informATIKA eTA internet · Ordenagailuaren osagaiak berogailu eta bero iturrietatik urrun eduki behar dituzu. Era berean, aireztapeneko zirrikituak estaltzea ekidin. 3. Horniketa

1. Ordenagailua erosten duzunean, segurtasunean pentsatu. Kalitate onekomonitorea eta pantaila aukeratu; irudi keinukariek begiak nekarazi, etaburuko mina ematen dute. Babesteko iragazkia ipini.

2. Ordenagailuaren osagaiak berogailu eta bero iturrietatik urrun eduki behardituzu. Era berean, aireztapeneko zirrikituak estaltzea ekidin.

3. Horniketa elektrikoko kable homologatuak soilik erabili. Ez piztu modema etatelefonoa ekaitz elektriko bat dagoenean: deskarga elektrikoko arrisku handiaegoten da.

4. Zaindu ordenagailuaren osagaien zabalguneetan ezer sar ez dadin. Sutea sordaiteke, edo talka elektrikoa jasan, barruko osagaien artean zirkuitulaburraeragitean.

5. Hobe duzu ez edan eta ez jatea ordenagailutik gertu. Ez isuri likidorik edojakirik ordenagailuaren osagaien gainean. Ez piztu ordenagailua giro hezean,eta bustitzen bazaizu, itzali eta hornitzaileari deitu.

6. Ordenagailua matxuratuta dagoela uste baduzu, onena teknikari batekkonpontzea da. Ez ahaztu ordenagailua sare elektrikora konektatuta dagoela,beraz, inor barruan ibiliko zaionean, deskonektatu beharko duzue. Utziordenagailuari hozten estalkiak desmuntatu edo barruko osagaiak ukitu bainolehen.

7. Ez zaitez luzaro egon ordenagailuaren aurrean. Gogoan izan ikusmenean edojarreretan arazoak izan ditzakezula.

8. Ez eman Interneten, zure datu pertsonal edo ekonomikorik behar densegurtasunaren bermerik gabe. Ez hitzordurik jarri, interneten bidez,ezagutzen ez duzun jendearekin. Ez eman zure helbide eta telefonorik, ez etazure argazkirik ere. Sarean “chat”ean aritzeko dauden toki guztiak ez dirahaur edo nerabeentzat egokiak, “haur eta nerabeentzat bereziki direla”iragarri arren.

9. Gomendatzen dizugu zure kreditu txartelaren daturik edo bankuarenxehetasunik ez ematea ezezagunei, edo nortasuna aurretiaz egiaztatu ezdiezun pertsonei. Norbaitek datu horiek zuri lapurtzeko balia litzake. Ez emanzure pasahitzik inori, zure ordez ari liteke eta.

10. Interneterako konexio etengabea baduzu, kontrasurik edo “firewal”ik jartzeakomeni zaizu, inor zure ekipora zure baimenik gabe sartzea eragozteko. Kontuzbirusekin, jarri antibirus on bat. Ez badakizu nola babestu, galdetu zurekonfiantzako norbaiti.

1. Cuando compres el ordenador piensa en la seguridad. Elige un monitor y unapantalla de buena calidad; el parpadeo de las imágenes produce cansancioocular y dolor de cabeza. Coloca un filtro protector.

2. Debes mantener los componentes del ordenador lejos de radiadores y fuentesde calor. Asimismo, evita que se obstruyan las rendijas de ventilación.

3. Usa sólo cables de alimentación eléctrica homologados. No conectes ni uses elmódem ni el teléfono durante una tormenta eléctrica: existe un alto riesgo dedescarga eléctrica.

4. Evita la introducción de objetos por las aberturas de los componentes delordenador. Se puede ocasionar un incendio o sufrir un choque eléctrico alprovocar un cortocircuito entre los componentes internos.

5. Es mejor no beber, ni comer, cerca del ordenador. Evita derramar alimentos olíquidos sobre sus componentes. No lo pongas en marcha en un ambientehúmedo y, si se moja, desconéctalo y ponte en contacto con el proveedor.

6. Si crees que el ordenador tiene una avería, lo mejor es que la repare untécnico. No olvides que el ordenador está conectado a la red eléctrica, por ellose deberá desconectar cada vez que se manipule en su interior. Deja que elordenador se enfríe antes de desmontar las cubiertas o tocar los componentesinternos.

7. Evita estar mucho tiempo delante del ordenador. Recuerda que puedes tenerproblemas en la vista o posturales.

8. No facilites, en Internet, tus datos personales o económicos sin la debidaseguridad. Tampoco conciertes citas, vía Internet, con personas a las que noconoces. No facilites tu dirección, ni tu número de teléfono, ni tampoco tufoto. No todos los lugares de «chat» a través de la red son apropiados paraniños o adolescentes, aun cuando éstos se anuncien como «especiales paraniños y adolescentes».

9. Te aconsejamos que no envíes datos de tu tarjeta de crédito o detalles de tubanco a personas desconocidas, o de las que no hayas comprobadopreviamente su identidad. Alguien podría utilizar los datos para robarte. Nofacilites tu contraseña a nadie, podrían hacerse pasar por ti.

10. Si tienes conexión permanente a Internet, es muy conveniente instalar uncortafuegos para evitar que puedan acceder a tu equipo sin tu consentimiento.Cuidado con los virus, instala un buen antivirus. Si no sabes cómo te puedesproteger, infórmate bien con alguien de confianza.

1. HASTEKO >>> 12. INFORMATIKA ETA INTERNETI

BURUZ MUSIKATZEN >>> 13. JARDUERAK >>> 2

4. DENBORA-PASAK >>> 95. DENBORA-PASEN SOLUZIOAK >>> 106. UMORE GRAFIKOA >>> 11

ERANSKINA >>> 12

AURKIBIDEA

Coordinación para cada comunidad autónoma:Gonzalo Sánchez Moreno (Cantabria)Rafael González del Busto (Asturias)Mª José López Ródenas (Comunidad Valenciana)Esther Álvarez Fernández (Galicia)Alejandro Salcedo Aznal (Castilla-La Mancha )Arrate Martínez de Guereñu (País Vasco)José Mª Iglesias Sánchez (Extremadura)Susana Gil (Madrid)Francisca Pérez Jiménez (Aragón)Carmen Herrero Álvarez (Castilla y León)Susana Conde Escorihuela (La Rioja)Luis Domínguez Rodríguez (Canarias)Julià Guimerá Gargallo (Cataluña)

Depósito Legal:Impresión: J. Martínez S.L.

1.PARA COMENZAR>>> 12.MUSICANDO SOBRE INFORMÁTICA

E INTERNET>>> 13.ACTIVIDADES>>> 2

4.PASATIEMPOS>>> 95.SOLUCIÓN A LOS PASATIEMPOS>>> 106.HUMOR GRÁFICO>>> 11

ANEXO>>> 12

ÍNDICE

Autonomia Erkidego bakoitzerako koordinazioa:Gonzalo Sánchez Moreno (Kantabria)Rafael González del Busto (Asturias)Mª José López Ródenas (Valentziako Erkidegoa)Esther Álvarez Fernández (Galizia)Alejandro Salcedo Aznal (Gaztela-Mantxa)Arrate Martínez de Guereñu (Euskal Herria)José Mª Iglesias Sánchez (Extremadura)Susana Gil (Madril)Francisca Pérez Jiménez (Aragoi)Carmen Herrero Álvarez (Gaztela eta Leon)Susana Conde Escorihuela (Errioxa)Luis Domínguez Rodríguez (Kanariak)Julià Guimerá Gargallo (Katalunia)

Lege Gordailua:Inprimaketa: J. Martínez S.L.

Argitaratzailea: Kontsumitzailearen Hezkuntza Sareahttp://www.infoconsumo.es/eecredEgileak:

Nieves Álvarez MartínLaguntzaileakLeticia Ortíz Bedia, Mª del Pilar González Echezarreta,Ana Vallejo Echezarreta, Estíbaliz Ruiz de Mendoza Vitoria

Diseinua eta maketazioa:Mª Isabel Gómez BediaMª Luisa Lavín Solana

Ale-kopurua:

Edita: Red de Educación del Consumidorhttp://www.infoconsumo.es/eecredAutores:

Nieves Álvarez MartínCon la colaboración de:Leticia Ortíz Bedia, Mª del Pilar González Echezarreta,Ana Vallejo Echezarreta, Estíbaliz Ruiz de Mendoza Vitoria

Diseño y maquetación:Mª Isabel Gómez BediaMª Luisa Lavín Solana

Tirada:

11111informATIKA eTA internet

Koaderno honetako azken orrialdea begiratu al duzu? Ez baduzu egin, egin ezazu orain. «Informatikaeta Interneten dekalogoa» irakurri al duzu? Zure lagunekin batera berriz ere irakurri, hausnarketa eginbakarrik edo taldean. Honezkero argi al duzu? Bada, orain konpositorea zarela eta informatika etaInterneti buruzko abesti baten letra eta musika egiteko agindu dizutela pentsatu behar duzu. Irakurriduzunaren antzeko letra asma ezazu, zure hizkerari, estiloari egokitzen duzula; gehien gustatzen zaizunerritmoa aukera ezazu (rap, rock, pop...). Ondoren, bakarrik edo zure lagunekin batera, maketa batgrabatu, ausartzen al zara? Gure web gunean begiratzen baldin baduzu horrekin egin dezakezunajakin ahal izango duzu.

www.infoconsumo.es/dianaseguridad

Informatikako baliabide motaren bat erabili al duzu?. Zer baliabide mota?, Internet erabiltzen al duzu?,zer maiztasunez?, zein dira bisitatu ohi dituzun orrialdeak?, produktu hauek erabiltzean dauden arazoeta aukeren berri al duzu?, informatika eta Internet kalterik sortzen ez duten produktuak direla uste alduzu?, zure osasunerako arazoren bat izan dezakeela pentsatzen al duzu?, arrisku hauek gertadaitezkeen arriskuak eta egoerak ezagutzen al dituzu?Galdera asko? Baliteke, baina... erantzun guztiak ezagutzen al dituzu? Batzuk, itxuraz errazak dira,baina... benetan horrelakoak al dira? Kasu hauetan eta antzeko beste batzuetan, erantzun zuzena ezbaduzu aurkitzen, horren emaitza hasieran batean iruditu zaizuna baino arazo askoz larriagoa izandaiteke zuretzat. Hori dela eta, informazioa baldin baduzu, hori saihestu ahal izango duzu. Gainera,noizbait pentsatu al duzu informatika eta Internet ikasteko materia izan zitekeenik? Ez, ezta? Bada,ikus dezakezunez. Hori dela eta, interesgarria izan daiteke arreta jartzea eta koaderno honetan agertzendiren jarduera guztiak eta ikasgelan proposatzen dizkizutenak egin ditzazun. Amaieran, segurtasunosoz, hauei eta bestelako galderei erantzuna eman ahal izango diezu, hainbat bitxikeria ezagutukodituzu eta pentsatu gabe zerbait egin baino lehen prebenitu ahal izango duzu, eta informazio gehiagoduen pertsona izango zara ordenagailu bat erabili edo Interneten nabigatu aurretik, ondoren eta bitartean.

1. HASTEK1. HASTEK1. HASTEK1. HASTEK1. HASTEKOOOOO

2. INF2. INF2. INF2. INF2. INFORMAORMAORMAORMAORMATIKA ETTIKA ETTIKA ETTIKA ETTIKA ETA INTERNETIA INTERNETIA INTERNETIA INTERNETIA INTERNETIBURUZ MUSIKABURUZ MUSIKABURUZ MUSIKABURUZ MUSIKABURUZ MUSIKATZENTZENTZENTZENTZEN

22222 ikaslearen koadernoa

Hemen jarduera-fitxa zenbait dituzu. Ikasgelan zure irakaslearekin batera egin ditzakezu, horrek horiekegiten lagundu ahal izango dizula. Honela, informatika eta Interneti buruz dituzun ezagupenak probatukodituzu. Informazio batzuek harrituko zaituzte. Amaieran, gauza erabilgarri asko ikasiak izango dituzueta zure segurtasunez dianan emateko gauza izango zara.

1. FITXA: Zein da Interneti ematen diogun erabilera?Internet zuzen erabiltzen duzula uste al duzue? Eta ezagutzen duzuen jendea? Orain hori ezagutzekomomentua da, kontua da zuen ikastetxean Interneten ematen dioten erabilerari buruzko ikerketa egiteada.Horretarako inkesta bat duzue, hori ikastetxeko ikasleei pasatuko diezue. Taldeka lan egin dezakezueeta datuak bildu ondoren, tauletan jarriko dituzue eta ikasgelan eztabaidatuko duzue.

INKESTA

3. JARDUERAK3. JARDUERAK3. JARDUERAK3. JARDUERAK3. JARDUERAK

1.- Internet erabiltzen al duzu?

Bai Ez

2.- Nondik sartzen zara Internetera?

Etxea (aukera hau hartzean hurrengogalderari ere erantzun)

Ikastetxea Terminal publikoa (ziberrak...) Bestelakoak...

3.- Interneten sartzeko zer linea duzuetxean?

Telefono konbentzionala ADSL Kableko sarea RDSI Ez daki Bestelakoak...

4.- Zer ekiporen bidez sartzen zaraInterneten?

Ordenagailua Telebista WAP sakelako telefonoa Kontsola

5.- Azkeneko urtean erosketaren bategin duzu internet bidez?

Bai Ez

6.- Zein ataritan sartu ohi duzu?

Orokorrak edo bilatzaileak

Egunkari digitalak Emakumeari buruzkoak Aisiakoak (jokoak, txatak...) Kirol informazioa Dendak Alegiazko komunitateak edo orrialde

pertsonalak Bestelakoak...

7.- Azkeneko urtean weben bidezerositako zerbitzua edo produktua zeinda?

__________________________________

__________________________________

8.- Azkeneko urtean enkante-orrialdebaten bidez zerbait erosi edo saldu alduzu?

Bai Ez

9. - Gutxi gorabehera, zenbat d i rugastatu duzu azkeneko urtean Internetbidezko erosketetan?

Ezer ez 30 euro baino gutxiago 30 eta 60 euro bitartean 60 eta 120 euro bitartean 120 eta 300 euro bitartean 300 eta 600 euro bitartean 600 euro baino gehiago

10.- Zein dira bideojoko batean gehiengustatzen zaizkizun alderdiak?

Pertsonaiak Eszenografia Erronkak Bestelakoak...


11.- Noiztik erabiltzen duzu Internet?

__________________________________

12.- Zer maiztasunez sartzen zaraInterneten?

Hainbat aldiz egunean Hainbat aldiz astean Hilabetean behin baino gutxiagotan Egunero edo ia egunero Pare bat aldiz hilean Bestelakoak...

13.- Egunean zenbat orduz sartzen zaraInterneten?

Ordubete baino gutxiago Ordubete eta 4 ordu bitartean 4 eta 8 ordu bitartean 8 ordu baino gehiago

14.- Nola ikasi zenuen Internet erabiltzen?

Guraso edo irakasleen laguntzarekin Bakarrik Lagunek lagunduta Ikastaroak Bestelakoak...

15.- Jarduera hauetako bat egiten ematenduzun denbora murriztu da Intertetensartzeagatik?

Ikastea Lo egitea Irakurtzea Kirola egitea TB ikustea Lagunekin irtetzea Ezer ez egitea Bestelakoak... Ikuskizunetara joatea

16.- Internet erabiltzerakoan zein izan diratopatu dituzun zailtasunik handienak?

Abiadura Segurtasuna Kostu telefonikoa Publizitate asko Konfidentzialitate txikia Bestelakoak...

17.- Zein da Interneten sartzearen arrazoinagusia?

Ikasketak Bestelakoak... Erabilera pertsonala

18.- Posta elektronikorik al duzu?

Bai Ez

19.- Spamm (eskatu gabeko mezuak)motako mezuak zein maiztasunez jasotzendituzu zure postan?

Bat egunean Bat astean Bat hilean Bat baino gehiago egunean Batzuk astean Batzuk hilean Ez dut sekula jaso Bestelakoak...

20.- Web orri pertsonala al duzu?

Bai Ez

21.- Nola duzu ordenagailua konfiguratutacookiei dagokienez?

Denak onartzen ditut Denak atzera botatzen ditut Ohartarazten dit eta normalean

onartzen ditut Ohartarazten dit eta normalean atzera

botatzen ditut Ez dakit Bestelakoak...

22.- Saiatu bisitatu dituzun azkeneko 5webak gogoratzen.

__________________________________

__________________________________

__________________________________

__________________________________

__________________________________


2. FITXA: Internet modu seguruan erabiltzen al dugu?Honen bidez, hala informatikako ekipoak nola Internet erabiltzerakoan dagoen segurtasun-maila zeinden begiratzea nahi dugu.

Horretarako, ikastetxeko zuen ikaskideen artean inkesta-test bat egingo duzue.

Guztiek eskuratu duzuen informazioa bildu ondoren eta galderaka multzokatu ondoren, irakasleakemango dizkion erantzunekin alderatuko dituzue eta ondorioak aterako dituzue.

INKESTA

1.- Zure ordenagailua noizbait birusenbatez kutsatu al da?

Bai Ez

3.- Birusen aurkakoa aldian-aldianeguneratzen al duzu?

Bai Ez

4.- Pasahitza segurtasun-elementua delauste al duzu?

Bai Ez

2.- Ordenagailurako birusen aurkakorenbat erabiltzen al duzu?

Bai Ez

5.- Oro har, zenbat pasahitza erabiltzendituzu?

__________________________________

__________________________________

6.- Zure pasahitzak apuntatu honakohonetan gordetzen dituzu...

Koaderno batean Ordenagailuaren fitxategi batean Ordenagailuari itsatsita paper

batean Bestelakoak...

7.- Gune batek erregistratzeko eskatzendizunean, zer da egin ohi duzuna?

Ez ditut nire datu pertsonalakinoiz ematen

Orrialdea segurua izatearenbermeak ditudanean erregistratzennaiz

Gezurrezko datuak ematen ditut Bestelakoak...

8. - Zure ordenagailua aldian-aldiancookiez husten al duzu?

Bai Ez

10.- Zure ordenagailuan suebaki batinstalatuta al duzu?

Bai Ez

9.- Noizbait txat edo berriketa batenbidez ezezagunei datu pertsonalak emanal dizkiezu, hala nola zure helbidea,telefonoa edo argazkia?

Bai Ez

11.- Zure ordenagailuaren osagaiakberogailu… bezalako bero-iturrietatikurruti al daude?

Bai Ez

12.- Zure ordenagailuaren aireztapen-saretxoak aldian-aldian garbitzen aldituzu?

Bai Ez

13.- Zure ordenagailuamanipulatzerakoan, zer egiten duzu?

Segurtasun handiagoa izatekoeskularruak jartzen ditut

Ordenagailua korronteelektrikotik deskonektatzen duteta hotz dadin uzten dut

Zuzenean manipulatzen dutkontu handiz

14. - Ordenagailua erabiltzen duzunbitartean jan edo edan ohi duzu?

Bai Ez


3. FITXA: Historiari arrastoa jarraitzen dioguInterneteko bilakaera historian zehar nolakoa izan den noizbait pentsatu al duzue, edo, agian, berehasieratik aldaketarik izan ez duela uste al duzu?

Jarduera honen bidez Interneteko historiari buruzko informazioa eskura dezazuen nahi dugu, horrela,bere jatorria zein izan zen, noiz bidali zuten aureneko posta elektronikoa, @ letraren jatorria zein izanzen edo saguaren historia nolakoa izan den bilatuko duzue.

Taldeka lan egin dezakezue eta informazioa bildu eta egituratu ondoren, jakin duzuenaren aurkezpenlaburra egingo duzue.

Zuen ikerketa egiteko hainbat web orri gomendatu nahi dizkizuegu:

http://jamillan.com/histoint.htmhttp://www.uoc.edu/web/esp/articles/vintoncerf.html

http://www.caravantes.com/arti03/arroba.htmhttp://www.vc.ehu.es/wuagacaj/manual/web/origen.html

http://www.cosmopediaonline.com/sputnik.htmlhttp://www.sinvirus.com/virus_cronologia.shtml

Jarduera honen paraleloan eta lanaren ondoriotzat honako hamar galderei erantzun behar diezue,horien soluzioak ikerketa aurrera eraman ahala aurkituko dituzuela.

1.- Ordenagailuko aurreneko sagua asmatu zuenarenizena zein da?

2.- Lehendabiziko begitartea noiz bidali zuten?

3.- Ziberespazio hitza nork asmatu zuen?

4.- TCP protokoloaren sortzailearen izena?

5.- Zer gerraren ostean sortu ziren Internetenhastapenak?

6.- 1957. urtean ARPA agentzia sortu zuten, urtehorretako urrian sobietarrek abiarazi zuten...

7.- 1988. urtean Interneteko historian gertatu direnerasorik handienetako bat egin zuen lehendabiziko har-birusa sortu zuenaren abizena zein da?

8.- Zein hizkuntzakoa den @ letra?

9.- Zein izan zen posta elektronikoko aurrenekohelbidea?

10.- Europako zein herrialdetan du jatorria World WideWeb (www.) delakoak?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


4. FITXA: Informatika eta Internet prentsan

1 ZATIA: IKERKETA

Jarduera honetan prentsan argitaratu dituzten albisteen bidez Internet eta informatikako munduarenanalisia egin dezazuen nahi dugu.Ikerketa-lan hau egiteko, informazioa hemeroteketan bilatu ahal duzue. Ikerketa ildo zehatz bateanbidera dezazuen garrantzitsua izango litzateke. Gure proposamena Sarearen bidez egiten dituzteniruzurrak eta timoak dira, hau oso gai interesgarria da eta gainera timoteka bat egitea ahalbidetukodizue. Laguntza txikia izan dezazuen, hona hemen koadro txiki bat, bertan informazioa bildu ahalaidatzi ahalko duzuela.

1. ALBISTEA. EL PAÍS (03/07/10)

Material osoa bildu ondoren eta azkeneko txostena egin ondoren, talde bakoitzak ikasgelan aurkeztukodu.

2 ZATIA: ANALISIA

Bestaldetik, fitxa honetan prentsan agertu diren hiru albiste eskaini nahi dizkizuegu, horietan informatikaeta Interneteko gaia lantzen dute. Oraingoan horietan jasota dagoen informazioa azter dezazueneskatu nahi dizuegu.

Espainiako erabiltzaileen % 50 baino gehiagokbirusen aurkakoaren babesik ez dute eta beraujakin ere ez dakite.Etxeko alorrean ordenagailuen %19 baino ezdago behar bezala babestuta eta % 55,87ak ezdu birusen aurkakorik edo berau eguneratugabe du, Panda Software birusen aurkakoenenpresak egin duen zundaketaren arabera.Enpresa txiki eta ertainetan (25 PC edo gutxiago)dagoen babes-mailari dagokionez, % 32,09akbaino ez ditu bere ordenagailuak egoki babestutaeta % 39,39ak ez du birusen aurkakorik edoeguneratu gabe du. % 28,52ak ez daki babesikduen edo horrek ageri diren azkeneko birusakdetektatzen edo desinfektatzen.

Ehuneko hauek txikiagoak izaten diraordenagailu kopurua handiagoa izan ahala,horrek esan nahi du birusek eta horien ondorioekkezka handiagoa eragiten dutela orduan etahandiagoa den enpresa.Txostenaren arabera, erabiltzaileak argudiohauetan oinarritzen dira birusen aurkako babesaez izateko erabakia hartzerakoan: % 38akbabesik ez duela behar uste du Internet gutxierabiltzen duelako eta leku ezagunetankonektatu edo lagun eta senideekin posta trukatubaino ez duelako egiten; % 28 ez dago birusakdirela eta kezkatuta eta % 20ri birusenaurkakoak garestiak direla uste du.

2. ALBISTEA. MOBILE NEWS (03/03/11)Zientzia eta Teknologia Ministerioak Internetenegungo 906 zenbakiak ordezkatuko dituztentarifikazio gehigarriko kode berrien bidez (803,806 eta 807) sartzea ez baimentzekokonpromisoa hartu du Interneteko ErabiltzaileenElkarteak (IEE) otsailean aurkeztutako idazkieierantzunda.Zientzia eta Teknologia MinisteriokoInformazioaren Gizarterako etaTelekomunikazioen Estatu IdazkaritzakElkartera igorri duen idazkian arautzeko honakoekimena hitzez hitz jaso dute:

SAREKO TIMOTEKA

Timo edo iruzurraren izena Zertan datza Modalitateak(egotekotan) Kontseiluak edo gomendapenak

«Internet bidezko nabigazioak berezitasunakkontuan hartuta, hots, minutu apur batzukbakarrik ez direla eta iraupen erdiko dei batektarifikazio gehigarriko zenbaki baten bidez izanlezakeen prezio handia dela kausa, ez dutebaimenduko 803, 806 eta 807 kode berrien bidezInterneten sartzea. Bestaldetik, Internetensartzeko zenbaki zehatz batzuk (908 eta 909kodeen bidez) daudela gogorarazi behar dugu,horiek horretarako askoz egokiagoak dira, baiikuspegi teknikotik nola erabiltzaileeneskubideak babestearen ikuspegitik (...)»


3. ALBISTEA. EXPANSIÓN (03/11/18)Espainiarrek bere etxebizitzetan egiten dutenInterneten kontsumoa azkeneko hilabeteetanizugarri handitu da aisiako bestelako jarduerabatzuen kaltetan. Fenomeno honek gehienkaltetu duena telebista izan da, honi sareakesparrua kendu diola.(...)Nielsen/Netratings izenekoaren datuenarabera, internauta espainiarrek batez besteInterneten 32 minutu ematen dituzte konektatzendiren bakoitzean. Kopuru hau Europakohandiena da Suedia, bertan saio bakoitzekodenbora 28 minutukoa da batez beste, edoErresuma Batua, saio bakoitzeko denbora 30minutukoa delarik batez beste, bezalako besteherrialde batzuetan dagoenarekin alderatzenbadugu.Egoera honen aurrean, zalantza sortzen daespainiarrek Internetez gero eta maizago egitenduten erabilera telebista ikustea, irratia entzuteaeta irakurtzea bezalako bestelako jarduerekinnola uztartuko duten. Edo, bestela, jarduerahorietan Interneten etengabeko kontsumoakgehien kaltetzen duena zein diren.Komunikabideak Ikertzeko Elkarteko(AIMC)lehendakaria den Julián Bravok«Interneteko nabigazioak, batez ere, telebistakaltetzen duela» baieztatzen du.AIMC elkartearen datuen arabera, 1997. urteantelebistaren eguneroko kontsumoa batez beste231 minututan zegoen bitartean, 2001. urtean226 minutuetara jaitsia zen. Miguel PérezSubíasek, Interneteko Erabiltzaileen Elkartearen(IEE) lehendakaria denak, «ia egunero etadenbora askoz, zinemara joateko bezalakounean-uneko beste batzuen aldean, egiten dutenjarduera denez, normala da Interneten erabilerakbatez ere telebistaren kontsumoari eragindiezaion» adierazi du.Víctor Domingok, Internauten Elkartearen (IE)lehendakariak, «gaur egun, Interneten sartzeaeta telebistaren kontsumoa etxean bakarrikgozatzen ditugun eta, gainera, elkarrenbateraezinak diren bi jarduera direla» gaineratudu. Horregatik, «Internet geroz eta gehiagoerabiltzeak telebistaren kontsumoa murritz dezan

logikoa dela» azaldu du. Domingok «irratia edoprentsa idatzia bezalako beste komunikabideakez direla hain kaltetuta gertatu etxetik kanpo eginditzakegun jarduerak direlako» ziurtatu du.Horretaz gain, irratiaren kasuan, berau Internetenbarruan sartuta gauden bitartean ere entzundezakegu». Joera hori berretsita gelditzen daEstatu Batuetako merkatuari begiratzen baldinbadiogu, berau Interneteko kontsumoaridagokionez garatuen dagoena delarik. EstatuBatuetan % 72,3ak Internet erabiltzeko aukeradu, eta kopuru hori % 22,7ra baino ez da iristenEspainiako estatuaren kasuan. Gainera,iparramerikarrek, batez beste, astean ia 10 orduznabigatzen dute eta espainiarrek, ordea, ia zazpiordu hilean.Mahai gainean datu horiek ditugula, LosAngelesen dagoen Kaliforniako Unibertsitateak(UCLA) egindako ikerketa batek telebista delaInterneteko fenomenoak gehien kaltetu duenjarduera aditzera ematen du eta irratia entzutea,irakurtzea, lo egitea edo kirola egitea, aldiz, ezdira hain kaltetuta gertatu. Horrela, EstatuBatuetan Interneteko erabiltzaileek telebistanabigatzen ez dutenek baino lau ordu eta erdigutxiagoz ikusten dute.Fernando Pardo, Merkataritza ElektronikoarenEspainiako Elkartearen (AECE) lehendakariadenak, baieztatu du «Estatu Batuetan gertatuden bezalaxe, lehen telebista asko ikusten zuenjende gaztea, orain txateatzen ibiltzen delakontuan hartuta, joera hori Espainian ere gerozeta gehiago areagotuko dela». «Batez ere,arratsaldeko seietatik zortzietara bitartekoordutegian, ordu horretan lantokitik edounibertsitatetik itzultzen baitira eta oraindik ezda telebistaren programazio nagusia hasi, beraugaueko hamarretatik aurrera hasten delako.Espainiarren kontsumo-ohituretan izan denaldaketa hau kontuan hartuta, telebista etaInternet bateratzeko geroz eta behartuagodaudela argi dago. Galdetutako adituen iritiziz,etorkizunean pantaila bakarra egongo da etahorren bidez nabigatu eta telebista ikusi ahalizango dugu.

Tarifikazio gehigarriko zerbitzuak kode edoaurrezenbaki bat markatuta eskuratzen ditugunzerbitzuak dira. Gaur egun, kode hauek 903 edo906 zenbakiak dira, hauek gutxi barrudesagertuko dira eta markatzeko 803, 806 eta807 kode berriak (aurki erabilgarri egongodirenak) agertuko dira.Azkeneko hilabeteetan bere telefonokofakturetan 906 tarifikazio bereziko sistema batenbidez Interneten konektatzeagatik zenbatekohandia jasotzen duten erabiltzaileen kexakhanditu dira. Konexio horiek kaltetutakoekemandako baimenik gabe egiten dute eta horrelaInterneterako konexioa ohizkoa bainoa 50 aldizhandiagoa izatera irits daiteke. Arazo hau bizikilarria da. Izan ere, kasuen %60 bainogehiagotan, zerbitzu hauen ezarri eta erabilizituztenak adin txikikoak izaten baitira.«Ministerioaren iragarpen hau positibokibaloratzen dugu, horrek, zalantzarik gabe,Interneten gertatu diren iruzur-igoerageldiaraziko du, halere, nahikoa ez delapentsatzen dugu, fakturatzeko sistemangardentasuna egon dadin eta babesgabeenezabusatzen direnei legea aplika diezaieten nahi

dugu,» zehaztu zuen Pérez Subíasek, Elkartekolehendakaria denak.Interneteko Erabiltzaileen Elkarteak (IEE) egundagoen erregulazioa aldatzeko ere eskatu dutarifikazio gehigarriko kargua jasotzen duenedozein erabiltzailek zerbitzu hori ustiatzen duenenpresa arduraduna zein den jakin dezan etaZerbitzuei buruzko Legea aplika dezaten, arretaberezia jartzen dietela adin txikikoek gehienbisitatzen dituzten gunei.Iruzurrak handitzearen arrazoia Interneten«logo, melodia, pantaila-babeslea, jokoak,kasinoak, e.a.»en erakargarrien bidez topatzendugun publizitatean dago, horiek kasu askotanadin txikikoek bisitatu ohi dituzten atalak hartzendituzte. Elkarteak aztertu dituen 100 kasu bainogehiagoren % 98an publizitate hori ez dator batindarrean dagoen legediarekin, izan ere, ezbaitute titularitatea azaltzen ez dute erabiltzaileabehar bezala jakinarazten eta ordenagailuaaldatzen duten horretarako baimenik eman gabe.


5. FITXA: Alegiazko dendakA AUKERA: ALEGIAZKO DENDAK AZTERTUKO DITUGUJarduera honen helburua hainbat alegiazko denda azter ditzazuen da, hori egiteko zenbait puntuproposatu nahi dizkizuegu.

B AUKERA: ALEGIAZKO DENNDA BATEAN EGINDAKO EROSKETA AZTERTUKO DUGUAurreko aukeran alegiazko dendaren funtzionamendua aztertu ondoren, ikerketa osatuko duguaipatutako denda horietan erosketa bat egingo dugula. Jarraian, aztertu beharreko hainbat kontuproposatu dizkizuegu.

6. FITXA: Hitz nahasien jokoaZein dira esaldi hauetan, birus batek nahasi dituenetan, dauden enigmak?

1. Ez dtu oiinz etInrten zedbi gueztua dadun teibanorkin orduahitz eggoin soengura menikbai izan gabe. Niresoakgura osad baldin daudeba leku blipuko teanba geturako dut eta nire aita edo reamakin tebara gojoannaiz.

2. Ez dut reni arzkgaia edo stebe zeredo zagau inoiz bilidako nire soguraek autikrre ez duteba teraztu.3. seDesoro senztentiara zumeren bati ez diot tzunikeran ngoema. goEgin banu nire soeigura esgoan kenie

eta, rreahola, ardunekinradu maharretanne korrija tekelira.4. netenInter ganabitzeko arauak tekozehaz nire soegurakin hitz goegin dut. soGura eta renhiru artean

tatutakonek egon kennaite denbora eta sibita ditzakedan kuleak zein diren baerakiko dugu. Ez naizlatebesko leku eabatn sartuko eta ez ditut kauara tsihauko ienbera menbaiik izan gabe.

5. teneInterko hipasatza ez diot inori goaemn (taez nire nikgula neione ere), nire soeigura baino ez.6. Itenenterko eratzaibille ona goizan naiz eta ez dut stbee tsoperna eibatzu kalte egin zaiediekeen edo

lgeze kanpokoa den zeredo egingo.7. Ez dut mazioinfor kilapertson goeman soengura menbaiik izan ezean, nire biahelde, nire fonotele-bakizena,

soengura kokilanto helbidea eta fonotelea, tenikas dudan txeikastearen helbidea eta naize teraesako.8. maInforzioren bat sorodese araztensenti nuaba soeigura ahalik eta telasrren kotukonta diet.

AZTERTU BEHARREKO ALDERDIAKBere jarduera argi eta garbi identifikatzen al da?Interneten aurkitzen erraza al da?Edozein erabiltzailek eskura izan dezake (nabigatzailea, plataforma, monitorea, bereizmena… alde batera utzita)?Elbarrietara egokituta al dago?Hainbat hizkuntzatan eskuragarri al dago?Dendaren testuak irakurtzen errazak al dira?Publizitatea eta edukiak argi eta garbi bereizten al dira?Edukiak argiak, nahikoak eta zehatzak al dira?Edukiek hurrenkera logikoa al dute?Dendan zeharreko nabigazioa argia eta erraza al da?Nabigazioak nahi dugun lekura eramaten eta non gauden jakinarazten al du?Nahi dugun lekura iristeko zenbat klik egin behar ditugu?Legezko eta bere informazio eta bezeroen segurtasunaz arduratzen al da?Transakzio elektroniko bidezko ordainketetan segurtasun-protokoloa al du?Loturak behar bezala dabiltza eta diotenera eramaten al dute?

1. Denda 2. Denda

AZTERTU BEHARREKO ALDERDIAKEnpresaren helbidea, telefonoa, e-mailaProduktuari buruzko informazioaEskatzen dugun produktua dutenErosketaren errentagarritasuna denda tradizional baten aldeanErosteko prozesuan laguntza ere egoteaAlta egiteko aukera derrigorrezkoa/hautazkoa daKontsumitzailearen eskubideei buruz ematen duten informazioa, hala nola datuenpribatutasuna, legezko terminoak, itzultzeko aukera...)Segurtasun-protokoloaOn linean ordaintzeko aukera (kreditu-txartela) eta off linean (transferentzia, jasotzean ordaintzea...)Eskaria egiaztatzen duteIgorketa-moduei eta kostuei buruzko informazioaEskariaren jarraipena egiteko eta irten dela egiaztatzeko aukeraEntrega-egunak betetzeaProduktua inolako arrazoirik alegatu gabe itzultzeko aukera

1. Denda 2. Denda


1.- Letra-zopaOrdenagailu baten honakoelementu periferikoak aurki itzazu:

TeklatuaInprimagailuaSaguIrakurgailuIrakurgailu optikoaMonitore

EskanerModemGrabagailua

2.- Hitz gurutzatuakIzartxoz seinalatutako letrak gurutzegraman elkartu eta Internetekinlotutako hitz giltzarri bat lortuko duzu. Asmatu hitza zein den.

Ezker eskuin:1.- Batzuk zetazkoak dira eta Interneten ere badaude.3.- Sistema honek sarearen bidez munduko edozeinlekuarekin denbora errealean hitz egitea ahalbidetzendigu.5.- Sare militarra, Interneten jatorri dena.6.- Cracker izenekoaren kontrakoa.8.- Ingelesez, erabiltzaile bati sareko zerbitzu baterakosarbidea ematen dion pasahitza.

Goitik behera:2.- Birusek gure artxiboak kutsatu ditzaten eragoztenduen programa.4.- Pisu eta bolumeneko neurria izan zen, hitz honeknahasketa latinoa eta musulmana du eta eguninformatikaren alorrean erabiltzen dugu.7.- Bertan kafe bat hartu eta sarean nabigatu ahal duzu.9.- Horrela esaten zaio sareen sareari.10.- Datu-paketeak, hirugarrenek ikus ez ditzaten,ezkutatzeko eta kodetzeko prozesua.

3.- Zazpi erroreen jokoaBegiratu bi irudi hauei eta aurkitu bertan dauden 7 erroreak.

4. DENBORA-P4. DENBORA-P4. DENBORA-P4. DENBORA-P4. DENBORA-PASAKASAKASAKASAKASAKROMI

E N A K S E Y P T E K L A TP Z Y X J N A I D F G H J KZ X P H P V T M A S D F G HR A K U R G A I L U O P T I

E R O T I N O M X C R V B N MR B B U I M P R I M A G A I LO N G O C O E Y U I O P R A SQ A N T A D D Z X C V B N O MS T M R K E J Q W E R T Y U IR A F J I M G A C I C L I S MT I K B M A U L I A G A B A RY O O N C J H X W F G B N N T

ULJKQUDÑOOGH

AÑKORAFKPBDX

ULIAGRUKARII

3

5

7

9

10

1

6

82 4

HITZ GAKOA

7 10 3 9 6 2 1 10 8 5

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*


5. DENBORA-P5. DENBORA-P5. DENBORA-P5. DENBORA-P5. DENBORA-PASEN SOLUZIOAKASEN SOLUZIOAKASEN SOLUZIOAKASEN SOLUZIOAKASEN SOLUZIOAK

1.- Letra-zopaOrdenagailu baten periferikoak honakoak dira:

Irakurgailu optikoa

2.- Hitz gurutzatuak

Ezker eskuin:1.- Har3.- Chat5.- Arpaneta6.- Hackerra8.- Pasahitza

Goitik behera:2.- Antibirus4.- Arroba7.- Ziberkafetegia9.- Internet10.- Enkriptatu

TeklatuaInprimagailuaSaguIrakurgailuMonitoreEskanerModemGrabagailua

ROMI

E N A K S E Y P T E K L A T A UP Z Y X J N A I D F G H J K Ñ LZ X P H P V T M A S D F G H K IR A K U R G A I L U O P T I O A

E R O T I N O M X C R V B N M R GR B B U I M P R I M A G A I L A RO N G O C O E Y U I O P R A S F UQ A N T A D D Z X C V B N O M K KS T M R K E J Q W E R T Y U I P AR A F J I M G A C I C L I S M B RT I K B M A U L I A G A B A R D IY O O N C J H X W F G B N N T X I

ULJKQUDÑOOGH

3

5

7

9

10

UTATPIRKNE

INTERNET

AC TH

PA AR E A

ZIBE

K

FE

1

6

82 4

ARRO

AB

ANTIBI

AUS

H R

IH T Z ASPG

A

CH EK R R AAT

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

HITZ GAKOAI N T E R N A U T A7 10 3 9 6 2 1 10 8 5

1 11 11 11 11 1informATIKA eTA internet

6. UMORE GRAFIK6. UMORE GRAFIK6. UMORE GRAFIK6. UMORE GRAFIK6. UMORE GRAFIKOAOAOAOAOAHauek dira aukeratu ditugun komiki-bandabatzuk(1). Zuk ere bilatu bestelako batzuk. Bakarrikedo taldean egin dezakezu.

(1) Atodohumor.cjb.net Nik

3.- Zazpi erroreen jokoa


____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ERANSKINAERANSKINAERANSKINAERANSKINAERANSKINAErantzun inkesta honi. Inkesta zure senideei eta lagunei ere eman iezazkiezu. Orain gai honen inguruanasko dakizula, emaitzak azter itzazu eta ondorioak atera itzazu.

INKESTA: Informatika eta Interneten ARRISKUAK EZAGUTZEN AL DITUGU?1. Informatikako produktu motaren bat eta Internet erabiltzen al duzu?

Bai_ Ez_

Zergatik? Baietza ematekotan, adierazi zein.

2. Informatikako produktuek eta Internetek salmentan egon ahal izateko izan behar dituzteneskakizunak ezagutzen al dituzu?

Bai_ Ez_

Baietza ematekotan, adierazi zein.

3. Informatika eta Internet gaizki erabiltzearen arriskuak ezagutzen al dituzu?

Bai_ Ez_

Baietza ematekotan, adierazi zein.

4. Ongi informatuta egoteari garrantzia ematen al diozu?

Bai_ Ez_

Zergatik?

5. Ez baduzu gaiari buruzko informaziorik, nora joko zenuke informazio bila?

6. Eta informatikako produkturen batetik eta Internetekin arazoren bat izatekotan, nora jokozenuke?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Eskuratzen dituzun emaitzak ikusita, hausnarketa egin eta horren arabera jardun. Ez al duzu usteongi egongo litzatekeela gaiaren inguruko informazio-kanpaina egitea? Jarri berriz ere lanean.Asmatu metodo bat eta ikasi duzuna zabal ezazu (foroetan edo zure webean bertan esaterako).

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Documents

informATIKA eTA internet · Ordenagailuaren osagaiak berogailu eta bero iturrietatik urrun eduki behar dituzu. Era berean, aireztapeneko zirrikituak estaltzea ekidin. 3. Horniketa