Institucionalne Forme Savremenog Ekumenskog Dijaloga

7/28/2019 Institucionalne Forme Savremenog Ekumenskog Dijaloga

1/21

276

Marko NIKOLI i Petar PETKOVI1 UDK: 330.837Biblid 0025-8555, 63(2011)

Vol. LXIII, br. 2, str. 276296Izvorni nauni rad

Jun 2011.DOI: 10.2298/MEDJP1102276N

INSTITUCIONALNE FORME SAVREMENOG

EKUMENSKOG DIJALOGA

APSTRAKT

Tekst se bavi pokuajem definisanja pojma ekumenizma i najznaajnijimoblicima njegove institucionalizacije. Konstatuje se da ekumenizam presvega podrazumeva doktrinu (ideju), univerzalistiki crkveni pokret i

proklamovan cilj ostvarenja hrianskog jedinstva. Tematske odrednice su mubarem teoloke, socioloke i politikoloke. Svetski savet crkava jesteuniverzalni meucrkveni forum za dijalog i saradnju, bez jasnog crkvenogidentiteta, sa sve izraenijim odlikama meunarodnopolitikog pokreta.

Konferencija evropskih crkava predstavlja slinu evropsku organizaciju. Sdruge strane, Parlament svetskih religija tei utemeljenju i promociji globalneetike u funkciji ostvarenja pacifistikih ciljeva u svetu.

Kljune rei: Ekumenizam, Ekumenski pokret, Svetski savet crkava,Konferencija evropskih crkava, Parlament svetskih religija.

1. UVOD

I

ntegracija danas odlikuje i meuhrianske (meucrkvene) odnose.Ekonomski, drutvenopolitiki, nauni i tehnoloki razvoj, uz sve

izraeniji konkurentski odnos sa drugim religijama i sekularistikim(ateistikim i agnostikim) pogledom na svet, jesu inioci koji uslovljavajupokuaje crkvenog ujedinjenja hriana. U unutranjem smislu to se odnosina oiglednu krizu identiteta i uticaja hrianskih vrednosti u svetu, koji mogubiti rehabilitovani samo u uslovima prevladavanja istorijskih antagonizama i

1 Dr Marko Nikoli, istraivasaradnik, Institut za meunarodnu politiku i privredu,Beograd. E-mail adresa: [email protected]; i Petar Petkovi, istraivasaradnik, Institut za meunarodnu politiku i privredu, Beograd, E-mail adresa:

[email protected].


2/21

277

Nikoli M., i Petkovi P., Institucionalne forme savremenog ekumenskog dijaloga, MP 2, 2011(str. 276296)

podeljenosti hrianskih crkava. Tada bi doao do izraaja objediniteljski ipomiriteljski karakter izvornih hrianskih vrednosti i naela, sa pozitivnimposledicama i u irem drutvenopolitikom kontekstu.

2. EKUMENIZAM

Termin ekumenizam ima starogrki koren (oikoumene), i izvornugeografsku i civilizacijskokulturoloku odrednicu. Ukazivao je na razlikupoznatog i nastanjenog sveta i varvara iz okruenja, podrazumevajuiteritoriju, stanovnitvo i politikopravno ustrojstvo Rimskog (univerzalnog)carstva. Hrianstvo mu je dalo teoloko (misionarsko i liturgijsko) znaenje,koristei atribut ekumenski (vaseljenski) za oznaavanje poasnih titulaepiskopa dva glavna carska grada (Rima i Konstantinopolja), i zajednikihsabora jedinstvene hrianske Crkve prvog milenijuma.2 U uslovima sutinskih(teolokih) i formalnih (politikih) sporova i otvorenih crkvenih sukoba udrugom milenijumu, pojam ekumenizma je izgubio praktino uporite i uticaj.Reafirmisala ga je protestantska teologija u 19. veku, polazei od potrebeprevazilaenja sopstvenog denominacionalizma i podeljenosti, projektujuiideju crkvenog objedinjavanja i u meuhrianskim odnosima.3 Protestantisu poli od premise da e se ideal i cilj jedinstva hrianske Crkve vremenom

ostvariti preko zajednike misionarske delatnosti njenih podeljenih delova,naroito u drutvenosocijalnoj, pa i politikoj oblasti. Time bi se pripremioteren i za kasniji teoloki dijalog, u funkciji prevazilaenja doktrinarnihprepreka i problema.4 Strateku inicijativu protestanata vezanu za svehrianskidijalog podrale su pravoslavne crkve poetkom 20. veka, postajui organskideoEkumenskog pokreta.5 Rimokatolika crkva se takoe veoma aktivno, alinezvanino u smislu lanstva, prikljuila procesu globalne crkveneintegracije nakon svog Drugog vatikanskog koncila (196265).6

2 Dragoljub R. ivojinovi, Ekumenizam: pokret za ujedinjenje crkava u Evropi

dvadesetog veka, Bratstvo, Vol. V, drutvo Sveti Sava, Beograd, 2001, str. 64;Radomir Raki, Ekumenizam, u: Enciklopedija politike kulture, Savremenaadministracija, Beograd, 1993, str. 283; i Ekumenizam, u:Enciklopedija Pravoslavlja,knjiga AZ, Savremena administracija, , 2001, str. 242.

3 Jean Boisset,Protestantizamkratka povijest, Kranska sadanjost, Zagreb, 1985, str. 141.

4 Ibidem, str. 143.

5 Georgije Florovski, O granicama Crkve, u: Aleksandar akovac (ur.),Pravoslavlje iekumenizam, Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 89.

6 Dekret Unitatis Redintegratio (UR), u: Dokumenti Drugog vatikanskog koncila,Kranska sadanjost, Zagreb, 1970, str. 207228.


3/21

278


Ekumenizam danas podrazumeva proklamovan cilj, doktrinu,interdisciplinarni stratekometodoloki pristup i univerzalistiki crkveni pokret

za dijalog i saradnju. Odlikuju ga deklarativno negiranje tenje ka unifikacijiidentiteta crkava lanica i afirmacija znaaja njihove koegzistencije, meusobnogproimanja i obogaivanja. Zbog toga ekumenizam jeste uticajan i snaan inilacsvoga vremena.7Neophodno ga je razlikovati od sadraja srodnih termina, poputekumenskih kontakata, uea u ekumenskim kontaktima, ekumenistikihdrutava i meureligijskog dijaloga (praktini ekumenizam), kao iinterkonfesionalizma, meureligijskog pluralizma i tolerancije (idejnoteorijske koncepcije i pretpostavke).8 U tom smislu interkonfesionalizam, za

razliku od ekumenizma, podrazumeva i rtvovanje iskljuivo crkvenih kriterijumaprincipu crkvenog pluralizma. To ga u teolokom smislu kvalitativno razlikuje odkoncepcije vaseljenskosti (sutinske teoloke istovetnosti). Budui da estosugerie i ravnanje po minimumu ili relativizaciju verske Istine,interkonfesionalizam predstavlja znaajnu, ali nedovoljnu odrednicuekumenizma.9 S druge strane, globalni integrativni procesi uslovljavaju njegovusve izraeniju horizontalizaciju, u smislu tendencija da sadraj pojma postane imeureligijski dijalog.10 Ekumenizam se esto vezuje, mea ili poistoveuje i spojmom tolerancije, koji ima iru, jo horizontalniju dimenziju i odmeureligijskog dijaloga. Tolerancija, naime, podrazumeva paralelno postojanjerazliitih religijskih i crkvenih zajednica koje se meusobno prihvataju iuvaavaju, ali u praktinom smislu najee imaju pasivan ili indiferentanmeusobni odnos, utemeljen na ravnodunosti prema istini.11 U tom smislu jevano znati da odnos hrianskih crkava, imajui u vidu da se sve zasnivaju nahristolokom uenju (uenju Isusa Hrista), nema, ili ne bi trebalo da imavrednosnoneutralnu i pasivnu prirodu. Meureligijski dijalog, pak, podrazumevadijalog razliitih religija, a ekumenizam uglavnom meucrkveni dijalog.

7 Nadbiskup Jorka u Engleskoj Viljem Templ, u: Dragoljub R. ivojinovi,

Ekumenizam: pokret za ujedinjenje crkava u Evropi dvadesetog veka, op. cit., str. 63.8 Osnovni principi odnosa Ruske pravoslavne crkve prema inosavljuprilog, u:

Pravosavlje i ekumenizam, op. cit., 150.

9 Nikolaj Berajev, Vaseljenskost i konfesionalizam, u: Pravoslavlje i ekumenizam,op. cit., str. 110.

10 Jakob Pfeifer, Ekumenizammeucrkvenomeureligijsko razumjevanje i(ili)svjetska globalizacija, u:Religije Balkana: susreti i proimanja, Milan Vukomanovi,Marinko Vuini (urs.), BO, Beograd, 2001, str. 5455.

11 Nikolaj Berajev, O fanatizmu, ortodoksiji i istini, Internet: http:// www.verujem.org/filosofija/savremena/berdjajev_fanatizam.htm, 23/11/2006.


4/21

279


U tematskom smislu ekumenizam ima barem teoloku, socioloku,politikoloku i antropoloku odrednicu. Ukazuje na pribliavanje ljudi Bogu iunapreenje horizontalnih odnosa naroda i ljudi, ali i pribliavanje stanjumira i prevenciju (rehabilitaciju) politikih sukoba putem afirmacije etikihhrianskih naela. Ekumenizam ukazuje i na mogunost prevazilaenjaindividualnih ogranienosti preko dijaloga i prihvatanja vrednosti drugih.12

On se, meutim, u praksi susree s brojnim preprekama i problemima, od kojihnajznaajnije predstavljaju obrasci miljenja, verovanja i ponaanja kojima senekritiki pristupa.13

Vano je znati da tri crkve (protestantska, rimokatolika i pravoslavna) danas

dele razliita shvatanja i pristupi ostvarenja opteprihvaenog cilja (hrianskogjedinstva). Ona jesu posledica postojanja njihovih razliitih crkvenih naela.14Ona se konkretno reflektuju na razliitu proporciju teolokih, drutvenosocijalnih i politikih inilaca u ekumenskim nastojanjima, kao i pokuajeafirmacije razliitih formi organizacione strukture jedinstvene Crkve uponovnom nastajanju. Ekumenizam u praksi zato podrazumeva i crkvenirivalitet, odnosno pokuaj promocije i utemeljenja svojih crkvenih naela, alisvakako u uslovima potovanja principa crkvenog pluralizma. U tom smislu,Pravoslavna (istona) crkva insistira na prisajedinjenju ili ponovnomujedinjenju (pomirenju) na osnovama izvornih teolokih kriterijuma, dokzapadni hriani (protestanti i rimokatolici) oiglednije zagovaraju integraciju(uniju) teolokih, sociolokih i politikih inilaca.15

Ekumenizam bi se mogao definisati kao skup interdisciplinarnih pokreta iaktivnosti koji za cilj imaju ostvarenje punog jedinstva hrianskih crkava, putemdijaloga i saradnje u drutvenoj (socijalnoj), teolokoj i politikolokoj oblasti.Njegovu sredinju tematsku i metodoloku taku predstavlja meurkveni (teoloki)dijalog, uprkos sve prisutnijim tendencijama proirenja nadlenosti i na globalna

12 uro unji, Znaenje i znaaj dijaloga, u: 2000 godina Hrianstvaistorija,kultrura, duhovnost, Despotovac, 2001, str. 251; Milan Vukomanovi, Sveto imnotvoizazovi religijskog pluralizma, igoja, Beograd, 2001, str. 9; i Ratko R.Boovi, Uspostavljanje dijaloga na razlikama, u: Interreligijski dijalog kao vid

pomirenja u Jugoistonoj Evropi, op.cit. str. 128133.

13 uro unji, Prepreke na putu razumevanja, poverenja i pomirenja, u: Veraznanjemir, Centar za istraivanje religije BOa, Beograd, 2001, str. 103111.

14 Nikolaj Berajev, Vaseljenskost i konfesionalizam, u:Pravoslavlje i ekumenizam, op.cit., str. 1079; i Jacques Mercier,Povijest Vatikana, Barbat, Zagreb, 2001, str. 129-35.

15 Anton Kartaev, Ujedinjenje crkava u svetlu istorije, u:Pravoslavlje i ekumenizam,op. cit., str. 43.


5/21

280


etika i politika pitanja. Zajedniki imenitelj izvornom, ali i kasnijem znaenjupojma ekumenizma, jesu njihova kosmopolitska i objediniteljska odrednica.

3. EKUMENSKI POKRET

Crkvenost kao filosofija ivota je posebno tokom 19. veka dovedena upitanje. Intelektualni krugovi i nauna dostignua su preusmerili poglede ljudi,koji su poeli da veruju da se nagomilani problemi kapitalistikog drutvamogu reiti naunomaterijalistikim pristupom. To razdoblje je odlikovaotalas izraene drutvene i socijalne diferencijacije, u okviru koga se veliki deo

seoskog stanovnitva preselio u gradove, stvarajui radniku klasu. Usocijalnoantropolokom smislu, tada je dolo do polarizacije i otuenjapojedinaca i odreenih grupa, dok je u politikoj oblasti dogaaje odlikovalonacionalno osamostaljivanje. Pomenuti inioci su uticali na relativizacijuhrianskih i crkvenih vrednosti, i marginalizovanje drutvenog uticaja Crkve,usled supremacije racionalistikosubjektivistikog duha.16 Procesidecentralizacije i usitnjavanja svih vidova ivota dobili su na intenzitetu.

To se odrazilo i na ivot protestantskih crkava, koje su se suoile sa potrebomprevazilaenja jaza u stavovima svoje ortodoksne i liberalne struje.17 Meu

njihovim predstavnicima je poela da sazreva svest da je sam opstanakprotestantskih crkava u takvim uslovima zavisi od regulisanja i unapreenjaunutranjih odnosa. Prve korake u tom pravcu su preduzeli luterani i kalvinisti,svojim administrativnim pokuajem ujedinjenja u Lambetu 1867. godine.Protestantske crkve su naroito od tada logiku objedinjavanja paralelno pokualeda projektuju i na optehrianskom nivou, iako su jo tokom 17. veka uspele dauspostave dijalog s Carigradskom i Aleksandrijskom patrijarijom na najviemnivou. Konkretne rezultate su ostvarile tek u drugoj polovini 19. i poetkom 20.veka, osnivanjem brojnih udruenja meukonfesionalnog karaktera:Jevaneljske alijanse, Anglikanskopravoslavne meovite komisije,

Univerzalne federacije hrianskih studentskih drutava, Svetske alijanse zaunapreenje internacionalnog prijateljstva preko Crkava, itd.18Nakon stvaranjalabavog oblika crkvene federacije 1922, lokalne crkve u Nemakoj suostvarile jedinstvo u okviru Nemake evangelistike crkve 1933. godine. Istim

16 Hristo Janaras, Problem jedinstva danas, u:Pravoslavlje i ekumenizam, op. cit., str. 268.

17 Jean Boisset,Protestantizamkratka povijest, op. cit., str. 141.

18 Aleksandar akovac, Kratki pregled istorije razvoja Ekumenskog pokreta, Internet:http://www.verujem.org/teologija/djakovac_istorija.htm, 10/08/2006.


6/21

281


putem je pola i Reformistika crkva u Francuskoj 1938. godine.19 U sreditupomenutih dogaaja nalazila se ideja o ujedinjenju hriana pod ravnopravnimuslovima, kako bi hrianska Crkva sauvala vodeu i kreativnu ulogu udrutvu.20 Da bi se taj cilj ostvario, bilo je neophodno dati doprinos iunapreenju meunarodne saradnje u najirem smislu rei.21

Kao prekretnica uobliavanja i nastanka Ekumenskog pokreta uidejnokoncepcijskom smislu, danas se najee uzima Konferencijaanglikanskih biskupa u Lambetu 1897. godine. Na njoj je kao temeljno naelopokreta naznaen dogmatski minimalizam, odnosno zajedniki teolokiimenitelj svih hrianskih crkava, koji bi, kao ugaoni kamen, predstavljao

temelj izgradnje buduih odnosa. Smatralo se da bi se sve ostale razlike moglevremenom prevazii ukoliko bi se polo od pomenutog minimuma. Kaotemelji Ekumenskog pokreta na ovoj konferenciji su oznaeni Sveto Pismo,Nikeocarigradski simvol vere i tajne Krtenja i Evharistije.22 Pristup sezapravo zasnivao na dananjem shvatanju pojma crkvenog pluralizma, priemu je zahtevao toleranciju i prihvatanje dogmatskih razliitosti zaradostvarenja kompromisa ljubavi. Ova koncepcija je u teologiji poznata kaoprotestantska teorija grana (Branch Theory), u kojoj se hrianska Crkvapoistoveuje s razgranatim drvetom ije grane predstavljaju lokalne crkvekao nepotpuna manifestacija celine. U tom smislu se punoa Istine moeostvariti jedino neposrednim dijalogom delova.23

Kao prvi institucionalni primer savremenog Ekumenskog pokreta danasse uzima sastanakInternacionalne konferencije misija u Edinburgu 1910.

godine, koga je pratilo osnivanje Svetske konferencije za veru i poredak(World Conference for Faith and Order) i Meunarodnog misionarskogsaveta (The International Missionary Council). Potom je 1914. osnovanSvetski savez za unapreenje meunarodnog prijateljstva kroz Crkve (TheWorld Alliance for Promoting International Friendship through the Churches),a 1920. godine i Svetski pokret za ivot i rad (World Movement on Life and

Work).24 Budui da ima pre svega crkveni karakter, posebna uloga u radu

19 Hristo Janaras, Problem jedinstva danas, op. cit., str. 2689.

20 Petar ebi,Ekumenizam i vjerska tolerancija u Jugoslaviji, NIRO Mladost, Beograd,1988, str. 77.

21 Ibidem.

22 Sava Janji,Ekumenizam i vreme apostasije, Sveti knez Lazar, Prizren, 1995, str. 8.

23 Ibidem.



7/21

282


Ekumenskog pokreta od poetka je pripadala njegovom podpokretu Vera iporedak (Faith and Order), koji se bavi utvrivanjem teolokih imenitelja iokvira saradnje crkava lanica. Na ovim pretpostavkama bi se zasnivalonjihovo zbliavanje i eventualno budue ujedinjenje. U tom smislu jepostignuta saglasnost da dogmatski kompromis ima logino izvorite uzajednikoj veri. Idejni i stvaralaki uspon pokret je doiveo na svojimkonferencijama u Haj Liju 1931. i Visbadenu 1932. godine.25

Idejni tvorac drugog podpokreta ivot i rad (Life and Work) bio jeupsalski arhiepiskop Notan Zoderblom (Nothan Soderblom). On se zalagao zaostvarenje jedinstva hrianskih crkava putem kreativne saradnje u oblasti

praktinog ivota.26 Koncepcija je polazila od stava da e pribliavanje crkavau dogmatskoj oblasti biti logina posledica zajednikog angaovanja ureavanju ivotnih problema. Ovaj pokret je odrao prvu konferenciju uStokholmu 1925, da bi 1929. godine prerastao u pokret Ekumenski savet zapraktino hrianstvo sa seditem u enevi. Od tada zagovara intenziviranjemeucrkvene saradnje i zarad unapreenja mira i sluenja oveanstvu. Nakongresu ovog pokreta u Oksfordu 1937. godine roena je ideja o stvaranjuSvetskog saveta crkava (World Council of Churches).27 Trei podpokret,Internacionalni savet misija (International Missionary Council) bio je samo

forum za koordinaciju aktivnosti ranije osnovanih misionarskih drutava, sakojima se zajedno utopio u Svetski savet crkava.28

Uprkos proklamovani razlikama u teorijskim osnovama, ciljevima ipristupima, delatnost sva tri podpokreta je najee bila meusobno proeta ikomplementarna. Stie se utisak da je od samog poetka nastanka Ekumenskogpokreta oni imali istovetan cilj, koji se strateki ostvarivao kroz trosmernodelovanje. Imajui u vidu proklamovan cilj, logino je Ekumenski pokretodlikovala pragmatina priroda. U najoptijim crtama, mogu se razgraniiti bartri faze njegovog razvoja. Prvu je odlikovao izraen drutvenosocijalni, drugu

teolokobogoslovski, a treu pristup koji je u sebi objedinio prethodna dva.29

25 Nikolaj Arsenjev, Pokret ka jedinstvu hrianskih crkava, u: Pravoslavlje iekumenizam, op. cit., str. 8081.

26 Tomislav agiBuni, Ekumenski pokret i tokovi u suvremenom svijetu,Pravoslavna misao, godina XXII, sveska 26,1967, str. 37.

27 Ibidem.

28 Aleksandar akovac, Kratki pregled istorije razvoja Ekumenskog pokreta, op. cit., str. 7.

29 Jovan Majendorf, Pravoslavlje i ekumenizam, u:Pravoslavlje i ekumenizam, op. cit.,str. 144.


8/21

283


Pojmovi Ekumenskog pokreta i Svetskog saveta crkava (SSC) danas senajee poistoveuju, pri emu ih dele i vane razlike. Iz dananje perspektivemoe se rei da Ekumenski pokret podrazumeva istorijski razvojekumenistikoteorijske koncepcije i njenih institucionalnih formi ipretpostavki (pokreta), dok SSC simbolizuje njihovu praktinu sinergiju irealizaciju. Svetski savet crkava predstavlja institucionalnu formu afirmacijeEkumenskog pokreta, kako crkvenog, tako sve vie i meureligijskog dijaloga.

4. SVETSKI SAVET CRKAVA

Centralno mesto u dananjem Ekumenskom pokretu pripada Svetskomsavetu crkava (SSC), organizaciji univerzalnocrkvenog karaktera, koju sunakon Drugog svetskog rata osnovale protestantske i pravoslavne lanice.Savet je stvoren na osnovu odluka o ujedinjenju koje su pokreti ivot i rad iVera i poredak zajedniki usvojili na svojim Svetskim konferencijama uOksfordu 1937. i Utrehtu 1938. godine.30

Projekat pravila ili Statut SSC usvojen je na osnivakoj konferenciji uAmsterdamu u avgustu 1948. godine. Predstavljao je rezultat zajednikog radapredstavnika pomenuta dva pokreta.31 Na ovoj Skuptini uestvovali su ipredstavnici pomenutog Internacionalnog saveta misija, koji se netokasnije takoe integrisao u SSC. Na skupu je uestvovao 351 predstavnik iz147 crkava i veroispovesti, delegiranih iz 44 drave.32 U lanstvo organizacijetada su ule skoro sve Protestantske, Anglikanska i Starokatolika crkva,Grka, Kiparska, Carigradska i Aleksandrijska pravoslavna crkva, kao iRumunska misionarska episkopija iz Amerike.33 Na zasedanju je usvojena

Rezolucija kojom je SSC definisan kao bratstvo Crkava koje prihvatajuGospoda Isusa Hrista kao Boga i Spasitelja, sa osnovnim ciljem ostvarenjajedinstva kroz Boiju ljubav vezivanjem za Isusa Hrista.34 Ovakva naela su

30 U tom smislu rumunski teolog Jovan Brija koristi termin fuzija, srpski teologakovac objedinjavanje.

31 Jovan Majendorf, Pravoslavlje i ekumenizam, u:Pravoslavlje i ekumenizam, op. cit.,str. 146.

32 Ibidem.

33 Jovan Brija, Ekumenski pokret, u: Pravoslavlje i ekumenizam, op. cit., str. 3. Od195255. godine isto su uinile i antiohijska i amerika pravoslavna crkva.

34 The Toronto Statement (1950): The Church, the Churches, and the World Council ofChurches, Internet: http://www.orthodoxinfo.com/ecumenism/toronto_wcc.aspx,12/12/2006.


9/21

284


de facto podrazumevala puno potovanje principa crkvenog pluralizma iravnopravnu kohabitaciju lanica, uz ostavljanje otvoreng prostora zanjegovu izmenu i dopunu. U Rezoluciji je jasno naglaeno da SSC nije inikada ne sme postati Nadcrkva u smislu teolokog pojma Jedne SveteCrkve (Una Sancta Ecclesia), pri emu je svakoj i potencijalnoj laniciostavljena mogunost da aktivno uestvuje u radu organizacije bez obzira nato da li joj se priznaje, ili ona priznaje crkveni identitet i status ostalimlanicama.35 S druge strane, potvreno je i afirmisano univerzalno teolokonaelo o postojanju samo Jedne Crkve, iju Glavu predstavlja IsusHristos.36 U svemu SSC-u nije data nikakva nadzorna funkcija u smislu

prava meanja u unutranji ivot lanica.37

Oigledno je da ivotna koncepcijaSSCa poiva na veoma irokom i liberalnom shvatanju principa crkvenogpluralizma, uz takoe oigledne programske pretpostavke koje e uslovitiunutranju polarizaciju vrha i baze. Najznaajniji kohezioni inilac ipokretaku snagu organizacije predstavlja pokuaj irenja uticaja hrianskihideala u svetu (misionarska delatnost), u emu znaajnu strateku ulogu imaukljuivanje to veeg broja lanica u sastav organizacije.38 U njihovomodnosu se posebno insistira na meusobnoj solidarnosti.39 Krajnji cilj iishodite SSC-a ostaje ostvarenje hrianskog jedinstva, prekointerdisciplinarnih aktivnosti. Ovakav univerzalistiki cilj i pristup nunozahteva od manjinskih lanica spremnost na rtvovanje teolokog identiteta, ipostojanje kooperativnosti. Ekonomskim renikom govorei, sve lanice trebada imaju status deoniara koji e omoguiti uspeh korporacije.40

Ve na osnivakoj Skuptini u Amsterdamu su, meutim, dola do izraajabrojna razmimoilaenja u shvatanjima i pristupima lanica, ne samo uteolokoj, ve i politikoj, ekonomskoj i socijalnoj ravni. Pre svega, sutinskopitanje za SSC je bilo i ostalo pitanje crkvenog identiteta i utemeljenja, pri emuga je izuzetno komplikovano (sve ove godine i nemogue) definisati zbog togato nauka o Crkvi svake lanice ima po sutini ekskluzivistiki karakter. Zato je

preciznije i injenino utemeljenije rei da SSC ima pre crkveni znaaj nego

35 Ibidem, p. 3.

36 Ibidem, . 4.

37 Ibidem, pp. 56.

38 Ibidem, p. 7.

39 Ibidem.

40 Jovan Romanidis, Bogoslov u slubi Crkve u ekumenskom dijalogu, u:Pravoslavljei ekumenizam, op. cit., str. 165.


10/21

285


crkveni karakter.41 To uostalom potvruje i programska osnova na kojoj jenastao. Takoe, veinske protestantske lanice su od poetka poele da ukazujuna sutinski znaaj angaovanja SSCa u socijalnoj oblasti, to je uticalo narezervisanost pravoslavnih koji su prevashodno insistirali na teolokimkriterijumima dijaloga i saradnje. Takoe, poseban problem za manjinupravoslavnih predstavljala je primena principa veinskog donoenja odluka, iposledina marginalizacija njihovog uticaja.

Tendencije u razvoju SSC-a

Po znaaju svojih odluka izdvaja se Trea Generalna skuptina SSC-a u NjuDelhiju 1961. godine. Na njoj je dopunjena osnivaka Rezolucija izAmsterdama umetkom da bratske Crkve...pokuavaju zajedno da odgovorezajednikom prizivu u slavu Trojedinog Boga.42 Isticanjem posebneodgovornosti SSC-a u daljem razvoju oveanstva, zapravo je stvorenateorijska osnova i pretpostavka njenog tematskog i prostornog irenjaovlaenja. Procenjeno je da SSC treba aktivno da uestvuje u reavanju svihproblema koji nadilaze ue dravnopolitike interese. Smatralo se da etakvo usmerenje predstavljati samo doprinos ostvarenju osnovnogciljahrianskog jedinstva.43 U strategiji univerzalnog i interdisciplinarnogirenja uticaja SSC-a mogu se prepoznati i mnoge dodirne take saglobalistikouniverzalistikom ideologijom dananjice. Izmeu ostalog i iz teanalitike perspektive nesumnjivo treba posmatrati fenomen dananje crveneintegracije, u smislu oiglednog uzronoposledinog odnosa. Takoe,Skuptinu u Nju Delhiju je odlikovao i do tada najvei talas prijema novihlanica u SSC, posebno pravoslavnih: Jerusalimske, Ruske, Rumunske iPoljske crkve. U narednih nekoliko godina isto su uinile i Gruzijska (1962),Srpska (1965), ehoslovaka (1966) i Japanska pravoslavna crkva (1973).44

Oigledno strateko preusmeravanje aktivnosti SSCa inicirale suprotestantske lanice na etvrtoj konferenciji njegovog Odeljenja za veru iporedak u Montrealu 1963. godine. Uspele su da izglasaju stav po kome bi

41 Jovan Zizjulas, Samopoimanje pravoslavnih i njihovo uee u Ekumenskompokretu, u:Pravoslavlje i ekumenizam, op.cit str. 245.


43 Generalna skuptina hriana u Nju Delhiju, Glasnik Srpske Patrijarije, br. 2,Beograd, 1961, str. 8788.

44 Aleksandar akovac, Kratki pregled istorije razvoja Ekumenskog pokreta, op. cit., str. 9.


11/21

286


ekumenske aktivnosti organizacije trebalo da dobiju pre svega antropolokousmerenje, oliavajui ga sintagmama sa Crkve na oveanstvo i sa Boga naoveka.45 Prihvatila ga je etvrta Generalna skuptina SSC-a u Upsali 1968.

godine.46 Ako se imaju u vidu izvorna programska naela i ciljevi SSC-a, time jeu velikoj meri izmenjen i unifikovan smer razvoja organizacije, to je uslovilointenzivna unutranja razmimoilaenja, posebno protestantskih i pravoslavnihlanica. Tendencija njihove dalje polarizacije je bila posebno prisutna nazasedanjuPete Generalne skuptine u Najrobiju 1975. godine, uz uee preko2000 delegata. Povoda za to je bilo nekoliko. Pre svega, veinske protestantskelanice su prvi put otvoreno iskazale nameru da SSC-u u budunosti pripiu i

meunarodnopolitike nadlenosti i prerogative, u smislu aktivnog uea ureavanju globalnih politikih problema. Tako su na zasedanju usvojena i izdatabrojna Specijalna saoptenja politikog karaktera, poput procene situacije naSrednjem istoku i Istonom Timoru, u Jerusalimu i Angoli, o pitanju razoruanjai nuklearnih reaktora u Junoj Africi, znaaju Helsinkog sporazuma, stanjuljudskih prava u Latinskoj Americi, itd. Pravoslavne crkve su u tom kontekstuostale verne stavu da bi SSC, kao pre svega crkvena organizacija, u aktivnostimamorao da se dri prevashodno teoloke, pa tek u posledinom smislu i iredrutvenopolitike problematike. Od tada su unutar SSC-a zapravo stvorena dvatematski i metodoloki profilisana krila, s meunarodnopolitikim i teolokimstremljenjima.47 Referat Generalnog sekretara SSC-a Potera (Philippe Potter)podnet na Skuptini u Najrobiju, nedvosmisleno je ukazao na volju organizacijeda u budunosti postane aktivan subjekt u procesu reavanjameunarodnopolitikih problema.48

I ovom prilikom je do punog izraaja doao znaaj principa veinskogdonoenja odluka. Njegova primena je za posledicu imala potpunomarginalizovanje uticaja pravoslavnih. Oni nisu ostali nadglasani samo usluaju pitanja sticanja politikih prerogativa, ve i prilikom imenovanjapravoslavnih lanova za pojedine odbore. Primera radi, protestantski delegati sutada podrali imenovanje jednog mitropolita Carigradske patrijarije koji nijebio kandidat matine crkve, zbog ega je ona najavila da e preispitati svoje

45 Lukas Fisher,Foi et Constitution, par. 5,28, WCC, 1964; i Jean Meyendorff, Unitede lEgliseUnite de lHumanite, Louvain, 1971, Truth, 16/1971/3, p. 298.

46 Uppsala Speaks, WCC, Geneve, 1968; i David Jenkins (ed.), The Humanum Studies,19691976, WCC, 1975.


48 Radomir Raki, Peta skuptina otvorena molitvom,Pravoslavlje, br. 213, 1976, str. 25.


12/21

287


lanstvo u SSC-u.49 Praksa je ponovljena i u sluaju Ruske i Grke pravoslavnecrkve, ije su predloge odbacili protestantski delegati.50 Ovi dogaaji su samopotvrdili tezu o dubokoj krizi u unutranjim odnosima SSC-a, odnosnosupremaciji tiranije veine u odnosu na izvorni princip potovanja crkvenogpluralizma koji nije mogao da doe do izraaja.

Polazei od protestantskog naela i premise da su evangelizacija idrutvenopolitiki angaman jednaki dio hrianske dunosti, osnovano semoe konstatovati da je SSC vremenom sve vie sticao i odlikemeunarodnopolitikog pokreta.51 Bez obzira na to on ostaje univerzalnimeucrkveni forum za dijalog i saradnju. Ukoliko preivi sve izraeniju

unutranju polarizaciju, SSC bi mogao postati znaajniji inilac meunarodnihodnosa, pre svega u smislu uticaja na drutvenopolitiki ivot stotina milionahrianskih vernika u svetu. Znaaj te pretpostavke pre svega treba posmatratiiz ugla injenice vezane za globalnu tendenciju relativizacije etikih vrednosti,koju je uslovila sekularistikomaterijalistika potroaka civilizacija.Afirmacija hrianskih vrednosti putem SSC-a bi u tom kontekstu zaista moglapredstavljati kreativan i pozitivan doprinos.

Organizaciona struktura i principi funkcionisanja SSC-a

Svetski savet crkava je u pravom smislu rei politiki struktuiran. NjegovuGeneralnu skuptinu ine zvanini predstavnici crkava koje ove imenuju. Izredova Generalne skuptine biraju se lanovi Centralnog odbora, koji u SSC-uima ulogu slinu izvrnoj vlasti. Odbor upravlja ivotom i radom organizacije uskladu sa mandatom Generalne skuptine. Operativnu funkciju u izborunjegovog lanstva obavlja Odbor za naimenovanje, bez saglasnosti matinihcrkava. Centralni odbor potom bira lanove Izvrnog odbora, sa nadzornomfunkcijom u sprovoenju politike SSC-a. Konano, Izvrni odbor imenuje jednutreinu lanova svihKomisija SSC-a, drugu treinu bira Generalni sekretarijat,a treu slubenici i osoblje organizacije na osnovu smernica matinih crkava,koje takoe nisu obavezujue.52 Izborom Centralnog odbora prestajeneposredna kontrola ivota SSC-a od strane crkavalanica, ija se funkcija

49 Jovan Romanidis, Bogoslov u slubi Crkve u ekumenskom dijalogu, u:Pravoslavljei ekumenizam, op.cit, str. 167.

50 Ibidem.

51 Tomislav agiBuni, Ekumenski pokret i tokovi u suvremenom svijetu, op.cit str. 117.

52 Jovan Romanidis, Bogoslov u slubi Crkve u ekumenskom dijalogu, u:Pravoslavljei ekumenizam, op. cit., str. 163.


13/21

288


nakon toga svodi na pokretanje inicijativa i predloga. Rad Organizacije se odtada neposredno sprovodi kroz pomenute komisije i odbore, u emu ih nadziru ikontroliu Izvrni i Centralni odbor.53 Vidi se da je SSC u izvesnom smislu isupracrkvena univerzalistika organizacija.

Posebno mesto i znaaj u njegovom radu i danas zauzima Komisija(odeljenje) za veru i poredak, naslednik istoimenog pokreta s poetka 20. veka.Nastavila je da se bavi prouavanjem najznaajnijih teolokih pitanja, u funkcijiiznalaenja opteprihvaene formule kao osnove unapreenja teolokog dijalogalanica. Komisija rukovodi i koordinira aktivnosti uporedne analize razliitihhrianskih dogmi, iznosei konkretne teoloke predloge o daljim aktivnostima

lanica. U metodolokom smislu ona insistira na isticanju dogmatskih imenitelja,pokuavajui da razgranini bitne od nebitnih dogmatskih razlika. Dovodi udijalog one denominacije ije pozicije nisu previe udaljene. Primera radi, to sekrajem ezdesetih godina 20. veka odnosilo na Luteransku i Reformatsku, kao iPravoslavnu i Dohalkidonske crkve.54 Konkretno, Komisija priprema zajednikenedeljene molitve za jedinstvo hriana i predlae utvrivanje zajednikogdatuma praznovanja Uskrsa. Tokom decenija, u nekoliko navrata pokrenula je ipitanje sazivanja Opteg (Vaseljenskog) sabora svih hrianskih crkava, pouzoru na sabore nepodeljene Crkve iz prvog milenijuma.55 U radu su joj oduvek

uestvovali najeminentniji teolozi crkavalanica. U tom smislu, Pravoslavnucrkvu su predstavljali Georgije Florovski, Jovan Majendorf, grof BorisBobrinski, i mnogi drugi. Svetski savet crkava svoje aktivnosti na regionalnom ilokalnom nivou paralelno sprovodi i kroz Nacionalne odbore, koji imajuprevashodno operativni karakter. Svaki Nacionalni odbor predstavlja zasebnulanicu SSC-a, to za posledicu neretko ima i dupliranje lanstva pojedinihcrkava u organizaciji.56

Kada je u pitanju unutranji odnos snaga, vano je ponovo naglasiti daprotestantska veina nesmetano dominira u radu SSC-a, emu legitimitet i

legalitet daje poetna saglasnosti manjinskih lanica s principom veinskog

53 Ekumenski (svetski) savet crkava, 19. novembar 1963. godine, SIV, DokumentiSavezne komisije za verska pitanja, Arhiv Jugoslavije, Beograd, fond 144, fascikla 67,str. 14.

54 Radomir Raki, Patrijarh srpski German posetio centar SSC u enevi, GlasnikSrpske Patrijarije, 1969, str. 191192.

55 Ibidem.

56 Ekumenski (svetski) savet crkava, SIV, Domumenti Savezne komisije za verskapitanja, op. cit., str. 4.


14/21

289


donoenja odluka. Budui da je nije bilo naznaka da e se situacija u skorijevreme izmeniti, pravoslavne lanice su na zasedanju Sedme Generalne skuptineSSC-a u Kanberi 1991. godine zajedniki zatraile radikalno prestruktuiranjeprincipa funkcionisanja organizacije. Kao alternativu iznalaenju nove formeodnosa naznaile su mogunsot istupanja iz lanstva, ali tek na osnovu prethodnozajedniki donete odluke.57 Gruzijska pravoslavna crkva je, meutim,samostalno napustila SSC 1998. godine, to je izazvalo i unutarpravoslavnarazmimoilaenja, ali nije dovelo u pitanje pomenuti zajedniki nastup u raduorganizacije. Izvrni sekretar Komisije za veru i poredak Petar Bautenef (PeterBouteneff) izjavio je nakon zasedanja Osme Generalne skuptine SSC-a u

Harareu 1998. godine da delimian bojkot pravoslavnih predstavnika nijebitnije uticao na rad i odluivanje SSC-a.58 Konstatacija navodi na zakljuak daprotestantska veina nema nameru da znaajnije promeni kurs svog delovanja.

Svetski savet crkava se zbog svega danas suoava sa najozbiljnijom krizomsopstvenog identiteta, pa i izazovom opstanka. Iako svojevrsno protestantskoekumensko plemstvo uva svoju elitistiku poziciju i uticaj, jasno je da ebudunost SSCa umnogome zavisiti od njegove unutranje demokratizacije,ali i veeg stepena usaglaavanja lanica u teolokoj oblasti. Organizacija je dosada nesumnjivo ostvarila pozitivne rezultate, pre svega u pogledu zbliavanja

Zapadnih crkava i njihovog upoznavanja sa pozicijom Pravoslavne crkve. U tomsmislu, prisustvo pravoslavnih je za SSC znaajno jer utie na uravnoteavanjeodnosa teolokog i drutvenopolitikog inioca, uz dosledno insistiranje da biSSC trebao da ostane crkvena organizacija sa odreenim drutvenimkompetencijama. Takva pozicija ima poseban znaaj u globalnim, sve izraenijesekularistikim (ateistikim, agnostikim) i politikointegrativnim uslovima,koji dovode u pitanje crkveni karakter SSC-a.

5. KONFERENCIJA EVROPSKIH CRKAVA

Konferencija evropskih crkava (Conference of European Churches) jesteudruenje 126 Pravoslavnih, Protestantskih, Anglikanskih i Starokatolikihcrkava, zajedno sa 43 pridruene organizacije. Osnovana je 1959. godine na

57 Odraz sadanjeg stanja ekumenizmaNaa delegacija na skuptini SSC u Kanberi,Glasnik Srpske Patrijarije, 1991, str. 79.

58 From a Report of the Harare Assembly by Peter Bouteneff, Executive Secretary of theFaith and Order Commission of the World Council of Churches, in: The ThessalonikiSummit, May 1998, Internet, http:// www.orthodoxinfo.com/ecumenism/thessaloniki

_roc.aspx, 20/05/2007.


15/21

290


temeljima naela crkvenog pluralizma i ekumenizma, pre svega u funkcijipruanja zajednikog crkvenog doprinosa prevazilaenju istorijskih, kulturnih iekonomskih prepreka saradnji na evropskom kontinentu. Osnovni cilj KEC-atakoe predstavlja unapreenje jedinstva Crkva putem zajednikoghrianskog svedoenja evropskim narodima i institucijama.59

Oblasti delovanja i aktivnosti organizacije su u tematskom smislu veomaraznolike. Kao udruenje crkava ona tei pre svega unapreenju meucrkvenogdijaloga, u emu najznaajniju ulogu ima njenaKomisija Crkve u dijalogu. Onaumnogome predstavlja evropsku formu Komsije za veru i poredak SSC-a.lanice KEC-a su potpisale poznatu Ekumensku povelju (Charta Oecumenica)

u Strazburu krajem aprila 2001. godine, kojom su definisale okvir, zajednikekriterijume i smernice svog delovanja u funkciji unapreenja ekumenskesaradnje lanica u svim oblastima.60 U razdoblju zamaha politike integracijekontinenta poetkom devedesetih godina 20. veka, kao jedan od osnovnih ciljevaKEC je oznaio doprinos irenju uticaja hrianskih vrednosti (hristijanizacija) utakvom jednom procesu.61

Konferencija evropskih crkava, poput SSCa, takoe tei proirenjulanstva i uticaja. Ona se ujedinila s Evropskom ekumenskom komisijom oCrkvi i drutvu (EECCS) 1999. godine, nakon ega se njihova Zajednika

komisija bavi i socijalnim, ekonomskim i ekolokim pitanjima na evropskomkontinentu. Od tada, KEC je zauzeo stav da organizacija i sve lanice trebaaktivno da se ukljue u proces evropskih integracija. ak je iskazana i namerada organizacija vri etiki nadzor i kontrolu rada evropskih politikihinstitucija u odreenim tematskim oblastima. Tako se, primera radi, KECaktivno angaovao u razmatranju pitanja socijalnog i politikog poloaja ena imigranata u Evropi.62 S druge strane, zajedno sa Rimokatolikim savetomevropskih biskupskih konferencija (CCEE), organizacija se ozbiljnijepozabavila i pitanjem preciznijeg odreenja pojma evropskog identiteta,

posebno u kontekstu potrebe izgradnje i unapreenja odnosa sa Islamom, u

59 Conference of European Churches, Internet: http://www.ceckek.org/content/history.shtml, 09/02/2009.

60 Charta Oecumenica, Guidelines for the Growing Cooperation among the Churches inEuropeGlory be to the Father, and to the Son, and to the Holy Spirit, Internet:http://www.ceckek.org/content/history.shtml, 09/02/2009.

61 Conference of European Churches, Current Concerns, Internet: http://www.ceckek.org/content/history.shtml, 09/02/2009.

62 Ibidem.


16/21

291


funkciji ostvarenja suivota dve religije i njihovih vernika u zajednikojevropskoj kui.63

U skladu s Ustavom organizacije usvojenim 1964. godine, Skuptina KEC-ajeste najznaajniji subjekt u procesu donoenja i primene odluka.64Naelno sesastaje svakih est godina, ali se u to praksi deavalo ee. ine je predstavniciimenovani od strane crkavalanica, uz lanove Centralnog odbora koji imamandat da rukovodi aktivnostima KEC-a u razdoblju kada Skuptina nije uzasedanju.65 Predstavnici pridruenih organizacija sporadino prisustvujuzasedanjima Skuptine kaoposmatrai. Prve tri Skuptine KEC-a su odrane uNiborgu u Danskoj 1959, 1960. i 1962, a poslednje u Pragu 1992, Gracu 1997. i

Trondhajmu 2003. godine.66

U poreenju sa SSC-om, KEC poiva na gotovo istovetnim idejnoteorijskimpretpostavkama i ciljevima, uz slinu organizacionu strukturu. ini se da uodnosu na SSC ima jo oiglednije politike tenje i ciljeve, to se moe objasnitii prirodom trenutka u procesu evropskih integracija. KEC takoe predstavlja

forum za meucrkvenu saradnju i dijalog, ali, u odnosu na SSC, evropskog iregionalnog karaktera.

6. PARLAMENT SVETSKIH RELIGIJA

Ukoliko se pod ekumenizmom podrazumeva i meureligijski dijalog, za tapostoje sve izraenije tendencije, njegovu znaajnu institucionalnu formupredstavlja i Parlament svetskih religija. On po sveobuhvatnosti ciljeva,tematskih stremljenja i metoda njihovog ostvarenja nadilazi SSC. Svoje dvesednice Parlament je odrao u ikagu 1893. i 1993. godine. Poslednjoj suprisustvovali predstavnici gotovo svih svetskih religija.

Oni su se usaglasili oko tenje da raznobojne fragmente religija kaonebeskog svetla pokuaju da saberu u belu svetlost nebeske istine.67 Ciljovakve duhovnointegralistike koncepcije zapravo je predstavljao pokuaj

sintetizovanja etikih aspekata svetskih religija, u funkciji ostvarenja pre svegaglobalistikih pacifistikih ciljeva.68 Zarad toga je do krajnjih granica

63 Ibidem.64 l. 5.1 Ustava, u: Conference of European Churches, Current Concerns, op.cit.

65 l. 6.1., Ustava, op. cit.66 Conference of European Churches,List of Assemblies, Internet: http://www.ceckek.org/

content/assemblies.shtml, 09/02/2009.

67 Sava Janji,Ekumenizam i vreme apostasije, op. cit., str. 45.68 Ibidem, str. 47.


17/21

292


relativizovan znaaj svih poznatih oblika religijskoinstitucionalnih formi.Sutinu je predstavljao stav po kome duhovnost ne samo da nije neraskidivopovezana s dogmama, ve je ove upravo ograniavaju.69 Ovakav stepen iprimer religioznog relativizma i krajnjeg teolokog liberalizma (anarhizma)nisu poznavali ni teoloka teorija ni praksa. U svemu nije upotrebljavan ak nitermin Bog, budui da predstavnici brojnih religija nisu mogli da se usaglaseoko sadraja njegovog pojma.

Zavrnim dokumentom sa skupa afirmisan je pokuaj stvaranja jedne noveglobalne etike (Global Ethics) i utemeljenja univerzalnih moralnihkriterijuma, kao osnove prevazilaenja prepeka i voenja kreativnog dijaloga

svetskih religija. Kao inioce univerzalne etike dokument je definisaonenasilje, socijalnu pravdu, ekumenizam, pluralizam, feminizam, politika iljudska prava, uz insistiranje na ukidanju svih socijalnih, ekonomskih i polnihoblika diskriminacije u svetu. Da bi se ostvarili pomenuti ciljevi, trebalo jeizvriti i transformaciju savesti, odnosno brisanje istorijskih primerameureligijskih sukoba, fanatizma i mrnje iz glava ljudi. U tom procesumoralnog preobraaja sveta znaajna uloga data je i globalnom hrianstvu.70

Cela koncepcija, uz pozitivne aspekte, ima i pojedine psihosomatske odrednice.Skup je ostao zapamen po pokuaju afirmacije i utemeljenja jednog

potpuno novog modela meureligijskih odnosa u svetu, koji bi poivao napotpunom religijskom (dogmatskom i institucionalnom) relativizmu,sinkretizmu i unifikovanom svoenju religijskog na etiko. Meutim, veliko jepitanje da li bilo kakav oblik unifikacije religioznih razliitosti moe imatipacifistike posledice? Verovatnije je da bi se moglo desiti upravo suprotno.

7. ZAKLJUAK

Ekumenizam podrazumeva ideju, doktrinu i pokret usmeren ka ostvarenjuproklamovanog cilja ujedinjena hrianskih crkava. U dananjem smislu rei,

ima pre svega misionarskozapadnjaki karakter, i interdisciplinarnu, baremteoloku, socioloku (socijalnu) i politikoloku odrednicu. Iako pojam dobijasve horizontalniji sadraj, njegovu sredinju taku ipak predstavlja teolokidijalog. Ekumenizam treba razlikovati od slinih pojmova, poput tolerancije,interkonfesionalizma, crkvenog pluralizma i meureligijskog dijaloga. Buduida promovie meucrkvenu i posredno meureligijsku koegzisteniciju, dijalog

69 Ibidem, str. 48.

70 Ibidem, str. 48.


18/21

293


i saradnju, nosi potencijal znaajnog instrumenta prevencije drutvenih ipolitikih sukoba, kao i prevazilaenja njihovih posledica.

Najznaajnije institucionalne forme ekumenizma danas predstavljajuSvetski savet crkava (SSC) i Konferencija evropskih crkava (KEC). U iremsmislu rei, to se odnosi i na Parlament svetskih religija. Svetski savet crkavajeste univerzalni meucrkveni forum za dijalog i saradnju, koji poiva naprincipu ravnopravne kohabitacije lanica. Ne poseduje jasan crkveni identitet,pri emu ga odlikuju interdisciplinarne aktivnosti, izraena unutranjapolarizacija protestantskih i pravoslavnih lanica, i pojedine karakteristikemeunarodnopolitikog pokreta. Njegova duboka kriza moe biti prevladana

samo iznalaenjem nove forme unutranjih odnosa, dok bi alternativupredstavljalo istupanje pravoslavnih iz lanstva. Po ciljevima i metodama,veoma slinu organizaciju predstavlja Konferencija evropskih crkava, kaoorganizacija evropskog karaktera. S druge strane, Parlament svetskih religijapre svega tei utemeljenju i globalnoj primeni univerzalnih etikih naela,kao rezultata sintetizovanja etikih aspekata svetskih religija, a u funkcijiostvarenja pacifistikih ciljeva.

LITERATURA

1. Arsenjev, Nikolaj, Pokret ka jedinstvu hrianskih crkava, u: Pravoslavlje iekumenizam, Aleksandar akovac (prir.), Hrianski kulturni centar, Beograd,2005, str. 7989.

2. BakiHayden, Milica, O mogunostima za dijalog razliitih religija, u:Interreligijski dijalog kao vid pomirenja u Jugoistonoj Evropi, VukomanoviMilan, Vuini Marinko (prir.), BO, Beograd, 2001, str. 193199.

3. Berajev, Nikolaj, O fanatizmu, ortodoksiji i istini, Internet: http://www.verujem.org/filosofija/savremena/berdjajev_fanatizam.htm, 23/11/2006.

4. Berajev, Nikolaj, Vaseljenskost i konfesionalizam, u: Pravoslavlje i

ekumenizam, Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 103119.5. Boisset, Jean,Protestantizamkratka povijest, Kranska sadanjost, Zagreb, 1985.

6. Boovi, R. Ratko, Uspostavljanje dijaloga na razlikama, u: Interreligijskidijalog kao vid pomirenja u Jugoistonoj Evropi, Vukomanovi Milan, VuiniMarinko (prir.), Beograd, BO, 2001, str. 128133.

7. ebi, Petar, Ekumenizam i vjerska tolerancija u Jugoslaviji, NIRO Mladost,Beograd, 1988.

8. Dugandija, Nikola, Granice dijaloga, u: Veraznanjemir, Centar zaistraivanje religije BOa, Beograd, 2005, str. 1827.


19/21

294


9. akovac, Aleksandar, Kratki pregled istorije razvoja Ekumenskog pokreta,

Internet: http://www.verujem.org/teologija/djakovac_istorija.htm, 10/08/2006.10. orevi, Jelena, Interreligijski dijalog i svakodnevni ivot, u: Interreligijski

dijalog kao vid pomirenja u Jugoistonoj Evropi, Vukomanovi Milan, VuiniMarinko (prir.), BO, Beograd, 2001, str. 199204.

11. Florovski, Georgije, O granicama Crkve, u: Pravoslavlje i ekumenizam,Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 89103.

12. Janaras, Hristo, Ka jednom novom ekumenizmuProblem jedinstva danas, u:Pravoslavlje i ekumenizam, Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str.263267.

13. Janji, Sava,Ekumenizam i vreme apostasije, Sveti knez Lazar, Prizren, 1995.14. Kartaev, Anton, Ujedinjenje crkava u svetlu istorije, u: Pravoslavlje i

ekumenizam, Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 4379.15. Majendorf, Jovan, Pravoslavlje i ekumenizam, u: Pravoslavlje i ekumenizam,

Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 143157.16. Mandzaridis, I. Georgije, Sociologija hrianstva, Hrianski kulturni centar,

Beograd, 2004.17. Mercier, Jacques,Povijest Vatikana, Barbat, Zagreb, 2001.18. Meyendorff, Jean, Unite de lEgliseUnite de lHumanite, The Thruth, Louvain,

16/1971/3, pp. 289301.19. Mila, Nikodim, Slavenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavlja, SinodSPC, Beograd, 1985.

20. Pfeifer, Jakob, Ekumenizammeucrkvenomeureligijsko razumjevanje i(ili)svjetska globalizacija, u: Religije Balkana: susreti i proimanja, VukomanoviMilan, Vuini Marinko (prir.), BO, Beograd, 2001, str. 5460.

21. Raki, Radomir, Patrijarh srpski German posetio centar SSC u enevi, GlasnikSrpske Patrijarije, 1969, str. 191192.

22. Raki, Radomir, Ekumenizam, u: Enciklopedija politike kulture, Savremenaadmninistracija, Beograd, 1993, str. 6791.

23. Raki, Radomir, Peta skuptina otvorena molitvom,Pravoslavlje, br. 213, 1976,str. 1725.

24. agiBuni, Tomislav, Ekumenski pokret i tokovi u suvremenom svijetu,Pravoslavna misao, 1979, str. 2943.

25. unji, uro, Prepreke na putu razumevanja, poverenja i pomirenja, u:Veraznanjemir, Centar za istraivanje religije BOa, Beograd, 2005, str. 103111.

26. unji, uro, Verski dijalog i tolerancijadrama razumevanja, u: ReligijeBalkanasusreti i proimanja, Vukomanovi Milan, Vuini Marko (prir.), BO,Beograd, 2001, str. 1736.


20/21

295


27. unji, uro, Znaenje i znaaj dijaloga, u: 2000 godina Hrianstvaistorija,

kultura, duhovnost, Despotovac, 2001, str. 25125628. The Humanum Studies 19691976, David Jenkins (ed.), WCC, Geneve, 1975.29. The Toronto Statement (1950): The Church, the Churches, and the World Council

of Churches, Internet: http:// www.orthodoxinfo.com/ecumenism/toronto_wcc.aspx, 12/12/2006.

30. Theological Dictionary of the New Testament, Vol. V, Gerhard Friedrich (edit.),WM. B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids, Michigan, 1967.

31. Vukomanovi, Milan, Religion, Conflict, Reconciliation, u: Interreligijskidijalog kao vid pomirenja u Jugoistonoj Evropi, Vukomanovi Milan, Vuini

Marinko (prir.), BO, Beograd, 2001, str. 2228.32. Vukomanovi, ilan, Sveto i mnotvoizazovi religijskog pluralizma, igoja,Beograd, 2001.

33. Zizjulas, Jovan, Jedan jedinstveni izvorSamopoimanje pravoslavnih i njihovouee u Ekumenskom pokretu, u: Pravoslavlje i ekumenizam, Hrianskikulturni centar, Beograd, 2005, str. 227247.

34. ivojinovi, R. Dragoljub, Ekumenizam: pokret za ujedinjenje crkava u Evropidvadesetog veka, Bratstvo, Vol. V, drutvo Sveti Sava, Beograd, 2001, str.81103.

35. Dekret Unitatis Redintegratio, u: Dokumenti Drugog vatikanskog koncila,Kranska sadanjost, Zagreb, 1970.

36. Ekumenizam, u: Enciklopedija Pravoslavlja, knjiga prva Z, Savremenaadministracija, Beograd, 2002, str. 171195.

37. Ekumenski (svetski) savet Crkava, 19. novembar 1963, SIV, Dokumenti Saveznekomisije za verska pitanja, Arhiv Jugoslavije, fond 144, fascikla 67, str. 14.

38. Generalna skuptina hriana u Nju Delhiju, Glasnik Srpske Patrijarije, br. 2,Beograd, str. 8788.

39. Osnovni principi odnosa Ruske pravoslavne crkve prema inosavljuPrilogIstorija i karakteristika teolokih dijaloga sa inosavljem, u: Pravoslavlje i

ekumenizam, Hrianski kulturni centar, Beograd, 2005, str. 945.40. Charta Oecumenica, Guidelines for the Growing Cooperation among the

Churches in EuropeGlory be to the Father, and to the Son, and to the Holy Spirit,Internet: http://www.cec-kek.org/content/charta.shtml, 09/02/2009.

41. Conference of European Churches, Internet: http:// www.ceckek.org/content/history.shtml, 09/02/2009.


21/21

296


Dr. Marko NIKOLI and Petar PETKOVI

INSTITUTIONAL FORMS OF CONTEMPORARY

ECUMENICAL DIALOGUE

ABSTRACT

The article deals with ecumenism and the most important examples of itsinstitutionalisation. It is stated that ecumenism implies the doctrine (idea), universalinterchurch movement and the proclaimed goal of achieving Christian unity. Itpossesses at least theological, sociological and political determinants. The WorldCouncil of Churches is a universal interchurch forum for dialogue and cooperation

that lacks clear ecclesiological identity. However, it is getting the characteristics of atypical international political movement. The Conference of European Churches is asimilar European organization. The Parliament of World Religions tends to found andpromote global ethics in order to accomplish pacifistic goals in the world.Key words: Ecumenism, ecumenical movement, World Council of Churches,Conference of European Churches, Parliament of World Religions.

Documents

Institucionalne Forme Savremenog Ekumenskog Dijaloga