Inteligentne Sieci Energetyczne - biuletyn nr 10

8/12/2019 Inteligentne Sieci Energetyczne - biuletyn nr 10

1/21

Biuletyn nr 1Marze c 2 14


2/212

Wydawca:Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia KrasiskichPrezes Zarzdu: Anna Kienik, email:[email protected]: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowetel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79www.ciuchcia.org,email: [email protected]

Biuletyn redaguje zesp w skadzie:Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta

Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampaniaedukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspnansowa-nego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

W stron inteligentnej energetyki

SPIS TRECI

Sowo wstpne 3

Energetyka odnawialna,prosumencka i rozproszona 8

Regulacje odnawialnych rde-nowy projekt ustawy o OZE 4

Ryzyka zwizane z ISE 19
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]://www.ciuchcia.org/mailto:[email protected]:[email protected]://inteligentnaenergia.com.pl/http://www.ciuchcia.org/mailto:[email protected]://www.ciuchcia.org/mailto:[email protected]:[email protected]


3/213

Oddajemy w Wasze rce dziesity i ostatni ju numerbiuletynu "Inteligentne Sieci Energetyczne". Wraz z ko-cem marca koczy si rwnie kampania edukacyjna narzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych wPolsce "Inteligentna Energia w Domu i w Gminie", ktrej

naowym etapem by test konkursowy "Inteligentny Kon-sument - Inteligentny Samorzd - Inteligentna Sie".Wszystkim absolwentom szkole i laureatom konkursuserdecznie gratulujemy, a czytelnikom biuletynu dzikuje-my za uwag i powicony czas! Wszystkich zainteresowa-nych tematyk inteligentnych sieci zachcamy do dalszegopogbiania swojej wiedzy i ledzenia aktualnoci z tymzwizanych, ktre dynamicznie si zmieniaj. Pomoc worientowaniu si w temacie ISE moe by przygotowanyna zakoczenie kampanii Poradnik pt. "Vademecum ISEZosta Prosumentem!", dostpy rwnie w formie elektro-

nicznej do pobrania ze strony projektuwww.inteligentnaenergia.com.pl

Z perspektywy odbiorcw i konsumentw energii tym,co najbardziej do nas ze strony ISE przemawia, to wanieprosumpcja i moliwoci jej dynamicznego rozwoju, jakiestwarzaj nowoczesne rozwizania teleinformatyczne wenergetyce. Wedug wylicze Instytutu Energetyki Odna-wialnej ju znacznie ponad dwiecie tysicy Polakw zain-westowao w mikroinstalacje OZE, takie jak kolektory so-neczne, pompy ciepa, koty na biomas, mikrobiogazow-nie, a nawet mae elektrownie wiatrowe i (przy)domowesystemy fotowoltaiczne. W opracowanym przez ten Insty-tut raporcie "Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odna-wialnych rde energii do roku 2020" jego autorzy szacujpotencja polskiego rynku mikroinstalacji OZE do koca tejdekady na ok. 24,7 GW, z czego 1,9 GW to potencja insta-lacji do produkcji zielonej energii elektrycznej. Mamy na-dziej, e potencja ten zostanie wykorzystany, zgodnie zide trwaego i zrwnowaonego rozwoju rwnie w Pol-skich domach i gminach

Za nasz zachodni granic liczb mikroinstalacji OZEszacuje si na ponad 3 miliony. Niemieccy prosumenci do-starczaj ponad 1/3 energii odnawialnej produkowanej wNiemczech - wicej ni dziaajce w tym kraju koncernyenergetyczne. Zielona energia pokrywa ju ponad 20% za-

potrzebowania na energi generowanego przez ogromngospodark naszych zachodnich ssiadw. Aby podoatym wyzwaniom, zgodnie z ide zrwnowaonego rozwojui unijnym wymogiem 3 x 20, powinnimy z jednej stronyzwikszy oszczdno i efektywno energetyczn, z dru-giej za zwikszy poda energii odnawialnej. Kluczem dotego mog okaza si wanie inteligentne sieci energetycz-ne. Wymaga to jednak rewolucyjnych zmian w obecniestosowanych technologiach wytwarzania, dystrybucji i zu-ywania energii, tym bardziej, e wedug Komisji Europej-skiej do 2020 r. 80% gospodarstw domowych powinno zo-

sta wyposaonych w inteligentne liczniki energii elektrycz-nej.

Ju od duszego czasu przeduaj si prace nad tzw.duym trjpakiem energetycznym, w tym ustaw o odna-wialnych rdach energii, ktre maj stworzy bardziejkorzystne warunki prawne dla rozwoju inteligentnych sieci,energetyki rozproszonej i obywatelskiej oraz prosumpcji.We wrzeniu 2013 r. weszy wprawdzie w ycie przepisynowelizujce ustaw Prawo energetyczne -tzw. may trj-pak - lecz ustawa o OZE doczekaa si jedynie kolejnychprojektw, z ktrych ostatni pochodzi z 4-go lutego br. Ma-my nadziej, e nowe przyjazne inteligentnym i prosu-menckim inwestycjom prawo wkrtce zagoci nad Wis, aw peni inteligentna i proekologiczna energetyka stanie siczci naszej codziennej rzeczywistoci.

Mikoaj Niedek

Szanowni Pastwo!


4/214

Na pocztku lutego 2014 r. opublikowany zostanowy projekt ustawy o odnawialnych rdachenergii. Wedug Uzasadnienia do tego projekturozwj energetyki odnawialnej powinien opierasi przede wszystkim na generacji rozproszonej, ktra jed-noczenie przyczyni si do zmniejszania strat zwizanych zprzesyem energii, a tym samym poprawi bezpieczestwoenergetyczne i redukcj emisji gazw cieplarnianych.Odnawialne rdoZgodnie art. 3 pkt 20 ustawy Prawo energetyczne (PE)

pod pojciem odnawialnego rda energii naley rozumierdo wykorzystujce w procesie przetwarzania energi

wiatru, promieniowania sonecznego, aerotermaln, geo-termaln, hydrotermaln, fal, prdw i pyww morskich,spadku rzek oraz energi pozyskiwan z biomasy, biogazupochodzcego ze skadowisk odpadw, a take biogazupowstaego w procesach odprowadzania lub oczyszczaniaciekw albo rozkadu skadowanych szcztkw rolinnych izwierzcych.

Ponadto rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 18padziernika 2012 r. w sprawie szczegowego zakresu ob-owizkw uzyskania i przedstawienia do umorzenia wia-

dectw pochodzenia, uiszczenia opaty zastpczej, zakupuenergii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnychrdach energii oraz obowizku potwierdzania danych do-tyczcych iloci energii elektrycznej wytworzonej w odna-wialnym rdle energii (Dz. U. z 2012 r. poz. 1229 oraz z2013 r. poz. 1362) w 6 wskazuje, e do energii wytwarza-nej w odnawialnych rdach energii zalicza si, niezalenieod mocy tego rda:

1) energi elektryczn lub ciepo pochodzce w szczeglno-ci:

a) z elektrowni wodnych oraz z elektrowni wiatrowych,

b) ze rde wytwarzajcych energi z biomasy oraz bioga-zu,

c) ze sonecznych ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorwdo produkcji ciepa,

d) ze rde geotermalnych;

2) cz energii odzyskanej z termicznego przeksztacaniaodpadw komunalnych.

Na marginesie naley wyjani, i due elektrownie

wodne, mimo e s zaliczane do odnawialnych rde ener-gii, na tyle potencjalnie znaczco lub zawsze znaczco inge-ruj w rodowisko, e nie we wszystkich pastwach UEuznawane s za ekologiczne. Krajowy system wsparcia r-de odnawialnych nie wprowadzi w tym zakresie adnego

rozrnienia. Zatem obecnie z sytemu wsparcia mog ko-rzysta zarwno mae, rednie, jak i due elektrownie wod-

ne.

Dokumenty strategiczne i wytyczne

Aktualnym dokumentem strategicznym w zakresie roz-woju energetyki pastwa jest Polityka energetyczna Polskido 2030 r., uchwalona przez Rad Ministrw w dniu 10 li-stopada 2009 r. Jednym z priorytetw tej strategii jest za-pewnienie osignicia przez Polsk w 2020 r. co najmniej15% udziau energii z odnawialnych rde w zuyciu ener-gii nalnej bruo, w tym co najmniej 10 % udziau energiiodnawialnej zuywanej w transporcie. Zobowizanie osi-

gnicia powyszego celu wynika bezporednio z dyrektywy2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii zerde odnawialnych.

Zasadniczo w celu osignicia ww. celw obligatoryj-nych poprzez przepisy przyjte w projekcie ustawy Polskama wypeni obowizek osignicia celw porednich,ksztatujcych si w poszczeglnych latach na poziomie:9,54% do 2014 r., 10,71% do 2016 r. oraz 12,27% do 2018r. W ramach realizacji zobowiza zawartych w dyrektywie2009/28/WE Rada Ministrw w dniu 6 grudnia 2010 r.,

przyja Krajowy plan dziaania w

zakresie energii ze rde odnawialnych, zwany dalejKPD, ktry zosta nastpnie przekazany do Komisji Euro-pejskiej. KPD okrela krajowe cele w zakresie udziau ener-gii ze rde odnawialnych zuyte w sektorze transporto-wym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania ichodzenia w 2020 r. W KPD przyjto, i osignicie powy-szego celu oparte bdzie o dwa lary zasobw dostpnych imoliwych do wykorzystania w Polsce, tj. poprzez wzrostwytwarzania energii elektrycznej z generacji wiatrowej orazwiksze wykorzystanie energetyczne biomasy.

Do chwili obecnej nie ma w Polsce dedykowanego aktuprawnego rangi ustawowej, ktry dotyczyby wycznieszeroko pojtej problematyki energetyki odnawialnej. Skalawyzwa wicych si z rozwojem wykorzystania odnawial-

REGULACJE ODNAWIALNYCH RDE- NOWY PROJEKT USTAWY O OZE


5/215

nych rde energii wskazuje na potrzeb uchwalenia takiejustawy. Na uwag zasuguje fakt, e wrd pastw liderwUnii Europejskich w zakresie wykorzystania OZE zdecydo-wana wikszo uchwalia dedykowan ustaw umoliwia-

jc zagwarantowanie trwaego rozwoju gospodarki ener-getycznej opartej o wykorzystanie zasobw OZE w kontek-cie ochrony klimatu i rodowiska.

Szlachetne cele

Celem projektowanej ustawy o odnawialnych rdachenergii, jest wedug ostatniego projektu ustawy z dnia 4-golutego 2014 r.:

1. zwikszenie bezpieczestwa energetycznego i ochronyrodowiska, midzy innymi w wyniku efektywnego wyko-rzystania odnawialnych rde energii;

2. racjonalne wykorzystywanie OZE, uwzgldniajce reali-zacj dugofalowej polityki rozwoju gospodarczego Rzeczy-pospolitej Polskiej, wypenienie zobowiza wynikajcych zzawartych umw midzynarodowych, oraz podnoszenieinnowacyjnoci i konkurencyjnoci gospodarki;

3. ksztatowanie mechanizmw i instrumentw wspieraj-cych wytwarzanie energii elektrycznej, ciepa lub chodu,lub biogazu rolniczego w instalacjach OZE,

4. wypracowanie optymalnego i zrwnowaonego zaopa-trzenia odbiorcw kocowych w energi elektryczn, cie-po lub chd, lub w biogaz rolniczy z OZE;

5. tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku przyrostu licz-by oddawanych do uytkowania

nowych instalacji OZE,

6. zapewnienie wykorzystania na cele energetyczne pro-duktw ubocznych lub pozostaoci z rolnictwa oraz prze-mysu wykorzystujcego surowce rolnicze.

Wsparcie dla odnawialnych rde

Od padziernika 2005 r. funkcjonuje w Polsce systemwsparcia wytwarzania energii elektrycznej wytwarzanej wodnawialnych rdach energii. System ten polega na wy-dawaniu wiadectw pochodzenia i wiadectw pochodzenia

biogazu rolniczego okrelanych potocznie jako zielone ibrzowe certykaty. Mechanizm ksztatowania cen praw

majtkowych wynikajcych ze wiadectw pochodzenia, jestmechanizmem rynkowym sprzyjajcym rozwojowi konku-rencji na rynku energetyki odnawialnej. Rozdzielajc wia-dectwa pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej wrdach odnawialnych od energii zycznej, umoliwionoobrt na giedzie prawami majtkowymi wynikajcymi ztych wiadectw.

Kolejnym elementem majcym wpyw na sumaryczny

przychd przedsibiorcy wytwarzajcego energi elektrycz-n z odnawialnych rde energii jest cena zakupu tej ener-gii elektrycznej przez tzw. sprzedawc z urzdu. Przepis art.9a ust. 6 PE stanowi, e sprzedawca z urzdu jest zobowi-zany do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odna-wialnych rdach energii przyczonych do sieci dystrybu-cyjnej lub przesyowej znajdujcej si na terenie obejmuj-cym obszar dziaania tego sprzedawcy, oferowanej przezprzedsibiorstwo energetyczne, ktre uzyskao koncesj na

jej wytwarzanie lub zostao wpisane do rejestru przedsi-biorstw energetycznych zajmujcych si wytwarzaniem

biogazu rolniczego (art. 9p ust. 1 PE). Zakup ten odbywa sipo redniej cenie sprzeday energii elektrycznej w poprzed-nim roku kalendarzowym.

UE dla OZE

Komisja Europejska prowadzi dziaania majce na celuzapewnienie promocji stosowania energii z OZE, ktre do-celowo maj doprowadzi do znacznego zwikszenia ilocienergii wytworzonej z OZE, ktrej udzia docelowo mazwikszy si do poziomu 20% w 2020 r. w bilansie energiinalnej wszystkich pastw czonkowskich UE. Promocja

stosowania energii z OZE stanowi jeden z trwaych i kluczo-wych priorytetw wyznaczonych w polityce energetycznejUE, a jego realizacja uwzgldnia kryteria zrwnowaonegorozwoju. Osignicie celw dyrektywy 2009/28/WE winnonastpi przy zastosowaniu najbardziej efektywnych sposo-bw wsparcia promocji stosowania energii z OZE. Promocjarozwoju energii z OZE wymaga dobrze funkcjonujcegorynku wewntrznego energii elektrycznej, tak aby ustano-wiony system wsparcia dostarcza producentom energii zOZE zacht inwestycyjnych wystarczajcych do podjciapozytywnej decyzji o budowie nowych mocy wytwrczych

wykorzystujcych energi z OZE.

W ostatnim Sprawozdaniu KE na temat postpw wdziedzinie energii odnawialnej z dnia 27 marca 2013 r.(COM(2013)175nal), Komisja nawizuje do przygotowy-wanych Wytycznych w sprawie systemw wsparcia OZE:Wytyczne Komisji s konieczne w celu zapewnienia syste-matycznego i na tyle szybkiego dostosowywania planwwsparcia, aby moliwe byo uwzgldnienie malejcychkosztw technologii, a take w celu zapewnienia, e refor-my umoliwi producentom energii odnawialnej uczestnic-two w rynku energii (np. przejcie z taryf gwarantowanych

na premie gwarantowane lub limity oraz stosowanie proce-dur przetargowych dla uniknicia nadwyek rekompensatitd.); tego rodzaju interwencje rynkowe powinny korygo-wa niedoskonaoci rynku, bez powodowania dodatko-


6/216

wych zakce lub utrzymywania istniejcych".

Powyszy kierunek znalaz odzwierciedlenie w procesieprzygotowywania ww. Wytycznych, jak KE podkrelaa, edojrzewanie technologii i ich coraz wikszy udzia w rynkuwytwarzania energii elektrycznej lub ciepa powinno siwiza z wprowadzaniem rynkowych narzdzi, m.in. po-przez dostosowywanie istniejcych systemw wsparciaopartych o formu zielonych certykatw, czy taryf sta-

ych FiT do efektywniejszych kosztowo systemw, takie jak:FiPremium, system aukcyjny lub przetargw.

Przetargi i aukcje

W ocenie Komisji Europejskiej wykorzystanie przetar-gw i aukcji jako mechanizmu wsparcia OZE jest korzyst-nym rozwizaniem umoliwiajcym producentom OZEuczestnictwo w rynku energii, ale jednoczenie zbyt rzadkostosowanym. W UE kilka pastw wykorzystuje bd wyko-rzystywao przetargi jako system wsparcia promujcy wy-twarzanie energii z OZE. Stosowane systemy wsparcia OZE

mona podzieli na kategorie, w ktrych przetargi:

1. s gwnym mechanizm wsparcia (Holandia);

2. s elementem systemu wsparcia (Francja, Cypr, Wgry,Wochy)

3. zostay stopniowe wstrzymane (otwa);

4. przestay by stosowane (Wielka Brytania, Irlandia).

Na podstawie regu wypracowanych w ustawie Prawoenergetyczne do projektu ustawy przeniesiono przepisydotyczce wydawania gwarancji pochodzenia energii elek-

trycznej wytwarzanej z odnawialnych rde energii, opra-cowania i realizacji krajowego planu dziaania w zakresieodnawialnych rde energii oraz monitorowania rynkuenergii elektrycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych r-de energii, biogazu rolniczego, a take rynku biokompo-nentw, paliw ciekych i biopaliw ciekych stosowanych wtransporcie, certykowania instalatorw mikroinstalacji imaych instalacji oraz akredytowania organizatorw szko-le, a take wsppracy midzynarodowej w zakresiewsplnych projektw energetycznych oraz wsppracymidzynarodowej w zakresie odnawialnych rde energii.

Promocja energetyki prosumenckiej

Znowelizowane Prawo energetyczne zawiera rozwiza-nia promujce rozwj tzw. energetyki prosumenckiej, ktrepolegaj na zuywaniu wytwarzanej energii elektrycznej zOZE na potrzeby wasne i sprzedawaniu jej nadwyek dosieci elektroenergetycznej. Zgodnie z art. 9u PE, wytwarza-nie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osob -zyczn niebdc przedsibiorc w rozumieniu ustawy oswobodzie dziaalnoci gospodarczej, a take sprzeda tej

energii przez t osob, nie jest dziaalnoci gospodarcz.Ponadto, art. 9v PE okrela, i energi elektryczn wytwo-rzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnejznajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaaniasprzedawcy z urzdu i oferowan do sprzeday przez oso-

b, o ktrej mowa w art. 9u PE, jest zobowizany zakupiten sprzedawca. Zakup tej energii odbywa si po cenierwnej 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej wpoprzednim roku kalendarzowym, ktra jest ustalana przezPrezesa URE zgodnie z art. 23 ust 2 pkt 18 lit b PE.

Dodatkowymi zachtami dla rozwoju wykorzystaniaodnawialnych rde energii s:

obnienie o 50% rzeczywistych kosztw przyczenia do

sieci dla OZE do 5 MW,

obowizek zapewnienia przez operatora systemu elek-troenergetycznego pierwszestwa w wiadczeniu usugprzesyania energii elektrycznej z OZE,

zwolnienie przedsibiorstw energetycznych wytwarzaj-cych energi elektryczn w odnawialnych rdach ener-gii o mocy poniej 5 MW z opat za udzielenie koncesjioraz opat zwizanych z uzyskaniem i rejestracj wia-dectw pochodzenia potwierdzajcych wytworzenie ener-gii elektrycznej w OZE. Bardzo istotnym elementem

wsparcia energii odnawialnej jest take zwolnienie odpodatku akcyzowego energii wytworzonej w OZE

Mae instalacje OZE

Celem uproszczenia i ograniczenia dotychczasowychprocedur koncesyjnych wycznie do wytwarzania energiielektrycznej z odnawialnych rde energii w instalacjachprzemysowych, zaproponowano aby dziaalno gospodar-cza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lubchodu z odnawialnych rde energii w maej instalacji wy-

magaa jedynie wpisu do rejestru wytwrcw wykonuj-cych dziaalno gospodarcz w zakresie maych instalacji.Wpis ten zosta okrelony w projekcie ustawy jako rejestrwytwrcw energii w maej instalacji. Rejestr prowadzibdzie Prezes URE. Wpis do omawianego rejestru dokony-wany bdzie na podstawie pisemnego wniosku wytwrcy,przy czym rejestr ten bdzie jawny i prowadzony w syste-mie informatycznym (art. 8 projektu ustawy).


7/217

Wytwrca wykonujcy dziaalno gospodarcz w zakre-sie maych instalacji zostanie zobligowany do posiadaniadokumentu potwierdzajcego m.in. tytu prawny do obiek-tw budowlanych, w ktrych bdzie wykonywana dziaal-no gospodarcza, a take tytuu prawnego do maej insta-lacji. Dokumentem niezbdnym do dokonania wpisu bdziezaczenie do wniosku dokumentu potwierdzajcego przy-czenie maej instalacji do sieci, spenianie wymaga za-wartych w przepisach o ochronie przeciwpoarowej, sani-

tarnych i o ochronie rodowiska. Wytwrca przekazywabdzie bezporednio Prezesowi URE sprawozdanie procz-ne dotyczce prowadzonej dziaalnoci gospodarczej, kt-rego wzr okreli w drodze rozporzdzenia minister waci-wy do spraw Gospodarki (art. 9 ust. 2 projektu ustawy). Wprojekcie ustawy ustalono szczegowo tryb i przesankiodmowy wpisu do rejestru wytwrcw energii w maej in-stalacji. Zasad jest, e odmowa wpisu, a take zakaz wyko-nywania przedmiotowej dziaalnoci, nastpuje w drodzedecyzji Prezesa URE. Przesanki odmowy wpisu w zakresiewytwrcw energii w maej instalacji s enumeratywnie

wskazane w art. 13 projektu ustawy, za zakaz wykonywa-nia dziaalnoci nastpuje w przypadku zdarze okrelo-nych w art. 14 tego projektu. Po wykreleniu z rejestru po-nowny wpis moliwy jest po upywie 3 lat od dnia wydaniaww. decyzji o zakazie wykonywania dziaalnoci.

Mikroinstalacje

Podjcie i wykonywanie dziaalnoci gospodarczej wzakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lub cho-du z odnawialnych rde energii w instalacjach odnawial-

nego rda energii innych ni mikroinstalacja i maa insta-lacja wymaga uzyskania koncesji na zasadach i warunkachokrelonych w przepisach rozdziau 5 ustawy z dnia 10kwietnia 1997 r. -Prawo energetyczne. Odrbnie uksztato-wany zosta zakres obowizkw wytwrcy energii elek-trycznej, ciepa lub chodu z odnawialnych rde energii wmikroinstalacji bdcy osob zyczn nieprowadzc dzia-alnoci gospodarczej, ktry wytwarza energi elektryczn,ciepo lub chd w celu zuycia na wasne potrzeby.

Waciciele mikroinstalcji mog sprzeda nadwyk nie-wykorzystanej energii elektrycznej wytworzonej w niej iwprowadzonej do sieci dystrybucyjnej, a sprzeda taka niestanowi dziaalnoci gospodarczej w rozumieniu ustawy oswobodzie dziaalnoci gospodarczej.

W celu zapewnienia, m.in. bezpiecznej pracy systemuelektroenergetycznego, wytwrca energii elektrycznej, cie-pa lub chodu z odnawialnych rde energii w mikroinsta-

lacji, bdcy osob zyczn nieprowadzc dziaalnocigospodarczej, ktra wytwarza energi elektryczn, ciepolub chd w celu zuycia na wasne potrzeby, a take przed-sibiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnocigospodarczej, bd zobowizane pisemnie poinformowaoperatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetyczne-go, na ktrego obszarze dziaania ma zosta przyczonamikroinstalacja, o planowanej lokalizacji, rodzaju i mocymikroinstalacji. Przekazywanie pisemnych informacji wy-mienionych wyej wytwrcw dotyczy rwnie kadejzmiany rodzaju i mocy zainstalowanej energii elektrycznej

w mikroinstalacji oraz przypadku zawieszeniu lub zakocze-nia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rdeenergii w mikroinstalacji. Pisemne zgoszenie powinno na-stpi w terminie 14 dni od dnia zmiany tych danych albood dnia zawieszenia lub zakoczenia wytwarzania energiielektrycznej z odnawialnych rde energii w mikroinstala-cji.

Dalsze przepisy w sposb szczegowy reguluj tryboraz termin przekazywania przez operatora sytemu dystry-bucyjnego elektroenergetycznego Prezesowi Urzdu Regu-lacji Energetyki (Prezes URE) informacji o mikroinstalacjach

przyczonych do systemu elektroenergetycznego, a takeo kadej zmianie rodzaju i mocy zainstalowanej energiielektrycznej w mikroinstalacji oraz o odczeniu mikroinsta-lacji od sieci dystrybucyjnej. Operator sytemu dystrybucyj-nego elektroenergetycznego przekazuje informacje w ter-minie 14 dni od dnia przyczenia mikroinstalacji lub uzy-skania informacji o zmianie danych albo odczenia mikro-instalacji od sieci dystrybucyjnej.


8/218

Energetyka prosumencka to energetyka obywatel-ska i rozproszona, idca jednak duo dalej, ni pro-sta dywersykacja rde energii. Wytwarzany windywidualnych (prosumenckich) instalacjach prdbdzie wytwarzany przez konsumentw energii elektrycz-nej, czyli w naszych domach lub w ich pobliu. Mog to byprzydomowe turbinki wodne, mae wiatraczki, mae przy-domowe biogazownie, fotowoltaika na dachach domw -instalacje maej mocy, a kada z nich wystarczy do zasileniadrobnych elektrourzdze gospodarstwa domowego(AGD).

Energetyka odnawialna i prosumpcja

O energetyce rozproszonej i prosumenckiej mwi sinajczciej w kontekcie rozwoju energetyki odnawialnej.Odnawialne rda energii zgodnie z Polityk EnergetycznPolski do 2030 rokumaj stanowi 20% caoci wytwarza-nej w Polsce energii do 2020 r. Jednostki generacji rozpro-szonej deniuje si jako mae jednostki lub obiekty wy-twrcze, przyczane bezporednio do sieci rozdzielczychlub zlokalizowane w sieci elektroenergetycznej odbiorcywytwarzajce energi elektryczn z odnawialnych rdeenergii, rwnie w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepa(kogeneracja). Wedug Uzasadnienia do ustawy o odna-

wialnych rdach energii w Polsce najwikszy potencjawykorzystania lokalnie dostpnych surowcw i zasobwistnieje w technologiach: wiatrowej, biogazowej, wodnej,sonecznej. Do technologii, jakie znajduj zastosowanie wrdach rozproszonych zaliczy mona, np.:

systemy fotowoltaiczne,

elektrownie wiatrowe,

mae elektrownie wodne,

technologie wykorzystujce biomas

turbiny gazowe,

elektrownie geotermiczne,

ogniwa paliwowe.

Energetyka rozproszona polega na wytwarzaniu energiiw wielu rozproszonych i dostpnych lokalnie odnawialnychrdach, zamiast w scentralizowanych duych elektrow-niach konwencjonalnych, gdzie spala si na cele energe-tyczne paliwa kopalne (nieodnawialne). Takie niekonwen-cjonalne, ekoinnowacyjne podejcie do energetyki ma duo

zalet naley do nich np.:

wykorzystanie lokalnych zasobw energii odnawialnej

zwikszenie bezpieczestwa energetycznego(uniezalenienie si w istotnym zakresie) od duych

centralnych dostawcw energii

aktywizacja obywatelska i gospodarcza spoecznoci lo-

kalnej

obnienie strat energii zwizanych z jej przesyem

obnienie wymaganych nakadw na infrastruktur prze-syow

odcienie sieci energetycznej,

obnienie emisji CO2 (gazw cieplarnianych emitowa-nych w konwencjonalnej energetyce).

Dlaczego wic takie instalacje jeszcze si w Polsce nie

rozwiny? Za gwn przyczyn wskazuje si brak waci-wych regulacji prawnych, ktre wspierayby i promowaytakie instalacje oraz czyniy je bardziej opacalnymi ekono-micznie. Planowane wsparcie dla maych instalacji i mikro-instalacji to rwnie efekt dyrektywy UE 2009/28/WE, kt-ra promuje mae przedsiwzicia inwestycyjne. Projekto-wane przepisy promuj podmioty, ktre sprzedawa bdenergi elektryczn wytworzon w mikroinstalacjach. No-we przepisy tworz moliwo sprzeday po gwarantowa-nej cenie energii elektrycznej wytwarzanej przez prosu-menta w mikroinstalacji. Dotychczas prosument wytwarza-

jcy energi elektryczn, aby sprzeda nawet najmniejszilo tej energii elektrycznej, musia rejestrowa dziaalnogospodarcz oraz uzyska koncesj, co wizao si z dodat-kowymi kosztami.

Mikroinstalacje i prosumenckie korzyci

Zgodnie z zapisami Prawa energetycznego (najnowszawersja pochodzi z 11 wrzenia 2013 r.), przez mikroinstala-cje naley rozu-mie: odnawialne rdo energii o cz-nej mocy zainstalowanej elektrycznej nie wik-szej ni 40kW, przyczone do sieci elektro-energetycznej o napiciu

znamionowym ni-szym ni 110 kV lub o cznej mocy zain-sta-lowanej cieplnej nie wikszej ni 120 k W.Do tych in-stalacji zalicza si przede wszyst-kim inwestycje fotowolta-iczne zlokalizowane na dachach budynkw mieszkalnychbd gospodarczych. W przypadku mikroinstalacji przedprzystpieniem do jakichkolwiek dalszych krokw niezbd-ne jest okreleniecelu, jakiemu miaaby suy dana insta-lacja. To determinuje jej wielko, powierzchni,jaka jestpod ni wymagana, oraz koszty zwizane z realizacj.

Wedug obowizujcego od 11 wrzenia 2013 roku sta-nu prawnego wy-twarzanie energii elektrycznej w mikroin-stalacji przez osob zyczn niebdc przedsi-biorc wrozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej,a take sprzeda tej energii przez t osob,nie jest dziaal-noci gospodarcz w rozumieniu tej usta-wy.Mikroinstalacje takie nie posiadaj bezporednio tytuu

ENERGETYKA ODNAWIALNA,

PROSUMENCKA I ROZPROSZONA
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdf


9/219

do uzyskiwania praw majtkowych wyni-kajcych ze wia-dectw pochodzenia dla energii wytworzonej w OZE(zielonych certykatw).Prosumenci wytwarzajcy energielektryczn z mikroinstalacji bd mogli odsprzedawa nad-wyki energii elektrycznej sprzedawcom zobowizanym do

jej za-kupu z urzdu. Zgodnie bowiem z zapisami art. 9vustawy prawo energetyczne, energi elektryczn wytwo-rzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnejznajdujcej si na terenie obej-mujcym obszar dziaania

sprzedawcy, oferowan do sprzeday przez posiadacza mi-kroinstala-cji jest obowizany zakupi ten sprzedawca.

W projekcie ustawy o odnawialnych rdach energiiprzewidziano wsparcie rozwoju energetyki OZE w skali mi-kro (prosumpcji), gdy posiada ona niekwesonowan listzalet, do ktrych nale:

stopniowy, a nie skokowy rozwj -jak w przypadku wiel-kich inwestycji,

krtki czas budowy,

mniejsze ryzyko inwestycyjne,

wysoka sprawno i atwo eksploatacji.

poprawa bezpieczestwa energetycznego poprzezzwikszenie pewnoci zasilania i rozproszenie rde,

zmniejszenie strat sieciowych i obcienia szczytowegoprzy jednoczesnym ograniczeniu nakadw na rozbudo-w i modernizacj sieci przesyowych.

Ponadto dziaalno prosumencka, wica si z efek-tywnym gospodarowaniem zasobami w skali regionu, sty-

muluje lokaln przedsibiorczo. Projektowana ustawa oodnawialnych rdach energii ma take wpyn na:

1) popraw bezpieczestwa energetycznego kraju przezzwikszenie zaopatrzenia w energi na odnawialnych no-nikach energii wytwarzanych z surowcw krajowych;

2) oparcie znaczcej czci dostaw gazu, energii elektrycz-nej i energii cieplnej oraz biogazu rolniczego, jako paliwatransportowego na wielu lokalnych wytwrniach biogazu,co stworzy moliwo dostawy biogazu rolniczego o jakocigazu ziemnego dla wielu mieszkacw wsi i miasteczek

oraz podmiotw gospodarczych;

3) tworzenie tzw. lokalnych acuchw wartoci dodanejm.in. przez aktywizacj gospodarcz wsi oraz zwikszeniezatrudnienia wrd spoecznoci lokalnej oraz jednostekgospodarczych brany rolniczej i zwizanej z energetykodnawialn (zielone miejsca pracy);

4) pobudzenie rozwoju lokalnej przedsibiorczoci zwiza-nej z wykorzystaniem lokalnie generowanego ciepa;

5) popraw infrastruktury energetycznej i wzrost konku-rencyjnoci polskiego rolnictwa (tzw. rozproszona infra-struktura energetyczna).

Uatwienia dla prosumpcji

Przedstawiony w dniu 17 wrzenia 2013 r. przez Mini-

sterstwo Gospodarki Schemat zoptymalizowanych mecha-nizmw wsparcia dla wytwrcw energii elektrycznej z od-nawialnych rde energii lub biogazu rolniczego,zawiera-jcy podstawowe zaoenia projektowe w zakresie wspar-cia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych rdeprzewiduje dedykowane, dodatkowe wsparcie w celu stwo-rzenia zdywersykowanej struktury wytwarzania energiielektrycznej oraz wykorzystania krajowych zasobw ener-getycznych.

Cel ten ma by realizowany poprzez wprowadzenie roz-wiza umoliwiajcych rozwj maoskalowej energetykiprosumenckiej, sucej zaspokajaniu wasnych potrzebenergetycznych przez odbiorcw. Przyjte w powyszymdokumencie propozycje dziaa obejmuj:

Zwolnienie z obowizku rejestrowania dziaalnoci go-spodarczej polegajcejna wytwarzaniu energii elektrycz-nej w mikroinstalacji.

Zwolnienie z obowizku uzyskania koncesji na wytwarza-

nie energii elektrycznej

w mikroinstalacji.

Stworzenie programw dedykowanych wsparciu inwe-stycyjnemu dla powstawania nowych mocy w mikroe-nergetyce.

Wprowadzenie obowizku zakupu nadwyek energiielektrycznej, ktra zostaa wytworzona w mikroinstalacjiprzez kolejnych 15 lat, po cenie 80%redniej ceny sprze-day energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym,ogoszonej przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki(Prezesa URE).

Promowanie wykorzystania energii zerde odnawial-

nych w nowo oddanych budynkach lub poddanych gene-ralnemu remontowi (od dnia 1 stycznia 2015 r.).

Uatwienia zwizane z przyczeniem do sieci dla mikro-instalacji.

Przewidziane w powyszym zakresie postulaty znalazyswj czciowy wyraz w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r.

Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 z pzn.zm.), gdzie istotne elementy ustawowego wsparcia drob-nych producentw energii elektrycznej wprowadzone zo-

stay na mocy ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie usta-wy Prawo energetyczne oraz niektrych ustaw (Dz. U. z2013 r. poz. 984).
http://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/19072/Prezentacja%20na%20strone.pdf


10/2110

Wedug aktualnych zapisw nadmiar wy-produkowanejenergii moe bysprzedany do sieci w cenie 80% redniejcenyz rynku hurtowego w roku wczeniejszym. Inwestorzyindywidualni nie musz rwniemartwi si kosztami przy-czenia swojej in-stalacji do sieci - zgodnie z zapisami wPra-wie budowlanym s oni zwolnieni z tej opa-ty. Jeliwaciciel takiej instalacji jest jedno-czenie odbiorc ko-cowym, a wyproduko-wana przez obiekt energia nie prze-kra-cza mocy okrelonej w aktualnych warun-kach przy-

czenia, wtedy kwes formalnjest zgoszenie przyczenia

mikroinstalacjido waciwego dla danego miejsca przedsi-biorstwa energetycznego.

Dobr instalacji o mocy nieprzekraczajcej tej, ktrposiada inwestor w warunkach przyczenia, w przy-padkuinstalacji fotowoltaicznych nie stano-wi problemu, ponie-wa skadaj si onez moduw, dziki czemu moliwe jestnie-mal dowolne manipulowanie ich wielkoci. Niezbdne

jest rwnie zainstalowanie od-powiednich ukadw: po-miarowo-rozliczeniowych i zabezpieczajcych. Koszty tych

sys-temw ponosi operator elektroenergetycz-nego syste-mu dystrybucyjnego. Mikroinstalacje nie wymagaj uzyska-nia pozwolenia budowlanego. Oczywicie, niezbdne jestpo-siadanie tytuu prawnego do nieruchomoci, na ktrejplanowana jest instalacja.

Przyczanie do sieci

W kwesi zwizanej z rozwojem prosumpcji i rozproszo-nej generacji elektrycznoci z mikrorde oraz ich wpywuna rozwj inteligentnych sieci elektroenergetycznych niesposb nie podda analizie zagadnienia przyczania do

sieci rde o mocy znamionowej do 40 kW, ktre de factodecyduj o moliwoci produkcji energii i uczestnictwa wrynku elektroenergetycznym i s nie bez znaczenia dla za-gadnienia rozwoju samych ISE, w szczeglnoci w wietletreci art. 4 ustawy prawo energetyczne.

Za przyczenie mikrorda do sieci dystrybucyjnejprzedsibiorstwo energetyczne zarzdzajce sieci nie po-biera opaty przyczeniowej, co jest znaczcym ukonem wstron potencjalnych prosumentw, ktrzy nie s naraanina ewentualne zawyanie kosztw zwizanych z przycze-niem. Dodatkowo, szczegowe zasady przyczania tegonowego rodzaju OZE uregulowane zostay w art. 8d4

-8d9

Prawa energetycznego, zgodnie z ktrymi podmioty przy-czone do sieci dystrybucyjnej jako odbiorca kocowy(zaznaczy naley, e praktycznie kady prosument wpierwjest konsumentem elektrycznoci, a wic odbiorcom ko-cowym), mog skorzysta z uproszczonej procedury przy-czeniowej opartej na nastpujcych zasadach: "8d4.

W przypadku gdy podmiot ubiegajcy si o przyczeniemikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyczony do

sieci jako odbiorca kocowy, a moc zainstalowana mikroin-stalacji, o przyczenie ktrej ubiega si ten podmiot, niejest wiksza ni okrelona w wydanych warunkach przy-czenia, przyczenie do sieci odbywa si na podstawie zgo-szenia przyczenia mikroinstalacji, zoonego w przedsi-biorstwie energetycznym, do sieci ktrego ma by onaprzyczona, po zainstalowaniu odpowiednich ukadwzabezpieczajcych i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego.

W innym przypadku przyczenie mikroinstalacji do siecidystrybucyjnej odbywa si na podstawie umowy o przy-czenie do sieci. Koszt instalacji ukadu zabezpieczajcego i

ukadu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator syste-

mu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. 8d5. Zgosze-nie, o ktrym mowa w ust. 8d4 , zawiera w szczeglnoci:

1) oznaczenie podmiotu ubiegajcego si o przyczeniemikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej oraz okrelenie ro-dzaju i mocy mikroinstalacji;

2) informacje niezbdne do zapewnienia spenienia przezmikroinstalacj wymaga technicznych i eksploatacyjnych,o ktrych mowa w art. 7a. 8d6.

Uspoeczni energetyk

W ssiednich Niemczech powstaje coraz wicej samo-rzdowych i pozarzdowych inicjatyw majcych na celurekomunalizacj i uspoecznienie energetyki. W latach 90-tych "w modzie" bya prywatyzacja sieci i przedsibiorstwenergetycznych, dzi w caych Niemczech przejmuj je r-my komunalne i spdzielnie.

Podstawowym celem komunalnego przedsibiorstwaenergetycznego jest zwikszanie efektywnoci energetycz-nej (najtasza energia to ta zaoszczdzona) poprzez

zmniejszanie zapotrzebowania na energi elektryczn(przede wszystkim poprzez termomodernizacj budynkw)oraz zaopatrzenie odbiorcw w energi elektryczn pocho-dzc z odnawialnych, rozproszonych rde. Podane jestrwnie wykorzystywanie rozproszonych instalacji kogene-racyjnych, z jak najwikszym udziaem OZE. Tak dzieje si

ju w Berlinie i Brandenburgii, gdzie wykluczone zostaonansowanie oraz zakup energii pochodzcej z elektrowniatomowych oraz wglowych. Jest to dobry przykad rwno-waenia publicznej i spoecznej konsumpcji energii poprzezwykorzystanie popytowego mechanizmu rynkowego.

Gnym celem powstajcych w Niemczech przedsi-biorstw sieciowych, komunalnych i spdzielczych jest roz-budowa i modernizacja sieci tak, aby umoliwi przycza-nie odnawialnych rde oraz inteligentne zarzdzanie po-pytem. To ostatnie jest bardzo istotne w przypadku sieci,


11/2111

do ktrej przyczona jest dua ilo rozproszonych rdeodnawialnych. W przypadku scentralizowanej strukturyrynku, zdominowanej przez due prywatne przedsibior-stwa biznesowe nastawione na zysk, czerpice dochody zkonwencjonalnych rde, taka transformacja nie ley w ichinteresie, a tak jest niestety w naszym kraju.

Energetyczne przedsibiorstwa spoeczne maj, oprczcelw gospodarczych i ekologicznych rwnie cele socjalne,

a naley do nich przede wszystkim przeciwdziaanie ub-stwu energetycznemu, ktre rwnie w Niemczech jestznaczcym zjawiskiem. Wprowadzane rozwizania, wpisu-

jce si w nurt ekonomii spoecznej, wykorzystujce rw-nie inteligentne rozwizania, wpywaj na obnienie kosz-tw i cen energii.

Tzw. "Energiewende" jest niemieckim planem transfor-macji energetycznej, czyli przejcia na gospo-dark niskoe-misyjn. Przez ostatnie lata zaobserwowano, e transfor-macja ta przyniosa efekty dla gmin i ich obywateli. DzikiEnergiewende umoliwiony zosta take rozwj tzw. sp-

dzielni energe-tycznych. Dynamiczny rozwj spdzielnienergetycznych rozpocz si w 2008 roku. Zaoono wtedyponad 40 spdzielni, ale ju w 2012 roku na terenie Nie-miec istniao ponad 700 spdzielni energetycznych. Wik-szo inwestycji spdzielczych w Nie-mczech zwizana jestz fotowoltaik, ale prowadzone s take inwestycje opartena biomasie, biogazie oraz wietrze.

Wedug interesujcego dokumentu - Program Gospo-darki Niskoemisynej na terenach wiejskich - przykademmoe by niemiecka gmina Weissach im Tal, ktra w pierw-szej kolejnoci zorganizowaa spotkanie informacyjne dlamieszkacw, a ju miesic po zaoeniu spdzielni zain-stalowane zostay pierwsze trzy urzdzenia fotowoltaiczne.Jak podkrelaj zaoyciele spdzielni gminy mog dostar-czy decydujcego wkadu dla udanego uruchomienia sp-dzielni energetycznej, m. in. poprzez to, e mog samo-dzielnie lub wsplnie z ekspertami wy-kona niezbdneprace przygotowawcze. Gmina moe zatem nie tylko udzie-li ideowego, ale przede wszystkim infrastrukturalnegowsparcia.

Dynamiczny rozwj spdzielni energetycznych w Niem-

czech powinien by przykadem, e stabilne prawo w dzie-dzinie OZE, mechanizmy wsparcia nansowego mobilizujdo podejmo-wania dziaa w ramach spdzielni energe-tycznych a realizowane inwestycje nie musz by prowa-dzone tylko przez due koncerny energetyczne czy profe-sjonalnych inwestorw, ale take przez przedstawicieli spo-

ecznoci lokalnych. W spdzielni nie liczy si tylko kwesanansowa, ale take wiedza i wasna praca czon-kw. Jestto podejcie w peni zgodne z podstawowymi ideami sp-dzielczoci. Wielko wkadu poszczeglnego czonka sp-dzielni w Weissacher im Tal jest do zaakceptowania takew polskich warunkach.

Bezpieczestwo dostaw i Inteligentne Sieci Energetyczne

Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE) Smart Grids-

tosie teleinformatyczno-energetyczna. ISE s rwnie jed-nym ze sposobw, ktry ma uatwi rozwj rozproszonej,odnawialnej i prosumenckiej energetyki, zwikszy efek-tywno energetyczn i ustrzec odbiorcw przed przerwa-mi w dostawie energii (tzw. blackout'ami).

Inteligentne sieci energetyczne Smart Grids

Powoana przez Komisj Europejsk Grupa zadaniowads. inteligentnych sieci deniuje ISE - jako "sieci elektroe-nergetyczne, ktre s w stanie efektywnie integrowa za-

chowanie i dziaanie wszystkich podczonych do nich uyt-kownikw wytwrcw, konsumentw i uytkownikwbdcych zarwno wytwrcami, jak i konsumentami wcelu stworzenia oszczdnego pod wzgldem gospodarczymi zgodnego z zasadami zrwnowaonego rozwoju systemuenergetycznego, charakteryzujcego si niskim poziomemstrat oraz wysok jakoci i bezpieczestwem dostaw". ISE

jest to sie energetyczna, ktra:

integruje zachowania i dziaania wszystkich przyczo-nych do niej uytkownikw poczynajc od wytwrcw

po odbiorcw,

zapewnia zrwnowaone ekonomicznie, niezawodneoraz bezpieczne dziaanie sieci energetycznej i dostawenergii,

promuje postawy zwizane z odpowiedzialnym korzysta-niem z energii przez konsumentw, aktywizuje odbior-cw energii i angauje ich rwnie w proces wytwarzaniaenergii (prosumpcja),

Sieci inteligentne wykorzystuj nowoczesne technologietelekomunikacyjne i telemetryczne oraz innowacyjne syste-

my i urzdzenia do sterowania, regulacji i zabezpieczeniasieci, optymalizujc zuycie energii i ograniczajc w konse-kwencji wpyw procesw energetycznych na rodowisko.Inteligentne sieci okrela si te jako zmodernizowane siecielektroenergetyczne, uzupenione o system dwustronnejkomunikacji cyfrowej midzy dostawc a konsumentemoraz inteligentne systemy pomiarw (smart metering) imonitorowania. Inteligentne sieci stwarzaj te przestrze,w ktrej tradycyjne przedsibiorstwa energetyczne lub no-we podmioty na rynku (w tym mniejsze przedsibiorstwa)bd mogy opracowywa nowe, innowacyjne usugi ener-

getyczne z waciwym uwzgldnieniem wyzwa w zakresieochrony danych lub bezpieczestwa cybernetycznego. ISEpowinny przyczyni si do zwikszenia konkurencji na ryn-ku energetycznym i stymulowa zmniejszanie emisji gazwcieplarnianych.
http://www.efrwp.pl/theme/site/userfiles/files/Raport%20Program%20Gospodarki%20Niskoemisyjnej%20na%20terenach%20wiejskich_mini.pdfhttp://www.efrwp.pl/theme/site/userfiles/files/Raport%20Program%20Gospodarki%20Niskoemisyjnej%20na%20terenach%20wiejskich_mini.pdfhttp://www.efrwp.pl/theme/site/userfiles/files/Raport%20Program%20Gospodarki%20Niskoemisyjnej%20na%20terenach%20wiejskich_mini.pdfhttp://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/smartgrids/doc/expert_group1.pdfhttp://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/smartgrids/doc/expert_group1.pdfhttp://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/smartgrids/doc/expert_group1.pdfhttp://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/smartgrids/doc/expert_group1.pdfhttp://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/smartgrids/doc/expert_group1.pdfhttp://www.efrwp.pl/theme/site/userfiles/files/Raport%20Program%20Gospodarki%20Niskoemisyjnej%20na%20terenach%20wiejskich_mini.pdfhttp://www.efrwp.pl/theme/site/userfiles/files/Raport%20Program%20Gospodarki%20Niskoemisyjnej%20na%20terenach%20wiejskich_mini.pdf


12/2112

Na rysunku poniej przedstawiono przykad systemu Inteligentnej Sieci Energetycznej

1 Elektrownia zawodowa niskoemisyjna (np. z CCS)

2 Dua elektrownia wodna

3 Maa elektrownia wodna

4 Elektrownia soneczna (helioelektrownia)

5 Lokalne centrum kontroli i komunikacji (VPP)

6 Biogazownia na biomas

7 Morska farma wiatrowa

8 Mikrosie (microgrid)

9 Systemy wykorzystujce energi fal i prdw

10 Stacja dla pojazdw napdzanych H2 (lub EV)

11 Podziemne magazyny spronego wodoru

12 Ogniwa paliwowe (wodorowe)

13 (mikro) kogeneracja np. ogniwo paliwowe na H2

14 Zarzdzanie stron popytow (DSM)

15 Panele solarne

16 Mieszkalne jednostki poligeneracyjne (micro CHP)

17 Nadprzewodnikowy zasobnik energii (SMES)

18 Akumulatory ciepa lub pompy ciepa

19 Systemy magazynowania energii (np. CASE)

20 Podziemne linie przesyowe (energia & informacje)

21 Ogniwa fotowoltaiczne

22 Transformator

23 Linia wysokiego napicia prdu staego (HVDC)

24 Systemy prognostyczne

25 Nowe usugi (warto dodana dla odbiorcw)

Schemat Inteligentnej Sieci Energetycznej (rdo: hp://www.smartgrids.eu/)

Legenda schematu ISE
http://www.smartgrids.eu/http://www.smartgrids.eu/http://www.smartgrids.eu/


13/2113

Wanymi elementami ISE z punktu widzenia odbiorcy,wpywajcymi na jego moliwo interakcji z sieci jest In-frastruktura Sieci Domowej (ISD, ang. HAN - Home AreaNetwork). Jest to zestaw urzdze zainstalowanych w do-mu, wzajemnie komunikujcych si ze sob, sucych mi-dzy innymi do zarzdzania zuyciem energii, do przydomo-wej produkcji energii, pozwalajce na komunikacj we-wntrz sieci oraz z innymi sieciami w tym w szczeglnoci zsieciami smart metering

Inteligentny licznik

Dziaanie ISE i jej funkcjonalno zaley w najwikszejmierze od tego, jakie moliwoci techniczne posiada bdzainstalowane w jej ramach cyfrowe liczniki. Podstawowfunkcj jak peni ma inteligentny licznik jest wprowadze-nie miesicznej odpatnoci za energi elektryczn wedug

jej rzeczywistego zuycia oraz informowanie konsumenta obiecym zuyciu (poprzez czytelny wywietlacz), co manie ze sob walory edukacyjne. Moliwo transmisji da-

nych o poziomie zuycia ma przyczyni si take do zmniej-szenia kosztw rcznego odczytu licznikw wyeliminowa-nie koniecznoci dokonywania odczytu przez inkasentw).Inteligentne liczniki umoliwiaj sta i cig wymian in-formacji -midzy odbiorc a sprzedawc energii w czasiezblionym do rzeczywistego - poprzez przesy danych zurzdzenia.

Licznik umoliwia ma pomiar wybranych wielkoci -zycznych (moc czynna, moc bierna, zuycie, dugo przerww dostawach, poziom napicia, itp.) z zadan czstotliwo-ci oraz moliwo zapamitywania danych (modu pami-

ci). Wywietlane dane umoliwia maj porwnywanie ta-ryf, redniego zuycia czy te na przykad porwna wasnwysoko rachunkw za energi z urednionym rachun-kiem dla danego typu konsumentw. Dodatkowo informa-cje takie mog by udostpniane za porednictwem inter-netu i zdalnych aplikacji na urzdzenia przenone.

Licznik moe posiada rwnie szereg innych funkcji, wtym moliwo zdalnego odczenia danego odbiorcy. Mo-e by to funkcjonalne zarwno w przypadku licznikaprzedpatowego (opata jak w przypadku telefonw pre-paid), ale te na przykad umoliwi zdalne wyczenie liczni-ka podczas nieobecnoci uytkownika. Liczniki bd pozwa-lay na szybk moliwo wykrycia wamania do licznika(wyczenie koniecznoci nakadania kar na przykad w wy-padku wykrycia przypadkowej ingerencji), a konsumencizyskaj realne narzdzie do reklamacji. Duo szybciej prze-biega bdzie rwnie proces zmiany sprzedawcy energii.

Moliwe jest rwnie wprowadzenie moliwoci ograni-czenia mocy dostpnej dla odbiorcy wzgldem wartociustalonej w umowie na potrzeby dziaa w trybie awaryj-nym (braki energii w sieci) oraz redukcji dostpnej energii z

powodu zalegania z patnociami (co wyczy koniecznocakowitego odczenia takiego konsumenta od moliwocipoboru i pozostawienia dostpu do energii na minimalnympoziomie koniecznym do ycia).

Ponadto licznik posiada moe funkcj dwustronnej ko-

munikacji nie tylko z podmiotami na rynku energii, ale rw-nie z domowym ukadem magazynowania energii (naprzykad w postaci samochodu elektrycznego lub innychakumulatorw), z zainstalowanymi mocami wytwrczymi(panele fotowoltaiczne) oraz domow sieci elektryczn izainstalowanymi w niej urzdzeniami przygotowanymi dowsppracy z ISE.

Interaktywne zarzdzanie energi

Inteligentne sieci mog zarzdza bezporednimi inte-rakcjami i komunikacj midzy konsumentami, gospodar-stwami domowymi lub przedsibiorstwami, innymi uyt-kownikami sieci i dostawcami energii. Oferuj konsumen-tom bezprecedensow moliwo bezporedniej kontrolizuycia energii i zarzdzania tym zuyciem, co z kolei stano-wi siln zacht do oszczdniejszego korzystania z energii -

jeeli ich wprowadzeniu towarzyszy bdzie szersze wpro-wadzenie taryf energii elektrycznej uzalenionych od cza-su. W Europie w ostatnim dziesicioleciu zainwestowano

ponad 5,5 mld EUR w ok. 300 projektw dotyczcych inteli-gentnych Sieci Energetycznych.

Lepsze i bardziej ukierunkowane zarzdzanie siecioznacza jej wiksze bezpieczestwo i tasz eksploatacj.Inteligentne sieci stan si podstaw nisko-lub wrcz bez-emisyjnego systemu energetycznego. Umoliwi one przy-

jcie znacznych iloci energii ze rde odnawialnych.Wan zalet inteligentnej sieci energetycznej jest moli-wo przystosowania jej do istniejcego systemu energe-tycznego w celu zintensykowania rozwoju m.in. rozpro-szonej generacji, przyczania odnawialnych rde energii,

wprowadzania systemw magazynowania energii orazzwikszenia efektywnoci energetycznej a w konsekwencjirealizacji celw pakietu klimatyczno - energetycznego UE(3x20).

Rozwj rde wytwrczych mocy rozproszonych przy-czyni si do poprawy bezpieczestwa energetycznego od-biorcw zarwno w wymiarze technicznym (ograniczenieryzyka braku zasilania), jak i ekonomicznym (ograniczenieinwestycji w energetyk systemow), ale przede wszystkimekologicznym (upowszechnienie wykorzystywania odna-wialnych rde energii OZE). ISE mog sta si istotnymkatalizatorem zmian wprowadzajcych do systemu ele-ment innowacyjnoci oraz zwikszy konkurencyjno pol-


14/2114

skiej energetyki. Infrastruktura przesyania, gromadzenia,zarzdzania i integracji danych moe zosta wykorzystananie tylko dla danych dotyczcych energii elektrycznej. Efektskali mgby prowadzi do rozoenia nakadw inwestycyj-nych oraz kosztw zarzdzania danymi rwnie na innemedia (ciepo, gaz, woda, paliwa), co prowadzioby do re-dukcji kosztw na jednego odbiorc.Rozwj systemw ISEwymaga bdzie rwnie doskonalenia systemw magazy-nowania energii.

Smart gmina

Wprowadzenie ISE pozwoli traktowa miasto, gmin czycay region jako cao, zarwno przy spojrzeniu na infra-struktur, zarzdzanie ruchem drogowym, ogrzewanie do-mw, dostarczanie energii elektrycznej czy moliwoci in-westycyjne. Wszystko co jest zwizane z uyciem energiieklektycznej bdzie mogo by zarzdzane caociowo. ISEumoliwi przede wszystkim wypenienie podstawowegoobowizku zaopatrzenia mieszkacw w energi elektrycz-

n, co znajduje si w gesi samorzdu gminnego (zarwnojeli chodzi o usuwanie awarii jak i przeprowadzanie re-montw sieci).

ISE stanowi bdzie dla wadz danego obszaru informa-cje o biecym stanie sieci, potrzebach rozwojowych (i sku-tecznoci wczeniejszych inwestycji), a take pozwoli za-dba o sprawne funkcjonowanie organw, instytucji i subgminy. Dodatkowe inwestycje w rozproszone rda energiiodnawialnej pozwol ograniczy koszty korzystania z sieci izapewni rezerwy na wypadek awarii, a rozwj e-transportu poprawi moe pynno ruchu i obniy koszty

zwizane z paliwem.

Gmina (miasto, region) mog rwnie stanowi wzr dlainnych uytkownikw, wprowadzajc zarzdzanie popytemwe wasnych obiektach jak rwnie poprzez ich renowacj,optymalizacj poboru energii, wprowadzenie domowychsieci inteligentnych HAN czy te skonsolidowany zakupenergii (tzw. grupy zakupowe).

Naprzeciw blackaut-om

Utrata napicia w sieci elektroenergetycznej na znacz-

nym obszarze spowodowana kombinacj nakadajcych sina siebie zdarze (awarie sieciowe, wyczenie duych r-de energii elektrycznej, warunki atmosferyczne), ktrepowoduj zakcenie prawidowych parametrw sieci(czstotliwo, napicie). Gwne czynniki ryzyka wpywa-

jce na moliwo zaistnienia systemowej awarii to:

ekstremalne warunki atmosferyczne,

koncentracja mocy w elektrowniach i brak zrnicowa-nia paliw,

rozlego systemu,

brak rezerw mocy wytwrczych,

brak rezerw zdolnoci przesyowych,

ograniczenie moliwoci korzystania ze rde awaryj-

nych i ssiednich systemw,

niski stopie sprawnoci urzdze elektroenergetycz-nych.

niesprawno systemw zabezpiecze i automatyki.

Czynniki zapobiegania awariom systemu elektroenerge-tycznego przybieraj form dziaa prewencyjnych(wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie moliwoci

wystpienia awarii) jak i dziaa polegajcych na szybkimusuwaniu ich skutkw i zapobieganiu rozprzestrzeniania siawarii. Bez dokonywania okrelonej kwalikacji wymienitutaj mona:

Stworzenie planw dziaania dla zabezpieczenia urz-dze przed uszkodzeniem i zapewniajcych moliwoszybkiej odbudowy systemu (centra dyspozytorskie,opracowane procedury, przeszkolone suby wyposao-ne w niezbdne rodki techniczne).

Dysponowanie przez odbiorcw awaryjnymi rdami

zasilania gotowymi do natychmiastowego uruchomienia.

Utrzymywanie odpowiedniego poziomu rezerw mocy.

Zrnicowanie paliw wykorzystywanych w energetyce(np. oparcie si w przewaajcej mierze na wglu stwa-rza zagroenie dla systemu elektroenergetycznego wyni-kajce z zakce w pracach kopal i rodkw transpor-tu).

Stworzenie systemu rde o mniejszej mocy(energetyka rozproszona) gotowych do natychmiastowe-go rozpoczcia zasilania systemu lub zwikszenia mocytego zasilania (elektrownie szczytowo

-pompowe, lokalne

rda energii takie mae elektrownie wodne, biogazow-nie).

Inteligentne sieci energetyczne (zmiana w sposobie za-rzdzania dystrybucj energii na bardziej efektywny ibezawaryjny, poprzez biec wymian informacji mi-dzy wszystkimi uczestnikami sieci, czyli tymi, ktrzy pro-dukuj energi, przesyaj j i konsumuj).

Inteligentne sieci energetyczne s rwnie jednym zesposobw, ktry ma ustrzec odbiorcw przed przerwami w

dostawie energii (tzw. blackout'ami) m.in. dziki rozwojowi


15/2115

systemu rozproszonych rde energii odnawialnej (OZE)oraz wyrwnaniu jej dobowego zuycia, poprzez tzw. zarz-dzanie popytem na energi. Inteligentne liczniki w czasierzeczywistym pokazuj dokadne zuycie energii i automa-tycznie przekazuj te dane dostawcy. Wszystko to pozwalaefektywnie zarzdza poda energii elektrycznej i jej re-zerwami.

W stron gospodarki zielonej i niskoemisyjnej

Przez zielony rozwj gospodarki rozumie si najcz-ciej now ciek rozwoju spoeczno-gospodarczego, wbardziej efektywny sposb realizujcego cele trwaegozrwnowaonego rozwoju (sustainable development). Wprzeciwiestwie do obecnego modelu w znacznej mierzeopartego na wykorzystaniu paliw kopalnych i innych surow-cw nieodnawialnych zielona gospodarka czerpie z do-wiadcze ekonomii rodowiskowej oraz zapewnia waci-we relacje midzy systemem gospodarczym a przyrodni-czym. Tzw. zazielenianie gospodarki odbywa si w wielu

obszarach, takich jak: rozwj czystych, ekoinnowacyjnychtechnologii, wykorzystanie odnawialnych rde energii,poprawa efektywnoci energetycznej, zmniejszenie energo-zasobo-, materiao- i wodo-chonnoci procesw produk-cji i konsumpcji. Okrelane jest to rwnie mianem zmianymodelu konsumpcji i produkcji na bardziej zrwnowaonyekologicznie. Rozwj zielonej gospodarki moe odbywa siw zarwno w skali makro- jak i mikroekonomicznej. Przy-kadem tych dziaa w dziedzinie energetyki w skali mikro gospodarstwa domowego jest prosumpcja, czyli rwnole-ge wytwarzanie (produkcja) i konsumpcja.

W 2013 r. Komisja Europejska opublikowaa ZielonKsig dotyczc ramunijnej polityki w zakresie klimatu ienergii do 2030 roku oraz ogosia rozpoczcie konsultacjispoecznych. W ocenie Komisji jasne zasady w zakresie po-lityki klimatyczno-energetycznej zagwarantuj pewnoinwestycji i pobudz innowacje oraz popyt na technologieniskoemisyjne, przyczyniajc si tym samym do tworzeniabardziej konkurencyjnej, zrwnowaonej i bezpieczniejszejgospodarki europejskiej. Jednoczenie Komisja Europejskapodkrela, e podstaw dla nowych ram dziaania bddowiadczenia zwizane z realizacj polityki energetyczno-

klimatycznej do 2020 roku.

Opracowanie przez resort gospodarki Narodowego Pro-gramu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) mausystematyzowa krajowe dziaania na rzecz rozwoju zielo-nej i niskoemisyjnej gospodarki, wychodzc naprzeciw wy-mogom UE i dokonania redukcji emisji gazw cieplarnia-nych i innych substancji wprowadzanych do powietrza wewszystkich obszarach gospodarki, w szczeglnoci za w

energetyce. Program ma zapewni korzyci ekonomiczne,spoeczne i rodowiskowe, m.in. poprzez wzrost innowacyj-noci i wdroenie nowych technologii, zmniejszenie ener-gochonnoci, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konse-kwencji sprzyjajcych wzrostowi konkurencyjnoci gospo-darki. W Zaoeniach NPRGN okrelony zosta cel gwny -rozumiany jako rozwj gospodarki niskoemisyjnej przy za-pewnieniu zrwnowaonego rozwoju kraju - oraz celeszczegowe okrelajce obszary, w ktrych powinny zo-sta podjte dziaania majce istotny wpyw na wymaganeobnienie poziomu emisyjnoci.:

1) Rozwj niskoemisyjnychrde energii,

2) Poprawa efektywnoci energetycznej,

3) Poprawa efektywnoci gospodarowania surowcami i ma-teriaami,

4) Rozwj i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych,

5) Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywnocigospodarowania odpadami,

6) Promocja nowych wzorcw konsumpcji.

Zakada si, e efektem kocowym NPRGN bdzie ze-staw dziaa nakierowanych bezporednio i porednio naredukcj emisji gazw cieplarnianych, a take instrumen-tw, ktre wspomog wszystkich uczestnikw realizacjiProgramu w przechodzeniu na gospodark niskoemisyjn.NPRGN ma by kierowany do przedsibiorcw wszystkichsektorw gospodarki, samorzdw gospodarczych i teryto-rialnych, organizacji otoczenia biznesu oraz organizacji po-zarzdowych. Program adresowany bdzie rwnie bezpo-rednio do kadego obywatela, celem ksztatowania waci-wych postaw - zrwnowaonych wzorcw konsumpcji i

produkcji w spoeczestwie.Infrastruktura inteligentnej sieci

Obok licznikw i systemw teleinformatycznych ele-mentem niezbdnym dla funkcjonowania ISE jest systemzarzdzania pozyskanymi danymi i zasobami. System takimusi przetworzy ogromne iloci danych i dotrze z odpo-wiedni informacj zwrotn w zalenoci od sytuacji dowszystkich podmiotw na rynku.

Inteligentny licznik

Podstawowym urzdzeniem, kluczowym dla funkcjono-wania ISE jest inteligentny licznik. Mona wyrni jegodwa zasadnicze typy:

licznik zdalnego odczytu (AMR) pozwalajcy na odczyt
http://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdfhttp://www.mg.gov.pl/files/upload/18109/Green_paper_2030.pdf


16/2116

stanu licznika bez obecnoci inkasenta,

inteligentny system pomiarowy (Advanced MeteringInfrastruccture AMI) licznik pozwalajcy na pomiar,gromadzenie i analiz wszystkich danych dotyczcychenergii oraz przesy zebranych danych.

Pierwszy z licznikw jest wystarczajcy do wypenieniakluczowego na dzie dzisiejszy zadania stawianego przedISE umoliwienia konsumentom dokonywania patnoci

za biece zuycie. Niemniej jednak koszty budowy caocisystemu przemawiaj za tym, aby od pocztku wprowadzirozwizania AMI posiadajce znacznie szersz funkcjonal-no.

ISE to sie w skad ktrej wchodz urzdzenia energe-tyczne (jak wspominane liczniki), urzdzenia telekomunika-cyjne przesyajce zebrane informacje oraz zaawansowaneaplikacje potrace przeanalizowa przekazane dane. Sys-tem pozwana na dwustronn transmisj danych z licznikw(midzy odbiorc a sprzedawc energii) w czasie rzeczywi-

stym, ale take przekazanie informacji od sprzedawcy dolicznika (aktualizacja oprogramowania, informacje o tarye,zarzdzanie licznikiem).

System komunikacji ISE moe by zbudowany przy wy-korzystaniu rnych technologii, zarwno bezprzewodo-wych (transmisja radiowa, GSM, sieci bezprzewodowe) jak iprzewodowych (linia energetyczna, LAN, linia telefoniczna).Pierwsza cz takiej sieci czy koncentrator (urzdzeniezbierajc dane z licznikw montowane w stacjach transfor-matorowych) z licznikami, pniej za czy si z systememzarzdzania pomiarami. W stacjach transformatorowych

zamontowane bd rwnie liczniki bilansujce, odpowie-dzialne z pomiar cakowitego poboru energii i jej jakoci.

Innym istotnym elementem ISE maj by rwnie maga-zyny energii. Umoliwi one gromadzenie energii w okre-sach jej nadmiaru w sieci i bardzo atwe jej udostpnieniew wypadku ponadprzecitnego obcienia (due zapotrze-bowanie, awaria, decyt mocy).

U podwalin koncepcji ISE ley przekonanie, i wzrastaj-ce koszty rozbudowy istniejcego systemu energetycznego(zwaszcza naprawy i budowa nowych mocy wytwrczych),

a take niepewno zwizana z coraz wiksz jego awaryj-noci, a co za tym idzie ucieczka duej grupy odbiorcw(przejcie na wasne rda mocy) spowoduje zapa eko-nomiczn na rynku. Mamy bowiem do czynienia w krajo-wym systemie energetycznym z gwatownym wzrostemzapotrzebowania i spadajcymi moliwociami wytwrczy-mi (przestarzae elektrownie).

Wobec powyszego najwaniejszym celem sieci inteli-gentnej jest redukcja szczytw zapotrzebowania na energii lepsze wykorzystanie tych rde, ktre ju mamy. Praw-dopodobiestwo (ryzyko) awarii bdzie mniejsze i bardziej

rozproszone, a zaoszczdzone w ten sposb pienidzemona lepiej zainwestowa. Ma umoliwi to wiksz kon-kurencj na rynku, zwikszenie efektywnoci przez konsu-mentw, wprowadzenie nowych modeli biznesowych przezrmy energetyczne przy umoliwieniu wpynicia na od-

biorcw oraz uniknicie kosztownych inwestycji (z jednejstrony w nieefektywne ISE, z drugiej w nowe elektrownie,ktre bd wczane jedynie kilka razy w roku). Dla penejfunkcjonalnoci i operatywnoci ISE konieczne bdziewprowadzenie znaczcych zmian w zakresie nie tylko tech-nologicznym ale i funkcjonalnym.

Moliwoci inteligentnych licznikw

Bdce dzi w powszechnym zastosowaniu liczniki ener-gii elektrycznej posiadaj obecnie tylko jedn funkcj re-jestrowanie biecego zuycia energii elektrycznej, przyczym odczyt pomiarw nastpuje w sporych odstpachczasu. Pozawala to jedynie na obliczenie, ile w danym okre-sie czasu zuyto energii w obrbie danego licznika i wysta-wienie odpowiedniego rachunku. Ogranicza to jednocze-nie jakiekolwiek inne moliwoci poza zuywaniem i doko-nywaniem patnoci za energi.

Dziaanie ISE i jej funkcjonalno zaley w najwikszejmierze od tego, jakie moliwoci techniczne posiada bd

zainstalowane w jej ramach liczniki. Jednake naley pa-mita, i bez systemu ISE pojedynczy licznik bdzie mia

jedynie funkcje informacyjne dla odbiorcy energii (zapis iodtwarzanie informacji o poziomie zuycia energii), w nie-wielkim stopniu szersze ni w chwili obecnej. Do podstawo-wych funkcjonalnoci inteligentnych licznikw naley:

Przesyanie danych - podstawow funkcj jak penima inteligentny licznik (i jedyn na ten moment wprostwymagan przez przepisy unijne) jest wprowadzeniemiesicznej odpatnoci za energi elektryczn wedug

jej rzeczywistego zuycia oraz informowanie konsumen-ta o biecym zuyciu (poprzez czytelny wywietlacz), coma nie ze sob walory edukacyjne. Moliwo transmi-sji danych o poziomie zuycia ma przyczyni si take do


17/2117

zmniejszenia kosztw rcznego odczytu licznikw(wyeliminowanie koniecznoci dokonywania odczytuprzez inkasentw). Inteligentne liczniki umoliwiaj stai cig wymian informacji - midzy odbiorc a sprze-dawc energii w czasie zblionym do rzeczywistego -po-przez przesy danych z urzdzenia.

Zbieranie, przetwarzanie i prezentacja danych - licznikumoliwia ma pomiar wybranych wielkoci zycznych

(moc czynna, moc bierna, zuycie, dugo przerw w do-stawach, poziom napicia, itp.) z zadan czstotliwocioraz moliwo zapamitywania danych (modu pami-ci). Wywietlane dane umoliwia maj porwnywanietaryf, redniego zuycia czy te na przykad porwnawasn wysoko rachunkw za energi z urednionymrachunkiem dla danego typu konsumentw. Dodatkowoinformacje takie mog by udostpniane za porednic-twem internetu i zdalnych aplikacji na urzdzenia prze-none.

Inne funkcje - licznik moe posiada rwnie szereg in-

nych funkcji, w tym moliwo zdalnego odczenia da-nego odbiorcy. Moe by to funkcjonalne zarwno wprzypadku licznika przedpatowego (opata jak w przy-padku telefonw pre-paid), ale te na przykad umoliwizdalne wyczenie licznika podczas nieobecnoci uyt-kownika. Liczniki bd pozwalay na szybk moliwowykrycia wamania do licznika (wyczenie koniecznocinakadania kar na przykad w wypadku wykrycia przy-padkowej ingerencji), a konsumenci zyskaj realne na-rzdzie do reklamacji. Duo szybciej przebiega bdzierwnie proces zmiany sprzedawcy energii.

Moliwe jest rwnie wprowadzenie moliwoci ograni-czenia mocy dostpnej dla odbiorcy wzgldem wartociustalonej w umowie na potrzeby dziaa w trybie awaryj-nym (braki energii w sieci) oraz redukcji dostpnej energii zpowodu zalegania z patnociami (co wyczy koniecznocakowitego odczenia takiego konsumenta od moliwoci

poboru i pozostawienia dostpu do energii na minimalnympoziomie koniecznym do ycia).

Ponadto licznik posiada moe funkcj dwustronnej ko-munikacji nie tylko z podmiotami na rynku energii, ale rw-nie z domowym ukadem magazynowania energii (naprzykad w postaci samochodu elektrycznego lub innychakumulatorw), z zainstalowanymi mocami wytwrczymi(panele fotowoltaiczne) oraz domow sieci elektryczn i

zainstalowanymi w niej urzdzeniami przygotowanymi dowsppracy z ISE.

Teleinformatyka w ISE

Nie istnieje jeden standard komunikacyjny, zwaszczapomidzy licznikiem a koncentratorem. Decyzja o zastoso-waniu wybranej technologii zalee bdzie na danym ob-szarze od takich czynnikw jak: gsto zaludnienia, istnie-

jca infrastruktura czy plany jej rozbudowy. Istniej takerozwizania mieszane, jak na przykad komunikacja bez-przewodowa w obszarach miejskich poczona z komunika-

cj przez sie elektroenergetyczn na obszarach wiejskich.Transmisja danych w dalszej czci sieci moe by opartana przykad o technologie sieci komrkowych.

Ostatnim obok licznikw i systemw teleinformatycz-nych elementem niezbdnym dla funkcjonowania ISE jestsystem zarzdzania pozyskanymi danymi i zasobami. Sys-tem taki musi przetworzy ogromne iloci danych i dotrzez odpowiedni informacj zwrotn w zalenoci od sytuacjido wszystkich podmiotw na rynku, take najbardziej roz-proszonych odbiorcw. Wrd postulowanych funkcji apli-kacji centralnej systemu ISE znajduj si midzy innymi:

samoczynne aktywowanie licznika odbiorcy i nawizaniekomunikacji;

zdalne sterowanie dostarczaniem energii elektrycznej doodbiorcw kocowych, w tym zdalne wstrzymywanie iwznawianie dostaw energii elektrycznej;

zdalne ograniczanie i zwikszanie mocy dostpnej dlaodbiorcy kocowego;

przekazywanie do odbiorcw kocowych informacji o

cenie energii elektrycznej.

Niezaleny Operator Pomiarw

Wrd zaoe dotyczcych wprowadzenia ISE znajdujesi postulat powoania centralnej jednostki zwanej Nieza-lenym Operatorem Danych Pomiarowych (NOP) funkcjo-nujcej w na zasadach rynkowej neutralnoci. Do gwnych

jego zada naleaoby zbieranie danych pomiarowych, icharchiwizacja, przetwarzanie, stymulowanie wymiany da-nych midzy innymi podmiotami rynku oraz przekazywanieinformacji o zuyciach dla celw rozliczeniowych.

NOP ma by rwnie odpowiedzialny za publikowaniezebranych danych wedug ustalonych prawem kryteriw wsposb, ktry bdzie wyklucza moliwo zycznej identy-kacji odbiorcy poprzez dane pomiarowe bez jego zgody.


18/2118

Na podstawie tak okrelonych informacji rdowych sprze-dawcy bd mogli przygotowywa wasne oferty dedyko-wane do okrelonych grup odbiorcw i kierowa je do nichz wykorzystaniem oglnych kanaw komunikacji, w tymInternetu.

System zarzdzania danymi jest gwnym elementemna ktrym opiera si ISE. NOP bdzie zajmowa si bowiembardzo szerok kategoria zada. Bdzie to nie tylko zbiera-

nie danych pomiarowych i ich porzdkowanie wedug okre-lonych kryteriw i ich bezpieczne przechowywanie. Pod-miot ten bdzie bowiem take odpowiedzialny za przesya-nie planw taryfowych czy konguracj miernika.

Inteligentna sie domowa HAN

Licznik energii nowej generacji powinien posiada kon-strukcj umoliwiajc wprowadzenie sieci domowej (ang.Home Area Network HAN). Jest to zestaw urzdze zain-stalowanych w domu, wzajemnie komunikujcych si zesob, sucych midzy innymi do zarzdzania zuyciem

energii elektrycznej. HAN skada si z urzdze sucychdo zarzdzania zuyciem energii elektrycznej, odpowiednioprzystosowanych urzdze gospodarstwa domowego, in-stalacji przydomowej produkcji energii elektrycznej, zain-stalowanych magazynw energii (np. samochody hybrydo-we) oraz moduw pozwalajcych na komunikacj. Urz-dzenia pobierajce energi elektryczn bd coraz czciejposiada funkcj reagowania na sygnay regulacyjne i naich podstawie odpowiednio reagowa.

Naley jednak pamita, e w zaoeniu HAN ma auto-matycznie reagowa w sytuacji zmiany ceny prdu odpo-wiednio wyczajc i uruchamiajc urzdzenia pobierajceoraz dostarczajce energi do i z sieci. Bez funkcjonujcejsieci ISE taka funkcjonalno HAN i co za tym idzie zasadni-cze korzyci z tego pynce bd moliwe dopiero po wpro-

wadzeniu w peni funkcjonujcej ISE wraz ze zrnicowany-mi taryfami

W przyszoci nasz dystrybutor energii bdzie mgprzesya do "inteligentnego" licznika informacje o zmianiecen energii -licznik bdzie alarmowa nas wtedy, gdy ener-gia bdzie najdrosza, a nawet bdzie mg samodzielnie(po odpowiednim zaprogramowaniu) wczy energochon-ne urzdzenie (np. pralka, suszarka, zmywarka, klimatyza-

cja) w godzinach, w ktrych energia bdzie najtasza. Cowicej, w wypadkach niedoboru energii moliwe bdzieautomatyczne uruchomienie magazynw energii i jej do-starczanie do sieci (a de facto sprzeda) w godzinach w kt-rych prd bdzie najdroszy.

Inteligentny odbiorca

Inteligentne liczniki poczone z komputerowym stero-waniem mog rozszerzy dziaania nakierowane na osz-czdno energii przez konsumentw. Maj one zachciodbiorcw do zmiany czasu poboru energii na okresy, w

ktrych zapotrzebowanie systemu i wynikajce std cenybd najnisze. Ten proces przemieszczania obcie moeby zautomatyzowany z wykorzystaniem inteligentnychmiernikw, wspierajcych wykorzystanie przydomowychinstalacji wytwrczych i magazynw energii, ktre w szczy-cie zapotrzebowania bd uwalniay energie do sieci obni-ajc rachunki za prd.

Wedug B. Wojtyniaka sam inteligentny licznik nie osz-czdzi energii za odbiorc posiada bowiem w tym zakre-sie jedynie funkcje zachcajce do wiadomego ni gospo-darowania. Dodatkowo dowiadczenia z programw pilota-owych pokazuj, i najbardziej efektywne dla uzyskaniaekonomicznych efektw ISE jest wprowadzenie automa-tycznego reagowania przez sie domow na zmian ceny.


19/2119

Przed przystpieniem do wprowadzania inteligent-nego opomiarowania (smart metering) koniecznejest precyzyjne zdeniowanie nie tylko podstawo-wych funkcji systemw pomiaru ze wzgldu nazalety tej sieci, ale rwnie zasadniczego ryzyka z nimizwizanego. Poniej omwione zostay gwne zagroenia zni zwizane.Ryzyko zakupu technologii Smart GridOkrelenie minimalnej funkcjonalnoci urzdze wcho-

dzcych w skad inteligentnych sieci ju na wstpnym eta-pie jest niezbdne ze wzgldu na bardzo wysokie nakadyinwestycyjne, niezbdne do poniesienia w relatywnie krt-

kim okresie czasu, podczas gdy korzyci materializowa sibd dopiero w duszej perspektywie. Istotne jest te wy-branie takiej technologii, by dostpne funkcjonalnoci wy-czerpyway dugoterminowo wymagane zaoenia, aby wrelatywnie dugim okresie czasu nie byo koniecznoci do-konywania kosztowych zmian w sieci i zainstalowanychrzdzeniach.

Ekonomik projektu z punktu widzenia podmiotu odpo-wiedzialnego za instalacj systemu (oparatora sieci dystry-bucyjnej OSD) zapewni powinien zwrot uzasadnionychwydatkw w tarye dystrybucyjnej (przerzucenie kosztwna odbiorcw). Tylko w takiej sytuacji operator bdzie zain-teresowany wdroeniem ISE, bowiem ich koszty szacuje sina 7-10 mld z. Konieczne jest te, aby te koszty rozoonebyy rwnomiernie, tak by nie powodowa znacznego ob-cienia konsumentw (o czym niej).

W ramach opublikowanej w maju 2013 roku przez Mini-sterstwo Gospodarki analizy ekonomicznej wprowadzeniaISE oceniono, e wdroenie nie bdzie miao znaczcegowpywu na ceny energii elektrycznej. Jednostkowy udziakosztu zwizanego z instalacj licznika zdalnego odczytu dla

odbiorcw grupy C (taryfa dla maych i rednich przedsi-biorstw) i G (taryfa dla gospodarstw domowych), liczonyrok do roku, mieci si w przedziale od 0,8 z/MWh do 4,1z/MWh, co stanowi w przypadku grupy G od 0,3 proc. do1,9 proc. wartoci stawki dystrybucyjnej dla tej grupy i od0,1 proc. do 0,9 proc. ceny energii elektrycznej dla odbiorcykocowego w tej grupie. rednie zuycie prdu w gospo-darstwie domowym w Polsce w zalenoci od liczby miesz-kacw waha si od 2 do 6 MWh rocznie.

Innymi barierami niezbdnymi do rozwaenia, wynikaj-cymi z obrazu polskiego rynku energii s: stosunkowo tania

energia elektryczna, sztywne taryfy, relatywnie niskie zuy-cie energii na mieszkaca czy kwesa bezpieczestwa da-nych. Wszystkie je trzeba bra pod uwag projektujc ISE.Do opracowania wsplnego standardu wymaga technicz-nych urzdze dziaajcych w ramach systemw OSD, w

ramach Polskiego Towarzystwa Przesyu i Rozdziau EnergiiElektrycznej powoano zesp zadaniowy, ktry przygoto-wa i zestawi propozycj wstpn wersj wymaga tech-nicznych dotyczc licznikw komunalnych, licznikw bilan-sujcych i koncentratorw danych, ktra zostaa poddanakonsultacji. Cao opracowania opiera si na zaoeniuwprowadzenia licznikw w systemie AMI. Co wicej w ra-mach przedstawionych w maju 2013 roku analiz Minister-stwa Gospodarki zaoono, i wprowadzony system ISEopiera si bdzie o system AMI.

Ryzyko opacalnoci inwestycji

Inteligentne sieci energetyczne powinny by wprowa-

dzane w sposb zapewniajcy minimalizacj kosztw przyutrzymaniu wymaga stawianych temu systemowi. Wszyst-kie znane prby oceny korzyci i kosztw wdroenia tech-nologii wskazuj na asymetri ich rozkadu, polegajc naskumulowaniu kosztw gwnie po stronie OSD, a korzycigwnie po stronie sprzedawcw i odbiorcw. Kluczowymmechanizmem bdzie wic okrelenie sposobu rozdyspo-nowania nakadw na wszystkich uczestnikw rynku orazstymulowanie OSD do inwestycji i ujawniania uzyskanychkorzyci. Koszty bezporednio ponoszone przez OSD odpo-wiedzialnych za instalacj systemu, w krajowym rozwiza-

niu maj by zwrcone (w zakresie uzasadnionych wydat-kw) w tarye dystrybucyjnej w oparciu o zaakceptowanyprzez Prezesa URE mechanizm redystrybucji.

Korzyci wynikajce z ISE bazuj na antycypowanychoszczdnociach osiganych dziki efektywnemu gospoda-rowaniu zuyciem energii. Tym niemniej tego rodzaju inwe-stycje musz bra pod uwag szereg specyk danego kraju.W zwizku z tym w kadym z pastw, w ktrym wprowa-dzono ISE opracowano rne modele biznesowe.

We Woszech (gdzie wszyscy odbiorcy maj obecnie

zamontowane inteligentne liczniki) ISE miay przesya in-formacje o zuyciu (okresowe i ad hoc), a take informacjeo ingerencjach w sie. System mia zapewni moliwozdalnego odczania i przyczania konsumentw, zapobie-gania kradzieom oraz oferowania zrnicowanych taryf.Rwnie wane byo obnienie zuycia energii. Komunikacjaodbywa si przez kabel elektryczny, a na dalszym etapiepoprzez telefonie komrkow.

Norweski model biznesowy zakada rozliczanie w cyklugodzinnym punktw pomiarowych ze zuyciem powyej100 tys. kWh rocznie (czna konsumpcja 60% energii); in-

stalacja w innych miejscach nastpuje na wniosek uytkow-nika. Koszty instalacji ponosi OSD (poza licznikami instalo-wanymi na wniosek). Inwestycje miay na celu zwikszenieefektywnoci systemu, przekazywanie wiadomoci o zuy-ciu i uatwienie odczytu. Dane przesyane s wiatowoda-

RYZYKA ZWIZANE Z ISE


20/2120

mi.

Inne byy przyczyny wdroenia ISE w Kalifornii, a co zatym idzie zastosowano tam inny model ISE. Najistotniejszebyo zachcenie do zmniejszenia zuycia oraz bilansowanieenergii - niezbdne dla redukcji szczytw energetycznych(zwaszcza latem przy znacznych obcieniach zwizanych zklimatyzatorami), a co za tym idzie obnienie cen energii(relatywnie wysokich). Prowadzono odczyt w odstpach

godzinowych i dwustronn komunikacj pozwalajc naustalanie cen w zalenoci od obcienia sieci (a co za tymidzie redukcj szczytowego zuycia) i redukcj strat przesy-owych .

Ciekawe rozwizanie funkcjonuje Kanadzie w regionieOntario. Dziaa tam niezaleny operator codziennie pro-gnozujcy zapotrzebowanie na energi wedug biecychinformacji z licznikw i od konsumentw biorc jednocze-nie pod uwag oferty producentw. Pozwala to zbilanso-wa ilo energii i obniy jej koszt ustalajc cen w zale-noci od godziny, na poziomie zalenym od popytu i poda-

y.

Ryzyko cyberataku i manipulacji

Bezpieczestwo danych stanowi bardzo wan sfer wwypadku ISE. Konieczne jest zapewnienie poufnoci danychoraz zabezpieczenie sieci przed ingerencj osb niepowoa-nych, biorc pod uwag zwaszcza fakt, i dane te pynsieciami nalecymi do rnych podmiotw. Ryzyko wynikazasadniczo z faktu, i ISE wymagaj duej iloci punktwdostpowych oraz znacznej iloci przesyanych danych. Wzwizku z tym, liczniki wymagaj odpowiedniego zabezpie-czenia przed zyczn i elektroniczn ingerencj, a przesya-ne dane musz by kodowane w sposb, ktry ich rozkodo-wanie uczyni nieopacanym (klucze zabezpiecze), zabez-pieczone hasami i polityk bezpieczestwa.

Trzeba pamita, i modu szybkiego przekazywania

informacji (zamontowany w liczniku) ma w zaoeniu wska-zywa wszelkie prby zycznego wamywania si do liczni-ka oraz ingerencji zewntrznej (np. zakcenia sygnau).

Gwarancje ochrony prywatnoci

Dane gromadzone przez ISE bd danymi bardzo wrali-wymi, dajcymi moliwo odnotowywania czynnoci od-biorcy w rnych okresach doby. Moe to rodzi pewne

niebezpieczestwa, zarwno biznesowe (sprzeda pozyska-nych danych), jaki i zyczne (informacja o schematach za-chowa i obecnoci w domu, ale take np. o funkcjonuj-cych urzdzeniach do dializy).

Obecnie wszelkie dane osobowe, takie jak dane z liczni-kw podlegaj bardzo rygorystycznej ochronie wynikajcejz Ustawy o Ochronie Danych Osobowych. Same dane prze-syane przez licznik powinny by zaszyfrowane, a dostp donich cile rejestrowany, aby mie pewno, e uytkowanes zgodnie z przeznaczeniem.

Dane pomiarowe to dane osobowe i bez zgody klientazbierane powinny by tylko te, ktre su zapewnieniucigoci dostaw, optymalizacji pracy sieci energetycznej i

jej zarzdzaniu czy rozliczeniom za zuyt energi

Ryzyko zwizane z integrowaniem i synchronizacj infra-struktury

Wybr technologii ISE powinien by podjty w ten spo-sb, by zapewniaa ona moliwo integracji urzdze po-chodzcych od rnych producentw, poprzez zastosowa-nie jednolitego, otwartego standardu obowizujcego na

caym rynku.Bez wprowadzenia jednego standardu, podmiot buduj-

cy swoj sie musiaby zakupi wszystkie jego urzdzenia wjednym miejscu i dalsza rozbudowa rwnie zwizana bya-by z koniecznoci wsppracy z jednym tylko pomiotem,co zwiksza koszty, ogranicza moliwo wyboru i powodu-

je zachwianie regu konkurencji. Konieczne jest umoliwie-nie inwestorom dziaania w taki sposb, by liczya si funk-cjonalno, a nie producent.

Ryzyko nieuczciwej konkurencji rm energetycznych

Z poprzednim ryzykiem mocno wie si kwesa wtr-nej monopolizacji rynku w wypadku braku okrelenia wy-maga dotyczcych czci ISE. Rwnie istotny jest takeniedyskryminacyjny dostp wszystkich sprzedawcw doodbiorcw. Pozwoli to na uniknicie ryzyka zastosowaniawzajemnie niekompatybilnych rozwiza technologicznych,stawiajcych niektre podmioty w pozycji uprzywilejowa-nej. Spjne powinny by take czasy danych pomiarowych iich systematyka tak, by kady podmiot prywatny na rynkumia dostp do takiej samej wiedzy w tym samym czasie.

Pomijajc oczywicie bezporedni relacj midzy sprzeda-jcym i kupujcym, bowiem tylko w tym wypadku moliwama by identykacja konkretnego podmiotu umoliwiajcadokonywanie rozlicze i wydawanie komend do licznika,

jednake za porednictwem NOP.


21/21

Documents

Inteligentne Sieci Energetyczne - biuletyn nr 10