktalsof het landaanbod beperkt is, kunt u middenboven in het venster op Kieseen land klikken, waarna een uitputtende lijst verschijnt. Hebt u een landgeselecteerd en op OK geklikt, dan verschijnt er op dezelfde plek een uit-klapmenu met de beschikbare informatiebronnen over dat land. Keuze-mogelijkheden zijn onder meer white pages, voor het normale telefoonboek,en yellow pages, voor de plaatselijke Gouden Gids.

9infobel


166

Afbeelding 9.2 Via het keuzemenu kunt u via Infobel de telefoonboekenvan vrijwel alle landen ter wereld opvragen.

Adresgegevens en telefoonnummers van

bedrijven achterhalen

Het opspeuren van bedrijven is over het algemeen eenvoudiger dan het vin-den van een persoon. Waar de laatsten soms prijs stellen op hun privacy,betalen bedrijven juist voor aandacht. Twee sites kunnen u bijzonder van nutzijn bij speurtochten naar bedrijven.

Gouden Gids – www.goudengids.nl

Een onderdeel van De Telefoongids waarin u kunt zoeken op bedrijfsnamenin het hele land. Ook is het handig dat u automatisch bedrijven in dezelfdebranche te zien krijgt na een zoektocht op naam. Het is via de Gouden Gidsdus erg eenvoudig om vast te stellen wat voor soort bedrijf u op het spoorbent gekomen. Helaas is de Gouden Gids blijkbaar niet verbonden met deKamer van Koophandel – het bedrijf van de auteur stond ruim anderhalf jaarna verhuizing nog altijd op het oude, foute adres geregistreerd.

9goudengidsKamer van Koophandel – www.kvk.nl/handelsregister

Wat ons op de noodzaak van de site van de Kamer van Koophandel (KvK)brengt, want bedrijven zijn verplicht hun verhuizingen hier aan te melden.Via het Handelsregister op de site van de KvK zijn gegevens op te vragenvoor alle bij de Kamer van Koophandel geregistreerde bedrijven en organisa-

167


Afbeelding 9.3 Hou er bij de Gouden Gids rekening mee dat de gegevensverouderd kunnen zijn, zoals het screenshot (gemaakt in juli 2010) laat zien– het betreffende bedrijf verhuisde eind 2008.

ties in Nederland. En dat zijn er heel wat. U kunt zoeken op de naam vanhet bedrijf, maar ook op adres of het KvK-nummer, op deze site dossier-nummer genoemd.

Bijzonder nuttig is de mogelijkheid om met het Handelsregister alle bedrijvenin een bepaalde buurt op te zoeken. U doet dit door de optie postcode teselecteren onder het zoekveld ‘plaats’. Hiermee kunt u een (deel van een)buurt in kaart brengen door enkel de vier cijfers van een postcode in te voe-ren, of iets minder breed zoeken door ook de postcodeletters te gebruiken.Daarnaast is er de mogelijkheid om op postcode én vanaf een bepaald huis-nummer te zoeken.

De postcode-optie maakt het mogelijk om erachter te komen of op het adresvan een door u onderzocht bedrijf nog andere ondernemingen zijn geves-tigd. Van alle in het register opgenomen bedrijven en organisaties zijn tegenbetaling uittreksels verkrijgbaar, en soms ook jaarrekeningen.

Reverse lookups

Soms hebt u alleen een telefoonnummer, maar geen andere informatie. Inandere gevallen hebt u misschien enkel een postcode waarop een persoonof bedrijf dat u zoekt zich bevindt. Een aantal websites kan u in die gevallenhelpen, met behulp van zogeheten reverse lookups. Hierbij zoekt u, zoals determ al zegt, omgekeerd: in plaats van een telefoonnummer bij een naam,krijgt u een naam bij een telefoonnummer of namen, adressen en telefoon-nummers na het invullen van een postcode. Let wel op: informatie inreverse-lookupbestanden kan verouderd zijn. Dat heeft alles te maken met


168

Afbeelding 9.4 De postcodezoekfunctie van het Handelsregister isbijzonder handig.

het feit dat reverse lookups in Nederland niet worden toegejuicht door DeTelefoongids BV. Om die reden moeten de gegevens op ‘omgekeerdzoeken-sites’ eerst worden geëxtraheerd van de zogeheten CD-foongids, later omge-doopt in De Telefoongids Professioneel, oftewel: het telefoonboek op eenschijfje (over.detelefoongids.nl/corporate/show/id=40941). Daarvoorgebruiken ze het programma Foondump (www.foondump.nl).

Eind 2007 werden verschillende omgekeerdzoekensites dan ook aangeschre-ven door het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) en telecomwaak-hond OPTA. Uiteindelijk concludeerde de OPTA dat omgekeerdzoekensitesop zichzelf niet onrechtmatig zijn (www.opta.nl/asp/publicaties/document.asp?id=2433).

Uiteraard is het niet uitgesloten dat die mening in de toekomst wordt bij-gesteld. In dat geval kunt u, op eigen risico, altijd nog zelf aan de slag methet hiervoor genoemde programma Foondump en een CD-foongids die ubijvoorbeeld op Marktplaats op de kop tikt.

Nummerboek – www.nummerboek.com

Heeft van alle reverse-lookupsites de meeste zoekopties en is dus eerstekeus. U kunt niet alleen op telefoonnummer zoeken, maar ook op eengedeelte daarvan. Daarnaast is het mogelijk om te zoeken op alleen eenpostcode, of alleen de vier cijfers daarin.

169


Afbeelding 9.5 Liefst twee minuten duurde de zoekopdracht op de begin-cijfers ‘02068’.

Heel erg handig is de mogelijkheid om zoekresultaten te downloaden in devorm van een Excel-bestand. Zo kunt u in het gelijknamige databasepro-gramma verder stoeien met de door u bij elkaar geharkte gegevens. Jammergenoeg is de exportfunctie beperkt tot een maximum van honderd resulta-ten. Let wel op: als u zoekt op een ingewikkelde opdracht, zoals de eerstevijf cijfers van een telefoonnummer, kan het behoorlijk lang duren voordatuw resultaten klaar zijn.

9nummerboekNummerzoeker – www.nummerzoeker.com

Een site met de nodige beperkingen. Zo moet u minimaal de eerste achtcijfers van het telefoonnummer waarop u wilt zoeken, specificeren. Alleende vier cijfers uit een postcode zijn evenmin voldoende om een opdracht tekunnen geven aan deze site. Daar moet u minimaal de eerste letter van depostcode aan toevoegen.

Daar staat dan weer een groot voordeel tegenover: de site kent nummers dieNummerboek niet kent. Zo werd het nieuwe telefoonnummer van de auteurin juli 2010 wel op Nummerzoeker gevonden maar niet op Nummerboek.

Ik heb je – www.ikhebje.nl

Deze site lijkt gezien zijn naam bestemd voor stalkers, maar bevat vooral veelkoppelingen naar diensten waarmee u bedrijven ‘opspoort’ die geld aan uwillen verdienen. De koppeling Omgekeerd tel. zoeken biedt daarentegeneen nuttig overzicht van nog meer sites die omgekeerd zoeken aanbieden.


170

Afbeelding 9.6 De opties bij Omgekeerd tel. zoeken. Ervaring met flipper-kasten strekt tot aanbeveling.

Het overzicht is niet altijd even actueel, maar kan uitkomst bieden als de eer-dergenoemde omgekeerdzoekensites niet voldoen.

Reverse lookup

Reverse lookups zijn erg handig als u op een website enkel een tele-foonnummer hebt aangetroffen. Met de adresgegevens die eenreverse lookup kan opleveren, kunt u soms de naam van de persoonachter de site achterhalen. Zeker bij Amerikaanse sites is dit nogaleens het geval. Hebt u eenmaal de naam van een persoon, dan hebtu een goed uitgangspunt voor een verdere speurtocht.

WhitePages – www.whitepages.com/reverse-lookup

In de Verenigde Staten zijn reverse lookups geen taboe. Om een zoektochtop nummer te doen, moet u op Search by phone klikken en daar het tele-foonnummer typen. Voorbeeld: zoeken op 202-456-1414 levert het adresvan de Amerikaanse president op. Denk er wel aan om de voorloop-1 wegte laten, ondanks de Amerikaanse gewoonte deze ook bij binnenlandsenummers soms te vermelden.

9white

171


Afbeelding 9.7 Ook geschikt voor niet-staatshoofden.

Personen vinden met internetregisters

De eenvoudigste manier om een persoon te vinden, is simpelweg de naamtypen bij Google, en als dat niet het gewenste resultaat heeft, bij anderezoekmachines als Yahoo!.

Ook het gebruik van een metazoekmachine (zie hoofdstuk 4) wil nog wel-eens een gunstig resultaat opleveren. Maar mocht u tot dusver steeds bothebben gevangen, dan is de trukendoos nog verre van leeg. Allerlei sites ver-zamelen persoonsgegevens die niet via Google of een andere zoekmachinete vinden zijn, omdat ze tot het diepe web behoren.

Wieowie.nl – www.wieowie.nl

Een metazoekmachine voor Nederlandse personen. Wieowie.nl kijkt in talvan websites naar de door u gezochte naam. Maar de dienst heeft een grootnadeel, zoals het screenshot laat zien. Het is mogelijk om ten onrechte deidentiteit van een persoon te claimen. Daar zijn wel stappen in gezet. Zo zijndiverse valse Jan Peter Balkenendes sinds de vorige, vierde editie van ditboek van de site verwijderd. Maar het blijft raadzaam om op uw hoede teblijven.


172

Afbeelding 9.8 Dankzij Oil of Olaz behield Jan Peter zijn jeugdige teint.Screenshot uit 2008. Inmiddels heeft Wieowie.nl zijn leven enigszins gebeterd.

9wieowiePipl – www.pipl.com

Een soort Wieowie.nl, maar dan beter. Of moeten we zeggen: minderslecht? Handig aan Pipl is dat de site gelijk een samenvattend overzicht geeftvan wat er over die persoon op internet wordt gezegd. Ook kijkt Pipl inserieuze bronnen, zoals de wetenschappelijke zoekmachine Google Scholar.

9piplHyves – www.hyves.nl

Hyves is eigenlijk een social network (zie verder hoofdstuk 13), maar wordthier ook vermeld aangezien de site de dominante plek heeft ingenomen dieSchoolbank jarenlang bezat (voordat die laatste haar gebruikers wegjoeg doorgeld te gaan vragen voor bepaalde diensten). Via Hyves is het inmiddelsmogelijk om te zoeken naar (oud-)klasgenoten van een bepaalde school.

De site is ook bijzonder handig voor werkgevers (‘Wat voert mijn toekom-stige werknemer uit in het weekend?’) en docenten (‘Heeft die student echthoofdpijn, of staat er toevallig een foto van middernachtelijk kroegvertier inzijn profiel?’).

173


Afbeelding 9.9 Zong REM al niet: “Shiny happy pipl laughing”?

9hyvesSchoolbank – www.schoolbank.nl

Deze website, sinds 2007 in handen van Ilse Media, heeft als doel om oud-klasgenoten te herenigen. Er kan worden gezocht op vrijwel iedere onder-wijsinstelling in Nederland, van basisschool tot universiteit. U moet zich hier-toe wel eerst aanmelden. Het voordeel van Schoolbank is het grote bereikvan de site: veel Nederlanders, hoewel uiteraard lang niet allemaal, hebbenzich ooit in het pre-Hyves-tijdperk aangemeld. Overigens hoeft u uiteraardniet op exact dezelfde school te hebben gezeten om iemand te vinden. Ken-nis van zijn of haar onderwijscarrière is handig, maar ook niet nodig. Via deoptie Zoek persoon kunt u ook op naam zoeken. Zoeken op Schoolbank isgratis, helaas moet er betaald worden wanneer u daadwerkelijk contact wiltzoeken met een gevonden persoon.


174

Afbeelding 9.10 In de vierde editie van dit boek vroegen we ons af waar deCosa Nostra-hyves bleef. Welnu…

9h003Schoolpagina – www.schoolpagina.nl

Toen Schoolbank in januari 2005 de mogelijkheden voor gratis gebruikinperkte, zorgde dat voor veel publiciteit voor concurrent Schoolpagina. Vol-ledige deelname aan en gebruik van deze site is gratis. Blootstelling aan hetkromme taalgebruik (‘Dit is grootste gratis reünie website van Nederland!’)krijgt u eveneens cadeau.

Dienstmakkers – www.dienstmakkers.nl

Een site van de makers van Schoolbank, volgens exact hetzelfde model. Viadeze dienst zijn (ex-)militairen op te speuren aan de hand van hun naam ofkrijgsmachtonderdeel. Net als Schoolbank moet Dienstmakkers het hebbenvan vrijwillige inschrijvingen, waardoor de dekking nooit honderd procentkan zijn.

175


Afbeelding 9.11 Om daadwerkelijk iets te weten te komen op Schoolbankis registratie verplicht.

9h004Kadaster – www.kadaster.nl

Niet gratis, wel nuttig. Met de online diensten van het Kadaster kunt u bij-voorbeeld achterhalen wie of wat eigenaar is van een bepaald gebouw. Ditdoet u met een ‘Kadastraal bericht eigendom’. De kosten zijn 2,95 euro peraanvraag (juli 2010).


176

Afbeelding 9.12 Gelukkig zonder virtuele drilsergeant.

Afbeelding 9.13 U kunt ook uittreksels van kadastrale kaarten online aan-schaffen.

9h005Naymz – www.naymz.com

Blijf weg bij dit zichzelf agressief profilerende bedrijf. Naymz gaat onzorgvul-diger om met persoonlijke informatie dan het weekblad Privé. Zo worden degegevens geregistreerd van iedereen die profielen van op Naymz vermeldepersonen bezoekt. Die gegevens worden vervolgens doorverkocht aan depersonen waar die profielpagina’s over gaan. Uiteraard alleen als die laatstendaar voor willen betalen.

9naymzYahoo! People Search – people.yahoo.com

In de Verenigde Staten zijn veel registers openbaar waarvoor u in Nederlandeen gerechtelijk dwangbevel nodig hebt. Gevangenisbestanden, echtschei-dingsregisters, welke boten of vliegtuigen een persoon op zijn naam heeftstaan: het is allemaal te achterhalen. De informatie die Yahoo! zelf te biedenheeft, is gratis. Yahoo! Werkt echter ook samen met www.intelius.com, dattegen betaling uitgebreide rapporten kan verstrekken met informatie uitdiverse registers.

177


Afbeelding 9.14 Big Brother is selling you.

9h006Diverse personenzoekmethoden – zoeken.beginthier.nl

Een vergaarbak van goede en minder goede sites die voor het grootste deelte maken hebben met het opsporen van mensen. De kwaliteit is zoalsgezegd wisselend, maar voor sommige zoekniches zoals het terugvinden vanadoptiekinderen of het speuren naar vermiste personen kan deze site tochnut hebben. De meeste relevante sites die u hier aantreft, zijn echter alelders in dit boek besproken.


178

Afbeelding 9.15 Yahoo! People Search maakt het mogelijk om door teklikken naar een bedrijf dat zich specialiseert in antecedentenonderzoek.

Afbeelding 9.16 Met iets minder reclame had dit een uitstekende sitekunnen zijn. Nu is het vooral een laatste strohalm.

Deskundigen vinden

Specifieke beroepsgroepen hebben hun eigen specifieke websites. Hiernaleest u over de belangrijkste.

Nederlandse Onderzoek Databank – www.onderzoekinformatie.nl

De Nederlandse Onderzoek Databank (NOD) wordt ook wel gekscherendde Dr. Clavan-database genoemd (althans door de auteur van dit boek),omdat de NOD bij uitstek geschikt is om bij een bepaald onderwerp eendeskundige te vinden. Typ bijvoorbeeld diabetes in het zoekveld en u krijgteen overzicht van allerlei onderzoekers die zich met dit onderwerp bezig-houden of -hielden. U kunt de NOD echter ook uitstekend gebruiken omeen wetenschapper op te speuren. Het typen van zijn of haar naam in hetzoekveld leidt tot het tonen van alle in de NOD voorkomende onderzoekers,met hun gegevens. De NOD is daardoor bijzonder geschikt om een onder-zoeker te vinden van wie u alleen de naam hebt gehoord, terwijl u geen ideehebt bij welke universiteit hij of zij werkt.

9h008BIG-register (gezondheidszorg) – www.bigregister.nl

De Wet BIG, oftewel Beroepen In de Gezondheidszorg, is een gruwel voorsommigen die er beroepshalve mee te maken hebben, maar een zegenvoor de researcher. Niet alleen artsen, maar ook verpleegkundigen, fysiothe-rapeuten, apothekers, bepaalde categorieën psychologen en verloskundigenmoeten zich verplicht in het BIG-register laten opnemen. Helaas blinkt hetregister niet uit door ontsluitbaarheid. Zo kunt u niet louter op naam van eenberoepsbeoefenaar zoeken, en dat zou nu juist zo prettig zijn geweest.

179


Afbeelding 9.17 Vul eender welk onderwerp in, en NOD spuwt een lijstvan onderzoekers en onderzoeken.

Wel kunt u iemands status als ingeschrevene verifiëren als u behalve denaam ook nog beschikt over de woonplaats of de geboortedatum van debetreffende persoon. Vervolgens krijgt u te zien of de persoon is ingeschre-ven, en zo ja, met welk specialisme.

Ook handig voor journalisten: het overzicht van bevoegdheidsbeperkingen.Zo ontdekt u snel of een zorgverlener ruzie heeft gehad met een tuchtrechter(en verloren).

9bigregAdvocaten – www.advocatenorde.nl/nova/advocaten2b.nsf/zoek?openform

U hebt een middag illegale software binnengehaald en die gekraakt met nietzo frisse programmatuur van de site astalavista.box.sk. In dat geval hebt ueen advocaat nodig, en die kunt u via deze site vinden. Ook tijdens het doenvan research bewijst deze site zijn nut, bijvoorbeeld als u louter de beschik-king hebt over de naam van een persoon, weet dat deze advocaat is en hemof haar wilt bereiken.


180

Afbeelding 9.18 De site van het BIG-register biedt u meerdere zoek-mogelijkheden.

Extra handig is het dat de site adressen van advocaten in den vreemde bevat,al moet u in dat geval wel voor ieder land een nieuwe zoektocht beginnen.Overigens, laat u niet intimideren door het ingewikkelde webadres. U kunthet zoekvenster ook vinden via www.advocatenorde.nl. Dat vereist wel enigdoorklikken. Daartoe klikt u in het linkermenu op Zoek een advocaat.

9h009Diplomaten (Oranje Boekje) – www.mfa.nl

Nederlandse ambassadeurs en de nodige diplomaten vindt u via deze sitevan het ministerie van Buitenlandse Zaken. Helaas krijgt u niet met één drukop de knop de namen van alle medewerkers te zien. Wel komt u via dezepagina eenvoudig op de eigen sites van Nederlandse ambassades en consula-ten. Daarop staan vaak wel de namen van ambassadeurs en consuls vermeld.

181


Afbeelding 9.19 Altijd handig als de sirenes steeds dichterbij komen.

Afbeelding 9.20 Het online Oranje Boekje is een goed startpunt voor eenzoektocht naar diplomaten en ambassadeurs.

9h010Zakenlui vinden – www.forbes.com/peopletracker

Zo’n 120 duizend zakenlui en notoire rijkaards zijn via deze dienst van hetAmerikaanse zakenblad Forbes te volgen. Onder dit enorme aantal zittenoverbekende namen als Bill Gates en Warren Buffett, plus alle personen dieeen vermelding op de rijkenlijst hebben verdiend die het blad jaarlijks uit-geeft, maar ook aanzienlijk obscuurdere zakenlui. De site bewijst onder meerzijn nut bij het opsporen van succesvolle Nederlanders in den vreemde. For-bes bezit niet alleen biografische informatie van de opgenomen personen,maar weet veelal ook de hoogte van het salaris te geven.

E-mailadressen opspeuren

Helaas, er bestaan geen goede manieren om het e-mailadres van een per-soon te achterhalen. De reden dat het vinden van e-mailadressen van perso-nen zo lastig is, valt samen te vatten met het woord ‘spam’. Spam, oftewelongewenste reclame, zorgt ervoor dat veel internetgebruikers uiterst huiverigzijn om hun e-mailadres op internet achter te laten. In de geschiedenis vanhet World Wide Web zijn diverse pogingen gedaan om openbare e-mail-registers te beginnen, als de online equivalenten van telefoonboeken. Hoe-wel er tot voor vijf jaar geleden nog e-mailadreszoekmachines waren die usoms uit de brand konden helpen, hebben de noemenswaardige exemplarenondertussen allemaal het bijltje erbij neergelegd.


182

Afbeelding 9.21 Ja, Forbes kent echt *kuch* iedereen.

Andere manieren om personen op te sporen

Over een aantal methoden om personen op te sporen, valt meer te vertellen.Dat komt soms omdat de methoden zelf veel uitleg vragen en soms omdatdeze methoden gebruikmaken van internetdiensten waaraan aparte hoofd-stukken zijn gewijd. Elders in dit boek leest u daarom nog:

• Personen vinden via Usenet Usenet is een oud onderdeel van inter-net, dat kort aan de orde is gekomen in hoofdstuk 7. Op Usenet wordtdoor uiteenlopende mensen met elkaar gediscussieerd. Meer hieroverleest u in hoofdstuk 11.

• Verzenders van anonieme e-mail opsporen Deze methode maaktdeel uit van hoofdstuk 12, dat in zijn geheel aan e-mail is gewijd.

• De kracht van chatdiensten mobiliseren om mensen te vindenHoofdstuk 13 gaat over methoden om digitaal te kletsen, zoals LiveMessenger, ICQ en IRC. Chatdiensten zijn met name onder jongeren enjongvolwassenen erg populair en beschikken vaak over grote registerswaarin de leden zich geregistreerd hebben.

• Social networks inschakelen bij uw research Social networks zijndiensten waarbij vrienden, kennissen of zakenrelaties hun relationele net-werk invoeren op een website. Meer hierover leest u eveneens in hoofd-stuk 13.

183


Nieuws vergarenmet RSS

Een van de grootste problemen die veel researchers tegen-komen op internet, is het grote aantal websites dat ze in degaten moeten houden, zeker voor wat betreft vaak terug-

kerende researchonderwerpen. De dagelijkse bezoeken zijnondoenlijk, vooral omdat niet iedere site dagelijks wordt ververst.Steeds meer sites bieden daarom RSS aan, een ‘nieuwsdienst’waarmee de researcher onmiddellijk op samenvattingen vannieuwe berichten kan worden geattendeerd. Wie RSS wil gebrui-ken, moet speciale maatregelen nemen om zogeheten RSS-feedste kunnen volgen. Dat kan met websites zoals Google Reader,maar ook met speciale RSS-software. Daarmee is het vaak moge-lijk om nieuws van sites met vergelijkbare onderwerpen automa-tisch door de computer te laten sorteren. Bovendien gaan steedsmeer websites ertoe over om hun inhoud in zeer fijnmazige RSS-feeds te publiceren, waardoor irrelevante berichten u minder snelbereiken. Het bijhouden van de juiste RSS-feeds bespaart dus aande ene kant tijd en maakt het aan de andere kant mogelijk ommeer informatiebronnen grondiger in de gaten te houden.


Wat RSS is, en hoe het kan helpen bij research.

Welke soorten websites RSS aanbieden.

Welke software u nodig hebt om RSS te gebruiken.

10

Wat is RSS?

RSS staat voor Really Simple Syndication of RDF Site Summary. Dat zijnobscure namen voor wat gewoon een manier is om informatie te publiceren.Met RSS is het mogelijk om automatisch en regelmatig op de hoogte te wor-den gebracht wanneer een site is voorzien van nieuwe artikelen. Oftewel:RSS is onmisbaar voor de serieuze researcher. Waarom hoort u dan zo wei-nig over RSS? Simpel: omdat RSS vooral in het begin een steile leercurveheeft. Maar doorzettingsvermogen wordt beloond.

Om RSS goed te kunnen gebruiken, is enig inzicht in de principes van dezetechnologie noodzakelijk. RSS-informatie lijkt wel wat op een pagina metnieuwskoppen op een actualiteitenwebsite. Het grote verschil is dat RSS isontdaan van alle opmaak, plaatjes en andere franje.

Dat RSS er zo anders uitziet dan een gewone webpagina, heeft een techni-sche reden. RSS is namelijk niet bedoeld om te worden bekeken met eenbrowser als Internet Explorer of Firefox. Een website is geschreven in de taalHTML. RSS maakt echter gebruik van een andere taal: XML ofwel eXtensibleMarkup Language. De praktische consequentie daarvan is dat RSS er in eennormaal browservenster nogal ‘vreemd’ uitziet. Zelfs in Internet Explorer 7(zie afbeelding 10.1). Deze browser beschikt weliswaar over een inge-bouwde RSS-lezer, maar die doet onder voor (gratis verkrijgbare) externeRSS-lezers. Overigens zijn er voor Firefox wel speciale volwaardige RSS-uitbreidingen beschikbaar, zoals Sage (https://addons.mozilla.org/nl/firefox/addon/77/) en infoRSS (https://addons.mozilla.org/nl/firefox/addon/361/).

Als serieuze researcher bent u echter beter af met een speciale RSS-lezer,dan met houtje-touwtjeoplossingen. Die RSS-lezer, waarover verderop in dithoofdstuk meer, kan verschillende vormen aannemen. Zo zijn er specialeafzonderlijke programma’s waarin u RSS kunt gebruiken. Net zoals veel com-puteraars hun e-mail afhandelen in Outlook of Thunderbird, zo kunt u RSS-informatie bekijken met software als FeedDemon of NetNewsWire (waaroververderop in dit hoofdstuk meer).

Goed uitgeslapen lezers zullen nu wellicht opmerken dat voor e-mail allanggeen afzonderlijk programma meer nodig is. Elektronische post kan primaworden afgehandeld via een website als Gmail (www.gmail.com). Dezelezers hebben gelijk. U hebt ook de mogelijkheid om een online RSS-lezer tegebruiken, zoals Google Reader (zie elders in dit hoofdstuk). Dat heeft voor-delen, want u kunt dan overal bij uw RSS-informatie, maar ook nadelen,want online RSS-lezers zijn (vooralsnog) relatief traag in het gebruik.

Hoofdstuk 10 – Nieuws vergaren met RSS

186

Met alleen een RSS-lezer bent u er niet. De site die u met behulp van eenRSS-lezer wilt volgen, moet zelf de RSS-technologie ondersteunen. RSS iseen tweetrapssysteem. Met alleen een RSS-lezer schiet u als researcher nietsop als de website die u in de gaten wilt houden geen RSS-informatie aan-biedt.

De plek waarop die RSS-informatie te vinden is, heet een RSS-feed of RSS-kanaal. Het adres van zo’n RSS-feed ziet eruit als een gewoon webadres,bijvoorbeeld www.zachtei.nl/index.rdf of www.arjandasselaar.nl/feed/.Eenmaal opgenomen in een RSS-lezer kan de feed worden gevolgd. Wieveel research doet naar specifieke, steeds terugkerende onderwerpen, isgebaat bij diverse feeds van de sites die hij of zij nu nog vaak bezoekt.

10h001Hoe RSS helpt bij research

Wanneer op een site met RSS-ondersteuning nieuwe informatie verschijnt,zal dit automatisch in de RSS-lezer verschijnen. Daardoor bespaart RSSmeestal tijd. Naar een site toegaan om te zien of er al nieuws is, kan beteke-nen dat het gezochte nieuws er nog niet staat (waarmee tijd is verspild) of hetgezochte nieuws er al stond (waardoor de researcher wellicht een informatie-achterstand heeft opgelopen). RSS toont informatie over het algemeen snel-ler, al kan de eigenaar van een RSS-feed besluiten om zijn feed slechts eensper uur, of per dag, of zelfs per week bij te werken.

187


Afbeelding 10.1 Met alleen een browser RSS-feeds raadplegen werkt nietecht handig.

Omdat RSS zo efficiënt werkt, is het ook mogelijk om meer sites in de gatente houden dan handmatig haalbaar is. Zelfs de meest fanatieke researcherhoudt het vermoedelijk niet vol om dagelijks getrouw tientallen sites af testropen. Daarbij komt dat de informatie die via RSS binnenkomt veel makke-lijker te structureren is dan informatie op een website. RSS-lezers biedenover het algemeen de mogelijkheid om de informatie uit RSS-feeds naarwens te filteren en te sorteren. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om berichtenvan verschillende feeds over Amerikaanse politiek in één map terecht telaten komen. Researchers kunnen zo eenvoudig een overzicht krijgen vanwat op een bepaald terrein speelt, en researchers die meerdere onderwer-pen in de gaten moeten houden, wordt het via RSS makkelijker gemaakt omprioriteiten te stellen. Wie een dag geen tijd heeft om te lezen wat voornieuws het weblog etruskischewoestijnbevers.web-log.nl biedt over het uit-sterven van de Etruskische woestijnbever, slaat simpelweg de map Etruski-sche woestijnbevers over en klikt in zijn RSS-lezer alleen op de belangrijkereonderwerpen.

Het voordeel van RSS boven nieuwsbrieven

Wellicht hebt u inmiddels een parallel tussen RSS en nieuwsbrieven ontdekt.Ook bij nieuwsbrieven komt het nieuws grotendeels naar u toe en met eengoed e-mailprogramma is het mogelijk om die nieuwsbrieven ook nog keurigop onderwerp te laten sorteren.

Toch zijn er grote verschillen. Zo ligt bij nieuwsbrieven het primaat volledigbij de verzender. De ontvanger kan alleen maar afwachten wanneer denieuwsbrief komt, en dat is vaak dagelijks of wekelijks. In de tussentijd moetdeze maar afwachten.

Bovendien kosten nieuwsbrieven meer tijd, omdat ze meer ballast met zichmeebrengen, zoals afbeeldingen en advertenties. RSS levert meestal alleen‘pure’ informatie, die bovendien vaak verfijnder is. (Helaas zijn RSS-feedsmet ingebouwde advertenties wel in opkomst.) Want waar bijvoorbeeldkranten slechts één of hoogstens een paar verschillende nieuwsbrieven aan-bieden, publiceert de Britse kwaliteitskrant The Daily Telegraph maar liefstenkele tientallen afzonderlijke RSS-feeds (www.telegraph.co.uk/rssfeeds/).De inhoud van die feeds varieert van zeer specifiek tot zeer algemeen, zodatverschillende lezersgroepen hun berichtenstroom zo breed of zo smal kun-nen maken als ze zelf wensen. En waar het abonneren op drie verschillendenieuwsbrieven van een krant behoorlijk wat extra leestijd kost – iederee-mail moet immers worden geopend – kunnen de berichten uit drie ver-schillende RSS-feeds automatisch door de RSS-lezer worden gesorteerd,waarna u zelf een betere selectie kunt maken van wat u wel of niet wiltlezen.


188

10h002 Een soortgelijke keuzevrijheid is er bij de nieuwszoekmachine GoogleNieuws (nieuws.google.nl). Niet alleen op het hoofdscherm, maar ook wan-neer u een zoekopdracht invoert, krijgt u links de tekst RSS te zien. Met dewoorden waarmee u zoekt, bepaalt u dus zelf de inhoud van de RSS-feed.

189


Afbeelding 10.2 The Daily Telegraph biedt zijn lezers veel keuze in RSS-feeds.

Afbeelding 10.3 Het laatste nieuws over het enige echte bier van Neder-land in uw eigen RSS-lezer. Als dat geen vooruitgang is!

10grolsch Ten slotte is daar het probleem ‘spam’. Veel internetgebruikers klagen overeen overvolle postbus en het abonneren op een nieuwsbrief is niet zonderrisico: de kans dat het opgegeven e-mailadres bijvoorbeeld bij faillissementin verkeerde handen komt, met nog meer e-mail tot gevolg, is verre van nul.Bij RSS hoeft een researcher geen persoonlijke informatie prijs te geven.Daarbij is het de vraag hoe lang nieuwsbrieven nog interessant zullen blijvenvoor uitgevers. Veel nieuwsbrieven bestaan bij de gratie van advertenties, endie worden steeds vaker geblokkeerd door e-mailprogramma’s. Zelfs markt-leider Microsoft, toch niet de meest vooruitstrevende softwarefabrikant terwereld, heeft in zijn e-mailprogramma Outlook aanpassingen gemaakt diehet adverteerders lastig maken. Standaard worden afbeeldingen in couranteOutlook-versies niet getoond, en daar moeten veel uitgevers het wat betrefthun inkomsten juist van hebben.

Welke sites bieden RSS?

Niet iedere site beschikt al over een RSS-feed, maar drie categorieën sitesdoen dat vaak wel, en deze zijn voor researchers zeer interessant.

Weblogs

Weblogs zijn sites die korte berichten in dagboekvorm brengen, gesorteerdop datum, geschreven op een persoonlijke toon en vaak karig vormgegeven.Vaker wel dan niet beschikken ze over een RSS-feed. Hoewel het weblogvooral bekend is als uithuilplek voor veertienjarigen die hun geliefde betreu-


190

Afbeelding 10.4 Een typisch persoonlijk weblog, in dit geval van de auteurvan dit boek, die er ook regelmatig beschouwingen over journalistieke(on)kunde op plaatst.

ren en foto’s van de hond met de wereldgemeenschap menen te moetendelen, zijn er ook serieuze varianten.

10h003 Het blijkt dat weblogs steeds vaker worden gebruikt door personen die op eenbepaald terrein deskundig zijn en via een weblog hun kennis delen. Zo houdtde Amerikaan Rand Simberg een weblog bij over ontwikkelingen in de ruimte-vaartindustrie (www.transterrestrial.com) en schrijft Derek Lowe op zijn site(www.corante.com/pipeline) regelmatig over nieuwe bevindingen in de zoek-tocht naar betere medicijnen. Ook Nederlanders ontbreken niet. Inmiddelszijn er honderdduizenden blogs in dit land, waarvan het niveau overigens sterkuiteenloopt (zie ook www.arjandasselaar.nl/thefifthestate.pdf).

Zoals uit het voorgaande al een beetje blijkt, is het weblog onder journalistengroot. Zeker in de Verenigde Staten. Relatief bekend is Andrew Sullivan(www.andrewsullivan.com), een homoseksuele Britse Amerikaan die opzijn log commentaar geeft op politieke en morele ontwikkelingen in deVerenigde Staten. Henk Blanken, adjunct-hoofdredacteur van het Dagbladvan het Noorden, schrijft op www.henkblanken.nl over ontwikkelingen opmediagebied.

Blogs zijn volwassen geworden. Ook kwaliteitskranten als NRC Handelsbladlaten hun redacteuren tegenwoordig bloggen (zie bijvoorbeeldweblogs.nrc.nl/weblog/opklaringen). De Volkskrant richtte een specialeweblogdienst in voor lezers én redacteuren (www.volkskrantblog.nl). En hetzakenblad Quote is al geruime tijd actief op www.quotenet.nl.

191


Afbeelding 10.5 Journalist en homoseksueel Andrew Sullivan becommen-tarieert op zijn weblog Amerikaanse politieke en morele ontwikkelingen.

Weblogs zijn voor researchers zeer interessant. Zo wordt er in blogs vaak ver-wezen naar broninformatie. In reguliere berichtgeving ontbreken dergelijkehyperlinks nogal eens. Een ander voordeel is dat veel blogs worden bijgehou-den door personen met expertkennis van een bepaald onderwerp.


192

Afbeelding 10.6 Adjunct-hoofdredacteur Henk Blanken van het Dagbladvan het Noorden pakt op zijn blog regelmatig zijn collega-journalisten aan.

Afbeelding 10.7 NRC Handelsblad.

Hierdoor geven dergelijke blogs vaak vroeg en diepgaand inzicht in nieuweontwikkelingen. RSS-feeds van de juiste weblogs van de juiste deskundigenbijhouden, kan zo een informatievoorsprong geven.

10sullivan10blanken10nrc10quoteNieuwssites

Het nut dat websites van kranten, tijdschriften en andere media kunnenhebben voor researchers, behoeft geen toelichting. Dat steeds meer van dezesites RSS gebruiken om hun informatie te verspreiden, behoeft dat wel.Met name de Engelstalige media weten wel raad met RSS. De hiervoorgenoemde Britse, rechtse kwaliteitskrant The Daily Telegraph(www.telegraph.co.uk) is niet de enige met een forse selectie aan verschil-lende RSS-feeds (www.telegraph.co.uk/rssfeeds/). Ook het Nederlandseopinieweekblad Elsevier doet fanatiek mee (www.elsevier.nl/web/Service/RSS.htm). Het aantal RSS-feeds van de Britse publieke omroep BBC is even-eens aanzienlijk (news.bbc.co.uk/2/hi/help/rss).

In het algemeen geldt: hoe meer feeds, hoe beter, aangezien u dan kuntbeschikken over fijnmaziger informatie. Speciale vermelding verdient daaromde Volkskrant, die het mogelijk maakt om feeds op maat te maken(www.volkskrant.nl/service/article309771.ece#rss). Over een soortgelijke

193


Afbeelding 10.8 Zakenblad Quote bedient lezers met berichten over deHollandse zakenwereld.

functionaliteit beschikken de al eerder genoemde nieuwszoekmachines vanGoogle (nieuws.google.nl en news.google.com/news?ned=us).


194

Afbeelding 10.9 Handig als u alleen de commentaren wilt lezen, of juistalleen het nieuws.

Afbeelding 10.10 Zelf een RSS-feed op maat maken is heel eenvoudig. Eenkind kan de was doen (qua Bush is wat meer twijfel wellicht gerechtvaardigd).

10elsevier10volkskrantBedrijven

Bij het bedrijfsleven heeft de opkomst van RSS minder voortvarend toe-geslagen. En dat is jammer. Juist sites van bedrijven worden onregelmatig bij-gewerkt, maar zouden gebaat zijn bij een RSS-feed, om zo de researcher teverlossen van verplichte maar lang niet altijd zinvolle tochtjes naar de site omte kijken of die al is bijgewerkt. Gelukkig wordt bijvoorbeeld in de informa-tietechnologie al wel met RSS gewerkt. Zo publiceert Google RSS-feeds metpersberichten voor journalisten (http://googlepress.blogspot.com/feeds/posts/default).

195


Afbeelding 10.11 NRC Handelsblad, de Volkskrant, Trouw, het AlgemeenDagblad, De Telegraaf: allemaal bieden ze inmiddels RSS-feeds aan.

10kranten10mspersVerschillende standaarden

Het is onvermijdelijk in de computerindustrie: zodra er iets nuttigs wordtbedacht, bedenken nerds over de hele wereld verschillende manieren omhetzelfde te doen. Zoals een oude techneutengrap luidt: het mooie van stan-daarden is dat er zoveel zijn om uit te kiezen. In het geval van RSS betekentdit dat er inmiddels diverse varianten zijn bedacht (te weten 0.90, 0.91,0.92, 0.93, 0.94, 1.0, 2.0 en 2.0.1, al worden deze niet allemaal in de prak-tijk gebruikt).

Daarnaast woedt er al enige tijd een (voor niet-nerds grotendeels oninteres-sante) ruzie tussen RSS en makers van een alternatief dat Atom heet. Voor deeindgebruiker heeft al dit technische gehakketak hoogstens nadelen. U wiltimmers zonder problemen alle RSS-feeds die u tegenkomt kunnen lezenzonder op problemen te stuiten, omdat de desbetreffende site toevallig neteen afwijkende RSS-variant gebruikt.

In de paragraaf RSS lezen staat daarom aangegeven of de diverse RSS-lezers,computerprogramma’s om RSS-feeds te gebruiken, wel alle beschikbaretechnische varianten ondersteunen, zodat u zo min mogelijk last hebt vandeze controverse.


196

Afbeelding 10.12 Het hoeft geen verbazing te wekken dat Google tijdiginspeelt op nieuwe technologieën.

RSS-versie

Vuistregel: Mocht u op een site kunnen kiezen uit RSS-feeds in meer-dere technische smaken, kies dan de variant met het hoogste getal.Vaak is dit RSS 2.0. In weerwil van wat nerds zullen beweren, maakthet voor researchdoeleinden weinig uit welke variant u kiest. Sites dieAtom gebruiken, bieden lang niet altijd een RSS-feed aan: daar is dekeuze dus makkelijk.

RSS lezen

Voordat RSS-feeds gelezen kunnen worden, is eerst een speciale RSS-lezernodig. Hieronder worden kort vier van dergelijke programma’s besproken.Ook komt de ietwat omslachtige mogelijkheid aan de orde om RSS-feeds tevolgen zonder extra software, en wel via online diensten.

FeedDemon – www.feeddemon.com

Al lange tijd is FeedDemon een van de beste RSS-lezers op de markt. Hetenige nadeel was dat FeedDemon geld kostte. Maar die tijd is voorbij. Thansis FeedDemon gratis.

FeedDemon kan met alle smaken RSS-feeds overweg. Atom levert evenminproblemen op. Zit u op een site en kunt u het adres van de RSS-feed nietvinden? Geef FeedDemon dan alleen het adres van de site. In nogal watgevallen is het programma zelf in staat te achterhalen waar de RSS-feed zichbevindt. Dit werkt overigens minder briljant bij sites die meerdere RSS-feedshebben, zoals kranten. FeedDemon bevat een ingebouwde webbrowser.

197


Afbeelding 10.13 FeedDemon heeft onder meer een ingebouwde internet-browser.

10feeddemonFeedReader – www.feedreader.com

Een gratis RSS-lezer die zowel RSS als Atom ondersteunt. Voor Windows-gebruikers met een krappe beurs is FeedReader een aanrader. Niet-Win-dows-gebruikers kunnen echter niet met FeedReader werken; zij zijn dus opeen alternatief aangewezen, zoals – bijvoorbeeld – NetNewsWire of MozillaThunderbird.

10feedreaderSnarfer – www.snarfware.com

Deze RSS-lezer valt op door de kleine bestandsgrootte bij installatie. Hetcompacte programmeerwerk heeft een gunstig effect op de snelheid vanSnarfer.


198

Afbeelding 10.14 Een prima gratis RSS-lezer.

10snarferSharpreader – www.sharpreader.net

Simpel, eenvoudig, goed, snel en gratis. Sharpreader doet wat het moetdoen, en zonder al te veel problemen. Wel jammer dat eerst het zogeheten.NET Framework geïnstalleerd moet worden, een nogal grote uitbreiding opWindows die Sharpreader het werken mogelijk maakt. Leest zowel RSS alsAtom.

RssReader – www.rssreader.com

Nog een gratis RSS-lezer, die eveneens RSS en Atom ondersteunt. OokRssReader werkt snel en goed, en vereist installatie van het .NET Framework.Welke van de gratis lezers u kiest, is dan ook vooral een kwestie van smaaken individuele computereigenaardigheden: soms werkt een RSS-lezer op deene configuratie probleemloos, om op een andere pc niet vooruit te brandente zijn.

199


Afbeelding 10.15 Een lollig logo moet deze dertien-in-een-dozijn RSS-lezerenig onderscheidend vermogen geven.

NetNewsWire – http://netnewswireapp.com/ (OS X)

Een van de betere RSS-lezers voor gebruikers van een Apple-computer. Kententhousiaste fans, zoals sf-schrijver, internetjournalist en ‘nerdgoeroe’ CoryDoctorow.

10netnewswireMozilla Thunderbird – www.mozilla-europe.org/nl/products/thunderbird/(Windows, Linux, OS X)

Mac-gebruikers die niet tevreden zijn over NetNewsWire of RSSOwl kunneneen poging wagen met Mozilla Thunderbird. Eigenlijk is dit een e-mail-programma, maar het bevat ingebouwde RSS-ondersteuning. Erg prettig:Thunderbird is beschikbaar voor Windows, OS X én Linux.

RSSOwl – www.rssowl.org (Windows, Linux, OS X)

RSSOwl is een zogeheten cross-platform-RSS-lezer. In gewoon Nederlandsbetekent deze scrabbleterm dat RSSOwl voor meerdere computersystemen


200

Afbeelding 10.16 Ooit moest u betalen voor dit programma, tegenwoordigis het gratis.

beschikbaar is. Behalve Windows-gebruikers kunnen ook Apple-bezittersdaarom met RSSOwl aan de slag, mits ze over OS X beschikken. RSSOwlwerkt daarnaast ook onder Linux.

Veiligheidskopie

Niets is zo frustrerend als het kwijtraken van uw volledige lijst metRSS-feeds. Daarom bieden veel RSS-lezers de mogelijkheid om vandeze lijst een veiligheidskopie te maken. Zoek hiervoor naar de optieom zogeheten OPML-bestanden te maken. U vindt deze optie in degebruiksaanwijzing van uw RSS-lezer. Deze gebruiksaanwijzing isvaak te vinden onder de knop F1. In een OPML-bestand kan een lijstmet RSS-feeds worden opgeslagen. OPLM-bestanden zijn ook bruik-baar om lijsten met favoriete feeds uit te wisselen met anderen.

201


Afbeelding 10.17 Met RSSOwl leert u heel snel oehoe u met RSS werkt.

Andermans feeds

Bij Veiligheidskopie hebt u kunnen lezen hoe u eigen RSS-feeds kuntveiligstellen in een zogeheten OPML-bestand. Wat let u om viaGoogle te zoeken naar andermans OPML-bestanden? Door simpel-weg te zoeken op een onderwerp en het woord ‘opml’ kunt u somszeer interessante lijsten met RSS-feeds tegenkomen.

RSS-feeds bekijken via websites

Diverse websites zijn behulpzaam bij het in de gaten houden van RSS-feedszonder dat hiervoor software hoeft te worden geïnstalleerd. Dat is handig,want dan kunt u overal met uw eigen RSS-feeds werken zolang er maar eeninternetverbinding aanwezig is. (En zelfs dat hoeft niet altijd – zie GoogleReader verderop.) Hier volgen beknopt nog enkele belangrijke RSS-sites.

Google Reader – www.google.com/reader

Warm aanbevolen door de auteur van dit boek, die anno 2010 – naast Twit-ter – bijna niets anders meer gebruikt om bij te blijven. Een groot voordeelvan Google Reader en andere online RSS-lezers is zoals gezegd dat u overalwaar maar een internetaansluiting aanwezig is, uw persoonlijke RSS-feedskunt bekijken. Maar Google Gears gaat verder. Zo doen laptopgebruikers ergoed aan om in combinatie met Google Reader het gratis programma GoogleGears (gears.google.com) te gebruiken. Hiermee kunt u uw RSS-feedsdownloaden en deze later bekijken op plekken waar geen internettoegangbeschikbaar is. Bijvoorbeeld in de trein op weg naar uw werk. (Of op deachterbank van uw auto met chauffeur.)

Hebt u al een RSS-lezer op uw pc geïnstalleerd, dan is het goed om te wetendat u via Google Reader uw OPML-bestand kunt uploaden, zodat u niethandmatig al uw RSS-feeds opnieuw hoeft in te voeren.

Bloglines – www.bloglines.com

Twijfelgeval, want de site werd in 2009 al op sterven na dood verklaard doorde bekende technologiesite Techcrunch.com. Op Bloglines is het mogelijkeen persoonlijk profiel te maken waarin alle gewenste RSS-feeds kunnenworden opgeslagen. Het voordeel van deze aanpak is dat dit profiel overalter wereld te raadplegen is, dus ook in internetcafés in verre oorden. Nadeel:hoewel Bloglines nu nog gratis is, kan dat altijd veranderen. Zo’n stap zalGoogle niet zo snel zetten. Nog groter is het risico dat Bloglines er gewoonmee ophoudt.


202

RSS-feeds vinden

Zonder feeds is een RSS-lezer waardeloos, maar waar vindt u ze? Sommigesites maken het overduidelijk dat ze een RSS-feed aanbieden; andere ver-stoppen hun feeds en er zijn zelfs websites die zelf geen RSS gebruiken,maar die zo populair zijn dat een externe partij deze taak van ze heeft over-genomen. Grofweg zijn er vijf manieren om RSS-feeds te vinden, die in devolgende paragrafen worden besproken.

1 – Via RSS-zoekmachines

Soms kan een zoekmachine helpen. Er zijn diverse gespecialiseerde sites diezich voornamelijk op blogs richten. Die hebben bijna per definitie een RSS-feed, zeldzame uitzonderingen daargelaten.

Google Blog Search – blogsearch.google.com

Via Google Blog Search kunt u niet alleen blogs vinden over onderwerpendie u interesseren en vervolgens de RSS-feeds daarvan toevoegen aan uwlezer, maar ook RSS-feeds maken waarbij u alle door Google Blog Searchgeïndexeerde blogs op een door u te specificeren zoekopdracht kunt volgen.Tip: als u een oogje wilt houden op wat er over uw bedrijf of organisatiewordt gezegd, voer dan het webadres (bijvoorbeeld www.unilever.nl) in alszoekopdracht.

203


Afbeelding 10.18 Lidmaatschap van Bloglines geeft toegang tot diversepraktische diensten.

10blogsearch Technorati – www.technorati.com

Niet meer de beste, maar nog altijd de moeder aller blogzoekmachines:Technorati. Ook kunt u via Technorati gepersonaliseerde zoekopdrachtenuitzetten en hiervan een RSS-feed in uw RSS-lezer opnemen. Handig als ubijvoorbeeld in de gaten wilt houden of uw bedrijf of uzelf ergens op eenweblog wordt genoemd.

Icerocket – www.icerocket.com

Icerocket is een relatief onbekende blogzoekmachine, maar presteertondanks dat prima. U kunt Icerocket gebruiken om de resultaten vanTechnorati en Google Blog Search aan te vullen.

2 – Via de site zelf

Sommige sites maken zelf duidelijk dat ze een RSS-feed aanbieden. Vaakwordt ergens op de pagina een oranje rechthoek met de letters XML getoondom dat aan te geven. Niet alle sites zijn echter zo duidelijk. Soms is de RSS-feed verstopt. Probeer in zo’n geval eerst de tekst van de hoofdpagina van desite te doorzoeken op de termen RSS en XML. Dit doorzoeken doet u doorde toetsen Ctrl en F tegelijkertijd in te drukken als de internetbrowser actiefis (zie afbeelding 10.20 en 10.21).


204

Afbeelding 10.19 Via de RSS-optie kunt u zoekopdrachten in uw RSS-lezervolgen.

10rssxml10rssie Als de site een eigen zoekmachine heeft, dan kan het zin hebben om de sitete doorzoeken op diezelfde termen. Het voordeel van die benadering is datde zoektocht zich dan niet beperkt tot de hoofdpagina. Groot nadeel is datlang niet alle sites een eigen zoekmachine hebben en dat de sites die er welover beschikken vaak niet in de meest briljante zoektechnologie hebbengeïnvesteerd. Voor een echt grondige zoektocht kan het daarom soms nodigzijn uit te wijken naar Google (zie Via Google).

205


Afbeelding 10.20 Het is handig om, in de zoekbalk onderin, eerst te zoekenop RSS, en pas XML in te vullen als u daarmee geen resultaat boekt.

Afbeelding 10.21 En zo gaat u te werk in Internet Explorer. Merk op dat dezoekbalk die verschijnt na het invoeren van Ctrl + F in dit geval bovenin hetscherm verschijnt.

Een andere truc, die echter geen succes garandeert, is om te spelen met dedomeinnaam van de site. RSS-feeds bevinden zich vaak op dezelfde plekbinnen een site. Het webadres waar de RSS-feeds te vinden zijn, eindigtdaarnaast bijna standaard op xml of rdf (Resource Description Framework).Zo hebben veel RSS-feeds een webadres volgens de formule: www.naam-vansite.nl/index.rdf of www.naamvansite.nl/index.xml of www.naamvan-site.nl/rss/index.rdf of www.naamvansite.nl/rss/index.xml of www.naam-vansite.nl/feed/. Toegepast op de website www.zachtei.nl zal de RSS-feedzich dus mogelijk bevinden op www.zachtei.nl/index.rdf. In dit voorbeeld isdat inderdaad het geval, maar een vrij internet brengt met zich mee dat nietiedereen zich even voorspelbaar gedraagt. Bovendien is het mogelijk dat uandere RSS-feeds van dezelfde site op deze manier over het hoofd ziet.

3 – Via directory’s – www.newsisfree.com/sources/bycat

Internet heeft gidsen voor zo’n beetje alles en dus zijn er ook directory’s ofindexen waarin allerhande RSS-feeds samen zijn gebracht. Op de site New-sisfree (www.newsisfree.com/sources/bycat/) zijn veel interessante nieuws-bronnen samengebracht, keurig gerubriceerd op onderwerp zoals technolo-gie, wetenschap of sport. Ook kan er op de naam van een medium wordengezocht. Een waarschuwing is op zijn plaats: Newsisfree bevat niet alleenverwijzingen naar bestaande RSS-feeds van andere media, maar biedt ookeigen feeds aan met daarin inhoud uit andere media.

Wie de RSS-feed van de New York Times selecteert, krijgt dus niet recht-streeks de informatie van de New York Times, maar een door Newsisfreebewerkte versie. Deze aangepaste feeds bevatten over het algemeen minderberichten dan de originele feeds. Ook is er reclame voor Newsisfree aan toe-gevoegd en dat zal door sommige researchers als irritant worden ervaren.Het kan dus raadzaam zijn om zelf op zoek te gaan naar een alternatief voorsommige Newsisfree-feeds (zie Via Google).

4 – Via Google

Raar maar waar: sommige websites hebben een RSS-feed, maar geven ergeen ruchtbaarheid aan. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn: somsbetreft het een testfeed, soms gaat het om een voorziening voor interngebruik en in andere gevallen is de website simpelweg nalatig geweest dooronvoldoende aandacht te geven aan de feed. In al deze scenario’s is het ech-ter vaak mogelijk om via Google alsnog achter de locatie van de RSS-feed tekomen. Hiervoor maken we onder meer gebruik van de opdracht site: die inhoofdstuk 3 aan de orde is gekomen.

10h004


206

1 Probeer allereerst via Google binnen de website van het desbetreffendemedium te zoeken of er sprake is van een RSS-feed. Als voorbeeldgebruiken we de New York Times. Die website heeft als adreswww.nytimes.com. Het eerste gedeelte van de zoekopdracht wordt dussite:nytimes.com. Daarmee zijn we er nog niet, want we moetenGoogle ook vertellen dat we op zoek zijn naar een RSS-feed. De meestsimpele methode om dat te doen is middels de zoekterm rss. De vol-ledige zoekopdracht wordt zo site:nytimes.com rss.

2 Als dat niet heeft gewerkt, is het altijd nog mogelijk om te zoeken op eenvan de specifieke kenmerken van een RSS-feed. Zoals we bij Via de sitezelf hebben gezien, eindigt het webadres van een feed vaak op rdf ofxml. Omdat de afkorting rdf minder courant is dan xml en we het aantalvalse treffers zoveel mogelijk willen beperken, beginnen we dus met tezoeken naar rdf. De zoekopdracht wordt dan: site:nytimes.com rdf.

3 Mocht dit niet het gewenste resultaat opleveren, probeer het dan metsite:nytimes.com xml. Het risico op valse treffers wordt hierbij overi-gens fors groter, want xml is een veelgebruikte afkorting. In dit voorbeeldlevert het vele pagina’s op die eindigen op xml, maar niets te makenhebben met RSS.

207


Afbeelding 10.22 De categorie-indeling van Newsisfree maakt het mogelijksnel te zoeken naar thematische RSS-feeds op nieuwssites.

4 Omdat het ook goed mogelijk is dat een onafhankelijke derde een RSS-feed heeft gemaakt, kunt u vervolgens nog een poging wagen zonder deopdracht site:. Daarbij moet u dan wel de volledige naam van hetmedium gebruiken. De zoekopdracht wordt nu “new york times” rss.Daarna kunt u op dit stramien de stappen 2 en 3 toepassen, zodat u dezoekopdrachten “new york times” rdf en “new york times” xml ver-krijgt. De echte durfals zoeken daarna nog op “new york times” opml,in de hoop dat ergens een bestand rondzwerft met daarin meerderefeeds.

Mocht u na het volgen van het bovenstaande stappenschema nog geen suc-ces hebben, dan rest nog één laatste mogelijkheid: het zelf maken van eenRSS-feed voor de desbetreffende site.

5 – Zelf een RSS-feed maken

Deze optie heet ook wel scraping – u schraapt als het ware uw eigen feed bijelkaar – maar is niet risicovrij. Wanneer u gebruikmaakt van een van de nuvolgende diensten om zelf een RSS-feed te creëren, bent u in feite iets aanhet doen dat de maker van de website die u wilt volgen, niet heeft voorzien(of heeft gewild). Dankzij technische kunstgrepen is het weliswaar mogelijkom de inhoud van een website geautomatiseerd om te zetten in een RSS-feed, maar dat brengt met zich mee dat een computer moet gaan interpre-teren wat er op de betreffende website gebeurt.

U raadt het al: daar maken computers nogal eens wat fouten in. Wie metdeze relativering in het achterhoofd aan het werk gaat, bespaart zichzelfteleurstellingen.

Feedity – feedity.com

Werkt heel simpel. Voer het adres in van de website waarvoor u een RSS-feed wilt. Klik vervolgens op Preview. U krijgt nu de informatie te zien dieFeedity uit de pagina weet te extraheren. Het resultaat kunt u rechts nogverfijnen, of u kunt gelijk kiezen voor Get feed. In dat laatste geval moet uwel een categorie selecteren.

10feedity FeedYes – www.feedyes.com

De werking van FeedYes lijkt sterk op die van Feedity, met dit verschil dat ude vraag krijgt in welke taal de website die u wilt gaan volgen is geschreven.

Feed43 – feed43.com

Voor nerds. Feed43 onderscheidt zich door nadrukkelijk de mogelijkheid tebieden zelf aan de te genereren RSS-feed te knutselen.


208

Ponyfish – www.ponyfish.com

Om achter de hand te houden als de voorgaande sites om wat voor redendan ook niet bereikbaar zijn. Als u op deze site een RSS-feed wilt maken,moet u bereid zijn de portemonnee te trekken, óf genoegen te nemen metgrote beperkingen.

209


Afbeelding 10.23 Feedity.

Usenet

Lang voordat het World Wide Web populair werd, wasUsenet er al. Dit discussienetwerk duikt voor het eerst op in1979 en is dan voornamelijk het terrein van academici, al

dan niet in opleiding, en de relatief zeldzame hobbyisten die toe-gang hebben tot het vroege internet. Ook nu wordt Usenet nogveel gebruikt, zij het door een aanzienlijk heterogener gezelschapdan in 1979. Omdat de gesprekken op Usenet sinds 11 mei1981 zijn gearchiveerd, kan de dienst voor researchers groot nuthebben.


Wat Usenet is en hoe het is opgebouwd.

Welke soorten research baat hebben bij Usenet.

Hoe u binnen Usenet zoekt.

Hoe u Usenet-research deels automatiseert.

Welke software nodig is voor langdurige Usenet-research.

11

Wat is Usenet?

Usenet staat voor Unix User Network. Dat is een verwijzing naar het bestu-ringssysteem Unix, dat in de begindagen van internet net zo dominant wasals Microsoft Windows nu. Het werd in 1979 bedacht door Tom Truscott,Jim Ellis en Steve Bellovin. Op het vroege internet werden via Usenet discus-sies gevoerd. Usenet gebruikt daarvoor een zogeheten prikbordsysteem. Dathoudt in dat deelnemers een bericht achterlaten als ware het een notitie opeen prikbord. Andere Usenet-gebruikers kunnen dit bericht later lezen enerop reageren door er een elektronisch kattebelletje onder te hangen. Andersdan chatdiensten (zie hoofdstuk 13) zijn Usenet-discussies niet aan tijdgebonden. Deelnemers hebben de vrijheid om een seconde, maar ook eenminuut, een uur, een dag of een week later te reageren.

Toepassingen van Usenet

Het vroege Usenet was serieus: de aanwezige humor ging vaak over compu-ters en sciencefiction, oftewel typische nerdzaken. Toen de NederlanderPiet Beertema op 1 april 1984 een grap uithaalde waarbij hij zich uitgaf voorKonstantin Chernenko, de toenmalige secretaris-generaal van de Sovjet-Unie,viel dat dan ook niet bij iedereen in goede aarde.

De notie dat een Sovjetleider toegang had tot een door Amerikanen gedomi-neerd Usenet, bleek voor sommigen nogal beangstigend. Toen duidelijkwerd dat ‘Chernenko’ in feite een Nederlander was, kreeg Beertema nietlouter waarderende reacties te verwerken.

Hoofdstuk 11 – Usenet

212

Afbeelding 11.1 Piet Beertema in zijn volle glorie.

11h00111h002 Grofweg zijn er drie terreinen waarop Usenet tegenwoordig wordt toegepast.

• Discussiëren De oorspronkelijke toepassing van Usenet: het voerenvan serieuze gesprekken over bepaalde onderwerpen. Voor research zijndeze serieuze discussies nuttig omdat ze vaak informatie kunnen opleve-ren over zeer obscure onderwerpen. Ook kan Usenet gebruikt wordenom inzicht te krijgen in verhitte wetenschappelijke debatten.

• Ouwehoeren Omdat internet tegenwoordig vooral gebruikers heeftbuiten de traditionele groep van wetenschappers en computerliefheb-bers, is het serieuze gehalte van Usenet de afgelopen jaren gedaald. Hoe-wel de technische complexiteit van Usenet (gelukkig) een drempelopwerpt voor al te grote groepen gebruikers, blijven er nog voldoendeslimme internetgebruikers over met te veel tijd. Dat heeft geleid tot hetontstaan van discussieforums op Usenet waar werkelijk geen enkel zinvolgesprek plaatsvindt. Een voorbeeld is de Nederlandse discussiegroepnl.eeuwig.september. (Ter verdediging van de bijzonder fanatieke deel-nemers van nl.eeuwig.september moet hier wel worden opgemerkt datzij kwalitatief zeer hoogwaardige onzin produceren, en dat ook al meerdan een decennium volhouden.) Voor researchers is het ouwehoer-gedeelte van Usenet niettemin interessant, omdat u soms tot verbazing-wekkende inzichten kunt komen over de deelnemers aan dergelijkedebatten. Dat zou bijvoorbeeld iemand kunnen zijn naar wie u netresearch doet. Het voormalige LPF-Kamerlid Cor Eberhard kan hierovermeepraten, en hij is verderop in dit hoofdstuk dan ook lijdend voorwerpvan een voorbeeldzoektocht door Usenet.

213


Afbeelding 11.2 De meest geslaagde grap uit Beertema’s leven.

• Illegale praktijken Hoewel Usenet oorspronkelijk bedoeld is als digitaalprikbord waar eenieder zijn kattebelletjes kwijt kan, wordt het tegen-woordig ook gebruikt voor het achterlaten van pakketjes met geheeldegoederen. Het uitwisselen van illegaal gekopieerde films, muziek en soft-ware is voor sommige Usenet-gebruikers zelfs de enige reden om hetaloude systeem te gebruiken. Daarnaast is Usenet een dankbare bron vanvermaak voor pornoliefhebbers. Minder aangenaam is het dat via Usenetnog altijd kinderporno wordt verspreid. Helaas valt hier weinig aan tedoen vanwege de doctrine ‘Hamster onder het tapijt’: wanneer de bob-bel op de ene plek wordt platgetimmerd, verplaatst deze zich simpelwegnaar een andere.

Het Usenet-idioom: wat betekent wat?

Usenet heeft zijn eigen taaltje, waarvan enige kennis noodzakelijk is voordatu efficiënt research via dit discussienetwerk kunt doen. De belangrijkstebegrippen zijn:

• Article De naam voor een bericht op Usenet. Ook wel message of post.• Author De auteur van een bijdrage op Usenet.• Binaries Een andere naam voor Usenet-berichten die geen tekst

bevatten, maar beeld, geluid of software. Binaries kennen vooral illegaletoepassingen.

• Discussiegroepen Zie nieuwsgroepen.• Groups De digitale variant van een thematische discussieruimte.

Omdat Usenet een grote chaos zou worden als alle discussies door elkaarzouden gaan lopen, worden mogelijke gespreksonderwerpen onder-verdeeld in groups. Groups zijn goed te vergelijken met thematische prik-borden: voor discussies over fietsen moeten Usenet-bezoekers een anderprikbord gebruiken dan voor discussies over Nederlandse politiek.Usenet kent tegenwoordig vele tienduizenden groups voor vrijwel iederdenkbaar onderwerp.

• Hiërarchie of hierarchy Zoals discussieonderwerpen omwille van deoverzichtelijkheid zijn onderverdeeld in groups, zo zijn de groups zelfweer ondergebracht in hiërarchieën. Nederlandse groups vallen bijvoor-beeld onder de nl-hiërarchie, Belgische onder de be-hiërarchie.

• Message Een andere naam voor article of post.• News reader Een gespecialiseerd programma om Usenet te gebruiken.• Nieuwsgroepen of news groups Een andere naam voor groups.• Post Een andere naam voor article of message.• Thread Letterlijk: draad. Op Usenet wordt hiermee een verzameling

berichten over hetzelfde onderwerp aangeduid.


214

Het nut van Usenet voor research

Usenet heeft twee nuttige toepassingen voor onderzoekers, te weten:

• Research naar personen Het beschikbare archief van Usenet-discus-sies, waarover verderop meer, gaat terug tot 1981. In die tijd hebbengrote aantallen internetgebruikers berichten achtergelaten op Usenet.Vaak zijn deze bewaard gebleven. De kans is dus zeer wel aanwezig datu in Usenet-archiefmateriaal berichten tegenkomt die zijn geschrevendoor een persoon waarnaar u research doet. Ook is het mogelijk dat dedesbetreffende persoon zelf onderwerp van gesprek is geweest.

• Research naar onderwerpen Deze spreekt voor zich. Vanwege detienduizenden discussieforums op Usenet zit er daar altijd wel een bijwaarin actuele ontwikkelingen worden gevolgd op een terrein dat uinteresseert. Helaas heeft op dergelijke onderwerpforums de eerdergenoemde ouwehoerfactor vaak ongenadig hard toegeslagen. Nietteminblijft Usenet interessant voor onderwerpgerelateerde research, en zekerwaar het onderwerpen betreft die zich enigszins buiten de gevestigdeorde bevinden. Op discussieforums over voetbal komt u soms aan bron-nen die u op officiële websites niet snel zult aantreffen, zoals verwijzin-gen naar sites met foto’s van hooligangeweld. Ook de polls van internet,oftewel: wat vindt ‘de internetgemeenschap’ van een onderwerp, is viaUsenet vaak goed te peilen. Daar moet trouwens wel bij worden aan-getekend dat dit, vanwege de hoge technische instapdrempel, niet vooralle onderwerpen geldt. Boze consumenten begeven zich bijvoorbeeldvaak op forums van websites in plaats van Usenet. Deze groep kunt uvinden via www.forumgrazer.net.

Google Discussiegroepen (Google Groups)

gebruiken voor Usenet-research

Google heeft grote hoeveelheden discussies sinds 1981 bewaard en op eenwebsite toegankelijk gemaakt. Die website heet Google Groups (GoogleDiscussiegroepen voor de Nederlandse versie, maar dat bekt niet lekker) enis te vinden op groups.google.nl of groups.google.com. Tegenwoordig zijnop deze sites overigens ook Google-discussiegroepen te vinden die losstaanvan Usenet.

Zoeken via Google Groups doet u via het venster Geavanceerd zoeken. Ditzoekvenster werkt grotendeels hetzelfde als het venster Geavanceerd zoekenbij de ‘normale’ Google uit hoofdstuk 3.

215


11h00311h004Personen zoeken met Google Groups

Voor het zoeken naar een persoon hebt u de naam nodig. Maar daarmeebent u er niet. Usenet is een discussieforum: er wordt zowel door als overmensen gepraat. Als voorbeeld gaan we een zoektocht doen naar KarinSpaink, een publicist die onder meer schreef voor de Amsterdamse krant Het


216

Afbeelding 11.3 Ga naar groups.google.nl en selecteer daar Geavanceerdzoeken in discussiegroepen.

Afbeelding 11.4 Van het venster dat nu wordt geopend, kunt u het besteen bookmark maken.

Parool en op internet bekendheid verwierf door haar juridische botsingenmet de Scientology Kerk.

11h005 Allereerst zoeken we op de naam Karin Spaink. Dit werkt net zoals bij dezoekmachine Google: alle woorden die u typt, moeten in de resultatenterugkomen. Wanneer u bij Webpagina’s vinden met het invoerveld aldeze woorden gebruikt, krijgt u resultaten waarin de woorden Karin enSpaink beide voorkomen, maar niet noodzakelijkerwijs in die volgorde.Gebruik daarom bij Webpagina’s vinden met het invoerveld de exactewoorden of het zinsdeel. Zo krijgt u alleen resultaten waarin de woordenKarin en Spaink in exact deze volgorde voorkomen. Het resultaat ziet eruitals in de afbeelding.

11h006 U ziet dat er zo’n 17 duizend zoekresultaten zijn. Het valt u wellicht op datde berichten niet chronologisch gesorteerd staan. Standaard probeert GoogleGroups namelijk een inschatting te maken van de relevantie van berichtenom u niet te vermoeien met minder belangrijke zoekresultaten.

217


Afbeelding 11.5 Vul de naam Karin Spaink in bij De exacte woorden of hetzinsdeel.

Afbeelding 11.6 Alle berichten waarin de woorden Karin Spaink in dieexacte volgorde voorkomen.

Helaas levert deze computergestuurde sortering niet altijd een goed resultaatop. Om de berichten antichronologisch weergegeven te krijgen, klikt u opSorteren op datum, een optie die u bijna helemaal rechtsboven in hetvenster aantreft.

11h007 De berichten zijn nu gesorteerd op datum. Bij nadere bestudering blijktechter dat al deze berichten weliswaar melding maken van Karin Spaink,maar dat ze niet door haar zijn geschreven. Om alleen berichten te krijgendie door haarzelf zijn geschreven, moeten we terug naar het vensterGeavanceerd zoeken.


218

Afbeelding 11.7 Na het klikken op Sorteren op datum krijgt u de berichtenin antichronologische volgorde te zien.

Afbeelding 11.8 Vul de naam Karin Spaink in bij het veld Geef alleenberichten geschreven door de auteur.

11h008 Nu vult u de naam Karin Spaink in bij het veld Geef alleen berichtengeschreven door de auteur. Dat levert, na opnieuw sorteren op datum, hetzoekresultaat op in de volgende afbeelding.

11h009 Het valt u wellicht op dat veel berichten gaan over Scientology, een omstre-den religieuze beweging waarmee Spaink veel ruzie heeft (gehad). Stel datwe die berichten willen wegfilteren, dan kan dat eenvoudig door bij Geavan-ceerd zoeken het woord ‘scientology’ toe te voegen op de regel een vandeze ongewenste woorden:

219


Afbeelding 11.9 Nog altijd krijgt u veel resultaten.

Afbeelding 11.10 Vul het woord ‘scientology’ in op de juiste plaats…

11spaink311spaink4 Laat de berichten nogmaals op datum sorteren. Nu moet u de berichten noglezen. Om dat te doen, klikt u op het bericht zelf, zoals u op een zoekresul-taat in de ‘normale’ Google-resultaten zou klikken. U krijgt nu het bericht tezien. Van belang is in dit venster vooral de optie Alles samenvouwen, bovenaan de pagina. Als u hierop klikt, krijgt u het verloop van de discussie te zien.

11spaink111spaink2


220

Afbeelding 11.11 …en weg zijn de ongewenste resultaten. Let op: u moetsteeds opnieuw sorteren op datum.

Afbeelding 11.12 Kies Alles samenvouwen…

Personen zoeken met Google Groups – een praktisch voorbeeld

U hebt nu geleerd hoe u via Google Groups naar personen moet zoeken.Hoe onthullend zo’n zoektocht kan zijn, wordt afdoende geïllustreerd doorhet nu volgende voorbeeld. Ga daarvoor opnieuw naar het venster Geavan-ceerd zoeken van Google Groups en vul bij het veld Auteur de naamCor Eberhard in, het voormalige LPF-Kamerlid. Het zal u opvallen dat bij dezoekresultaten een aantal berichten staan die toch wat vreemd zijn voor eenvoormalig Kamerlid.

221


Afbeelding 11.13 …en u krijgt een overzicht van alle berichten die totdusver in de discussie zijn uitgewisseld.

Afbeelding 11.14 Zoveel mensen, zoveel meningen over romantiek.

11eber De berichten spreken boekdelen: Eberhard heeft een verleden als porno-ondernemer. Interessanter is de onparlementaire manier waarop hij zich uit-spreekt. Toen Eberhard in 2002 in de Tweede Kamer belandde, zorgden zijnUsenet-bijdragen dan ook voor wat reuring toen deze via Google Groups bo-ven water kwamen. En dit is geen uitzondering: de auteur van dit boek heeftin zijn journalistieke loopbaan diverse malen persoonlijke feiten over ondermeer interviewkandidaten kunnen achterhalen via Usenet. Hierbij moet welworden opgemerkt dat Usenet de laatste tijd steeds meer in onbruik is geraakt,en het aantal resultaten naarmate de tijd vordert dus navenant lager wordt.

Verifieer de informatie

Uiteraard geldt de in hoofdstuk 8 genoemde Paaseierenregel™ ookvoor informatie die u via Google Groups achterhaalt. Wellicht geeftiemand zich uit voor de persoon waarnaar u research doet. Verifieerdaarom altijd de gevonden informatie elders.

Research naar onderwerpen met Google Groups

U kunt Google Groups ook gebruiken om onderzoek te doen naar bepaaldeonderwerpen. U zoekt dan via Google Groups op dezelfde manier als u viaeen zoekmachine naar informatie zou zoeken: door de vraag zo specifiekmogelijk te definiëren en, als dat onvoldoende resultaat oplevert, de zoek-vraag te verbreden of anders te formuleren. Houd er bij het zoeken viaGoogle Groups rekening mee dat u in discussies zoekt.

Usenet-zoektochten kunnen bijzonder geschikt zijn om inzicht te krijgen inde verschillende standpunten over een literair of wetenschappelijk heethangijzer, maar de kans bestaat dat u verdwaalt in de meningsverschillen.Voor specifieke zoekvragen blijft daarom gelden dat u het best af bent meteen goede zoekmachine, zoals Google of Yahoo!.

Niettemin kan Google Groups u behulpzaam zijn bij het nemen van de polsvan internet, en u bij research naar onderwerpen soms op inzichten brengendie anders verborgen waren gebleven.

Nieuwsgroepen over specifieke onderwerpen vinden via Google Groups

U kunt Google Groups gebruiken als een zoekmachine voor Usenet doorzeer specifiek te zoeken, maar u kunt ook de omgekeerde benaderinggebruiken: door op zoek te gaan naar een nieuwsgroep waar wellicht overeen onderwerp wordt gedebatteerd dat u interesseert. Die kennis kan ooklater weer van pas komen, bijvoorbeeld als u vaker over hetzelfde onder-werp schrijft.


222

Er zijn twee methoden om nieuwsgroepen te vinden. De eerste is de meesteenvoudige, maar werkt niet in alle omstandigheden. De tweede is watomslachtiger, maar heeft een grotere kans op succes.

Gebruikmaken van hiërarchieën

Om efficiënt naar specifieke nieuwsgroepen te zoeken, hebt u wat basis-kennis nodig over de opbouw van Usenet. Het belangrijkste zijn de eerder-genoemde hiërarchieën, de wijze waarop nieuwsgroepen bij bepaaldefamilies zijn ingedeeld. Een aantal belangrijke hiërarchieën is door Googleal voorgeselecteerd in het beginvenster van Google Groups; ze worden alshoofdcategorieën (Computers, Nieuws, Gezondheid enzovoort) weer-gegeven.

11disc Minstens zo handig zijn de hiërarchieën die behoren tot bepaalde landen.Nieuwsgroepen die beginnen met de landcode nl. behoren bijvoorbeeld totde Nederlandse Usenet-hiërarchie. Als u naar groups.google.nl/groups/dirgaat, ziet u het standaardoverzicht dat Google geeft. Echter, via Zoeken inheel Usenet onder de Google-rubricering komt u op een andere, minstenszo bruikbare indeling van alle hiërchieën. Klik vervolgens op nl. en u ziet denl.-hiërarchie.

223


Afbeelding 11.15 Een aantal belangrijke hoofdcategorieën is door Google alvoorgeselecteerd.


224

Afbeelding 11.16 Klik op Zoeken in heel Usenet…

Afbeelding 11.17 …en vervolgens op Nl. U kunt deze pagina het bestebookmarken. Bedenk wel dat Google nogal eens webadressen verandert.

Afbeelding 11.18 Een overzicht van Nederlandse nieuwsgroepen.

11hierarchie111hierarchie211disc2 Zoals u ziet, spreken de namen van de meeste nieuwsgroepen behoorlijkvoor zich. Zo is de groep nl.filosofie bedoeld voor – inderdaad – filosofie.Wellicht valt het u op dat achter sommige namen een ster staat. Dat bete-kent dat er meerdere nieuwsgroepen zijn waarvan de naam begint metdezelfde woorden. Als voorbeeld nemen we nl.kunst.*. Wanneer we hieropklikken, krijgen we het venster te zien uit afbeelding 11.19.

11disc3 U ziet dat er in totaal zeven nieuwsgroepen zijn die allemaal beginnen metnl.kunst. We klikken nu op nl.kunst.sf+fantasy, en daarna nog een keer opnl.kunst.sf+fantasy.

11disc4 Google Groups geeft nu een lijst met in antichronologische volgorde alleberichten die recent in nl.kunst.sf+fantasy zijn achtergelaten. Dit is het punt

225


Afbeelding 11.19 Er zijn zeven nieuwsgroepen die beginnen met nl.kunst.

Afbeelding 11.20 Een lijst met recente bijdragen aan de nieuwsgroepnl.kunst.sf+fantasy.

om een bookmark te maken als u van plan bent regelmatig een kijkje te gaannemen in deze nieuwsgroep. U krijgt dan altijd de meest recente toevoe-gingen aan de nieuwsgroep te zien. Maar er is meer mogelijk met GoogleGroups. Stel dat u op zoek was naar meningen van internetgebruikers overde Britse sf-serie Doctor Who. U hebt nu weliswaar de juiste groep gevon-den, maar dat wil nog niet zeggen dat de berichten die u zoekt ook bij delaatste discussiebijdragen staan.

Om exact de berichten te krijgen die u zoekt, typt u in het zoekveld boveninde naam van de artiest die u zoekt. In dit voorbeeld gebruiken we zoalsgezegd Doctor Who. Typ daarom in het zoekveld naast de knop Zoeken indeze groep de tekst “Doctor Who”. De aanhalingstekens zijn nodig omdat uop zoek bent naar vermeldingen van zijn volledige naam. Klik vervolgens opZoeken in deze groep of druk op de Enter-toets.

Maak een bladwijzer

Wanneer u van plan bent regelmatig terug te komen in een bepaaldenieuwsgroep, is het handig een bladwijzer te maken van de desbe-treffende Google Groups-pagina.

11disc5 U bent er nu bijna. Want u hebt weliswaar berichten over Doctor Who uiteen relevante nieuwsgroep, maar de informatie staat nogal door elkaar. Klikdaarom rechtsboven in het scherm op Sorteren op datum.


226

Afbeelding 11.21 Klik op Sorteren op datum om de berichten over DoctorWho op datum te sorteren.

11disc6 En ziedaar, alle recente berichten over Doctor Who staan bij elkaar. Uiter-aard werkt deze methode ook met de categorieën zoals die vermeld staan inhet hoofdvenster van Google Groups.

Beperk u niet tot Usenet

Beperk u niet tot Usenet als u deskundige meningen over specifiekeonderwerpen zoekt, maar benut ook Forumgrazer.net enTwitter.com. De laatste site wordt nader besproken in hoofdstuk 13.

Usenet-research automatiseren

In veel gevallen zult u Usenet niet dagelijks nodig hebben, maar wilt u welop de hoogte worden gesteld wanneer een bepaalde persoon of een bepaaldonderwerp wordt genoemd. In dat geval gebruikt u de in hoofdstuk 6besproken dienst Google Alerts (www.google.nl/alerts of www.google.com/alerts). Vervolgens selecteert u als type zoekvraag Discussies of Discus-sions. Voor meer informatie: zie hoofdstuk 6.

Software voor langdurige Usenet-research

Het valt buiten het bestek van dit boek om volledig te zijn over Usenet: devoor research essentiële aspecten zijn eerder behandeld. Wilt u echter meeruit Usenet halen, zoals actief deelnemen aan discussies of het langere tijdvolgen van een groot aantal nieuwsgroepen, dan worden de beperkingenvan Google Groups snel duidelijk.

227


Afbeelding 11.22 Berichten over Doctor Who in antichronologische volgorde.

Weliswaar zijn beide met Google Groups mogelijk, maar nogal omslachtig.Voor het posten op Usenet via Google Groups moet u zich bijvoorbeeldeerst registreren op www.google.com/accounts. Daarnaast is het in de gatenhouden van meerdere nieuwsgroepen via Google Groups een onoverzichte-lijke klus.

Met een speciaal Usenet-computerprogramma, ook wel een news readergenoemd, zijn deze problemen overkomelijker. Een news reader maakt hetmogelijk om verse berichten uit meerdere nieuwsgroepen automatisch bin-nen te halen. Ook het reageren op andermans berichten is met een newsreader eenvoudiger, al kan het instellen van het computerprogramma evenlastig zijn.

11account Een goed programma om Usenet mee te volgen, is het (in hoofdstuk 10 algenoemde) e-mailprogramma Mozilla Thunderbird, dat tevens kan samen-werken met Usenet (www.mozilla-europe.org/nl/products/thunderbird).Dit programma is in het Nederlands én het Engels beschikbaar (net als in hetPunjabi, als dat meer uw ding is) en bevat een ingebouwde gebruiksaanwij-zing. Na het installeren moet u kiezen tussen een betaalde versie of gratis


228

Afbeelding 11.23 Door u in te schrijven bij Google, kunt u via GoogleGroups aan Usenet-discussies meedoen.

variant met minder mogelijkheden. De laatste voldoet in de meeste gevallenuitstekend. Vervolgens moet u Mozilla Thunderbird voorzien van de juisteinformatie om met Usenet verbinding te kunnen maken. U hebt daar gege-vens van uw internetaanbieder over de zogeheten news server voor nodig.Deze informatie hebt u als het goed is bij het afsluiten van uw internetabon-nement gekregen. Zo niet, dan kan de helpdesk van uw internetaanbieder udaarover informeren.

229


Afbeelding 11.24 Helaas is er nog geen versie in het Fries, maar toch isMozilla Thunderbird een prima gratis programma voor de intensieve Usenet-gebruiker.

11thun

E-mail alsinformatiebron

E-mail is een communicatiemiddel dat u kunt gebruiken omactief informatie te vergaren. Het medium is echter ookgeschikt om u van dienst te zijn terwijl u zelf een passieve

rol aanneemt. Via zogeheten mailinglijsten kunt u de kennis vandeskundigen mobiliseren op terreinen waarop u regelmatigonderzoek doet, zonder daar zelf veel tijd aan kwijt te zijn. E-mailkan u ook van dienst zijn bij het opspeuren van personen. Aanhet eind van dit hoofdstuk leert u de zogeheten e-mailheadersbegrijpen: de afzendinstructies die met ieder elektronisch berichtworden meegestuurd en die u kunt gebruiken om meer te wetente komen over de verzender van een anonieme e-mail.


Wat mailinglijsten zijn.

Wat het verschil is tussen een discussielijst en een nieuwsbrief.

Hoe u mailinglijsten vindt die voor u relevant zijn.

Wat e-mailheaders zijn en hoe deze zijn opgebouwd.

Hoe u e-mailheaders kunt gebruiken om (soms) de verzender van anoniemee-mail op te speuren.

12

Wat zijn mailinglijsten

Mailinglijsten distribueren e-mails onder een groep geadresseerden die daarmeestal vooraf toestemming voor hebben gegeven. U kunt mailinglijsten ver-gelijken met de verzendlijsten van bijvoorbeeld een sportvereniging, die hetclubblaadje naar een vaste lijst geadresseerden stuurt. Het lidmaatschap vanmailinglijsten staat vaak open voor iedereen, maar er zijn ook vele mailing-lijsten waartoe buitenstaanders geen toegang hebben. Het gaat dan vaak ombesloten organisaties of bedrijven die via mailinglijsten betaalde informatieverspreiden.

Grofweg zijn er twee soorten mailinglijsten:

• Nieuwsbrief Dit type mailinglijst lijkt nog het meest op een traditioneeltijdschrift. De nieuwsbrief kent één afzender, maar vele geadresseerden,die allemaal lezen wat de afzender heeft verstuurd. Onderlinge commu-nicatie tussen de geadresseerden is niet mogelijk via de nieuwsbrief, watde hoeveelheid e-mails vaak sterk beperkt.

• Discussielijst Bij dit type mailinglijst zijn alle geadresseerden ookpotentiële afzenders. Dat kan zorgen voor een grote hoeveelheid e-mail.In de praktijk maakt een deel van de geadresseerden meestal geengebruik van die mogelijkheid. Zij heten daarom ook wel lurkers, wat isafgeleid van het Engelse werkwoord to lurk, dat zoveel betekent als‘verborgen blijven’. Soms zijn er een of meerdere toezichthouders,zogeheten moderators, die ingrijpen als een discussie uit de hand looptof de lijstregels anderszins worden overtreden.

Het nut van mailinglijsten

Omdat vrijwel niemand last heeft van te weinig e-mail, vraagt u zich wellichtaf waarom u nog meer elektronische post in huis zou moeten halen. Dereden daarvoor is dat mailinglijsten een uitstekende manier kunnen zijn omeen ander het zware werk voor u te laten doen. Thematische mailinglijstenkunnen veel nuttige informatie bevatten over vakgebieden waar u regelmatigresearch naar doet, bijvoorbeeld omdat ze worden samengesteld doorexperts die hun kennis graag ter beschikking aan derden stellen. Zo is deauteur van dit boek geabonneerd op een aantal mailinglijsten over internet-research. Het bijhouden van nieuwe ontwikkelingen kost daardoor aanzien-lijk minder tijd.

Uiteraard staat of valt dit tijdbesparende effect met een aantal factoren.

Hoofdstuk 12 – E-mail als informatiebron

232

• Het soort mailinglijst In het algemeen zijn discussielijsten mindergeschikt voor researchdoeleinden. Deze leveren u namelijk vaak veelextra post op, die allemaal gelezen moet worden. Een ander nadeel vandiscussielijsten is dat ze vaak vergeven zijn van mensen die tijd teveelhebben en dus per definitie ook niet altijd even deskundige bijdragenleveren. In de meeste gevallen doet u er daarom goed aan u tot nieuws-brieven te beperken.

• De kwaliteit van de mailinglijst Het spreekt voor zich dat u niets hebtaan een mailinglijst waarin negen van de tien keer enkel onzin wordtverkondigd.

• Uw eigen discipline Een mailinglijst die u niet leest, heeft geen enkelnut. Maak er daarom een goede gewoonte van dit wel te doen. Uwe-mailprogramma kan u helpen de discipline hoog te houden. Veel vandit soort programma’s beschikt over filtermogelijkheden. Deze filters kuntu zo instellen dat post van mailinglijsten automatisch in een aparte mapwordt gezet, en dus niet in uw postbus terechtkomt. (Raadpleeg degebruiksaanwijzing van uw e-mailprogramma om te lezen hoe u dit inuw specifieke geval moet doen.) Het voordeel daarvan is dat u uw post-bus overzichtelijk houdt en u uw dagelijkse werk niet hoeft te onder-breken. Uiteraard moet u de desbetreffende mailinglijstberichten nogaltijd lezen. Doe dat in het geval van nieuwsbrieven eens per week. In depraktijk is dit efficiënter dan deze e-mails tussen de bedrijven door teverwerken. Bij discussielijsten is deze aanpak vanwege het grote volumeniet aan te raden. Lees in dit laatste geval de e-mails dus eens per dag.

• Het vermogen om afscheid te durven nemen Iets is niet altijd beterdan niets. Als een mailinglijst u lange tijd geen nuttige informatie heeftopgeleverd, zeg het abonnement dan op. De definitie van ‘lang’ is rela-tief en hangt af van de frequentie van de mailinglijst. Ga uit van tweeweken in het geval van een discussielijst of dagelijkse nieuwsbrief, vierweken in het geval van een wekelijkse nieuwsbrief of drie maanden inhet geval van een maandelijkse nieuwsbrief.

Hoe u relevante mailinglijsten vindt

In de ervaring van de auteur vindt u de meeste nuttige mailinglijsten volgenshet aloude principe van de serendipiteit, oftewel: gelukkig toeval. Nietteminkunt u dat toeval soms afdwingen met de verderop vermelde sites, die stuk-voor-stuk lijsten bevatten met mailinglijsten over tal van onderwerpen.Mocht u daarmee geen succes hebben, dan kunt u zoekmachines inzettenvoor het vinden van mailinglijsten. Gebruik daarvoor de methode die inhoofdstuk 10 wordt beschreven om zogeheten RSS-feeds op te speuren. Inde praktijk levert de inzet van zoekmachines meestal weinig op, redenwaarom geen verdere aandacht aan deze methode wordt besteed.

233


Yahoo! Groups – groups.yahoo.com

Een site die het iedere internetgebruiker mogelijk maakt zonder technischevoorkennis een mailinglijst te beginnen. Dat maakt deze pagina erg populairbij zowel hobbyisten als deskundigen. De index van mailinglijsten is te door-zoeken via het invoerveld onder de tekst Find a Yahoo! group. U kunt ookgebruikmaken van het rubrieksysteem, maar omdat degenen die een mai-linglijst via Yahoo! Groups beginnen zelf mogen kiezen onder welke rubriekze vallen, is deze indeling in een regelrechte puinhoop veranderd. Yahoo!Groups bevat ook Nederlandse mailinglijsten. Om die te vinden, kunt u hetbest gewoon Nederlandse zoektermen gebruiken.

Google Groups – groups.google.nl of groups.google.com

Deze site is uitgebreid in het vorige hoofdstuk besproken als toegangspoortvoor Usenet. Google Groups huisvest echter ook diverse mailinglijsten. Diekunt u het best opsporen via groups.google.com/groups/dir.


234

Afbeelding 12.1 Yahoo! Groups.

L-soft – www.lsoft.com/lists/listref.html

Ruim 50 duizend mailinglijsten bij elkaar, die u het handigst doorzoekt doorgelijk op Search for a mailing list of interest te klikken, net onder het kopjeList information. Ook handig is de optie om alleen mailinglijsten met veelabonnees te tonen. Dit maakt de kans kleiner dat u wordt geconfronteerdmet hobbyistische en daardoor vaak nutteloze mailinglijsten.

Tile – www.tile.net/lists

Een site die bijna ten onder gaat aan de slechte manier waarop de (interes-sante) informatie wordt ontsloten. Hoewel Tile heel veel mailinglijsten bevat,is de menustructuur vrijwel onbruikbaar. Zoekt u een mailinglijst, gebruikdan het zoekveld rechtsboven in het scherm. Naast de beroerde menustruc-tuur is ook de manier waarop gevonden mailinglijsten worden getoond nieterg handig: u moet doorklikken op een resultaat om iets meer te weten tekomen over de zoektreffers.

235


Afbeelding 12.2 Niet mooi, wel handig.

Afbeelding 12.3 Zoeken gaat het best door het onderwerp waarover umailinglijsten wilt vinden, rechtsboven in het scherm in te vullen.

Topica – lists.topica.com

De flipperkast onder de sites met mailinglijsten. Is te doorzoeken via eenrubrieksysteem of via een invoerveld. Let wel op: Topica bevat niet alleenserieuze mailinglijsten, maar verstopt er ook diverse commerciële variantentussen.


236

Afbeelding 12.4 Op de commercie na een handige site.

Afbeelding 12.5 Gelukkig minder rommelig dan een klassieke archiefkast.

The Mail Archive – www.mail-archive.com

Geen zoekmachine voor mailinglijsten in strikte zin. The Mail Archive slaatechter alle berichten op van mailinglijsten die zich bij The Mail Archive heb-ben aangesloten. Scoort op Nederlandse onderwerpen niet bijster goed.

Wat zijn e-mailheaders?

Zoals een pakketje via DHL vergezeld gaat van een pakbon, zo bestaat iedere-mailbericht gedeeltelijk uit zogeheten e-mailheaders. Deze headers bevat-ten informatie over de afzender van de e-mail en over de route die hetbericht heeft gevolgd voordat het bij u terecht kwam.

Daarmee zijn de headers een stuk uitgebreider dan de vrij basale afzender-informatie die u in de meeste e-mailprogramma’s ziet. Hier wordt alleen hete-mailadres van de afzender getoond. Aangezien iedere e-mailverzender zelfkan opgeven welk e-mailadres dat is, zijn de mogelijkheden voor misbruikgroot. Met name verzenders van spam, ofwel ongewenste commerciëlee-mail, hebben er een handje van op deze plek een niet-bestaand e-mail-adres te laten zien. Maar ook als u een anonieme tipgever wilt opsporen, ofsimpelweg digitaal wordt lastiggevallen, kan het frustrerend zijn om met eenvervalst afzenderadres geconfronteerd te worden.

In dergelijke gevallen is het nuttig om meer te weten over de opbouw vane-mailheaders. Wie deze headers kan lezen en begrijpen, kan zo in sommigegevallen alsnog de verzender van een bericht opsporen, ook al gebruikt dezeeen valse naam.

E-mailheaders vinden

Voordat u e-mailheaders kunt gaan analyseren, moet u eerst weten hoe u zeuit berichten kunt extraheren. De manier waarop is afhankelijk van hete-mailprogramma dat u gebruikt. In dit gedeelte vindt u instructies voor deprogramma’s Microsoft Outlook 2000, Outlook XP, Outlook 2003, Outlook2007, Outlook Express, Mozilla Thunderbird en OS X Mail.

Microsoft Outlook 2000, Outlook XP, Outlook 2003, Outlook 2007

Allereerst moet u naar het bericht gaan waarvan u de headers wilt bekijken.Klik op dit bericht, maar zonder het te openen, zoals ook te zien is in afbeel-ding 12.6.

237


Wanneer u het bericht op deze wijze hebt geselecteerd, klikt u met de rech-termuisknop. U ziet nu een menu. Selecteer vervolgens Opties (Options) ofBerichtopties (Message Options). U ziet de internetheaders onder in hetvenster dat nu wordt geopend.

Microsoft Outlook Express

De procedure in Outlook Express lijkt erg op die in Outlook 2000, XP, 2003en 2007. U moet het bericht selecteren en op de rechtermuisknop drukken.Daarna klikt u op Eigenschappen (Properties). Vervolgens selecteert u hettabblad Details. Klik desgewenst op Bron van bericht (Message Source) omde complete bron van het bericht te kunnen zien.


238

Afbeelding 12.6 Klik op het bericht…

Afbeelding 12.7 …en druk op de rechtermuisknop, waar u Opties (Bericht-opties) of Options (Message Options) selecteert.

Mozilla Thunderbird

Dit e-mailprogramma is vooral populair onder Microsoft-haters. Het bekijkenvan de headers is bijzonder eenvoudig. Klik linksboven in het menu op View.Selecteer vervolgens Headers en vink daar het woord All aan.

239


Afbeelding 12.8 Onder in het venster dat nu wordt geopend staan deinternetheaders.

Afbeelding 12.9 Selecteer het bericht, klik met de rechtermuisknop en kiesEigenschappen of Properties.

Op de Mac: OS X Mail

Kies bij View de optie Customize Toolbar en sleep Long Headers op dewerkbalk. Vanaf nu krijgt u de headers te zien als u op Long Headers kliktterwijl u een e-mail hebt geopend. Een alternatief is het indrukken vanShift+�+H terwijl u een e-mailbericht hebt geopend.

E-mailheaders begrijpen

E-mailheaders bestaan uit verschillende onderdelen, die u eerst moet lerenkennen voordat u de headers kunt gebruiken voor opsporingsdoeleinden.De belangrijkste zijn:

• From: Deze regel geeft aan van wie de e-mail afkomstig is. Helaas is deinformatie bij From: eenvoudig te vervalsen. Overigens is er ook nog eenvariant waarbij From niet vergezeld gaat van een dubbele punt, maar vaneen spatie. Deze komt echter zelden voor, maar kan in dergelijke geval-len iets anders aangeven dan From:.


240

Afbeelding 12.10 Klik vervolgens op het tabblad Details om de internet-headers te zien te krijgen.

Afbeelding 12.11 De optie Long Headers is aan de werkbalk toegevoegd.

• To: Redelijk vanzelfsprekend. Het veld To: laat zien aan wie de e-mailin eerste instantie gericht is. Toch hoeft dit niet de enige persoon te zijndie de e-mail heeft ontvangen. Sterker nog, het veld To: kan zelfs leegzijn, als de verzender heeft gebruikgemaakt van Cc: of Bcc: (zie verder-op).

• Cc: Carbon copy, oftewel het veld dat wordt gebruikt om meerderemensen tegelijk aan te schrijven.

• Bcc: Blind carbon copy. Dit veld kunt u niet zien in de e-mailheaders.Het wordt gebruikt om e-mails te versturen naar personen zonder hune-mailadres zichtbaar te laten worden. Veel nieuwsbrieven werken opdeze wijze. Bcc: is het veld dat wordt gebruikt als bij To: of Cc: nietsstaat.

• Reply-to: Dit veld vertelt uw e-mailprogramma waar een eventueelantwoord op de e-mail die u aan het lezen bent naartoe moet. Het veldReply-to: is vaak hetzelfde als het veld From:, maar hoeft dat niet per sete zijn.

• Return-path: Bevat dezelfde informatie als Reply-to:.• X-mailer: Dit veld vertelt u welk e-mailprogramma de verzender van

het bericht heeft gebruikt. Daardoor kunt u soms afleiden wat voorcomputer deze bezit.

• X-Originating-IP: Dit treft u vaak aan in e-mails die door gratis dien-sten als Hotmail zijn verstuurd. Dergelijke diensten werden en wordenregelmatig misbruikt om anonieme e-mails te versturen. De dader lagdan op het kerkhof, want in de e-mailheaders stonden enkel de gegevensvan Hotmail en niet van de afzender. Om misbruik tegen te gaan, voegenHotmail en andere bedrijven thans het originele IP-nummer toe van decomputer waarop de e-mail werd getypt.

• Received: Het belangrijkste onderdeel van de headers. Met behulp vande informatie bij Received: kunt u de werkelijke afzender soms opspo-ren.

Alle overige onderdelen van de headers zijn van minder of geen belang.

E-mailheaders analyseren

Uit de voorgaande opsomming van headerelementen blijkt al dat de meestepotentiële informatie is af te leiden uit de informatie bij Received:. Het veldFrom: kan immers vervalst zijn en met de informatie bij X-mailer: komt u erhoogstens achter of iemand van Apple-computers houdt, wat bij het opspo-ren van een e-mailverzender de lijst met kandidaten niet echt werkbaarkorter maakt. Aan de hand van drie voorbeelden wordt duidelijk hoe u deauthenticiteit van een e-mail kunt vaststellen en de e-mailverzender somskunt opsporen.

241


Return-Path: <[email protected]>

Received: from listserv-mail.surfnet.nl (listserv-mail.surfnet.nl [192.87.5.141])

by newns.webtic.nl (8.12.10/8.12.9) with ESMTP id i4H8dlPp081399

for <[email protected]>; Mon, 17 May 2004 10:39:47 +0200 (CEST)

(envelope-from [email protected])

Received: from listserv-mail (192.87.5.141) by listserv-mail.surfnet.nl (LSMTP for Windows NT

v1.1b) with SMTP id <[email protected]>; Mon, 17 May 2004 10:39:46 +0200

Received: from DTIC.MIL by DTIC.MIL (LISTSERV-TCP/IP release 1.8e) with spool id 12118 for

[email protected]; Mon, 17 May 2004 04:39:42 -0400

Approved-By: [email protected]

Received: from dtics22b.dtic.mil ([172.16.105.86]) by list2.dtic.mil (8.12.10+Sun/8.12.10) with

SMTP id i4H8bxMS001227 for <[email protected]>; Mon, 17 May 2004 04:38:04

-0400 (EDT)

Received: from mails.dtic.mil ([131.84.1.19]) by dtics22b.dtic.mil (SAVSMTP 3.1.1.32) with SMTP id

M2004051704380319637 for <[email protected]>; Mon,17 May 2004 04:38:03-0400

Received: from tweety.orha.centcom.mil (failover.orha.centcom.mil [199.112.45.17]) by

mails.dtic.mil (8.11.7p1+Sun/) with SMTP id i4H8c0D08220 for <cpapublicaffairsoffice-l@

CPA-IRAQ.ORG>; Mon, 17 May 2004 04:38:01 -0400 (EDT)

Received: from EXCHGS3.orha.centcom.mil (exchgs3.orha.centcom.mil [10.10.4.15]) by

tweety.orha.centcom.mil with ESMTP id i4H8KtgD029490 for <[email protected]>;

Mon, 17 May 2004 08:20:55 GMT

Received: from exchgs2.orha.centcom.mil ([10.10.4.7]) by EXCHGS3.orha.centcom.mil with Microsoft

SMTPSVC(5.0.2195.6713); Mon, 17 May 2004 12:37:56 +0400

X-MimeOLE: Produced By Microsoft Exchange V6.0.6375.0

content-class: urn:content-classes:message

MIME-Version: 1.0

Content-Type: text/plain; charset="iso-8859-1"

X-MS-Has-Attach:

X-MS-TNEF-Correlator:

Thread-Topic: MORE CHANGES: MEDIA ADVISORY for Monday, May 17th

Thread-Index: AcQs8nkfOjYwr45vRCiaLxZAqnVALgO7wcUwAAIDpDA=

X-OriginalArrivalTime: 17 May 2004 08:37:56.0547 (UTC) FILETIME=[409A8130:01C43BEA]

Content-Transfer-Encoding: 8bit

X-MIME-Autoconverted: from quoted-printable to 8bit by list2.dtic.mil id i4H8c4ML001275

Message-ID: <BE2D7F0227D422408C6195EB6D3C5AEC01B5DBF7@exchgs2.orha.centcom.mil>

Date: Mon, 17 May 2004 12:37:56 +0400

Reply-To: “Cauthen, Catherine Ms. (CIV)” <[email protected]>

Sender: CPA Public Affairs Office List <[email protected]>

From: “Cauthen, Catherine Ms. (CIV)” <[email protected]>

Subject: MORE CHANGES: MEDIA ADVISORY for Monday, May 17th

Comments: To: [email protected]

To: [email protected]

Precedence: listX-Scanned-By: MIMEDefang 2.42


242

Status: O

X-UID: 8078

Content-Length: 1122

Het grootste deel van de headers kunt u negeren. Van belang is in dit voor-beeld om vast te stellen of de persoon van wie wordt beweerd dat deze de e-mail heeft verstuurd, dat ook daadwerkelijk heeft gedaan. De officiële afzenderis te vinden bij From:, waar staat: “Cauthen, Catherine Ms. (CIV)” <[email protected]>. Nu kijkt u naar de informatie bij Received:.Wellicht valt het u op dat er meerdere regels zijn met deze toevoeging. Datkomt omdat een e-mail niet altijd rechtstreeks zijn weg vindt naar uw compu-ter. Vaak maakt een bericht een omweg via verschillende zogeheten e-mailser-vers, gespecialiseerde computers die zich bezighouden met het transport vanelektronische post. Iedere e-mailserver voegt zijn eigen regel Received: toe aanhet e-mailbericht. Dit gebeurt in antichronologische volgorde: de bovensteregel Received: is altijd de meest recente; de oudste regel Received: staatonderaan. Daaruit volgt dat u de herkomst van het bericht kunt vaststellen metbehulp van de onderste regel Received:. Deze is immers toegevoegd door deallereerste e-mailserver die het bericht ter verwerking kreeg aangeboden, ofte-wel de e-mailserver van de verzendende persoon, instantie of diens interne-taanbieder. Van belang is de computernaam die gelijk achter Received: fromstaat. Hier is de e-mail zijn reis begonnen.

Op deze onderste regel Received: staat:

Received: from exchgs2.orha.centcom.mil ([10.10.4.7]) by EXCHGS3.orha.centcom.mil with Microsoft

SMTPSVC(5.0.2195.6713); Mon, 17 May 2004 12:37:56 +0400

Gelijk is duidelijk dat de afzender vermoedelijk legitiem is. Het [email protected] bevat dezelfde domeinnaam als de regel Recei-ved:, te weten orha.centcom.mil.

In theorie is het echter mogelijk dat de naam van de e-mailserver,exchgs2.orha.centcom.mil, vervalst is. Daarom kunt u om absolute zekerheidte krijgen altijd een reverse DNS uitvoeren op het IP-nummer dat u achterhet serveradres ziet staan. (Alles over reverse DNS vindt u in hoofdstuk 8.)Dit keer levert een reverse DNS niets op. In dat geval staat u nog de moge-lijkheid van een traceroute (zie andermaal hoofdstuk 8) open. Doen we dievia de site centralops.net, dan levert ook dit geen resultaat op.

Received: from

Van belang is de computernaam die gelijk achter Received: fromstaat. Hier is de e-mail zijn reis begonnen.

243


Daarmee zijn de beperkingen van het analyseren van e-mailheaders gelijkduidelijk geworden. Wie echt onvindbaar wil zijn, kan dat voor elkaar krij-gen. In dit geval analyseerden we headers van een e-mail van een militaireorganisatie en wel het Amerikaanse leger. Aangezien het Amerikaanse legervoor een deel verantwoordelijk is voor de bouw van internet, heeft het uiter-aard allerlei mogelijkheden om zich aan controles te onttrekken.

Toch kunt u met de voorgaande technieken wel degelijk de authenticiteitvan een e-mailverzender vaststellen, zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld.


Received: from zachtei.nl (spij-ak-21add.adsl.wanadoo.nl [81.70.56.221])

by newns.webtic.nl (8.12.10/8.12.9) with ESMTP id i4J9XFPp062891

for <[email protected]>; Wed, 19 May 2004 11:33:16 +0200 (CEST)


Message-Id: <[email protected]>

From: [email protected]

To: [email protected]

Subject: Re: Failure

Date: Wed, 19 May 2004 11:33:15 +0200

MIME-Version: 1.0

Content-Type: multipart/mixed; boundary="----=_NextPart_000_0016----=_NextPart_000_0016"

X-Priority: 3

X-MSMail-Priority: Normal

X-Spam-Score: 6.263 (~~~~~~)

MIME_BOUND_NEXTPART,MISSING_MIMEOLE,MSGID_FROM_MTA_SHORT,NO_REAL_NAME,PRIORITY_NO_NAME

X-Scanned-By: MIMEDefang 2.42

X-IMAPbase: 1080206536 8631

Status: O

X-UID: 8631


X-Keywords:

Eerder in dit hoofdstuk is duidelijk gemaakt dat de computernaam diemeteen achter Received: from staat, het belangrijkste is. Maar hoewel dezee-mail zogenaamd afkomstig is van het adres [email protected], staatop deze plek iets raars, namelijk dat de e-mail afkomstig is van zachtei.nl.Dit is hetzelfde domein dat in het veld To: staat.

Dat zou betekenen dat degene die de e-mail heeft verzonden, te wetenzachtei.nl, ook de ontvanger is. Dit roept eens te meer wantrouwen opomdat het adres van de afzender een geheel andere domeinnaam bevat,namelijk intervideoinc.com. Allereerst voeren we daarom een WHOIS uit opintervideoinc.com. Hoe u dat moet doen, kunt u lezen in hoofdstuk 8. Een


244

WHOIS-zoektocht via de site centralops.net/co levert een adres in deVerenigde Staten op. Dat rijmt niet met het adres dat hoort bij de domein-naam zachtei.nl, dat volgens de Nederlandse WHOIS-database optools.webtic.nl/domein_nl.php hoort bij een adres in Amsterdam (omprecies te zijn, van de auteur van dit boek).

En er is nog iets dat niet klopt. In de regel Received: staat achter zachtei.nlnog een tweede gedeelte, te weten (spij-ak-21add.adsl.wanadoo.nl[81.70.56.221]). Het gedeelte ‘spij-ak-21add.adsl.wanadoo.nl’ is eigenaardigomdat het aangeeft dat de mail is verstuurd door een klant van de Neder-landse internetaanbieder Wanadoo. Het ‘spij’ aan het begin van dit stukduidt erop dat die persoon woont in een plaats beginnend met de letters‘Spij’. Amsterdam, waar de eigenaar van de site zachtei.nl woont, begint nietmet die letters.

De opsporing wordt hier bemoeilijkt doordat veel e-mailverzenders zelf geene-mailservers bezitten, maar deze van hun internetaanbieder gebruiken. Zouu een opsporingsinstantie zijn, dan had u bij internetaanbieder Wanadoonavraag kunnen doen naar de identiteit van de e-mailverzender. In dit gevalmoet u tevreden zijn met de kennis dat de afzender van deze e-mail eenNederlander was die wellicht in Spijkenisse woont, of een ander oord datmet ‘Spij’ begint.

(In dit geval woont de verzender in Spijkenisse–De Akkers. De code ‘Spij-ak’in de domeinnaam staat namelijk voor de telefooncentrale in dat gebied.Deze codes staan op de site www.geek.nl/adsl/telefooncentrales.txt en ookop www.actw.nl/KPN%20Nummercentrales.htm. U zult echter niet altijd zoveel geluk hebben.)

245


Afbeelding 12.12 Tip: veel ADSL-gebruikers zijn op te sporen, omdat inhun internetheaders de code is vermeld van de telefooncentrale in hunbuurt. Op deze site staan de namen en adressen van die telefooncentrales.

Soms echter maken de e-mailheaders duidelijk dat niet een internet-aanbieder, maar een persoon of bedrijf met eigen e-mailfaciliteitenverantwoordelijk is voor het verzenden van het bericht. In dat geval kuntu meestal wel de exacte locatie van een afzender bepalen. Het laatstevoorbeeld illustreert dit.


Received: from x (localhost.tic [127.0.0.1])

by newns.webtic.nl (8.12.10/8.12.9) with SMTP id i4JBaAPp066984;

Wed, 19 May 2004 13:37:16 +0200 (CEST)


Date: Wed, 19 May 2004 13:36:14 +0200 (CEST)

From: [email protected]

Message-Id: <[email protected]>

Subject: Yo my friend

To: undisclosed-recipients:;

X-Spam-Score: 6.804 (~~~~~~) DATE_MISSING,FROM_NO_LOWER,MSGID_FROM_MTA_SHORT

Content-Type: multipart/mixed; boundary="----------=_1084966690-48851-340"

MIME-Version: 1.0

X-Scanned-By: MIMEDefang 2.42

Status: O

X-UID: 8658


X-Keywords:

Het e-mailtje is officieel afkomstig van [email protected], wat suggereertdat medeoprichter van Microsoft, Bill Gates, het bericht heeft verstuurd.Omdat dit nogal onwaarschijnlijk is, kijken we naar wat er rechtstreeks achterReceived: from staat. Hier zien we dat het e-mailtje is verstuurd via de zoge-heten localhost. Localhost wil niets anders zeggen dan ‘een lokale gebruikervan een computernetwerk’. In dit geval is het e-mailtje dus verstuurd dooriemand met rechtstreekse toegang tot de mailserver newns.webtic.nl. U kuntnu een WHOIS uitvoeren op de domeinnaam uit het adres van de e-mailser-ver, namelijk webtic.nl. Dit leidt naar de adresgegevens van een Amsterdamsbedrijf. Een van de medewerkers van dit bedrijf moet de e-mail hebbenverstuurd. Wat ook klopt: de eigenaar van Webtic deed dat op verzoek vande auteur van dit boek.

Localhost

Laat u niet misleiden door de term localhost in een e-mailheader.Deze geeft aan dat het e-mailbericht is verstuurd door iemand metrechtstreekse toegang tot de e-mailserver die in dezelfde regelReceived: staat vermeld.


246

Social networks,chatdiensten enandere sociale sites

Een belangrijke functie van internet is het met elkaar incontact brengen van mensen. Daartoe worden zowel chat-diensten als social networks ingezet. Chatdiensten zijn, iet-

wat kort door de bocht, methoden om digitaal te kletsen; socialnetworks proberen om relatienetwerken van mensen in kaart tebrengen en zo deelnemers in staat te stellen nieuwe contactenop te doen. Researchers kunnen hiervan gebruikmaken om groe-pen te vinden die zich in de ‘echte’ wereld niet zo duidelijk latenzien, zoals antiglobalisten, neonazi’s of fanatieke voetbalsuppor-ters. Ook is het mogelijk de ledenregisters van social networks enchatdiensten te gebruiken bij het zoeken naar personen. Tot slotzijn er allerlei sociale sites waarop het netwerkaspect naar deachtergrond is verdwenen, maar mensen vrijelijk hun productiesmet elkaar delen.


Hoe social networks functioneren, en hoe ze inzetbaar zijn bij het opsporenvan personen.

Welke andere sociale sites van pas kunnen komen.

Wat chatdiensten zijn, en welk nut ze hebben bij het doen van research.

Hoe u chatdiensten gebruikt om personen, obscure groepen en organisatieste vinden.

13

Social networks

Sinds 2003 zijn ze populair, en anno 2010 behoren ze tot de meestbezochte sites van het web: zogeheten social networks die proberen omrelatienetwerken van mensen in kaart te brengen en zo deelnemers in staatte stellen nieuwe contacten op te doen. Inmiddels is er een veelvoud vandergelijke diensten, maar lang niet alle daarvan zijn even succesvol. Eenvoordeel van het steeds grotere aantal social networks is dat er specialisatieheeft plaatsgevonden. Zo zijn er social networks die zich enkel richten op hetleggen van zakelijke contacten. Hierna worden de belangrijkste besproken.

Twitter – www.twitter.com

Volslagen onbegrijpelijk bij uw eerste bezoek, maar heb geduld. Twitterbeloont rustige researchkarakters. Dit sociale netwerk dubbelt als blogdienst:deelnemers kunnen kattebelletjes van maximaal honderdveertig karaktersaan hun vrienden of de wereld meedelen. Die beperkte lengte heeft alles temaken met de intrinsieke beknoptheid van een SMS-bericht, want ook viahun mobiele telefoon kunnen ‘Twitteraars’ (oftewel: gebruikers van Twitter)op de hoogte blijven van wat er zoal op hun favoriete site gebeurt. Althans,in sommige landen – Nederland behoort daar helaas niet toe (peildatum juli2010).

Twitter kunt u op twee manieren gebruiken.

1 U kunt uw eigen netwerk opbouwen en dat inzetten op het moment datu een researchvraag hebt. Doe dat opbouwen rustig en met beleid. Gavoor duurzaamheid (probeer Twitter dus minimaal een half jaar) eninvesteer dagelijks 10 minuten in het serieus leren kennen van de men-sen die u letterlijk en figuurlijk aanspreken. Interessante Twitter-gebrui-kers vindt u ondermeer op twittergids.nl en wefollow.com, maar ookdoor goed op te letten naar de namen die op Twitter genoemd wordendoor de mensen wiens Twitter-berichten u al leest. Alleen een Twitter-account aanmaken en eens in de zoveel tijd om hulp roepen werkt niet.Bedenk dat mensen het meest genegen zijn om u te helpen als ze ubeschouwen als lid van de brede gemeenschap die Twitter heeft gecre-eerd. Wie alleen vraagt zonder ooit wat terug te geven, zal vermoedelijkteleurgesteld worden. Twitteraars hebben een broertje dood aan socialeparasieten die even snel lid worden van Twitter, een vraag in het digitaleluchtledige schreeuwen en vervolgens ook nog beledigd zijn als er nietbinnen twee tellen een antwoord komt. Twitter is een kroeg, zoals ErwinBlom, kenner van sociale media, ooit opmerkte. En in een kroeg wil ookniemand u een tientje lenen als u er voor het eerst komt.

Hoofdstuk 13 – Social networks, chatdiensten en andere sociale sites

248

2 U zoekt in de gesprekken die op Twitter gevoerd worden. Dit doet ubijvoorbeeld met search.twitter.com, of, beter nog, metsearch.twitter.com/advanced. Mocht er bijvoorbeeld wereldnieuwskomen van Texel (je weet nooit), dan kunt u eenvoudig alle Twitter-berichten waarin het woord ‘Texel’ voorkomt, via deze zoekpaginaopsporen. U bent nog slimmer bezig als u onderaan de Advanced-paginahet hokje bij ‘Containing links’ aanvinkt. U krijgt dan alleen Twitter-berichten waarin een verwijzing naar een bron voorkomt. En zoals uweet, zijn wij internetresearchers dol op bronnen. Bovendien reduceertdit het aantal zinloze treffers enigszins. Wilt u meer zoekopdrachtentegelijkertijd volgen, overweeg dan het gebruik van monitter.com oftwitterfall.com. Een andere gespecialiseerde zoekoptie treft u aan opbacktweets.com. Hier kunt u te weten komen of een bepaald webadresergens op Twitter is genoemd. Voorbeeld: u schrijft een artikel overPhilips, dan zoekt u via Backtweets naar vermeldingen van philips.nl.

13twitter

249


Afbeelding 13.1 Ook op Twitter: de laatste sportbeschouwingen.

Facebook – www.facebook.com

Een vanwege het privacybeleid niet onomstreden site, maar wel een popu-laire. Dit sociale netwerk was aanvankelijk vooral geliefd onder Amerikaansestudenten, maar inmiddels hebben ook goed opgeleide (en allang afgestu-deerde) Nederlanders Facebook ontdekt. Zoeken in Facebook is heel een-voudig. Vul de naam, of een gedeelte daarvan, in bij Search, en druk opEnter. Om iemands profiel te bekijken, is het vaak nodig om die persoon aanuw netwerk toe te voegen.

13facebookFoursquare – www.foursquare.com

Op het eerste gezicht, en trouwens ook op het tweede en derde, hebt uhelemaal niets aan Foursquare. Ga maar na: via Foursquare kunt u zien wierecent bepaalde (semi-)publieke gelegenheden zoals kroegen, restaurants enbedrijven heeft bezocht. Wie zit daar nou op te wachten?


250

Afbeelding 13.2 Het nadeel van Facebook: als u vrienden hebt, bestaat hetgevaar dat u meer tijd op de site doorbrengt dan voor research strikt nood-zakelijk is.

Nou, journalisten bijvoorbeeld. Stel dat u wilt weten of het waar is dat politi-cus A van de VVD en politcus B van D66 inderdaad regelmatig in café C zijngesignaleerd, dan biedt Foursquare uitkomst. U gaat naar Foursquare en uzoekt op de naam van het café. (Tip: als dit niet het gewenste resultaat ople-vert, klik dan op de plaats waar Foursquare denkt dat u zich bevindt, en ver-ander die in de plaats waar het café is gevestigd.) U krijgt vervolgens onder-meer te zien wie de stamgasten van deze kroeg zijn. Dat is handig, want diekunt u meestal benaderen (als ze tenminste een link naar hun Twitter- ofFacebook-pagina op hun profielpagina hebben opnomen). Zodat u hetgerucht over liberale politici snel kunt controleren.

13foursquareLinkedIn – www.linkedin.com

Deze site probeert zakenlieden in staat te stellen van elkaars relatienetwerkgebruik te maken. Net als bij Orkut geldt echter dat u uitgenodigd moet wor-den door iemand die al lid is. Als u dat eenmaal is gelukt, dan kent LinkedIneen handige methode om uw netwerk uit te breiden. De site kan namelijkuw Outlook-adresboek inlezen (kijk op www.linkedin.com/outlook), en ookuw contacten van webmaildiensten als Gmail en (god verhoede) Hotmail.Voor researchdoeleinden is dat overigens niet per se nodig. U kunt boven inhet scherm, na ingelogd te zijn, in de box achter People de naam invullenvan de persoon die u zoekt. Klik op het pijltje naar beneden naast het woordPeople, en u kunt ook zoeken in ondermeer bedrijven. Verder is er derubriek Answers waar LinkedIn-leden elkaar vragen stellen.

251


Afbeelding 13.3 Een oude journalistieke waarheid klopt ook op internet:nieuws vind je in de kroeg.

13linkedHyves – www.hyves.nl

Hyves is een social network dat in korte tijd erg populair werd onder metname Nederlandse studenten en scholieren. In april 2010 heeft het netwerknaar eigen zeggen al zo’n tien miljoen leden, die zich overigens niet allemaalin Nederland bevinden. Daarbij is het bijzonder lastig om een eenmaalaangemaakt Hyves-lidmaatschap te verwijderen, dus moet het getal van 10miljoen wellicht voorzien worden van enige natriumchloride.

Inhoudelijk is Hyves weinig bijzonder. De makers hebben zich duidelijklaten inspireren door concurrent Orkut (zie verder). Daarbij heeft de sitemeer dan eens te maken gehad met groeistuipen, met technische problementot gevolg. Niettemin is het niet verantwoord om Hyves over te slaan als u opzoek bent naar informatie over een Nederlander, zeker niet als die jonger isdan 25.

MySpace – nl.myspace.com

Houdt u van Amerikaanse tieners en popmuziek, dan houdt u van MySpace.Ook in Nederland probeert dit sociale netwerk, in samenwerking metjongerensite Spunk, een positie te verwerven. Vooralsnog lukt dat matig,maar wat niet is kan nog komen.


252

Afbeelding 13.4 De zoekoptie vindt u boven in het scherm.

Orkut – www.orkut.com

Opgenomen om historische redenen, want tegenwoordig is Orkut in Neder-land zo dood als een pier. Dit social network is bedacht door een mede-werker van Google, programmeur Orkut Buyukkokten (www.stanford.edu/~orkut). Na een aanvankelijke hype rond Orkut is het thans verdacht rustigrondom de site, althans wat de activiteit van Nederlandse deelnemersbetreft. In India en Brazilië is Orkut daarentegen bijzonder populair.

Friendster – www.friendster.com

De grijze nestor onder de social networks, eveneens opgenomen uit histori-sche overwegingen. Friendster was het eerste social network dat grotebekendheid verwierf, maar is thans uit de gratie.

Andere sociale sites

Niet alleen op sociale netwerken wordt de eigenlijke inhoud van de sitebepaald door gebruikers. Er zijn ook andere sociale sites. We bespreken ervier die nuttig kunnen zijn voor researchers.

Scribd – www.scribd.com

Als u een tekst schrijft, gooit u het resultaat misschien niet gelijk online. Degebruikers van Scribd doen dat wel. En in hun producties kunt u zoeken. Datis dan ook zeker aan te raden.

253


Afbeelding 13.5 U doet via Scribd heel eenvoudig onderzoek naar bekendekarateka’s (11 juli 2010).

13scribdSlideshare – www.slideshare.net

Wat Scribd is voor documenten, is Slideshare voor presentaties. Niet de min-ste sprekers zetten hier hun slides online. Profiteer ervan!

13slideshareGoogle Wave – wave.google.com

Een dienst van Google die zijn tijd ver vooruit is. Met Wave kunnengebruikers discussies voeren, maar dan op een heel andere manier dan u totdusver gewend bent. Hoe anders? Dat kunt u beter zelf uitproberen. Voorresearchers volstaat het om te weten dat u in deze wereldwijde discussieskunt zoeken in het zoekveld achter New wave. Voer hier uw zoekopdrachtin gevolgd door de woorden with:public. Die laatste toevoeging is nodigom Google Wave te vertellen dat u wereldwijd wilt zoeken.


254

Afbeelding 13.6 Andermans presentatie jatten omdat u geen zin heeft erzelf eentje te maken? Het kan, maar u heeft die tip niet van ons.

13googlewaveYouTube – www.youtube.com

Natuurlijk kent u deze site vol videofilmpjes al. Maar hebt u er ooit bij stil-gestaan dat er op YouTube van alles te vinden is dat voor een researcher vanbelang kan zijn? Veel nuttige informatie is nu eenmaal niet in tekstvormbeschikbaar, doch alleen als bewegend beeld. Vandaar dat we deze sitegraag even bij u in herinnering brengen.

Chatdiensten

Chatten is populair. Wie kinderen heeft, kent de enorme voorliefde van metname de jongere generatie voor de Microsoft-chatdienst Windows LiveMessenger. Dit zou tot de bedrieglijke en onterechte indruk kunnen leidendat chatdiensten enkel nut hebben als vermaaksinstrument voor de jeugd.Niets is minder waar. Chatdiensten worden steeds vaker in het bedrijfsleventoegepast als methode om werknemers efficiënter te laten samenwerken. Viaeen chatdienst contact zoeken met een collega kost immers vaak minder tijddan een telefoontje of het versturen van een e-mail. Daaruit volgt dat deledenregisters van deze chatdiensten een nuttige bron van informatie kunnenzijn. Speciale aandacht verdient IRC, het oudste chatnetwerk ter wereld, dateen bijzondere aantrekkingskracht uitoefent op meer obscure (en soms min-der frisse) groepen, zoals antiglobalisten, voetbalsupporters en pedofielen.Daaruit volgt dat een researcher met het nodige doorzettingsvermogen IRCkan gebruiken voor het opsporen van dergelijke groepen.

255


Afbeelding 13.7 Wat werd er gezegd over Oranje na de desastreus verlo-pen WK-finale van 2010?

In dit boek worden drie chatdiensten behandeld, te weten IRC, ICQ enWindows Live Messenger. Ook komt aan het eind van dit gedeelte het pro-gramma Trillian aan de orde, waarmee u meerdere chatdiensten met het-zelfde programma kunt benaderen. Vanwege de complexiteit van IRC zalaan deze chatdienst verhoudingsgewijs de meeste aandacht worden besteed.

IRC (Internet Relay Chat) – www.mirc.com

De kenmerken van IRC

IRC is kort aan bod gekomen in hoofdstuk 7. Van de vijf in dit hoofdstukbehandelde chatdiensten is IRC verreweg het oudst: het werd al in 1988ontwikkeld door de Fin Jarkko Oikarinen (www.kumpu.org). IRC verschilt opeen aantal belangrijke punten van andere chatsystemen.

• IRC is onafhankelijk In tegenstelling tot bijvoorbeeld ICQ of LiveMessenger is IRC geen product van een bedrijf, maar een technischestandaard, die door iedere willekeurige internetgebruiker benut kanworden. Iedereen kan in principe zijn eigen IRC-dienst beginnen.

• IRC is diverser De onafhankelijkheid van IRC leidt tot diversiteit. Grotechatdiensten zoals Live Messenger hebben grote commerciële belangen.Dergelijke diensten zullen dus snel ingrijpen als hun dienst wordtgebruikt voor een doel dat de verantwoordelijke bedrijven niet zien zit-ten. Als gevolg daarvan is de IRC-populatie aanzienlijk veelzijdiger dandie van de commerciële chatdiensten.

• IRC biedt meer technische mogelijkheden Op IRC is het mogelijk omchatruimten, zogeheten kanalen of channels, te maken die onzichtbaarzijn voor de rest van de wereld. Deze channels kunnen vervolgens wor-den omgebouwd tot ware digitale vestingen, waar gesprekspartnersalleen toegang toe krijgen als ze over een wachtwoord beschikken, ófworden uitgenodigd door iemand die zich al in het channel bevindt.

• IRC trekt criminelen aan Ieder voordeel heeft een nadeel. De grotetechnische mogelijkheden van IRC én het feit dat iedereen een onafhan-kelijke IRC-dienst kan beginnen, maken IRC uiteraard erg aantrekkelijkvoor wie kwaad in de zin heeft. Criminelen op IRC variëren van de rela-tief onschuldige soort tot de meest verwerpelijke variant. In de eerstecategorie vallen de relatief onschuldige jongeren die IRC gebruiken alsmiddel om illegale spelletjes, films en muziek met elkaar uit te wisselen.Tot de laatste categorie mogen bijvoorbeeld pedofielen worden gere-kend, die de anonimiteit van IRC misbruiken voor het uitwisselen van deproducten van kindermisbruik.

• IRC is dé plek om oude rotten te vinden Met name de oude gardeinternetgebruikers is bijzonder eigenwijs en mijdt om die reden vaak Live


256

Messenger of ICQ, die als te nieuwerwets en commercieel wordenbeschouwd. Live Messenger heeft daarnaast het nadeel dat het een pro-duct is van Microsoft, een bedrijf dat bij deze groep niet altijd evengeliefd is.

• IRC legt de nadruk op groepsgesprekken Moderne chatdienstenleggen de nadruk op een-op-eencontact. Discussies op IRC zijn vaakgroepsfenomenen die plaatsvinden op de hiervoor genoemde channels,al kent ook IRC ampele mogelijkheden voor een-op-eengesprekken.

• IRC heeft geen adresboek De deelnemers aan IRC zijn niet in eencentrale database opgenomen. U hebt dus het meeste aan IRC als hulp-middel om bepaalde sociale groepen in kaart te brengen of daar contac-ten op te doen.

Het gebruik van IRC

Het is mogelijk om IRC volledig via een website te gebruiken. Dit komt ver-derop aan de orde bij Zoeken naar IRC-channels. Het is echter aan te radenom een speciaal computerprogramma te gebruiken voor IRC, net zoals u uwe-mail hoogstwaarschijnlijk via een apart programma afhandelt.

Een goed IRC-programma is mIRC, dat u gratis kunt downloaden opwww.mirc.com. mIRC is zogeheten shareware, wat betekent dat u wordtgeacht om twintig dollar te betalen als u langer dan dertig dagen gaatgebruikmaken van de software. Het installeren van mIRC spreekt voor zich.Voordat u echt met IRC aan de slag kunt, moet u echter een aantal begrip-pen kennen.

257


Afbeelding 13.8 Op de site van mIRC kunt u het programma downloadendoor aan de bovenkant van het scherm op Download te klikken.

13mirc1 • IRC Server Zoals gezegd kan iedereen zijn eigen IRC-dienst beginnen.Een computer waarop de desbetreffende IRC-dienst draait, heet de IRC-server.

• IRC Network Onafhankelijkheid klinkt leuk, maar in je eentje praten isweinig amusant. Om die reden hebben veel IRC-servers zich georgani-seerd in grotere verbanden, zogeheten networks. Bekende networks zijnonder meer Dalnet, EFnet, IRCnet en Undernet.

• Nickname Waarom uw eigen naam gebruiken als u ook Wonko deWaanzinnige kunt heten? IRC-gebruikers kiezen vaak een bijnaam, ofte-wel nickname.

• Channel Een digitale ruimte waar gelijkgestemden met elkaar kunnendiscussiëren (of illegale software, films en muziek uitwisselen). Op eenIRC-server draaien vaak meerdere channels. Afhankelijk van de serverloopt hun aantal uiteen van enkele tot vele duizenden. De overvloed aanverschillende channels zorgt voor een grote variatie in het discussieaan-bod op IRC. Dit stelt de researcher echter voor de uitdaging om de voorhem relevante channels te vinden, iets waarop bij Zoeken naar IRC-channels verder zal worden ingegaan.

Als u mIRC voor het eerst start, moet u een aantal zaken instellen. Zo moet ueen nickname kiezen, plus een alternatief voor als blijkt dat de door u geko-zen nickname al door iemand anders wordt gebruikt. Ook wordt u gevraagdnaar uw volledige naam en e-mailadres. Het is echter aan te raden om hierniet uw echte gegevens in te voeren. U loopt het risico dat uw e-mailadreswordt misbruikt voor het toezenden van spam, oftewel ongewenste reclame-e-mail.

13mirc4


258

Afbeelding 13.9 In dit venster moet u een naam, e-mailadres en bijnaam ofnickname invullen.

Hebt u al deze gegevens ingevoerd, dan komt een wat lastiger onderdeel.U moet instellen met welke IRC-server u verbinding wilt leggen. Dit doet udoor links in het menu op de optie Servers te klikken. Nu kunt u een IRC-network selecteren.

Meestal kunt u het best IRCnet kiezen, in combinatie met Random server.Dit laatste betekent dat u zelf niet op zoek hoeft naar een server die is aan-gesloten bij een bepaald network, maar dat mIRC dit voor u doet. Bijkomendvoordeel is dat de optie Random server uitkomst biedt als een IRC-server hetonverhoopt niet zou blijken te doen. mIRC zoekt dan automatisch eenandere IRC-server die tot hetzelfde network behoort.

13mirc213mirc3 Welk network u moet kiezen, hangt af van het channel waarop u wilteindigen. En welk channel voor u nuttig is, leest u in het volgende gedeelte.

259


Afbeelding 13.10 Door op Servers te klikken in het linkermenu…

Afbeelding 13.11 …kunt u een van de vele IRC-networks uitkiezen.

Zoeken naar IRC-channels

Er is een aantal zoekmachines dat helpt bij het vinden van channels die vooru relevant zijn. Om technische redenen werken deze sites soms beter metInternet Explorer dan met andere browsers. Ook moet u zo veel mogelijkvelden bij mIRC hebben ingesteld.

De zoekmachine SearchIRC (searchirc.com) werkt heel eenvoudig. U voerteen woord of woorden in waarvan u wilt dat ze in de naam van het des-betreffende channel voorkomen, waarna de zoekmachine een lijst metchannels uitspuwt. Door vervolgens bij een relevant zoekresultaat op irc:// teklikken, wordt mIRC automatisch naar het goede channel gedirigeerd.

13h001IRC-opdrachten

Nadat u op irc:// hebt geklikt, kan zich nog een aantal problemen voordoen.Zo kan bijvoorbeeld blijken dat uw nickname al door iemand anders ingebruik is. Dit lost u op door /nick nieuwenickname in te voeren. Wilt u destandaardinstellingen voor uw nickname veranderen, ga dan naar het menuFile, linksboven in het scherm, selecteer daar Select server en klik in het danverschijnende menu op Connect. (Een alternatief is het gebruiken van detoetsencombinatie Alt+E, waarna u opnieuw Connect moet selecteren.)

Ook is het mogelijk dat u een mededeling te zien krijgt dat u uw nicknameeerst moet registreren. Dit doet u met de opdracht /NickServ register

wachtwoord uwemailadres. Op dat e-mailadres krijgt u een bericht met eenspeciale opdracht die u moet invoeren. Die opdracht zal eruitzien als/NickServ auth code of een iets uitgebreidere variant daarop. De volgendekeer dat u zich aanmeldt bij dezelfde dienst, kunt u met de opdracht/NickServ identify wachtwoord uw nickname terugvorderen. Om uw


260

Afbeelding 13.12 Na een zoektocht klikt u op ‘irc://’ bij SearchIRC.

e-mailadres te verbergen, is het handig om hierna nog even de opdracht/NickServ set hide email on in te voeren.

Nu u eindelijk een naam op IRC hebt, moet u nog altijd naar het channel,oftewel de chatruimte. De kans is groot dat dit niet automatisch is gebeurd,zeker niet als u problemen had met uw nickname. U moet dan de opdracht/join #naamvanchannel invoeren. De naam van het channel kunt u vindenbij de resultaten van de IRC-zoekmachine, en is herkenbaar aan het hekje(#) ervoor.

Zoals gezegd is IRC vooral nuttig voor het in kaart brengen van sociale groe-pen en het identificeren van mensen die zich in die groepen bewegen. Datlaatste bevindt zich op de grens van de forensische computerwetenschap envalt dus buiten het bestek van dit boek. Een vingerwijzing in die richting valtwel te geven. Als u een persoon ziet van wie u meer wilt weten, kunt u deopdracht /whois nickname invoeren, waarbij nickname uiteraard de nick-name van de desbetreffende persoon is. De resultaten van deze actie krijgt uechter niet in hetzelfde venster te zien. U moet hiervoor naar het hoofdven-ster gaan. Hier komt u door op een van de vakjes te klikken die u linksbovenin het venster ziet en wel het vakje op de tweede regel onder het woord File.In afbeelding 13.13 ziet u welk vakje wordt bedoeld om de gegevens te ziente krijgen.

13whois De resultaten die u hier ziet, kunnen u helpen een persoon op te sporen.Mocht er bij de resultaten een IP-nummer staan, dan kunt u bijvoorbeeldmet de in hoofdstuk 8 genoemde technieken voor reverse DNS-scans entraceroutes proberen de geografische locatie van de desbetreffende persoonte vinden.

261


Afbeelding 13.13 Om de resultaten van de opdracht /whois te kunnenzien, moet u klikken op het vakje met de muiscursor erop, linksboven in hetvenster.

Overige chatdiensten

Windows Live Messenger – messenger.live.com

Uit het voorgaande valt af te leiden dat IRC zeker niet de meest eenvoudigemanier is om te chatten. Vandaar dat simpelere methoden vaak de voorkeurhebben van het gros van de internetgebruikers. Windows Live Messenger(WLM), voorheen bekend als MSN Messenger is een zeer populaire chat-dienst. Verwant aan Windows Live Messenger is Windows Live Profile, tevinden op profile.live.com. Hier kunt u zoeken (bij Search contacts andmore) naar personen die (hopelijk) een goedgevuld profiel hebben achter-gelaten met nuttige informatie voor u als researcher. Dat is vooral kansrijk bijjonge mensen.

ICQ – www.icq.com/whitepages

De eerste succesvolle eenvoudige chatmethode was ICQ, uit te spreken als ISeek You. Waar het nut van IRC ligt in het opsporen van afwijkende groepen,is ICQ een handig gereedschap bij het opsporen van specifieke personen.Hiertoe gaat u naar de site www.icq.com/people. Daar kunt u de naaminvoeren van de persoon die u zoekt. Vink voordat u op Search klikt, weleerst het vakje Online Users uit. Klik vervolgens bij het zoekresultaat op denaam van de persoon om meer informatie over hem of haar te krijgen. Eengroot voordeel van de ICQ-ledengids is dat veel deelnemers persoonlijkeinformatie over zichzelf hebben ingevoerd. Soms zijn dit alleen hobby’s, in


262

Afbeelding 13.14 Vergeet niet het vakje Online Users uit te vinken.

andere gevallen zal blijken dat iemand een e-mailadres plus zijn telefoon- enadresgegevens heeft ingevoerd.

Om die reden kan een personenzoektocht niet zonder een bezoekje aanICQ. Een nadeel van ICQ is dat nieuwe internetgebruikers ondervertegen-woordigd zijn, en u met andere woorden dus vooral internetveteranen vindt.

13icqTrillian – www.ceruleanstudios.com

Op de site van Cerulean Studios is het programma Trillian te downloaden,waarmee u alle voorgaande chatdiensten kunt bedienen. Wanneer u vaakchatdiensten gebruikt, is dit programma daarom een aanrader. Naast decommerciële versie die 15 dollar kost, is er ook een uitgeklede gratis versiebeschikbaar.

13trillian

263


Afbeelding 13.15 De Basic-versie van Trillian is gratis.

Nuttigeresearchwebsites

Deze lijst met nuttige researchwebsites pretendeert nietvolledig of zelfs maar representatief te zijn. Wat het welis: een verzameling koppelingen die u in veel gevallen

van pas zullen komen, en in elk geval op ideeën zal brengen omzelf meer uit internet te halen. In de meeste gevallen zijn web-sites die elders in dit boek aan de orde zijn gekomen hier nietherhaald, tenzij daar zwaarwegende redenen voor waren.

A

Archieven

Archiefnet – www.archiefnet.nl

Bevat verwijzingen naar sites met archiefmateriaal in Nederland en Vlaande-ren. Ook op gemeenteniveau in te zien: wat voor archiefmateriaal heeftAssen online staan?

Hennekam – www.archieven.org

Onmisbare en uiterst extensieve site van Eric Hennekam Agora, onofficieelarchieforakel van de lage landen. Hennekam weet ontstellend veel overarchieven en deelt die kennis vrijelijk op zijn site, die als enig nadeel heeftdat er zoveel op staat dat u even bezig zult zijn om greep te krijgen op dematerie.

Fanatieke zoekers kunnen veel hebben aan het forum van de site, opforum.archieven.org.

Betaalde informatie

Factiva – www.factiva.com

Een dienst van Dow Jones. Factiva geeft gebruikers toegang tot zo’n 28.000bronnen in 157 landen.

Lexis-Nexis – www.lexis-nexis.com

Een site van de uitgever Reed Elsevier, die vooral sterk is op het gebied vanjuridische en zakelijke informatie, maar ook veel nieuws bevat.

Wie echter goedkoop de belangrijkste Nederlandse kranten wil lezen, kanzich beter vervoegen bij de Koninklijke Bibiotheek (zie sectie Bibliotheken).

ProQuest – www.proquest.com

Via ProQuest krijgt u toegang tot 125 miljard pagina’s vol met kranten-archieven en andere databases.

Appendix A – Nuttige researchwebsites

266

Credo reference – corp.credoreference.com

Credo reference biedt toegang tot meer dan honderdvijftig databases en doetdat op een prettige, gestructureerde manier. Het slechte nieuws: Credo refe-rences verkoopt niet aan eindgebruikers, louter aan instellingen, bedrijven enoverheden. Het goede nieuws: omdat de makers graag willen dat u uwwerkgever of plaatselijke bibliotheek zo ver krijgt een abonnement op Credoreference te nemen, is het mogelijk om een gratis maandabonnement tenemen via http://corp.credoreference.com/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=67.

Bibliotheken

Koninklijke Bibliotheek – www.kb.nl

Bevat niet alleen een index van alle Nederlandse auteurs en hun boeken,maar tal van andere nuttige databanken, zoals Picarta, met de inventaris vanzo’n zeshonderd bibliotheken. Het (goedkope) lidmaatschap van deKoninklijke Bibliotheek is noodzakelijk voor het gebruik van sommige func-ties, maar zeker aan te raden. Vooral omdat u toegang krijgt tot de Kranten-bank, waarin de belangrijkste Nederlandse kranten zijn opgenomen.

Library of Congress – catalog.loc.gov

Ruim twaalf miljoen boeken, muziekstukken, geluidsopnamen en kaartenstaan in deze index van de bibliotheek van het Amerikaanse Congres. Vrijweliedere titel in het Engelse taalgebied kan op deze site worden gevonden.

Biografieën

Biografieën – www.biography.com

Snel biografische informatie nodig? Op deze site staan ruim 25 duizendlevensbeschrijvingen bij elkaar. Een nadeel is de sterke focus op Noord-Amerika.

Kerkhoven – www.findagrave.com

Een niet te onderschatten hulpmiddel bij het zoeken naar biografische infor-matie: deze site bevat de gegevens van 9,4 miljoen (min of meer) beroemdeoverledenen. Van Jim Morrison tot Pim Fortuyn: ze zijn er allemaal.

267


Cijfers

Berekeningen – www.martindalecenter.com/Calculators.html

Een bonte verzameling koppelingen naar sites die u kunnen helpen metberekeningen op allerlei gebieden. Of dat nu een ingewikkelde som is of hetomrekenen van kledingmaten, deze site helpt bij het vinden van het ant-woord.

Eenheden – www.digitaldutch.com/unitconverter

Een handige site om diverse eenheden van onder meer lengte, gewicht oftemperatuur te converteren.

Cultuur

Films wereldwijd – www.imdb.com

De Internet Movie Database (IMDB) is een onmisbare site met onwaarschijn-lijk veel informatie over zo’n beetje alle films van enig formaat die ooitgemaakt zijn.

IMDB is op verschillende manieren te doorzoeken, bijvoorbeeld op namenvan films, acteurs, regisseurs en zelfs producenten.

Geliefde boeken – www.amazon.com/purchasecircles

Boekhandel Amazon.com houdt bij welke boeken geliefd zijn in bepaaldelanden, regio’s en zelfs bij welke bedrijven. Via de site is deze informatie inte zien.

Nederlandse films – www.nfdb.nl

Ruim twintigduizend korte en lange films van eigen bodem staan op dezesite bij elkaar. Vergeleken met de IMDB (zie ‘Films wereldwijd’ hiervoor) isde informatie wat magertjes.


268

Drugs

Erowid – www.erowid.org

Een bijzonder uitgebreide site waarop veel achtergrondinformatie over uit-eenlopende psychoactieve stoffen als cafeïne en heroïne. Erowid waagt zichniet aan waardeoordelen, waardoor de site informatie bevat die bijna ner-gens anders te vinden is.

Lycaeum – www.lycaeum.org

Een wat minder toegankelijke site met informatie over psychoactieve chemi-caliën en planten.

Economie & geld

Behr – www.behr.nl

Beurskoersen in de gaten houden kan via deze site, die het ook mogelijkmaakt een persoonlijk profiel te maken met uw eigen portfolio. Voor dezediensten moet helaas wel betaald worden. Geen geld? Ga naarwww.google.com/finance.

IEX – www.iex.nl

Bijzonder handige site voor beleggers, met nieuws, opinie en koersinforma-tie. Lid worden van IEX is gratis, het tijdschrift IEX Magazine is dat overigensniet.

Landinformatie IMF – www.imf.org/external/country

Het Internationaal Monetair Fonds geeft op zijn site een overzicht vandiverse landen en de relatie die het IMF daarmee heeft. Daardoor geeft desite waardevolle achtergrondinformatie over de economische situatie van eenland.

Wisselkoersen – www.oanda.com/convert/classic

Deze site biedt niet alleen de meest recente wisselkoersen, maar ook histori-sche. Bepalen wat de dollar op 12 september 2002 ‘deed’ tegenover deeuro, wordt zo erg eenvoudig.

269


Encyclopedieën

Columbia Encyclopedia – www.infoplease.com/encyclopedia.html

Ruim 57 duizend artikelen uit de Columbia Encyclopedia zijn gratis in te zienvia deze site.

Encyclopaedia Britannica – www.britannica.com

‘s Werelds beroemdste encyclopedie vraagt geld voor entree, al kunnen jour-nalisten zich gratis registreren. Zie voor informatie hierover poynter.org/column.asp?id=32&aid=3011.

Wikipedia – www.wikipedia.org

Een vrijwilligersproject. Deze encyclopedie wordt constant bijgewerkt dooreenieder die dat wil. Desondanks is Wikipedia geen grote chaos geworden,maar een bijzonder nuttige – en gratis – bron van informatie. Vooral deEngelse versie van Wikipedia, te vinden op en.wikipedia.org, is van goedekwaliteit.

Zoek in veel encyclopedieën – www.freeality.com/encyclopt.htm

Bijzonder lelijke site die desalniettemin nuttig is, omdat hij toegang geeft totdiverse gratis online encyclopedieën.

Genealogie

Genlias – www.genlias.nl

Op Genlias staan genealogische gegevens van de Nederlandse burgerlijkestand. De site gaat voor de meeste provincies terug tot 1811. Voor Limburg,Zeeuws-Vlaanderen en een deel van Noord-Brabant geldt dat er zelfs gege-vens zijn die teruggaan tot eind 18e eeuw. Een waarschuwing: Genlias isgroot, maar niet volledig. Nog regelmatig wordt nieuwe informatie aan desite toegevoegd.

Familienamen – www.meertens.knaw.nl/databanken.html

Altijd al benieuwd geweest naar de diepere betekenis en geschiedenis vanuw familienaam? Het Meertens Instituut schiet te hulp.


270

FamilySearch – www.familysearch.org

Een site van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen, inde volksmond beter bekend als ‘Mormonen’, hoewel degenen die daarmeebedoeld worden deze aanduiding verafschuwen.

De leden van deze kerk hebben een grote belangstelling voor genealogie, dieze via deze site delen met de rest van de wereld.

Via FamilySearch zijn bijna een miljard (!) namen op te vragen van familiesover de hele wereld, al ligt de nadruk uiteraard op Noord-Amerika en West-Europa.

Geografie

Afstand – www.indo.com/distance

Handige site om snel de afstand tussen twee steden te berekenen.

Dynamische landkaarten – www.nationalgeographic.com/maps

Prachtige site met mooie kaarten, die helaas niet altijd even diepgravendzijn, maar vaak wel interactief, wat zo veel betekent als dat er lekkergespeeld kan worden. Niettemin een bezoek waard, al was het alleen maarvanwege de satellietfoto’s.

Oddens – oddens.geog.uu.nl

Wereldberoemde site van kaartenliefhebbers, met zo’n 22.500 verwijzingennaar kaartensites over de hele wereld. Wordt met grote regelmaat bij-gewerkt.

Thematische kaarten – www.lib.utexas.edu/maps

Een site van de University of Texas at Austin, die interessant is vanwege deuitgebreide verzameling koppelingen naar historische en thematische kaar-ten. Deze vindt u in de linkermenubalk.

271


Gezondheid

Amerikaanse medicijnen – www.rxlist.com

Site met uitputtend veel informatie over alle in de Verenigde Staten verkrijg-bare medicijnen. Aangezien die grotendeels overeenkomen met wat inEuropa te koop is, kan RxList erg nuttig zijn wanneer de Geneesmiddelen-informatiebank niet de gewenste informatie levert. Tip: zoek op (de Engelsevariant van de) stofnaam, deze is internationaal vaak (vrijwel) hetzelfde, integenstelling tot de merknaam. RxList is niet al te kieskeurig en weet om tegaan met kleine spelfouten.

Bijsluiters – www.consumed.nl

Informatie over ruim zesduizend in Nederland en België toegelaten medicijnen.

BMJ – bmj.bmjjournals.com/search.dtl

De inhoud van alle uitgaven van het British Medical Journal sinds 1994 staatonline, en is via deze pagina te doorzoeken en gratis te lezen.

eMedicine voor professionals – www.emedicine.com

De laatste medische ontwikkelingen in de medische wetenschap op hoogniveau. eMedicine richt zich vooral op artsen en andere gezondheidsprofes-sionals.

Farmacotherapeutisch kompas – www.fk.cvz.nl/

Voor de gevorderde medicijnman (m/v) is dit overzicht van in Nederlandgeregistreerde medicijnen onmisbaar. Het Farmacotherapeutisch Kompasgeeft een overzicht van werkzaamheid, therapeutische dosering en bijwer-kingen. Boven in het scherm bevinden zich tabbladen, vanwaar u kunt door-klikken naar het minstens zo handige Diagnostische Kompas, dat helpt bij hetstellen van een diagnose. Medische kennis op tenminste verpleegkundigen-niveau is voor beide sites gewenst.

Geestelijke gezondheid – www.mentalhealth.com

Diverse geestelijke ziektebeelden omschreven, inclusief zelftests. De ziekte-beelden zijn gebaseerd op de DSM-IV, hét psychiatrische standaardwerk.Vaak zijn zowel de Europese als Amerikaanse definities beschikbaar – diewillen nog weleens verschillen.


272

Kosten van ziekten – www.rivm.nl/kostenvanziekten

De naam zegt het al: op deze site heeft het RIVM de kosten van diverseaspecten van volksgezondheid inzichtelijk gemaakt. De cijfers dateren uit1999.

Kruiden – www.herbmed.org

Over kruidengeneeskunde, ofwel fytotherapie, wordt veel onzin verteld.Deze site, samengesteld door onder meer artsen en doctoren (waaronder‘Zwevende Beer’, zie www.nlm.nih.gov/mesh/bear.html), probeert met enigsucces nuchtere informatie te verschaffen over de geneeskundige eigen-schappen van sommige kruiden.

Een nadeel is dat de site lijdt onder geldgebrek en dus soms rare kuren ver-toont. Ook is de site hierdoor niet zo actueel als zou kunnen.

Medische gidsen – www.merck.com/pubs

Diverse medische handboeken, gratis toegankelijk gemaakt door farmaceutMerck.

Nationale Atlas Volksgezondheid – www.rivm.nl/vtv/home/Atlas/

Allerlei statistische gegevens over gezondheid in Nederland zijn te raad-plegen via deze prima site van het RIVM.

Nederlandse medicijnen – www.cbg-meb.nl/CBG/nl/humane-geneesmiddelen/geneesmiddeleninformatiebank/default.htm

Rechtstreekse toegang tot de Geneesmiddeleninformatiebank, én een mooiscrabblewoord erbij. Alle in Nederland officieel toegelaten medicijnen plushun bijsluiters zijn hier te vinden. U kunt zowel zoeken op stofnaam als opnaam van het geneesmiddel.

Overzicht Nederlandse gezondheidszorgregistraties – www.zorggegevens.nl

Over veel gezondheidsterreinen worden in Nederland grote kaartenbakkenbijgehouden met informatie over onder meer patiënten. Deze zogehetenregistraties zijn op deze duidelijke, doch ietwat ambtelijke site bij elkaargebracht.

273


PubMed – www.pubmed.gov

Ruim veertien miljoen medische onderzoeken zijn via PubMed te vinden, alzijn vaak alleen de samenvattingen gratis te lezen. Niettemin onmisbaar vooriedere gezondheidsprofessional.

Vitamines – ods.od.nih.gov/showpage.aspx?pageid=48

De IBIDS-database geeft toegang tot serieus wetenschappelijk onderzoeknaar de werkzaamheid van voedingssupplementen.

WebMD – www.webmd.com

Goede consumentensite die de laatste ontwikkelingen op gezondheidsgebiedredelijk volgt. WebMD bevat meer informatie dan op het eerste gezicht hetgeval lijkt. Doorklikken naar Medscape brengt u op een site die vooralbedoeld is voor gezondheidsprofessionals.

Ziekenhuis – www.ziekenhuis.nl

Een medisch woordenboek, een geneesmiddelengids en een goede verza-meling met ziektebeelden maakt deze site een aanvaardbaar alternatief voorwie het Engels niet voldoende machtig is om van de veel betere Amerikaansewebsites op dit gebied gebruik te maken.

Internationaal

Landgidsen CIA – www.cia.gov/cia/publications/factbook

Hebt u stiekem een hekel aan uw kinderen? Adviseer ze dan deze site voorhun spreekbeurten. De Amerikaanse inlichtingendienst CIA heeft over allelanden ter wereld een onwaarschijnlijke hoeveelheid cijfers geproduceerd,die ooit van pas gaan komen – alleen niet bij spreekbeurten, daarvoor bevatde site simpelweg te veel informatie. Wist u bijvoorbeeld dat Nederland vijfvliegvelden heeft met onverharde landingsbanen die korter zijn dan 914meter?

Landgidsen BBC – news.bbc.co.uk/2/hi/country_profiles

Ze zijn niet zo goed als de landgidsen van The Economist (zie verder), maardesondanks verdienen de beknopte landgidsen van de BBC een eervolle ver-melding.


274

Landgidsen The Economist – www.economist.com/countries

’s Werelds beste tijdschrift biedt duidelijke en informatieve landgidsen voorbelangrijke zakenbestemmingen en koppelt trivia en feitelijkheden aan eenoverzicht van recent nieuws voor het desbetreffende land.

Tijd – www.timeanddate.com

Een zeer uitgebreide wereldklok op de computer.

Internet

Archief – www.archive.org

Webdienst die poogt een archief aan te leggen van websites zoals ze er vroe-ger uitzagen. Archive.org doet dat door een kopie te maken van een site opverschillende tijdsmomenten. Helaas faalt Archive.org jammerlijk, want overmenig opgenomen site is maar weinig te vinden.

FAQ’s – www.faqs.org/faqs

FAQ’s zijn lijsten met vaakgestelde vragen, oftewel Frequently AskedQuestions. Via deze site kunt u de FAQ’s lezen van Usenet-nieuwsgroepen.

Mythes – www.vmyths.com

Ooit wel eens een paniekerig e-mailtje ontvangen waarin u werd banggemaakt met een eng verhaal over een computervirus? De site Vmyths ont-zenuwt zulke verhalen. Voordat u een dergelijke e-mail serieus neemt, doetu er goed aan eerst hier te controleren of u niet met een grap te maken hebt.

Netiquette – web.inter.nl.net/users/Maurice.Makaay

Ook internet kent gedragsregels, de zogeheten Netiquette. De digitale vari-ant van Amy Groskamp-Ten Have wijdt u op deze site gaarne in.

Onbekende termen – whatis.techtarget.com

Met deze site bluft u zelfs uw computerslimme neefje eruit. Veel onbekendecomputertermen worden op deze site van een betekenis voorzien.

275


RFC’s – www.rfc-editor.org

De Request For Comments (RFC’s) zijn de onofficiële wetboeken van inter-net. Op deze site zijn ze te lezen. Tip: lees voor een staaltje nerdhumor RFC2322. (Als u de grap niet leuk vindt, bent u vermoedelijk voorzien van eennormaal sociaal leven.)

Internetgidsen

Amerikaanse meningen – www.epinions.com

Deze site hoort feitelijk overal en nergens bij. Deelnemers geven hun meningover alles, van hamburgerrestaurants tot auto’s. Sterker nog, ze beoordelenzelfs elkaar, en zorgen er zo voor dat al te zeurderige participanten snel hetveld moeten ruimen. Wat overblijft is een bijzonder handige site waar infor-matie te vinden is over de kwaliteit van tal van producten, bedrijven, dien-sten, films, cd’s, vakantiebestemmingen en nog veel meer.

H2G2 – www.bbc.co.uk/dna/h2g2

De Hitchhiker’s Guide to the Galaxy is een cultboek, maar ook een popu-laire website waar experts uit allerlei disciplines (waaronder een aantal nogalafwijkende) u gratis van advies voorzien. Deze site is zeer warm aanbevolen.

Omgevallen boekenplanken – www.refdesk.com

De site Refdesk.com schijnt de favoriete pagina van Colin Powell te zijn,waaruit valt af te leiden dat de beste man dol moet zijn op lezen.

Refdesk staat vol met koppelingen naar de meest uiteenlopende informatie-bronnen. De charme van Refdesk is niet zozeer de overzichtelijkheid – die iser namelijk niet – maar de uitputtende volledigheid. Refdesk is bij uitstekgeschikt voor een regenachtige zondagmiddag om u te verbazen over deenorme hoeveelheid informatie die internet bevat, en om nieuwe ideeën opte doen voor uw eigen researchwerkzaamheden.

Vragen staat vrij – www.askanowner.nl

Een internetgids op maat, in de zin dat u vragen kunt stellen aan personendie zich deskundig achten op een bepaald gebied.


276

Wetenschappelijke omgevallen boekenplanken – www.martindalecenter.com

Heel veel koppelingen naar sites over vrijwel alle denkbare wetenschappe-lijke disciplines. Martindale’s The Reference Desk, zoals de site formeel heet,is een uitstekend startpunt om een idee te krijgen van wat internet op weten-schappelijk gebied voor u kan betekenen. Enige minpunt: overdonderend.

Journalistiek

Handboek van de Nederlandse pers en publiciteit –www.handboeknederlandsepers.nl

Een uitgeklede versie van het bekende papieren standaardwerk. Wie meerinformatie wil, hoeft overigens het gedrukte Handboek niet per se te kopen,maar kan ook verderop kijken bij MissMag.

Journalistenhulp Nederland – www.villamedia.nl

Een redelijke site van de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Bevat eengoed overzicht met journalistiek nuttige sites, medianieuws en een prikbordvoor vacatures.

Journalistenhulp België – www.journalinks.be

Een nuttig overzicht met koppelingen die vooral voor journalisten interessantzijn, maar ook voor nieuwsjunkies.

MissMag – www.missmag.nl

MissMag geeft online gegevens weg waar u bij het eerdergenoemdeHandboek voor de Nederlandse pers en publiciteit voor moet betalen, zoalsadressen.

Nature – press.nature.com

De wereldberoemde Nature-tijdschriften zijn voor journalisten gratis toegan-kelijk via deze site. U dient zich wel eerst te registreren en bewijsmateriaal teoverleggen dat u inderdaad voor een medium werkzaam bent.

277


Persberichten – www.nieuwsbank.nl

Een site die zijn geld verdient met de distributie van – inderdaad – pers-berichten. IT-journalisten doen er goed aan hun licht ook eens op te stekenbij www.persberichten.com.

Poynter Online – www.poynter.org

Een uitstekende site van het Amerikaanse Poynter Institute over alle aspectenvan alle vormen van journalistiek. Met forums, boekbesprekingen, internet-gidsen en nog veel meer.

Wetenschapsjournalistiek Europa – www.alphagalileo.org

Deze site distribueert persberichten van Europese universiteiten en onder-zoeksinstellingen naar journalisten, die een profiel met hun interesses kun-nen creëren om zo verschoond te blijven van minder boeiende kwesties.

Registratie is noodzakelijk. Ook moet u aantonen in de journalistiek te wer-ken. Als u het lidmaatschap van deze site combineert met deelname aanEurekAlert (zie hierna), blijft u behoorlijk op de hoogte.

Wetenschapsjournalistiek Verenigde Staten – www.eurekalert.org

De laatste onderzoeken uit de Verenigde Staten krijgt u op maat gesneden inuw elektronische brievenbus – als u zich eerst door de accrediteringsproce-dure heen worstelt, want de Amerikanen zijn als de dood voor misbruik. Metreden, want via EurekAlert wordt regelmatig koersgevoelige informatie ver-spreid. Wie eenmaal geregistreerd is, krijgt ook gratis toegang tot sites vandiverse tijdschriften, waaronder Cell, The Lancet, PNAS en Science.

Voor Science is een speciaal mediawachtwoord beschikbaar, dat echter goedverstopt is op www.eurekalert.org/jrnls/sci/scienceOnlineSkeleton.php.Dit webadres is alleen toegankelijk als u al geregistreerd bent.

Militair

Federation of American Scientists – www.fas.org

Prima site van een groep Amerikaanse wetenschappers met een kritischehouding ten opzichte van wapens en militarisme. Niettemin bulkt de site vaninformatie over alles wat met oorlog, wapens, legers en geheime diensten temaken heeft.


278

Jane’s – www.janes.com

De wereldberoemde militaire uitgeverij Jane’s heeft een uitstekende site,waarop genoeg informatie gratis beschikbaar is om de pagina ook interessantte houden voor wie zich het (hoge) abonnementsgeld niet kan of wil veroor-loven.

Stratfor – www.stratfor.com

Een Amerikaans bedrijf dat zich specialiseert in geopolitieke analyses. Hoe-wel Stratfor geld vraagt voor zijn diensten, levert het ook een gratis lezens-waardige nieuwsbrief waarin de situatie in roerige gebieden wordt bespro-ken.

Nederland

Buurtinformatie – www.funda.nl en www.cbsinuwbuurt.nl

Formeel een site om een huis te kopen, maar in werkelijkheid ook erg handigom een indicatie te krijgen van de sociaal-economische status van eenbepaalde buurt. Voer daartoe een postcode in, hoop dat er een huis in de des-betreffende buurt te koop staat en klik op het huis. U krijgt nu een menu mettabbladen te zien, waarvan er eentje ‘Buurt’ heet. Klik hierop. Voorheen washet mogelijk om rechtstreeks deze buurtinformatie op te vragen, maar dezefunctionaliteit is door Funda uitgeschakeld. Wilt u meer informatie? Probeerhet dan op www.cbsinuwbuurt.nl, een site van het Centraal Bureau voor deStatistiek.

Misdaad – www.ad.nl/misdaadmeter

Leuker kunnen ze het bij het Algemeen Dagblad niet maken. Wel duidelij-ker. Na een bezoek aan deze site weet u precies hoeveel risico u loopt opeen inbreker. Voor actuele misdaden kunt u terecht opwww.misdaadkaart.nl.

Nederlandse gemeenten – www.zoekplaats.nl

Informatie over zo’n zesduizend Nederlandse gehuchten, buurtschappen,dorpen en steden.

279


Onderwijs

Plagiaat opspeuren – www.ephorus.nl en www.turnitin.com

Als het vak ‘Overschrijven’ niet op het curriculum van uw onderwijsinstellingstaat, is dit een handige site. Het helpt bij het opspeuren van creatievekopieerders (en ook bij de minder creatieve variant). Nadeel van Ephorus enturnitin: gebruik is niet gratis. Turnitin heeft daarnaast nog een extra nadeel,namelijk dat de dienst zich richt op de Engelstalige markt.

Schoolprestaties – www.onderwijsinspectie.nl

De Inspectie van het Onderwijs heeft een site gebouwd die niet echt uit-blinkt in gebruiksgemak. Alternatief: www.trouwcommunities.nl/onderwijs/schoolprestaties.html.

Politiek en overheid (Nederland)

Eerste en Tweede Kamer – www.parlement.nl

De websites van de Eerste en Tweede Kamer zijn toegankelijk via deze web-site.

Officiële bekendmakingen – https://zoek.officielebekendmakingen.nl/

De Handelingen van de Tweede en Eerste Kamer zijn te vinden via deze site,net als Kamerstukken, Kamervragen en publicaties uit het Staatsblad. Nogmooier: de site is geheel gratis.

Rechtspraak – www.rechtspraak.nl

Deze site bevat informatie over Nederlandse rechtbanken en gerechtshoven,maar ook belangrijke uitspraken die zelfs doorzoekbaar zijn. De vonnissenzijn wel geanonimiseerd.

Sociaal en Cultureel Planbureau – www.scp.nl

Publicaties van het Sociaal en Cultureel Planbureau worden op deze siteaangekondigd en soms ook gratis vrijgegeven. Verder bevat de site koppelin-gen naar diverse eerdere enquêtes en onderzoeken.


280

Politiek en overheid (internationaal)

Internationale organisaties in Genève – www.intl.ch

In de Zwitserse hoofdstad Genève zijn veel internationale en non-gouverne-mentele organisaties gevestigd. Deze site biedt een overzicht.

Internationale organisaties elders –www.lib.umich.edu/government-documents-center/explore/browse/international-organizations/256/search/

Deze site van de University of Michigan is een goede aanvulling op de sitemet internationale organisaties in Genève. Gebruik vooral de zoekmogelijk-heid, want de alfabetische volgorde waarin de organisaties standaard staanvermeld, maakt het zoeken niet echt eenvoudiger.

Leiders – https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/index.html

Wie is de baas in welk land? De Amerikaanse inlichtingendienst CIA houdthet nauwkeurig bij. Handig als u een dictator wilt afzetten en bang bent deverkeerde persoon te grazen te nemen.

Overheden – www.gksoft.com/govt/en

Een overzichtssite waarop vrijwel alle overheden ter wereld staan vermeld,inclusief koppelingen naar de bijbehorende websites. Nadeel: al geruime tijdniet meer bijgewerkt, al levert dat relatief weinig problemen op.

Politieke webgids – www.politicalresources.net

Sites van politieke partijen, regeringen en wat dies meer zij staan op dezesite keurig geografisch gesorteerd bij elkaar.

Publieke databases – www.searchsystems.net

Met name in Noord-Amerika zijn veel overheidsdatabases openbaar. Maarook publieke databanken in andere delen van de wereld zijn via deze site tevinden. Overigens beperken de databases op deze site zich niet louter totoverheids- en politieke informatie.

281


Staatslieden in heden en verleden – www.worldstatesmen.org

Op zoek naar de naam van de mannen die aan het eind van de 16e eeuw deleiding hadden over Brazilië? Of simpelweg naar de huidige premier vanNieuw-Zeeland? Al deze informatie staat op de lelijke maar functionele siteWorld Statesmen.

Recht

Europese rechtspraak –curia.europa.eu

De website van het Europese Hof van Justitie en het Gerecht van EersteAanleg geeft uitleg over procedures en werkwijze van deze instellingen. Allegecreëerde jurisprudentie is doorzoekbaar via de site.

Mensenrechten – www.echr.coe.int

De website van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, met uiter-aard een overzicht van uitspraken die het Hof heeft gedaan.

Nederlandse wetgeving – wetten.overheid.nl

De Nederlandse wetgeving, inclusief Algemene maatregelen van bestuur(Amvb’s), is via deze site op woordniveau te doorzoeken, maar ook op titel.

Wereldwijde wetgeving – www.worldlii.org

Helaas is deze site, die pretendeert een overzicht te geven van wat erwereldwijd op juridisch gebied speelt, niet volledig. Bij gebrek aan beter kuntu echter hier terecht als u op zoek bent naar juridische informatie die delandsgrenzen overschrijdt. Bevat een overzicht van koppelingen naar juridi-sche websites over de hele wereld.

Religie

Bijbel – bijbel.opurk.nl

De Staten-, Luther- en Leidsche vertaling van de bijbel op één site. De drieversies kunnen afzonderlijk worden gelezen, maar ook naast elkaar wordengelegd.


282

Metareligie – www.religioustolerance.org

Een uitputtend overzicht van verschillen en overeenkomsten tussen diversereligies. De site is grotendeels samengesteld door een agnost.

Statistieken – www.adherents.com

Op deze site is cijfermateriaal over ruim 4.200 religies te vinden, al hebbende auteurs niet echt hun best gedaan het geheel visueel aantrekkelijk temaken.

Software

Adobe Reader – www.adobe.com/products/reader

Een gratis programma waarmee u zogeheten PDF-bestanden kunt bekijken.Deze worden op veel sites gebruikt om documenten in op te slaan. ZonderAdobe Reader gaat veel informatie aan u voorbij.

Copernic – www.copernic.com

Met het op deze site gratis te downloaden programma Copernic Agent Basickunt u zoekopdrachten naar meerdere zoekmachines sturen, en de resul-taten vervolgens opslaan.

Gratis programma’s – www.download.com

Op deze site is een gigantische hoeveelheid software gratis te downloaden.Voor sommige programma’s, de zogeheten shareware, moet na een proef-periode alsnog worden betaald.

PGPI – www.pgpi.org

Met dit gratis programma kunt u uw e-mail omzetten in geheimtaal die zokrachtig is dat zelfs een inlichtingendienst er vermoedelijk niet achter komtwat u hebt geschreven. Zie ook www.gnupg.org.

283


Statistiek

Amerikaanse statistieken – www.fedstats.gov

Hoeveel cijfers had u gehad willen hebben? Op Fedstats vindt u verwijzingennaar zo’n honderd Amerikaanse overheidsinstellingen die statistische infor-matie online aanbieden.

Cursus statistiek – nilesonline.com/data

De Amerikaanse journalist Robert Niles leert u in deze gratis online cursus demeest gemaakte statistische interpretatiefouten vermijden.

Europese statistieken –epp.eurostat.ec.europa.eu

Omdat de Europese eenwording toch al zo weinig geld kost, vraagt het Euro-pese statistische bureau Eurostat keiharde doekoe voor nogal wat van haarproducten. Er blijft gelukkig nog genoeg over om de site interessant te hou-den.

Nederlandse statistieken – statline.cbs.nl

De website Statline van het Centraal Bureau voor de Statistiek bevat zo veelinformatie dat het raadzaam is bij het gedeelte ‘Zoeken’ eerst op Zoekenhelp te klikken om niet te verdwalen in de cijferbrij. Daarna kunt u met eengerust hart kijken of het tv-bezit in Nederland de afgelopen jaren is toe- ofafgenomen.

Taal

Afkortingen – www.acronymfinder.com

Onduidelijke afkorting? Acronym Finder brengt snel duidelijkheid, wat maargoed is ook, want op zo’n foeilelijke site wilt u geen seconde langer blijvendan nodig is.

Engelse thesaurus –thesaurus.com

Deze site bevat zowel een thesaurus als een woordenboek. U hoeft hiervooralleen maar even bij het zoekveld de juiste selectie te maken.


284

Merriam-Webster – www.m-w.com

Een uitstekende site met een goed Engelstalig woordenboek. Merriam-Web-ster geeft bij veel termen zelfs etymologische informatie. Ook zijn program-maatjes te downloaden die het makkelijker maken om woordbetekenissenop te zoeken als u gebruikmaakt van Internet Explorer of Firefox.

Nederlandse taaldatabanken – www.onzetaal.nl/koppling/woorden.php

Een overzicht van de meeste, gratis toegankelijke databanken en websites diezich op enige manier bezighouden met de Nederlandse taal.

Taalkwesties – vrttaal.net/taaldatabanken_master/algemeen/home.shtml

De Belgen winnen chronisch bij Tien voor Taal, en dus is deze Vlaamse sitemet taaladviezen er eentje om serieus te nemen.

Mocht u uw zoektocht liever tot Nederland beperken, dan zijntaaladvies.net en www.onzetaal.nl/advies/index.php goede sites.

Van Dale – www.vandale.nl

Het volledige woordenboek krijgt u uiteraard niet gratis, maar voor eensnelle controle op de juiste spelling van een woord is de Van Dale-site vaakbijzonder handig.

Vervoer

Auto’s – www.autoweek.nl

De site van AutoWeek beschikt over CarBase, een bijzonder handige data-base waarin vrijwel alle op de markt zijnde auto’s vermeld staan, inclusieftechnische details en informatie over de marktwaarde.

Havens – www.ports.com

Een site met informatie over 920 havens in 105 verschillende landen, diezich vooral beperkt tot koppelingen naar de sites van de desbetreffendehavens.

285


Luchtvaart – www.landings.com

Site met luchtvaartnieuws en heel veel koppelingen naar andere sites overluchtvaart, die aan de onderkant van de pagina zijn verstopt. Wel een erglelijke site.

Reisplanner OV – www.9292ov.nl

De wellicht overbekende site waarmee een route van deur tot deur kanworden gepland. Reizigers krijgen een reisadvies gebaseerd op trein, bus,tram, metro en benenwagen.

Routeplanner – route.anwb.nl

Er zijn vele routeplanners op internet, maar deze is snel en betrouwbaar.

Spitsvoorspelling – www.vid.nl/Prognose/show

Niets meer, niets minder.

Webmedia

Alle kranten ter wereld – www.thepaperboy.com

Nou ja, bijna alle. Selecteer een land, en The Paperboy toont u een lijst metkranten plus koppelingen naar de desbetreffende sites. The Paperboy is zogoed om bij elke krant de taal waarin deze geschreven is, te vermelden. Datscheelt veel frustraties. The Paperboy heeft een zustersite voor tijdschriften,te weten The Magazine Boy (www.themagazineboy.com), maar deze is langniet zo volledig.

Geheime documenten – www.thesmokinggun.com

Als iemand in de Verenigde Staten documenten in de openbaarheid wil heb-ben, kan hij een journalist gaan zoeken – of het gewoon faxen naar de men-sen achter The Smoking Gun. Deze site heeft daarom regelmatig smakelijkeprimeurs.

Nederlandse kranten – www.kranten.com

Een site die een overzicht geeft van actuele krantenkoppen in vrijwel alleNederlandse dagbladen. Heeft gespecialiseerde secties voor onder meerBelgisch nieuws en sport.


286

Tijdschriftartikelen – findarticles.com

Beter dan The Magazine Boy (www.themagazineboy.com) is deze site, dieclaimt bijna drie miljoen tijdschriftartikelen te ontsluiten. Uiteraard voeren deAngelsaksische bladen de boventoon.

Wetenschap

Amerikaanse patenten – www.uspto.gov

Deze site doet wat hij belooft: u kunt hier eenvoudig op zoek naar Ameri-kaanse patenten plus alle bij de patenten behorende documentatie.

Europese patenten – www.european-patent-office.org

De site van het Europese patentenbureau. Naar goed Europees gebruik is desite overigens niet erg helder opgebouwd. Onder het gedeelte ‘Searchengines and site index’ zijn de koppelingen verborgen naar sites die hetdaadwerkelijke zoeken in de Europese patentendatabase mogelijk maken.

Onderzoekers – www.onderzoekinformatie.nl

Een bijzonder handige site om snel te weten te komen welke onderzoekerszich in Nederland met een bepaald onderwerp bezighouden. Zo weet u snelbij wie u navraag kunt doen over de fijnere details van vCJD-morbiditeit danwel neo-Keynesiaanse regulatietheorie. Extra bonus voor journalisten: dankzijdeze site is het niet langer nodig elke keer dezelfde deskundigen uit te nodi-gen voor uw tv-programma of opiniepagina.

Wat zweeft daar – www.heavens-above.com

Een site waarop te zien is waar de Space Shuttle of het ruimtestation ISSzweeft, plus diverse andere kunstmatige hemellichamen zoals satellieten.

Zoekmachines

Cracks-zoekmachine – astalavista.box.sk

Voor educatieve doeleinden opgenomen. Via deze site verspreiden crimi-nelen programma’s (maar pas op: ook virussen!) waarmee het mogelijk is omillegaal software te gebruiken waarvoor niet betaald is. Deze site moet u danook niet voor eigen gebruik aanwenden, dat zou niet netjes zijn.

287


Nieuws – news.google.com

Een product van Google dat in zo’n 4.500 nieuwsbronnen wereldwijd zoekt.Google heeft ook een blogzoekmachine, op blogsearch.google.com.

Nieuws en weblogs – www.icerocket.com

Via Icerocket zoekt u zowel in ‘officiële’ nieuwsbronnen als in op nieuwsgerichte weblogs; veelal door particulieren samengestelde sites die sterk per-soonlijk van toon zijn.

Scirus (wetenschappelijke zoekmachine) – www.scirus.com

Scirus is met 167 miljoen wetenschappelijke pagina’s minder groot danPhibot, maar is dusdanig geliefd bij de wetenschappelijke gemeenschap dateen vermelding niettemin op zijn plaats is. Via Scirus is het onder meer goedzoeken naar medische informatie, maar ook naar patenten.

Een speciale kanttekening betreft het auteursrecht over dit hoofdstuk. Netzoals bij de rest van dit boek vallen de begeleidende teksten daaronder.Echter, ook de compilatie van webadressen is wettelijk beschermd, en welvolgens het databankenrecht (Europese Richtlijn 96/9/EG). De auteur van ditboek zal ongeoorloofde verspreiding met alle juridische middelen, en zo nodigwat Dobermanns, bestrijden.


288

Overzicht van TLD’s

Deze appendix geeft een overzicht van alle zogeheten TopLevel Domains (TLD‘s). U kunt aan de hand van de TLDde afkomst of de oorsprong van een website of e-mail-

adres over het algemeen vaststellen.

Deze appendix bestaat uit twee onderdelen:

Een overzicht van alle generieke TLD’s

Een overzicht van alle landen-TLD’s

B

Generieke TLD’s

TLD Betekenis

.aero Bestemd voor bedrijven en organisaties die werkzaam zijn in de luchtvaart

.asia Bestemd voor bedrijven, organisaties en personen in Azië

.biz Bestemd voor bedrijven

.cat Bestemd voor sites die zich bezighouden met de Catalaanse taal en/of cul-tuur

.com Oorspronkelijk bedoeld voor commerciële organisaties, tegenwoordig vooriedereen beschikbaar

.coop Bedoeld voor coöperaties

.info Afkorting voor informatie. Staat open voor iedereen.

.jobs Voor alle sites die iets met banen of werkgelegenheid te maken hebben

.mobi Sites speciaal bedoeld om bekeken te worden op gsm-toestellen en smart-phones

.museum Bestemd voor musea

.name Bedoeld voor natuurlijke personen die bijvoorbeeld een site onder hun eigennaam willen

.net Vrij beschikbaar

.org Bedoeld voor niet-commerciële organisaties, maar iedereen kan een .org-domein registreren

.pro Enkel voor personen die in de Verenigde Staten een baan hebben in deaccountancy, advocatuur of gezondheidszorg

.tel Bedoeld voor telefoniediensten

.travel Bestemd voor de reisindustrie

Exclusieve generieke TLD’s

TLD Betekenis

.edu Voor Amerikaanse instellingen voor hoger onderwijs die geaccrediteerd zijndoor het Amerikaanse ministerie van Onderwijs

.gov Alleen voor Amerikaanse overheidsinstanties

.int Domein voor internationale organisaties

.mil Voor gebruik door het Amerikaanse leger

Land-TLD’s

TLD Naam land (Engels) Nederlandse naam (indien verschillend)

.ac Ascension Island

.ad Andorra

.ae United Arab Emirates Verenigde Arabische Emiraten (VAE)

.af Afghanistan

.ag Antigua and Barbuda Antigua en Barbuda

Appendix B – Overzicht van TLD’s

290

.ai Anguilla

.al Albania Albanië

.am Armenia Armenië

.an Netherlands Antilles Nederlandse Antillen

.ao Angola

.aq Antarctica

.ar Argentina Argentinië

.as American Samoa Amerikaans Samoa

.at Austria Oostenrijk

.au Australia Australië

.aw Aruba

.ax Åland Islands Åland-eilanden

.az Azerbaijan Azerbeidzjan

.ba Bosnia and Herzegovina Bosnië-Herzegovina

.bb Barbados

.bd Bangladesh

.be Belgium België

.bf Burkina Faso

.bg Bulgaria Bulgarije

.bh Bahrain Bahrein

.bi Burundi

.bj Benin

.bm Bermuda

.bn Brunei Darussalam Brunei

.bo Bolivia Bolivia

.br Brazil Brazilië

.bs Bahamas Bahama’s

.bt Bhutan Bhutan

.bv Bouvet Island

.bw Botswana

.by Belarus Wit-Rusland

.bz Belize

.ca Canada

.cc Cocos (Keeling) Islands Cocos (Keeling)-eilanden

.cd The Democratic Republic ofthe Congo

Democratische Republiek Congo

.cf Central African Republic Centraal-Afrikaanse Republiek

.cg Congo (Republic of) Congo-Brazzaville

.ch Switzerland Zwitserland

.ci Côte d’Ivoire Ivoorkust

.ck Cook Islands Cookeilanden

.cl Chile Chili

.cm Cameroon Kameroen

.cn China (Zhongguo) China

.co Colombia

.cr Costa Rica

.cu Cuba

291


.cv Cape Verde Kaapverdië

.cx Christmas Island

.cy Cyprus

.cz Czech Republic Tsjechië

.de Germany Duitsland

.dj Djibouti

.dk Denmark Denemarken

.dm Dominica

.do Dominican Republic Dominicaanse Republiek

.dz Algeria Algerije

.ec Ecuador

.ee Estonia Estland

.eg Egypt Egypte

.eh Western Sahara West-Sahara (momenteel niet in gebruik)

.er Eritrea

.es Spain Spanje

.et Ethiopia Ethiopië

.eu European Union Europese Unie

.fi Finland

.fj Fiji

.fk Falkland Islands Falkland-eilanden

.fm Federated States of Micronesia Micronesië

.fo Faroe Islands Faeröer Eilanden

.fr France Frankrijk

.ga Gabon

.gb Great Britain Groot-Brittannië

.gd Grenada

.ge Georgia Georgië

.gf French Guiana Frans-Guyana

.gg Guernsey

.gh Ghana

.gi Gibraltar

.gl Greenland Groenland

.gm Gambia

.gn Guinea Republiek Guinee

.gp Guadeloupe

.gq Equatorial Guinea Equatoriaal-Guinea

.gr Greece Griekenland

.gs South Georgia and the SouthSandwich Islands

Zuid-Georgië en de Zuidelijke Sandwich-eilanden

.gt Guatemala

.gu Guam

.gw Guinea-Bissau Guinee-Bissau

.gy Guyana

.hk Hong Kong

.hm Heard Island and McDonaldIslands

Heard en McDonald-eilanden


292

.hn Honduras

.hr Croatia/Hrvatska Kroatië

.ht Haiti Haïti

.hu Hungary Hongarije

.id Indonesia Indonesië

.ie Ireland Ierland

.il Israel Israël

.im Isle of Man

.in India

.io British Indian Ocean Territory

.iq Iraq Irak

.ir Iran

.is Iceland IJsland

.it Italy Italië

.je Jersey

.jm Jamaica

.jo Jordan Jordanië

.jp Japan

.ke Kenya Kenia

.kg Kyrgyzstan Kirgizië

.kh Cambodia Cambodja

.ki Kiribat

.km Comoros Comoren

.kn Saint Kitts and Nevis St. Kitts en Nevis

.kp Korea, Democratic People’sRepublic

Noord-Korea

.kr Republic of Korea Zuid-Korea

.kw Kuwait Koeweit

.ky Cayman Islands Kaaiman-eilanden

.kz Kazakhstan Kazachstan

.la Lao People’s DemocraticRepublic

Laos

.lb Lebanon Libanon

.lc Saint Lucia Sint Lucia

.li Liechtenstein

.lk Sri Lanka

.lr Liberia

.ls Lesotho

.lt Lithuania Litouwen

.lu Luxembourg Luxemburg

.lv Latvia Letland

.ly Libyan Arab Jamahiriya Libië

.ma Morocco Marokko

.mc Monaco

.md Republic of Moldova Moldavië

.me Montenegro

.mg Madagascar Madagaskar

293


.mh Marshall Islands Marshall-eilanden

.mk Macedonia Macedonië

.ml Mali

.mm Myanmar

.mn Mongolia Mongolië

.mo Macao Macau

.mp Northern Mariana Islands Noordelijke Marianen

.mq Martinique

.mr Mauritania Mauritanië

.ms Montserrat

.mt Malta

.mu Mauritius

.mv Maldives

.mw Malawi

.mx Mexico

.my Malaysia Maleisië

.mz Mozambique

.na Namibia Namibië

.nc New Caledonia Nieuw-Caledonië

.ne Niger

.nf Norfolk Island Norfolk-eiland

.ng Nigeria

.ni Nicaragua

.nl Netherlands Nederland

.no Norway Noorwegen

.np Nepal

.nr Nauru

.nu Niue

.nz New Zealand Nieuw-Zeeland

.om Oman

.pa Panama

.pe Peru

.pf French Polynesia Frans Polynesië

.pg Papua New Guinea Papoea-Nieuw-Guinea

.ph Philippines Filipijnen

.pk Pakistan

.pl Poland Polen

.pm Saint Pierre and Miquelon St. Pierre en Miquelon

.pn Pitcairn Island Pitcairn-eiland

.pr Puerto Rico

.ps Palestinian territory, occupied Palestijnse bezette gebieden

.pt Portugal

.pw Palau

.py Paraguay

.qa Qatar

.re Reunion Island Réunion

.ro Romania Roemenië


294

.rs Serbia Servië

.ru Russian Federation Rusland

.rw Rwanda

.sa Saudi Arabia Saoedi-Arabië

.sb Solomon Islands Salomonseilanden

.sc Seychelles Seychellen

.sd Sudan

.se Sweden Zweden

.sg Singapore

.sh Saint Helena St. Helena

.si Slovenia Slovenië

.sj Svalbard and Jan MayenIslands

Svalbard en Jan Mayen

.sk Slovakia Slowakije

.sl Sierra Leone

.sm San Marino

.sn Senegal

.so Somalia Somalië

.sr Suriname

.st Sao Tome and Principe Sao Tomé en Principe

.su Former Soviet Union Voormalige Sovjet-Unie (wordt nog steedsgebruikt)

.sv El Salvador

.sy Syrian Arab Republic Syrië

.sz Swaziland

.tc Turks and Caicos Islands Turks- en Caicos-eilanden

.td Chad Tsjaad

.tf French Southern Territories Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden

.tg Togo

.th Thailand

.tj Tajikistan Tadzjikistan

.tk Tokelau

.tl East Timor Oost-Timor (nieuwe code)

.tm Turkmenistan

.tn Tunisia Tunesië

.to Tonga

.tp East Timor Oost-Timor (oude code, wordt nog steedsgebruikt)

.tr Turkey Turkije

.tt Trinidad and Tobago Trinidad en Tobago

.tv Tuvalu

.tw Taiwan

.tz Tanzania

.ua Ukraine Oekraïne

.ug Uganda Oeganda

.uk United Kingdom Verenigd Koninkrijk

.us United States of America Verenigde Staten van Amerika

295


.uy Uruguay

.uz Uzbekistan Oezbekistan

.va Holy See (Vatican City State) Vaticaanstad

.vc Saint Vincent and the Grena-dines

St. Vincent en de Grenadinen

.ve Venezuela

.vg Virgin Islands (UK) Britse Maagdeneilanden

.vi Virgin Islands (USA) Amerikaanse Maagdeneilanden

.vn Vietnam

.vu Vanuatu

.wf Wallis and Futuna Islands Wallis en Futuna

.ws Samoa

.ye Yemen

.yt Mayotte

.za South Africa Zuid-Afrika

.zm Zambia

.zw Zimbabwe

Daarnaast bestaan er enkele TLD’s in niet-westerse schriften. Deze zijn nietin dit boek opgenomen.


296

Index

* 29.be 129.com 129.de 129.edu 129.gov 129.int 129.mil 129.nl 129.org 129/join 261/nick 260/whois 261+ 38Aanhalingstekens 39, 116Aardvark 109About.com 91Acronym Finder 284Administrative contact 145Adobe Acrobat PDF 50, 52, 54Adobe PostScript 50, 54Adobe Reader 283Adresgegevens

bedrijven 167personen 164

Advocaten 180Afkortingen 284Afstand 271Afzenderinformatie 237Alexa 78Algemene zoekstrategie 16AllExperts 106Alltheweb 20AllWhois 146AltaVista 78

Amerikaanse medicijnen 272Amerikaanse meningen 276Amerikaanse patenten 287AND 28, 37Andrew Sullivan 191Answerbag 111Answers.com 107Archief 275Archiefnet 266ARPA 122ARPANet 124Article 214Ask 78Ask a Librarian 106Ask an ipl2 Librarian 104Ask.com 78Atom 196-197Author 214Autodesk DWF 50, 54Automatisch op de hoogte blijven

via software 118via websites 115

Autoriteit 25Autoriteitscontrole 143Auto's 285Baran, Paul 123BBC 193, 274Bcc: 241Beaucoup 84Behr 269Berekeningen 268Berners-Lee, Tim 124Betrouwbaarheid 145Beveiliging 4Bibliotheken 267

BIG-register 179Bijbel 282Bijsluiters 272Binaries 214Bing 20, 77Biografieën 267BitTorrent 135Bladwijzer 13, 226Bloglines 202Blunders 138Boolean 27, 37British Medical Journal 272Bronverificatie 141Bruce Clay 88Buurtinformatie 279Cache 81

geavanceerd gebruik 58versie 53zoekwoorden arceren 49

Cc: 241CentralOps 149Channel 258Chatdienst 247, 255Chatruimte 256Chatten 255Chinese methode 132Chrome 7

toetsencombinaties 16CIA 274Cijfers 268Clusty 81C-net 159Columbia Encyclopedia 270Computer 2

beter bedienen tijdens het zoeken 12Computerprogramma 4Computertermen 275Copernic 283Copernic Desktop Search 9Cracks-zoekmachine 287Crawler 24Credo reference 267Cultuur 268Daily Telegraph, The 188, 193DARPA 122Datum 45De Telefoongids 165Define: 59

Deskundigen vinden 179Dienstmakkers.nl 175Diepe web 96Diplomaten 181Directory MOZilla

Zie Dmoz.nlDirectory.google.com 31Directory.google.nl 31Discussie 212-213Discussieforum 127Discussielijst 232Dmoz.nl 30, 32, 92DNS 125, 127

reverse scan 155, 158DNS-server 126Documentsoort 51Dogpile 82Domain Name System 125Domeinbezitter 144Domeinnaam

traceroute 156Dow Jones 266Drugs 269DSL 3Dynamische landkaarten 271Economie & geld 269Eenheden 268Eerste en Tweede Kamer 280Elsevier Webgids 74E-mail 8, 134

afzenderinformatie 237als informatiebron 231filteren 117

E-mailadres 182E-mailheader 237

analyseren 241begrijpen 240

eMedicine 272eMule 135Encyclopaedia Britannica 270Encyclopedieën 270Engelse thesaurus 284Erowid 269Europees Hof voor de Rechten van de Mens

282Europese Hof van Justitie 282Europese patenten 287Europese rechtspraak 282

Index

298

Expertdienst 103Extensible Markup Language 186Facebook 250Factiva 266Familienamen 270FamilySearch 271FAQ 275Farmacotherapeutisch kompas 272Federation of American Scientists 278Fedstats 284FeedDemon 197FeedReader 198File Transfer Protocol 135Filetype: 54Films wereldwijd 268Firefox 6, 186

toetsencombinaties 14Foondump 169Foursquare.com 250Freebase 82Friendster 253From: 240FTP 135Gedistribueerd netwerk 123Geenstijl.nl 138Geestelijke gezondheid 272Geheime documenten 286Geheugen 2Geld 269Geliefde boeken 268Genealogie 270Geneesmiddeleninformatiebank 273Genève 281Genlias 270Geografie 271George Boole 27Gerecht van Eerste Aanleg 282Gereedschap 2Geschiedenis van internet 124Gezondheid 272Gezondheidszorg 179Gigablast 79Google 20, 23, 31, 54, 81, 195, 205-206

IP-nummers zoeken 127Alerts 115als rekenmachine 59als synoniemenzoeker 60als woordenboek 59

basismogelijkheden 34Blog Search 203Books 66cache 49Custom Search Engine 66Desktop 71Earth 70Experimental 70experimentele functies 68Finance 67geavanceerd gebruik van de cache 58Groups 215, 222, 228Language Tools 10lui zoeken 102Maps 64maximaal aantal zoekwoorden 35met alle woorden 37met de exacte woordcombinatie 38met een van deze woorden 39Nieuws 67overige functies 71Persoonlijk 65Products 67Reader 202Scholar 66Sets 68software 70soortgelijke pagina's vinden 61speciale functies 47Toolbar 70versus andere zoekmachines 34Video 67Web History 66zonder de woorden 43

Google ChromeZie Chrome

Google Dance 45Google Directory 83, 92Google Earth KML 51-52, 54Google Earth KMZ 51, 54Google Wave 254Gouden Gids 167Gouden zoekregels 17Groups 214Handboek van de Nederlandse pers en

publiciteit 277Havens 285Header 237

299


Hennekam 266Heuristiek 24Hiërarchie 214, 223Hitchhiker's Guide to the Galaxy 276HTML 50, 97Hulp 32Hunch 108HyperText Markup Language 131HyperText Transfer Protocol 128Hyves.nl 173, 252ICQ 135, 256, 262IEX 269Ikhebje.nl 170Ilse 20, 22, 39, 74IM 135Infobel 166Infomine 99InfoPeople 87Inspectie van het Onderwijs 280Instant Messaging 135Intern geheugen 2Internationaal 274Internationaal Monetair Fonds 269Internationale organisaties 281Internet 2, 97, 275

betrouwbaarheid 140geschiedenis 124meer dan het WWW 134

Internet Explorer 77, 186browser 4toetsencombinaties 13

Internet Relay Chat 134, 256Internetgids 20

bediening 30goed versus slecht 90kenmerken van goede 31versus zoekmachine 22

Internetgidsen 276Internetregister 172Internetresearch 2, 23Internetsites

lijst met 20Internetverbinding 2IP 127Ipl2 94, 104IP-nummer 125, 127

traceroute 157

IRC 134, 255-256channels zoeken 260gebruik 257kenmerken 256opdrachten 260

ISS 287Jane's 279Jarkko Oikarinen 134, 256Joker 29Journalistenhulp België 277Journalistenhulp Nederland 277Journalistiek 277Kadaster 176Kamer van Koophandel 167Kamerhandelingen 97KaZaA 135KEN 114Kerkhoven 267Kobala 75Koninklijke Bibliotheek 267Kosten van ziekten 273Kranten 286

Nederlandse 286Kruiden 273Kwaliteit 90Kwantiteit 90Landen doorzoeken 48Landgidsen BBC 274Landgidsen CIA 274Landgidsen The Economist 275Landinformatie IMF 269Lawrence Roberts 123Leiders 281Lexis-Nexis 266Library of Congress 94, 103, 267Link: 61, 154LinkedIn 251LinkedIn Answers 108Localhost 246L-soft 235Luchtvaart 286Lui-zoeken-via-Google-truc 102Lurker 232Lycaeum 269MAD 112MadSci Network 112Mail 232

Index

300

Mailinglijst 232kwaliteit 233nut 232over internetresearch 232relevante vinden 233

Marill, Thomas 123Medische gidsen 273Mensenrechten 282Merriam-Webster 285Message 214Met alle woorden 37Met de exacte woordcombinatie 38Met een van deze woorden 39Metadata 25Metareligie 283Metazoekmachine 74, 80Microsoft 4Microsoft Excel 51-52, 54Microsoft Outlook 237Microsoft PowerPoint 51-52, 54Microsoft Word 51-52, 54Militair 278mIRC 257Misdaad 279MissMag 277MySpace 252Mythes 275Nationale Atlas Volksgezondheid 273Nature 277Naymz 177NEAR 29Nederlandse films 268Nederlandse gemeenten 279Nederlandse gezondheidszorgregistraties 273Nederlandse medicijnen 273Nederlandse Onderzoek Databank 179Nederlandse taaldatabanken 285Nederlandse Vereniging van Journalisten 277Netiquette 275Netscape 4, 77New York Times 206News reader 214Newsisfree 206Nickname 258Nieuws 288Nieuwsbrief 232Nieuwsgroep 214, 222Nieuwssite 193

NOT 29Nummerboek 169Nummerzoeker 170Oddens 271Officiële Bekendmakingen 97, 99, 280Oikarinen, Jarkko 134, 256Onion, The 138Onderwijs 280Open Directory Project 92OR 28Orkut 253OS X Mail 240Outlook Express 238Overheden 281

internationaal 281Nederland 280

P2P 135Paaseierenregel 140Packet switching 123PageRank 26Pagina

soortgelijke vinden 61Pandia 84Patenten 287Paul Baran 123PDF-bestand 283Peer to peer 135People's Network 105Persberichten 278Personen vinden 172Persoonlijke pagina 131PGPI 283Piet Beertema 212Pipl 173Plagiaat opspeuren 280Politiek

internationaal 281Nederland 280webgids 281

Poll 215Post 214Poynter Online 278Prikbordsysteem 212ProfNet 111ProQuest 266Publieke databases 281PubMed 98, 274Quote 191

301


RDF 206Ray Tomlinson 124Really Simple Syndication 186Received: 241Received: from 243Recht 282Rechtspraak 280Reed Elsevier 266Refdesk.com 276Registrant 145Registrar 145Reisplanner OV 286Rekenmachine 59Relatienetwerk 248Religie 282Reply-to: 241Request For Comments 276Research

naar onderwerpen 215naar onderwerpen met Google Groups222naar personen 215RSS 187

Researchvragen 103Resource Description Framework 206Return-path: 241Reverse DNS-scan 155, 158Reverse lookup 168

via telefoonnummer 171Rich Text Format 51, 54RIVM 273Roberts, Lawrence 123Routebeschrijving 65Routeplanner 286RSS 186

feed bekijken via website 202feeds vinden 203hulp bij research 187lezen 197standaarden 196voordeel boven nieuwsbrieven 188waar te vinden 190

RSSOwl 200RssReader 199Rubrieksindeling 30, 91RxList 272Schoolbank.nl 174Schoolpagina.nl 175

Schoolprestaties 280Scirus 288Scribd 253SearchEngineWatch 86SearchIRC 260Second opinion 154Shareware 283Sharpreader 199Shockwave Flash 51, 54SIDN 144, 149

alternatief 151Site

bedriegelijk 141doorzoeken 47

Site: 47Siteautoriteit 152Slideshare 254Sociaal en Cultureel Planbureau 280Social network 247-248Software 283

gratis 283Usenet-research 227

Space Shuttle 287Spam 182, 237Spamdexing 27Spider 24Spitsvoorspelling 286Spybot Search & Destroy 5Spyware 4, 6Staatslieden 282Startpagina 22, 90Statistiek 283-284

Amerikaans 284cursus 284Europees 284Nederlands 284

Steljevraag.nl 114Stichting Internet Domeinregistratie

Nederland 144Stratfor 279Streetview 64Structuur 90Submit Express 154Sub-TLD 129Sullivan, Andrew 191Synoniemen 60Taal 284Taalfuncties 62

Index

302

Taalkwesties 285Technical contact 146Technorati 204Tekstanalyse 24Telefoongids, De 165Telefoonnummers

bedrijven 167personen 164

Telnet 135The Onion 141Thematische kaarten 271Thomas Marill 123Thread 214Tijd 275Tijdschriftartikelen 287Tilde 131Tile 235Tim Berners-Lee 124TLD 128, 143, 289

betrouwbaarheid 130To: 241Toetsencombinatie 12Tomlinson, Ray 124Top Level Domain 128, 143, 289Topica 236Traceroute 155Tracert 156Transparantie 32Trillian 256, 263Tweede en Eerste Kamer 280Twitter 248Uclue 110Uniform Resource Locator 128Unix 212Url 128Usenet 134, 211-212

idioom 214nut voor research 215research automatiseren 227research via Google Groups 215software voor research 227toepassingen 212

Van Dale 285Verborgen documenten vinden 54Verdwenen documenten terughalen 49Vertrouwelijke informatie 55Vervoer 285Vitamines 274

Voelspriet 87, 102Vorige 14Vragen staat vrij 276Wat zweeft daar 287Web (diep) 96Webadres 128, 131Weblog 190, 288WebMD 274Webmedia 286Webmon 118Website

automatisch op de hoogte blijven 115inhoud analyseren 24nuttig 10ontleden 131vertrouwen 141

Website Watcher 118WebWereld 3, 78Wetenschap 287Wetenschappelijke disciplines 277Wetenschappelijke zoekmachine 288Wetenschapsjournalistiek

Europa 278Verenigde Staten 278

WetgevingNederland 282wereldwijd 282

WhitePages 171WHOIS 143, 155, 245

betrouwbaarheid 145gerelateerde diensten 151zoektocht 164

Whois Source 151Wieowie.nl 172WikiAnswers 80Wikipedia 84, 270Wildcard 29Windows 2, 4

algemene wenken 12Windows Live Messenger 255-256, 262Wisselkoersen 269Wolfram|Alpha 76Woordcombinaties 41Woordenboek 59Word-document 8World Wide Web 4, 124, 128, 134X1 8XLS 56

303


X-mailer: 241XML 186X-Originating-IP: 241Yahoo! 20, 23, 75, 91

Groups 234Messenger 135People Search 177

YouTube 255Zakenlui 182Ziekenhuis 274Zoek in veel encyclopedieën 270Zoeken

advocaat 180deskundigen 179dienstmakkers 175diepe web 99diplomaten 181e-mailadres 182geavanceerd 35in een site 47in landen 48IRC-channels 260lui 102op datum 45op documenttype 50op doelbestand 83op IP-nummer 128op medium 83op onderwerp 83op regio 83oud-klasgenoten 174personen 172personen met Google Groups 216, 221zakenlui 182

Zoeken.nl 74Zoekindex 55Zoekmachine 20, 24, 287

autoriteit 25bediening 27buitenlands 75foppen 27gespecialiseerd 83informatie over 86kenmerken van goede 31metazoekmachine 80Nederlands 74overige 73second opinion 152versus internetgids 22werking 23wetenschappelijk 288

Zoekregels 17Zoekresultaten

in nieuw venster openen 13Zoekstrategie 1, 16Zoekterm 20, 24

in meerdere talen 62Zoekveld 31Zoekvraag 21Zoekwoord 34Zonder de woorden 43

Index

304