INJINERUEK BIOLOGIANJARRIAK DITUZTE BEGIAK

Charles Kingdon eta Sean Newcombe*

Bioteknologi industriakbadaki zientziaz etagoimailako finantzez, bainaoraindik marketing-ari etaproduktuaren diseinuariheldu beharra dauka.Inbertsoreak urduritzen aridira.

Bioteknologia geroeta irudi ilunagoa ari dahartzen munduko mer-katu finantzarioetan.Duela hiruzpalau urte in-bertsoreek uste zutenbioteknologian sakonkisartutako edozein enpre-sa beren diruarentzat le-ku egokia zela. Orain ezda horrelakorik. Akzio-dunek beren inbertsioakzenbait enpresatan etalankidetzatan mantendubadituzte ere, atsekabe-hotsak eta etsipena haz-ten dira industri arloasko merkatal helburuaklortzean hutsegiten ariden heinean. Arrazoiak,bioteknologia bera beza-laxe, konplexuak dira.

Izan ere, bioteknolo-gia industriaren aban-goardian lanean dihar-duten teknologia berrie-tan eta hauen garapena-ren abiaburu diren bizi-tzaren zientzia helduennahastea da. Oraindaino

Zergatik dago gaixoarenbizitza arriskuan

(ezkerrean)?Diagnostiko-tresna

berriek, hala nolaparazetamolaren

sentsore-prototipo honekbezala (goian),

lagunduko diotemedikuari erabakitzen.

Sentsore haubioteknologi industriakjadanik erdietsia duen

biologi, elektronika- etamarketing-nahastearrakastatsu baten

ondorio da.

* Euskaratzailea: Andoni Sagarna. Jokin Zaitegi Saria 1988.

industriak ez du merkatu berririk sor-tu (bioteknologilariei prozesurakoekipamendua saltzen dieten zerbitzu-industrientzat salbu). Ostera,enpresek laborantza, sanitatea eta ja-narigintza bezalako merkatu tradi-zionaletarako produktuak eta zerbi-tzuak ekoizteko aplikatu dute biotek-nologia.

Teknologia desberdin hauek ga-rapen-fase desberdinetan aurkitzendira hemendik urte batzuetara pro-duktu berriak erdiesteko. Diagnos-tiko-kitak, hala nola haur-dunaldi-testak egitekoak,injinerutza genetikoarenedo antigorputz monoklo-nalen beharra dutenak, sal-gai daude dagoeneko. Kithauek arruntago bihurtukodira datozen urtetan medi-kuntzako eta albaiterotzakokirurgietan. Beste produktubatzuek badituzte gizakia-ren hazkuntza-hormona etabiosentsoreak, materialbiokimiko jakin batekikosentikorra den gainazaladutenak eta elektronika-moduren bat materialarenpresentzia hautemateko.Laborategi asko, Oxford-etik hurbil dagoen GeneticsInternational eta Cam-bridge Life Sciences beza-lako enpresetan, biosentso-reez ari dira lanean. Sen-tsore horien xedea sanita-tean eta prozesu industria-len kontrolean egongo da.Gailu sofistikatuagoak,proteinaz edo polimero or-ganikoz eginiko zirkuituelektronikoak (biochip-ak)esate baterako, ez bide diramerkaturatuko hamar urtebaino lehen (New Scientist,1987ko urtarrilaren 20a, 44or.).

Gure ustetan biotekno-logi industriarekiko merka-tu finantzarioetako deskon-t e n t a m e n d u aMendebaldeko fenomenoa da.Japoniarrak igurikorragoak dira(ikus 58. or.ko atala). Faktore askok

eragin dute bioteknologianoinarritutako produktu berrienetorreraren atzerapena. Atzerapen

Janaritan bakterioakdetektatzeko biosentsorebat (ezkerrean).Bakterioek adenosinatrifosfatoa (ATP) ekoiztendute. Lagin bateko ATPakgainazal garden bateanjarritako luziferasaderitzon ipurtargienentzima batekinerreakzionatzen du etaargia sortzen. Bestebiosentsore-mota batzukere erreakzio biokimikobaten ekoizpenaatzematen duten zirkuituelektronikotan oinarritzendira. Problema da nolafuntzionarazi behar direnbiokimika eta elektronikaera egokian elkarrekin(behean) eta noladiseinatu behar direnbiosentsoreakfabrikaziorako (goian).

horien arrazoiak atzera be-giratuz gero argiak direnarren, aurrikusten gaitzakziren finantzarientzat etabiologoentzat duela bosturte. Ikerketa- eta garapen-prozesuak bioteknologianbeste teknologia batzuetan(hala nola, erdieroalezkoosagaietan edo mikropro-zesadoretan oinarritutakoproduktuetan) baino luzea-goak izan dira. Ikerketa etagarapena bioteknologianluzea da honek suposatzendituen problema teknikoakera askotakoak eta konple-xuak direlako.

Laborategiko proble-mak ebatzita badaude ere,produktu bat sortzeko behardiren teknologien konbina-zioak etsi erazi egiten dituenpresa txikiak (ikus 59.or.ko taula).

Biosentsoreak hautatuditugu produktu berriek es-katzen duten itxarote lu-zearen adibide bezala (NewScientist, 1986ko otsaila-ren 13a, 38. or.). Biosen-tsoreak dirateke jende as-

korentzat bioteknologian oinarritu-tako produktuekiko zuzeneko lehenesperientzia. Ontzi egokitan jarririk,

Biologi negozioa bere merkatuekin burruka egiteko prestatzen ari da.

Bioteknologiaren industriaren izaera dexente aldatzenda bere hiru merkatu nagusietan: Britainia Haundian etaEuropan, EEBBetan eta Japonian. Merkatu bakoitzak era-gin desberdina du industriak duen berrikuntzaren ikus-pegian.

EEBBek dute ongien garatutako merkatua hiruen ar-tean, bioteknologian espezializatutako 200 enpresatik goradituelarik. Hala ere, nekeak, erosketek, bateratzeek etalankidetzek kopuru hau 20tik 30era murriztuko dutela 1990.urteen hamarkadarako aurrikusten dute merkatu-analistek.EEBBetan enpresek enpresari independenteek kudeatuakizateko joera dute. Normalean merkatu espezializatuei pro-duktuak eta zerbitzuak eskaintzen dizkieten enpresa txikiakdira. Enpresa txiki hauetako bat komertzialki arrakastatsuaden bezain laster enpresa handiak bertan inbertitzeko edohaiek erosteko prest agertzen dira. 1985ean, sanitaterakoproduktu-sail bat hornitzen duen Bristol-Myers-ek GeneticSystem erosi zuen. Iaz, Fli Lilly Hybitech-en jabe egin zen.Oraintsu, Eastman Kodak-´ek lankidetza batean parte hartudu, eritasun infekziosoak eta minbizia diagnostikatzekotresnak garatzeko 10 milioi dolar Cetus-en inbertituz.

Enpresari independente gutxi batzuk ari dira biotekno-logi arloan I+Gean Japonian. EEBBetan ez bezala, Ja-ponian bioteknologi industria janarigintzan eta kimikan aridiren enpresa handiek kontrolatuta dago nagusiki. (NewScientist, 1986ko irailaren 4ekoa, 38. or).

Enpresa hasiberrien sostengu izango diren merkatu es-pezializatuen bila ibili ordez, bioteknologiaren ikuspegijaponiarrak laborantza, hartzidura, botikagintza eta sanita-tea bezalako sektoretan epe luzeko ikerketa eta garapenaegitera jotzen du.

Tokioko Kirin garagardo-fabrikak eta Mitsubishi indus-tria kimikoak, esate baterako, bakoitzak 100 pertsona bainogehiago ditu bioteknologian ikerketa egiten. Hitachi bio-chip-ak garatzeko ikerketa-institutu bat eratzen saiatzendihardu. 1988rako 200 enplegatu edukitzeko asmoa du.Eraikuntzarako Ministraritza japoniarra 30 bilioi yen (150milioi libera esterlina inguru) gastatzen ari da 5 urtetanzehar bioteknologia biosentsoretan eta hondakin-uren pro-zesaketan aplikatzeko proiektu batean.

Japonian enpresa kimiko handien baltzu bat 30 bilioi yengastatzen ari da Proteinen Injinerutzarako Ikerketa-Institu-tuan. ICI da partaidetako bat. Institutuak prozesu biokimi-koak kontrolatzeko eta jagoteko teknika informatikoak iker-tuko ditu. Nazioarteko Merkatalgorako eta IndustriarakoMinistraritzak honelako lankidetza asko antolatu ditu epeluzerako ikerketa eta garapenaren barnean; Mendebaldeanondorio geldiezinak izango dituztenak, bereziki erdiero-aleen industrian. Cocktail industrial honi japoniarrek eran-tsitako osagai berriagoak marketing-akordioak, atzerrikoenpresekin batera egingo dituzten salmentarako eta fa-brikaziorako abenturak dira. Hitzarmenik berrienetan auto-mobil-fabrikatzaileek parte hartuko dute baina beste ba-tzuetan Kirin eta Californiako Amgen edo Mitsubishi etaGenentech daude.

Britainia Haundian bioteknologi enpresa asko azken 5urteotan abiatu dira. Arrisku-kapital handiak bereganatudituzte, hamar urte hauetan erdieroaleen teknologia ustia-tzen duten antzeko enpresek, esate baterako, bainogarapen-etapa goiztiarragotan.

Bi arrazoi nagusi daude diferentzia hau izan dadin.Lehenengoa, unibertsitariek, unibertsitateetako eta ikerke-ta-institutuetako murriztapenek izuturik, beren kabuz ne-gozioari ekiteko prestatutako enpresarien kopurua puztueraztea.

Bigarrena, enpresa amerikano batzuen arrakasta es-pektakularrak abenturazko kapitalistak liluratzea eta pro-duktu berrien etapa goiztiarrean inbertitzera erakartzea.Genentech-ek, esate baterako, hamarkada batean 25 biderhandiago egin du bere balioa, Lubrizol, bere inbertsorerikhandiena gustora utziz.

Inbertsio handi koordinatuak Britainia Haundian ezdira EEBBetan eta Japonian bezainbatekoak. Merkatalgo-eta Industri departamentuak duela gutxi milioi bat liberaesterlinako dirulaguntza eman die Goverment Chemist-en

laborategiari eta Kent-eko Unibertsitateari Biotrans eratzeko.Mikroorganismoek eta entzimek substantzia bat nola trans-formatzen duten beste bat ekoizteko ikertuko du enpresa honek.Departamentuak beste 3 milioi libera inbertitu ditu landareeninjinerutza genetikoaren arloan lankidetzazko ikerketa-pro-grama batean. Programa honetan 11 enpresa parte hartzen aridira, hauen artean Royal Dutch Shell, Unilever eta Ciba-Geigy. The Medical Research Council, Amersham Interna-tional eta Thorn EMI-k lankidetzazko hirugarren abenturariekin diote, milioi bat liberarekin, biosentsore klinikoak gara-tzeko.

Produktuak lehenbailehen ikusteko amerikanoen gogoare-kin eta Japoniaren bere fabrikazio-ahalmena ustiatzeko epeluzerako ikuspegiarekin kontrastean, Europan ez da joeraerkiderik ikusten bioteknologi industrian. Britainia Haundia,ohi bezala, ideien, berrikuntza teknikoaren eta ikerketa onareniturri oparoa da; ustiapen arrakastatsutan basamortua erebada ordea. Hala ere, lankidetzak eta elkarrekin ekindakoabenturek enpresa esperantzagarri gutxi batzuk sortu dituzte:Boots, Celltech eta Agricultural Genetics Company dirateke

ezagunenak. Abentura-kapitaleko talde asko, Rothschildeta Grand Metropolitan beraien artean, bioteknologianzentratu dira Britainia Haundian. Enpresa handiek nego-zio-arlo berritan egindako inbertsioa, enpresa-abenturaizenaz ezagutzen dena, gero eta diru-iturri handiago dabioteknologi enpresa berrientzat EEBBetan eta Japonian.Enpresa-abenturak ugaritzen ari dira Britainia Haundianeta Europan. EEBBetako adibideen artean Lubrizol-ek Ge-nentech-ez eta Monsanto baltzuak Biogen-ez duten interesaageri dira. Bai Lubrizol-ek eta bai Monsanto-k partaidetzaminoritarioak dituzte beste bioteknologi enpresa txikiaskotan.

Bioteknologi negozioak munduan zehar duen egituranbi merkatal filosofia ezagun nabarmentzen dira. Japoniaostera ere inbertsio handiak egiten ari da bere fabrikazio-indarra epe luzera ustiatzeko asmoz. Amerikanoen etaEuroparren ikuspegia, inbertsioen mailak eta industriarenfama eskasak adierazten duenez behintzat, laster diruaegingo duten enpresak sortuko direla espero izatean datza.

kontrol- eta jagoletza-maila sofis-tikatuak ekarriko dizkiete, bai indus-tria berriei, bai janari-prozesaketan,garagardogintzan eta botikagintzandiharduten bezero tradizionalei. Sen-tsore hauen sentikortasunak etaerreakzio espezifikoak (orain artelaborategietan soilik egiten ziren testmedikoak adibidez) egitea ahalbide-tuko diete.

Medikuek eta gaixoek behar di-tuzte biosentsoreak. Kasu askotan,tresna hauek egiteko teknologia askierraza da. Biosentsoreen eskala han-diko produkzioa oztopoa bada ere, ezda gainditu ezinezko hesia. Sarritantresna horiek ez daude irispidean,diagnosian duten zereginari buruzkouste okerrak daudelako. Enpresa as-kok biosentsoreek ohizko saiakun-tza-sistemen doitasuna, sentikortasu-na eta zehaztasuna lortu eta are

gainditu egin behar dituztela eta gai-nera erosleari abiadura, erraztasuneta sendotasun handiagoak eskainibehar dizkietela uste dute. Hortaz,biosentsore mediko orok laborategikliniko baten emaitza berberak lortu-ko dituela espero da, erantzuna se-gundo batzuetan emango duela, es-perientziarik gabeko pertsonalak era-biltzeko bezain sinplea izango delaeta konpetentziaren produktuakbaino merkeagoa izango dela. Bio-sentsoreak garatzeko interesa izanduten enpresa asko helburu hauekdenak lortzeko ahaleginak egiten aridira eta eskuarki porrot egiten dute.

Biosentsoreen abagunerik bikai-nena medikuntzan —diagnostikolasterrak egiteko eta gaixoen osasunajagotzeko tresna bezala— laborate-gitik at dago. Internistek eta anbula-tegiek tresna merke eta eragingarria

nahiago dute zenbakizko datu zeha-tzen iturri bat baino, zeren emergen-tziako diagnostiko bat informazio-espektro zabal baten pentsutan baitdago.

Adibidez, odolean glukosa-mailaaltuak detektatzen dituen biosentsorebatek lagun lezake diabetea diag-nostikatzen edo anima lezake dia-betiko bat bere asaldura kontrolpeanmantentzera. Zehaztasun handia etadoitasuna baino garrantzitsuagoa dadiabetikoak osasuna kontrolatzekobiosentsore merke, fidagarri etasendoa eskura edukitzea. Merkatalgarapena izaten ari diren biosentsoreasko diabetea detektatzeko edokontrolatzeko dira. Laborategiklinikoek eskuarki neurtzen dituztenodoleko beste substantzia batzuekikosentikorrak diren biosentsoreak,laster agertuko dira. Baina lehendik

Britainia Haundian garatuaEEBBetan saltzeko: odoleko

azukre-mailak neurtzekobiosentsore berri bat.

tasun- eta fidagarritasun-famarik ezedukitzean datza arazoa.

Industrian, mundu medikoan be-zalaxe, biosentsoreek gaizki funtzio-natuko dutela espero dute eta baztertuegiten dituzte ongi funtzionatzen ezdutenean. Adibidez, biosentsoreasko ez daude irakurketak etengabeegiteko diseinatuta eta ez dute har-tzigailu batean lurrinezko esteriliza-zioa jasango. Egokiagoak dira pro-dukzio–linea batean lagin erregula-rrak analizatzen iharduteko, prozesubiologiko batean hau jarraian jago-nez lan egiteko baino. Arazoa ez dahartzigailu baten barruan bizitzakirauteko biosentsore espezifiko batbilakatzea. Hartzigailutik denbora ja-kinetan lagin bat hartu eta lagina,forma esteril egokian, biotsentsoreariaurkeztuko dion ekipo automati-koaren beharra dago. Laborategieklaginketa aseptikoak maiz egiten di-tuztenez, prozesua automatizatzeakez luke apostu gaindiezina izanbehar.

Biorreaktoreak batetik kanpokomodulu bateko biosentsore batek ezluke beroaren bidezko esterilizazioajasan beharrik. Injineruek kalibra etakonpon lezakete horrela biosentsoreasaiakuntza artean. Hartzigailutikkanpoko biosentsoreen kontrakobeste argudio nagusia hauxe da: lagi-nak ez-adierazgarri bilaka daitez-keela analisirako bidean. Hau ere in-jinerutza-arazo bat da. Lagin-fluxujarrai bat biosentsoreen aurretik pa-satzera igortzen saiatutakoan jazotenda nagusiki. Industrian batezbestekoprozesu biologikoa hain geldiro ger-tatzen da, non kontrolerako ordu-betero irakurketa bat egitea nahikoaeta gehiegi bait da. Hau oso egokia da4 edo 8 ordutik behin laginak hartze-ko ohizko praktikarekin konparatuzgero. Sarritan 24 orduko atzerapenaizaten da laborategi batek lagina ana-lizatzeko beta izan dezan arte.

Marketing-az eta diseinuaz gain,osasun-zerbitzutarako edo laboran-tzarako produktuek erregulazio-kon-trolen emendiozko oztopoa gainditubehar dute. Edozein produktu berriarrakastaz garatzeak berrikuntza

Diseina ezazu zeure biosentsorea

Problema Ezagutza

Eskaria Marketing-aBiokatalizadorea Disoluzioen kimika

InmunokimikaBiokimikaMikrobiologia

Transduktorea Proteinen kimikaPolimeroen kimikaKimika organikoaElektrokimikaOptika eta elektrooptika

Datuen manipulazioa Elektronika analogikoaeta prozesuen kontrola Softwarea

Elektronika digitalaDiseinu mekanikoa

Prototipoen produkzioa MaterialakDinamika, analisi termikoa,fluidoena eta tentsio mekanikoenaErgonomia eta diseinu industrialaProdukzio-injinerutza

dauden zerbitzuek betetzen dituztenzereginetarako biosentsoreenbeharra mugatua da. Hau batez ereospitale handietan da egia, nonzenbait profesionalek aldarrikatzenbait du bertako laborategiek gaixoenongizatea hobetu beharko luketela.Ospitale handietako laborategiakdeszentralizatzeko ahalegina hobe li-tzateke espezimenen bilketa hobe-tzen, saiakuntzetako datuak emateabaztertzen eta errakuntzen propor-tzioa gutxitzen egingo balitz.

Kirurgian biosentsoreek odola-ren analisi arruntak burutzen bete-tzen dute beren zeregina. Arlo horre-tako diagnostikatzaileak hipotiroi-dismoa duten zaharrak bereizteko,alkoholarekiko menpekotasunaadierazten duten substantzia kimi-koak neurtzeko, bihotzeko eta biri-ketako eritasun kronikoen probakegiteko, estreptokokozko eztarrikoinfekzioak diagnostikatzeko eta aba-rretarako tresnen behar handia du.Zientzilariek hobe lukete merkatupotentzialen premia hasegabe hauekaztertuko balituzte existitzen direnlaborategi zentralekin lehian jarribeharreko tresnetan zentratu baino.

Bioteknologiak antzeko marke-ting-problema batekin egiten du topo

industrian. Prozesu biologikoaktanga handietan egiten den hartzidu-ratik eta likidoak katalizatzaile bio-logikotan zehar pasatzetik, animaliedo landare-zelulak kopuru handitanhazteraino doaz. Parametro askokdute eragina horrelako prozesuenerrendimenduan, zuzenean haietakogutxi batzuk neur daitezkeelarik.Horren ondorioz, prozesu askokontrolik gabe gertatzen dira,azidotasuna, tenperatura edo beharbada oxigeno disolbatua neurtzekolaginketa sinpleak salbu.

Gehiena aurreratu diren kontro-lek, hautespen genetikoz ekoiztutakomaterial hobetuekin batera, handituegin behar lukete prozesuaren erren-dimendua eta murriztu loteen artekodiferentziak. Prozesu biologiko as-korentzat eredu matematikoak faltaizateak oztopatu egiten du kontrolhobeen garapena. Ereduak, bestalde,ez dira hobetuko prozesuak jagotekoeta zelulek beren inguruneko alda-ketei nola erantzuten dieten neurtze-ko bitarteko hobeen laguntzarik ga-be.

Oro har, industriak neurri hauekegiteko biosentsoreak aski sentiko-rrak, hausteskorrak eta lasterrak di-rela uste du. Biosentsoreek sendo-

aktiboki mantentzeko prestatuadagoen enpresa bat ere behar du.Eskuarki honek zera esan nahi du:gerentziak baduela borondatea hasi-kinetan dauden teknologiak produk-tu berriak posible egingo dituztenmailaraino garatzen dirua gastatze-ko.

Negozioak, teknologia berrietanlan egitearekin batera, produktuberrientzako erosleak lantzea erebeharrezkoa du.

Teknologiak eta merkatuak al-diberean garatzea berrikuntzarenparte inportantea da: edozein oreka-faltak kalte egingo dio produktu berribaten arrakastari. Erreakziozkomotoreen saiakuntza ez-birrintzai-letan merkatal aplikazioa aurkitzeko20 urte behar izan zituen hologra-fiarena, muturreko desoreka-kasu batda. Beste adibide bat custom chips(bezero-chip-ak) deritzen zirkuituintegratuek, aplikazio jakinetarakoberariaz prestatzen direnen, garapenada. Hamar urte behar izan zirennorbaitek bezero chip horienaplikazio aipagarri bat aurki zezan.Kontrako egoera dago esate baterakoglukosa-maila neur dezaketen bio-sentsoreen kasuan. Honelako pro-duktuen beharra argia da, baina en-presek zailtasunak dituzte prezioegokiko biosentsore fidagarriak sor-tzeko.

Industriak diru gehiago eralgibeharra dauka bioteknologian oina-rritutako produktuen ikerketan etagarapenean beste zientzia batzuetanoinarrituetakotan baino. Diru etadenbora gehiagoren beharrak urdurijartzen ditu inbertsoreak —haubereziki nabarmena da, EEBBetan,

gutxiago Europan eta biziki nabariaJaponian. Cambridge ConsultantsLimited-ek (CCL) urrats zertxobaitez-ohizkoa eman du bioteknologiindustriari bere problema ebaztenlaguntzeko. CCLk demostraziotara-ko biosentsoreak garatu ditu pro-duktu hauen ahalmena erakusteko.CCLn diagnostiko medikoan lagun-tzeko eta prozesu biologikoak jago-teko edo kontrolatzeko tresnentzatmerkatu handiak daudela uste dugu.Gure diagnostiko-biosentsoreek pa-razetamola (gaindositan maiz azal-tzen den droga bat) eta kolesteroladetektatzen dute.

Planteamendu honen emaitzazuzen bezala, Britainia Haundiko etaEuropako enpresekin produktuberrien ahalbideak eztabaidatzen arigara. Edozein produktu berri merka-turatzeko gero eta kostu handiagoekfuntsezko bihurtzen dituzte horrela-ko lankidetzak. Enpresek finantzia-zioa eta teknologia eransten dizkiotehautatutako merkatu batean produk-tu bat ateratzeko behar diren hiruteknikak, h.d. marketing-a, diseinuaeta produkzio-injinerutza maneia-tzeko CCLk duen gaitasunari.

Enpresek, eta baita zientzilariekere, sarritan uste dute marketing-a,zeinak produktu bat eta honen ezau-garri garrantzitsuak diren enbalajea,estiloa eta irabazi-marjinak espezifi-katzen bait ditu, ez dela ez beharrez-koa eta ez erabilgarria produktua di-seinatua eta garatua dagoen arte.Berez, marketing-ak teknologia la-borategitik bulego teknikora pasa-tzen hasten den bezain laster hasibehar du.

Marketinglariak inplikatzeko

premia argi erakusten du biosen-tsoreen benetako xedea hasierakodiagnosi batean, prozesu zehatzagoeta luzeagoak erabili baino lehen,laguntzea dela fabrikatzaileak kon-turatu ez izanak. Marketing-a ez esti-matzeko akats hau biosentsoreakgaratzeko programa askok dute. Inji-nerutzako diseinuaren fasean merka-tu-ikerketak duen zeregina produk-tuaren beharra definitzea eta lehiake-tazko merkatu batean honen arra-kasta segurtatzea da. Marketing-akdiseinuak eta garapenak bezainbate-ko eragina izan lezake merkatal arra-kastan. Hirugarren teknikak, produk-zio injinerutzak alegia, diseinu-fasearen hasieran du bere eginkizunaeta ez garapena eta prototipoen faseaosatu direnean. Ordurako beranduegiizan daiteke produktu batendiseinurik onena lortzeko, gainerafabrikatzeko egokia izango bada.Hiru teknika hauek paraleloki ezaplikatzean huts egitea produktuarenarrakasta arriskutan jartzea da, bainaeremu guzti hauetako adituak batze-ko atazak atzendu egiten ditu enpresahandiak.

Biosentsoreak, ikertzen eta gara-tzen zailak diren produktuak dira.Oinarrizko biokimikaz gainera,seinale analogikoak seinale digitalbihurtzetik (bateriak diseinatzera,elektronika kaptsulatzera, oso inte-grazio-maila altura) optikara etazuntz optikoetara bitarteko trebeta-sunak behar ditu lan honek. Trebe-tasun-multzo hau daukan talde batbiltzeak urte asko eskatzen ditu etataldekideak guztiz okupatuta eduki-tzeak produktuen artean lankargajarraia eskatzen du eta egoera hori iaezinezkoa da.

Ikasgaia argia da. Bioteknologiakbere promesa osoa lortuko badu,industriak merkatal praktika jatorraeta biologian oinarritutako teknolo-giak konbinatu beharko ditu. Iraga-neko eta etorkizuneko industriak in-bertitzaileek ezkontza hau gerta da-din segurtatu beharko dute.

Bioteknologiazdirua egiteko behar

duzun guztia:oinarrizko zientzia,

esperientziamarketing-ean,

diseinurakotrebetasuna eta

produkzio-injinerutza.

Dr. Charles Kingdon, biokimikari nagusia daCambridge Consultants-eko biofisika-tal-dean. Sean Newcombe enpresako negozio-garapenerako zuzendaritzako bat.