INFORMATIVNI BILTEN

I N F O R M A T I V N I B I L T E NC E N T R A Z A S T R U Č N O O B R A Z O V A N J E

B i l t e n o r a d u C S O - a * G o d i n a I V * B r o j 1 0 * J a n u a r - j u n 2 0 1 3 . g o d i n e

Uvodna riječUvaženi/e čitaoci/čitateljke,U novom broju Informativnog biltena Centra za stučno obrazo-vanje (CSO-a) upoznaćete se sa aktivnostima koje su realizovane od januara do maja 2013. godine. U ovom periodu organizovane su brojne manifestacije koje su, kao i do sada, imale za cilj promo-ciju stručnog obrazovanja i obrazovanja odraslih, među kojima su: organizacija Takmičenja za najbolji biznis plan za učenike/ce sa sjeveroistoka Crne Gore, organizacija Trećeg sajma mladih pronalazača Crne Gore, učešće na Međunarodnom sajmu učenič-kih preduzeća u Plovdivu, organizacija Prvog državnog takmiče-nja iz Elektronike i dr. Organizovane su i obuke nastavnika/ca koji/e predaju Preduzeće za vježbu, informatička obuka nastavnika/ca, radionica za razvoj Programa za savjetovanje i obuku potencijalnih preduzetnika u srednjim stručnim školama, obuka mladih i nezaposlenih lica za energetsku efikasnost i edukacija stanovništva, seminar o ponudi usluge najugrože-nijem stanovništvu, a pokrenuta je i inicijativa za osnivanje klastera znanja – obu-ka nastavnika/ca. Organizovana je razmjena iskustava između koordinatora za profesionalni razvoj iz srednjih stručnih škola i resursnih centara. Urađeno je istraživanje o osipanju učenika/ca u stručnim školama. Tokom prethodnih mjeseci preduzeti su značajni koraci u pogledu razvoja novih metodoloških dokumenata u vezi sa modulariza-cijom i kreditnim vrednovanjem obrazovnih programa. Urađeni su novi standardi zanimanja, standardi kvalifikacija, obrazovni programi i programi obuke. CSO i Ekonomski fakultet iz Podgorice, potpisali su Sporazum o obrazovnoj, naučno-istraživačkoj, stručnoj i tehničkoj saradnji, u cilju razvoja i podizanja kvaliteta cjeloživotnog preduzetničkog obrazovanja za učenike/ce i studente/kinje. U februaru je organizovana završna konferencija Tempus pro-jekta „Razvoj koncepta cjeloživotnog učenja na Univerzitetu Crne Gore – Dellco“. U aprilu ove godine, uspješno je završena implementacija devetogodišnjeg projekta ECO NET, koji je spro-vodio KulturKontakt iz Austrije, u partnerstvu sa MP-om i CSO-om. Urađen je i kratki film koji promoviše nastavnu metodu Pre-duzeće za vježbu. U aprilu je, takođe, obilježena desetogodišnjica saradnje Hanns Seidel Fondacije sa partnerima u Crnoj Gori.Crna Gora je prva zemlja u kojoj se sprovodi projekat FRAME, a CSO je jedna od institucija uključenih u ovaj Projekat. Nadamo se da će CSO nastaviti da bude interesantan i privlačan partner domaćim i inostranim organizacijama koje imaju za cilj pospješivanje razvoja i unapređenja stručnog obrazovanja i cjelo-životnog učenja u Crnoj Gori.

Hvala što čitate naš Bilten!Redakcija

U ovom broju:• SAJMOVIITAKMIČENJA

• SEMINARIIRADIONICE

• KONFERENCIJE,SASTANCI,OKRUGLISTOLOVI

• AKTUELNOSTI

Sajam mladih pronalazača Crne Gore

Takmicenje za najbolji biznis plan

Sajmovi i takmičenja

Januar - jun 2013. Bilten br. 102

Takmičenje učenika/ca za najbolji bizni plan

Autor: Srđan Obradović

� U organizaciji CSO-a, MP-a i Projekta MNE/011, 20.02.2013. godine, u prostorijama SSŠ u Bijelom Polju, organizovano je takmičenje za najbolji bi-znis plan za učenike/ce srednjih stručnih i mješo-vitih škola iz Bijelog Polja, Berana, Mojkovca, An-drijevice, Plava i Žabljaka, u kojima se u okviru predmeta Preduzetništvo realizuje program „Mla-di preduzetnici“.

� Takmičenje je bilo prilika da učenici/e pokažu svo-ja znanja i vještine iz oblasti preduzetništva, kao i da predstave svoje biznis ideje i biznis planove do kojih su došli/e zajedničkim radom u timovima. Biznis planove učenika/ca i njihove prezentacije, ocjenjivao je petočlani žiri sastavljen od predstav-nika/ca Ekonomskog fakulteta iz Podgorice, CKB-a, Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća, Biznis inkubatora „Inventivnost“ i „Alter Modu-sa“. Sponzori nagrada bili su „Alter modus“ i Pro-jekat MNE/011.

� Za najbolja tri biznis plana na takmičenju progla-šeni su:

� 1. mjesto – tablet računari za učenike/ce i men-tora,

� 2. mjesto – novčana nagrada,

� 3. mjesto – novčana nagrada.

� Organizatori takmičenja ispred CSO-a, bili su S. Obradović i S. Brkanović.

Međunarodni sajam PZV-a u Plovdivu

Autor: Sandra Brkanović � U organizaciji Ministarstva prosvjete i nauke Bu-garske i bugarskog Servis Centra PZV-a, u Plovdi-vu je, 18-19. aprila 2013. godine, održan Među-narodni sajam učeničkih preduzeća. Na sajmu je učestvovalo 150 preduzeća za vježbu iz deset ze-malja. Svoje usluge i proizvode je predstavilo osam preduzeća za vježbu iz Crne Gore i to iz: Podgorice, Tivta, Nikšića, Kotora i Herceg Novog. Učenici/e iz preduzeća za vježbu „Honey bee“ iz Srednje ekonomske škole „Mirko Vešović“, iz Podgorice, osvojili/e su drugo mjesto u ukupnom takmiče-nju, a preduzeće „Watt energy“ iz iste škole osvoji-lo je specijalnu nagradu za uspješno predstavljanje na sajmu. Učešće predstavnika/ca iz Crne Gore organizovano je uz podršku Servis Centra predu-zeća za vježbu Crne Gore i uz finansijsku podrš-ku austrijske organizacije KulturKontakt i drugih sponzora. Osim učenika/ca i nastavnika/ca koji/e vode preduzeća, u crnogorskoj delegaciji su bili S.Obradović i S.Brkanović, koordinatori crnogor-skog Servis Centra PZV-a.

Sajam mladih pronalazača Crne GoreAutor: Sandra Brkanović

� 10. maja 2013. godine, u „Delta City-ju“ u Podgo-rici, u organizaciji Ministarstva nauke, Ministar-stva prosvjete, CSO-a i Fondacije „Mladi prona-lazači Crne Gore“, održan je Treći sajam mladih

Sajmovi i takmičenja

3Bilten br. 10 Januar - jun 2013.

pronalazača. U takmičarskom dijelu su se predsta-vile 24 ekipe sastavljene od učenika/ca 10 srednjih stručnih škola i jedne gimnazije, a u revijalnom dijelu su se predstavili/e učenici/e „FTC“ Mon-tenegro tima sa svojim pobjedničkim robotom iz Bukurešta, učenici/e „FLL“ tima sa Lego robotom, kao i studenti/kinje Elektrotehničkog i Mašinskog fakulteta sa Makerspace-om.

� Sajam je otvorio generalni direktor Ministarstva nauke, mr D.Petrušić, a prisutnima su se obrati-li i prof. dr S.Kadić, predsjednik Fondacije „Mla-di pronalazači Crne Gore“, D.Rajković, direktor CSO-a i M.Vukčević, ispred Crnogorske Komer-cijalne Banke AD Podgorica, generalnog pokrovi-telja sajma.

� Nakon analize, žiri je donio odluku o najboljim pronalascima u sljedećim kategorijama:

� Najbolja prezentacija pronalaska - SMŠ „Bećo Bašić“ iz Plava, za pronalazak: Ručni rad sa per-licama,

� Tržišno orijentisan pronalazak - Srednja elektro-ekonomska škola iz Bijelog Polja, za pronalazak: Prenaponska zaštita za PC,

� Najfunkcionalniji pronalazak - SMŠ „Ivan Usko-ković“ iz Podgorice, za pronalazak: Regulator sjedišta bicikla,

� Najkompleksniji pronalazak - SMŠ „Mladost“ iz Tivta za pronalazak: Auto na vodu,

� Nagrada za najoriginalniji pronalazak - SSŠ iz Pljevalja za pronalazak: Solarne roletne za napa-janje dekorativnog osvjetljenja,

� Glavna nagrada za ukupnog pobjednika sajma pripala je SMŠ „Mladost“ iz Tivta za pronalazak: Akustični panel.

Prvo državno takmičenje iz Elektronike

Autor: Sandra Brkanović

� 25. maja 2013. godine, u organizaciji MP-a, CSO-a i JU Srednje elektrotehničke škole „Vaso Aligru-dić“ iz Podgorice, održano je Prvo državno ta-kmičenje iz Elektronike, u prostorijama ove Škole. Učenici/e đačkog parlamenta Elektrotehničke škole su inicirali/e ovo takmičenje i u okviru Ju-ventas-a dobili/e projekat koji su CSO i MP po-držali. Prisutnima su se obratili direktor škole do-maćina, V.Pićurić i direktor CSO-a, D.Rajković, koji je otvorio takmičenje. Na takmičenju su, osim učenika/ca škole domaćina, koji/e su pobijedili/e, učestvovali/e i učenici/e SSŠ iz Nikšića (dru-go mjesto), SSŠ iz Pljevalja, (treće mjesto) i SMŠ „Mladost“ iz Tivta, (četvrto mjesto). Takmičenje je obuhvatalo teorijski, praktični i usmeni dio. Sponzor nagrada je bio Crnogorski telekom. U or-ganizaciji takmičenja je, ispred CSO-a, učestvova-la S.Brkanović.

Seminari i radionice


Metodologija evaluacije i montoringa u obrazovanjuAutor: Jelena Knežević

� U organizaciji Centra za obrazovne politike, u okviru programa ERI SEE, za članove SEEVET-Net mreže 17 i 18. decembra 2012. godine orga-nizovan je trening u Skoplju na temu „Metodolo-gija evaluacije i monitoringa u obrazovanju“. Zbog vremenskih nepogoda, za predstavnike CG i Sr-bije, seminar je održan u Beogradu. Programom treninga polaznici/e su se upoznali/e sa Metologi-jom evaluacije i monitoringa u obrazovanju u cilju izrade metodologija za pisanje, realizaciju i evalu-aciju projekta. Seminar je održala sociološkinja iz Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvo-ja Republike Srbije, gospođa Z. Milivojević. Obuci su prisustvovale predstavnice CSO-a, J.Knežević i V.M.Radošević.

Radionica za razvoj Programa za savjetovanje i obuku potencijalnih preduzetnika u srednjim stručnim školama


� U Miločeru je 30-31.01.2013. godine, u organi-zaciji CSO-a, MP-a i Projekta MNE/011, održana prva radionica za razvoj Programa za savjetova-nje i obuku potencijalnih preduzetnika u sred-njim stručnim školama pod nazivom „Preduzet-nički centri u srednjim stručnim školama“. Na radionici su, osim predstavnika/ca organizatora,

učestvovali/e i pred stavnici/e Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća, Privredne komore, Zavoda za zapošljavanje, Ekonomskog fakulte-ta, Biznis inkubatora i direktori srednjih stručnih škola iz Mojkovca, Bijelog Polja i Berana. Radio-nicu su otvorile O.Vodita, tehnički savjetnik Pro-jekta MNE/011, M.Nikolovska, savjetnik u ETF-u i D.Rajković, direktor CSO-a. Facilitatori su bili predstavnici O.C.Zrinski iz Zagreba.

� Radna grupa je, u dvodnevnoj radionici, analizi-rala postojeće stanje preduzetničkog učenja u Cr-noj Gori i dala svoju viziju preduzetničkih centara u tri opštine, koje bi imale obrazovnu, savjeto-davnu i istraživačku ulogu. Na sljedećoj radioni-ci, biće dat detaljan opis aktivnosti i zadataka koje će imati pojedine institucije u zajedničkom pro-jektu. Predstavnici/e CSO-a su bili/e: S.Obradović, S.Brkanović i I.Vučinić.

Obuka nastavnika/ca koji izvode nastavu iz Preduzeća za vježbu


� U organizaciji Servis Centra preduzeća za vježbu i austrijske organizacije KulturKontakt, 14-15. fe-bruara 2013. godine, u sali Ministarstva prosvje-te u Podgorici, održan je seminar za nastavnike/ce koji/e izvode nastavu iz Preduzeća za vježbu na teme: komunikacione i prezentacione vješti-ne i istraživanje tržišta, a predavač je bila profe-sorica sa Univerziteta Mediteran, J. Žugić. Semi-naru su prisustvovali i koordinatori Servis Centra, S.Obradović i S.Brkanović.



Informatička obuka nastavnika/ca PZV-a

Autor: Dejan Stanić

� U periodu 21-23. februara 2013. godine, u orga-nizaciji KulturKontakta i Servis Centra PZV-a, održan je treći modul informatičke obuke za na-stavnike/ce koji/e izvode nastavu iz Preduzeća za vježbu. Obuku je pohađalo 14 nastavnika/ca iz se-dam srednjih stručnih i mješovitih škola. Obuka je održana u prostorijama JU Srednje elektrotehnič-ke škole „Vaso Aligrudić“ u Podgorici, a predavač je bio D. Stanić, savjetnik za IT u Centru za struč-no obrazovanje.

Klaster znanja – obuka nastavnika/ca

Autor: Ivana Vučinić

� CSO je uz podršku Radne grupe za izgradnju ljud-skog kapitala (Task Force Fostering and Building

Human Capital) i Inicijative za reformu obrazo-vanja u Jugoistočnoj Evropi (ERI SEE), pokrenuo inicijativu za osnivanje regionalnog Klastera zna-nja na temu „Obuka nastavnika“. S tim u vezi je 22. februara u Podgorici održan prvi (kick-off) sastanak predstavnika/ca relevantnih instituci-ja iz sljedećih država: Albanije, Kosova, Makedo-nije, Rumunije, Srbije i Crne Gore. Sastanku su prisustvovali/e predstavnici/e Centra za obrazov-ne politike, Savjeta za regionalnu saradnju, Univer-ziteta Insbruk, Univerziteta Crne Gore i TFBHC-a. Učesnici/e su predstavili/e trenutno stanje u oblasti obuke nastavnika/ca u svojim zemljama i diskutovali/e su o mogućim oblicima dalje sarad-nje na datu temu. Na kraju sastanka, odlučeno je da organizator, zajedno sa Centrom za obrazovne politike, objedini zaključke i predloge, i iste prosli-jedi svim učesnicima/ama kako bi se definisali na-redni koraci djelovanja. CSO su na ovom sastanku predstavljali/e: D. Rajković-direktor, R.Kosović, J.Radunović, I.Vučinić i G.Blagojević.

Seminar „Ponuda usluge najugroženijem stanovništvu“Autor: Ljiljana Garić

�Ministarstvo rada i socijalnog staranja je organizo-valo trodnevni semnar „Ponuda usluga najugro-ženijem stanovništvu“. Seminar su vodili eksperti iz Francuske sa kojima MRS i ZZZCG imaju više-godišnju uspješnu saradnju. Eksperti su predsta-vili ponudu usluga najugroženijem stanovništvu u Francuskoj, sa posebnim osvrtom na ponudu za mlade, nezaposlene koji traže posao duže vrijeme, nezaposlene bez stalnog mjesta boravka, zavisnike i dr. Učesnici/e seminara ispred MRS-a i ZZZCG-a su predstavili/e ponudu za najugroženije stanov-ništvo u Crnoj Gori. Seminaru su prisustvovali/e predstavnici/e: MRS-a, ZZZCG-a i Lj. Garić i V. M.Radošević iz CSO-a.

Studijska posjeta nastavnika/ca poljoprivredne grupe predmetaAutor: Dušan Pejović

� Centar za stručno obrazovanje je u saradnji sa Pro-jektom MNE/011, realizovao pet modula obuke nastavnika/ca stručno-teorijskih predmeta i prak-



tične nastave iz područja rada Poljoprivreda, pre-hrana i veterina na temu aktivne metode nastave.

� Kao nastavak ovih aktivnosti organizovana je stu-dijska posjeta socijalnim partnerima u Podgorici i Baru, kao i Srednjoj poljoprivrednoj školi u Baru i Srednjoj stručnoj školi „Spasoje Raspopović” u Podgorici. Posjetu je organizovao Centar za struč-no obrazovanje uz podršku Projekta MNE/011, a realizovana je u periodu od 28. februara do 02. marta 2013. godine. Učesnici/e studijske posje-te su bili/e: 13 nastavnika/ca iz šest škola sa sje-veroistoka Crne Gore u kojima se realizuju obra-zovni programi iz poljoprivrede, a koje podržava pomenuti Projekat, po jedan predstavnik Projek-ta i Centra za stručno obrazovanje. Tokom posje-te školama, nastavnici/e su kroz razgovor i prisu-stvo časovima razmijenili/e iskustva o svom radu i načinima primjene metoda za realizaciju časo-va. Takođe, dogovoreno je da se organizuju češći susreti, kako bi se uz zajedničko planiranje i rad došlo do kvalitetnije realizacije nastave u poljopri-vrednim školama.

� Prilikom posjete „AD Plantaža“ u Podgorici i ve-terinarskom centru u Baru, u razgovoru sa ruko-vodiocima preduzeća, planirana je buduća sarad-nju između škola i privrede.

Projekat „Obuka mladih i nezaposlenih lica za energetsku efikasnost i edukacija stanovništva“Autor: Ljiljana Garić

� Centar za stručno obrazovanje je jedna od par-tnerskih institucija u realizaciji projekta „Obuka

mladih i nezaposlenih lica za energetsku efika-snost i edukacija stanovništva“, čiji je nosilac Za-natsko-preduzetnička komora Crne Gore. Jedan od ciljeva Projekta je upoznavanje mladih i sta-novništva sa prednostima energetske efikasnosti i mogućnostima uštede energije. U okviru Projekta organizovano je niz aktivnosti.

� Centralna aktivnost Projekta, radionica na temu „Energetska efikasnost“ organizovana je 15. mar-ta 2013. godine za učenike/ce iz stručnih škola i nezaposlena lica sa Biroa rada Podgorica na Eko-nomskom fakultetu u Podgorici. Kroz prezentaci-je eksperata iz oblasti elektrotehnike, arhitekture i građevine, učesnici/e radionice su se upoznali/e sa raznim aspektima energetske efikasnosti. Dobi-jeni rezultati sa evaluacije radionice pokazuju da su ostvareni krajnji ciljevi zbog kojih je radionica organizovana, i da je u prosjeku 80% učesnika/ca radionicu ocijenilo sa najvećim ocjenama u svim aspektima koji su ocjenjivani.

Organizovana obuka za ispitivače u postupku sticanja stručnih kvalifikacijaAutor: Ljiljana Garić

� Ispitni centar Crne Gore je od 27. do 29. marta or-ganizovao obuku za ispitivače u postupku sticanja nacionalnih stručnih kvalifikacija za sprovođe-nje postupka provjere za stručne kvalifikacije Pla-ninski vodič/kinja i Vođa splava. Obuku je spro-veo tim iz Ispitnog centra u sastavu: G.Jelovac, Z.Minić, T.Čarapić, T.Vujošević i Lj.Garić iz CSO-a. Obuka se sprovodi po Programu osposobljava-



nja za ispitivače u postupku sticanja nacionalnih stručnih kvalifikacija.

Projekat FRAME Crna Gora – komponenta I: Prognoziranje


� Evropska komisija povjerila je ETF-u zadatak pružanja podrške zemljama u procesu proširenja u njihovim naporima da osnaže svoje ljudske re-surse. Opšti cilj jeste da se promoviše održivi eko-nomski razvoj i socijalna kohezija srednjoročno i dugoročno gledano, uz posebno uzimanje u obzir strategija Evropa 2020. i Jugoistočna Evropa 2020. Projekat FRAME ima četiri komponente: progno-ziranje, procjena institucionalnog kapaciteta, mo-nitoring i regionalna saradnja.

� Crna Gora je prva zemlja u kojoj se sprovodi proje-kat FRAME, a 23-24. aprila je uspješno realizova-na prva komponenta unutar koje su predstavnici/e relevantnih institucija usaglasili/e zajedničku vi-ziju, definisali/e prioritete i izradili/e mapu puta za vještine za Crnu Goru 2020. Institucije koje su uključene u ovaj Projekat su: Ministarstvo rada i socijalnog staranja, Ministarstvo nauke, Ministar-stvo prosvjete, CSO, Unija poslodavaca, Privred-na komora, Zavod za zapošljavanje, MONSTAT, Direkcija za razvoj MSP-a, itd. CSO su na sve tri radionice, unutar prve komponente (počev od 26. februara) predstavljali/e: D.Bošković, I.Vučinić i G.Blagojević.

Radionica „Od ideje do realizacije“ Autor: Srđan Obradović

� U Podgorici je 30.04.2013. godine u organizaci-ji Unije poslodavaca i Nacionalnog partnerstva za preduzetničko učenje organizovana radioni-ca „Od ideje do realizacije“ koja je bila posveće-na preduzetništvu. O razvoju i značaju preduzet-ništva u Crnoj Gori, govorili/e su predstavnici/e Unije poslodavaca, Zavoda za zapošljavanje, Eko-nomskog fakulteta i Nacionalnog partnerstva za preduzetničko učenje. Iskustva o pokretanju sop-stvenog biznisa, učesnicima/ama su prenijeli/e predstavnici/e Biznis inkubatora iz Podgorice i Bara, kao i uspješni mladi preduzetnici. Učenici/e virtuelnog preduzeća za vježbu „Honey bee“ iz Srednje ekonomske škole „Mirko Vešović“ iz Pod-gorice, predstavili/e su svoje preduzeće i svoj biznis plan. Učenici/e iz Srednje stručne škole „Vukadin Vukadinović“ iz Berana, koji/e su pobijedili/e na takmičenju za najbolji biznis plan predstavili/e su svoju biznis ideju i biznis plan. Na radionici je učestvovao predstavnik CSO-a, S.Obradović, koji je prisutne upoznao sa razvojem preduzetničkog učenja u srednjem stručnom obrazovanju.

Procedure za realizaciju profesionalne prakseAutor: Dušan Bošković

� U hotelu „City“ u Podgorici, 17. maja 2013. godine je održana radionica sa ciljem izrade nacrta Proce-dura za realizaciju profesionalne prakse u oblasti turizma i ugostiteljstva. Radionicu su organizova-li KulturKontakt i Centar za stručno obrazova-nje. Na radionici su bili prisutni/e predstavnici/e Ministarstva prosvjete, Ministarstva održivog ra-zvoja i turizma, poslodavaca, direktori/ce turi-stičko-ugostiteljskih škola, nastavnici/e praktič-ne nastave i koordinatori praktičnog obrazovanja. Svrha izrade Procedura je uspostavljanje ujedna-čenosti kvaliteta u realizaciji profesionalne prak-se. Nakon izrade finalne verzije, KulturKontakt će publikovati Procedure i dostaviti ih školama i nji-hovim socijalnim partnerima.

Konferencije, sastanci, okrugli stolovi


Završna konferencija Tempus projekta „Razvoj koncepta cjeloživotnog učenja na Univerzitetu Crne Gore - Dellco”Autor: Ljiljana Garić

� Univerzitet Crne Gore je organizovao završnu kon-ferenciju Tempus projekta „Razvoj koncepta cjeloži-votnog učenja na Univerzitetu Crne Gore – Dellco“ koja je održana 27. februara 2013. godine. Konferen-cijom je obilježen završetak Projekta čija je realiza-cija započela oktobra 2010. godine i u okviru kojeg je urađen strateški dokument za cjeloživotno uče-nje na Univerzitetu Crne Gore, izgrađeni kapaciteti za izradu kurseva cjeloživotnog učenja i promovisa-no cjeloživotno učenje u akademskoj i široj zajed-nici. U okviru Projekta urađena su dva pilot modu-la za cjeloživotno učenje i osnovan Centar za razvoj karijerne orijentacije na Univerzitetu Crne Gore. Kroz ove aktivnosti unaprijeđena je saradnja sa Mi-nistarstvom prosvjete, Zavodom za zapošljavanje, Privrednom komorom, kao ključnim partnerima Univerziteta u procesu njegovog otvaranja prema društvu i prilagođavanja obrazovne ponude potre-bama društva i privrede.

� Konferenciji su prisustvovali zaposleni iz CSO-a, Lj.Garić i D.Bošković, koji su i učestvovali u reali-zaciji Projekta.

Upravni odbor Projekta MNE/011 i uručivanje nagrada za najbolji biznis plan


� 24. aprila 2013. godine, održan je sastanak Upravnog odbora Projekta MNE/011 „Jačanje stručnog ospo-sobljavanja na sjeveroistoku Crne Gore“, kojim je predsjedavao ministar prosvjete, gospodin Slavoljub

Stijepović. Na sastanku je predstavljen plan aktivno-sti realizovanih tokom protekle godine, a usvojen je novi akcioni plan koji se odnosi na aktivnosti koje će biti realizovane u narednom periodu. Na ovom sa-stanku, odobren je budžet i plan za realizaciju pro-jekta otvaranja centara za preduzetničko učenje u tri srednje stručne škole na sjeveroistoku Crne Gore, tj. u Mojkovcu, Beranama i Bijelom Polju.

� U okviru ovog sastanka, ministar prosvjete, gospo-din Slavoljub Stijepović, uručio je nagrade pobjedni-cama takmičenja za najbolji biznis plan, održanom u martu 2013. godine. Pobjednice ovog takmičenja su učenice Srednje stručne škole „Vukadin Vukadino-vić“ iz Berana, a nagradu – tablet računar za svaku od njih, obezbijedio je Projekat MNE/011.

Regionalni sastanak Servis centara preduzeća za vježbu


� U Podgorici je 07-09.05.2013. godine, u organizaci-ji KulturKontakta iz Austrije i Servis Centra PZV-a iz Crne Gore, održan regionalni sastanak Servis Centara iz Austrije, Albanije, Bosne i Hercegovine, Moldavije, Kosova, Rumunije, Srbije i Crne Gore. S obzirom da je ECO NET projekat završen ili u za-vršnoj fazi u ovim zemljama, bilo je potrebno napra-viti dogovor između predstavnika tih zemalja o bu-dućoj saradnji i zajedničkom učešću u projektima. Napravljen je zajednički portal za međusobnu ko-munikaciju i razmjenu dokumenata, a u budućem periodu je planirano potpisivanje sporazuma o sa-radnji. Moderator sastanka je bio M.Poll, ekspert iz Austrije, a prisutne su pozdravili D.Rajković, direk-tor CSO-a, R.Mršić, koordinator ECO NET projek-ta u Crnoj Gori i M.Mott, rukovodilac odjeljenja za obrazovanje u KulturKontakt-u iz Austrije. Sasta-nak su organizovali koordinatori crnogorskog Ser-vis Centra PZV-a, S.Obradović i S.Brkanović.

Konferencije, sastanci, okrugli stolovi


Razmjena iskustava između koordinatora za profesionalni razvoj iz srednjih stručnih škola i resursnih centaraAutor: Jadranka Radunović

� Aktivnost „Razmjena iskustava tokom prvog ciklu-sa implementacije PRNŠ sistema u srednjim struč-nim školama i resursnim centrima“, realizovana je 26. aprila 2013. godine, u organizaciji CSO-a, za ko-ordinatore za profesionalni razvoj iz ovih ustanova. PRNŠ koordinatorke iz Poljoprivredne škole Bar, Srednje stručne škole Pljevlja, Srednje stručne ško-le „I.Uskoković“ Podgorica i Prve srednje stručne škole Nikšić, predstavile su primjere dobre prakse i izazove koji su postojali tokom implementacije ovog modela u njihovim školama. Kako je tekao ovaj pro-ces u tri resursna centra iz Podgorice i Kotora, pre-zentovale su koordinatorke za profesionalni razvoj iz ovih ustanova i donijele zajedničke zaključke u vezi dosadašnjih iskustava i aktivnosti.

� Sa rezultatima analize PRNŠ i LPPR planova iz pret-hodnog perioda, evaluacionom procedurom prvog ciklusa i narednim koracima za period 2013/15. uče-snike je upoznala savjetnica u CSO-u, J.Radunović.

Konferencija povodom završetka ECO NET projekta u Crnoj Gori


� Povodom završetka projekta ECO NET, koji je u Cr-noj Gori realizovala austrijska organizacija Kultur-Kontakt u saradnji sa CSO-om i MP-om, u periodu 2004–2013. godine, održana je završna konferencija 08.05.2013. godine u hotelu „Podgorica“.

� Na konferenciji su bili prisutni predstavnici/e Kul-turKontakta iz Austrije, Ministarstva prosvjete, CSO-a, ambasade Austrije u Crnoj Gori, Privredne

komore, Unije poslodavaca, Direkcije za razvoj ma-lih i srednjih preduzeća, Ekonomskog fakulteta, di-rektori/ce i nastavnici/e 15 srednjih stručnih i mje-šovitih škola, kao i predstavnici/e Servis Centara preduzeća za vježbu iz Moldavije, Rumunije, Srbije, BiH, Kosova, Albanije i Austrije.

� Prisutnima se u ime Ministarstva prosvjete obratio sekretar, gospodin S. Raičević, ispred ambasade Au-strije, njegova ekselencija gospodin Martin Pamer, a u ime CSO-a, direktor, gospodin D.Rajković. O rea-lizovanim aktivnostima u okviru projekta ECO NET govorili su: šefica Odjeljenja za obrazovanje u Kul-turKontaktu iz Austrije, gospođa M.Mot i šef kance-larije KulturKontakta u Podgorici, gospodin R. Mr-šić. U ime Servis Centra preduzeća za vježbu Crne Gore obratili su se njegovi koordinatori S.Brkanović i S.Obradović, savjetnici u CSO-u.

Konferencija ETF-a: ‘Torino Process: Moving Skills Forward’

Autor: Rajko Kosović

� Glavna konferencija Evropske fondacije za obuku u 2013. godini održana je 08-09. maja u Torinu, pod nazivom ‘Torino Process: Moving Skills Forward’. Ovaj dvodnevni događaj okupio je oko 200 uče-snika/ca – sačinioce politika, stručnjake i praktiča-re u oblasti stručnog obrazovanja i osposobljavanja iz partnerskih zemalja ETF-a, međunarodnih orga-nizacija i organizacija Evropske unije. Cilj okuplja-nja bila je diskusija o rezultatima Torinskog proce-sa, koji se odnosi na izvještaje o politikama u oblasti stručnog obrazovanja i osposobljavanja u zemlja-ma učesnicama. Crnogorsku delegaciju činili/e su predstavnici/e Ministarstva prosvjete, Ministarstva rada i socijalnog staranja i CSO-a. Konferencija je završena donošenjem Deklaracije – Torino Decla-ration, u kojoj se nalaze glavni prioriteti za razvoj stručnog obrazovanja i osposobljavanja za 25 par-tnerskih zemalja ETF-a.

Aktuelnosti


Osipanje učenika/ca u stručnim školamaAutor: Vjera Mitrović-Radošević

� U saradnji sa stručnim službama i rukovodiocima obrazovnih ustanova, prikupljeni su i obrađeni poda-ci o ranom napuštanju školovanja učenika/ca u struč-nom obrazovanju za školsku 2011/12. godinu. Pred-met bavljenja istraživanja je rano napuštanje srednjeg stručnog obrazovanja koje definišemo kao napušta-nje obrazovanja prije sticanja kvalifikacije, tj. diplo-me ili sertifikata. Brojke do kojih se došlo na osno-vu podataka iz 31 škole pokazuju da je nivo osipanja učenika/ca koji/e su 2011/12. upisali/e srednje struč-no obrazovanje mali, 4,18% učenika/ca isključeno je tokom godine, dok svega 2,12% učenika/ca do kraja školske godine nije dobilo nikakvu kvalifikaciju.

� Osipanje učenika/ca prošle školske godine bilo je ne-što veće u zanimanjima trećeg stepena (9,21%) u od-nosu na zanimanja četvrtog stepena, i bilo je veće kod dječaka (5, 41%) nego kod djevojčica (2,55%). Tako-đe, osipanje učenika/ca bilo je veće u početnim u od-nosu na kasnije razrede. Srednjoškolci i srednjoškol-ke u najvećem broju slučajeva budu isključeni zbog izostanaka. Drugi razlog za dječake je samovoljno napuštanje škole, a za djevojčice stupanje u brak.

� Kao i kod većine problema, kod osipanja je najbo-lje raditi na prevenciji problema prije nego nastupi isključenje iz škole, te nam preostaje da planiramo kako da preduprijedimo sve razloge zbog kojih mla-di napuštaju obrazovanje. Prepoznati aspekti na ko-jima je potrebno stalno i temeljno raditi su: unapre-đenje kvaliteta i atraktivnosti stručnog obrazovanja, povezanost obrazovanja i tržišta rada, kontinuirano praćenje rezultata obrazovnog sistema, i dr.

Nove kvalifikacije u oblasti transfuzije krviAutor: Vjera Mitrović-Radošević

� Centar za stručno obrazovanje je na inicijativu IPA projekta „Implementacija evropskog sistema tran-sfuzije krvi u Crnoj Gori“, a u saradnji sa Zavodom za transfuziju krvi Crne Gore, razvio standarde za-nimanja Medicinski tehničar transfuzijske medici-

ne u oblasti pripkupljanja i procesiranja krvi (nivo IV-1) i Viši medicinski tehničar transfuzijske medi-cine (nivo V).

� Poslove iz ove oblasti do sada su obavljale Medi-cinske sestre-tehničari za rad u transfuziji krvi, koji su zvanje sticali van Crne Gore. Osnivanjem Zavo-da za transfuziju krvi, kao nezavisne institucije, ste-kli su se uslovi i potrebe da se kadar obrazuje u Cr-noj Gori. Obrazovanje za ovo zanimanje planirano je kroz program više stručne škole, u okviru koje će kandidati sticati zvanje Višeg medicinskog tehniča-ra transfuzijske medicine, kao i stručnu kvalifikaciju Medicinski tehničar transfuzijske medicine u obla-sti prikupljanja i procesiranja krvi.

� Standarde je uradila radna grupa sastavljena od lje-kara transfuziologa na čelu sa direktoricom Zavoda za transfuziju krvi, prim. dr Gordanom Rašović, uz koordinaciju V.M.Radošević iz CSO-a.

Kratki film o radu u preduzećima za vježbuAutor: Srđan Obradović

� KulturKontakt je završio sa snimanjem i produkci-jom kratkog filma o radu preduzeća za vježbu i Ser-vis Centra, u cilju promocije ove inovativne nastav-ne metode. U filmu je predstavljena nastavna metoda Preduzeće za vježbu, na primjeru rada učenika/ca Srednje ekonomske škole „Mirko Vešović“ iz Podgo-rice, kao i uloga i značaj Servis Centra preduzeća za vježbu koji koordinira rad svih virtuelnih preduzeća. Film obuhvata i sekvence koje su snimljene na Među-narodnom sajmu učeničkih preduzeća u Budvi 2012. godine, a može se pogledati na vebsajtu Servis Centra preduzeća za vježbu www.serviscentarpzv.me

Potpisan Sporazum o saradnji sa Ekonomskim fakultetom iz PodgoriceAutor: Srđan Obradović

� Predstavnici podgoričkog Ekonomskog fakulteta i Centra za stručno obrazovanje potpisali su Sporazum o saradnji kojim se, između ostalog, predviđa pokre-tanje projekta „Virtuelno preduzeće za vježbu“. Spo-

U narednom broju: � Organizacija manifestacije „XII Dani obrazovanja i učenja odraslih” od 27. maja do 05. juna 2013 godine;

� Organizovanje sastanka „Steering committee” Andragoške regionalne akademije (ARA) od 07.do 09. juna 2013. godine u Podgorici.

Aktuelnosti


razum o obrazovnoj, naučno-istraživačkoj, stručnoj i tehničkoj saradnji, u cilju razvoja i podizanja kva-liteta cjeloživotnog obrazovanja za preduzetništvo, potpisali su dekan Ekonomskog fakulteta pok. Dra-gan Lajović i direktor CSO-a Duško Rajković. Pro-jekat „Virtuelno preduzeće za vježbu“, CSO realizu-je već 10 godina u srednjim ekonomskim školama u Crnoj Gori, i pokazao se kao jedan od najuspješni-jih Projekata u srednjem stručnom obrazovanju, čiji je cilj sticanje praktičnih znanja i vještina iz oblasti preduzetništva, vođenja i upravljanja preduzećem. Na Ekonomskom fakultetu Projekat će se realizova-ti kroz pilot projekat za studente/kinje završne godi-ne, koji/e će imati priliku da kroz rad u virtuelnom preduzeću primijene teorijska znanja i vještine u re-alnom vremenu i tokom razvoja njihove buduće ka-rijere. Predstavnici/e dvije institucije sarađivaće i u pripremi učenika/ca i studenata/kinja za rad u predu-zećima, kao i podsticanju za samostalno pokretanje vlastitog preduzeća primjenjujući savremena tehno-loška, tehnička i preduzetnička znanja i vještine.

Obilježavanje desetogodišnjice saradnje Hanns Seidel Fondacije sa partnerima u Crnoj GoriAutor: Ljiljana Garić

� Hanns Seidel Fondacija je organizovala svečanost po-vodom obilježavanja desetogodišnjice djelatnosti u Crnoj Gori. Svečanosti su prisustvovale partnerske institucije sa kojima ova fondacija ima višegodišnju uspješnu saradnju: Uprava policije, Uprava za kadro-ve, Privredna komora, Centar za stručno obrazovanje, Policijska akademija i institucije sa kojima će u nared-nom periodu sarađivati Ustavni sud i Fakultet za dr-žavne i evropske studije. Direktor CSO-a, D. Rajković, Lj. Garić i M. Vuković su bili na ovoj svečanosti.

Izrada novih programa obrazovanjaAutor: Ljiljana Garić

� Resursni centar za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora iz Kotora je pokrenuo inicijativu i organizovao aktivnosti na izradi progra-ma znakovnog jezika za lica sa poremećajima sluha i govora. U saradnji sa Centrom za stručno obrazova-nje, pripremljen je Program obrazovanja za učenje crnogorskog znakovnog jezika nivo A i nivo B. Cilj programa je osposobiti polaznike/ce programa da se koriste jednoručnom azbukom i osnovama znakov-nog jezika u cilju ostvarivanja komunikacije sa sluš-no oštećenim licima, radnim i životnim situacijama. Radnu grupu koja je učestvovala na izradi programa činili/e su predstavnici/e Resursnog centra i Ž. Rai-čević, Lj. Garić i M. Jovanović iz CSO-a.

� Centar za stručno obrazovanje je na zahtjev Želje-znice Crne Gore pripremio standarde zanimanja, standarde kvalifikacije i programe obrazovanja za osposobljavanje za zanimanja: Kondukter/ka u že-ljezničkom saobraćaju i Transpotni komercijalista u željezničkom saobraćaju. Radnu grupu koja je uče-stvovala na izradi standarda i programa činili su predstavnici Željeznice Crne Gore i V. Koprivica i Lj. Garić iz Centra za stručno obrazovanje.

Uspostavljanje saradnje obrazovanja i privrede u oblasti turizma i ugostiteljstvaAutor: Dušan Bošković

� U cilju povezivanja stručnih škola iz oblasti turiz-ma i ugostiteljstva sa privrednim subjektima, a u sa-radnji sa Ministarstvom prosvjete i Ministarstvom održivog razvoja i turizma, izvršen je obilazak svih stručnih škola iz ove oblasti u cilju sagledavanja mo-gućnosti obrazovnog sistema i predstavljanja potre-ba tržišta rada. Škole su obišli Dušan Bošković iz Centra za stručno obrazovanje i savjetnica Danijela Šuković iz Ministarstva održivog razvoja i turizma. U neposrednoj komunikaciji sa direktorima/cama škola i nastavnicima/ama, prije svega praktične na-stave, izvršena je razmjena informacija i dogovorene su određene aktivnosti u cilju promocije zanimanja, uključivanja privrede u proces nastave i zapošljava-nje našeg kadra u sezoni.

Međunarodna saradnja


ETF(Evropska fondacija za stručnu obuku)

GIZ(Njemačko društvo za međunarodnu saradnju)

KulturKontakt

dvvinternational(Institut za međunarodnu saradnju Udruženja za obrazovanje odraslih Njemačke)

DelegacijaEvropskeunije

LuxDevelopment(Luksemburška agencija za razvojnu saradnju)

Britanskisavjet

BiBB(Federalni institut za stručno obrazovanje i obuku)

Glavni i odgovorni urednik: DuškoRajković Urednik: SrđanObradović Redakcija: IvanaVučinić,SandraBrkanović,LjiljanaGarić,JadrankaRadunović,JelenaKnežević,MilenaDragović Lektura: MagdalenaJovanović

Tehnički urednik: DejanStanić* * *

Izdavač: CentarzastručnoobrazovanjeAdresa: VakaĐurovićabb,81000PodgoricaTelefon: +38220664713Faks: +38220664714

e-mail: [email protected]: www.cso.gov.me,www.cso.edu.mePodgorica,jun2013.

Documents

INFORMATIVNI BILTEN