Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach

INFORMACJA

Rządu Rzeczypospolitej Polskiej

o działaniach podejmowanych w 2014 roku

na rzecz realizacji postanowień

uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 1 sierpnia 1997 r. „KARTA PRAW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH”

Warszawa, 2015 r.

str. 1

Spis treści (część 1) Wstęp……………………………………………………………………………......2 - 3

I. Podstawowe dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych

w 2014 r.…………………………………………………………………………... 4 - 17

II. Informacja szczegółowa resortów i urzędów centralnych o realizacji w 2014 r. praw

osób niepełnosprawnych w zakresie1:……………………….…………… 18 - 149

1) dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji

leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień

niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki

pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny,

2) dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną,

3) nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do

korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej,

4) pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej

umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych

i zawodowych,

5) pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, pośrednictwa, a gdy

niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach

dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,

6) zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych

kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych

kosztów w systemie podatkowym,

7) życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:

dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,

swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków

transportu,

dostępu do informacji,

możliwości komunikacji międzyludzkiej,

8) posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim

wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,

9) pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym,

sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.

I III. Informacja o funkcjonowaniu w 2014 r. ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku

migowym i innych środkach komunikowania się………………………………150 - 153

IV. Podsumowanie………………………………………………………...…..………154 - 162

1 Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych zawiera 10 praw. „Prawo

dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym” nie zostało omówione z uwagi na to, że obszerny opis

instrumentów służących jego realizacji został zawarty w pozostałych 9 prawach.

str. 2

Wstęp

Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób

Niepełnosprawnych2 zawiera katalog dziesięciu praw - istotnych obszarów dla polityki państwa,

wymagających aktywnego i stałego wsparcia zapobiegającego wykluczeniu społecznemu osób

niepełnosprawnych.

Sejmowa uchwała nie ma mocy prawnej i nie gwarantuje osobom niepełnosprawnym

konkretnych uprawnień, albowiem prawa osób niepełnosprawnych zagwarantowane są

w szeregu aktów prawa krajowego m.in. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

2 kwietnia 1997 r.3, w ustawach (np. w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, zabezpieczenia

społecznego, rodziny, pracy, kultury, sportu i turystyki, infrastruktury) oraz w ratyfikowanej

w 2012 r. przez Polskę Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób

niepełnosprawnych, która 25 października 2012 r. weszła do krajowego porządku prawnego4.

Sejmowa uchwała jest apelem adresowanym do podmiotów prawnych (publicznych

i niepublicznych) oraz do podmiotów fizycznych, aby w swojej działalności urzeczywistniały

prawa osób niepełnosprawnych zapobiegając tym samym dyskryminacji tych osób i ich

wykluczeniu społecznemu.

Zgodnie z dyspozycją zawartą w § 3 Karty Praw Osób Niepełnosprawnych Rząd

Rzeczypospolitej Polskiej został zobowiązany do przygotowania informacji o inicjatywach

podjętych w danym roku w celu urzeczywistnienia praw osób niepełnosprawnych zawartych

w sejmowej uchwale.

Minister Pracy i Polityki Społecznej (z jego upoważnienia - Pełnomocnik Rządu do

Spraw Osób Niepełnosprawnych) zwrócił się do ministrów i kierowników urzędów centralnych5

z prośbą o przygotowanie i nadesłanie informacji o działaniach zrealizowanych,

kontynuowanych lub podjętych tylko w 2014 r. w celu urzeczywistnienia uchwały Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, ze

szczególnym uwzględnieniem:

najważniejszych działań prowadzących do optymalizacji podjętych przedsięwzięć w celu

urzeczywistniania praw osób niepełnosprawnych,

osiągniętych rezultatów w postępie realizacji praw osób niepełnosprawnych,

korzystnych lub niepokojących tendencji w obszarze urzeczywistniania praw osób

niepełnosprawnych.

Ponadto Minister Pracy i Polityki Społecznej poprosił ministrów i kierowników urzędów

centralnych o przygotowanie szczegółowej informacji dotyczącej:

dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych ogólnodostępnych części budynków,

podjętych działań zmierzających do zapewnienia wskaźnika zatrudnienia osób

niepełnosprawnych na poziomie, o którym mowa w ust. 2a art. 21 ustawy z dnia

27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych6,

informacji o realizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej

oraz niektórych innych ustaw7 w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w służbie

cywilnej,

informacji z realizacji w 2014 r. postanowień ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku

migowym i innych środkach komunikowania się8.

2 M.P. z 13.08.1997 r. Nr 50 poz. 475. 3 Dz. U. Nr 78, poz. 483 i z 2006 r. Nr 200, poz. 1471 oraz z 2009 r. Nr.114, poz.946. 4Po opublikowaniu w Dz. U. poz. 1169 treści dokumentu ratyfikacyjnego z dnia 6 września 2012 roku wraz z tekstami konwencji w języku

angielskim i w przekładzie na język polski oraz oświadczenia rządowego (w Dz. U. poz. 1170) w sprawie mocy obowiązującej konwencji,

w którym została podana też informacja, jakie państwa ratyfikowały konwencję i w jakich datach. 5 Wykaz resortów i urzędów centralnych/innych podmiotów zamieszczono w załączniku 1. 6 Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm. 7 Dz. U. Nr 201, poz. 1183 8 Dz.U. z 2011 r. Nr 209, poz.1243, z późn. zm.

http://bip.kprm.gov.pl/download.php?s=75&id=4822

http://bip.kprm.gov.pl/download.php?s=75&id=4822

str. 3

Na podstawie informacji nadesłanych przez ministrów i kierowników urzędów

centralnych, została opracowana „Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach

poodejmowanych w 2014 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej

Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. - Karta Praw Osób Niepełnosprawnych”.

Dokument ten zawiera opis działań zrealizowanych, kontynuowanych lub podjętych

w 2014 r. przez ministerstwa i urzędy centralne, w ramach merytorycznych kompetencji

i ustawowych uprawnień, w zakresie realizacji praw określonych w sejmowej uchwale.

W latach poprzednich w dokumencie za dany rok były zawarte także informacje o charakterze

analitycznym dotyczące realizacji praw osób niepełnosprawnej w dłuższej (kilkuletniej)

perspektywie czasowej.

Ograniczenie informacji, o działaniach resortów i urzędów centralnych na rzecz osób

niepełnosprawnych do roku 2014 (danego roku) zdeterminowane jest rocznym charakterem

przedkładania tej informacji, wynikającym z § 3 sejmowej uchwały, w którym Rząd został

przez Sejm RP wezwany do składania corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informacji

o podjętych działaniach w celu urzeczywistnienia praw osób niepełnosprawnych9.

Warto nadmienić, że analityczna i perspektywiczna ocena realizacji praw osób

niepełnosprawnych w Polsce została zawarta w I sprawozdaniu z wykonania postanowień

Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych10

, które 24 września 2014 r. Polska przekazała

Komitetowi do spraw osób niepełnosprawnych..

Materiałem wyjściowym do opracowania I sprawozdania z realizacji konwencji była

opracowana w latach 2008 – 2012 analiza zgodności polskiego prawa z postanowieniami

konwencji. Z przeprowadzonej analizy wynika, że postanowienia konwencji są odzwierciedlone

w polskim porządku prawnym, albowiem osoby niepełnosprawne mają m.in. konstytucyjnie

zagwarantowaną i rozwiniętą w przepisach ustawowych oraz wykonawczych dotyczących

wszystkich obszarów działalności państwa - ochronę socjalną, ekonomiczną i prawną oraz

ochronę przed dyskryminacją.

Polska jest zobowiązana11

do sporządzania analitycznych sprawozdań z wykonania

postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych dotyczących dłuższej perspektywy

czasowej (okresowych).

Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2014 r. na

rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. -

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych” składa się z dwóch części: podstawowej informacji

o realizacji w 2014 r. postanowień sejmowej uchwały oraz części szczegółowej, w formie

załączników, uzupełniającej część podstawową.

9 Rządowe Centrum Legislacji wyraziło jednoznaczny pogląd, że informacja przygotowana przez Rząd RP z realizacji uchwały Sejmu RP

z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych powinna dotyczyć podjętych, zrealizowanych lub kontynuowanych działań tylko w danym roku (pismo z dnia 11 czerwca 2014 r.). 10 Projekt I sprawozdania, na każdym jego etapie, był zamieszczany na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Pracy i Polityki

Społecznej. W 2013 r. został przekazany do konsultacji organizacjom partnerów społecznych i organizacjom pozarządowym w celu zgłoszenia uwag. Niektóre ze zgłoszonych uwag stały się podstawa uzupełnienia tekstu sprawozdania. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rozpatrzył w lipcu

2014 r. projekt I sprawozdania z wykonania przez Polskę z postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. I sprawozdanie zostało

przekazane także Rzecznikowi Praw Obywatelskich (niezależny mechanizm monitorujący wykonywanie konwencji). 11 Art. 35 Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych.

str. 4

I.

Podstawowe dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych

w 2014 roku12

Dane ogólne.

W 2014 r. było w Polsce 3.272 tys. osób niepełnosprawnych13

w wieku 16 lat i więcej, tj.

10,6% ogółu populacji Polski w tej grupie wiekowej14

. Mężczyźni niepełnosprawni stanowili

50,6% populacji osób niepełnosprawnych (1.655 tys. osób) a kobiety 49,4% (1.617 tys. osób)15

.

62,9% osób niepełnosprawnych (2.059 tys.) mieszkała w miastach i 37,1% (1.213 tys.) na wsi.

W 2014 r. było w Polsce 1.901 tys. osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, tj.

8,4% ludności Polski w tym wieku16

.

Największą grupę wśród osób niepełnosprawnych prawnie stanowiły osoby:

w wieku 65 lat i więcej - aż 35,5%,

w wieku 60-64 lata stanowiły 16,2%,

w wieku 55-59 lat - 16,5%.

W 2014 r. osoby niepełnosprawne w wieku:

równym lub powyżej 55 lat stanowiły 68,2% ogółu osób niepełnosprawnych prawnie,

od 16 do 54 lat stanowiły 31,8% ogółu osób niepełnosprawnych.

Źródło: BAEL, dane średnioroczne, opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.

Struktura osób niepełnosprawnych.

Wśród osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej osoby:

o znacznym stopniu niepełnosprawności stanowiły 28,4%,

o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności 42,3%,

o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 29,3%.

12 Dane dotyczą osób niepełnosprawnych prawnie. Opracowanie graficzne - Paulina Sakowska, Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób

Niepełnosprawnych. 13 Dane średnioroczne. 14 Według danych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności przeprowadzanego kwartalnie przez Główny Urząd Statystyczny. 15 Wśród całej populacji mężczyzn mężczyźni niepełnosprawni stanowili 11,2% a wśród kobiet kobiety niepełnosprawne liczyły 10%. 16 Dane średnioroczne.

str. 5


W gronie osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym:

22,0% stanowiły osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności,

45,0% osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

33,0% z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły.


Szczegółowy rozkład na poszczególne stopnie niepełnosprawności wśród osób

niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym:

W gronie osób niepełnosprawnych zamieszkałych na terenach miejskich osoby:

o z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności stanowiły 21,6%,

o z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności stanowiły 45,9%,

o z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 32,5%.

Wśród osób niepełnosprawnych zamieszkałych na wsi osoby:

str. 6

o z orzeczeniem o znacznym stopniem niepełnosprawności stanowiły 22,4% grupy,

o osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności stanowiły 43,6%,

o osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności stanowiły 33,9%.

Wykształcenie osób niepełnosprawnych.

Spośród osób niepełnosprawnych prawnie w wieku 16 lat i więcej:

największą grupę stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym,

niepełnym podstawowym oraz bez wykształcenia - 32,1%,

następnie osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 32,0%,

osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym - 20,2%,

osoby z wykształceniem wyższym - 8,2%

najmniejsza grupa osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym - 7,5%.

Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym z wykształceniem:

co najwyżej gimnazjalnym stanowiły 25,1% grupy niepełnosprawnych w tym wieku,

osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 40,1%,

policealnym i średnim zawodowym - 18,3%,

wyższym - 9,8%,

najmniejsza grupa osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym 6,7%.


Szczegółowy podział osób niepełnosprawnych według wykształcenia w podziale na

miejsce zamieszkania:

Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym zamieszkujących w miastach:

o wykształcenie wyższe - 13,1%,

o policealne i średnie zawodowe - 21,4%,

o średnie ogólnokształcące - 8,1%,

o zasadnicze zawodowe - 38,0%,

o gimnazjalne i poniżej 19,4%.

Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym zamieszkujących tereny wiejskie:

o wykształcenie wyższe - 5,0%,

o policealne i średnie zawodowe - 13,5%,

o średnie ogólnokształcące - 4,4%,

o zasadnicze zawodowe - 43,4%,

o gimnazjalne i poniżej 33,7%.

str. 7

Źródło: BAEL, dane średnioroczne , opracowanie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych na podstawie danych GUS.

W roku akademickim 2013/2014 było 28.940 studentów niepełnosprawnych17

, z czego

16.755 studiowało na studiach stacjonarnych, a 12.185 na studniach niestacjonarnych.

Wśród studentów niepełnosprawnych studenci niesłyszący lub słabo słyszący stanowili

6,9%, studenci niewidomi lub słabo widzący 9,1% natomiast studenci z dysfunkcją ruchu

stanowili 31,4% (29,28% stanowili chodzący a 2,1% niechodzący).

Źródło: „Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r.” GUS, opracowanie własne.

Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych w 2014 r. 18

W powiatowych urzędach pracy w 2014 r. były zarejestrowane 126.294 osoby

niepełnosprawne, w tym:108.902 bezrobotne, z których 17.304 posiadały prawo do zasiłku oraz

17.392 osoby niepełnosprawne poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu19

.

17 Według stanu na dzień 30.11.2013 r. 18 Na koniec grudnia 2014 r.

str. 8

Wśród zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych 2.149 miało znaczny

stopnień niepełnosprawności, 35.004 - umiarkowany stopnień niepełnosprawności i 71.749 -

lekki stopnień niepełnosprawności.

Wśród niepełnosprawnych osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy

i niepozostające w zatrudnieniu 3.427 miało orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,

10.644 o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i 3.321 o lekkim stopniu

niepełnosprawności.

19 Dane z bezrobocia rejestrowanego, w tym dotyczące osób niepełnosprawnych, dostępne są w sprawozdaniu miesięcznym MPiPS-01 oraz

sprawozdaniu półrocznym MPiPS-07. Sprawozdania te zawierają informacje o osobach zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu, w podziale na wybrane cechy (wiek, płeć, czas pozostawania bez pracy).

str. 9

Aktywność ekonomiczna osób niepełnosprawnych.

Osoby niepełnosprawne prawnie w wieku 16 lat i więcej w 2014 r.20

osiągnęły:

współczynnik aktywności zawodowej na poziomie 17,4%,

wskaźnik zatrudnienia w wysokości 14,8%,

stopę bezrobocia - 14,8%.

Analiza wielkości wskaźników dla osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej

w podziale na stopnie niepełnosprawności w 2014 r. dla danych średniorocznych: 20 Dane BAEL średnioroczne.

str. 10

Osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności:

o współczynnik aktywności zawodowej - 4,4%,

o wskaźnik zatrudnienia - 3,8%,

o stopa bezrobocia - 17,1%.

Osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności:




Osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności:





Osoby niepełnosprawne zamieszkujące w miastach osiągnęły współczynnik aktywności

zawodowej w wysokości 18,2%, wskaźnik zatrudnienia - 15,3%, oraz stopę bezrobocia -

15,8%.

Osoby niepełnosprawne zamieszkujące tereny wiejskie osiągnęły następujące wysokości

wskaźników: odpowiednio 15,9%, 13,8%, 13,0%.


str. 11

Dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym współczynnik aktywności zawodowej

wynosił 27,1%, wskaźnik zatrudnienia 22,8%, a stopa bezrobocia osiągnęła poziom 16,1%.

Analiza wielkości wskaźników dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym

w podziale na stopnie niepełnosprawne21

:

osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności: współczynnik aktywności

zawodowej - 8,9%, wskaźnik zatrudnienia - 7,2%, stopa bezrobocia - 16,2%,

osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności: współczynnik

aktywności zawodowej - 29,6%, wskaźnik zatrudnienia - 25,3%, stopa bezrobocia - 14,6%,

osoby z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności: współczynnik aktywności

zawodowej - 36,2%, wskaźnik zatrudnienia - 29,8%. stopa bezrobocia - 17,2%.


Osoby niepełnosprawne zamieszkujące tereny miejskie osiągnęły następujące wielkości

wskaźników: 29,9%, 24,7% oraz 17,1% a dla osób niepełnosprawnych zamieszkujących tereny

wiejskie wysokości wskaźników uplasowały się następująco: 23,2%, 19,9% oraz 14,0%.


21 Dane średnioroczne.

str. 12

Wśród pracujących osób niepełnosprawnych największą grupę stanowili pracownicy

najemni: dla osób w wieku 16 lat i więcej 77,8% , a dla wieku produkcyjnego 79,7% wśród

pracujących.

Pracodawcy oraz pracujący na własny rachunek stanowili 17,4% (wiek 16+) oraz 15,9%

(wiek produkcyjny) wśród pracujących.

Pomagający członkowie rodzin stanowiący najmniejszą grupę wśród pracujących osób

niepełnosprawnych zajmują 4,8% (wiek 16+) oraz 4,4% (wiek produkcyjny).

Wskaźnik zatrudnienia dla pracowników najemnych w wieku 16 lat i więcej wyniósł

11,5% a dla osób w wieku produkcyjnym osiągnął wartość 18,2%.


Dane Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych22

.

W 2014 r. funkcjonowało 22.507 pracodawców korzystających z dofinansowania do

wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych23

, w tym: 1.317 pracodawców na

chronionym rynku pracy (5,85% ogółu pracodawców) oraz 21.190 na otwartym rynku pracy

(94,15% ogółu pracodawców)24

.

Źródło: SODiR PFRON, dane średnioroczne.

22 System zawiera m.in. informacje o pracodawcach zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz pracownikach niepełnosprawnych na subsydiowanym rynku pracy oraz osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą a także niepełnosprawnych rolników

uprawnionych do refundacji składek na ubezpieczenie społeczne. 23 W ramach System Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 24 Dane średnioroczne Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

str. 13

W poprowadzonej w ub.r. przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych Ewidencji Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych25

było

zarejestrowanych 245.187 (231.395 etatów) pracowników niepełnosprawnych, w tym, 149.237

(141.184 etatów) na chronionym rynku pracy oraz 95.950 (90.211etatów) na otwartym rynku

pracy.


Niepełnosprawni pracownicy chronionego rynku pracy stanowili w ub.r. 60,9% ogółu

zatrudnionych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w Ewidencji Zatrudnienia Osób

Niepełnosprawnych, a osoby niepełnosprawne otwartego rynku pracy - 39,1%.

Wśród pracowników niepełnosprawnych z chronionego rynku pracy w podziale na

stopnie niepełnosprawności, pracownicy ze znacznym stopniem stanowili 7,2%,

z umiarkowanym - 68,8% a z lekkim stopniem niepełnosprawności - 24,0%.

Wśród pracowników z chronionego rynku pracy 30,3% stanowili pracownicy

niepełnosprawni ze schorzeniami specjalnymi. Pracownicy ze schorzeniami specjalnymi

w podziale na stopnie niepełnosprawności znaczny, umiarkowany i lekki stanowili odpowiednio

2,6%, 22,2% oraz 5,5% z pracowników niepełnosprawnych.


25 EZON- Ewidencja Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych prowadzona przez Państwowy Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

str. 14

Wśród pracowników zatrudnionych na otwartym rynku pracy pracownicy ze znacznym

stopniem stanowili 8,5%, z umiarkowanym - 54,9% a z lekkim stopniem - 36,6%. Natomiast

pracownicy niepełnosprawni, u których występują schorzenia specjalne w podziale na stopnie

niepełnosprawności: ogółem pracownicy ze schorzeniami - 19,5%, tj. ze znacznym stopniem -

3,4%, z umiarkowanym stopniem - 12,1%, z lekkim stopniem - 4,0% wśród pracowników

niepełnosprawnych.


W Ewidencji Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych było w ub.r.26

zarejestrowanych 23.931 osób

niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą i ubiegających się o refundację

składek na ubezpieczenie społeczne, w tym : ze znacznym stopniem niepełnosprawności - 2.010

osób, z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności - 11.613 osób oraz z lekkim stopniem

niepełnosprawności - 10.308 osób.

Natomiast niepełnosprawnych rolników uprawnionych do refundacji składek na

ubezpieczenie społeczne było 2.027 osób, niepełnosprawnych domowników, na których rolnicy

byli zobowiązani do opłacania składek było 669 osób.

Zakłady Pracy Chronionej według danych ewidencji wojewodów.

W grudniu 2014 r. funkcjonowało 1.278 zakładów pracy chronionej zatrudniających

185.410 (174.981 etatów) osób, w tym 147.790 (139.873 etaty) osób niepełnosprawnych27

.

Udział osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, pracujących w charakterze

pracowników najemnych w stosunku do ogółu pracujących osób niepełnosprawnych wynosił

79,7%. Wśród zatrudnionych osób niepełnosprawnych, osoby ze schorzeniami specjalnymi

stanowiły 28,9% osób niepełnosprawnych a osoby bez schorzeń specjalnych - 71,1%. Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności stanowiły 7,0% populacji

zatrudnionych niepełnosprawnych, osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności -

68,6%, z lekkim stopniem niepełnosprawności - 24,4%.

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności i schorzeniami specjalnymi stanowiły

2,5% populacji, z umiarkowanym stopniem i schorzeniami specjalnymi - 21,2% a osoby

26 Dane średnioroczne 2014 r. 27 Dane przesłane przez urzędy wojewódzkie dotyczą liczy zakładów pracy chronionej i zatrudnienia w tych zakładach, które wywiązały się

z obowiązku sprawozdawczego. Nie obejmują zakładów, które nie przesłały informacji do właściwego urzędu wojewódzkiego. 11 zakładów

pracy chronionej nienadesłało do wojewodów inflormacji o swojej działalności w 2014 r. Dane udostępnianych przez wojewodów zostały opracowane przez Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

str. 15

z lekkim stopniem niepełnosprawności, u których występowały schorzenia specjalne - 5,2%,

z zatrudnionych osób niepełnosprawnych.

Osoby z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności

stanowiły 75,6% wśród zatrudnionych niepełnosprawnych, natomiast osoby z orzeczeniem

o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, u których występowały schorzenia

specjalne stanowiły 23,7% zatrudnionych niepełnosprawnych.

W grudniu 2014 roku było zarejestrowanych 171 Spółdzielni Inwalidów oraz Spółdzielni

Niewidomych zatrudniających 23.641 osób, w tym 18.862 osoby niepełnosprawne.

Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh, ZAZ- w II półroczu 2014 r

Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh ZAZ- w II półroczu 2014 r.

Zakłady Aktywności Zawodowej.

W grudniu 2014 r. było 89 zakładów aktywności zawodowej, które zatrudniały 3.590

osób niepełnosprawnych. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w stosunku do ogółu

pracowników zatrudnionych wynosiło 74,7%.

str. 16

Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh, ZAZ- w II półroczu 2014 r.

W podziale na stopnie niepełnosprawności oraz występowanie schorzeń specjalnych

zatrudnienie osób niepełnosprawnych kształtowało się następująco:

z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności:

o ogółem - 2.240,

o ze schorzeniami szczególnymi - 1 174, niewidomi – 252.

z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności:

o ogółem - 1.314,

o ze schorzeniami szczególnymi - 1 237, niewidomi – 1.

orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności - 36.

str. 17

Wśród pracowników niepełnosprawnych osoby ze znacznym stopniem

niepełnosprawności stanowiły 62.4%, z umiarkowanym stopniem – 36,6% a z lekkim

jedynie 1%.

Źródło: sprawozdania wojewodów INF - ZPCh ZAZ- w II półroczu 2014 r.

Osoby ze schorzeniami specjalnymi stanowiły 67,21% populacji niepełnosprawnych

pracowników a osoby bez schorzeń specjalnych 32,8%.

Natomiast pracownicy ze schorzeniami specjalnymi w podziale według stopnia

niepełnosprawności na znaczny, umiarkowany i lekki stanowili odpowiednio 32,7%, 34,5% i 0%

wśród pracowników niepełnosprawnych.

Zatem pracownicy z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu

niepełnosprawności stanowili 99% pracowników niepełnosprawnych a pracownicy ze

schorzeniami specjalnymi ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności –

67,2%.

str. 18

II

Informacja szczegółowa resortów i urzędów centralnych o realizacji w 2014 r. praw osób niepełnosprawnych w zakresie:28

1. dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji

i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny.

Osoby niepełnosprawne mają zagwarantowane prawo do opieki medycznej, w tym do

leczenia i świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności oraz

do rehabilitacji leczniczej i zaopatrzenia w wyroby medyczne (przedmioty ortopedyczne

i środki pomocnicze).

W 2014 r. osoby niepełnosprawne korzystały z ustawowych świadczeń opieki zdrowotnej

zakwalifikowanych jako świadczenia gwarantowane29

, finansowanych ze środków publicznych,

w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczenia przysługują wszystkim

świadczeniobiorcom, w tym osobom niepełnosprawnym, kwalifikującym się do danego typu

leczenia30

.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych, świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których

celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób,

leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie31

.

Zwiększenie dostępności do świadczeń zdrowotnych

udzielanych przez lekarzy specjalistów. Ministerstwo Zdrowia mając na uwadze konieczność organizacji systemu opieki

zdrowotnej w sposób jak najbardziej adekwatny do potrzeb pacjentów, w tym osób

niepełnosprawnych, podjęło w 2014 r. działania zmierzające do zwiększenia od 1 stycznia 2015

r. dostępności do świadczeń zdrowotnych udzielanych przez lekarzy specjalistów.

W ub.r. opracowano i przygotowano do wdrożenia pakiety: kolejkowy i onkologiczny,

które dotyczą zmiany organizacji systemu ochrony zdrowia, sposobu sprawowania opieki

medycznej nad pacjentami onkologicznymi i prowadzenia list osób oczekujących na

świadczenia.

Nowelizacje ustaw i rozporządzeń, wchodzących w skład pakietów kolejkowego

i onkologicznego, zostały opracowane z myślą o zapewnieniu pacjentom lepszego dostępu do

diagnostyki i leczenia.

Dzięki zmianom wszyscy pacjenci, w tym również osoby niepełnosprawne jak

i ich opiekunowie, zyskają:

łatwy dostęp do wiarygodnych i aktualnych informacji o terminach oczekiwania na

świadczenia.

Pacjenci w każdej chwili będą mogli dowiedzieć się, w której placówce najszybciej

otrzymają świadczenie. Listy oczekujących będą prowadzone elektronicznie. Pacjent

sprawdzi na stronie internetowej Narodowego Funduszu Zdrowia, gdzie najszybciej przyjmie

go specjalista, a także będzie mógł także uzyskać tę informację telefonicznie, dzwoniąc do

28 Prawo w zakresie „dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym” nie zostało omówione oddzielnie

z uwagi na to, że obszerny opis instrumentów służących jego realizacji został zawarty w pozostałych prawach. 29 Minister Zdrowia w ramach swoich kompetencji stale podejmuje działania mające na celu poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych oraz podnoszenia jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. Podstawę działań stanowią przepisy

ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). 30 Wykaz wybranych aktów prawnych określających poszczególne zakresy gwarantowanych świadczeń zdrowotnych został zawarty

w załączniku nr 3. 31 Wykaz przysługujących świadczeniobiorcy świadczeń gwarantowanych zamieszczono w załączniku 4.

str. 19

Funduszu (w każdym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia będzie funkcjonowała

infolinia dla pacjentów z informacją, w której poradni i ile dni oczekuje się na świadczenie);

łatwiejszy dostęp do większej liczby badań, które będzie mógł zlecić lekarz podstawowej

opieki zdrowotnej;

możliwość otrzymania recepty na kontynuację leczenia bez osobistej wizyty

u lekarza. Każdy lekarz, który zna stan zdrowia pacjenta i dysponuje jego dokumentacją

medyczną, będzie mógł kontynuować leczenie, wypisując pacjentowi receptę na lek – bez

potrzeby zgłaszania się pacjenta na wizytę. Pacjent nie będzie musiał już czekać w kolejce

tylko po to, żeby otrzymać kolejną receptę;

możliwość skorzystania z porady receptowej;

możliwość odebrania recepty przez osoby upoważnione przez pacjenta;

szybszy dostęp do lekarzy specjalistów. Pacjent będzie mógł zapisać się tylko

na jedną listę oczekujących. Dzięki temu zniknie zjawisko sztucznego wydłużania kolejek

przez osoby, które czekają w kilku (a nawet kilkunastu) kolejkach

na to samo świadczenie, blokując terminy i nie odwołując wizyt.

Kolejnym działaniem ułatwiającym m.in. osobom niepełnosprawnym dostęp do

świadczeń zdrowotnych, jest wprowadzenie nowych uprawnień dla pielęgniarek

i położnych, które umożliwiają samodzielne ordynowanie leków zawierających określone

substancje czynne, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów

medycznych oraz wystawianie na nie zlecenia i recepty.

Pielęgniarki i położne będą mogły także wystawiać od 1 stycznia 2016 r. skierowania na

wykonanie określonych badań diagnostycznych, jak również będą mogły, na zlecenie lekarza,

wystawiać recepty na określone leki oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia

żywieniowego jako kontynuację leczenia32

.

Zwiększenie dostępności do rehabilitacji leczniczej.

Świadczenia zdrowotne z zakresu rehabilitacji leczniczej przysługują pacjentom,

w tym niepełnosprawnym, na zasadach ogólnych, zgodnie ze wskazaniami medycznymi.

1 stycznia 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada

2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej33

.

W rozporządzeniu wprowadzono zmiany, polegające na uwzględnieniu nowych

oddziałów i poradni, których lekarze mogą wystawiać skierowania na rehabilitację leczniczą34

.

Ocena warunków udzielania świadczeń leczniczych

oraz podjęcie działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym

dostęp do świadczeń w każdym zakresie.

W 2014 r. Minister Zdrowia wystąpił do wszystkich podmiotów leczniczych z prośbą

o dokonanie oceny warunków udzielania świadczeń osobom niepełnosprawnym oraz podjęcie

działań umożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczeń w każdym zakresie,

sugerując, że dostęp ten poprawić mogą zmiany organizacyjne oraz uwzględnienie przy

udzielaniu świadczeń zdobyczy najnowszych technologii.

Zwrócono uwagę na potrzeby kobiet niepełnosprawnych ruchowo, w tym poruszających

się na wózkach, które zgłaszają trudności w uzyskaniu świadczeń w zakresie ginekologii, czy

też badań mammograficznych.

Zasugerowano też, aby przy zakupie sprzętu i aparatury medycznej określano

wymagania tak, by co najmniej jedno stanowisko umożliwiało korzystanie z opieki zdrowotnej

osobom z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

W wystąpieniu wskazano na konieczność stosowania przepisów ustawy z dnia

19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się35

i dążenie do

32 Art. 15 a ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn.zm.). 33 Dz. U., poz. 1332. 34 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 5. 35 Dz. U. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm.

str. 20

zapewnienia obecności słyszącej osoby znającej język migowy przy załatwianiu spraw

z osobami niesłyszącymi, zwłaszcza w trakcie wizyty u lekarza.

Poinformowano podmioty o możliwości uzyskania pomocy stowarzyszenia zajmującego

się osobami głuchymi, w szczególności Oddziałów Polskiego Związku Głuchych lub

podmiotów oferujących usługę wideo-tłumacza, która pozwala na tłumaczenie rozmowy bez

fizycznej obecności tłumacza, niezbędny jest tylko komputer z dostępem do internetu.

Poinformowano też o uprawnieniu osoby głuchej do dofinansowania ze środków

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych usługi tłumacza.

Zaopatrzenie osób niepełnosprawnych w wyroby medyczne

(przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze).

Minister Zdrowia mając świadomość trudnej sytuacji osób przewlekle chorych

i niepełnosprawnych podjął niezbędne i zdecydowane działania naprawcze wychodzące

naprzeciw oczekiwaniom tej grupy społecznej, dokonując zmian w przepisach regulujących

zasady zaopatrywania osób niepełnosprawnych w wyroby medyczne podlegające finansowaniu

ze środków publicznych.

1 stycznia 2014 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia

6 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie36

. Nowy

akt prawny zawiera katalog wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie wraz z określeniem

limitów ich finansowania ze środków publicznych, wysokości udziału własnego pacjenta w tym

limicie oraz kryteria ich przyznawania, przy jednoczesnym uwzględnieniu skuteczności

i bezpieczeństwa ich stosowania, sposobu ich wytwarzania, oraz możliwości płatniczych

podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków

publicznych.

Rozwiązania zawarte w rozporządzeniu wprowadziły podniesienie limitów finansowania

większości wyrobów medycznych np. wszystkich protez kończyn górnych

i dolnych, aparatów słuchowych, kul, lasek dla niewidomych, sprzętu dla pacjentów

z mukowiscydozą, poduszek przeciwodleżynowych.

Rozszerzono grono lekarzy uprawnionych do wystawiania zleceń na zaopatrzenie

w wyroby medyczne, np. uwzględniono: lekarzy geriatrów do wystawiania zleceń na środki

absorpcyjne, poduszki i materace przeciwodleżynowe, balkoniki albo podpórki ułatwiające

chodzenie, lekarzy audiologów i foniatrów do wystawiania zleceń na aparaty słuchowe.

Wśród licznych zmian należy w szczególności zwrócić uwagę, iż do rozporządzenia

wprowadzono nowe rozwiązania. Wskazano, iż pielęgniarce lub położnej ubezpieczenia

zdrowotnego przysługuje prawo do kontynuacji zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne

wydawane comiesięcznie: cewniki i worki do zbiórki moczu, sprzęt stomijny dla osób

z wyłonioną stomią, środki absorpcyjne, zestawy infuzyjne do osobistych pomp insulinowych.

Jednocześnie dokonano poszerzenia grona lekarzy uprawnionych do wystawiania zleceń

na to zaopatrzenie w hospicjach domowych o lekarzy udzielających świadczeń w tych

hospicjach.

Skrócono okresy użytkowania na niektóre wyroby medyczne np. obuwie ortopedyczne

dla dzieci (z raz na rok do raz na 6 miesięcy), systemy wspomagające słyszenie (z raz na

10 lat do raz na 5 lat), wózki inwalidzkie wykonane ze stopów lekkich z systemem szybkiego

demontażu kół, wózki inwalidzkie specjalne ( z raz na 5 lat do raz na 4 lata).

W zakresie zmian dotyczących refundacji środków absorpcyjnych dokonano poszerzenia

kręgu osób uprawnionych do refundacji środków absorpcyjnych o dzieci do

3 roku życia wymagające takiego zaopatrzenia. Ponadto dla pacjentów nowotworowych

zniesiono współpłacenie przy zaopatrzeniu tych pacjentów w zamienniki pieluch

anatomicznych, wprowadzając tym samym zerowy współudział pacjentów z chorobą

nowotworową w limicie finansowania ze środków publicznych dla wszystkich środków

absorpcyjnych.

36 Dz. U. poz.1565. Zasadnicze zmiany w tym zakresie nie były dokonywane na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat (ok. 14 lat).

str. 21

Wprowadzono do katalogu refundowanych wyrobów medycznych nowe pozycje

- ortezę reciprokalną, urządzenie multifunkcyjne z funkcją pionizacji, stabilizacji

w pozycji siedzącej, leżącej z funkcją transportową, sprzęt do indywidualnej fizjoterapii

układu oddechowego dla pacjentów z mukowiscydozą.

Objęto refundacją rękawy i nogawice uciskowe, dla pacjentów po przebytej

rehabilitacji, podczas której leczono obrzęki limfatyczne pierwotne i wtórne III, IV i V

stopnia.

Dokonano poszerzenia kręgu osób uprawnionych do refundacji zestawów infuzyjnych do

osobistej pompy insulinowej – o pacjentów powyżej 26. roku życia, przy wskazaniach

medycznych leczenie cukrzycy typu i przy użyciu pompy insulinowej, z 30% udziałem

własnym świadczeniobiorcy w limicie ceny.

Osoby niepełnosprawne, którym Narodowy Fundusz Zdrowia przyznał wsparcie

w zakupie wyrobów medycznych (przedmiotów ortopedycznych lub środków pomocniczych)37

mogły w 2014 r. (podobnie jak w latach poprzednich) otrzymać dodatkowe dofinansowanie, do

zakupu wspomnianych wyrobów medycznych, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji

Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych, jeśli ich średni

miesięczny dochód nie przekraczał określonego ustawowego kryterium dochodowego.

37 Narodowy Fundusz Zdrowie gromadzi jedynie informacje dotyczące całkowitej liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego

(obowiązkowego i dobrowolnego), bez wyszczególnienia liczby osób niepełnosprawnych. Nie jest zatem możliwe określenie skali działań na

rzecz osób niepełnosprawnych, podejmowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w roku 2014 odnośnie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

str. 22

Wysokość dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, przyznane

osobie niepełnosprawnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, wynosiła do 100% udziału

własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych

przepisów, jeżeli taki udział był wymagany i do 150% sumy kwoty takiego limitu oraz

wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej38

.

W 2014 r. 191.563 osoby niepełnosprawne39

, w tym 170.502 dorosłe osoby i 21.061

dzieci i młodzieży otrzymało, przyznane przez 380 samorządów powiatowych, dofinansowanie

zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze40

oraz w sprzęt rehabilitacyjny

ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących

w dyspozycji samorządów powiatowych, w wysokości 138.284.251 zł. Mieszkańcy wsi

stanowili 38,88% ogółu osób, którym przyznano dofinansowanie.

Od 2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – zgodnie z nowelizacją w 2014 r.

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie

określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych· - z 60% do 80%. do zaopatrzenia w sprzęt

rehabilitacyjny.

Refundacja leków,

środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego

oraz wyrobów medycznych.

W ub.r. opracowano projekt obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu

refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz

wyrobów medycznych na dzień 1 marca 2015 r.

Pacjenci, w tym niepełnosprawni mogą być leczeni, po spełnieniu kryteriów

kwalifikacji określonych w obwieszczeniu, w ramach blisko 70 programów lekowych.

W odniesieniu do osób niepełnosprawnych największe znaczenia mają programy lekowe

dotyczące chorób rzadkich lub ultra rzadkich41

.

Minister Zdrowia podjął w ub.r. decyzję o objęciu od 1 marca 2015 r. refundacją we

wskazaniu niezawartym w charakterystyce produktu leczniczego Nieprawidłowa tolerancja

glukozy (stan przedcukrzycowy) 44 produkty lecznicze zawierające metforminę w ryczałtowej

odpłatności pacjenta.

Prace nad projektem programu

„Wczesna kompleksowa pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością,

niepełnosprawnemu i jego rodzinie”.

Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło w ub.r., we współpracy z przedstawicielami

Ministerstwa Edukacji Narodowej, Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób

Niepełnosprawnych oraz podmiotów działających w obszarze systemu ochrony zdrowia

zajmujących się rehabilitacją leczniczą dzieci w wieku rozwojowym, prace nad opracowaniem

38 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.

Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 39 Sprawozdanie z realizacji planu działalności – planu finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 roku. W sprawozdaniu przedstawiono łączne dofinansowanie osób udzielone ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym w zakresie

przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych oraz sprzętu rehabilitacyjnego, przy czym na zakup sprzętu rehabilitacyjnego

wydatkowano 4,85 proc. ogółu środków na dofinansowanie zakupu przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i sprzętu rehabilitacyjnego. Dotyczyło to 2,36 proc. osób, które otrzymały dofinansowanie. 40 Przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów 41 Przykłady programów lekowych, których głównymi beneficjentami są osoby ze stwierdzoną niepełnosprawnością. Leczenie choroby: Pompego - z zastosowaniem alglukozydazy alfa; Gaucher'a - z zastosowaniem imiglucerazy i welaglucerazy alfa; Hurler - z zastosowaniem

laronidazy. Leczenie: mukopolisacharydozy typu II (zespół Huntera) - z zastosowaniem sulfatazy iduronianu; mukopolisacharydozy typu VI

(zespół Maroteaux–Lamy) - z zastosowaniem galsulfazy; spastyczności w mózgowym porażeniu dziecięcym – z zastosowaniem toksyny botulinowej; wczesnodziecięcej postaci cystynozy nefropatycznej – z zastosowaniem cysteaminy, stwardnienia rozsianego

– z zastosowaniem interferonem beta oraz octanem glatirameru, stwardnienia rozsianego po niepowodzeniu leczenia lekami terapii pierwszego

rzutu lub w szybko rozwijającej się ciężkiej postaci stwardniania rozsianego – z zastosowaniem fingolimodu oraz natalizumabu. Wykaz refundowanych leków została zamieszczony w załączniku 6.

str. 23

projektu programu wczesnej interwencji pn. „Wczesna kompleksowa pomoc dziecku

zagrożonemu niepełnosprawnością, niepełnosprawnemu i jego rodzinie”.

Proponowany program ma na celu jak najszybszą diagnozę zaburzeń wieku rozwojowego

dzieci od urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole, a tym samym, ustalenie harmonogramu

działań i rozpoczęcie kompleksowej i ciągłej terapii w interdyscyplinarnych placówkach.

Ważne jest, aby ośrodek, do którego trafi mały pacjent zapewniał wielospecjalistyczną

pomoc zarówno dziecku jak i jego rodzicom. Proponowane świadczenie będzie gwarantowało

kompleksową opiekę zdrowotną dzieciom niepełnosprawnym lub zagrożonym

niepełnosprawnością. w jednej placówce zostanie przeprowadzona jak najszybsza diagnoza

zaburzeń w rozwoju dziecka, powiązana z terapią i opieką medyczną obejmującą usprawnianie

ruchowe, terapię psychologiczną, pedagogiczną, logopedyczną. Opieką objęte będzie zarówno

dziecko, jak i jego rodzina42

.

Opieka zdrowotna nad zawodnikami zakwalifikowanymi

do kadry narodowej w sportach paraolimpijskich. Koszty opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej

w sportach olimpijskich i paraolimpijskich są finansowane ze środków budżetu państwa,

z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia43

.

W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu

i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry

narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich44

określono zakres i sposób realizowania

opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej

w sportach olimpijskich i paraolimpijskich, w tym określono zakres badań oraz częstotliwość

ich przeprowadzania.

Opieka medyczna nad zawodnikami obejmuje świadczenia zdrowotne w zakresie:

1) wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich,

2) profilaktyki zdrowotnej, w tym szczepień ochronnych,

3) leczenia, rehabilitacji oraz działań koordynujących procesy leczenia i rehabilitacji

Świadczenia zdrowotne są realizowane i koordynowane przez Samodzielny Publiczny

Zakład Opieki Zdrowotnej - Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej w Warszawie.

W 2014 r. w Ośrodku wdrożono elektroniczny system zgłaszania zawodników kadry

narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich. Część związków sportowych zgłasza

zawodników kadry paraolimpijskiej tą drogą. Nadal funkcjonuje również sposób bezpośredniego

przesyłania list zawodników przez polskie związki sportowe. Zapisy zawodników kadry

paraolimpijskiej na badania lekarskie realizowane są bezpośrednio przez związki sportowe, jak

również przez stowarzyszenia paraolimpijskie.

W 2014 r. na realizację świadczeń opieki zdrowotnej nad zawodnikami

zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich oraz kadry narodowej

w sportach paraolimpijskich ogółem z budżetu Ministra Zdrowia wydatkowano środki

finanasowe w łącznej wysokości 1.937.000 zł (słownie: jeden milion dziewięćset trzydzieści

siedem tysięcy złotych). Opieką medyczną w 2014 r. objęto 155 zawodników

zakwalifikowanych do kadry paraolimpijskiej.

Projekty współfinansowane w 2014 r. ze środków funduszy norweskich i EOG

adresowane bezpośrednio lub pośrednio do osób niepełnosprawnych albo mogące

mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych.

Program PL 07 „Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów

demograficzno-epidemiologicznych” - trzy projekty, które przewidują obszary interwencji

dotyczące lepszego dostosowania opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom osób

niepełnosprawnych.

42 Wprowadzenie programu będzie wiązało się z nowelizacją przepisów prawnych Ministra Zdrowia w zakresie rehabilitacji leczniczej. 43 Art. 29 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.). 44 Dz. U. Nr 88, poz. 501.

str. 24

Projekty.

Poprawa samodzielności osób niepełnosprawnych poprzez kompleksową rehabilitację –

projekt wzorcowy organizacji pozarządowej w sektorze ochrony zdrowia, realizowany przez

Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Gdańsku

(wartość dofinansowania projektu to: 3.960.586 zł) Projekt zakłada wdrożenie

kompleksowych i komplementarnych działań, których głównym celem jest udostępnienie

wysokiej jakości usług terapeutycznych osobom cierpiącym z powodu przewlekłych chorób

i niepełnosprawności, często z głębokim upośledzeniem umysłowym (dzieci, młodzież,

osoby dorosłe).

Projekt składa się z działań nieinwestycyjnych (szkolenia, zakup sprzętu diagnostycznego

i terapeutycznego i innych niezbędnych elementów wyposażenia oraz sprzętów

przeznaczonych do wypożyczania potrzebującym, działania medyczne i rehabilitacyjne) oraz

inwestycyjnych (najistotniejszym przedsięwzięciem jest stworzenie pracowni

rehabilitacyjnych, sal terapeutycznych, gabinetów lekarskich dostosowanych do europejskich

standardów).

Poprawa jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi, z zaburzeniami psychicznymi

i niepełnosprawnymi intelektualnie. Projekt realizowany przez Zakład Opiekuńczo-

Leczniczy i Rehabilitacji Medycznej - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

w Poznaniu (wartość dofinansowania projektu to: 17 282 050 zł). Projekt zakłada działania

inwestycyjne - rozbudowę istniejącego oddziału oraz wyposażenie rozbudowywanej części

w sprzęt niezbędny do funkcjonowania pacjentów oraz działania nieinwestycyjnie - m.in.

szkolenia, warsztaty i dokształcanie personelu, nowatorskie formy terapii i inne formy

wsparcia rodzin osób niepełnosprawnych intelektualnie, niesamodzielnych i z zaburzeniami

psychicznymi. Planowana jest także kampania społeczna kształtująca postawy akceptacji

oraz przeciwdziałania dyskryminacji osób niepełnosprawnych intelektualnie.

Transgraniczna Akademia Psychiatrii Aktywnej – projekt realizowany przez Specjalistyczny

Psychiatryczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Suwałkach (wartość

dofinansowania projektu to: 9.312.532,00). Głównym celem realizowanego projektu jest

poprawa jakości opieki i leczenia nad osobami z zaburzeniami psychicznymi poprzez

stworzenie nowych form aktywnej terapii oraz działalności Zakładu Pielęgnacyjno-

Opiekuńczego Psychiatrycznego poprzez zastosowanie formy aktywnej terapii, rehabilitacje

oraz wyjazdy i obozy integracyjne osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym organizacja

spartakiady dla osób z zaburzeniami psychicznymi z terenów Polski, Rosji i Litwy. Znaczącą

część projektu stanowi przebudowa budynku szpitala oraz doposażenie w sprzęt, co ma

spowodować znaczne podniesienie się standardów leczenia pacjentów z zaburzeniami

psychicznymi. W wyniku realizacji projektu wnioskodawca uzyska potencjał do

wysokojakościowego i komfortowego leczenia większej ilości osób w Zakładzie

Pielęgnacyjno-Opiekuńczo- Psychiatrycznym.”

Wprowadzenie zagadnienia niepełnosprawności

do programów specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów.

Ministerstwo Zdrowia realizowało w 2014 r. w trybie ciągłym zadania dotyczące nowych

programów specjalizacji dla lekarzy i lekarzy dentystów, opracowanych na podstawie ustawy

z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty45

oraz

wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie

specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów46

, wprowadzających modułowy system specjalizacji

lekarskich i lekarsko-dentystycznych.

Wszystkie wwymienione programy specjalizacji zawierają treści dotyczące zasad i trybu

orzekania lekarskiego o niepełnosprawności dzieci i dorosłych, realizowane w ramach kursu pn.

„Zdrowie publiczne” (część II – „Orzecznictwo lekarskie).

45 Dz. U. Nr 113, poz. 658. 46 Dz. U. z 2013 r. poz. 26.

str. 25

Programy te obowiązują lekarzy zakwalifikowanych do odbywania szkolenia

specjalizacyjnego począwszy od postępowania kwalifikacyjnego do specjalizacji

przeprowadzonego w terminie 1-31.10.2014 r.

Rehabilitacja lecznicza rolników.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w ramach podejmowanych w 2014 r.

działań na rzecz pomocy ubezpieczonym i osobom uprawnionym do świadczeń

z ubezpieczenia społecznego rolników47

:

kierowała na rehabilitację leczniczą osoby zagrożone całkowitą niezdolnością do pracy

w gospodarstwie rolnym oraz osoby uznane za okresowo całkowicie niezdolne do pracy

w gospodarstwie rolnym, które w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokują

odzyskanie zdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,

organizowała w okresie letnich wakacji turnusy rehabilitacyjne dla dzieci rolników

w zakresie wad i chorób narządów układu ruchu i chorób układu oddechowego.

W ub.r. na rehabilitację leczniczą realizowaną przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia

Społecznego w 2014 r. skierowano 12.675 rolników oraz 1.178 dzieci.

Program rehabilitacji leczniczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

w ramach prewencji rentowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadził w 2014 r., podobnie jak w latach

ubiegłych, program rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej. Program był

skierowany do osób ubezpieczonych zagrożonych długotrwałą niezdolnością do pracy nabytą na

skutek choroby, urazu lub wypadku, które rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu

rehabilitacji.

Z programu rehabilitacji leczniczej korzystały także osoby niepełnosprawne, którym

lekarz orzecznik wydał orzeczenie o potrzebie rehabilitacji leczniczej.

Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej prowadzona była w systemie

stacjonarnym bądź ambulatoryjnym, w następujących profilach schorzeń:

narządu ruchu,

układu krążenia,

układu oddechowego,

psychosomatycznych,

po leczeniu nowotworu gruczołu piersiowego,

narządu głosu (program pilotażowy).

Głównym celem prowadzonego programu rehabilitacji leczniczej była poprawa stanu

zdrowia i funkcji organizmu w stopniu umożliwiającym podjęcie pracy zarobkowej,

co eliminuje bądź znacznie ogranicza stan wykluczenia społecznego osoby niepełnosprawnej.

Indywidualnie ustalony program obejmował w szczególności rehabilitację medyczną

oraz psychologiczną, a także edukację zdrowotną.

W 2014 r. rehabilitację leczniczą ukończyło 77.771 osób, w tym 2.212 - zostało

skierowanych do ośrodków rehabilitacyjnych w związku ze schorzeniami będącymi

następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Działania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej MSW

na rzecz osób niepełnosprawnych.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny MSW

w Głuchołazach dokonał zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, w tym łóżek rehabilitacyjnych48

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe „Bristol”

MSW w Kudowie Zdroju:

47 Art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2013r. poz. 1403 z późn. zm.). 48 Inwestycja dofinansowana ze środków przekazanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

str. 26

o organizował spacery z przewodnikiem po Kudowie-Zdroju i okolicach (w ramach

integracji społecznej osób niepełnosprawnych z osobami pełnosprawnymi),

o organizował pobyty lecznicze rehabilitacji ruchowej (ortopedycznej, reumatologicznej)

oraz rehabilitacji kardiologicznej w ramach pobytów prywatnych oraz finansowanych,

o dostosował parking do potrzeb osób niepełnosprawnych (wydzielone zostały

4 stanowiska parkingowe dla osób niepełnosprawnych o znacznej niepełnosprawności

ruchowej),

o organizował ogniska integracyjne (bezpłatne, w ramach rehabilitacji społecznej osób

niepełnosprawnych oraz integracji z osobami pełnosprawnymi),

o organizował terapię zajęciową dla osób niepełnosprawnych w ramach rehabilitacji

społecznej.

W zajęciach uczestniczyły także osoby pełnosprawne, co było czynnikiem integrującym obie

grupy.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny MSW

w Jeleniej Górze:

o organizował konferencje na następujące tematy: Zaburzenia zachowań osób z chorobami

otępiennymi, Integracja środowisk senioralnych, Umiejętność pozyskiwania środków

finansowych i ich racjonalne wykorzystywanie w nowoczesnej fizjoterapii, DPS

a choroby XXI wieku – problemy, potrzeby a koszty, Cukrzyca chorobą cywilizacyjną

XXI wieku, Niedosłuch coraz większym problemem społeczeństwa, Rehabilitacja

geriatryczna, Zaburzenia lękowe u dzieci, Integracja środowiska psychiatrycznego,

Nowoczesny sprzęt i metody leczenia w fizjoterapii, Ochrona zdrowia i pomoc społeczna

wobec problemu starzenia się społeczeństwa,

o organizował zajęcia terapeutyczno-edukacyjne w zakresie: muzykoterapii, zajęć

ruchowych, rehabilitacji ruchowej oraz zajęcia edukacyjne na temat niepełnosprawności,

akcję edukacyjną bezpieczna droga do szkoły, warsztaty terapii zajęciowej, warsztaty

tkackie,

o uczestniczył w międzynarodowych spotkaniach osób niepełnosprawnych w ramach

współpracy Izrael – Polska,

o zrealizował budowę ścieżki zdrowia.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe MSW

w Ciechocinku zorganizował turnus rehabilitacyjny (14 dniowy pobyt z opiekunem) jako

forma nagrody dla laureata festiwalu dzieci niepełnosprawnych organizowanego przez

Fundację Inicjatyw na Rzecz Niepełnosprawnych PRO OMNIBUS.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSW w Poznaniu:

o zorganizował we wrześniu zakładowy festyn „Wrześniowe spotkania ze zdrowiem”

z udziałem osób niepełnosprawnych, które mogły uzyskać informacje lub porady

medyczne i zakupić potrzebny sprzęt rehabilitacyjny,

o organizował dla osób niepełnosprawnych na oddziale psychiatrii terapie zajęciowe

w postaci: zajęć plastycznych, muzykoterapii, zajęć ruchowo–sportowych, wyjść do

placówek kulturalnych.

Szczegółowa procedura przysługującego kombatantom prawa

korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej

oraz usług farmaceutycznych w aptekach.

W ub.r. uchwalono przygotowaną przez Rząd ustawę z dnia 14 marca 2014 roku

o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji

wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw49

, która

z dniem 18 maja 2014 roku (data wejścia w życie ustawy) znowelizowała m.in. szczególne

uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej.

49 Dz. U. poz. 496.

str. 27

Zgodnie z nowelizacją wprowadzona została szczegółowa procedura korzystania

z przysługującego kombatantom prawa do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki

zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych w aptekach.

W myśl zmienionego zapisu art. 47c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych, zakłady opieki zdrowotnej (świadczeniodawcy) mają

obowiązek udzielić świadczenia kombatantom i inwalidom wojennym poza kolejnością

przyjęć, wynikającą z prowadzonej listy oczekujących. Konsultacja musi odbyć się w dniu

zgłoszenia, a jeśli nie będzie to możliwe, powinien zostać wyznaczony inny termin poza

kolejnością przyjęć. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być

udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.

Ponadto w punktach rejestracji i w aptekach musi być umieszczona pisemna

informacja o przysługującym kombatantom uprawnieniu do korzystania poza kolejnością ze

świadczeń opieki zdrowotnej oraz z sług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

W związku z napływającymi do Urząd do Spraw Kombatantów i Osób

Represjonowanych sygnałami ze środowisk kombatanckich o napotykaniu trudności

w egzekwowaniu wspomnianych ustawowych przywilejów przez osoby uprawnione, Szef

Urzędu ponowił w ub.r. akcję informacyjną wśród placówek opieki zdrowotnej. Akcja mała na

celu zagwarantowanie realizacji znowelizowanych przepisów.

2. dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną.50

Prace nad systemowym rozwiązaniem na rzecz osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. kontynuował swoje prace Zespół do spraw rozwiązań systemowych na rzecz

osób niepełnosprawnych, powołany zarządzeniem nr 32 Ministra Pracy i Polityki Społecznej

z dnia 24 grudnia 2012 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw rozwiązań systemowych na

rzecz osób niepełnosprawnych51

.

Zespół w celu wyodrębnienia osób niepełnosprawnych wymagających szczególnego,

specjalistycznego wsparcia podjął się opracowania narzędzia, które pozwoli jak najskuteczniej

zidentyfikować tę grupę.

Wyodrębnienie grupy osób niepełnosprawnych, w dużym stopniu niesamodzielnych,

stanowić będzie podstawę do zróżnicowania udzielanego wsparcia zarówno w systemie pomocy

społecznej, jak i rehabilitacji społecznej i zawodowej.

W związku z powyższym powstał formularz oceny stopnia niesamodzielności,

kwalifikujący do specjalistycznego wsparcia.

Warsztaty terapii zajęciowej i turnusy rehabilitacyjne52

.

W 2014 r. osoby niepełnosprawne prawnie korzystały - zgodnie z ustawą53

z rehabilitacji

społecznej w formie uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej i w turnusach

rehabilitacyjnych.

Warsztaty terapii zajęciowej.

Warsztaty terapii zajęciowej są placówkami dziennego pobytu54

dla osób

niepełnosprawnych, niezdolnych do podjęcia pracy.

Osoby niepełnosprawne, podopieczne tych placówek, korzystając z różnych form

i technik terapii zajęciowej, zgodnie z indywidualnym programem przygotowanym przez radę

50 Działania dotyczące rehabilitacji prowadzone są także przez jednostki niezaliczone do sektora finansów publicznych, głównie przez organizacje pozarządowe w ramach realizacji zadań publicznych wpieranych lub powierzanych tym organizacjom przez organy administracji

publicznej. 51 Dz. Urz. Min. Prac. i Pol. Społ. poz. 35. 52 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych w 2014 r.” 53Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). Przy czym warto podkreślić, że rehabilitacja została zdefiniowana jako „zespół działań, w szczególności organizacyjnych,

leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym

uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej”. 54 Warsztaty terapii zajęciowej są prowadzone przez organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej lub inne jednostki organizacyjne.

str. 28

programową, usamodzielniają się w wyniku nabycia m.in. niezbędnych podstawowych

umiejętności w zakresie wykonywania czynności życia codziennego i zaradności osobistej oraz

podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych potrzebnych do podjęcia

zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej, w zakładzie pracy chronionej lub na

przystosowanym stanowisku pracy na otwartym rynku pracy.

Warsztaty terapii zajęciowej są dofinansowywane przez samorządy powiatowe, ze

środków własnych i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych55.

W 2014 r. utworzono 11 nowych warsztatów terapii zajęciowej dla 660 osób

niepełnosprawnych56

.

Ogółem w ub.r. funkcjonowało 691 warsztatów terapii zajęciowej, w zajęciach których

uczestniczyło 25.410 osób niepełnosprawnych.

Jednostki sektora finansów publicznych były organizatorem - 119 warsztatów terapii

zajęciowej, natomiast jednostki spoza sektora finansów publicznych – 572 warsztatów terapii

zajęciowej (organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej - 25 wtz).

Z informacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wynika, że

w 2014 r. 1.810 osób niepełnosprawnych opuściło warsztaty terapii zajęciowej, w tym 539 osób

niepełnosprawnych podjęło zatrudnienie: w na rynku chronionym (232 osoby)

i otwartym (307 osób)57

.

Turnusy rehabilitacyjne.

Osoba niepełnosprawna, która została skierowana na turnus rehabilitacyjny przez lekarza,

może otrzymać dofinansowanie kosztu pobytu na turnusie58

, jeżeli spełnia ustawowe kryteria

dochodowe. Wysokość dofinansowania uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności, wieku,

miejsca pracy oraz sytuacji dochodowej wnioskodawcy.

55 Na dofinansowanie kosztów działania 691 warsztatów starostowie wykorzystali kwotę 369.321.114 zł. Roczny koszt pobytu osoby

niepełnosprawnej w warsztacie terapii zajęciowej wynosi 14.796 zł. 56 Utworzono w ub.r. warsztaty terapii zajęciowej w województwach: dolnośląskim(1), małopolskim(1), mazowieckim (4), podkarpackim (1),

pomorskim (3), wielkopolskim (1). 57 „Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

w 2014 r.” 58 Dofinansowywane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych może być przyznane osobom

niepełnosprawnym, jeżeli mają one zamiar uczestniczyć w turnusach rehabilitacyjnych zorganizowanym wyłącznie w ośrodkach, które uzyskały wpis do rejestrów prowadzonych przez wojewodów.

str. 29

Turnus rehabilitacyjny oferuje osobie niepełnosprawnej - zgodnie z przepisami prawa –

zajęcia rehabilitacyjne odpowiednie do rodzaju schorzenia oraz zajęcia kulturalno-oświatowe

i sportowo-rekreacyjne z elementami czynnego wypoczynku, sprzyjając ogólnej poprawie

sprawności psychofizycznej oraz rozwijaniu umiejętności społecznych.

Powiatowe centra pomocy rodzinie udzielają, na wniosek osoby niepełnosprawnej lub jej

rodziców albo prawnych opiekunów, dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym,

ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących

w dyspozycji samorządów powiatowych,

Osobie niepełnosprawnej przysługuje - jeżeli zaleci lekarz - opiekun podczas trwania

turnusu, którego pobyt może być również dofinansowany.

W 2014 r. o dofinansowanie kosztu turnusu rehabilitacyjnego ubiegało się 179.470 osób,

w tym 131.878 osób niepełnosprawnych i 47.592 opiekunów osób niepełnosprawnych. 368

samorządów powiatowych przyznało 79.064 osobom (niepełnosprawnym i ich opiekunom)

dofinansowanie w wysokości 65.287.310 zł. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji

Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów. Przeciętne dofinansowanie na

osobę wyniosło 828 zł.59

Z pobytu na turnusach rehabilitacyjnych skorzystało 72.726 osób (91,98% osób, którym

przyznano dofinansowanie), w tym: 37.195 dorosłych osób niepełnosprawnych60

i 12.974 ich opiekunów oraz 12.025 dzieci niepełnosprawnych i 10.532 ich opiekunów.

Każdy organizator turnusu (osoba prawna, osoba fizyczna prowadząca działalność

gospodarczą, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej), powinien spełniać

ustawowe kryteria oferowania tej formy rehabilitacji społecznej, potwierdzone wpisem do

rejestru organizatorów turnusu prowadzonego przez wojewodów.

Zmiana wysokości dofinansowania uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym61

.

Wysokość dofinansowania uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym została zgodnie

z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada

2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych62

zwiększona z:

59 Dofinansowanie przyznano 16.182 mieszkańcom wsi (22,2% ogółu osób, którym przyznano dofinansowanie). 60 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych w 2014 r.” 61 Zmiana obowiązuje od 2015 r. 62 Dz. U. Nr 230, poz. 1694, z późn. zm.

str. 30

27% do 30% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym

stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz

osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na

stopień niepełnosprawności,

25% do 27% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej

z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

23% do 25% przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem

niepełnosprawności,

18% do 20% przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz dla

osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od

posiadanego stopnia niepełnosprawności.

W przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją życiową osoby

niepełnosprawnej dofinansowanie dla tej osoby lub dofinansowanie pobytu jej opiekuna na

turnusie rehabilitacyjnym będzie mogło zostać podwyższone do wysokości 40% przeciętnego

wynagrodzenia, a nie jak w dotychczas – do wysokości 35% przeciętnego wynagrodzenia.

Wsparcie stacjonarnych ośrodków rehabilitacji63

.

Osoby niepełnosprawne mogą korzystać również z różnych form rehabilitacji

w stacjonarnych ośrodkach rehabilitacji prowadzonych przez jednostki sektora finansów

publicznych i jednostki spoza tego sektora (organizacje pozarządowe, zakłady pracy chronionej,

zakłady aktywności zawodowej).

Stacjonarne ośrodki rehabilitacji mogą otrzymać dofinansowanie, ze środków

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji

samorządów powiatowych, w maksymalnej wysokości 60 proc. (nie więcej niż pięciokrotność

przeciętnego wynagrodzenia), kosztu zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, jeżeli prowadzą

działalność związaną z rehabilitacją osób niepełnosprawnych przez okres co najmniej dwóch lat

przed dniem złożenia wniosku oraz udokumentują posiadanie środków własnych lub

pozyskanych z innych źródeł na sfinansowanie przedsięwzięcia w wysokości nieobjętej

dofinansowaniem.

Starostowie 39 powiatów udzielili dofinansowane64

51 podmiotom, w tym 13

– z sektora finansów publicznych i 38 – spoza sektora finansów publicznych, w wysokości

280.412 zł., przy czym 42,5% środków finansowych wykorzystano na zakup sprzętu do

rehabilitacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.

Przeciętne dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego - według umów

- wyniosło 5.498 zł.

Z usług osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości

prawnej prowadzących usługi w zakresie rehabilitacji skorzystało w ub.r. 280.412 osób

niepełnosprawnych, w tym: 161.203 dorosłe osoby niepełnosprawne i 119.209 dzieci

i młodzieży niepełnosprawnej.

Natomiast marszałkowie 16 województw dofinansowali65

w wysokości 54.282.870 zł, ze

środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, roboty budowlane 200

obiektów służące rehabilitacji, w tym 142 obiekty służące rehabilitacji osób dorosłych i 58

obiektów - rehabilitacji dzieci i młodzieży.

137 obiektów służących rehabilitacji, które w ub.r. otrzymały dofinansowanie

prowadzone były przez jednostki sektora finansów publicznych i 63 - przez jednostki spoza

sektora finansów publicznych.

63 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 r.” 64 W porównaniu z rokiem 2013 nastąpił wzrost wykorzystanych środków o 7,4%. 65

Dofinansowanie nie dotyczyło z rozbiórki tych obiektów służących rehabilitacji - art. 35 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w związku z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.

z późn. zm. – Prawo budowlane.

str. 31

3. nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej66.

Ministerstwo Edukacji Narodowej stwarza warunki organizacyjno-prawne do kształcenia,

wychowania i opieki pedagogicznej wszystkim dzieciom i młodzieży, w tym ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi, a więc również dzieciom i młodzieży z różnymi rodzajami

niepełnosprawności, w przedszkolach, szkołach wszystkich typów i rodzajów

ogólnodostępnych, integracyjnych lub specjalnych, a także w placówkach systemu oświaty.

Kwestie związane z kształceniem dzieci i młodzieży niepełnosprawnych pozostają

w obszarze szczególnego zainteresowania Ministerstwa Edukacji Narodowej. Na bieżąco

prowadzone są prace nad zmianami i opracowywaniem rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych,

w celu zapewnienia uczniom niepełnosprawnym powodzenia w nauce.

Jednym z kierunków polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014 było

kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych.

Natomiast w roku szkolnym 2014/2015 realizowany jest kierunek polityki oświatowej

państwa pn. „Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych”, realizujący zobowiązanie

państw ratyfikujących Konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób

niepełnosprawnych do zapewnienia edukacji włączającej na wszystkich szczeblach kształcenia -

artykuł 24 Konwencji67

.

Niepełnosprawność jako istotne kryterium

na pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego

do publicznego przedszkola

lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego68

. 18 stycznia 2014 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r.

o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw69

, która wykonuje wyrok

Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2013 r.

Trybunał zarzucał pominięcie w dotychczasowych regulacjach pewnych grup

społecznych, choć ich uprzywilejowanie wynika z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej70

.

W ustawie określono kryteria (z ich hierarchią) - którymi należy się kierować

w procesie rekrutacji - oraz wskazano grupy kandydatów o szczególnym statusie

uprzywilejowania, które z przyczyn losowych mają trudniejszą sytuację rodzinną lub zdrowotną.

Kryteria rekrutacji zostały wywiedzione z przepisów art. 69, art. 71 ust. 1 i art. 72 ust.

2 Konstytucji, które wskazują m.in. na osoby niepełnosprawne, jako wymagające wsparcia ze

strony państwa.

Istotą rozwiązań w zakresie rekrutacji do przedszkoli, szkół i placówek jest udzielenie

szczególnej pomocy osobom/grupom poprzez m.in. wyrównywanie szans edukacyjnych.

W art. 20c ust. 1-5 ustawy o systemie oświaty71

określono, że do publicznego

przedszkola lub publicznej innej formy wychowania przedszkolnego przyjmuje się kandydatów

zamieszkałych na obszarze danej gminy.

W przypadku większej liczby kandydatów niż liczba wolnych miejsc w publicznym

przedszkolu lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego, na pierwszym etapie

66 W Polsce nauka jest obowiązkowa do 18. roku życia. Gwarantują to przepisy art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

( Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty umożliwiają

organizację kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży w formach zapewniających im realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. 67

Ustawa o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r..

(Dz. U. poz.882). 68 Uczniowie niepełnosprawni nie podlegają kryteriom rekrutacji do szkół/oddziałów integracyjnych i specjalnych oraz do ośrodków.

W przypadku ucznia niepełnosprawnego, za zapewnienie mu odpowiedniej formy kształcenia specjalnego, odpowiada jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania tego ucznia. 69 Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustawy (Dz. U. z 2014 r., poz. 7). 70 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U z 1997 r. nr 78, poz. 483). 71 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).

str. 32

postępowania rekrutacyjnego brane są pod uwagę łącznie następujące kryteria: wielodzietność

rodziny kandydata, niepełnosprawność kandydata, niepełnosprawność jednego z rodziców

kandydata, niepełnosprawność obojga rodziców kandydata, niepełnosprawność rodzeństwa

kandydata, samotne wychowywanie kandydata w rodzinie, objęcie kandydata pieczą zastępczą.

Obowiązek szkolny dziecka niepełnosprawnego.

1 września 2014 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie

ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw72

oraz ustawy z dnia

27 stycznia 2012 r. zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie

niektórych innych ustaw73

, zgodnie z którymi:

o obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku

kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie

dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia (w roku szkolnym 2014/2015 obowiązek

dotyczył dzieci 6 - letnich urodzonych od stycznia do czerwca 2008 roku),

o wychowaniem przedszkolnym będzie mogło być objęte dziecko posiadające orzeczenie

o potrzebie kształcenia specjalnego w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca

roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 8 lat. Obowiązek

szkolny tych dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym,

w którym dziecko kończy 8 lat.

Nowy wzór legitymacji ucznia niepełnosprawnego.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 2014 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych74

,

wprowadziło m.in. nowy wzór legitymacji dla uczniów niepełnosprawnych.

Wcześniejszy, odrębny wzór (inny kolor) legitymacji szkolnej dla uczniów

niepełnosprawnych mógł powodować stygmatyzację i podkreślenie odmienności tej grupy

uczniów.

Nowy wzór legitymacji dla uczniów niepełnosprawnych różni się od wzoru legitymacji

dla pozostałych uczniów jedynie symbolem (MEN-I/50a-N/2). Powyższa zmiana nie wpływa na

korzystanie z ulg ustawowych przez uczniów niepełnosprawnych przy przejazdach środkami

publicznego transportu zbiorowego kolejowego lub autobusowego (w dalszym ciągu przysługuje

ulga w wysokości 78%).

Jednocześnie przepisy umożliwiają wymianę dotychczasowej legitymacji dla ucznia

niepełnosprawnego wydanej na druku o żółtym kolorze na legitymację według nowego wzoru.

Legitymację wymienia szkoła na pisemny wniosek pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego lub

rodziców niepełnoletniego ucznia niepełnosprawnego (wymiana jest nieodpłatna).

Nowe świadectwo ukończenia szkoły dla absolwentów z upośledzeniem

umysłowym w stopniu lekkim.

Na mocy rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów

państwowych i innych druków szkolnych75

, umożliwiono obecnym absolwentom szkół

z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim otrzymanie świadectw ukończenia szkoły bez

adnotacji informującej, że uczeń/uczennica realizował(a) program nauczania dostosowany do

indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół

orzekający działający w poradni psychologiczno-pedagogicznej, pozostawiając jednocześnie

obowiązek umieszczenia takiej adnotacji w odniesieniu do arkuszy ocen.

Rezygnacja z umieszczania adnotacji na świadectwach była uzasadniona, gdyż

kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim odbywa się w oparciu o tę

72 Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458). 73 Ustawa z dnia 27 stycznia 2012 r. zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

(Dz. U. poz. 176). 74 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów

państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 23). 75 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 5 marca 2013 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. poz. 384).

str. 33

samą podstawę programową kształcenia ogólnego, jaką realizują ich pełnosprawni rówieśnicy, tj.

określoną w przepisach rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół76

.

Biorąc pod uwagę powyższe, umożliwiono także uczniom z upośledzeniem umysłowym

w stopniu lekkim – absolwentom szkół z lat szkolnych 2000/2001 – 2011/2012, otrzymanie

świadectwa ukończenia szkoły bez wspomnianej adnotacji, co zwiększy szanse absolwentów na

kontynuowanie nauki na dalszych etapach edukacyjnych oraz na dostęp do praktyk lub stażu

u pracodawców na równi z pełnosprawnymi rówieśnikami, a tym samym do zdobycia

umiejętności niezbędnych do podjęcia w przyszłości konkretnej pracy. Dlatego też

wprowadzono możliwość wymiany poprzednio wydanego świadectwa na nowe świadectwo

pozbawione takiej adnotacji, ewentualnie wydania duplikatu świadectwa bez ww. adnotacji.

Doprecyzowanie przepisów związanych ze sposobem i trybem

organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania

przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży.

W 2014 r. wydano nowe rozporządzenie77

w sprawie indywidualnego obowiązkowego

rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży,

w którym m. in. doprecyzowano przepisy związane ze sposobem i trybem organizowania

indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego

nauczania dzieci i młodzieży, w celu usunięcia występujących nieprawidłowości w tym

zakresie np. rezygnowania z realizacji w indywidualnym nauczaniu z niektórych

obowiązkowych zajęć edukacyjnych wynikających z ramowego planu nauczania danego typu

i rodzaju szkoły.

Usprawnienie procesu wydawania orzeczeń i opinii o potrzebie wczesnego

wspomagania rozwoju m.in. uczniów niepełnosprawnych.

W ub.r. kontynuowano prace nad wydaniem nowego rozporządzenia w sprawie orzeczeń

i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach

psychologiczno-pedagogicznych, które zastąpi obowiązujące rozporządzenie78

- projektowane

rozwiązania wynikają z potrzeby usprawnienia procesu wydawania orzeczeń i opinii

o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju m. in. dla uczniów niepełnosprawnych,

podnoszenia ich merytorycznej jakości oraz wyeliminowania występujących nieprawidłowości

w tym zakresie.

Realizacja zadań ustawowych,

z wyszczególnieniem rodzaju i zakresu poszczególnych zadań

oraz adresatów i środków wydatkowanych na ich realizację79

.

Przepisy ustawy o systemie oświaty, umożliwiają organizację kształcenia i wychowania

dzieci i młodzieży w zróżnicowanych formach zapewniających im realizację obowiązku

rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.

Art. 1 ustawy, w sposób jednoznaczny wskazuje, że system oświaty zapewnia

dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów,

a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form

pracy dydaktycznej oraz możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci

i młodzież niepełnosprawną, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi

i edukacyjnymi oraz predyspozycjami.

76 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( Dz. U. poz. 977, z późn. zm.). 77 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. poz. 1157). 78 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające

działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 79 Informacja Ministerstwa Edukacji Narodowej o realizacji w 2014 r. zadań ustawowych.

str. 34

Przepis ten wskazuje również, że system oświaty zapewnia opiekę nad uczniami

niepełnosprawnymi przez umożliwienie zindywidualizowanego procesu kształcenia, form

i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.

Dzieckiem niepełnosprawnym w systemie oświaty jest dziecko posiadające orzeczenie

o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający działający w publicznej

poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, z uwagi na

jeden z rodzajów niepełnosprawności określony w przepisach80

.

Diagnozy potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych

ucznia niepełnosprawnego dokonują specjaliści w poradni psychologiczno-pedagogicznej,

którzy wskazując w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego zalecane formy kształcenia,

wspierają rodziców w wyborze szkoły najbardziej odpowiedniej dla ich dziecka.

Natomiast decyzję o wyborze formy i miejsca kształcenia podejmują rodzice

(opiekunowie prawni) dziecka, którzy zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej mają

wyłączne prawo do decydowania o swoim dziecku, o ile prawo to nie zostanie im ograniczone

lub nie zostaną go pozbawieni.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.

Możliwość organizowania w systemie oświaty działań stymulujących rozwój małego

dziecka niepełnosprawnego od chwili wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki

w szkole wprowadzona została w 2005 roku.

Zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania jego

psychoruchowego i społecznego rozwoju mogą być tworzone81

w przedszkolach, innych

formach wychowania przedszkolnego i szkołach podstawowych, w tym specjalnych,

w ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach,

o których mowa w ustawie o systemie oświaty82

, oraz w publicznych i niepublicznych

poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych. Organizację

pracy tych zespołów określa rozporządzenie83

.

Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci organizuje się na podstawie opinii wydanej przez

zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej,

w tym publicznej poradni specjalistycznej, na podstawie przepisów rozporządzenia84

.

Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju może być również wydana przez

zespół opiniujący powołany w niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, założonej

zgodnie z przepisami ustawy o systemie oświaty85

oraz zatrudniającej pracowników

posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-

pedagogicznych.

Na realizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci przekazywane są środki finansowe

z budżetu państwa w ramach części oświatowej subwencji ogólnej, na podstawie opinii

o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

W 2014 roku działaniami wczesnego wspomagania rozwoju objęto 29.450 dzieci86

,

w największej liczbie – 9.774 dzieci w przedszkolach oraz poradniach psychologiczno-

pedagogicznych – 8.094 oraz w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych – 4.346.

80 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r.:

w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392);

w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).

81 Art. 71b ust. 2a ustawy o systemie oświaty. 82 Art. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty. 83 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 października 2013 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju

dzieci (Dz. U. poz. 1257). 84 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające

działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 85 Art. 82 ustawy o systemie oświaty. 86 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 7.

str. 35

W specjalnych ośrodkach wychowawczych działaniami wczesnego wspomagania rozwoju

objęto tylko 20 dzieci.

Wychowanie przedszkolne.

Od roku 2004 zostało wprowadzone dla dzieci sześcioletnich obowiązkowe roczne

przygotowanie przedszkolne, zaś od roku szkolnego 2011/2012 obowiązkiem tym zostały objęte

dzieci pięcioletnie.

Upowszechnianie edukacji przedszkolnej, zapewnienie lepszego dostępu do edukacji

najmłodszym dzieciom oraz umożliwienie rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej szkoły

podstawowej dzieciom sześcioletnim jest priorytetowym działaniem w obszarze edukacji,

zgodnym ze Strategią Rozwoju Kraju 2007 - 2015, Strategicznym Planem Rządzenia oraz

Programem Prac Rządu.

Upowszechnianiu wychowania przedszkolnego dla dzieci z niepełnosprawnościami

służy również finansowanie kształcenia specjalnego tych dzieci ze środków budżetu państwa,

w ramach części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.

Dzięki temu gminy jako organy prowadzące lub dotujące, uzyskują środki finansowe,

pozwalające na zapewnienie dzieciom niepełnosprawnym wychowania przedszkolnego

najbliżej ich miejsca zamieszkania, pozwalającego na przygotowanie ich, zgodnie z

indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz możliwościami

psychofizycznymi do rozpoczęcia nauki w szkole. Pozwala to na zmniejszanie zjawiska

odraczania od obowiązku szkolnego dzieci z niepełnosprawnościami.

W 2014 r. wychowaniem przedszkolnym objętych było 1.236.280 dzieci, w 21.661

placówkach: przedszkolach, oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych, punktach

przedszkolnych, zespołach wychowania przedszkolnego.

Do placówek wychowania przedszkolnego uczęszczało 20.044 dzieci

z niepełnosprawnościami, w największej liczbie do przedszkoli ogólnodostępnych – 11.362

osób87

.

W przedszkolach tych największą grupę tworzyły dzieci z autyzmem, w tym z zespołem

Aspergera – 3.654, dzieci z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 2.758 oraz dzieci

z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 1.455, natomiast najmniejszą grupę - 18 osób, dzieci

niewidome.

W przedszkolach integracyjnych rozkład liczebności grup dzieci z określonymi

niepełnosprawnościami kształtował się podobnie: najwięcej z autyzmem, w tym z zespołem

Aspergera – 1.222, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 972 oraz

z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 445, najmniejszą grupę - 5 osób – stanowiły dzieci

niewidome.

Natomiast w przedszkolach specjalnych największą grupę stanowiły dzieci

z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 1.443 osób, następnie z autyzmem, w tym z zespołem

Aspergera – 1.101 oraz z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym

– 788 dzieci.

Kształcenie specjalne88

.

Kwestie związane z organizacją kształcenia specjalnego regulują przepisy ustawy

o systemie oświaty89

oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy. Wynika z nich, że

uczniowie niepełnosprawni, niezależnie od miejsca kształcenia, mają prawo do kształcenia

specjalnego dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz

możliwości psychicznych.

W zależności od rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego,

dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym, organizuje się kształcenie i wychowanie, które

stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie

87

Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 8 tab.2. 88 Realizacja procesu kształcenia osób niepełnosprawnych monitorowana w ramach Systemu Informacji Oświatowej 89 Art. 71b ustawy o systemie oświaty.

str. 36

zaburzonych funkcji, rewalidację, oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę. Uczniowie

niepełnosprawni mogą się uczyć w każdym typie i rodzaju szkoły. Wybór formy kształcenia

należy do rodziców/opiekunów prawnych dziecka.

W roku 2014 w polskim systemie oświaty funkcjonowało 29.031 szkół różnego typu

i rodzaju, w tym 26.411 szkół ogólnodostępnych, 192 szkół integracyjnych oraz 2.428 szkół

specjalnych90

.

Naukę w szkołach pobierało 145.587 uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego, w tym 132.531 uczniów niepełnosprawnych91

.

90

Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.4. 91 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 9.

str. 37

W szkołach ogólnodostępnych kształciło się 62.129 niepełnosprawnych posiadających

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego92

.

W szkołach integracyjnych kształciło się 4.763 uczniów niepełnosprawnych

posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego93

.

W szkołach specjalnych kształciło się 65.639 uczniów niepełnosprawnych posiadających

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego94

.

Biorąc pod uwagę liczebność uczniów z poszczególnymi rodzajami

niepełnosprawności należy stwierdzić, że:

w szkołach ogólnodostępnych95

:

największe grupy stanowili uczniowie:

o z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 21.956,

o z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 9.004,

o z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – 8.291.

najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi - 117 osób.

w szkołach integracyjnych96

:


o z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – 1.192,

o z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – 1.104,

o z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 617.

najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi – 12.

w szkołach specjalnych97

:


o z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 24.158,

o z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – 20.573,

o z niepełnosprawnościami sprzężonymi – 15.861.

najmniejszą grupę stanowili uczniowie niewidomi - 236 osób.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia98

, dla dzieci i młodzieży, które z powodu

niepełnosprawności nie mogą uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania prowadzone są

92 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.1. 93 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.2. 94 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.3. 95 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.1. 96 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.2. 97 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.3.

str. 38

specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, w których ci uczniowie mogą spełniać obowiązek

szkolny i obowiązek nauki, a także mają zapewnioną całodobową opiekę pedagogiczną oraz

specjalne ośrodki wychowawcze zapewniające wychowanie i opiekę uczniom99

.

Edukacja dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim.

Dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim obowiązek

rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i obowiązek nauki spełniają

poprzez udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych100

, organizowanych na podstawie

orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, wydawanych przez zespoły

orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym

w publicznych poradniach specjalistycznych.

Zajęcia te organizowane są w formie indywidualnej lub zespołowej zgodnie

z przepisami rozporządzenia101

.

W 2014 roku zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi objętych było 10.343

uczestników, którzy uczestniczyli w zajęciach zorganizowanych w następujących jednostkach

systemu oświaty102

:

Prawo uczniów niepełnosprawnych do bezpłatnego dostępu

do podręczników i materiałów edukacyjnych.

Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych

innych ustaw103

wprowadziła przede wszystkim nowe zasady wyboru przez nauczycieli

podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych oraz zagwarantowała

uczniom szkół podstawowych i gimnazjów prawo do bezpłatnego dostępu do podręczników,

materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, przeznaczonych do obowiązkowych

zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, określonych w ramowych planach nauczania

98 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek

publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 109, poz. 631). 99 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 9 tab.4. 100 Art. 16 ust. 7 ustawy o systemie oświaty. 101 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-

wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. poz. 529). 102 Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku 10. 103 Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811).

str. 39

dla tych szkół104

, w przypadku uczniów niepełnosprawnych uwzględniających ich potrzeby

edukacyjne i możliwości psychofizyczne.

W 2014 r. wykonano adaptację bezpłatnego, opracowywanego na zlecenie Ministerstwa

Edukacji Narodowej, podręcznika dla klasy pierwszej szkoły podstawowej

pt. „Nasz elementarz” dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych105

:

o niewidomych - adaptacja w alfabecie Braille’a,

o słabowidzących - adaptacja w druku powiększonym,

o mających trudności w uczeniu się lub komunikowaniu, w tym niesłyszących

i słabosłyszących, z upośledzeniem umysłowym, autyzmem i afazją,

o dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących – adaptacja – na płycie DVD płyta DVD

z nagraniami w polskim języku migowym.

Dostęp uczniów niepełnosprawnych do podręczników i pomocy dydaktycznych.

o Rządowy program pomocy uczniom „Wyprawka szkolna”106

.

Minister Edukacji Narodowej, działając na podstawie art. 71d ustawy o systemie oświaty,

dofinansowuje podręczniki szkolne i książki pomocnicze przeznaczone dla uczniów

niewidomych, słabowidzących, niesłyszących, słabosłyszących, z upośledzeniem umysłowym

w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym

z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Zadanie to realizowane jest w zróżnicowany, dostosowany do potrzeb uczniów z różnymi

rodzajami niepełnosprawności, sposób. Jedną z form realizacji ww. zadania jest dofinansowanie

do zakupu podręczników szkolnych dostępnych na rynku w ramach rządowego programu

realizowanego z rezerwy celowej nr 26-Narodowy Program Stypendialny, w tym Wyprawka

szkolna.

W 2014 r. dla uczniów klasy i szkoły podstawowej i klasy i ogólnokształcącej szkoły

muzycznej i stopnia od dnia 1 września 2014 r. wprowadzono odrębne zasady zaopatrzenia

w podręczniki do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej

i społecznej. Podręcznik ten bezpłatnie zapewniał minister właściwy do spraw oświaty

i wychowania, zgodnie z art. 22ad ust. 1 ustawy o systemie oświaty.

Dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla

uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności

jest upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, ze względu na

specyficzny charakter edukacji oraz indywidualny poziom rozwoju i tempa przyswajania

wiedzy, nie opracowuje się odrębnych podręczników. Nauczyciele, realizując treści nauczania

określone w odrębnej podstawie programowej kształcenia ogólnego przeznaczonej dla tych

uczniów, mogą korzystać z dowolnych podręczników oraz różnych materiałów edukacyjnych,

dostępnych na rynku. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem w pracy z uczniami jest

korzystanie z podręczników do edukacji wczesnoszkolnej oraz różnych materiałów

edukacyjnych dostępnych na rynku (materiały edukacyjne dla tych uczniów to m.in. karty pracy,

ćwiczenia rewalidacyjne, opracowania wykorzystywane w edukacji przedszkolnej). Dla tej

grupy uczniów utrzymano możliwość dofinansowania na zakup materiałów edukacyjnych

w przypadku pobierania nauki w klasie i szkoły podstawowej, o ile uczniowie ci nie

korzystają z podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej,

przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania, o którym mowa w art. 22ad ust. 1 ustawy o systemie oświaty.

104 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz..U. poz. 204, z późn. zm.). 105 W kolejnych latach wykonywane będą adaptacje opracowywanych na zlecenie MEN podręczników do klasy II i III szkoły podstawowej do

potrzeb uczniów niepełnosprawnych. 106 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11.

str. 40

o Finansowanie zakupu podręczników do kształcenia w zawodach.

W roku szkolnym 2014/2015 dodatkowym komponentem realizowanym w ramach

Rządowego programu pomocy uczniom „Wyprawka szkolna” była możliwość dofinansowania

zakupu podręczników do kształcenia w zawodach.

Od dnia 1 września 2012 r. w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, równolegle

z nową podstawą programową kształcenia ogólnego, następuje wdrażanie nowej podstawy

programowej kształcenia w zawodach, określonej w rozporządzeniu w sprawie podstawy

programowej kształcenia w zawodach107

.

Wprawdzie corocznie w budżecie państwa przewidywana jest dotacja przedmiotowa do

podręczników szkolnych do kształcenia w zawodach, jednakże dotacja udzielana jest wydawcy,

na jego wniosek.

Nie wszyscy wydawcy podręczników do kształcenia w zawodach ubiegają się o taką dotację

(w 2013 r. dopuszczono do użytku szkolnego 90 podręczników, z czego wnioski

o dotację dotyczyły tylko 32 podręczników).

Wprowadzenie możliwości dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia

w zawodach wiązało się ze wsparciem rodzin uczniów uczęszczających do szkół prowadzących

kształcenie zawodowe (zasadnicze szkoły zawodowe i technika).

Należy podkreślić, iż liczba uczniów kształcących się w zasadniczych szkołach

zawodowych i technikach wzrasta na przestrzeni ostatnich lat i jest wyższa niż liczba uczniów

kształcących się w liceach ogólnokształcących.

Rozszerzenie zakresu przedmiotowego programu o możliwość dofinansowania zakupu

podręczników do kształcenia w zawodach stanowił element wyrównywania szans edukacyjnych

uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe.

Dodatkowo należy podkreślić, że w klasie III zasadniczych szkół zawodowych

i techników zmniejsza się liczba przedmiotów ogólnokształcących natomiast wrasta ilość

przedmiotów zawodowych, w związku z czym wprowadza się dla uczniów uczęszczających

do szkół prowadzących kształcenie zawodowe możliwość dofinansowania również zakupu

podręczników do kształcenia w zawodach.

o Wysokość planowanego w programie dofinansowania.

W 2014 roku dofinansowanie zakupu podręczników dla poszczególnych grup nie mogło

przekroczyć odpowiednio kwot wskazanych108

.

o Wydatkowane środki.

Z danych dotyczących wysokości wydatków poniesionych na realizację Rządowego

programu pomocy uczniom „Wyprawka szkolna” w poszczególnych województwach, wynika że

środki przeznaczone na realizację programu i uruchomione w II transzach były wystarczające

dla wszystkich województw, w żadnych nie zachodziła konieczność uruchomienia dodatkowych

kwot, zaś zgłoszone i weryfikowane zapotrzebowanie było większe od wydatkowanych

kwot109

.

W 2014 r. z programu skorzystało 89.068 uczniów posiadających orzeczenie

o potrzebie kształcenia specjalnego, w tym największą grupą odbiorców byli uczniowie

z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim – 34.089 osoby, drugą co do wielkości była

grupa uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym

– 27.000 osób (18.482 uczniów nie będących uczniami szkół przysposabiających do pracy, 7.687

uczniów szkół przysposabiających do pracy oraz 831 uczniów klasy i szkoły podstawowej nie

korzystający edukacji wczesnoszkolnej nie korzystający z podręcznika do zajęć z zakresu

edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez

ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania)110

.

107 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184). 108 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.3. 109 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.1. 110 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 11 tab.2.

str. 41

o Wykonanie adaptacji i wydruk podręczników szkolnych.

Adaptacje podręcznika do klasy i szkoły podstawowej pt. „Nasz elementarz”

W roku 2014 wykonane zostały adaptacje podręcznika pt. „Nasz elementarz”

opracowanego dla klasy i szkoły podstawowej (każdej z czterech części, z wyjątkiem części IV

dla uczniów niewidomych i słabowidzących), w latach kolejnych na podstawie art. 22c

i 22ad ustawy o systemie oświaty na zlecenie Ministra Edukacji Narodowej będą wykonywane

adaptacje podręczników do klas II i III oraz IV części dla uczniów niewidomych

i słabowidzących, dostosowane do potrzeb uczniów niepełnosprawnych.

W pracach uwzględniono zarówno potrzeby uczniów z dysfunkcjami wzroku, słuchu,

z upośledzeniem umysłowym, jak i napotykających na trudności komunikacyjne

i korzystających z komunikacji alternatywnej.

Zaadaptowane podręczniki zostały wydrukowane zgodnie z indywidualnymi potrzebami

edukacyjnymi uczniów. Dodatkowo wszystkie adaptacje są na bieżąco umieszczane na stronie

internetowej pod adresem: http://naszelementarz.men.gov.pl/pobierz/.

Uczniowie niepełnosprawni klas pierwszych szkół podstawowych, począwszy od roku

szkolnego 2014/2015, otrzymują bezpłatny podręcznik, zaadaptowany do ich potrzeb

edukacyjnych wynikających z niepełnosprawności. Zaadaptowany podręcznik może być

stosowany we wszystkich rodzajach szkół, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni,

a zatem w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych i specjalnych. Zapotrzebowanie na

ww. adaptacje składane było przez szkoły (odnośnie rodzaju adaptacji oraz liczby egzemplarzy).

Adaptacja w systemie Braille'a i w druku powiększonym oraz wydruk podręczników

szkolnych i książek pomocniczych.

Uwzględniając specyfikę funkcjonowania uczniów z dysfunkcją wzroku, którzy często

nie mogą korzystać z podręczników dostępnych na rynku, Minister Edukacji Narodowej

finansuje wykonanie adaptacji w systemie Braille’a i w druku powiększonym oraz, w miarę

posiadanych środków finansowych, dofinansowuje wydruk zaadaptowanych podręczników

szkolnych i książek pomocniczych dla tych uczniów.

Na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej wykonywane są adaptacje wskazanych

przez szkoły tytułów podręczników szkolnych i książek pomocniczych, dostosowane do

potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących.

Wersje elektroniczne podręczników wykonanych w systemie Braille'a i w druku

powiększonym zamieszczane są na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji

(www.ore.edu.pl) w specjalnie opracowanym systemie informatycznym, umożliwiającym

dyrektorom szkół i placówek bieżące ich pobieranie oraz wydrukowanie w całości lub części,

zgodnie z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi uczniów.

W miarę posiadanych środków, podręczniki te są również drukowane na zlecenie MEN

i przekazywane do szkół i placówek.

W roku 2014, w ramach zadania zleconego polegającego na wykonaniu adaptacji

i wydrukowaniu pismem Braille’a oraz w druku powiększonym podręczników szkolnych

i książek pomocniczych w zakresie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły

ponadgimnazjalnej dla potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących, na podstawie umowy

z Uniwersytetem Warszawskim przygotowano 86 adaptacji podręczników szkolnych, w tym 44

adaptacje dla dzieci niewidomych w alfabecie Braille’a oraz 42 adaptacje dla dzieci

słabowidzących w druku powiększonym.

Na koniec 2014 r. liczba wszystkich adaptacji wynosiła 722, w tym dla słabowidzących

w druku powiększonym - 352 i dla niewidomych w systemie Braille'a – 370.

Ponadto w roku 2014 na dofinansowanie zakupu i/lub wydruku podręczników szkolnych

i książek pomocniczych dla uczniów niewidomych pozyskano dodatkowe środki

http://naszelementarz.men.gov.pl/pobierz/

http://www.ore.edu.pl/

str. 42

z rezerwy celowej Nr 26 - Realizacja Narodowego Programu Stypendialnego, w tym Wyprawka

szkolna, co umożliwiło podpisanie:

umów z oferentem - stowarzyszeniem lub inną jednostką niezaliczaną do sektora finansów

publicznych będącą organem prowadzącym szkołę/placówkę, wyłonionym w ramach

otwartego konkursu ofert na wsparcie realizacji zadania publicznego pt.: „Dofinansowanie

zakupu i/lub wydruku podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla uczniów

niewidomych uczęszczających do szkół lub placówek, dla których organem prowadzącym

jest oferent”,

porozumień ze zleceniobiorcami - jednostką samorządu terytorialnego prowadzącą szkoły

i placówki, do których uczęszczają uczniowie niewidomi, na podstawie zapotrzebowania.

W ramach realizacji wyżej wymienionego zadania możliwy był zakup i/lub wydruk

w całości lub części podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla ucznia niewidomego,

dostosowanych do potrzeb ucznia, jak również zakup wykonanej adaptacji podręcznika.

Podręczniki i książki pomocnicze mogły mieć dowolny, dostosowany do potrzeb ucznia format

np. druk brajlowski, format elektroniczny, format audio.

Edukacja osób dorosłych

Osoby dorosłe, które posiadają orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez

zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnoprawności uzupełniają

wykształcenie lub kontynuują naukę w ramach prowadzonego w systemie oświaty kształcenia

ustawicznego111

.

Kształcenie zawodowe.

Od 1 września 2012 r. w kształceniu zawodowym, w tym kształceniu zawodowym osób

niepełnosprawnych, obowiązują zmiany strukturalne i programowe wprowadzone przepisami

ustawy112

.

Kształcenie zawodowe może być realizowane wyłącznie w zawodach ujętych

w załączniku do rozporządzenia113

. W ramach poszczególnych zawodów ujętych w nowej

111 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 12. 112 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz.1206). 113 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. poz. 7).

str. 43

klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wyodrębniono kwalifikacje obejmujące

określony zasób wiedzy i umiejętności, potwierdzane w drodze egzaminów zewnętrznych

i dokumentowane świadectwem potwierdzającym kwalifikację w zawodzie. Potwierdzenie

wszystkich kwalifikacji w obrębie danego zawodu oraz posiadanie odpowiedniego poziomu

wykształcenia umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Jednakże możliwe jest także posługiwanie się świadectwem przy ubieganiu się o zatrudnienie.

Odrębne potwierdzanie kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie ułatwia

osiąganie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia

w zawodach, co przyczyni się do poprawy zdawalności egzaminów potwierdzających

kwalifikacje w zawodzie.

Podział zawodów na kwalifikacje, uelastyczniając proces kształcenia zawodowego,

umożliwia dostosowanie go do indywidualnych potrzeb i możliwości wszystkich uczących się,

w tym np. osób niepełnosprawnych.

Spośród zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego kształcenie

w kilku zawodach jest adresowane do osób niepełnosprawnych:

o technik realizacji dźwięku, technik tyfloinformatyk i technik prac biurowych

– w przypadku osób niewidomych i słabowidzących;

o pracownik pomocniczy obsługi hotelowej – w przypadku osób z upośledzeniem

umysłowym w stopniu lekkim;

o technik masażysta – w przypadku osób niewidomych i słabowidzących, kształcących się

na poziomie technikum.

Osoby niewidome i słabowidzące, absolwenci gimnazjum mogły kontynuować

kształcenie w zawodzie tyfloinformatyk lub technik masażysta w technikum i szkole

policealnej. Kształcenie w technikum w tym zawodzie jest zastrzeżone wyłącznie dla osób

z dysfunkcjami wzroku.

Osoby niepełnosprawne mogą również podjąć kształcenie w pozostałych zawodach

ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

Na wniosek ministra do spraw zdrowia, we wszystkich zawodach, dla których minister

do spraw zdrowia jest ministrem właściwym, w rozporządzeniu w sprawie podstawy

programowej kształcenia w zawodach114

została obligatoryjnie wprowadzona, w podstawowym

zakresie, nauka języka migowego – podobnie jak od lat ma to miejsce w procesie kształcenia

w zawodach związanych z opieką społeczną.

Przepisy rozporządzenia115

nakładają na podmioty prowadzące kształcenie ustawiczne

w formach pozaszkolnych obowiązek zapewnienia warunków organizacyjnych i technicznych

umożliwiających udział w kształceniu osobom niepełnosprawnym.

Dostosowanie warunków i form przeprowadzania

sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych.

Na mocy przepisów rozporządzeń116

:

o nauczyciel jest zobowiązany dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb

rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia posiadającego

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego;

o uczniowie lub absolwenci niepełnosprawni, posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia

specjalnego, przystępują do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki

114 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184). 115 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.

U. poz. 186). 116 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania

i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562,

z późn. zm.), oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach

i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392) oraz w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i

młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).

str. 44

w szkole podstawowej, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum,

egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie,

w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności.

Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej opracowuje szczegółową informację

o sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu

gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje

w zawodzie, odpowiednio do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb

rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów lub absolwentów

i podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej

w terminie do dnia 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany sprawdzian lub

egzamin.

Centralna Komisja Egzaminacyjna, która przygotowuje egzaminy zewnętrzne,

uwzględnia wyrównywanie szans zdających z różnymi typami niepełnosprawności

- np. specjalne arkusze dla uczniów słabowidzących; zapewnienie, w razie potrzeby, tłumacza

języka migowego w przypadku ucznia niesłyszącego lub słabosłyszącego.

Wymienione wyżej sposoby dostosowania obejmują m.in. (w przypadku np.: egzaminu

maturalnego):

◊ dla absolwentów niesłyszących - zdawanie ustnego egzaminu maturalnego z języka

polskiego w języku migowym, arkusze egzaminacyjne dostosowane do dysfunkcji oraz

zarówno w części ustnej, jak i pisemnej zapewnienie w czasie przeprowadzania egzaminu

obecności surdopedagoga lub tłumacza języka migowego, jeżeli jest to niezbędne dla

uzyskania właściwego kontaktu z absolwentem i pomocy w obsłudze specjalistycznego

sprzętu i środków dydaktycznych;

◊ dla absolwentów niewidomych – odczytanie z czarnodruku poleceń i tekstów przez członka

zespołu przedmiotowego na egzaminie ustnym z języka obcego nowożytnego, arkusz

egzaminacyjny dostosowany do dysfunkcji w piśmie Braille’a wraz z czarnodrukiem albo w

czarnodruku oraz zapewnienie w czasie przeprowadzania egzaminu obecności

tyflopedagoga, jeżeli jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu z absolwentem

i pomocy w obsłudze specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych,

◊ dla absolwentów z niepełnosprawnością ruchową – miejsce pracy dostosowane do potrzeb

zdającego, w części pisemnej dodatkowo pomoc nauczyciela wspomagającego w czytaniu

i/lub pisaniu.

Ponadto w szczególnych przypadkach, w tym nieujętych w ww. informacji dyrektora

CKE, decyzję o sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu do

potrzeb absolwenta podejmuje – po uzgodnieniu z radą pedagogiczną – przewodniczący zespołu

egzaminacyjnego na podstawie pisemnego porozumienia z dyrektorem właściwej okręgowej

komisji egzaminacyjnej.

Natomiast osobom dorosłym niewidomym, słabowidzącym, niesłyszącym,

słabosłyszącym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem

umysłowym w stopniu lekkim lub z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,

zagwarantowano przepisami rozporządzenia117

przystąpienie do egzaminów eksternistycznych

z zakresu obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w ramowych planach nauczania

szkół dla dorosłych (podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego) oraz z zakresu

wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla zasadniczej szkoły

zawodowej w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności, na

podstawie zaświadczenia potwierdzającego występowanie danej dysfunkcji wydanego przez

lekarza.

117 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz. U. poz. 188).

str. 45

Szczególne warunki organizacyjne

podczas egzaminu osób niepełnosprawnych na doradcę podatkowego.

Ministerstwo Finansów organizując egzamin na doradcę podatkowego zapewnia

kandydatom, którzy zgłoszą swoją dysfunkcję fizyczną (niepełnosprawność) szczególne warunki

organizacyjne podczas egzaminu. Wówczas egzamin przygotowywany jest dla tych osób tak,

aby w pełni mogły w nim uczestniczyć (np. na części pisemnej egzaminu - przygotowanie

stanowiska komputerowego w przypadku trudności z pisaniem ręcznym).

Środki na realizację zadań edukacyjnych przekazywane z budżetu państwa,

w części oświatowej subwencji ogólnej.

Podstawowym źródłem finansowania zadań samorządów z zakresu edukacji jest część

oświatowa subwencji ogólnej.

W algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu

terytorialnego na rok 2014, stanowiącym załącznik do rozporządzenia118

uwzględniono

w odniesieniu do uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego wagi119

Ponadto, w roku 2014 pozytywnie rozpatrzono 280 wniosków o zwiększenie części

oświatowej subwencji ogólnej z 0,4% rezerwy z tytułu wyposażenia w sprzęt szkolny i pomoce

dydaktyczne poradni psychologiczno-pedagogicznych na łączną kwotę 3.880 tys. zł. Wnioski

dotyczyły 404 placówek.

Nadzór pedagogiczny.

Wdrażanie opracowywanych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w przedszkolach,

szkołach i placówkach systemu oświaty jest kontrolowane i analizowane.

Analizowanie funkcjonowania i efektów kształcenia specjalnego w różnych formach

organizacyjnych jest prowadzone poprzez analizę:

danych gromadzonych w Systemie Informacji Oświatowej,

wyników nadzoru pedagogicznego,

wniosków i uwag, dotyczących realizacji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi.

Rokrocznie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ustala podstawowe

kierunki realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa, w szczególności zadań

z zakresu nadzoru pedagogicznego, a następnie koordynuje jego wykonywanie na terenie kraju.

Kuratorzy oświaty opracowują i przekazują Ministrowi Edukacji Narodowej (na początku

każdego roku szkolnego), szczegółowe plany nadzoru pedagogicznego zawierające dane

ilościowe w zakresie zaplanowanych ewaluacji całościowych i problemowych oraz kontroli

planowych, w odniesieniu do poszczególnych typów szkółi rodzajów placówek.

Realizacja planów nadzoru pedagogicznego kuratorów oświaty jest systematycznie

monitorowana (w cyklu comiesięcznym), co daje bieżący obraz realizacji zadań z zakresu

nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oświaty. Otrzymywane od kuratorów oświaty bieżące informacje umożliwiają ewentualną ocenę

sprawności i efektywności nadzoru pedagogicznego, planowanie i wdrażanie rozwiązań

służących rozwojowi szkół i placówek.

W związku z art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty gromadzone są także

informacje dotyczące wykonywania przez kuratorów oświaty zadań nieujętych w planie nadzoru

pedagogicznego - realizacji kontroli doraźnych.

Przekazane przez kuratorów oświaty wnioski, stanowią materiał do przygotowania

informacji zbiorczej dotyczącej realizacji zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego w szkołach

i placówkach w danym roku szkolnym. Pozwalają na sformułowanie rekomendacji, które

minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia ustalając kierunki realizacji

polityki oświatowej państwa.

118 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla

jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014 (Dz. U. z 2013 r., poz. 1687). 119 Szczegółowa informacja dotycząca wag została zamieszczona w załączniku 13.

str. 46

Problematyka kształcenia uczniów niepełnosprawnych jest uwzględniana w tematyce

prowadzonych kontroli w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego.

Wśród tematów kontroli planowych realizowanych przez kuratorów oświaty

występowały tematy dotyczące kształcenia specjalnego.

W roku szkolnym 2013/2014 przeprowadzone zostały kontrole w zakresie: organizacji

kształcenia uczniów niepełnosprawnych w publicznych przedszkolach i szkołach

ogólnodostępnych, w publicznych przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami

integracyjnymi oraz w publicznych przedszkolach i szkołach integracyjnych.

W roku szkolnym 2014/2015 ustalono kierunek polityki oświatowej państwa

pn. „Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych”.

Kierunki realizacji zadań w ramach nadzoru pedagogicznego obejmują kontrole m. in.:

„Prawidłowość organizacji zajęć rewalidacyjnych, w tym liczba godzin i rodzaj tych zajęć

oraz ich zgodność z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego

z uwagi na niepełnosprawność w szkole ogólnodostępnej” - w publicznych przedszkolach,

szkołach podstawowych, gimnazjach, oddziałach ogólnodostępnych i/lub integracyjnych;

„Prawidłowość wydawania przez zespoły orzekające działające w poradniach

psychologiczno-pedagogicznych orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego”

w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Nadal planowane jest sukcesywne włączanie zagadnień dotyczących kształcenia uczniów

z niepełnosprawnościami do tematów kontroli planowych, określonych przez MEN

w kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa (kontrole te są realizowane przez kuratorów

oświaty).

Projekty dotyczące systemu oświaty współfinansowane

ze środków Unii Europejskiej.

W roku 2014 nie realizowano projektów adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do

osób niepełnosprawnych, natomiast były kontynuowane projekty:

"Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez

całe życie",

"Edukacja dla pracy - etap II",

których głównymi celami jest modernizacja systemu doradztwa zawodowego, co wpływa na

poprawę sytuacji wszystkich uczestników rynku pracy, w tym osób niepełnosprawnych.

Ponadto w roku 2014 kontynuowano realizację projektów:

"Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego

Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie",

„Budowa krajowego systemu kwalifikacji – wdrożenie zintegrowanego rejestru kwalifikacji

w zakresie organizacyjno-instytucjonalnym”, oraz

"Budowa krajowego systemu kwalifikacji – pilotażowe wdrożenie krajowego systemu

kwalifikacji oraz kampania informacyjna dotycząca jego funkcjonowania",

w ramach których tworzona jest Polska Rama Kwalifikacji, Krajowa Rama Kwalifikacji

i Krajowy Rejestr Kwalifikacji, co przekłada się na poprawę sytuacji uczestników rynku,

w tym osób niepełnosprawnych m. in. poprzez opisanie i zdiagnozowanie kwalifikacji

i kompetencji występujących na rynku pracy (także tych pochodzących z edukacji

pozaformalnej i nieformalnej).

Programy rządowe adresowane bezpośrednio lub pośrednio do osób

niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę

sytuacji osób niepełnosprawnych.

28 lipca 2014 roku weszła w życie uchwała Nr 130/2014 Rady Ministrów w sprawie

przyjęcia Rządowego programu na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła". Program

jest kontynuacją Programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła”, który resort edukacji realizował

latach 2008- 2013.

str. 47

Program stanowi narzędzie inicjowania i koordynowania na szczeblu centralnym

i wojewódzkim działań na rzecz podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach.

Model osiągania efektów w postaci poprawy szeroko rozumianego bezpieczeństwa został oparty

na założeniach psychologii pozytywnej i pozytywnej profilaktyki koncentrującej się głównie na

rozpoznawaniu i wzmacnianiu zasobów i potencjału szkoły lub placówki i jej społeczności.

Głównym celem Programu jest: Zwiększenie skuteczności działań wychowawczych

i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach

i placówkach oświatowych. Cele operacyjne Programu obejmują: Kreowania zdrowego,

bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły i placówki; Zapobiegania problemom

i zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży; Promowania zdrowego stylu życia wśród

dzieci i młodzieży.

Program ma charakter ramowy i rekomenduje zadania, których realizacja przyczyni się

do osiągania założonych celów. Wskazano w nim także na konieczność diagnozowania

lokalnych problemów i ustalenia przyczyn ich powstania, a następnie wyboru efektywnych

sposobów ich rozwiązania.

Ważnym obszarem działania w Programie są projekty edukacyjne mające na celu

doskonalenie kompetencji wychowawczych nauczycieli.

W listopadzie 2014 r. została zorganizowana konferencja skierowana do nauczycieli,

przedstawicieli poradni psychologiczno-pedagogicznych, pracowników placówek doskonalenia

nauczycieli i pracowników bibliotek pedagogicznych.

Konferencja prowadzona była w 4 interaktywnych grupach panelowych, które dotyczyły:

o Panel 1: „Uczniowie z autyzmem i zespołem Aspergera”,

o Panel 2: „Uczniowie z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)”,

o Panel 3: „Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną”,

o Panel 4: „Dzieci i młodzież z zaburzeniami zachowania”.

Celem przedsięwzięcia było poznanie praktycznych rozwiązań przeciwdziałania

przemocy rówieśniczej wobec dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

w szkole ogólnodostępnej.

Ważnym aspektem dyskusji, w odniesieniu do ucznia z niepełnosprawnością, była próba

określenia zasobów jakie posiadają szkoły w zakresie tworzenia bezpiecznego i przyjaznego

środowiska. Wiele uwagi poświęcono tematowi zwiększania otwartości szkoły na współpracę

z instytucjami i podmiotami, które mogą wspierać działania profilaktyczne szkoły

w środowisku lokalnym, w szczególności do ucznia z niepełnosprawnością.

Ogólnopolskie programy profilaktyczne

pośrednio skierowane do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Główny Inspektorat Sanitarny kontynuował w 2014 r realizację ogólnopolskich

programów profilaktycznych pośrednio skierowanych do osób niepełnosprawnych tj.:

„Trzymaj Formę” – ogólnopolski program profilaktyczny, adresowany do dzieci

i młodzieży,

Program Edukacyjny Bliżej siebie dalej od nałogów, ARS czyli jak dbać o miłość

– ogólnopolski program adresowany do młodzieży szkół ponadgimnazjalnych,

Program „Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce” na lata 2014 –

2018,

„Czyste powietrze wokół nas” – program przedszkolnej edukacji antytytoniowej,

„Nie pal przy mnie proszę” – program edukacji antytytoniowej skierowany do uczniów klas

i – III szkoły podstawowej,

„Znajdź właściwe rozwiązanie” – program profilaktyki palenia tytoniu skierowany do

uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów.

str. 48

Zobowiązanie wszystkich uczelni do określenia w regulaminie studiów

sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu dydaktycznego

do szczególnych potrzeb studentów niepełnosprawnych,

w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydał 25 września 2014 r. rozporządzenie

w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów

w uczelniach120

.

Zgodnie z rozporządzeniem121

wszystkie uczelnie zobowiązane są do określenia

w regulaminie studiów sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu

dydaktycznego do szczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi,

w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności122

.

Po wejściu w życie rozporządzenia123

, główna rola w zakresie dostosowania do nowych

regulacji aktów wewnątrzuczelnianych (uchwał senatu w sprawie warunków rekrutacji oraz

w sprawie regulaminu studiów) spoczywa na uczelniach. Sposób, w jaki nowe rozwiązania

zostaną przez nie wdrożone, będzie miał największy wpływ na sytuację niepełnosprawnych

kandydatów na studia oraz studentów.

Uczelnie rozpoczęły w ub.r. - w ramach wdrażania przepisów - prace w zakresie

dostosowywania regulaminu studiów do przyjętych prawnych rozwiązań. Nowe regulaminy

będą obowiązywały od 1 października 2015 r. i dopiero wówczas będzie można stwierdzić

w jakim stopniu uczelnie wprowadziły oczekiwane regulacje (regulamin studiów uchwala senat

uczelni, nie jest wymagane zatwierdzenie tego dokumentu przez ministra).

Analiza przepisów obecnie funkcjonujących w regulaminach studiów uczelni wskazuje,

iż zawierają one przepisy wskazujące na dostosowanie procesu dydaktycznego do szczególnych

potrzeb studentów niepełnosprawnych. Do najczęściej występujących w regulaminach studiów

uczelni rozwiązań, zaliczyć należy:

regulacje dotyczące powołania pełnomocników lub biur ds. studentów niepełnosprawnych,

przepisy regulujące prawa studentów niepełnosprawnych i obowiązki uczelni,

przepisy przewidujące prawo osób niepełnosprawnych do studiowania w ramach

indywidualnej organizacji studiów,

szczegółowe regulacje dotyczące organizacji zajęć, w tym przewidujące prawo studenta

niepełnosprawnego do:

szczególnych warunków uczestnictwa w zajęciach,

pierwszeństwa w zapisach na zajęcia i w wyborze grup zajęciowych,

używania na zajęciach środków wspomagających proces kształcenia np. urządzeń

rejestrujących,

indywidualnych konsultacji lub terminów zajęć,

możliwości korzystania z pomocy osób trzecich, np. tłumaczy języka migowego,

asystentów,

możliwości zmiany sal, grup ćwiczeniowych itp.,

szczegółowe regulacje odnoszące się do egzaminów i zaliczeń, przewidujące prawo do:

wydłużenia czasu trwania egzaminów,

zmiany formy egzaminu,

przesunięcia terminu egzaminu,

120 Dz. U. poz. 1302. 121 Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o

stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 455 z późn. zm.) wprowadzone zostały do ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) zmiany służące stwarzaniu osobom

niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i badaniach naukowych – jako jedno z podstawowych zadań uczelni

(art. 13 ust. 1 ustawy).Istotna zmiana związana jest z nowelizacją art. 162 ustawy, który zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego do określenia w drodze rozporządzenia warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów

w uczelniach. 122 Jest to już drugie rozporządzenie nakładające ten obowiązek – pierwsze było wydane w 2011 r. 123 1 października 2015 r.

str. 49

korzystania z pomocy osób trzecich, np. tłumaczy języka migowego, asystentów,

materiałów w indywidualnych formach zapisu (pismo brajla, zapis audio),

zaliczeń w formie niestacjonarnej,

przepisy przewidujące prawo do indywidualnej opieki wybranego nauczyciela

akademickiego/opiekuna,

przepisy przewidujące prawo do zapewnienia dostosowanych do rodzaju

niepełnosprawności, warunków korzystania z biblioteki,

przepisy przewidujące prawo do stosownej pomocy w pozyskiwaniu materiałów

dydaktycznych i sprzętu niezbędnego do studiowania,

przepisy przewidujące ułatwienia dojazdu (zezwolenie na wjazd samochodem i parkowanie

na terenie uczelni).

Dane statystyczne dotyczące studentów i doktorantów niepełnosprawnych.

Z informacji nadesłanej (na potrzeby określenia dotacji124

na 2014 r. udzielonej z części

38 „Szkolnictwo wyższe”) przez uczelnie publiczne i niepubliczne nadzorowane przez ministra

właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, uczelnie prowadzone przez kościoły i związki

wyznaniowe finansowane z budżetu państwa na podstawie odrębnych przepisów oraz uczelnie

wojskowe w zakresie kształcenia osób cywilnych, wynika wykazały, że uczelnie te kształcą

27.595 studentów oraz 778 doktorantów będących osobami niepełnosprawnymi, co łącznie

stanowi liczbę 28.373 osób niepełnosprawnych.

W roku akademickim 2014/2015 w nadzorowanych przez Ministra Zdrowia uczelniach

medycznych studiowało 977 niepełnosprawnych studentów125

.

4. pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych.

Przepisy126

ustawy o systemie oświaty zagwarantowały wszystkim uczniom możliwość

korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej, świadczonej przez poradnie

psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, a także nauczycieli

i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem w przedszkolach, szkołach i placówkach

(pedagodzy, psycholodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i inni specjaliści).

W 2014 r. na terenie Polski funkcjonowało 839 poradni psychologiczno-pedagogicznych,

w tym 579 publicznych i 260 niepublicznych127

.

Kadra poradnictwa to specjaliści przygotowani do realizacji, określonych w aktach

prawnych128

zadań związanych z działalnością diagnostyczną, terapeutyczną, profilaktyczną

i doradczą. Są to w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi, jak

również rehabilitanci ruchowi (fizjoterapeuci) oraz lekarze różnych specjalności.129

W 2014 zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-

pedagogicznych, w tym publicznych poradniach specjalistycznych, wydały 105.538 orzeczeń130

.

124 W 2014 r. w wyniku nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzono dodatkowy art. 106a regulujący kwestię

pozostawania w uczelniach niepublicznych niewykorzystanych z końcem roku środków z dotacji z budżetu państwa. Przepis obowiązuje do 1 stycznia 2015 r. i zgodnie z jego brzmieniem w przypadku gdy niewykorzystane środki na koniec poprzedniego roku budżetowego

przewyższają kwotę dotacji kalkulacyjnej na dofinansowanie danego zadania na dany rok budżetowy uczelnie niepubliczne będą zobowiązane do

zwrotu do budżetu państwa różnicy pomiędzy niewydatkowanymi środkami a wysokością dotacji kalkulacyjnej. Dotacja ta, na podstawie art. 94 ust. 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, jest udzielana z budżetu państwa z części, których dysponentami

są: minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, minister właściwy do spraw wewnętrznych, minister właściwy

do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej i minister właściwy do spraw zdrowia. 125

Szczegółowy wykaz liczby studentów w podziale na uczelnie i na rodzaje niepełnosprawności przedstawiono w załączniku 14. 126 Art. 1 pkt 4 ustawy o systemie oświaty. 127 Dane Systemu Informacji Oświatowej - stan na dzień 30 września 2014 r. 128 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni

psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. poz.199), oraz rozporządzenie Ministra Edukacji

Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. Nr 173, poz.1072). 129 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab.4. 130 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab. 2 i 3.

str. 50

w statystyce znajdują się dane, w których wskazano liczbę opinii wydanych w 2014 r. przez

poradnie psychologiczno-pedagogiczne, bez wyodrębnienia liczby opinii wydanych dla dzieci

i młodzieży niepełnosprawnych (takiego wyodrębnienia nie stosuje się w SIO).

Pomoc dzieciom i młodzieży, w tym niepełnosprawnym, a także rodzicom

i nauczycielom świadczona była przez poradnie w sposób bezpośredni m.in. w formie

warsztatów, zajęć terapeutycznych, ćwiczeń, wykładów, porad indywidualnych i grupowych.131

5. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem

i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,

Osoby niepełnosprawne otrzymują wsparcie na rynku pracy, oferowane ustawowo przede

wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego (powiaty i województwa), Ministerstwo

Pracy i Polityki Społecznej (m.in. Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych

i Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) oraz przez organizacje

pozarządowe132

.

Osoby niepełnosprawne na rynku pracy - wsparcie ogólne.

Ustawia z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy133

przewiduje regulacje dotyczące osób niepełnosprawnych.

Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach

usług i instrumentów rynku pracy.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, osoba niepełnosprawna

może uzyskać status bezrobotnego, o ile jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co

najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo

innej pracy zarobkowej, i spełnia pozostałe warunki określone w tym przepisie.

Ponadto, bezrobotne osoby niepełnosprawne są zaliczane do grupy osób w szczególnej

sytuacji na rynku pracy, wskazanej w art. 49 ustawy i mają pierwszeństwo w skierowaniu do

udziału w programach specjalnych.

131 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 15 tab.5. 132 Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm) oraz ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.

U. 215 r. poz. 149 i 357.). 133 Dz. U. 2015 r. poz. 149 i 357.

str. 51

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej

i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych134

, który jest aktem podstawowym

w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych, osoba niepełnosprawna zarejestrowana

w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca

w zatrudnieniu ma prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach

określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ponadto, osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako

poszukująca pracy i niepozostająca w zatrudnieniu może również korzystać na zasadach takich

jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych w ustawie

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: szkoleń, stażu, prac interwencyjnych,

przygotowania zawodowego dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych, zwrotu kosztów

przejazdów czy studiów podyplomowych.

W 2014 r. ten ustawowy katalog został rozszerzony, w odniesieniu do osób

niepełnosprawnych, poprzez dodanie szkoleń na podstawie trójstronnej umowy szkoleniowej,

bonu szkoleniowego, stażowego i na zasiedlenie, a także pośrednictwa pracy i poradnictwa

zawodowego.

Działanaia na rzecz poprawy jakości usług świadczonych

dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin135

.

Projekty realizowane w ramach Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna

Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013, były ukierunkowane na wsparcie m.in.

instytucji rynku pracy. Ich celem było podniesienie efektywności funkcjonowania tych instytucji

oraz poprawa jakości świadczonych przez nie usług oraz udoskonalenie istniejących

mechanizmów, które pozwolą na racjonalizację systemu aktywizacji zawodowej osób

bezrobotnych oraz osób wykluczonych społecznie, w tym osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. zrealizowano następujące działania na rzecz osób niepełnosprawnych

w obszarze rynku pracy:

wdrożono136

w Publicznych Służbach Zatrudnienia narzędzie nowoczesnej komunikacji

(wortal), które dzięki zaimplementowanym funkcjom (nakładki na stronę internetową)

zostały przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

opracowano model137

- Standard poradnictwa specjalistycznego dla osób

z niepełnosprawnością i ich rodzin.

Standaryzacja poradnictwa specjalistycznego wpływa na podniesienie jakości świadczonych

usług poradniczych, dynamizację procesu rozwoju poradnictwa specjalistycznego

prowadzonego zarówno przez publiczne, jak i pozarządowe podmioty pomocy i integracji

społecznej, a także na poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnością i przeciwdziałanie ich

wykluczeniu społecznemu.

Wypracowany standard zawiera wytyczne dla jednostek świadczących usługi poradnicze dla

osób z niepełnosprawnością i ich rodzin, a także rekomendacje dotyczące nowych regulacji

prawnych w zakresie poradnictwa specjalistycznego dla osób z niepełnosprawnością i ich

rodzin138

.

134 Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm. 135 Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (DWF) nadzoruje realizację

projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do osób niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wdrażanych w ramach Priorytetu I Zatrudnienie

i integracja społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). 136 W ramach Działania 1.1 Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy w projekcie pt. Implementacja i rozwój systemu informacyjnego publicznych służb zatrudnienia. 137 W ramach projektu pt. Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. 138 Wypracowany w ramach projektu standard był podstawą do opracowania propozycji rozwiązań legislacyjnych w postaci projektu rozporządzenia ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do opracowanej nowelizacji ustawy o pomocy społecznej.

str. 52

Bezrobocie rejestrowane osób niepełnosprawnych w 2014 r.139

- okres pozostawania bez pracy, wiek, staż i wykształcenie.

.

139 Podstawowe ogólne dane statystyczne dotyczące bezrobocia rejestrowanego osób niepełnosprawnych zostały zamioeszczone w części I „Informacji…”

str. 53

Oferty pracy dla zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. zgłoszono do powiatowych urzędów pracy 1.094.884 wolne miejsca pracy

i miejsca aktywizacji zawodowej, z czego 55.983 (5,11%) było skierowanych dla osób

niepełnosprawnych, w tym:

7.817 ofert dotyczyło pracy subsydiowanej,

3.193 pracy z sektora publicznego,

14 790 pracy sezonowej.

Poradnictwo zawodowe zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.

10.036 osób niepełnosprawnych (7,94% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)

skorzystało z rozmowy wstępnej w poradnictwie zawodowym prowadzonym przez urzędy

pracy,

47.333 osoby niepełnosprawne (37,47% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)

skorzystały z wizyt poradnictwa zawodowego w ramach porady indywidualnej,


skorzystały z porady indywidualnej,


skorzystały z porady grupowej,

877 osób niepełnosprawnych (0,69% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)

uczestniczyło w badaniach testowych,

str. 54

8.285 osób niepełnosprawnych (6,56% ogółu zarejestrowanych osób niepełnosprawnych)

uczestniczyło w spotkaniach grupowych dotyczących informacji zawodowej.

Przeprowadzono 1.201 badań testowych wśród osób niepełnosprawnych.

Szkolenia zarejestrowanych osób niepełnosprawnych

W szkoleniach organizowanych przez urzędy pracy uczestniczyło 4.596 osób

niepełnosprawnych (3,64% ogółu niepełnosprawnych).

Szkolenie ukończyło, 4.489 osób niepełnosprawnych (97,67% ogółu skierowanych na

szkolenie).

1.655 osób niepełnosprawnych, które ukończyły szkolenie (36,86% ogółu osób, które

ukończyły szkolenie) podjęło pracę w trakcie bądź po ukończeniu szkolenia, z czego 1.609 osób

bezrobotnych (1,47% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych) i 43

osoby poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu (0,25% ogółu osób

niepełnosprawnych poszukujących pracy).

Indywidualny Plan Działania zarejestrowanych osób niepełnosprawnych.

W drugim półroczu sprawozdawczym 2014 r. przygotowano Indywidualny Plan

Działania dla:

94.376 bezrobotnych osób niepełnosprawnych (86,66% ogółu bezrobotnych osób

niepełnosprawnych),

2.003 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy (11,75% ogółu osób niepełnosprawnych

poszukujących pracy).

Realizację Indywidualnego Planu Działania przerwało:

22.388 bezrobotnych osób niepełnosprawnych (23,72% ogółu osób niepełnosprawnych dla

których opracowano indywidualny plan działania),w tym 6.847 w związku z podjęciem

pracy,

1.085 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy (54,16% ogółu osób niepełnosprawnych

dla których opracowano indywidualny plan działania), w tym 129 w związku z podjęciem

pracy.

Realizację Indywidualnego Planu Działania IPD zakończyło 19.521 bezrobotnych osób

niepełnosprawnych (20,63% ogółu osób niepełnosprawnych objętych indywidualnym planem

działania) i 814 osób niepełnosprawnych poszukującym pracy (40,63% ogółu osób

niepełnosprawnych objętych indywidualnym planem działania).

Natomiast w końcu 2-go półrocza 2014 roku realizację IPD zakończyło 105.121

niepełnosprawnych bezrobotnych (w tym 51.363 kobiety) oraz 3.690 niepełnosprawnych

poszukujących pracy ( w tym 1 .97 kobiet).

str. 55

Udział osób niepełnosprawnych wśród ogółu zarejestrowanych osób bezrobotnych

i poszukujących pracy wynosił 6,5% (udział osób niepełnosprawnych wśród osób bezrobotnych

wynosił 5,6% a wśród osób poszukujących pracy 47,7%)140

.

Ustawowa ochrona osób niepełnosprawnych

przed dyskryminacją na rynku pracy.

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawiera przepisy

zapewniające ochronę przeciwko dyskryminacji z różnych przyczyn, w tym w związku

z niepełnosprawnością. Art. 2a ustawy wyraźnie określa, że przepisy ustawy chronią

przestrzeganie zasady równego traktowania w dostępie i korzystaniu z usług rynku pracy oraz

instrumentów rynku pracy bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię,

wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Szczegółowe przepisy ustawy zawierają zakaz dyskryminacji w zakresie:

ustalania kryteriów wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców,

zasad działalności agencji zatrudnienia,

prowadzenia pośrednictwa pracy,

przyjmowania ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców,

poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej,

kierowania i korzystania ze szkoleń.

Ponadto, zgodnie z art. 2b ustawy, do postępowań o naruszenie zasady równego

traktowania stosuje się przepisy ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych

przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, a także – zgodnie z art. 121 ust.

3 i art. 123 ustawy - przepisy karne dotyczące postępowania w przypadku naruszenia zakazów

dyskryminacji.

W myśl tych przepisów kto świadcząc usługi z zakresu agencji zatrudnienia, nie

przestrzega zasady zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę,

religię, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne

i wyznanie lub ze względu na przynależność związkową albo też ze względu na płeć, wiek,

niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne,

wyznanie lub orientację seksualną odmówi zatrudnienia kandydata na wolnym miejscu

zatrudnienia lub miejscu przygotowania zawodowego, podlega karze grzywny nie niższej niż

3.000 zł.

Zwolnienia ze składek na Fundusz Pracy

oraz monitoring zwolnień pracowników niepełnosprawnych.

Zgodnie z art. 105 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku

Ociemniałych Żołnierzy Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi,

Zakład Opieki dla Niewidomych w Laskach oraz zakłady aktywności zawodowej nie opłacają

składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym

stopniu niepełnosprawności.

27 maja 2014 r. weszła w życie w życie nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy141

; w której wprowadzona została zmiana w art. 70 ust. 1 polegająca

na tym, że w przypadku zwolnień monitorowanych pracodawca obowiązany jest uzgodnić

z powiatowym urzędem pracy zakres formy pomocy dla swoich pracowników,

z uwzględnieniem pracowników będących osobami niepełnosprawnymi, co umożliwi

przygotowanie programu zwolnień monitorowanych z uwzględnieniem potrzeb i możliwości

osób niepełnosprawnych.

Osoby niepełnosprawne na rynku pracy - szczególne wsparcie.

Szczególne wsparcie osób niepełnosprawnych na rynku pracy zostało zawarte

w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

140Dane średnioroczne. 141 Dz.U. 2015.149. -j.t.

str. 56

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w której m.in. określono zadania i działania jednostek

samorządu terytorialnego (województw i powiatów) w zakresie aktywizacji zawodowej osób

niepełnosprawnych, w tym powiatowych urzędów pracy, a także określono zadania i działania

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Działania samorządów powiatowych i samorządów województw

w zakresie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych142

Samorządy powiatowe i samorządy województw realizowały w 2014 r. zadania

w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych143

wynikające z ustawy

o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Samorządy powiatowe144

Zwrot pracodawcom kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej145

.

Samorządy 246 powiatów (64,73%) podpisały w ub.r. z 81 pracodawcami z sektora

finansów publicznych umowę na dofinansowanie utworzenia 99 stanowisk pracy dla osób

niepełnosprawnych oraz z 859 pracodawcami nie należącymi do sektora finansów publicznych

na dofinansowanie utworzenia 987 stanowisk dla osób niepełnosprawnych.

Ogółem utworzono 1.086 stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, w tym 89

- w zakładach pracy chronionej i 139 - u pracodawców z terenów wiejskich.

Na wyposażonych stanowiskach pracy zatrudniono 1.088 osób niepełnosprawnych.

Wydatkowano na ten cel 37.032.863 zł.

Zwrot kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu

w pracy146

.

Starostowie 21 powiatów (5,52%) w ub.r. wypłacili pracodawcom dofinansowanie

z tytułu zwrotu kosztów zatrudnienia 161 pracowników pomagających 346 pracownikom

niepełnosprawnym, w tym 6 z sektora finansów publicznych, i 340 spoza sektora finansów

publicznych (267 - w zakładach pracy chronionej). 38 pracowników niepełnosprawnych było

mieszkańcami wsi. Dofinansowanie wypłacono w wysokości 381.553 zł.

Spośród 161 pracowników pomagających osobom niepełnosprawnym w pracy, których

wynagrodzenia dofinansowano ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych, 6 było zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego oraz 155 -

w jednostkach spoza sektora finansów publicznych, w tym 102 - w zakładach pracy

chronionej.

Zwrot wydatków na instrumenty i usługi rynku pracy na rzecz osób niepełnosprawnych

poszukujących pracy i niepozostających w zatrudnieniu147

- finansowanie szkoleń

organizowanych przez powiatowy urząd pracy dla osób niepełnosprawnych bezrobotnych,

poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu148

.

2.518 osób niepełnosprawnych z 267 powiatów (70,26%) otrzymało dofinansowanie

m.in. w zakresie szkoleń, stażu, prac interwencyjnych, przygotowania zawodowego osób

dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych, w wysokości 10.953.464 zł., w tym 666

mieszkańców wsi. Średnia kwota dofinansowania wynosiła 4.350 zł.

142 Podział środków przypadających samorządom wojewódzkim i powiatowym został dokonany na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz. U. Nr 88, poz. 808, z późn. zm.). 143 Opracowano na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych w roku 2014”. 144 Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowało 380 samorządów powiatowych (314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu). 145Art. 26e ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 146 Art. 26d ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.,

Nr 127, poz. 721 ze zm.). 147 Art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.,

Nr 127, poz. 721 ze zm.). 148 Art. 40 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.).

str. 57

672 osoby niepełnosprawne z 13 samorządów powiatowych (29,73%) otrzymały

dofinansowanie kosztów szkoleń organizowanych przez powiatowy urząd pracy149

, w tym 109

niepełnosprawnych mieszkańców wsi.

Spośród 672 przeszkolonych osób niepełnosprawnych zatrudnienie uzyskały

92 osoby, co stanowi 13,69% osób przeszkolonych, w tym 31 kobiet i 13 mieszkańców wsi.

Zwrot kosztów szkoleń organizowanych przez pracodawców150

.

Wnioski o dofinansowanie kosztów szkoleń zatrudnionych osób niepełnosprawnych

złożyło w 2014 r. 8 pracodawców jednostek sektora finansów publicznych i niepublicznych.

Starostowie 2 powiatów (0,52%): strzelecko-drezdeneckiego i gdańskiego dokonali,

w ramach podpisanych 3 umów zwrotu kosztów za ukończone szkolenia 15 osób

w wysokości 18.241zł.

Średni koszt szkolenia wyniósł 1.216 zł. w grupie przeszkolonych było 12 osób

zatrudnionych w zakładach pracy chronionej (10 kobiet i 5 mieszkańców wsi).

Przyznawanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie

wkładu do spółdzielni socjalnej151

.

1.170 osób niepełnosprawnych z 211 samorządów powiatowych (55,52%) złożyło

wnioski o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, na łączną kwotę

48.565.252 zł.

Starostowie podpisali umowy z 715 osobami niepełnosprawnymi, przy czym umowy

zostały zrealizowane z 711 osobami niepełnosprawnymi w wysokości 23.172.995 zł.

Dofinansowanie do 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego przez osobę

niepełnosprawną prowadzącą działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione

gospodarstwo rolne na kontynuowanie tej działalności152

.

Do starostów wpłynęło 30 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę 306.115 zł.

Zawartych zostało przez 12 starostów (3,15%) 21 umów na kwotę 95.977 zł.

Ogółem w ramach nowych umów oraz zobowiązań z tytułu umów zawartych

w okresach poprzednich wypłatę dofinansowania zrealizowano na rzecz 25 osób

niepełnosprawnych na łączną kwotę 88.958 zł. Wśród tych osób był 1 mieszkaniec wsi, który

otrzymał dofinansowanie w kwocie 5.700 zł.

Samorządy województw153

Dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej154

.

W 2014 r. utworzono 13 nowych zakładów aktywności zawodowej

w 8 województwach (dolnośląskie, lubelskie, łódzkie, mazowieckie, podkarpackie, śląskie,

warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie).

W ub.r. w 15 województwach (93,75%) funkcjonowało 87 zakładów aktywności

zawodowej, w których zatrudnionych było 3.466 osób niepełnosprawnych, w tym 1.184

mieszkańców wsi155

. Na dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności

zawodowej samorządy wojewódzkie wykorzystały środki w wysokości 73.390.886 zł.

149 O takie szkolenie ubiegało się w ub.r. 1.068 osób niepełnosprawnych. 150 Art. 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 151 Art. 12a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 152 Art. 13 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 153 Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowało 16 samorządów wojewódzkich. Na zadania samorządów wojewódzkich zaplanowano

kwotę 146.341.000 zł. Samorządy wykorzystały środki w łącznej kwocie 144.572.638 zł (98,8% środków wyliczonych według algorytmu), z

czego na zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej wykorzystano kwotę 73.390.886 zł (50,8%), a na zadania dotyczące rehabilitacji społecznej kwotę 71.181.752 zł (49,2%), wraz z kosztami obsługi w kwocie 3.614.193 zł i wykorzystały łącznie 148.186.831 zł 154 Art. 35 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U.

z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 155 W stosunku do 2013 r. liczba zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych wzrosła o 516 osób.

str. 58

Z ogólnej liczby 425 osób niepełnosprawnych, które w 2014 r. opuściły zakłady

aktywności zawodowej 133 osoby podjęły zatrudnienie, w tym 24 w ramach pracy

chronionej156

.

Wykorzystanie w 2014 r. środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych przez samorządy powiatowe i województw157

.

Wsparcie osób niepełnosprawnych na rynku pracy i utrzymanie w zatrudnieniu

przez Państwowy Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych158

.

Refundacja składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych wykonujących

działalność gospodarczą 159

.

W 2014 r. ok. 24.000 osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą

wystąpiło z wnioskiem do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

o wypłatę miesięcznej refundacji składek160

.Największą grupę ubiegającą się o refundację

składek, stanowiły osoby z umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności.

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje osobie

niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą161

obowiązkowe składki (opłacone

terminowo w całości) na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej

wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art.

18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych162

.

Podstawą wymiaru obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne emerytalne

i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność w myśl art. 18 ust. 8 ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi:

156 W roku 2013 zakłady aktywności zawodowej opuściły 333 osoby, z czego 102 podjęły zatrudnienie, w tym 16 w ramach pracy chronionej. 157 Opracowanie graficzne: Luiza Klimkiewicz - Biuro Pełno mocnika Rzadu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. 158 „Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 roku”. Realizatorzy zadań: Centrala i Odziały Wojewódzkie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 159 Art. 25a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 160 Dane uśrednione. 161 Art. 25a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 162 Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.

str. 59

o zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego

wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy

wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy,

o w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania

działalności gospodarczej deklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 % kwoty

minimalnego wynagrodzenia.

W 2014 r. w ramach zadania wypłacono środki w wysokości 85.769.864 zł, z tego:

o 81.522.819163

zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne osobom

niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i pracodawcom zatrudniającym

osoby niepełnosprawne,

o 4.163.578 zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne niepełnosprawnym

rolnikom lub rolnikom zobowiązanym do opłacania składek za niepełnosprawnego

domownika,

o 83.466 zł na refundację składek na ubezpieczenia społeczne pracodawcom zatrudniającym

osoby niepełnosprawne.

Refundacja składek na ubezpieczenia społeczne niepełnosprawnych rolników

i niepełnosprawnych ich domowników.

W 2014 r. z tej formy wsparcia skorzystało 2.601164

niepełnosprawnych rolników

i 665 niepełnosprawnych domowników.

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje

niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za

niepełnosprawnego domownika, składki na ubezpieczenia społeczne rolników –

wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe, pod warunkiem opłacenia

tych składek w całości i w terminie.

Składka zdrowotna opłacana przez niepełnosprawnego rolnika lub rolnika

zobowiązanego do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika165

nie podlega

refundacji.

Wypłaty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne realizowane na podstawie

kwartalnych wniosków o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne składanych

przez niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za

niepełnosprawnego domownika w 2014 r. wyniosły: 4.163.578 zł.

Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych166

.

W 2014 r. 23.309 pracodawców złożyło wnioski167

o dofinansowanie miesięcznego

wynagrodzenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych168

.

163 Wypłaty refundacji składek na ubezpieczenia społeczne realizowane na podstawie miesięcznych wniosków o wypłatę refundacji składek na

ubezpieczenia społeczne składanych przez osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą w okresie od 01.01.2014 r. do

31.12.2014 r. 164 Dane za IV kwartał 2014 r. 165 Przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

o ukończyła 16 lat,

o pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim

sąsiedztwie,

o stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. 166 Art. 26a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych . Informacja na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

w 2014 roku”. 167 Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych przysługujące pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne, które zostały ujęte w prowadzonej przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Ewidencji Zatrudnionych

Osób Niepełnosprawnych (wykorzystując numer PESEL oraz pozostałe dane z przekazywanych drogą elektroniczną

i papierową informacji). 168 W listopadzie 2014 r.

str. 60

243.348 pracujących osób niepełnosprawnych

169 zostało zgłoszonych przez

wszystkich pracodawców170

do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Na miesięczne dofinansowanie wynagrodzenia zatrudnionych osób


zaplanowano w 2014 r. środki w kwocie 3.085.684.000 zł dla

jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych, z czego wydatkowano kwotę

2.956.243.571 zł, w tym:

◊ 717.860.000 zł z dotacji celowej z budżetu państwa,

◊ 2.238.383.571 zł ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych.

Wypłaty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników


, realizowanych w 2014 r. wyniosły 2.956.243.571 zł, w tym:

◊ 1.970.544.722 zł, zakładom pracy chronionej (tzw. rynek chroniony)

◊ 985.531.109 zł, zakładom innym niż zakłady pracy chronionej (tzw. rynek otwarty)

◊ 167.739 zł, zakładom mieszanym173

.

169 W przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy było to 229.472,57 etatu. 170 W grudniu 2013 r. wynosiła 252.005 osób (239.235,24 etatu). 171 Kwota dofinansowania dla zakładów pracy chronionej, za okresy sprawozdawcze 01-03/2014, wyliczana na podstawie art. 26a (ust. 1 i 1b) ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, była

następująca:

180% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

100% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

40 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Powyższe kwoty dofinansowania zwiększa się o 40% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, u których

orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych (zgodnie z art. 26a ust. 1b ww. ustawy o rehabilitacji).

Pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia

osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6% oraz pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników, za okresy sprawozdawcze 01-03/2014 przysługiwało dofinansowanie w wysokości:

70% kwot przysługujących zakładom pracy chronionej,

90% kwot przysługujących zakładowi pracy chronionej, w przypadku, gdy dotyczyć ono będzie osób niepełnosprawnych, u których

orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych.

Począwszy od okresu 04/2014 wysokość kwot dofinansowania, która wyliczana jest na podstawie art. 26a (ust. 1 i 1b) ustawy o rehabilitacji,

przyznawana bez względu na typ pracodawcy, jest następująca:

1.800 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

1.125 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

450 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

W przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, lub epilepsję oraz niewidomych, kwoty dofinansowania zwiększa się o 600 zł. 172 Liczba osób niepełnosprawnych zgłoszonych do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji przez Zakłady Pracy Chronionej od końca

2013 roku systematycznie spada. W grudniu 2013 r. wynosiła 166.862 osoby (158.960,44 etatu) natomiast w listopadzie 2014 r. 141.747 osób (133.864,19 etatu). Największy spadek nastąpił pomiędzy 03/2014 r. a 04/2014 r.

Liczba osób niepełnosprawnych zgłoszonych do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji przez pracodawców z rynku otwartego od końca

2013 roku systematycznie wzrasta. W grudniu 2013 r. wynosiła 85.143 osób (80.274,80 etatu) natomiast w listopadzie 2014 r. 101.601 osoby (95.608,38 etatu).

str. 61

Źródło: Sprawozdanie z realizacji planu rzeczowo-finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 2014 r.

W 2014 r. zakłady pracy chronionej złożyły więcej wniosków, w porównaniu

z rokiem poprzednim, o dofinansowanie wynagrodzenia osób z umiarkowanym stopniem

niepełnosprawności bez schorzeń specjalnych (o 16.002 osoby), ze stopniem lekkim bez

schorzeń specjalnych (o 9.263 osoby) oraz ze stopniem lekkim ze schorzeniami specjalnymi (o

1.177 osób). Wzrost zgłoszonych wniosków zakładów pracy chronionej odnotowano w zakresie

dofinansowania wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym ze

schorzeniami specjalnymi (o 1.543 osoby).

Podmioty z otwartego rynku pracy złożyły w 2014 r. więcej wniosków

o dofinansowanie wynagrodzenia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności bez

schorzeń specjalnych (o 8.686 osób), ze stopniem umiarkowanym ze schorzeniami specjalnymi

(o 3.000 osób) oraz ze stopniem lekkim bez schorzeń specjalnych (o 2.091 osób).

Zwrot kosztów budowy i rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu, transportowych

i administracyjnych174

.

Zwrot kosztów dotyczył wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających

z zatrudnienia osób niepełnosprawnych i mógł być przyznany pracodawcy prowadzącemu

zakład pracy chronionej, u którego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi

co najmniej 50%.

151 zakładów pracy chronionej (11,38%) otrzymało zwrot kosztów budowy

i rozbudowy obiektów pomieszczeń zakładu, transportowych i administracyjnych, w których

było zatrudnionych 28.861 osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu

pracy. Na realizację zadania wydatkowano 5.947.436 zł.

Dofinansowanie oprocentowania kredytów bankowych175

.

112 prowadzących zakłady pracy chronionej (8,50%) otrzymało w 2014 r.

dofinansowanie w wysokości do 50% do oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych

na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. Na tę

formę wsparcia zakładów pracy chronionej wydatkowano 2.658.004 zł. w tych zakładach było

zatrudnionych 11.516 osób niepełnosprawnych, w tym:

o 535 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,

o 7.406 osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

o 3.573 osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

173 Pracodawca, który w złożonych dokumentach na pracowników niepełnosprawnych wykazał część etatu pracownika u pracodawcy

prowadzącego Zakład Pracy Chronionej oraz część etatu u pracodawcy nieprowadzącego Zakładu Pracy Chronionej. 174 Art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.). 175 Art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 127, poz. 721 ze zm.).

str. 62

Aktywizacja zawodowa absolwentów niepełnosprawnych.

W 2014 r. 571 osób skorzystało z programu „Junior - program aktywizacji zawodowej

absolwentów niepełnosprawnych”176

, którego celem było umożliwienie wejścia w życie

zawodowe (odbycie stażu177

, zdobycie zatrudnienia) młodym osobom niepełnosprawnym

(w wieku do 25 roku życia lub w przypadku osób, które ukończyły szkołę wyższą - do 27 roku

życia) przy udziale powiatowych urzędów pracy i Oddziałów Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.. Program adresowany był do osób z orzeczonym

znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności w wieku

do 25 skierowanych. Na realizację programu wydatkowano 4.004.861 z

Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach realizacji

programów prozatrudnieniowych

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

współfinansowanych ze środków pomocowych Unii Europejskiej178

.

W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013 „Zatrudnienie

i integracja społeczna”, Priorytet 1 Działanie 1.3 „Ogólnopolskie programy integracji

i aktywizacji zawodowej”, Podziałanie 1.3.6, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych pełnił w ub.r. funkcję Beneficjenta Systemowego179

.

W 2014 r.180

realizowano 8 projektów systemowych, 6 projektów zakończono i trwa ich

rozliczenie, 18 projektów było zakończonych i rozliczonych fuinansowo181

.

Wszystkie projekty realizowane były w partnerstwie z podmiotami mającymi

doświadczenie w realizacji zadań związanych z aktywizacją zawodową i społeczną osób

niepełnosprawnych.

Projekty systemowe, realizowane w ramach Poddziałania 1.3.6, kierowane były do

osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi i z rzadko występującymi. Fundamentalne zasady

podejścia do aktywizacji osób niepełnosprawnych, uczestniczących w projektach, opierały się

na kompleksowym i zindywidualizowanym wsparciu, szczegółowej diagnozie funkcjonalnej

oraz na tworzeniu odpowiednich warunków aktywności, tj. oferowaniu celowego

i dostosowanego do indywidualnych potrzeb doradztwa zawodowego, pomocy prawnej,

psychologicznej oraz umożliwieniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, praktycznej nauki

zawodu, staży rehabilitacyjnych.

Projekty realizowane w 2014 r. (i w latach poprzednich)182

wdrażały nowatorskie

podejście w zakresie zorganizowanych, kompleksowych działań na rzecz uczestników

projektów, wpływających m.in. na wzrost ich umiejętności funkcjonowania na rynku pracy oraz

zwiększenia inicjatywy, motywacji, a także przedsiębiorczości w tym zakresie.

176 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych w 2014 r.” 177 Zgodnie z warunkami określonymi w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 178 Projekty PO KL, realizowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w perspektywie programowej 2007-2013,

były ukierunkowane na bezpośrednie wsparcie osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności (np. wsparcie dla osób niesłyszących, niewidomych, z autyzmem, stwardnieniem rozsianym, etc.), bądź dotyczyły konkretnego aspektu prozatrudnieniowego (np. wsparcia dla

absolwentów, czy osób po 45 roku życia na rynku pracy, czy zatrudnienia – po odbyciu stażu – w konkretnych typach placówek).

W ramach realizowanych projektów PO KL były też takie, które w założeniach miały wypełnić istniejące luki w zakresie systemu wspierania osób niepełnosprawnych np. poprzez przeprowadzenie szczegółowych ekspertyz na temat skutecznych sposobów projektowania stanowisk pracy

dla niepełnosprawnych, czy stworzenia – nie rozpowszechnionego dotąd w Polsce - modelu zatrudnienia wspomaganego, poprzez wypracowanie

standardów pracy trenera pracy i w konsekwencji, opracowania projektu zmian do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w celu systemowego umocowania rezultatów wypracowanych w projekcie.

Planowana wielkość ustalona w ramach budżetu zadaniowego do osiągnięcia miernika w działaniu stanowiła 6.000 osób, natomiast

osiągnięta wielkość wyniosła 8.292 osób. 179 Projekty realizowane przez Fundusz w perspektywie programowej 2007-2013 skierowane zostały do osób niepełnosprawnych z różnymi

rodzajami niepełnosprawności oraz osób z ich otoczenia, zamieszkujących całą Polskę. Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu

Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej nadzorował realizację Poddziałania 1.3.6 w Działaniu 1.3 PO KL pn. Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 180 Dane na koniec grudnia 2014 r. 181 Sprawozdanie z realizacji Priorytetu I w ramach Prohramu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013 za rok 2014. 182 W mijającej perspektywie programowej (2007-2015) PFRON przystąpił do realizacji łącznie 32 projektów. W okresie od grudnia 2008 r. do

grudnia 2014 r. wsparciem objęto ponad 40 tys. osób, w tym prawie 28 tys. osób niepełnosprawnych. Staże rehabilitacyjne odbyło ponad 3,7 tys.

osób niepełnosprawnych, a ponad 3,3 tys. osób niepełnosprawnych podjęło zatrudnienie dzięki działaniom prowadzonym w ramach projektów PFRON.

str. 63

Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania

stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. projekty systemowe w ramach PO KL realizowało Biuro i Oddziały

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z uwagi na fakt, iż przyjęty do

realizacji projekt systemowy „Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów,

pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych

o specyficznych potrzebach” w swych założeniach obejmował działania, prowadzone także

przez Oddziały. Partnerem projektu był Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut

Badawczy183

.

W Polsce nigdy nie przeprowadzono szczegółowych ekspertyz na temat skutecznych

sposobów projektowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych z różnymi dysfunkcjami

oraz stopniem niepełnosprawności rozumianych zarówno jako stanowisko pracy jak również

obiekt, w którym wykonywana jest praca – zakład pracy jak i tereny przynależne. w związku

z tym niezbędne było opracowanie uniwersalnych standardów w zakresie szeroko rozumianej

dostępności obiektów i pomieszczeń łączących, często kolizyjne, potrzeby osób z różnymi

rodzajami niepełnosprawności. Opracowane w ramach projektu produkty skierowane są między

innymi do następujących odbiorców:

o osób niepełnosprawnych,

o pracodawców, inspektorów pracy, inspektorów sanitarnych, doradców zawodowych, osób

wykonujących zadania służby BHP,

o lekarzy medycyny pracy,

o architektów,

o przedstawicieli władz lokalnych,

o organizacji pozarządowych.

Skierowanie produktów projektu do tych grup wynika z faktu, że stanowią potencjalnych

użytkowników wypracowanych rozwiązań oraz mogą decydować i promować ich stosowanie

w obrębie szerszych społeczności, głównie pracodawców operujących na polskim rynku.

W ramach projektu powstały Punkty Informacyjno-Doradcze, których struktura została

oparta na strukturze Oddziałów wojewódzkich Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych, w postaci 1-etatowych (w założeniu 2-osobowych), wyodrębnionych

stanowisk pracy.

Wyniki ankiet ewaluacyjnych ex-post pokazują, iż działania prowadzone przez Punkty

Informacyjno-Doradcze były pozytywnie oceniane przez odbiorców oraz w znacznym stopniu

przyczyniły się do upowszechnienia wiedzy o projektowaniu obiektów, pomieszczeń oraz

przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach184

.

Wsparcie na rynku pracy: absolwentów niepełnosprawnych, osób niepełnosprawnych

w wieku 45+ oraz osób niepełnosprawnych skierowanych na staże w administracji

publicznej.

W 2014 roku Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych skoncentrował

swoje działania na trzech „nowych” grupach odbiorców:

◊ niepełnosprawnych absolwenta do 30 roku życia,

◊ osobach niepełnosprawnych w wieku 45+ z rzadko występującymi niepełnosprawnościami

i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi,

◊ osobach niepełnosprawnych kierowanych na staże w administracji publicznej.

Dwie edycje projektów „Wsparcie absolwentów we wchodzeniu na rynek prcacy” były

odpowiedzią na szczególnie trudną sytuację w dostępie do rynku pracy absolwentów do 30 roku

życia, będących osobami niepełnosprawnymi z rzadko występującymi niepełnosprawnościami

i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi.

183

Szczegółowe informacje dotyczące tego projektu opracowane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

zostały zamieszczone w załączniku 16. 184 Dodatkowa informacja w załączniku 16.

str. 64

Celem działań prowadzonych przez cały okres realizacji projektów było opracowanie,

a następnie wdrożenie oraz promocja rozwiązań z zakresu aktywizacji zawodowej i integracji

społecznej, rozwój osobisty oraz kształcenie osób niepełnosprawnych wedle potrzeb rynku

z uwzględnieniem ich predyspozycji, możliwości, a także ograniczeń związanych z rodzajem


W ramach tych dwóch edycji projektu były określone dwie grupy docelowe.

Grupę docelową nr 1 stanowiły osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi

niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, będące absolwentami

szkół ponadgimnazjalnych, policealnych oraz uczelni wyższych, pozostające bez zatrudnienia,

dla których orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, które

w momencie przystąpienia do projektu nie miały ukończonych 30 lat. Dobór grupy docelowej

wynikał z narastającego problemu wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych

w przedziale wieku 16-30 lat.

Absolwenci niepełnosprawni zaliczani są do grupy szczególnie zagrożonej bezrobociem oraz

wykluczeniem społecznym ze względu na specyfikę oraz charakter problemu, jakim są

obarczone. Niewłaściwe przygotowanie merytoryczne, niewystarczające umiejętności, brak

kwalifikacji, doświadczenia oraz motywacji osób niepełnosprawnych są głównymi barierami

w aktywizacji zawodowej absolwentów.

Grupę docelową nr 2 stanowiły osoby z otoczenia osób niepełnosprawnych z rzadko

występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Z przebiegu realizacji dwóch edycji projektu wynika, że absolwenci niepełnosprawni, mimo

zdobytego wykształcenia (nawet wyższego), potrzebują wsparcia w wejściu na otwarty rynek

pracy, a dodatkowe szkolenia zawodowe i staże rehabilitacyjne należą do rozwiązań, które

przyspieszają ten proces.

Realizacja projektu wykazała, że nawet tak skomplikowane zadanie, jak wsparcie osób

niepełnosprawnych o bardzo zróżnicowanej niepełnosprawności (fizycznej, intelektualnej,

psychicznej, sensorycznej wraz ze schorzeniami współistniejącymi), może być efektywne

w procesie zwiększania aktywności zawodowej tych osób.

Podstawowym narzędziem, które to umożliwia jest Indywidualny Plan Działania, który

dokładnie precyzuje indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne osób

niepełnosprawnych do wykonywania pracy.

W 2014 r. działania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

w ramach realizowanych projektów PO KL, dotyczyły także osób niepełnosprawnych w wieku

45+, które napotykają na różne bariery m.in. z racji wieku, niższego wykształcenia,

niedostatecznego przygotowania technicznego i informatycznego, czy niedostatecznej

znajomość języków obcych.

Celem głównym projektu była pomoc osobom niepełnosprawnym w wieku 45+

w wyjściu z sytuacji zagrożenia wykluczeniem społecznym przez podniesienie ich kwalifikacji

i kompetencji, wyposażenie w umiejętności poruszania się po rynku pracy

i zmobilizowanie do aktywnego poszukiwania zatrudnienia.

Z danych ewaluacyjnych projektu wynika, że wśród szkoleń podnoszących kwalifikacje

podstawowe największym zainteresowaniem cieszyły się szkolenia z zakresu obsługi komputera,

internetu oraz programów komputerowych. Jeśli chodzi o szkolenia zawodowe, to

niepełnosprawni najczęściej wybierali szkolenia na stanowisko pracownika biurowego,

w dalszej kolejności w zawodzie florysty i operatora wprowadzania danych.

Budżet projektu pozwolił na indywidualne podejście do uczestników projektu,

umożliwiając im wzięcie udziału w specjalnie dostosowanych do nich formach wsparcia.

W przypadkach osób niepełnosprawnych mieszkających w małych miejscowościach, jeśli była

taka konieczność, szkolenia odbywały się w trybie indywidualnym.

str. 65

Trener pracy - wsparcie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy.

Projektem odbiegającym od bezpośrednich działań skierowanych dla osób

niepełnosprawnych był w ub.r. międzynarodowy projekt „Trener pracy jako sposób na

zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych”.

Osoby niepełnosprawne potrzebują odpowiedniej pomocy i wsparcia ze strony trenerów

pracy (zatrudnienia wspomaganego).

Pracodawcy również nie mają dostatecznej wiedzy o możliwościach zawodowych osób

niepełnosprawnych oraz obawiają się licznych problemów związanych z zatrudnianiem osób

niepełnosprawnych

Zatem celem projektu było wypracowanie wytycznych w zakresie funkcjonowania

trenera pracy, który jest istotnym elementem we wchodzeniu osób niepełnosprawnych na

otwarty rynek pracy. Jego zadaniem jest nie tylko udzielenie wsparcia osobie

z niepełnosprawnością w uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia, ale także aktywne

poszukiwanie pracy dla tej osoby, nawiązanie kontaktu z pracodawcą i udzielenie mu

niezbędnej pomocy.

Trener pracy jest kluczową osobą z punktu widzenia długoterminowego utrzymania

zatrudnienia na otwartym rynku pracy przez osoby niepełnosprawne. Jest to łącznik między

osobą niepełnosprawną a pracodawcą. Trener przygotowuje pracodawcę, przygotowuje

współpracowników oraz stanowisko pracy do danej, konkretnej osoby niepełnosprawnej.

Opracowany w ramach projektu produkt jest innowacyjnym, kompleksowym zestawem

narzędzi, pozwalającym użytkownikom zrekrutować, przeszkolić, monitorować oraz zarządzać

pracą trenerów pracy. Jest to wypracowany standard pracy trenera pracy, który ma pomagać we

wchodzeniu osób niepełnosprawnych na otwarty rynek pracy.

W projekcie „Trener pracy …”, zgodnie z założeniami, uwieńczeniem prowadzonych

działań jest opracowanie projektu zmiany do ustawy o rehabilitacji (…), w celu systemowego

umocowania usług trenera pracy, świadczonych na rzecz osób niepełnosprawnych

wymagających tego rodzaju wsparcia. Jego systemowe uregulowanie w ustawie o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przyczyni się do m.in.

wzrostu aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

Kampanie promocyjne wspierające osoby niepełnosprawne na rynku pracy185

.

W projektach wyłonionych w ramach Działania 1.5 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

zrealizowano w 2014 r. działania o charakterze informacyjno-promocyjnym w zakresie:

projektu pn. Bogactwo rozwiązań – kapitałem firmy stworzono interaktywny portal

informacyjno – promocyjno – doradczy (również w wersji dla niedowidzących), który

informuje o możliwych do wdrożenia rozwiązaniach mających na celu godzenie ról,

wymianę informacji i doświadczeń między pracodawcami,

projektu pn. Kampania informacyjno-promocyjna wspierającą osoby głuche i niedosłyszące

w powrocie na rynek pracy i jako wartościowych pracowników przeprowadzono

doradztwo, emisję ogłoszeń internetowych, e-mailing, filmy na kanale GLUSITV,

dedykowanym kanale YouTube.

185 Informacja Departamentu Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jednocześnie, w Działaniu 1.5 PO KL Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego w roku 2014 kontynuowano

realizację projektów mających wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wyłonionych w konkursach przeprowadzonych w roku

2012. Należy zaznaczyć, iż w ramach przedmiotowych konkursów wprowadzono kryterium strategiczne, które premiowało projekty obejmujące wsparciem osoby niepełnosprawne. Działania realizowane w projektach Działania 1.5 PO KL były ukierunkowane przede wszystkim na

tworzenie warunków ułatwiających osobom powrót do czynnego życia zawodowego po przerwie związanej z urodzeniem

i wychowaniem dzieci, a także upowszechnianie idei równych szans kobiet i mężczyzn w dostępie do zatrudnienia. Na dzień 31 grudnia 2014 r. wsparciem w ramach ww. konkursów objęto 7.303 osoby, w tym 173 osoby niepełnosprawne.

str. 66

Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych186

w ramach Programu „Solidarność Pokoleń.

Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+187

”.

Problem aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku 50+ został uznany

w programie za jeden z ważnych aspektów zwiększania aktywności zawodowej osób powyżej

50 roku życia, z uwagi na to, że niepełnosprawność jest jedną z podstawowych przyczyn

bierności zawodowej osób w wieku 50-64 lata, a osoby niepełnosprawne znajdują się

w znacznie gorszej sytuacji na rynku pracy niż osoby w pełni sprawne. Istotne jest aby osoby

niepełnosprawne jak najwcześniej były objęte rehabilitacją zawodową, co jest podstawowym

warunkiem dla utrzymania przez nich potencjału aktywności na rynku pracy. Dlatego też

uwzględniono w programie szereg działań niezbędnych dla zrealizowania tego zadania, w tym

działania w zakresie promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. kontynuowane były działania związane z aktywizacją i integracją osób

niepełnosprawnych w wieku 50+ na rynku pracy, a także z promocją zatrudnienia tych osób na

otwartym rynku pracy. Działania te były finansowane ze środków Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, a także

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zagadnienie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych 50+ zostało uwzględnione

także w odnowionym Programie „ Solidarność pokoleń”, przyjętym w grudniu 2013 r. przez

Radę Ministrów do realizacji w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-

2020.

Kontrole przeprowadzone

przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

W 2014 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnsprawnych przeprowadził

2.111 czynności kontrolnych, w tym 419 kontroli oraz 1.692 postępowania sprawdzające.

Kontrolami zostały objęte następujące podmioty:

141 zakładów pracy chronionej,

37 organizacji pozarządowych,

19 jednostek samorządu terytorialnego,

4 jednostki organizacyjne Funduszu,

218 innych jednostek prowadzących działalność gospodarczą, takich jak: spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,

spółki jawne oraz spółki cywilne.

W ub.r. rozpatrzone zostały także informacje i powiadomienia o nieprawidłowościach,

interpelacje poselskie oraz 203 skargi, w tym 31 skarg wprowadzono do Centralnego Rejestru

Skarg i Wniosków. Główną przyczyną składania skarg było nieprzestrzeganie przez

pracodawców przepisów prawa pracy, w tym: nieterminowe wypłacanie wynagrodzeń przez

podmioty korzystające ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych, a także niewłaściwe wykorzystywanie przez pracodawców środków

zgromadzonych na koncie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

186 Jest to cel 5 Programu. 187 Program został przyjęty przez Rząd RP w dniu 17 października 2008 r. w związku z szybko postępującym procesem starzenia się polskiego

społeczeństwa. Program jest dokumentem kierunkowym wskazującym, średniookresowe cele polityki rynku pracy, zabezpieczenia społecznego, polityki zdrowotnej oraz edukacyjnej w kontekście zachodzących zmian demograficznych.Program stanowi pakiet działań rządowych

i samorządowych obejmujący szerokie spektrum inicjatyw, które kładą szczególny nacisk na poprawę aktywności zawodowej osób w wieku

50 +. Program sam w sobie nie inicjuje zadań, ale jest zbiorem (rejestrem) zadań opracowanych i wykonywanych przez poszczególne instytucje i jednostki realizujące cele Programu Solidarność Pokoleń 50+.

str. 67

Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy

w zakładach pracy lub ich jednostkach organizacyjnych

zatrudniających osoby niepełnosprawne188

.

W 2014 r. przeprowadzono łącznie ponad 2 tys. kontroli, w trakcie których sprawdzono

warunki zatrudnienia 57,1 tys. osób niepełnosprawnych, spośród których 16,9 tys. posiadało

lekki stopień niepełnosprawności.

Wśród skontrolowanych były:

392 zakłady pracy chronionej, w których pracowało 73 tys. osób, w tym 55,6 tys.

pracowników, z których 43,8 tys. stanowili pracownicy niepełnosprawni,

24 zakłady aktywności zawodowej, w których pracowało 1.358 osób, w tym 1.328

pracowników, z których 987 było niepełnosprawnych.

W wyniku 1.371 kontroli, przeprowadzonych na wnioski starostów lub pracodawców,

inspektorzy pracy wydali 1.408 opinii, w tym odnieśli się negatywnie do 7 wniosków

dotyczących uzyskania statusu zakładu pracy chronionej lub zakładu aktywności zawodowej,

a także ocenili negatywnie 32 stanowiska pracy189

.

Ponadto przeprowadzono 226 kontroli w 177 zakładach pracy w związku ze skargami

złożonymi przez osoby niepełnosprawne.

Kontrole w zakresie dostosowania warunków materialnego środowiska pracy

oraz technicznego bezpieczeństwa pracy do obowiązujących przepisów bhp koncentrowały się

na spełnianiu wymagań dotyczących budynków i pomieszczeń pracy, zapleczy

higienicznosanitarnych, wentylacji, oświetlenia i ogrzewania, organizacji i wyposażania

stanowisk pracy, wyposażenia maszyn w urządzenia ochronne oraz likwidacji tzw. barier

architektonicznych.

W grupie zakładów posiadających status zakładu pracy chronionej lub zakładu

aktywności zawodowej odsetek nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów

i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy był znacznie wyższy niż w zakładach ubiegających się

o taki status lub o opinię dotyczącą stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej.

W zakresie przystosowania budynków i pomieszczeń pracy dla osób niepełnosprawnych

pracujących w zakładzie pracy odnotowywano: brak lub nieodpowiednie do występujących

w zakładzie rodzajów niepełnosprawności zabezpieczenie i oznakowanie miejsc

niebezpiecznych (58 zakładów), nie przystosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych

pomieszczenia higieniczno-sanitarnego (18 zakładów) oraz niewłaściwe oznakowanie dróg

komunikacyjnych i przejść (55 zakładów). Braki w przystosowaniu dla określonych grup

niepełnosprawności stwierdzono tylko w 6 kontrolowanych obiektach.

Znaczna część pracodawców prowadzących działalność w obszarze pracy chronionej nie

przestrzega obowiązków związanych z oceną ryzyka zawodowego. Nieprawidłowości

w zakresie dokonywania oceny wystąpiły u 96 pracodawców. Brak takiej oceny dotyczył

79 stanowisk pracy, natomiast nieprawidłowe przeprowadzenie - 291 stanowisk. o ryzyku

zawodowym nie zostało poinformowanych 199 pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych

w 34 zakładach. Ponadto w 80 zakładach pracy chronionej i 5 zakładach aktywności

zawodowej dokonano oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem pracy na

określonym stanowisku przez 2037 osób niepełnosprawnych, nie odnosząc się do ich dysfunkcji

w zakresie wyposażenia stanowiska oraz sposobu wykonywania pracy.

Kontrole w zakresie prawnej ochrony pracy osób niepełnosprawnych koncentrowały się

na zagadnieniach związanych z zawieraniem stosunku pracy, przestrzeganiem przepisów

o czasie pracy, wynagrodzeniach, urlopach wypoczynkowych, szkoleniach w zakresie bhp oraz

profilaktycznych badaniach lekarskich.

188

Informacja o wynikach działań kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 189 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 34.

str. 68

Na wciąż wysokim poziomie utrzymuje się odsetek zakładów pracy chronionej

i zakładów aktywności zawodowej, w których nie są przestrzegane przepisy dotyczące szkoleń

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

Nieprawidłowości dotyczyły głównie szkoleń okresowych (80 zakładów) oraz

instruktażu stanowiskowego przeprowadzanego w ramach szkolenia wstępnego (34 zakłady).

Zaległości w wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego w wymiarze 3.299 dni dotyczyły

263 pracowników niepełnosprawnych wystąpiły u 61 pracodawców. Jednocześnie stwierdzono,

że 9 pracodawców nie udzieliło w ogóle lub udzieliło w niepełnym wymiarze dodatkowego

urlopu wypoczynkowego 31 osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia


U 20 pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej wystąpiły zaległości

w wypłacie wynagrodzenia za pracę 415 pracowników niepełnosprawnych w kwocie 250.942

zł. Ponadto nie wypłacono lub zaniżono wysokość wynagrodzenia za godziny nadliczbowe

71 osobom niepełnosprawnym pracującym w 23 zakładach. Kwota do wypłaty wyniosła 18.936

Na otwartym rynku pracy mniej nieprawidłowości dotyczyło stanowisk zorganizowanych

dla osób niepełnosprawnych ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

które w latach poprzednich były opiniowane przez PIP, w związku z ubieganiem się

pracodawcy o zwrot określonych kosztów poniesionych na ich przystosowanie lub wyposażenie

(i jeszcze nie upłynął okres na jaki była zawarta umowa pracodawcy ze starostą), niż na

stanowiskach pracy dla tego rodzaju pracowników, które nie podlegały takiej ocenie.

W 2014 r. nie przesyłano do wojewodów informacji o nieprawidłowościach lub decyzji

w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotyczących zakładów pracy chronionej lub zakładów

aktywności zawodowej z powodu niespełnienia warunków określonych w art. 28 ust.1 pkt

2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

dotyczących spełniania przez obiekty i pomieszczenia zakładu wymagań przepisów bhp oraz

przystosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych i ciągów komunikacyjnych, a także dostępności do nich.

Badania dotyczące osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w latach 2013 - 2014 zrealizował projekt pt.

„Rehabilitacja zawodowa - stan aktualny i prioponowane zmiany”, ze szczególnym

uwzględnieniem rehabilitacji zawodowej w ubezpieczeniu społecznym realizowanym przez

Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Rezultaty

tego projektu mają być wykorzystane w zmianie ustawodawstwa, w szczególności

w zakresie rent szkoleniowych i zasad kierowania ubezpieczonych na rehabilitację

zawodową,

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy rozpoczął w 2014 r.190

realizację projektów m.in. dotyczących191

:

uwarunkowania reintegracji zawodowej po nabyciu niepełnosprawności ruchowej.

Podstawowym celem projektu jest opracowanie programu reintegracji zawodowej,

w tym m.in. określenie uwarunkowań reintegracji zawodowej pracowników po nabyciu

niepełnosprawności ruchowej, ze szczególnym uwzględnieniem otoczenia społecznego

(pracowników, pracodawców),

uwarunkowania efektywnego radzenia sobie w pracy pełnosprawnych

i niepełnosprawnych młodych matek (posiadających dzieci w wieku do lat 6),

Celem głównym zadania jest określenie determinantów aktywności zawodowej młodych

pełnosprawnych i niepełnosprawnych matek.

dostępności środowiska pracy dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze

szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną.

190 Realizacja projektów w latach 2014-2016. 191 Szczegółowe informacje zostały zamieszczone w załączniku 16.

str. 69

Celem projektu jest opracowanie rozwiązań techniczno – organizacyjnych i metodyki

pracy z osobami niepełnosprawnymi w zakresie kompetencji komunikacyjnych ze

szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych intelektualnie dla zwiększenia

dostępności środowiska pracy tym osobom, co powinno zapewnić wzrost poziomu

zatrudnienia w tej grupie ludzi.

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w administracji publicznej,

w służbie cywilnej192

.

Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych zwrócił się – podobnie jak

w latach ubiegłych - do ministrów i kierowników urzędów centralnych oraz innych instytucji

z prośbą o nadesłanie informacji na temat stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych

w 2014 r. w podległych resortach i urzędach193.

Z nadesłanej informacji194

jedoznacznie wynika, że ministerstwa i urzędy centralne nie

osiągnęły jeszcze ustawowego 6 procentowego wskaźnika zatrudnienia osób


.

Ministerstwa i urzędy centralne196

ustawowo zostały zobligowane od dnia 26 listopada

2011 r. - w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy

o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw197

- do zamieszczania informacji w ogłoszeniach

o naborze dotyczącej: wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ministerstwie

(urzędzie), konieczności złożenia dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność.

Natomiast osoby niepełnosprawne otrzymały ustawowe prawo198

pierszeństwa

w zatrudnieniu w służbie cywilnej w tych resortach i urzędach centralnych, w których

wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych199

, w miesiącu poprzedzającym datę

upublicznienia ogłoszenia o naborze, jest niższy niż 6%, pod warunkiem, że osoba

niepełnosprawna uczestnicząca w naborze znajdzie się w gronie nie więcej niż pięciu

najlepszych wyłonionych kandydatów.

Z nadesłanej informacji wynika także, że resorty i urzędy centralne są zainteresowane

zwiększeniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych starając się dotrzeć do jak największej

liczby osób niepełnosprawnych m.in. przez nawiązanie współpracy z organizacjami

pozarządowymi zajmującymi się aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych oraz

z powiatowymi urzędami pracy.

Przyczyny niskiego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych - zdaniem m.in.

Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - nie leżą tylko po stronie potencjalnych pracodawców,

jakimi są urzędy administracji państwowej, ale także po stronie osób niepełnosprawnych,

których niewielki odsetek bierze udział w procesach naboru na wolne stanowiska w służbie

cywilnej. Większość osób niepełnosprawnych, które uczestniczyło w naborach w Ministerstwie

Rolnictwa i Rozwoju Wsi i w innych ministerstwach oraz urzędach centralnych nie spełniało

wymogów formalnych zawartych w ogłoszeniu, dotyczących stażu pracy, doświadczenia czy

wykształcenia.

192 Szczegółowy wykaz zatrudnienia w 2014 r. osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej został zamieszczony w załączniku 17. 193 W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zostały określone obowiązki i uprawnienia pracodawców, związane z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych, w tym minimalny poziom zatrudnienia osób

niepełnosprawnych w poszczególnych rodzajach zakładów pracy, którego osiągnięcie zwalnia pracodawcę od obowiązku dokonywania

miesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 194 Szczegółowy wykaz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ministerstwach, urzędach centralnych i innych instytucjach został zamieszczony

w załączniku 30. 195 Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 196 Tylko urzędy centralne, których dotyczy ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw

(Dz. U. Nr 201, poz. 1183).. 197 Dz. U. Nr 201, poz. 1183. 198 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 201, poz. 1183). 199 W rozumieniu art. 21 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

str. 70

Działania Szefa Służby Cywilnej na rzecz zatrudnienia

osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej.

W celu dotarcia do osób niepełnosprawnych, jako potencjalnych kandydatek

i kandydatów do pracy w służbie cywilnej, przedstawiciele Szefa Służby Cywilnej w kwietniu

2014 r. przeprowadzili jednodniowe szkolenie dla pracownic i pracowników 8 Oddziałów

Fundacji Aktywizacja200

: pośredników pracy, specjalistów ds. wejścia na rynek pracy oraz

trenerów pracy.

W trakcie szkolenia przedstawiono praktyczne aspekty związane z przystąpieniem

do naboru do służby cywilnej oraz omówiono zasadę pierwszeństwa w zatrudnieniu osób

niepełnosprawnych.

Wyjaśnienie powyższych zasad umożliwiło właściwe przygotowanie osób

niepełnosprawnych do ubiegania się o zatrudnienie w służbie cywilnej, w tym uniknięcie

najczęściej popełnianych błędów.

Natomiast w ramach podnoszenia wśród członków korpusu służby cywilnej wiedzy na

temat zasad naboru z uwzględnieniem praw osób niepełnosprawnych przedstawiciele Szefa

Służby Cywilnej w maju 2014 r. współprowadzili organizowane przez Biuro Pełnomocnika

Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej szkolenia

pn. „Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy”.

W części szkolenia dotyczącej naboru zwracano uwagę na prawidłowe rozumienie

zasady pierwszeństwa w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Wskazywano również

przykłady nieprawidłowości w procesie naboru i wyjaśniano istoty naruszeń. Przedstawiciele

udzielali także wyjaśnień w indywidualnych przypadkach zgłaszanych przez uczestniczki

i uczestników szkolenia.

Łącznie przeszkolono ponad 700 pracownic i pracowników komórek kadrowych

urzędów administracji rządowej szczebla centralnego i wojewódzkiego.

Jednocześnie w czerwcu 2014 r. przedstawiciele Szefa Służby Cywilnej po raz kolejny

wzięli udział w targach pracy „Z Ochotą do Pracy” organizowanych przez Urząd Dzielnicy

Ochota we współpracy z Urzędem Pracy m.st. Warszawy. Oferta targów pracy skierowana była

m.in. do osób niepełnosprawnych. Goście odwiedzający stanowisko służby cywilnej mogli

uzyskać informacje na temat tej służby, a w szczególności zasad naboru.

Osobom zainteresowanym stanowiskami pracy prezentowano oferty dostępne w bazie

ogłoszeń o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej, a także udzielano wskazówek,

w jaki sposób sporządzić ofertę oraz jak przygotować się do udziału w naborze. Natomiast

osobom niepełnosprawnym dodatkowo wyjaśniano, na czym polega obowiązująca w naborze do

służby cywilnej zasada pierwszeństwa w zatrudnieniu.

W październiku 2014 r. po raz kolejny zorganizowano coroczne konsultacje dla

pracownic i pracowników urzędów pn. „Dowiedz się więcej, działaj sprawniej – dzień otwarty

dla służby cywilnej”.

W trakcie spotkania wyjaśniano kwestie związane ze stosowaniem przepisów

dotyczących służby cywilnej w formie bezpośredniej rozmowy z ekspertami z różnych dziedzin.

w ramach stanowisk konsultacyjnych przygotowane zostały również stanowiska, przy których

pracownicy odpowiedzialni za realizację polityki kadrowej w urzędach mogli uzyskać

informacje związane z prawidłowym stosowaniem przepisów dotyczących uprawnień

i obowiązków osób niepełnosprawnych, w tym również od zaproszonego do udziału

w przedsięwzięciu przedstawiciela Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

200 Fundacja Aktywizacja zajmuje się edukacją i aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych. Fundacja pomaga osobom ze wszystkimi

rodzajami i stopniami niepełnosprawności, niezależnie od ich profilu zawodowego, wykształcenia czy miejsca zamieszkania. Fundacja pomaga również pracodawcom znaleźć odpowiednich pracowników.

str. 71

Monitoring ogłoszeń o naborach zamieszczanych w bazie ogłoszeń

o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej.

Departament Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prowadzi regularny

monitoring ogłoszeń o naborach zamieszczanych w bazie ogłoszeń o wolnych stanowiskach

pracy w służbie cywilnej.

Analizie podlega treść ogłoszeń m.in. w zakresie wymagań związanych ze stanowiskami

pracy, prawidłowego informowania kandydatów o prawach i obowiązkach związanych ze

stosowaniem pierwszeństwa w zatrudnieniu oraz opis warunków pracy, jako szczególnie istotna

informacja z punktu widzenia osób niepełnosprawnych – ważne jest, aby informacja ta

oddawała rzeczywisty charakter stanowiska pracy, umożliwiając tym osobom, po ocenie swoich

możliwości, podjęcie świadomej decyzji o przystąpieniu do naboru.

W wyniku analizy treści ogłoszeń do urzędów skierowano około 130 wystąpień,

w tym również dotyczących kwestii istotnych z punktu widzenia osób niepełnosprawnych.

Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń

oraz przystosowania stanowisk pracy

dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach 201

.

Z prowadzonych przez różne instytucje badań wynika, że niedostosowana infrastruktura

oraz nieumiejętność przystosowania stanowisk pracy do potrzeb pracowników

niepełnosprawnych stanowią w Polsce główną barierę w zatrudnieniu tych osób.

Głównym celem projektu było podniesienie wiedzy/świadomości środowiska

zawodowego osób niepełnosprawnych poprzez opracowanie i upowszechnienie ramowych

wytycznych w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk

pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach.

Opracowano m.in.:

1. Charakterystyki 200 zawodów, przeznaczonych dla pracodawców, pośredników pracy

(doradców zawodowych), lekarzy medycyny pracy, służb kontrolnych (Państwowa Inspekcja

Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna), pracowników ds. bhp, a także samych

niepełnosprawnych pracowników. Charakterystyki zawodów są źródłem wiedzy odnośnie do

aktualnych wymagań pracy w danym zawodzie, a także możliwości zatrudnienia w tym

zawodzie osób z określonym rodzajem niepełnosprawności po dokonaniu niezbędnego

dostosowania warunków i środowiska pracy do potrzeb tych osób.

2. Komputerowe narzędzie do wspomagania projektowania, oceny ergonomicznej

i dostosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, na podstawie danych

antropometrycznych. Narzędzie komputerowe umożliwia m.in: wyznaczenie przestrzeni

pracy rąk i widzenia, wyznaczenie limitów zakresów kątowych dla pozycji roboczych,

wizualizację wyników z wykorzystaniem trójwymiarowej grafiki komputerowej,

eksportowanie wyników do pliku zapisywanego w formacie rozpoznawanym przez

popularne programy typu CAD (wykorzystywane przy projektowaniu stanowisk pracy).

Realizacja projektu przyczyni się do:

podniesienia świadomości pracodawców nt. korzyści płynących z projektowania obiektów,

pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych,

podniesienia wiedzy lekarzy medycyny pracy, służb kontrolnych, architektów, pracodawców

z zakresu projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania stanowisk pracy dla

osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach,

zwiększenia szans osób niepełnosprawnych na znalezienie pracy na otwartym rynku pracy.

Dostępność środowiska pracy dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze

szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością intelektualną202

Celem projektu jest opracowanie rozwiązań techniczno – organizacyjnych i metodyki

pracy z osobami niepełnosprawnymi w zakresie kompetencji komunikacyjnych ze szczególnym

201 Projekt systemowy nr POKL.01.03.06-00-070/12 . Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 16. 202 Projekt I.P.20: realizowany przez Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

str. 72

uwzględnieniem osób niepełnosprawnych intelektualnie dla zwiększenia dostępności środowiska

pracy tym osobom, co powinno zapewnić wzrost poziomu zatrudnienia w tej grupie ludzi.

W ramach realizacji pierwszego etapu projektu (2014) opracowano autorskie narzędzie

do badania kompetencji komunikacyjnych pracowników z niepełnosprawnością intelektualną,

rozpoczęto badania na próbie sondażowej, przeprowadzono także badania istniejących

w zakładach pracy rozwiązań w zakresie dostosowania środowiska zawodowego do potrzeb

niepełnosprawnych intelektualnie pracowników tam zatrudnionych.

Klauzule społeczne w świetle ustawy Prawo zamówień publicznych203

.

W 2014 r. ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych204

poddana została nowelizacji. Nowe regulacje wprowadzone ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r.

o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych205

wzmocniły zapisy dotyczące klauzul

społecznych związanych z realizacją zamówienia.

Art. 29 ust. 4 ustawy uzupełniony został o pkt 4, w świetle którego zamawiający mają

możliwość określenia w opisie przedmiotu zamówienia wymagań związanych z realizacją

zamówienia w zakresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub

podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia na roboty

budowlane lub usługi.

Należy podkreślić, iż możliwość zobowiązania wykonawców i podwykonawców do

zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dotyczy sytuacji gdzie przedmiotem zamówienia są

czynności niezbędne do realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi, których

wykonywanie odpowiada warunkom wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy

określonym w przepisach kodeksu pracy206

.

W przypadku zastosowania przez zamawiającego klauzuli społecznej z art. 29 ust. 4 pkt 4

ustawy, zamawiający jest zobowiązany w świetle art. 36 ust. 2 pkt 9 lit. d207

ustawy

do wskazania w specyfikacji istotnych warunków zamówienia rodzaju czynności niezbędnych

do realizacji zamówienia, których dotyczą wymagania zatrudnienia na podstawie umowy

o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie

realizacji zamówienia.

Nowelizacja z 2014 r. zmodyfikowała także i rozszerzyła katalog przykładowych kryteriów

oceny ofert ujętych w art. 91 ust. 2 ustawy. w nowym brzmieniu artykułu wskazano expressis

verbis na możliwość odwołania się do aspektów społecznych w ramach kryteriów oceny ofert.

Należy przy tym podkreślić, iż katalog kryteriów ma charakter otwarty, pozwalając tym

samym zamawiającym na bardziej elastyczne dostosowanie kryteriów oceny ofert do przedmiotu

zamówienia oraz uwzględnienie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego

również czynników i aspektów, których ustawodawca bezpośrednio nie wymienił w przepisach

ustawy.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych

wprowadziła również modyfikację regulacji dotyczących rażąco niskiej ceny (art. 90 ustawy).

Oprócz zobowiązania zamawiającego do uzyskania wyjaśnień oraz analizy przedłożonych

dowodów w zakresie elementów oferty wpływających na wysokość ceny w szczególności gdy

cena oferty jest niższa o 30% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej cen wszystkich

203

Departamentu Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wspierając zatrudnienie osób niepełnosprawnych również poza służbą

cywilną począwszy od 2013 r. Departament Służby Cywilnej w umowach z wykonawcami, realizowanymi w ramach projektów

współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego203, stosuje zapisy, w których wymaga od wykonawców – stosownie do art. 29 ust. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych203, dotyczącego tzw. „klauzuli społecznej” – aby przy realizacji przedmiotu zamówienia zatrudnili na

podstawie umowy o pracę co najmniej 1 osobę niepełnosprawną, o której mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych203 i powierzyli tej osobie czynności związane z faktyczną realizacją zamówienia. W konsekwencji w ramach projektów zatrudnione zostały 3 osoby niepełnosprawne. 204 Dz. U. z 2013 r. poz. 907 ze zm. 205 Dz. U. z 2014 r. poz. 1232. 206 Art. 22 § 1 Kodeksu pracy. 207 Wprowadzona została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych ( Dz. U. z 2014 r.

poz. 1232). 207 Art. 22 § 1 Kodeksu pracy.

str. 73

złożonych ofert, rozszerzeniu uległ zakres przykładowych elementów warunkujących wysokość

oferty, które poddawane są wyjaśnieniom.

Zamawiający analizując czynniki kosztowe oferty uwzględnia m.in. koszty pracy,

których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia

za pracę ustalonego na podstawie art. 2 ust. 3-5 ustawy z dnia 10 października 2002 r.

o minimalnym wynagrodzeniu za pracę208

.

Celem zapewnienia pewności prawnej oraz zwiększenia wiedzy z zakresu nowelizacji

ustawy wśród uczestników systemu zamówień publicznych, Urząd Zamówień Publicznych

opracował i opublikował na swojej stronie internetowej opinie prawne poświęcone ww.

zagadnieniom: (http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;405;dotyczace_ustawy_pzp.html).

Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień

publicznych weszły w życie 19 października 2014 r.

Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych Ministerstwa Finansów.

W toku prac nad opracowaniem planu zamówień i zakupów finansowanych ze środków

publicznych, wszystkie komórki organizacyjne Ministerstwa Finansów zostały poinstruowane

w 2014 r. o konieczności przeanalizowania definiowanych przez siebie zamówień i zakupów

pod kątem możliwości zastosowania w nich klauzul społecznych.

Szczegółowo zostały zaprezentowane i scharakteryzowane poszczególne rodzaje klauzul

dopuszczonych przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych

oraz przykładowe rozwiązania, które mogą zostać wykorzystane w postępowaniach

o zamówienia publiczne w tym zakresie.

Ponadto w oparciu o zgłoszenia przedłożone do planu zamówień i zakupów

finansowanych ze środków publicznych wyselekcjonowana została grupa zamówień,

w których wydaje się możliwe zastosowanie klauzul społecznych. w uzgodnieniach

prowadzonych z komórkami merytorycznie odpowiedzialnymi za poszczególne zadania

przyjęto wstępne założenia dotyczące warunków zastosowania klauzul.

W Ministerstwie Finansów w ramach prowadzonych kluczowych zakupów

i zamówień informatycznych na dostawy sprzętu i oprogramowania standardowego w opisach

przedmiotu zamówienia, a następnie w umowach z wykonawcą stosowano klauzule społeczne.

W wyniku zastosowania powyższych działań w roku 2014, w postępowaniach

o udzielenie zamówień publicznych, w tym zamówień wyłączonych ze stosowania ustawy -

Prawo zamówień publicznych, wskaźnik wartości brutto zamówień publicznych planowanych do

udzielenia z zastosowaniem klauzul społecznych w stosunku do wartości brutto zawartych

umów wyniósł w Ministerstwie Finansów 18,44%.

W urzędach kontroli skarbowej stosowano od 2014 r. w procedurach zamówień

publicznych wymóg zatrudniania osób niepełnosprawnych przez wykonawców świadczących

usługi (z zakresu ochrony fizycznej budynku - UKS Rzeszów oraz sprzątania pomieszczeń -

UKS Kielce).

Działalność informacyjno-szkoleniowa w zakresie zamówień publicznych.

2014 r. Urząd Zamówień Publicznych kontynuował realizację zadań ujętych

w Krajowym Planie Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2013-

2016. Wśród zrealizowanych działań wymienić należy m.in.:

konferencję zorganizowaną przez Urząd Zamówień Publicznych w dniu 13 czerwca

2014 r. w Warszawie, pn. „Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych – podejście

oparte na korzyściach”, której celem było upowszechnienie rozwiązań prawnych ujętych

w art. 22 ust. 2 oraz art. 29 ust. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych, powszechnie

określanych w Polsce mianem tzw. klauzul społecznych w zamówieniach publicznych.

Zaprezentowano podejście instytucji kontrolnych (m.in. Najwyższej Izby Kontrolui) do tego

208 Dz. U. z 2002 r. Nr 200 poz. 1679 ze zm.) Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2014 r. w sprawie wysokości

minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2015 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1220), minimalne wynagrodzenie za pracę w 2015 r. wynosi 1750 zł.

http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;405;dotyczace_ustawy_pzp.html

str. 74

instrumentu oraz przedstawiono na przykładach korzyści z ich zastosowania z punktu

widzenia instytucji zamawiających oraz podmiotów ekonomii społecznej występujących

w roli wykonawców.

Konferencja skierowana była do przedstawicieli organów administracji publicznej

odpowiedzialnych za zamówienia publiczne w macierzystych jednostkach. w wydarzeniu

udział wzięło ok. 120 uczestników.

w dniach 10 i 24 października 2014 r. w siedzibie Urzędu Zamówień Publicznych

zorganizowane zostały 2 szkolenia dotyczące uwzględniania aspektów społecznych

w postępowaniach przetargowych dedykowane instytucjom wydatkującym środki publiczne

w ramach procedur udzielania zamówień publicznych oraz przedstawicielom instytucji

kontrolujących prawidłowość wydatkowania środków publicznych (w tym Najwyższa Izba

Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe).

W trakcie szkoleń omówiono prawne regulacje ustawodawstwa unijnego

i krajowego zezwalające na stosowanie aspektów społecznych na poszczególnych etapach

postępowania przetargowego uwzględniając przy tym przepisy nowych dyrektyw

w zakresie zamówień publicznych oraz nowelizację ustawy - Prawo zamówień publicznych

z 2014 r.

Zaprezentowane zostały również dobre praktyki w zakresie realizacji społecznych

zamówień publicznych oraz sposoby formułowania zapisów o charakterze społecznym na

poszczególnych etapach postępowania przetargowego.

W obu szkoleniach udział wzięło około 80 uczestników.

Podręcznik pt. „Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych".

Urząd Zamówień Publicznych w ramach realizacji ,,Krajowego Planu Działań

w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata 2013-2016” przygotował podręcznik

pt. „Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych".

Celem Podręcznika jest udzielenie wyjaśnień w odniesieniu do najczęściej

pojawiających się pytań i wątpliwości związanych z praktycznym stosowaniem klauzul

społecznych w zamówieniach publicznych.

Podręcznik zawiera kompleksowe omówienie unijnych i polskich regulacji prawnych

dotyczących uwzględniania aspektów społecznych w postępowaniu o udzielenie zamówienia

publicznego, przykładowe zapisy w zakresie formułowania kwestii społecznych

w dokumentacji zamówienia, a także przykłady dobrych praktyk zidentyfikowane

w zamówieniach publicznych udzielanych przez polskie instytucje zamawiające.

Podręcznik w wersji papierowej dystrybuowany był w trakcie wydarzeń informacyjno-

szkoleniowych Urzędu. Wersja elektroniczna podręcznika dostępna jest na stronie internetowej

UZP w zakładce „Społeczne zamówienia publiczne”:

(http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;3091).

Zakładka „Społeczne zamówienia publiczne”

na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych.

W 2014 r. na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych, przearanżowaniu

uległa zakładka poświęcona „Społecznym zamówieniom publicznym”. Wprowadzone zostały

nowe kategorie informacji pozwalające na łatwiejszy dostęp do poszukiwanych treści.

Ponadto, w zakładce pojawiły się nowe zagadnienia, w tym m.in. dedykowane

orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej oraz przykłady dobrych praktyk w zakresie

uwzględniania aspektów społecznych w postępowaniach przetargowych.

W ramach prezentowanych dobrych praktyk z zakresu społecznych zamówień

publicznych, 4 przykłady dotyczą aktywizacji zawodowej bądź też uwzględniania potrzeb osób


.

209 Zakładki:

Zamówienie na roboty budowlane – Przedmiot zamówienia: Przebudowa ulic - Dodatkowe wymagania społeczne w opisie przedmiotu zamówienia, dotyczące zatrudnienia przy realizacji zamówienia osób niepełnosprawnych;

http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;3091

str. 75

Zakładka „Społeczne zamówienia publiczne” uzupełniona została o opinię prawną Urzędu

Zamówień Publicznych w zakresie możliwości zobowiązania wykonawców lub

podwykonawców do zatrudniania na podstawie umowy o pracę osób wykonujących czynności

w trakcie realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi.

Zmiany w udzielaniu pomocy publicznej

pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne210

.

W związku z wejściem w życie nowych rozwiązań w zakresie pomocy publicznej211

konieczne było przygotowanie w ub.r. nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej

i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych212

oraz dokonanie odpowiednich zmian

w aktach wykonawczych.

Zgodnie z nowelizacją pracodawca może ubiegać się o zwrot kosztów:

przystosowania stanowiska pracy pracownika niepełnosprawnego, niezależnie od tego, kiedy

pracownik stał się niepełnosprawny,

pracownika, który stał się niepełnosprawny w trakcie zatrudnienia u tego pracodawcy jak

i przed tym okresem,

przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej

w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy niepozostająca

w zatrudnieniu, a nie, jak miało to miejsce uprzednio, skierowanej przez ten urząd do pracy

na przystosowywanym stanowisku213

.

Nowelizacją ustawy złagodzono również warunki ubiegania się przez pracodawców

o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. w przypadku zatrudnienia

nowego pracownika niepełnosprawnego, warunkiem uzyskania na niego dofinansowania jest

wykazanie wzrostu netto zatrudnienia ogółem, a nie jak dotychczas wzrostu netto zatrudnienia

ogółem i wzrostu netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych214

.

Istotną zmianą było także umożliwienie ubiegania się pracodawcom o zwrot kosztów

szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie

czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub

trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku

pracy. Zwrot obejmuje 100% kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż równowartość kwoty

najniższego wynagrodzenia215

.

Nowelizacja ustawy wprowadziła także zmiany w zakresie zwrotu kosztów szkoleń

pracowników niepełnosprawnych. Na wniosek pracodawcy, poniesione przez niego koszty

szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być zrefundowane do wysokości

Zamówienie na usługi - Przedmiot zamówienia: Usługi wsparcia obsługi informatycznej - Dodatkowe wymagania społeczne w opisie

przedmiotu zamówienia, dotyczące zatrudnienia przy realizacji zamówienia osób bezrobotnych/niepełnosprawnych;

Zamówienie na usługi - Przedmiot zamówienia: Odbiór odpadów komunalnych - Zastrzeżenie zamówienia dla wykonawców,

u których ponad 50% osób zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy Prawo zamówień

publicznych;

Zamówienie na dostawy - Przedmiot zamówienia: Dostawa niskopodłogowych fabrycznie nowych autobusów komunikacji miejskiej -

Opis przedmiotu zamówienia – dostawa autobusów do transportu publicznego - uwzględniający dostępność przedmiotu zamówienia dla osób niepełnosprawnych.

Przykłady dostępne są pod linkiem: http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;2875. 210 W załączniku 18 została zamieszczona szczegółowa informacja dotycząca prac legislacyjnych prowadzonych w 2014 r. na rzecz osób niepełnosprawnych przez Biuro Pelnmocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej 211 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w

zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1). Rozporządzenie to zastąpiło rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu

(ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. WE L 214 z 09.08.2008, str. 3). 212 Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1873), zwana dalej nowelizacją z 2014 r. 213 Zmiany wynikające z art. 26 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1987). 214 Zmiany wynikające z art. 26b ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1988). 215 Zmiany wynikające z art. 26d ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1987).

http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;2875

str. 76

70% tych kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego

wynagrodzenia na jedną osobę216

.

Oprócz tego nowelizacją ustawy umożliwiono pracodawcy prowadzącemu zakład pracy

chronionej, refundację, ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych, kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów

i pomieszczeń zakładu217

.

Korzystna dla pracodawców zmiana pomocy de minimis.

W związku ze zmianami w zakresie pomoc de minimis218

dokonano w ub.r. dostosowań

umożliwiających dalsze i nieprzerwane udzielanie pomocy de minimis:

osobom niepełnosprawnym bezrobotnym albo poszukującym pracy niepozostającym

w zatrudnieniu w postaci środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej

albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, w ramach realizacji umów przez

wnioskodawcę (w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, zwrotu podatku od

towarów i usług oraz zwrotu środków w przypadku śmierci wnioskodawcy)219

;

pracodawcy, który może ubiegać się o uzyskanie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska

pracy, jeżeli przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną

zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotną albo poszukującą pracy

niepozostającą w zatrudnieniu. w tym przypadku podmiotom znajdującym się w trudnej

sytuacji ekonomicznej220

;

osobom niepełnosprawnym prowadzącym, działalność gospodarczą oraz płatnikom składek

na ubezpieczenia społeczne rolników, którzy opłacają te składki za niepełnosprawnych

rolników i domowników221

;

pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej w zakresie zakładowego funduszu

rehabilitacji osób niepełnosprawnych. w tym przypadku rozszerzono również krąg

podmiotów, które mogą ubiegać się o pomoc poprzez umożliwienie korzystania z niej także

zakładom pracy chronionej znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej222

.

Ustawowa zmiana czasu pracy osób niepełnosprawnych.

10 lipca 2014 r. weszły w życie zmiany223

w zakresie czasu pracy osób

niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Począwszy od tego dnia osoby niepełnosprawne zaliczone do znacznego lub umiarkowanego

stopnia niepełnosprawności z mocy prawa, pracują maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin

tygodniowo.

Są to normy sztywne i nieprzekraczalne, oznaczające dzienne i tygodniowe maksimum.

Zmiana powyższa oznacza powrót do korzystnych regulacji obowiązujących w zakresie czasu

pracy osób niepełnosprawnych do 1 stycznia 2012 r.

216 Zmiany wynikające z art. 41 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie refundacji kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1970). 217 Zmiany wynikające z art. 32 ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i

Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1975). 218 Zmiany wynikające z przyjęcia nowych rozporządzeń Komisji Europejskiej:

– rozporządzenia nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12. 2013, str. 1);

– rozporządzenia nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do

pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9) oraz – rozporządzenia nr 717/2014 z dnia 27 czerwca 2014 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do

pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury (Dz. Urz. UE L 190 z 28.06.2014, str. 45). 219 Artykuł 12a ustawy o rehabilitacji (…) oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie

wkładu do spółdzielni socjalnej (Dz. U. poz. 847). 220 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (Dz. U. poz. 824). 221 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie refundacji składek na

ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 853). 222 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakładowego funduszu

rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 820). 223 Por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 czerwca 2013 r. (Dz. U. poz. 791) oraz ustawa z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 877).

str. 77

Działania promocyjne: Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy.

W maju 2014 r. Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych

przeprowadziło cykl szkoleń pn. Zarządzanie niepełnosprawnością w miejscu pracy

zorganizowany dla pracowników i kadry zarządzającej jednostek administracji publicznej,

dotyczący zagadnień związanych z zarządzaniem niepełnosprawnością w miejscu pracy.

Inicjatywa ta spotkała się z dużym zainteresowaniem ze strony przedstawicieli jednostek

administracji rządowej szczebla centralnego, wojewódzkiego, urzędów centralnych

oraz samorządów wojewódzkich.

Do uczestnictwa w szkoleniu zgłosiło się około 1200 osób. Ostatecznie

w 11 szkoleniach wzięło udział i zostało przeszkolonych 908 przedstawicieli ministerstw

i urzędów centralnych. Uczestnicy mogli zapoznać się z przepisami regulującymi kwestie

rekrutacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych a także uregulowaniami prawnymi

dotyczącymi uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych. Zapoznali się z instrumentami

wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz poznali dobre praktyki wypracowane

przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w tym zakresie.

Ponadto zapoznali się z zasadami postępowania wobec osób niepełnosprawnych.

Do merytorycznego udziału w szkoleniach zaproszony został Departament Służby Cywilnej

w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, który przygotował i przedstawił część dotyczącą

rozwiązań związanych z rekrutacją osób niepełnosprawnych, zawartych w ustawie o służbie

cywilnej.

Osoby niepełnosprawne na stażu rehabilitacyjnym w Policji224

.

Komenda Główna Policji wzięła w 2014 r. udział w projekcie pt. „Staż w administracji

publicznej wsparciem aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz

budowaniem pozytywnego wizerunku osób niepełnosprawnych na rynku pracy”225

oraz

zaoferowała osobom niepełnosprawnym możliwość odbycia staży rehabilitacyjnych.

Odbyło się pięć trzymiesięcznych staży rehabilitacyjnych promujących ideę zdobywania

doświadczenia zawodowego w administracji państwowej. Jedna z osób niepełnosprawnych,

która obyła staż rehabilitacyjny w Biurze Finansów Komendy Głównej Policji została

zatrudniona na umowę zlecenie na okres 3,5 miesiąca. Druga osoba niepełnosprawna została

zatrudniona na umowę zlecenie na okres miesiąca.

Ponadto Komenda Główna Policji była organizatorem stażu dla jednej osoby

niepełnosprawnej skierowanej przez powiatowy urząd pracy.

Wyróżnienie Urzędu Transportu Kolejowego

w konkursie „Lodołamacze 2014”.

Projekt Lodołamacze to przeprowadzane corocznie (od 2006 r.) prestiżowe

przedsięwzięcie organizowane przez największe w Polsce zrzeszenie pracodawców

zatrudniających osoby niepełnosprawne. Ideą konkursu jest wyłonienie i nagradzanie

pracodawców, których działalność charakteryzuje się ponadprzeciętnym zaangażowaniem

w niesienie wsparcia osobom niepełnosprawnym oraz w rozwiązywanie ich problemów

w każdej z dziedzin życia zawodowego.

30 września 2014 r. kapituła konkursu przyznała Urzędowi Transportu Kolejowego cenne

wyróżnienie w kategorii „Instytucja” za szczególną wrażliwość społeczną

i promowanie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych albowiem - jak wynika

z uzasadnienia decyzji kapituły - „działalność Urzędu Transportu Kolejowego na polu

rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych stanowi wzór godny

naśladowania”.

224 Działania podejmowane przez jednostki organiozacyjne policji na rzecz osób niepełnosprawnych zostały zamieszczone w załączniku 27. 225 Projekt realizowany był we współpracy z Fundacją Instytut Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-

2013. Celem projektu było nabycie przez osoby niepełnosprawne umiejętności praktycznych i społecznych niezbędnych do wykonywania pracy poprzez realizację zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.

str. 78

6. zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym.

Wsparcie osób niepełnosprawnych

w zakresie bezpieczeństwa socjalnego i samodzielności życiowej.

Pomoc i integracja społeczna jest elementem systemu zabezpieczenia społecznego226

,

który ze swej istoty działa na rzecz zapewnienia, także osobom niepełnosprawnym, stosownego

wsparcia umożliwiającego poprawę poziomu bezpieczeństwa socjalnego

i samodzielności życiowej. Celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom

przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,

wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Politykę w zakresie pomocy i integracji społecznej prowadzą gminne, powiatowe

i regionalne jednostki samorządu terytorialnego.

Działania podejmowane w ramach pomocy społecznej zmierzają do wsparcia osoby

i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwiają im

życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna podejmuje także

działania zmierzające do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze

środowiskiem.

W 2014 r. z powodu niepełnosprawności pomocy społecznej udzielono 408.697

rodzinom227

. Ogółem świadczenia pomocy społecznej (bez względu na ich rodzaj, formę

i liczbę) przyznano 1.873.901 osobie.

Świadczenia pieniężne.

Świadczeniami pieniężnymi pomocy społecznej, które mogą być udzielane osobom

niepełnosprawnym, m.in. w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, są:

zasiłek stały,

zasiłek okresowy,

zasiłek celowy,

specjalny zasiłek celowy.

W 2014 r. świadczenia w postaci zasiłku stałego udzielono 212.086 osobom. Kwota tych

świadczeń wynosiła 898.164.591 zł. Zasiłek stały przysługuje osobom pełnoletnim niezdolnym

do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnym do pracy.

W tym samym okresie zasiłku okresowego udzielono 52.794 osobom niepełnosprawnym.

Kwota tych świadczeń wynosiła 52.239.511 zł.

Pomocą w formie zasiłku celowego w ramach programu objęto ogółem 1.208.131 osób,

którym udzielono 2.201.730 świadczeń na łączną kwotę 339.310.123 zł. Pomoc w tej formie

kierowana była głównie do osób, które otrzymywały wsparcie na podstawie art. 7 ustawy

o pomocy społecznej – 756.760 osób, w tym na wsi 317.894 osoby.

◊ Świadczenia niepieniężne.

Świadczeniami z pomocy społecznej, których celem jest m.in. umożliwienie osobom

niepełnosprawnym dostępu do informacji są świadczenia niepieniężne, przyznawane

w ramach zadań własnych gminy, w formie pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego.

Praca socjalna ma na celu poprawę funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku

społecznym, w tym także osób i rodzin z osobami niepełnosprawnymi.

W 2014 r. pomocy w tej formie udzielono 927.779 rodzinom. z poradnictwa

specjalistycznego skorzystały 138.823 rodziny.

226 Pomoc społeczna przyznawana jest na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163). Pomoc

finansowa przyznawana jest w oparciu o kryterium dochodowe, które dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 542 zł, a dla osoby w rodzinie - 456 zł. 227 Na podkreślenie zasługuje fakt, iż do Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej nie docierają

informacje mogące świadczyć o dyskryminowaniu osób niepełnosprawnych w dostępie do świadczeń pomocy społecznej.

str. 79

Ze świadczenia rzeczowego skorzystało ogółem 99.137 osób. Łączny koszt świadczeń

rzeczowych wyniósł 10.959.622 zł. Największą liczbę osób korzystających ze świadczenia

rzeczowego stanowiły, podobnie jak w przypadku zasiłku celowego, osoby otrzymujące pomoc

na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej – 57.462 osoby, w tym na wsi 28.422 osoby.

◊ Usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne.

Osobom niepełnosprawnym wymagającym pomocy w czynnościach dnia codziennego

przysługuje pomoc w postaci usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.

W 2014 r. przyznano - w ramach zadań własnych gminy - pomoc w formie usług

opiekuńczych 88.880 osobom, natomiast ze specjalistycznych usług opiekuńczych skorzystało

4.410 osób.

Ponadto w tym okresie przyznano pomoc w formie specjalistycznych usług

opiekuńczych 12.330 osobom z zaburzeniami psychicznymi. Pomoc w tej formie udzielana jest

w ramach zadań z zakresu administracji rządowej zlecanych do realizacji gminnym jednostkom

samorządu terytorialnego.

Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być świadczone także

w ośrodkach wsparcia.

◊ Ośrodki wsparcia.

Takie jednostki mogą być tworzone i prowadzone w ramach zadań własnych gminy lub

powiatu albo w ramach zadań z zakresu administracji rządowej zleconych do realizacji gminie

lub powiatowi (ośrodki wsparcia dla osób z aburzeniami psychicznymi).

Gminy i powiaty mogą zlecać prowadzenie takich ośrodków podmiotom niepublicznym.

w ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu.

W 2014 r. funkcjonowało 1.531 gminnych ośrodków wsparcia na 71.633 miejsca oraz 299

powiatowych ośrodków wsparcia na 11.287 miejsc.

◊ Ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

W 2014 roku dokonano podziału środków rezerwy celowej budżetu państwa na zadania

związane z rozwojem sieci ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Wojewodowie przekazali wnioski o dofinansowanie 504 zadań (w tym uruchomienie

1797 nowych miejsc) na kwotę 89.916.588 zł. Dofinansowanie na ogólną kwotę 32 mln zł

otrzymało 357 zadań we wszystkich województwach. Środki te pozwoliły w niektórych

przypadkach na osiągnięcie przez domy standardu usług, kontynuację bądź zakończenie

procesów inwestycyjnych, realizację niezbędnych remontów, zakup wyposażenia a także

uruchomienie 1046 nowych miejsc.

Powstało 12 nowych środowiskowych domów samopomocy na 288 miejsc ogółem oraz

jeden klub samopomocy na 30 miejsc.

Dodatkowo wskutek podjętych we wrześniu 2014 r przez Ministerstwo Pracy

i Polityki Społecznej działań, została uruchomiona II transza dotacji z części 83 – Rezerwy

celowe, z poz. 34 ustawy budżetowej na rok 2014228

, na finansowanie229

ośrodków wsparcia dla

osób z zaburzeniami psychicznymi przyjmując założenie, że dodatkowe środki pozwolą na

kontynuację realizacji programów naprawczych, w tym zadań i zakupów inwestycyjnych,

służących osiągnięciu standardów określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy230

,

a także na wzrost dotacji przeznaczonej na sfinansowanie działalności bieżącej tych jednostek

w roku 2014, szczególnie w województwach o najniższych poziomach dotacji na

1 uczestnika.

228 Po uzyskaniu opinii nr 119 Komisji Finansów Publicznych do Ministra Finansów w sprawie zmiany przeznaczenia rezerw celowych,

uchwalonej na posiedzeniu w dniu 25 września 2014 r. 229 Dotacja zwiększyła budżety wojewodów (odpowiednio do zgłoszonych potrzeb) o kwotę ogółem 21.992 tys. zł. 230 Dz. U. z 2010 r. Nr 238, poz. 1586 z późn.zm.

str. 80

◊ „Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi”

- program Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 7 a ustawy o pomocy społecznej minister właściwy do spraw

zabezpieczenia społecznego także podejmuje działania, które służą wsparciu osób

niepełnosprawnych. Takim działaniem jest finansowe wspieranie projektów służących realizacji

zadań określonych w programie Ministra Pracy i Polityki Społecznej „Oparcie społeczne dla

osób z zaburzeniami psychicznymi”. Corocznie na ten cel Minister Pracy

i Polityki Społecznej przeznacza środki w wysokości 3 mln zł.

◊ Domy pomocy społecznej.

Osoby niepełnosprawne wymagające całodobowej pomocy mogą ubiegać się

o miejsce w domu pomocy społecznej.

Na koniec 2014 roku w całej Polsce funkcjonowało 781 ponadgminnych domów

pomocy społecznej, na ogólną liczbę 77.908 miejsc, w tym 141 domów dla osób przewlekle

somatycznie chorych na 13.938 miejsc, 165 domów dla osób przewlekle psychicznie chorych

z liczbą 20.428 miejsc, 102 domy dla osób w podeszłym wieku na 7.438 miejsc, 128 domów

dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie na 11.411 miejsc, 55 domów dla dzieci

i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie na 3.992 miejsca oraz 9 domów dla osób

niepełnosprawnych fizycznie na 916 miejsc.

W roku 2014 do domów pomocy społecznej przyjęto ogółem 10.740 mieszkańców,

z czego 252 osoby na podstawie skierowań wydanych przed dniem 1 stycznia 2014 roku. Gminy

prowadziły 23 domy pomocy społecznej o zasięgu lokalnym na ogólną liczbę 1.102 miejsca.

◊ „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020231

.

Działania realizowane w ramach programu dotyczą pomocy żywnościowej dla osób

wymagających takiej pomocy. Skierowane są, oprócz dzieci do czasu rozpoczęcia nauki

w szkole podstawowej, także dla uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej oraz

osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji z różnych powodów, które wymienione

zostały w art.7 ustawy o pomocy społecznej, w szczególności do osób samotnych,

w podeszłym wieku, chorych lub niepełnosprawnych.

W ramach programu osoby mogą otrzymywać posiłek, świadczenie pieniężne na zakup

posiłku lub żywności albo świadczenie rzeczowe w postaci produktów żywnościowych. Pomoc

w zakresie dożywiania jest udzielana przy podwyższonych do 150 % kryteriach dochodowych

określonych w ustawie o pomocy społecznej. Osoba samotnie gospodarująca może więc ubiegać

się o pomoc w ramach programu, jeżeli jej dochód nie przekracza kwoty 813 zł, natomiast

dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać kwoty 684 zł. w uzasadnionych przypadkach

może być zapewniony także dowóz posiłków. Organizację dowozu zapewnia gmina, na terenie

której realizowany jest program.

Poprzez działania programowe gminy uzyskują wsparcie w wypełnianiu zadań własnych

o charakterze obowiązkowym w zakresie dożywiania dzieci oraz zapewnienia posiłku osobom

jego pozbawionym, ze szczególnym uwzględnieniem osób z terenów objętych wysokim

poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich.

Program ma przyczynić się do: długofalowego działania w zakresie poprawy stanu

zdrowia dzieci i młodzieży poprzez ograniczanie zjawiska niedożywienia; upowszechniania

zdrowego stylu żywienia; poprawę poziomu życia osób i rodzin o niskich dochodach; rozwój

w gminach bazy żywieniowej, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży.

Program ma charakter wieloletni finansowany z budżetu państwa i budżetów gmin.

W roku 2014 środki finansowe przeznaczone na realizację programu i zapisane w ustawie

budżetowej wynosiły 550 mln zł.

Z danych statystycznych z realizacji programu za rok 2014 r. wynika, że łącznie pomocą

oferowaną w ramach programu objęto 1.804.848 osób, z czego 850.734 osoby otrzymały

231

Uchwała Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w

zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020 (M.P. z 2013 r. poz. 1024).

str. 81

pomoc w związku z art. 7 ustawy o pomocy społecznej, m.in. osoby niepełnosprawne. Dla tej

grupy osób wydano łącznie 15.429.648 posiłków, w tym na wsi 1.138.702 posiłki. Najwięcej

osób, z omawianej grupy korzystało z pełnego obiadu lub jednego dania gorącego –

odpowiednio 48.747 osób i 42.163 osoby. Pełen obiad był najczęściej udzielaną formą pomocy.

Liczba wydanych posiłków w tej formie wyniosła 8.531.348. Łączny koszt posiłków dla osób

otrzymujących pomoc na podstawie art. 7 ustawy o pomocy społecznej (dotacja celowa

z budżetu państwa i środki własne gmin) wyniósł 90.384.320 zł. Koszt jednego posiłku

kształtował się na poziomie 5,86 zł.

Z ogólnej liczby osób, którym udzielono pomocy w formie posiłku, do 53.093 osób

zorganizowano dowóz posiłków. Większość, bo ponad 83 % liczby osób, korzystających z tej

formy pomocy, stanowiły osoby z obszarów wiejskich. w 2014 r. środki wydatkowane na

realizację dowozu posiłków wyniosły 8.722.839 zł, z tego prawie 40 %, tj. 3.401.781 zł na wsi.

Standard pracy socjalnej z osobą niepełnosprawną i jej rodziną.

W 2014 r. zrealizowano na rzecz osób niepełnosprawnych działania w ramach Priorytetu

i Zatrudnienie i integracja społeczna232

ukierunkowane m.in. na wsparcie instytucji

działających w obszarze pomocy i integracji społecznej, w tym:

szkolenia specjalistyczne w zakresie specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik

socjalny – przygotowanie ogólne i specjalistyczne w kierunku pracy socjalnej z osobami

niepełnosprawnymi fizycznie233

. Do 2014 r. udział w ww. szkoleniu zakończyło 430 osób.

opracowano234

model Standard pracy socjalnej z osobą z niepełnosprawnością i jej rodziną,

który ma na celu kształtowanie samodzielności i pomoc w rozwiązywaniu specyficznych dla

tej grupy problemów poprzez nabycie umiejętności kierowania własnym życiem

w obszarach: społecznym, psychologicznym i rodzinnym235

.

Najważniejsze zmiany w systemie świadczeń rodzinnych w 2014 r. 236

.

Rada Ministrów w dniu 24 grudnia 2013 roku przyjęła uchwałę Nr 230/2013

w sprawie ustanowienia rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia

pielęgnacyjnego oraz rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji

rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego237

oraz

rozporządzenie z dnia z dnia 12 marca 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do

świadczenia pielęgnacyjnego.

Na podstawie powyższej uchwały i rozporządzeń osoby mające ustalone prawo do

świadczenia pielęgnacyjnego, przyznane na podstawie art. 17 ustawy z dnia 28 listopada

2003 r. o świadczeniach rodzinnych238

, otrzymały, w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31

grudnia 2014 roku, dodatkową pomoc w wysokości 200 zł miesięcznie.

232 Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Ich celem jest podniesienie efektywności funkcjonowania tych instytucji oraz poprawa jakości świadczonych przez nie usług oraz udoskonalenie

istniejących mechanizmów, które pozwolą na racjonalizację systemu aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych oraz osób wykluczonych

społecznie, tym osób niepełnosprawnych (m.in. poprzez rozbudowę systemu wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy jednostkami świadczącymi pomoc oraz wypracowanie jednolitych standardów świadczonych usług i zintegrowanych programów szkoleń, służących

wypracowywaniu wspólnych metod działania w ww. obszarach).

Instytucją Pośredniczącą był Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej , który nadzorował realizację projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej adresowanych bezpośrednio lub pośrednio do osób

niepełnosprawnych albo mogących mieć pozytywny wpływ na poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych, wdrażanych w ramach Priorytetu I

Zatrudnienie i integracja Społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). 233 W ramach działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej w ramach projektu pt. Podnoszenie kwalifikacji

zawodowych pracowników pomocy i integracji społecznej. 234 W ramach projektu pt. Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. 235 Wypracowany w ramach projektu standard usług pomocy i integracji społecznej był podstawą do opracowania propozycji rozwiązań

legislacyjnych w postaci projektu rozporządzenia ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do opracowanej nowelizacji ustawy

o pomocy społecznej. 236 Szczegółowe dane o strukturze rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi pobierających świadczenia rodzinne zostały zamieszczone

w załączniku 20. 237 Dz. U. z 31 grudnia 2013 r., poz. 1741. 238 Dz. U. z 2015 r., poz. 114.

str. 82

Na podstawie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla

opiekunów239

, która weszła w życie 15 maja 2014 roku, przywrócono prawo do świadczeń

opiekuńczych osobom, którym prawo do świadczenia pielęgnacyjnego wygasło z mocy

prawa z dniem 1 lipca 2013 r., na podstawie uznanego za niekonstytucyjny art. 11

ust. 3 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz

niektórych innych ustaw.

Opiekunom osób niepełnosprawnych, którzy utracili od 1 lipca 2013 roku prawo do

świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje obecnie zasiłek dla opiekunów, o ile spełniali

warunki ustawy o świadczeniach rodzinnych na dzień 31 grudnia 2012 r.

Zasiłek dla opiekuna wypłacany jest w wysokości 520 zł miesięcznie, tj. w takiej samej

wysokości, jak świadczenie pielęgnacyjne wypłacane do czasu jego wygaśnięcia.

Zasiłek dla opiekunów przysługuje z wyrównaniem od 1 lipca 2013 roku oraz na bieżąco,

o ile osoba spełniała i nadal spełnia warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego

określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu obowiązującym w dniu

31 grudnia 2012 roku.

Za okres od 1 lipca 2013 roku do dnia wejścia w życie ustawy o ustaleniu i wypłacie

zasiłków dla opiekunów, czyli do 15 maja 2014 roku, zasiłek dla opiekuna wypłacany był

wraz z odsetkami ustawowymi.

Za osoby pobierające zasiłek dla opiekunów opłacane są składki na ubezpieczenia

emerytalne, rentowe i zdrowotne.

Zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2014 r., o zmianie ustawy o świadczeniach

rodzinnych240

od 1 maja 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. wysokość świadczenia

pielęgnacyjnego wynosiła 800 zł - co w połączeniu z realizowanym w 2014 r. rządowym

programem w wysokości 200 zł miesięcznie, dawało łączną wysokość wypłacanego

wsparcia na poziomie 1000 zł miesięcznie241

.

Od 1 listopada 2014 roku, w związku z dwuetapowym podnoszeniem kwot kryterium

dochodowego uprawniających do świadczeń rodzinnych, w ramach przeprowadzanej co trzy

lata weryfikacji kwot świadczeń rodzinnych i wysokości kryteriów dochodowych, zgodnie

z art. 18 ustawy o świadczeniach rodzinnych, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów

z dnia 10 sierpnia 2012 roku w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby

uczącej się stanowiących podstawę do ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości

świadczeń rodzinnych242

wzrosło kryterium dochodowe uprawniające do zasiłku rodzinnego

z kwoty 539 zł na osobę w rodzinie do kwoty 574 zł.

Natomiast kryterium dochodowe obowiązujące rodziny, w których wychowywane jest

dziecko niepełnosprawne uprawniające do zasiłku rodzinnego i specjalnego zasiłku

opiekuńczego, wzrosło z kwoty 623 zł na osobę w rodzinie do kwoty 664 zł.

Z inicjatywy Ministra Pracy i Polityki Społecznej, w ramach tzw. „okrągłego stołu”, od

kwietnia 2014 roku trwają prace, których celem jest wypracowanie nowych, systemowych

rozwiązań w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

Dane dotyczące rodzin z dziecmi niepełnosprawnymi pobierających świadczenia rodzinne

w podziale na243

:

typ rodziny i wysokość dochodu na osobę,

liczbę dzieci w rodzinie i wysokość dochodu na osobę

239 Dz. U. z 2014 roku, poz. 567. 240 Dz. U. z 30 kwietnia 2014 roku, poz. 559. 241 Od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1200 zł miesięcznie.

Od 1 stycznia 2016 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosić będzie 1300 zł miesięcznie (równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia netto). Od 1 stycznia 2017 roku przewidziana została coroczna waloryzacja wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, polegającą na corocznym wzroście

wysokości tego świadczenia o procentowy wskaźnik, o jaki zwiększać się będzie minimalne wynagrodzenie za pracę. 242 Dz. U. poz. 959. 243 Opracowanie graficzne: Luiza Klimkiewicz - Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

str. 83

Broszura informacyjna „Ulga rehabilitacyjna”.

W 2014 r. przygotowano broszurę informacyjną „Ulga rehabilitacyjna” (wersja

drukowana w nakładzie 160.000 oraz elektroniczna). Broszura zawiera informacje na temat

sposobu i warunków skorzystania z ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych,

w związku z wydatkami ponoszonymi na cele rehabilitacyjne.

Broszura adresowana była do osób niepełnosprawnych lub posiadających na utrzymaniu

osoby niepełnosprawne. Broszura przygotowywana była w okresie rozliczeń rocznych

str. 84

i dostępna jest w Ministerstwie Finansów, we wszystkich izbach i urzędach skarbowych

w całej Polsce oraz w innych urzędach współpracujących podczas akcji rozliczeń rocznych,

a także na stronie internetowej www.finanse.mf.gov.pl oraz www.szybkipit.pl

Ponadto w ub.r. (podobnie jak w latach poprzednich) organizowane były, w ramach

akcji rozliczeń rocznych, dyżury telefoniczne w Ministerstwie Finansów, redakcjach gazet

i w telewizji śniadaniowej, w czasie których informowano o możliwościach związanych

z rozliczeniem podatku i skorzystania z wyżej wymienionej ulgi.

Odliczenie od dochodu lub przychodu wydatków

poniesionych przez osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu

taką osobę, na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych

z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych w 2014 r. pozostawały w mocy

przepisy244

umożliwiające odliczenie od dochodu lub przychodu wydatków poniesionych przez

osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu taką osobę, na cele

rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.

Ponadto nadal od podatku dochodowego od osób fizycznych zwolnione są:

renty przyznane na podstawie przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych

i wojskowych oraz ich rodzin245

;

odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego

w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który

utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się

jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość246

;

świadczenia otrzymywane zgodnie z odrębnymi przepisami na rehabilitację zawodową,

społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z zakładowych funduszy rehabilitacji osób

niepełnosprawnych lub zakładowych funduszy aktywności247

.

Jednocześnie pracodawcy o statusie zakładu pracy chronionej mogą zatrzymać zaliczki

na podatek dochodowy od części wynagrodzeń pracowników z przeznaczeniem ich na

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (40%) i na zakładowy fundusz

rehabilitacji osób niepełnosprawnych (60%); to samo rozwiązanie dotyczy zakładów aktywności

zawodowej, które mogą przekazywać część zaliczek na zakładowy fundusz aktywności248

.

Świadczenia na rzecz kombatantów i osób represjonowanych,

w tym niepełnosprawnych.

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w ramach swojej właściwości

zajmuje się sprawami kombatantów i innych osób uprawnionych głównie w oparciu o ustawę

z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji

wojennych i okresu powojennego249

.

Spośród ogółu uprawnionych niektórzy beneficjenci tej ustawy posiadają jednak

dodatkowo status inwalidy wojennego, inwalidy-cywilnej ofiary represji bądź też osoby

niepełnosprawnej na podstawie odrębnych przepisów. Warto jednak podkreślić, że cecha

niepełnosprawności czy inwalidztwa nie jest czynnikiem istotnym z punktu widzenia nabycia

statusu kombatanta czy ofiary represji.

W 2014 roku, tak jak w latach poprzednich, działania na rzecz osób niepełnosprawnych

były związane przede wszystkim z realizacją zadań określonych w art. 19 ustawy

244 Art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.); art. 11 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez

osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.) 245 Art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, 246 Art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 247 Art. 21 ust. 1 pkt 27 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 248 Art. 38 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. 249 Dz. U. z 2014 roku, poz. 1206.

http://www.finanse.mf.gov.pl/

http://www.szybkipit.pl/

str. 85

o kombatantach (…) i dotyczyły przyznawania pomocy pieniężnej skierowanej do znajdujących

się w trudnej sytuacji materialnej kombatantów i innych osób uprawnionych.

W tym trybie przyznawano środki na częściowe pokrycie kosztów leczenia, dostosowania

pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju niepełnosprawności, opłacenia pomocy pielęgnacyjnej,

a także zakupu wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjno – ortopedycznego oraz innego,

ułatwiającego życie, sprzętu pomocniczego.

W 2014 roku złożono 19.183 wnioski i wydano 16.861 decyzji przyznających pomoc

pieniężną.

Szef Urzędu, działając na podstawie art. 19 ustawy o kombatantach…, przekazuje na

rzecz Związku Inwalidów Wojennych RP pulę środków budżetowych, z przeznaczeniem na

pomoc pieniężną dla osób pobierających rentę inwalidy wojennego. w roku 2014 przekazano na

tę rzecz 1 500 000 zł. z uwagi na znaczenie środowiska skupionego w ZIW RP, przedstawiciel

tej organizacji pozarządowej sprawuje funkcję stałego członka Rady do Spraw Kombatantów

i Osób Represjonowanych, która jest organem doradczym Szefa Urzędu do Spraw

Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Projekt założeń do projektu ustawy

o zmianie ustawy o weteranach działań poza granicami państwa.

Ministerstwo Obrony Narodowej opracowało w 2014 r. projekt założeń do projektu

ustawy o zmianie ustawy o weteranach działań poza granicami państwa oraz niektórych innych

ustaw.

Projekt podmiotowo odnosi się do weteranów/weteranów poszkodowanych żołnierzy,

weteranów/weteranów poszkodowanych funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej

Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu, weteranów/weteranów poszkodowanych

funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu. Adresatami

aktu mogą być również osoby niepełnosprawne.

Projekt przewiduje m.in. rozszerzenie zakresu świadczeń przysługujących weteranom

poszkodowanym w zakresie opłaty za pobyt w Domu Weterana (ograniczenie wysokości opłaty

za pobyt do kwoty 25% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy) oraz w zakresie

turnusów readaptacyjno-kondycyjnych (przyznanie weteranom poszkodowanym

uprawnienia do udziału wraz z najbliższym pełnoletnim członkiem rodziny raz w roku

w bezpłatnym turnusie readaptacyjno-kondycyjnym).

7. życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,

Ochrona praw osób niepełnosprawnych w zakresie budownictwa.

Przepisy prawa zwracają szczególną uwagę na kwestie związane z ochroną praw osób

niepełnosprawnych. Odzwierciedleniem tego są przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. –

Prawo budowlane250

, które między innymi normują działalność obejmującą sprawy

projektowania, budowy i utrzymywania obiektów budowlanych w sposób zapewniający

spełnienie wymagań warunkujących dostępność tych obiektów dla osób niepełnosprawnych.

Przedmiotowa ustawa respektuje prawa osób niepełnosprawnych, poprzez:

nałożenie na inwestora obowiązku projektowania i budowania obiektów budowlanych

w sposób zapewniający niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności

publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby

niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich

(art. 5 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy).

Szczegółowe regulacje w tym zakresie określone zostały w rozporządzeniu Ministra

Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie251

.

250 Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm. 251 Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.

str. 86

Niedopuszczalność udzielania odstępstw od warunków technicznych, które

powodowałyby ograniczenia dostępności obiektów budowlanych dla osób

niepełnosprawnych (art. 9 ust. 1 ustawy),

rezygnację z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę dla pochylni

przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych,

nałożenie na projektanta obowiązku zamieszczenia w projekcie architektoniczno-

budowlanym opisu dostępności obiektu budowlanego dla osób niepełnosprawnych

(art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy),

Uznanie zmian dotyczących korzystania z obiektów budowlanych przez osoby

niepełnosprawne za istotne odstępstwo od projektu budowlanego – wymagające zmiany

decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 36a ust. 5 pkt 5 ustawy)

obowiązek przeprowadzenia kontroli przez właściwy organ, na etapie odbioru

technicznego obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego,

pod względem spełnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez

osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich (art.

59a ust. 2 pkt 2 lit. f ustawy).

Egzekwowanie przepisów - Prawo budowlane

w zakresie realizacji praw osób niepełnosprawnych.

Właściwe organy administracji architektoniczno-budowlanej oraz nadzoru budowlanego,

a także Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego252

jako centralny organ administracji rządowej,

egzekwują przestrzeganie przepisów, zawartych w ustawie – Prawo budowlane, również

w zakresie dotyczącym osób niepełnosprawnych.

Powyższe działania mają bezpośredni wpływ na eliminowanie potencjalnych trudności

dla osób niepełnosprawnych, które wynikają m.in. z barier architektonicznych253

.

Ustawa – Prawo budowlane przewiduje generalną zasadę, polegającą na zapewnieniu

niezbędnych warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego

budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się

na wózkach inwalidzkich.

Dostęp osób niepełnosprawnych do budynków instytucji publicznych254

.

Znaczna część ogólnodostępnych budynków w każdym resorcie i w Kancelarii Prezesa

Rady Ministrów - jak wynika z informacji nadesłanej przez wszystkich Ministrów i Szefa

Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - jest już dostępna dla osób niepełnosprawnych, w tym

poruszających się na wózkach inwalidzkich, osób niewidomych i niesłyszących. Otoczenie

budynków w przeważającej większości również jest już dostępne dla osób niepełnosprawnych

(m.in. miejsca parkowania). Prace w tym zakresie - jak wynika z nadesłanej informacji - będą

kontynuowane w latach następnych.

Warto podkreślić, że w ciągu ośmiu lat (od 2008 r. do 2014 r.)255

nastąpił znaczący

postęp w likwidacji barier funkcjonalnych, w szczególności architektonicznych, w resortach

i urzędach centralnych, które - w wyniku i inicjatywy w 2008 r. Pełnomocnika Rządu do Spraw

252 Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach określonych w ustawie z dnia

7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych

(Dz. U. Nr 92, poz. 881 z późn. zm.). W ramach swoich kompetencji Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej, które w zakresie właściwym do dokonywania zmian w przepisach ustawy – Prawo budowlane oraz

w aktach wykonawczych, wydanych na jej podstawie, przysługuje Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju. W związku z powyższym, brak jest

podstaw prawnych dla podejmowania w GUNB prac o charakterze legislacyjnym. 253 Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego zamieścił w ub.r., w ramach aktualizacji strony internetowej i w związku z napływającymi do

Urzędu zapytaniami obywateli, w zakładce Wyjaśnienia przepisów Prawa budowlanego, interpretacje pt. ”W sprawie dostosowania lokali

użytkowych do potrzeb osób niepełnosprawnych w przypadku zmiany sposobu użytkowania”. 254 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 37 oraz w załącznikach: 21, 22 i 25. 255 W 2008 r. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych opracował „Raport z badania na temat dostępności budynków

administracji rządowej i urzędów centralnych dla osób niepełnosprawnych”, z którego wynikała pilna potrzeba podjęcia działań w zakresie dostosowywania do potrzeb osób niepełnosprawnych budynków zajmowanych przez administrację publiczną. Raport dotyczył sytuacji w 2007 r.

z której wynikało, że ministerstwa i urzędy centralne nie były w znacznej większości dostosowane w pełni do potrzeb osób niepełnosprawnych o

zróżnicowanych rodzajach schorzeń (narządy: ruchu, wzroku i słuchu oraz upośledzenie umysłowe) i, że w tym zakresie nie prowadzono odpowiednich działań.

str. 87

Osób Niepełnosprawnych - stopniowo, rokrocznie, przystosowywały ogólnodostępne części

budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Zadania inwestycyjne dotyczące m.in. dostosowania do potrzeb osób

niepełnosprawnych budynków i obiektów budowlanych uczelni.

W 2014 roku 36 uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw

szkolnictwa wyższego uzyskało dotacje celowe z części 38 budżetu państwa oraz rezerwy

celowej budżetu państwa na sfinansowanie lub dofinansowanie 49 zadań inwestycyjnych,

polegających m. in. na dostosowaniu budynków i obiektów budowlanych do potrzeb osób

niepełnosprawnych poprzez:

montaż wind osobowych, które zapewnią dostęp z poziomu najniższej kondygnacji na

najwyższe,

przebudowy i dobudowy klatek schodowych umożliwiających sprawną ewakuację również

osób niepełnosprawnych,

budowę i montaż pochylni zewnętrznych, zapewniających wjazd do budynków,

dostosowanie sanitariatów dla osób niepełnosprawnych,

wyznaczenie dróg ewakuacyjnych w budynkach uczelnianych umożliwiających sprawną

ewakuację osób niepełnosprawnych ze strefy zagrożenia,

wykonanie na parkingach pojazdów samochodowych miejsc postojowych dla osób

niepełnosprawnych oraz dojazdów do tych miejsc,

wprowadzenie obniżenia krawężników w miejscach przejść na parkingi.

Wsparcie osób niepełnosprawnych w likwidacji barier architektonicznych,

w komunikowaniu się i technicznych256

.

17.478 osób niepełnosprawnych257

, w tym 14.344 dorosłych i 3.134 dzieci i młodzieży

otrzymało w 2014 r. dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu

się i technicznych przyznane przez 372 samorządy powiatowe ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych258

.

Dofinansowanie, spośród ogółu osób niepełnosprawnych, otrzymało:

◊ 5.905 osób - na likwidację barier architektonicznych (średnie dofinansowanie 6.133 zł),

◊ 6.673 osób - na likwidację barier w komunikowaniu się (średnie dofinansowanie 1.438 zł),

◊ 4.900 osób na likwidację barier technicznych (średnie dofinansowanie 2.249 zł).

Mieszkańcy wsi stanowili 32,18% (5.625) ogółu osób niepełnosprawnych, które otrzymały

dofinansowanie w łącznej wysokości 56.832.203 zł.

Od 2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – zgodnie z nowelizacją w 2014 r.

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie

określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych·

- z 80% do 95% do likwidacji barier

funkcjonalnych.

256 Art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. d ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm) 257 W ub.r. osoby niepełnosprawne złożyły 38.158 wniosków o dofinansowanie barier funkcjonalnych na łączną kwotę 204.660.371 zł.

Podpisano 18.194 umowy o wartości 61.121.277,00 zł 258 Dane według „Sprawozdania z realizacji planu rzeczowo-finansowego z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2014 r.”

str. 88

Likwidacja barier funkcjonalnych w instytucjach kultury

259.

W 2014 r. zakończył się proces oceny wniosków w ramach Programu Konserwacja

i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego współfinansowanego ze środków Mechanizmu

Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Do realizacji wybrano 21 projektów dla

których łączna kwota dofinansowania wyniosła 310 mln zł. Wskazane projekty realizowane są

w latach 2014 - 2016. Projekty dotyczą:

rewitalizacji, konserwacji, renowacji i adaptacji na cele kulturalne zabytków,

budowy, rozbudowy, remontu i przebudowy instytucji kultury,

rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury.

W ramach kryteriów oceny projektów jednym z istotnych aspektów było udostępnienie

obiektów dla osób niepełnosprawnych, gdzie oceniano uwzględnienie rozwiązań

ukierunkowanych na udogodnienia dla osób niepełnosprawnych.

Wszystkie spośród 21 wybranych inwestycji przewidują tego rodzaju rozwiązania. Dla

przykładu:

przystosowanie wejść do budynków,

montaż, przystosowanie wind,

instalacja platformy schodowej,

przystosowanie toalet do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Likwidacja barier w jednostkach penitencjarnych

dla osadzonych osób niepełnosprawnych260

.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami każdy osadzony przy przyjęciu do jednostki

penitencjarnej jest badany przez lekarza, który wydaje zalecenia odnośnie dalszego

postępowania w tym np. umieszczenia w celi przystosowanej dla osób niepełnosprawnych,

bezpłatnego zaopatrzenia w niezbędne protezy, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze

oraz wydaje inne zalecenia dotyczące np. odstępstw od rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości

z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminów organizacyjno-porządkowych

259 Przykłady likwidacji barier funkcjonalnych w zabytkowych obiektach kultury zostały zamieszczone w załączniku 21 oraz

w załączniku 22 - likwidacja barier funkcjonalnych w instytucjach kultury w ramach programu „Infrastruktura kultury”. 260 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 23.

str. 89

wykonywania kary pozbawienia wolności261

oraz tymczasowego aresztowania262

wynikające

z ewentualnych ograniczeń stwierdzonych u osadzonego niepełnosprawnego.

Corocznie zbierane są dane dotyczące niepełnosprawnych ruchowo korzystających

z kul łokciowych i poruszających się na wózku inwalidzkim w zakresie ich rozmieszczenia

i zapewnienia dostępu do innych pomieszczeń np. sali widzeń, łaźni, ambulatorium. Według

danych z dnia 17.09.2014 roku w jednostkach penitencjarnych przebywało 42 (w 2013 r. – 60)

osadzonych poruszających się na wózku inwalidzkim i 258 (301 w 2013 r.) osadzonych

korzystających na stałe z kul łokciowych. Jedynie w przypadku 20 z nich wykazano ewentualne

utrudnienia w dostępie do innych pomieszczeń, które wymagały pomocy innych osób.

Więzienna służba zdrowia udzieliła w 2014 roku – 54.702 świadczeń rehabilitacyjnych

w ramach swoich podmiotów leczniczych i 31 spoza więziennej służbie zdrowia.

W ramach więziennictwa funkcjonuje Oddział Rehabilitacji Narządu Ruchu w Zakładzie

Karnym Nr 2 w Łodzi i Oddział dla Przewlekłe Chorych w Zakładzie Karnym

w Czarnem, do których są kierowani osadzeni wymagający zabiegów w trybie szpitalnym lub

wymagający z powodu stanu ogólnego lub niepełnosprawności długotrwałej hospitalizacji.

Pomimo barier wynikających z zastarzałej sytuacji architektonicznej w jednostkach

penitencjarnych funkcjonują wyodrębnione cele dla osób niepełnosprawnych w tym

poruszających się na wózkach inwalidzkich. Każdorazowo w trakcie modernizacji podmiotów

leczniczych funkcjonujących w jednostkach penitencjarnych uwzględniane są potrzeby

dostosowania pomieszczeń szpitali, ambulatoriów i izb chorych w tym dla potrzeb osób

niepełnosprawnych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca

2012 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia

i urządzenia podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności263

.

Poza dostosowaniem więziennych podmiotów leczniczych dla potrzeb osób

niepełnosprawnych dostosowywane są cele mieszkalne.

Osadzeni niepełnosprawni są w miarę możliwości umieszczani w pomieszczeniach

dostosowanych do ich potrzeb, które nie ograniczają ich uprawnień w zakresie swobodnego

korzystania ze wszystkich przysługujących im praw.

W Zakładzie Karnym w Bydgoszczy Fordonie organizowane są kursy orientacji

przestrzennej dla osadzonych z niepełnosprawnością narządu wzroku. w 2014 r. (zorganizowano

dla 4 osadzonych 4 kursy, których koszt wyniósł 9.800 zł).

Rządowy program wsparcia budownictwa socjalnego,

m.in. lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni

i domów dla bezdomnych264

.

W zakresie programów rządowych pośrednio adresowanych do osób

niepełnosprawnych, kontynuowana była realizacja programu wsparcia budownictwa

socjalnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu

tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla

bezdomnych265

.

Zadaniem programu jest przede wszystkim pomoc samorządom w realizacji

przedsięwzięć mających na celu pozyskiwanie lokali socjalnych. Jego uzupełnienie stanowi

komponent wspierający tworzenie mieszkań chronionych (m.in. dla osób

niepełnosprawnych), noclegowni i domów dla bezdomnych.

Możliwość ubiegania się o pomoc z budżetu państwa na realizację tego typu mieszkań

i placówek socjalnych (za pośrednictwem Funduszu Dopłat zlokalizowanego

261 Dz. U. 2003 Nr 152, poz.1493. 262 Dz. U. Nr 152, poz.1494. 263 Dz. U. 2012, poz. 808. 264 W budżecie państwa na 2015 rok na realizację budownictwa socjalnego (w tym mieszkań chronionych) zaplanowana została kwota 80

mln zł. Ogółem w latach 2007-2014 w ramach programu przyznano finansowe wsparcie w ogólnej kwocie 537 mln zł. W ramach tej

kwoty do finansowania zakwalifikowano przedsięwzięcia na realizację 10.188 lokali socjalnych, 120 mieszkań chronionych, 4.116

mieszkań komunalnych, oraz 470 miejsc w noclegowniach i 648 miejsc w domach dla bezdomnych. 265 Dz. U. Nr 251, poz. 1844, z późn. zm.

str. 90

w Banku Gospodarstwa Krajowego), mają oprócz gmin także inne podmioty, do których

ustawowych lub statutowych zadań należy zapewnienie schronienia lub mieszkania

potrzebującym, w tym także organizacje pożytku publicznego.

W 2014 roku na dofinansowanie programu wsparcia budownictwa socjalnego

przeznaczono z budżetu państwa kwotę 80 mln zł. w ramach tej kwoty, jak również środków

niewykorzystanych w poprzednich edycjach, bądź stanowiących rozliczone, zwolnione

środki finansowe Funduszu Dopłat, przyznano finansowe wsparcie na kwotę około

85,1 mln zł.

W ramach przyznanego w 2014 r. finansowania powstanie 887 lokali socjalnych,

11 mieszkań chronionych, 38 miejsc w noclegowniach, 60 miejsc w domach dla bezdomnych

oraz 820 mieszkań komunalnych.

Działania na rzecz osób niepełnosprawnych

w zakresie planowania przestrzennego.

W prowadzonych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w roku 2014 pracach nad

projektem Krajowej Polityki Miejskiej problemy osób niepełnosprawnych zostały wskazane w

kilku wątkach tematycznych, w tym dotyczących kształtowania przestrzeni, demografii oraz

transportu i mobilności miejskiej.

W wątku odnoszącym się do zagadnień demografii zwracana jest m.in. uwaga na

konieczność takiego kształtowania przestrzeni miejskich, aby była zapewniona dostępność dla

osób niepełnosprawnych, co będzie sprzyjać jak najpełniejszemu uczestnictwu tych osób

w życiu zawodowym i społecznym.

W związku z tym należy dbać o takie kształtowanie przestrzeni miejskich

i projektowanie budynków, które będzie przestrzegać zasady uniwersalnego planowania (tzw.

design for all), przyjaznego i dostępnego dla wszystkich użytkowników w tym osób

niepełnosprawnych.

Oznacza to m.in. konieczność uwzględniania różnorodnych kwestii: odpowiedniego

oznakowania ciągów komunikacyjnych, odpowiedniej wysokości krawężników, dostosowania

wejść do budynków, wind, ramp, komunikacji pionowej i poziomej, antypoślizgowych

nawierzchni, miejsc odpoczynku, pomieszczeń sanitarnych itp.

W wątku dotyczącym transportu i mobilności miejskiej zwraca się uwagę na konieczność

zapewnienia wszystkim mieszkańcom miast i ich obszarów funkcjonalnych dogodnych

warunków do przesiadek, powiązań pomiędzy różnymi środkami transportu, bezpieczeństwa

w pojeździe, na przystanku i w drodze do niego.

W rozwiązaniach przestrzennych i komunikacyjnych powinny być uwzględnianie

potrzeby osób pieszych poprzez m.in. skracanie do minimum dróg dojścia, instalację udogodnień

i niwelowanie barier. Zwraca się uwagę, że rozwiązania przestrzenne w miastach, szczególnie

związane z przystankami i centrami komunikacyjnymi, powinny uwzględniać potrzeby osób

z ograniczonymi możliwościami poruszania się.

Środki transportu obsługujące obszary miejskie powinny posiadać wyposażenie

ułatwiające ich samodzielne wykorzystywanie przez osoby niepełnosprawne. Wydzielone

miejsca do parkowania samochodów osób niepełnosprawnych powinny być lokalizowane

zarówno w miejscach wzmożonego występowania takich potrzeb, jak również stanowić

integralną część infrastruktury podstawowej.

Są to warunki niezbędne dla osiągnięcia zrównoważonej mobilności, która jest jednym

z wyróżników miasta nowoczesnego i przyjaznego mieszkańcom. Oprócz tak generalnie

ukierunkowanego myślenia o zapewnieniu dostępności i usprawnianiu warunków poruszania

w obszarach zurbanizowanych, w projekcie zwraca się uwagę na potrzebę przeglądu treści

rozporządzeń w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne

i ich usytuowanie pod kątem wprowadzenia zmian umożliwiających szersze niż obecnie

stosowanie rozwiązań technicznych w kształtowaniu ulic preferujących m.in. ruch pieszy

i transport publiczny.

str. 91

Ponadto w ramach podjętych w 2014 roku prac nad Narodowym Planem Rewitalizacji

prowadzone były działania nad przygotowaniem założeń do ustawy o rewitalizacji. Zakładają

one szerokie traktowanie działań rewitalizacyjnych.

Jednym z istotnych elementów rewitalizacji ma być przeciwdziałanie wykluczeniu

społecznemu. Powinno się one wyrażać m.in. uwzględnianiem zasad projektowania

uniwersalnego, rozumianego tak jak to zostało opisane powyżej, tj. projektowania przestrzeni i

obiektów budowlanych w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich w możliwie

największym stopniu. Takie podejście do prowadzanych prac rewitalizacyjnych przyczyni się do

zwiększenia dostępności przestrzeni m.in. dla osób niepełnosprawnych czy starszych.

Osobiste urządzenie wspomagające osoby niewidome. W 2014 r. rozpoczęto

266 w ramach VII programu ramowego współfinansowanie

międzynarodowego projektu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, pn. BLINDPAD –

osobiste urządzenie wspomagające dla osób niewidomych i słabo widzących. Projekt

realizowany jest od 2014 do 2016 roku. Na realizację projektu ogółem przyznano środki

finansowe w wysokości 191.163 zł.

Inwestycje drogowe przyjazne osobom niepełnosprawnym.

Wszystkie inwestycje drogowe realizowane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych

i Autostrad są przygotowywane w oparciu o przepisy techniczno-budowlane267

,

uwzględniające potrzeby osób niepełnosprawnych.

Przepisy techniczno-budowlane są konsekwencją ogólnej zasady zawartej w art. 5 ust. 1

pkt 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane268

, zgodnie z którą obiekt budowlany wraz

ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres

użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-

budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając niezbędne warunki do

korzystania z obiektów użyteczności publicznej przez osoby niepełnosprawne, w szczególności

poruszające się na wózkach inwalidzkich.

Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy Prawo budowlane, odstępstwa od wspomnianych

warunków technicznych, są dopuszczalne w szczególnie uzasadnionych przypadkach, pod

warunkiem, że nie powodują ograniczenia dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Ponadto jak stanowi art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy Prawo budowlane, projekt budowlany

obiektów budowlanych użyteczności publicznej, do których niewątpliwie zalicza się drogi

publiczne, powinien zawierać projekt architektoniczno-budowlany, określający oprócz funkcji,

formy i konstrukcji obiektu budowlanego, charakterystyki energetycznej i ekologicznej,

proponowanych niezbędnych rozwiązań technicznych materiałowych, ukazujących zasady

nawiązania do otoczenia, także opis dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Pewnego rodzaju obostrzeniem przepisów w celu zapewnienia korzystnych warunków

dla osób niepełnosprawnych, jest art. 36a ust. 5 pkt 5 ustawy – Prawo budowlane, zgodnie

z którym odstąpienie od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków

pozwolenia na budowę jeżeli dotyczy zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania

z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, będzie zawsze wymagało uzyskania decyzji

o zmianie pozwolenia na budowę, nawet jeżeli zmiana ta ma charakter nieistotny.

Dodatkowo ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych269

zawiera:

zwolnienie oznakowanych pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu osób

niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej lub pojazdy zaopatrzone w kartę

parkingową od ponoszenia opłat za przeprawy promowe na drogach publicznych270

,

obowiązek wyznaczenia przez organ właściwy do zarządzania ruchem w uzgodnieniu

z zarządcą drogi, w strefie płatnego parkowania miejsc przeznaczonych na parkowanie

266 Informacja Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 267 Szczegółowe informacje zostały zawarte w załączniku 19. 268 Dz.U z 2013 r. poz. 1409. 269 Dz. U. z 2013 r. poz. 260, 843, 1446, 1543. 270 Art. 13 ust. 4 pkt 2 ). ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

str. 92

oznakowanych pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu osób

niepełnosprawnych o obniżonej sprawności ruchowej lub pojazdów zaopatrzonych

w kartę parkingową271

.

Realizowane działania poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym na drogach

krajowych w 2014 r. objęły szereg rozwiązań organizacyjnych i technicznych,

wychodzących naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, tj.:

zamontowano 172 sygnalizatory akustyczne na przejściach dla pieszych,

wybudowano 323 przejścia dla pieszych z obniżonymi krawężnikami,

wyłożono 123 dojścia do przejść i zejść dla pieszych płytami o specjalnej strukturze

powierzchni, rozpoznawalnej stopami przez osoby niewidome (ćwieki wypukłe,

groszek),

wybudowano 18 ramp podjazdowych na mosty i kładki z przejściami dla pieszych,

wydzielono 96 miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych na parkingach

usytuowanych przy autostradach i drogach ekspresowych.

Wszystkie zadania inwestycyjne polegające na budowie i przebudowie dróg,

również współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, są realizowane

z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.

Nowopowstała i przebudowana infrastruktura drogowa jest dostosowana do potrzeb

osób o obniżonej sprawności ruchowej. Dzięki środkom z Unii Europejskiej

przeznaczonym na współfinansowanie inwestycji drogowych nastąpił rozwój sieci

drogowej i możliwość jej dostosowywania do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Opracowanie jednolitego modelu obsługi klienta niepełnosprawnego

i udzielania mu pomocy w podróży koleją.

Urząd Transportu Kolejowego prowadzi zakrojone na szeroką skalę działania mające na

celu poprawę jakości podróżowania koleją.

Jednym z kluczowych obszarów jest nadzór nad przestrzeganiem praw pasażerów

niepełnosprawnych wynikający z Rozporządzenia (WE) Nr 1371/2007 Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 roku.

Priorytetem dla Urzędu Transportu Kolejowego jest podejmowanie działań na rzecz

podróżnych o ograniczonej możliwości poruszania się w celu wypracowania jednolitego modelu

obsługi klienta niepełnosprawnego i udzielania mu pomocy w podróży.

Bardzo istotną kwestią jest sposób przyjmowania przez przewoźnika zgłoszenia potrzeby

otrzymania pomocy w podróży i jego potwierdzenia oraz sprawna realizacja zlecenia.

Intencją Urzędu Transportu Kolejowego jest ujednolicenie całego procesu obsługi osób

o ograniczonej możliwości poruszania się w przypadku wszystkich przewoźników oraz jasne

zdefiniowanie kto dokładnie może liczyć na pomoc i w jakich sytuacjach. Należy pamiętać, że

pasażerowie o ograniczonej możliwości poruszania się wymagają niezawodności całego

łańcucha transportowego. Jedno brakujące ogniwo, jak np. niedziałająca winda lub przejście

między peronami, które można pokonać tylko po schodach, mogą sprawić, iż podróż stanie się

całkowicie niemożliwa.

W 2014 roku w celu zwiększenia efektywności oddziaływania na pasażerski rynek usług

kolejowych oraz zaangażowania poszczególnych przewoźników i zarządców Prezes Urzędu

Transportu Kolejowego powołał dwa Zespoły do spraw osób o ograniczonej możliwości

poruszania się, tj. Zespół opiniodawczo-doradczy oraz Zespół zadaniowy. Wysoka specjalizacja

poszczególnych członków zespołów oraz wiedza ekspertów przyczyni się do zwiększenia

dynamiki zmian i udogodnień dla osób o ograniczonej możliwości poruszania oraz do

usprawnienia procesów decyzyjnych po stronie przewoźników i zarządców oraz zagwarantuje

przyjęcie jednolitych rozwiązań.

Głównymi zadaniami Zespołów są:

271 Art. 13b ust. 6 pkt 1).ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

str. 93

wdrożenie uniwersalnych rozwiązań przy projektowaniu inwestycji kolejowych;

wypracowanie jednolitych zasad obsługi osób o ograniczonej możliwości poruszania się;

wyznaczenie mapy obiektów koniecznych dla zapewnienia dostępności pasażerskiego ruchu

kolejowego.

W 2014 r. opracowany został specjalny formularz kontaktowy, który pozwala pasażerom

komunikować się z Urzędem Transportu Kolejowego za pośrednictwem Internetu (formularz

dostępny na stronie www.pasazer.info.pl, w zakładce Kontakt). Wychodząc naprzeciw

oczekiwaniom podróżnych Urząd Transportu Kolejowego stworzył tym samym kolejną drogę

wymiany informacji z klientami.

Obecnie dostępne są następujące formy kontaktu z Urzędem Transportu Kolejowego:

poczta elektroniczna,

faks,

platforma e-PUAP,

usługa VoiceLink,

infolinia pasażerska,

internetowy formularz kontaktowy.

Dostrzegając zainteresowanie pasażerów, od ub.r. prowadzone są testy nowego systemu

komunikacji z podróżnym, polegające na przekazywaniu informacji za pośrednictwem krótkich

wiadomości tekstowych (SMS).

Urząd Transportu Kolejowego organizuje spotkania z przedstawicielami SISKOM, PKP

S.A., PKP PLK S.A. oraz Urzędu Miasta stołecznego Warszawy dotyczące projektu „Mapa

dostępności Warszawy”. w ramach współpracy monitorowany jest stan realizacji modernizacji

i dostosowania dworców przez PKP PLK S.A. do potrzeb osób o ograniczonej możliwości

poruszania się oraz stopień dostosowania obiektów dworcowych na terenie m.st. Warszawy.

Szczególna uwaga poświęcana jest udogodnieniom, jakie są obecnie dostępne na wybranych

warszawskich stacjach i przystankach (np. windy, platformy schodowe, informacja megafonowa

etc.). Ponadto w ramach współpracy zostały opublikowane rekomendacje SISKOM dla

drobnych remontów stacji i przystanków kolejowych położonych wzdłuż Linii Otwockiej.

Zmiany opłat za czynności jednostek dozoru technicznego

dotyczące urządzeń dla osób niepełnosprawnych.

Urządzenia służące do przemieszczania osób niepełnosprawnych w ograniczonym

zasięgu podlegają- zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r.

w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu272

- dozorowi

technicznemu. Są to w szczególności platformy podnoszące, poruszające się po torze pionowym

lub pochyłym.

Urząd Dozoru Technicznego wykonywał w 2014 r. , podobnie jak i w latach

poprzednich, czynności dozoru technicznego, a w szczególności badania odbiorcze, okresowe

i doraźne wspomnianych urządzeń technicznych, jak również sprawdzał kwalifikacje osób

konserwujących te urządzenia.

Za wykonane czynności pobierane były opłaty, zgodnie z rozporządzeniem Ministra

Gospodarki z dnia 23 grudnia 2011 r.273

zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości

opłat za czynności jednostek dozoru technicznego. Wysokość opłaty rocznej z tytułu

wykonywania czynności dozoru technicznego dla osób fizycznych wykorzystujących urządzenia

przeznaczone do przemieszczania osób niepełnosprawnych dla potrzeb własnych wynosiła

17,7% stawki określonej w rozporządzeniu, tj. 21 zł i 49 zł, w zależności od udźwigu

urządzenia.

272 Dz. U. z 2012 r. poz. 1468. 273 Dz. U. 294 poz. 1736.

str. 94

Urząd Dozoru Technicznego brał udział w pracach legislacyjnych dotyczących

rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 listopada 2014 r. zmieniającego rozporządzenie

w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego274

. Rozporządzenie

wprowadziło istotne zmiany dotyczące opłat za czynności jednostek dozoru technicznego

w odniesieniu do urządzeń podlegających dozorowi technicznemu dla osób niepełnosprawnych

(opłata za badanie okresowe lub doraźne kontrolne urządzeń do przemieszczania

wykorzystywanych na własne potrzeby przez niepełnosprawną osobę fizyczną, wynosi 0% tj.

0 zł).

Informacja o dostępie kąpielisk dla osób niepełnosprawnych.

W koordynowanym przez Główny Inspektorat Sanitarny – Serwisie kąpieliskowym,

który jest portalem informacyjnym o jakości wody w kąpieliskach, zawierającym dane

podstawowe kąpieliska oraz informacje o infrastrukturze kąpieliska

w postaci ikonografii, kontynuowano zamieszczanie informacji w postaci łatwo czytelnej

ikonografii dla potencjalnego użytkownika kąpieliska, czy dostęp i teren kąpieliska są

przystosowane dla osób niepełnosprawnych, w tym na wózkach inwalidzkich.

Kompleksowe zmiany w zakresie instytucji ubezwłasnowolnienia

oraz zmiany w zakresie zdolności do zawierania małżeństw

przez osoby z zburzeniami psychicznymi.

Rozwiązania prawne służące ochronie osób niepełnosprawnych zawarte zostały

w opracowanym w 2014 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekcie założeń

ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawy

Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz

niektórych innych ustaw275

.

Projekt ten przewiduje kompleksowe zmiany w zakresie instytucji

ubezwłasnowolnienia.

Nowelizacja zakłada rezygnację z kilku obecnie funkcjonujących instytucji prawnych

w dziedzinie pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi, tj. opieki nad osobami

ubezwłasnowolnionymi całkowicie, kurateli nad osobami ubezwłasnowolnionymi częściowo,

a także kurateli dla osoby niepełnosprawnej i zastąpienie ich jednolitą instytucją opieki.

Przewiduje się, że nowelizacja będzie miała na względzie wyłącznie stany niepełnosprawności

psychicznej (a nie fizycznej) i to określone syntetycznie – bez powoływania poszczególnych

ich rodzajów.

Proponowany projekt założeń odchodzi od modelu, w którym orzeczeniem sądowym

pozbawia się osobę zdolności do czynności prawnych w zakresie określonym w sposób

abstrakcyjny i luźno tylko powiązany ze stanem psychicznym tej osoby.

Przyjmuje ona zasadę pełnej zdolności do czynności prawnych osoby dorosłej i, jako wyjątki od

niej, ograniczenia możliwości korzystania z tej zdolności, gdy jest to konieczne ze względu na

stan konkretnej osoby z zaburzeniami psychicznymi.

Proponowana nowelizacja ma także prowadzić do zmiany funkcji opieki i relacji

pomiędzy opieką a zdolnością do czynności prawnych. Orzekając o ustanowieniu opieki sąd

określi, w sposób pozytywny, zakres zadań opiekuna, przy czym może, stosownie do potrzeb

osoby korzystającej z ochrony, powierzyć mu określoną rolę w procesie realizacji zdolności do

czynności prawnych przez podopiecznego. Możliwe to będzie w jednej lub kilku

z następujących form:

opieki asystencyjnej, pozostawiającej osobie korzystającej z ochrony pełną zdolność do

czynności prawnych, a polegającej na udzielaniu podopiecznemu wsparcia

w podejmowaniu decyzji,

274 Dz. U. z 2014 r. poz. 1675. 275 Komitet Stały Rady Ministrów na posiedzeniu w dniu 12 lutego 2015 r. przyjął i rekomendował Radzie Ministrów wspomniany projekt

założeń.

str. 95

opieki z reprezentacją „równoległą”, pozostawiającej osobie korzystającej z ochrony

zdolność do czynności prawnych, a jednocześnie nadającej opiekunowi upoważnienie do

reprezentowania podopiecznego w oznaczonym zakresie,

opieki z kompetencją do współdecydowania, polegającej na zastrzeżeniu zgody lub

potwierdzenia opiekuna dla ważności oznaczonych rodzajów czynności prawnych osoby

korzystającej z ochrony,

opieki połączonej z umocowaniem do wyłącznego zastępstwa, w której upoważnienie do

podejmowania czynności prawnych w oznaczonym w orzeczeniu zakresie miałby tylko

opiekun, a nie miałaby go osoba z zaburzeniami psychicznymi.

O ile w obecnym stanie prawnym sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpatrywane są

przez sąd okręgowy, a o ustanowienie opieki i kurateli – przez sąd rejonowy, projekt założeń

przewiduje jednolite postępowanie przed sądem rejonowym - wydziałem rodzinnym

i opiekuńczym w wyniku którego ustalony zostanie zakres niezbędnej pomocy dla osoby

z zaburzeniami psychicznymi, w tym ewentualnie zakres koniecznej ingerencji zewnętrznej

w dokonywanie przez tę osobę czynności prawnych. Tym samym umożliwi to kompleksowe

rozpoznanie sprawy danej osoby w jednym postępowaniu.

Obecna regulacja postępowania w sprawach o ubezwłasnowolnienie zostałaby zatem

przeniesiona do postępowania opiekuńczego, z niezbędnymi modyfikacjami, ale

z zachowaniem wszystkich procesowych gwarancji ochrony interesów osoby, której ma

dotyczyć orzeczenie.

Kluczowe znaczenie ma ograniczenie w ustawie trwałości orzeczeń o ustanowieniu

opieki. Niezależnie od możliwości złożenia wniosku o uchylenie opieki, zasadność ingerencji

w sferę autonomii osoby z niepełnosprawnością psychiczną powinna być przez sąd okresowo

weryfikowana, co miałoby następować z urzędu co 5 lat.

W wyniku postępowania kontrolnego obejmującego przeprowadzenie dowodu

z opinii biegłego, mogłaby nastąpić zmiana lub uchylenie orzeczenia.

Projektowana nowelizacja utrzymuje indywidualną i następczą kontrolę czynności

prawnych osób z zaburzeniami psychicznymi, polegają na możliwości uznania przez sąd za

nieważne oświadczenia woli złożonego przez osobę, która z akichkolwiek powodów znajdowała

się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji

i wyrażenie woli (na dotychczasowych zasadach wskazanych w art. 82 k.c.).

Naturalną konsekwencją odstąpienia od instytucji ubezwłasnowolnienia oraz od

nieodpowiadającej standardom norm prawa międzynarodowego terminologii choroby

psychicznej i niedorozwoju umysłowego są zmiany w zakresie zdolności do zawierania

małżeństw przez osoby z zburzeniami psychicznymi.

Proponuje się zatem skreślenie art. 11 i art. 12 k.r.o. i wprowadzenie na ich miejsce

nowego art. 121 k.r.o., którego funkcją byłaby ochrona osoby niesprawnej psychicznie przed

dokonaniem czynności w stanie psychicznym wyłączającym świadome wyrażenie woli

niezależnie od przyczyny tego stanu. Obecnie jest to przesłanka do unieważnienia małżeństwa

zgodnie z art. 151 § 1 pkt 1 k.r.o.

W konsekwencji wprowadzenia nowego art. 121 k.r.o. przewiduje się także zmianę art.

5 k.r.o., zgodnie z którym kierownik Urzędu Stanu Cywilnego z chwilą dowiedzenia się

o istnieniu przesłanek z art. 121 k.r.o. lub powzięcia wątpliwości co do ich istnienia odmówi

przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński i zwróci się do sądu

o rozstrzygnięcie zdolności do zawarcia małżeństwa.

W projekcie założeń przewiduje się także zmiany w przepisach prawa procesowego,

polegające na uchyleniu wymogu zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa, wydawanego

dotychczas na wniosek.

Projektowany art. 561 § 2 i § 3 k.p.c., wprowadzałby także obowiązek zasięgania przez

sąd opinii biegłych z zakresu psychiatrii lub neurologii, a akże psychologa, na okoliczność czy

str. 96

małżeństwo może być zawarte ze względu na to, że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo

znajduje się w stanie uniemożliwiającym świadome wyrażenie woli.

Nową, pojawiającą się już w obcych systemach prawnych, instytucją przewidzianą we

wspomnianym projekcie założeń jest tzw. pełnomocnictwo opiekuńcze. Jego sens polega na tym,

że osoba dorosła i sprawna psychicznie, w formie aktu notarialnego, mogłaby ustanowić

konkretnego pełnomocnika, który byłby upoważniony do dokonywania w imieniu mocodawcy

określonych czynności, w tym także o charakterze osobistym, gdyby mocodawca doznał

w przyszłości zaburzeń psychicznych.

Równe Traktowanie Standardem Dobrego Rządzenia w Regionach276

.

Do czerwca 2014 roku Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania

w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów realizowało projekt „Równe Traktowanie Standardem

Dobrego Rządzenia w Regionach”, który był współfinansowany przez Komisję Europejską

w ramach Programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej

PROGRESS (2007-2013).

Projekt stanowił kontynuację projektu „Równe Traktowanie Standardem Dobrego

Rządzenia”, realizowanego przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania

w latach 2011-2013. Jego celem było dalsze wzmocnienie potencjału administracji publicznej

na szczeblu regionalnym do współtworzenia polityki równego traktowania oraz do właściwego

reagowania na różne przypadki dyskryminacji – w tym dyskryminację ze względu na

niepełnosprawność.

W 2014 roku zrealizowano m.in. następujące działania:

Druk, produkcja i dystrybucja zestawu publikacji oraz materiałów promocyjnych

i informacyjnych, opracowanych w 2013 roku, dostosowanych do potrzeb urzędników,

którzy na co dzień zajmują się osobami i środowiskami doświadczającymi dyskryminacji

lub zagrożonymi dyskryminacją.

Pakiet zawiera następujące publikacje:

o Równe traktowanie w administracji publicznej. Podręcznik; kompendium podstawowych

informacji o prawie antydyskryminacyjnym, polityce równego traktowania

i instytucjach odpowiedzialnych za jej wdrażanie.

o Równe traktowanie w administracji publicznej. Wymiar regionalny i lokalny;

uzupełnienie do podręcznika Równe traktowanie w administracji publicznej, zawierające

informacje związane z polityką równego traktowania na poziomie regionalnym

i lokalnym.

o Broszura, ulotka i zakładka do książki pod wspólnym hasłem Pamiętaj! Masz Prawo do

równego traktowania!.

Szkolenia antydyskryminacyjne dla urzędników pracujących w urzędach na szczeblu

regionalnym, nieobjętych dotychczas prowadzonymi szkoleniami. Celem szkoleń było

wyposażenie ich uczestniczek i uczestników w wiedzę i umiejętności pozwalające sprawnie

tworzyć i wdrażać strategie na rzecz równego traktowania na szczeblu regionalnym oraz

właściwie reagować w przypadku wystąpienia problemów w tym zakresie w ich codziennej

pracy. Dwudniowe kursy zorganizowano w czerwcu 2014 roku w pięciu miastach

wojewódzkich: Warszawa, Gdańsk, Poznań, Kraków i Białystok.

Przeszkolone zostały 183 osoby (129 kobiet i 54 mężczyzn). Uczestniczki

i uczestnicy szkoleń (m.in. pełnomocnicy wojewodów do spraw mniejszości narodowych

i etnicznych, pracownice i pracownicy kuratoriów oświaty, pracownice i pracownicy

wydziałów do spraw obywatelskich i wydziałów do spraw społecznych urzędów

wojewódzkich, Straży Granicznej i więziennictwa) pochodzili z różnych województw.

Umożliwiło to nawiązywanie kontaktów roboczych i tworzenie sieci oraz wymianę dobrych

praktyk.

276 Informacja Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.

str. 97

Zarówno podczas szkoleń, jak i w ww. publikacjach znalazły się treści związane

z dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność: analiza stereotypów i uprzedzeń

w stosunku do tej grupy oraz informacje jak reagować na przypadki nierównego traktowania

osób z niepełnosprawnością.

Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa.

8 stycznia 2014 r. Rząd przyjął Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa277

.

Dokument ten, określając cele, obszary działania i wskaźniki Programu, wskazuje, jako jedno

z kluczowych działań zintegrowanej informatyzacji, uwzględnienie międzynarodowych

wytycznych dostępności WCAG 2.0 dla wszystkich platform, baz i systemów w celu

umożliwienia korzystania z ich zasobów przez jak największą liczbę obywateli do 2015 r.

10 stycznia 2014 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o informatyzacji działalności

podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw278

.

Ustawa, której projekt opracowany został przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji,

postanowieniem art. 1 pkt. 6 uprawniła Ministra Administracji i Cyfryzacji do przeprowadzenia

co najmniej raz w roku konkursu na dofinansowanie projektów informatycznych o publicznym

zastosowaniu lub przedsięwzięć wspierających rozwój społeczeństwa informacyjnego279

.

Dostęp osób niepełnosprawnych do świadczonych usług telefonicznych.

Zgodnie z przepisem art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo

telekomunikacyjne280

, wszyscy dostawcy publicznie dostępnych usług telefonicznych powinni

zapewnić, w miarę możliwości technicznych, użytkownikom końcowym będącym osobami

niepełnosprawnymi dostęp do świadczonych przez siebie usług telefonicznych równoważny

dostępowi do usług telefonicznych, z jakiego korzysta większość użytkowników końcowych.

Dodatkowo należy też wskazać, że przepis art. 79c ust. 2 ustawy Prawo

telekomunikacyjne nakłada na Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej obowiązek

publikowania na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Komunikacji

Elektronicznej informacji o dostępnych na rynku urządzeniach końcowych przystosowanych do

używania przez użytkowników końcowych będących osobami niepełnosprawnymi.

Z uwagi na fakt, iż wejście w życie przepisów wspomnianego rozporządzenia281

zostało

podzielone na 3 okresy, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przewiduje monitoring stanu

realizacji tego rozporządzenia przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych po

10 kwietnia 2015 r., tj. po upływie drugiego spośród trzech okresów.

Szczegółowe wymagania dotyczące świadczenia udogodnień

dla osób niepełnosprawnych

przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych282

.

9 kwietnia 2014 r., opublikowano rozporządzenie z dnia 26 marca 2014 r Ministra

Administracji i Cyfryzacji w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia

udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług

telefonicznych. Zgodnie z przepisami końcowymi rozporządzenia część obowiązków weszła

w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia (tj. 10 października 2014 r.), część natomiast

277 Informacja na temat przyjęcia Programu dostępna jest pod adresem:https://mac.gov.pl/aktualnosci/rada-ministrow-przyjela-program

zintegrowanejinformatyzacji-panstwa 278 Dz. U. poz. 183. 279 Korzystając z wyżej wspomnianego uprawnienia, w dniu 30 stycznia 2015 r., na podstawie art. 12c ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.

o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2014 r. poz. 1114), Minister Administracji

i Cyfryzacji ogłosił konkurs na dofinansowanie projektu informatycznego, którego przedmiotem jest dofinansowanie budowy lub dostosowania

stron internetowych podmiotów realizujących zadania publiczne do potrzeb osób niepełnosprawnych. Informacje dotyczące konkursu dostępne są

pod adresami: http://mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/ogloszenie-o-konkursie-nadofinansowanie-projektu-informatycznego-o-publicznym-

zastosowaniu.html,https://mac.gov.pl/aktualnosci/konkurs-mac-na-dofinansowanie-budowy-lub dostosowania-stron-www-do-potrzeb-osób. 280 Dz. U. z 2014 r. poz. 243, 827 i 1198. 281Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia

udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych (Dz. U. poz. 464). 282 Informacja Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

http://mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/ogloszenie-o-konkursie-nadofinansowanie-projektu-informatycznego-o-publicznym-zastosowaniu.html,https:/mac.gov.pl/aktualnosci/konkurs-mac-na-dofinansowanie-budowy-

http://mac.bip.gov.pl/otwarte-konkursy-ofert/ogloszenie-o-konkursie-nadofinansowanie-projektu-informatycznego-o-publicznym-zastosowaniu.html,https:/mac.gov.pl/aktualnosci/konkurs-mac-na-dofinansowanie-budowy-

str. 98

wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy (tj. 10 kwietnia 2015 r.283

), a część po 24 miesiącach

(tj. 10 kwietnia 2016 r.).

Przepisy, które zaczęły obowiązywać w 2014 r. regulują m.in. następujące kwestie:

dostawca publicznie dostępnych usług telefonicznych na żądanie osoby niewidomej lub

słabowidzącej, w terminie 30 dni od dnia złożenia żądania, udostępnia ogólne warunki

umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych oraz jej wzór,

cennik usług telekomunikacyjnych i regulamin świadczenia publicznie dostępnych usług

telekomunikacyjnych, sporządzone na nośniku elektronicznym w formacie tekstowym albo

na papierze w alfabecie Braille'a albo przy użyciu dużej czcionki, a w przypadku wysyłania

pocztą elektroniczną - w formacie tekstowym, przy czym za teksty autentyczne uznaje się

ogólne warunki, wzory umów oraz regulaminy i cenniki przygotowane przez dostawcę

publicznie dostępnych usług telefonicznych w alfabecie łacińskim.

dostawca publicznie dostępnych usług telefonicznych na każde żądanie abonenta będącego

osobą niepełnosprawną, w terminie 30 dni od dnia złożenia żądania, przekazuje abonentowi

informacje o oferowanych przez tego dostawcę usług wszystkich udogodnieniach dla osób

niepełnosprawnych, w postaci papierowej lub w postaci elektronicznej na udostępniony w

tym celu przez abonenta adres poczty elektronicznej, z zastrzeżeniem, że w przypadku osoby

niewidomej lub słabowidzącej takie informacje powinny być sporządzane na papierze w

alfabecie Braille'a lub przy użyciu dużej czcionki, a w przypadku wysyłania ich pocztą

elektroniczną - w formacie tekstowym.

w ofercie dostawców powinny być modele telefonów (i inne urządzenia końcowe)

dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych (rozporządzenie określa ich parametry).

Urządzenie powinno być dostosowane do rodzaju niepełnosprawności:

w przypadku osób niewidomych i słabowidzących.

o modele posiadające klawiaturę tzw. wybierczą (czyli tradycyjną, niedotykową) –

urządzenie końcowe powinno być wyposażone w co najmniej jeden przycisk

wyróżniony w sposób umożliwiający jego rozpoznanie przez osoby niewidome

i słabowidzące (w przypadku wyróżnienia tylko jednego przycisku powinien to być

przycisk oznaczony cyfrą pięć) lub równoważną funkcjonalność umożliwiającą

wybranie określonego numeru,

o modele dotykowe i inne urządzenia posiadające rozbudowane menu – urządzenie

powinno mieć zainstalowane co najmniej oprogramowanie asystujące,

w szczególności program odczytu ekranu, opcje powiększenia i dostosowania

obrazu do indywidualnych potrzeb, umożliwiające osobom niewidomym

i słabowidzącym obsługę menu urządzenia i jego podstawowych funkcji;

w przypadku osób słabosłyszących powinno być wyposażone w co najmniej:

o wzmacniacz słuchawkowy z możliwością regulacji głośności,

o pętlę indukcyjną w słuchawce lub na szyjną;

w przypadku osób z niepełnosprawnością narządu ruchu powinno umożliwiać co

najmniej szybkie wybieranie numeru.

dostawca usług ma obowiązek zapewniać pomoc w skonfigurowaniu urządzenia lub

uruchomieniu usługi telefonicznej w jednostce obsługującej lub na odległość - telefonicznie.

połowa ogólnej liczby aparatów publicznych ma być przystosowana do potrzeb osób

niepełnosprawnych, tzn. że aparat publiczny przystosowany do korzystania przez osoby

niepełnosprawne powinien być wyposażony:

283 10 kwietnia 2015 r. wejdą w życie obowiązki wymagające bardziej złożonych działań ze strony dostawców, które zapewnią osobom

słabosłyszącym oraz niesłyszącym skuteczną oraz samodzielną komunikację z personelem.

Zgodnie z tymi przepisami 1/6 liczby jednostek obsługi, w tym przynajmniej jedna jednostka w każdym mieście na prawach powiatu, ma być dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych: mają zapewniać możliwość porozumiewania się (w punkcie obsługi) osoby niesłyszącej w

języku migowym; mają mieć urządzenia umożliwiające powiększenie tekstu i prezentację regulaminu lub cennika; mają być dostępne dla osób

niepełnosprawnych z upośledzeniem narządu ruchu.

str. 99

w oznaczony w sposób umożliwiający identyfikację położenia przez osoby niewidome

i słabowidzące wlot i wylot karty lub monety;

we wzmacniacz słuchawkowy z możliwością regulacji głośności;

w klawiaturę wybierczą z co najmniej jednym przyciskiem wyróżnionym w sposób

umożliwiający jego rozpoznanie przez osoby niewidome i słabo widzące;

w aktywną funkcję zapowiedzi słownych informacji sygnalizowanych sygnałami

świetlnymi lub na wyświetlaczu aparatu.

Ponadto dostawca udostępnia informacje o miejscach zainstalowania aparatów publicznych

w postaci elektronicznej w formacie tekstowym na stronie internetowej, z zastrzeżeniem, że na

żądanie osoby niepełnosprawnej dostawca usług udostępnia tę informację w formie uzgodnionej

z osobą niepełnosprawną, w szczególności sporządzoną na papierze przy użyciu dużej czcionki,

na nośniku elektronicznym w formacie tekstowym lub w formacie tekstowym

z wykorzystaniem poczty elektronicznej.

Certyfikacja usług telekomunikacyjnych284

.

W celu wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia

usług telekomunikacyjnych, a także zapewnienia użytkownikom maksymalnie najlepszej

ochrony przed nadużyciami, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej podjął działania

związane z certyfikacją usług telekomunikacyjnych.

Realizując Program Certyfikat Prezesa UKE w kategorii Bez Barier w roku w 2013

i 2014 r., Prezes UKE kierował się potrzebą wyrównywania szans osób niepełnosprawnych

w dostępie do usług telekomunikacyjnych. Program miał za zadanie zwiększenie aktywności

osób niepełnosprawnych na rynku usług telekomunikacyjnych.

Głównym celem programu było stworzenie specjalnej obsługi, w tym oferty handlowej,

dla tych grup osób oraz poprawa kwalifikacji, umiejętności i efektywności funkcjonowania

osób niepełnosprawnych na rynku usług telekomunikacyjnych, dzięki czemu będą mogli

korzystać z nowych technologii oraz nowych tańszych form komunikacji.

Program zakładał promocję działań przedsiębiorców telekomunikacyjnych spełniających

określone warunki poprzez przyznanie Certyfikatu Prezesa UKE w kategorii Bez Barier.

Program miał również za zadanie zainteresowanie niepełnosprawnych ofertą kierowaną

specjalnie do nich.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 (PO PC)285

.

5 grudnia 2014 roku Komisja Europejska podjęła decyzję w sprawie przyjęcia

Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020 (PO PC).

Program ten ma na celu wzmocnić pełne wykorzystanie potencjału technologii

cyfrowych, czyli zapewnić powszechny dostęp do szybkiego internetu, nowoczesnych

i przyjaznych e-usług publicznych oraz rozwój cyfrowych umiejętności społeczeństwa.

W wyniku realizacji PO PC znacząco zwiększy się możliwość dostępu do szybkiego

internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s, a także liczba spraw administracyjnych

możliwych do załatwienia online. Ponadto działania szkoleniowe i promocyjne zwiększą

odsetek osób wykorzystujących internet i technologie cyfrowe w codziennym życiu.

Realizacja programu może przyczynić się do poprawy sytuacji osób

niepełnosprawnych, z uwagi na fakt, że beneficjenci projektów realizowanych w ramach

PO PC zobowiązani będą do zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych usług

i treści wytworzonych w ramach projektów, zgodnie z wymaganiami Web Content

Accessibility Guidelines (WCAG 2.0286

).

284 Certyfikat Prezesa UKE w kategorii Bez Barier został wycofany z programu certyfikacji na 2015 r. w związku z wejściem w życie przepisów Rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia

udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, które nakłada na przedsiębiorców

wymogi w zakresie, który obejmowały warunki przyznania Certyfikatu Prezesa UKE. 285 Informacja Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. 286 WCAG 2.0 to zbiór dokumentów opublikowany przez Inicjatywę dostępności do sieci zawierający zalecenia dotyczące tworzenia

dostępnych serwisów internetowych. Wymagania te mają zostać zapewnione w ramach projektów PO PC co najmniej na poziomie wskazanym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych

str. 100

W 2014 roku IZ PO PC prowadziła prace nad uruchomieniem strony internetowej

www.polskacyfrowa.gov.pl w ramach portalu funduszy europejskich. Treść, architektura

informacji oraz grafika ww. serwisu została specjalnie dostosowana do celów i potrzeb

użytkowników. Internauta ma pełny dostęp do zamieszczanych materiałów

i funkcjonalności, a serwis jest również zgodny z wymogami WCAG 2.0. Informacje

o portalu udostępniono także w polskim języku migowym.

Prace w zakresie dostosowania stron internetowych

zgodnie ze standardem WCAG 2.0. (wybrane instytucje).

Dokument WCAG zawiera wytyczne dotyczące tworzenia stron i serwisów

internetowych dostępnych dla jak najszerszego grona odbiorców, ze szczególnym

uwzględnieniem osób niepełnosprawnych287

. Ostateczny termin dostosowania publicznych

systemów teleinformatycznych do przedmiotowych wymogów upływa 30 maja 2015 r288

.

Stosowne komunikaty zamieszczone zostały na stronie podmiotowej Ministerstwa Administracji

i Cyfryzacji289

.

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji przeprowadziło w 2014 r. - w ramach

realizacji zadania publicznego pn. Działania na rzecz poprawy dostępności zasobów

i serwisów internetowych dla osób niepełnosprawnych i seniorów - konkurs, którego celem

było wyłonienie projektów, których efektem będzie podniesienie świadomości i wiedzy

twórców stron www, administratorów i redaktorów treści cyfrowych na temat

przygotowywania produktów dostępnych dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym ze

względu na wiek lub niepełnosprawność.

Wyłonione i zrealizowane zostały dwa projekty:

◊ projekt Fundacji Widzialni - „Polska Akademia Dostępności”, w ramach którego powstały:

o raport z badań dostępności polskich zasobów internetowych, portal internetowy

o tematyce dostępności stron internetowych na którym znajduje się platforma

e-learningowa z 4 kursami, 180 wzorów dostępnych stron internetowych wraz z CMS,

w tym strony BIP,

o zbiór narzędzi wspomagających tworzenie dostępnych stron internetowych.

Zleceniobiorca zorganizował również konkurs promujący i nagradzający dobre praktyki

z zakresu dostępności oraz konferencję,

◊ projekt Fundacji Szansa dla Niewidomych - „Postaw na dostępność”, w ramach którego

przeprowadzono szkolenie 19 audytorów, dokonano audytu stron internetowych podmiotów

publicznych, po 5 z każdego województwa, przeprowadzono szkolenia nt. dostępności stron

internetowych oraz ich tworzenia. Wydano również samouczek dla webmasterów

i redaktorów treści cyfrowych oraz specjalny numer kwartalnika HELP poświęconego

tematyce dostępności.

◊ Dodatkowo w innym, również przeprowadzonym w 2014 r., konkursie na realizację zadania

publicznego pn. Działania na rzecz poprawy poczucia bezpieczeństwa

w środowisku cyfrowym poprzez rozwijanie świadomości zagrożeń, kształtowanie

odpowiednich postaw oraz rozwijanie umiejętności wykorzystywania dostępnych narzędzi,

wyłoniony został projekt Polskiego Związku Głuchych, Oddział Łódzki „Internet

wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych. 287

Zgodnie z §19 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych

wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 526 oraz z 2014 r. poz. 1671) w systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania

publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines

(WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA, określonych w załączniku nr 4 do tego rozporządzenia. 288 Zgodnie z §22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych

wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów

teleinformatycznych systemy teleinformatyczne podmiotów realizujących zadania publiczne, funkcjonujące w dniu wejścia w życie rozporządzenia, należy dostosować do wymagań określonych w § 19, nie później niż w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszego

rozporządzenia. 289https://mac.gov.pl/aktualnosci/uwaga-przypominamy-tylko-rok-pozostal-nadostosowanie-publicznych-serwisow-internetowych https://mac.gov.pl/aktualnosci/uwaga-przypominamy-zostalo-niespelna-6-miesiecyna-dostosowanie-publicznych-serwisow

https://mac.gov.pl/aktualnosci/uwaga-przypominamy-zostalo-niespelna-6-miesiecyna-dostosowanie-publicznych-serwisow

str. 101

– uwaga niebezpiecznie”, podnoszący świadomość głuchych dzieci i młodzieży

w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu.

W ramach projektu powstał portal internetowy o charakterze informacyjno-edukacyjnym

w języku migowym oraz spot promujący tematykę bezpieczeństwa w internecie.

W ub.r. Urząd Komunikacji Elektronicznej kontynuował realizację projektu

pn.: „Budowa platformy e-usług Urzędu Komunikacji Elektronicznej”290

, który w istotny sposób

wpłynie na usprawnienie, elektronizację i zautomatyzowanie usług, jakie Urząd Komunikacji

Elektroniczne świadczy wielomilionowej grupie swoich klientów.

Projekt ma zapewnić obywatelom, w tym niepełnosprawnym (przedsiębiorcom

i konsumentom) na terenie całego kraju kompleksową, zdalną obsługę administracyjną

obejmującą składanie wniosków i sprawozdań, otrzymywanie zwrotnych informacji

i śledzenie biegu sprawy, jak również zwrotne otrzymywanie dokumentów (w tym decyzji

administracyjnych) bez konieczności wizyty w Urzędzie.

Elektroniczna obsługa interesanta to kluczowy sposób rozwiązania problemów osób

niepełnosprawnych, którzy dzięki nowoczesnym technologiom teleinformatycznym, nie będą

podlegać wykluczeniu informacyjnemu. Osoby będą miały dostęp, za pośrednictwem internetu,

do wszelkich informacji niezbędnych do zapoczątkowania działalności, czy też dostaną

możliwość zgłaszania swoich potrzeb istotnych dla poprawy warunków życia,

oraz możliwości rozwiązywania problemów w najważniejszych, codziennych sprawach

konsumenckich (poczta, telefon, Internet, telewizja kablowa).

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Przez cały 2014 rok trwały prace nad

nowym serwisem Funduszy Europejskich (FunduszeEuropejskie.gov.pl), który został

zaprojektowany z myślą o zastosowaniu międzynarodowych wytycznych WCAG. Tym

samym uruchomiony w styczniu 2015 r. nowy portal FE jest dostosowany do potrzeb osób

z niepełnosprawnościami.

W ub.r. kontynuowano dostosowywanie portalu Ministerstwa Finansów (witryny:

www.mf.gov.pl oraz www.finanse.mf.gov.pl) do potrzeb osób niepełnosprawnych przy pomocy

rozwiązań zgodnych z kryteriami dostępności treści internetowych Web Content Accessibility

Guidelines (WCAG 2.0).

Prowadzono również działania o charakterze informacyjno-szkoleniowym dla

pracowników, którzy odpowiadają za administrowanie i redagowanie serwisów internetowych

funkcjonujących w ramach ministerstwa i resortu finansów w zakresie propagowania zasad

dostępności.

Zorganizowano szkolenia dla redaktorów portalu urzędu oraz redaktorów stron izb

skarbowych, izb celnych i urzędów kontroli skarbowej z zakresu standardu WCAG 2.0.

W Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów funkcjonuje zakładka

„Ministerstwo Finansów / Jak załatwić sprawę/ Sprawa do załatwienia / Informacja dla osób

niepełnosprawnych”, zawierająca niezbędne informacje dla osób niepełnosprawnych ruchowo

oraz niesłyszących, w związku z przystosowaniem gmachu ministerstwa do obsługi osób

mających trudności w poruszaniu się oraz mających trwałe lub okresowe trudności

w komunikowaniu się. Informacje z ww. zakresu zawarto również na stronach BIP UKS

Białystok, Bydgoszcz, Szczecin, Warszawa.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych udostępnia usługę publiczną na platformie

ePUAP, która daje możliwość wszczęcia i realizacji spraw z jednostkami administracji

publicznej, drogą elektroniczną.

Na stronie BIP MSZ została zamieszczona informacja - link przekierowujący na

platformę ePUAP, w celu sprawniejszego, nie wymagającego fizycznej obecności osoby

zainteresowanej skomunikowania się z urzędem.

290 Platforma budowana jest w ramach projektu z 7. osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Zgodnie

z Porozumieniem o dofinansowane projektu, podpisanym w dniu 27 kwietnia 2012 r. czas realizacji projektu obejmuje okres od dnia 7 października 2010 r. do dnia 30 września 2015 r.

http://www.mf.gov.pl/

http://www.finanse.mf.gov.pl/

str. 102

W 2014 r. do MSZ wpłynęło 5 listów napisanych alfabetem Braille'a, które zostały

zarejestrowane przez kancelarię i wprowadzone do obowiązującego w MSZ systemu

elektronicznego obiegu dokumentów (EOD). Pisma zostały przekazane do Departamentu

Postępowań przed Międzynarodowymi Organami Ochrony Praw Człowieka (DPOPC),

w którego kompetencjach jest m.in. prowadzenie spraw związanych z problematyką praw

człowieka. Odpowiedź została udzielona również w języku Braille'a przez DPOPC.

Strona internetowa Ministerstwa Skarbu Państwa wyposażona jest między innymi

w zakładkę „pomoc”, w której uzyskać można informację o miejscach parkingowych dla osób

niepełnosprawnych na terenie budynku ministerstwa oraz o usłudze bezpłatnego tłumacza języka

PJM, SJM i SKOGN. Dodatkowo serwis jest w pełni rozpoznawalny przez programy czytające

dla osób niewidomych Window-Eyes, JAWS czy NVDA, a obsługa serwisu możliwa jest

zarówno przy pomocy klawiatury jak i myszki. Strona wyposażona jest również

w mechanizmy ułatwiające przeglądanie treści przez osoby niedowidzące w tym zmianę

wielkości czcionki oraz kontrastu.

W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych rozpoczęto działania mające na celu

dostosowanie stron internetowych Ministerstwa dla potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie

komunikowania, zgodnie z międzynarodowym standardem dostępności WCAG 2.0 .

Ministerstwo Zdrowia podjęło w ub.r. współpracę ze specjalistami w dziedzinie

dostępności przy wdrażaniu nowego serwisu internetowego Ministerstwa Zdrowia. w celu

spełnienia wymagań dostępności dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych

na wykluczenie cyfrowe dokonano dwóch audytów weryfikujących dostępność serwisu oraz

prowadzono usługi doradcze wspierające wdrożenie dostępności i jej utrzymanie.

W efekcie nowy serwis Ministerstwa Zdrowia spełnia większość wytycznych WCAG

(trwają prace nad dostosowaniem ostatniego elementu). Między innymi wprowadzono

alternatywne opisy dla zdjęć i grafik, a także umożliwiono obsługę serwisu z poziomu

klawiatury. Ponadto treści redagowane są językiem prostym, z wykorzystaniem zaleceń

specjalistów z dziedziny dostępności i przedstawiane w sposób umożliwiający odczytanie

tekstów przez programy służące do audiodeskrypcji.

Serwisy Urzędu Transportu Kolejowego (www.utk.gov.pl oraz www.pasazer.info.pl)

zostały stworzone zgodnie ze standardami W3C oraz WCAG2.0 w oparciu o mechanizmy

ułatwiające osobom niepełnosprawnym dostęp do publikowanych treści. Serwis jest zgodny ze

standardami W3C: HTML5, WCAG 2.0 (Podwójne A) oraz Section 508.

Witryna jest w pełni rozpoznawalna przez programy czytające dla osób niewidomych

Window-Eyes, JAWS czy NVDA. Obsługa serwisu możliwa jest zarówno przy pomocy

klawiatury jak i myszki. Ponadto Serwis jest wyposażony w mechanizmy ułatwiające

przeglądanie treści przez osoby niedowidzące. Zmiana wielkości czcionki, zmiana kontrastu.

Całość serwisu oparta jest na stylach CSS.

Strona internetowa Urzędu Transportu Kolejowego nie jest wyposażona w skróty

klawiaturowe, które mogłyby wchodzić w konflikt z technologiami asystującymi (np. programy

czytające), systemem lub aplikacjami użytkowników.

W ramach działań na rzecz dostępności usług kolejowych dla osób o ograniczonej

możliwości poruszania się Urzędu Transportu Kolejowego podjął współpracę z organizacjami

pozarządowymi m.in. Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji, Fundacją Widzialni oraz

Stowarzyszeniem Integracji Stołecznej Komunikacji SISKOM.

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wraz z Fundacją po raz kolejny przeprowadził

w 2014 r. audyty stron internetowych pasażerskich przewoźników kolejowych. Badanie zostało

przeprowadzone pod kątem dostosowania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych i narażonych

na wykluczenie cyfrowe. w przyszłości planowane są kolejne badania serwisów pasażerskich.

Ponadto w ramach współpracy z Fundacją Widzialni zostały zorganizowane szkolenia

i konsultacje z zakresu dostępności stron internetowych.

str. 103

Urząd Transportu Kolejowego otrzymał w ub.r. wyróżnienie za serwis, www.utk.gov.pl

w kategorii serwisów administracji publicznej. Organizatorem konkursu ,,Strona Internetowa

bez Barier" jest Fundacja Widzialni. Celem tego przedsięwzięcia jest zainicjowanie

ogólnopolskiej akcji promującej umożliwienie osobom niepełnosprawnym swobodnego dostępu

do informacji w Internecie oraz promocja dobrych praktyk poprzez wyróżnienie tych stron,

które są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób narażonych na wykluczenie

cyfrowe

Główny Geodeta Kraju w celu ułatwienia osobom niepełnosprawnym korzystania

z oferowanych usług kontynuował w 2014 r. następujące działania:

o forma publikowania informacji na nowej stronie internetowej Urzędu oraz profilach

serwisów społecznościowych była dostosowana do zróżnicowanych potrzeb osób

niepełnosprawnych. w serwisach zastosowano rozwiązania skierowane do osób

słabowidzących, polegające na użyciu kontrastowej kolorystyki ułatwiającej czytanie oraz

możliwości zmiany wielkości czcionki (tzw. trzy A),

o udostępnienie infokiosku internetowego przystosowanego do używania przez osoby

poruszające się na wózkach inwalidzkich. Infokiosk jest wykorzystywany w siedzibie

Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej jak dodatkowy punkt

informacyjny prowadzony na zlecenie Urzędu,

o prowadzenie prac nad pełnym przystosowaniem serwisów informacyjnych do standardu

WCAG 2.0. Modernizacja strony www.gugik.gov.pl zakończy się na przełomie kwietnia

i maja br.,

o prowadzenie strony portalu www.geoportal.gov.pl opracowanej z uwzględnieniem zaleceń

zawartych w Wytycznych dotyczących dostępności treści internetowych dla osób

niedowidzących (WCAG) – zarówno w części informacyjnej serwisu geoportal.gov.pl, jak

też części mapowej. Strony posiadają możliwość przełączenia na „wysoki kontrast”, a na

stronie informacyjnej, użytkownicy mają dodatkowo możliwość powiększenia rozmiaru

czcionki.

Podjęto prace nad przygotowaniem serwisu internetowego dotyczącego udostępniania danych

państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego z uwzględnieniem wymagań odnośnie

do dostosowania witryny dla potrzeb osób słabowidzących.

Narodowy Fundusz Zdrowia jest beneficjentem programu Akademia NFZ, którego

głównym celem jest poprawa jakości zarządzania w systemie ochrony zdrowia poprzez poprawę

polityki informacyjnej prowadzonej przez NFZ w stosunku do świadczeniodawców

i świadczeniobiorców.

W ramach podjętych działań edukacyjnych i informacyjnych portal akademia.nfz.gov.pl

dostosowano do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących zgodnie z wytycznymi WCAG

2.0. Oznacza to, że np.: stronę można znacząco powiększyć (minimum o 200%) przy

zachowaniu treści oraz rozmiaru ekranu. Wprowadzono także kontrast czarno-żółty

z dostosowaniem grafik umieszczonych w witrynie.

Wszystkie te udogodnienia dostępne są na poziomie przeglądarki internetowej.

Dodatkowo szkolenia e-learningowe umieszczane na portalu dostępne są dla pracowników

świadczeniodawców niezależnie od ich poziomu sprawności, a przy organizacji szkoleń

stacjonarnych jednym z kryteriów wyboru sali szkoleniowej jest występowanie udogodnień dla

jak najszerszej liczby osób z różnymi dysfunkcjami.

W celu ułatwienia komunikacji ze Świadczeniobiorcami wydane zostało zarządzenie

Nr 36/2014/DSS Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 27 czerwca 2014 r. zmieniające

zarządzenie w sprawie rozpatrywania skarg i wniosków w Narodowym Funduszu Zdrowia,

które znosi konieczność opatrywania skarg przekazanych pocztą elektroniczną podpisem

elektronicznym. Zarządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. Skargi mogą być

wnoszone pisemnie pocztą tradycyjną, za pomocą telefaksu, poprzez Elektroniczną Skrzynkę

Podawczą w ramach Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP), pocztą

str. 104

elektroniczną oraz ustnie do protokołu. Zapytania można składać tak jak skargi i dodatkowo

również telefonicznie, przez sms, mms i za pomocą komunikatora Skype.

Rozwój szerokopasmowego dostępu do Internetu

m.in. dla osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji kontynuowało realizację projektu

systemowego – działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu, którego

elementem jest przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego wśród osób 50 +, także osób

niepełnosprawnych.

W ramach projektu działają Latarnicy Polski Cyfrowej – lokalni wolontariusze, którzy

uczą jak korzystać z Internetu i nowoczesnych technologii, a przede wszystkim pokazują

korzyści z wykorzystania tych mediów w codziennym życiu. Uczestnicy warsztatów

z latarnikami dowiadują się, między innymi jak korzystać z bankowości elektronicznej, mediów

społecznościowych, e-usług czy zarejestrować wizytę u lekarza. Dzięki spotkaniom

z latarnikami ich uczestnicy stają się bardziej samodzielni i chętniej włączają się w działania

lokalne.

Od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. Latarnicy Polski Cyfrowej przeprowadzili ponad 13

tysięcy zajęć, w których uczestniczyło ponad 93 tysiące osób, w tym osoby niepełnosprawne.

Platforma Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

m.in. dla osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontynuował działania mające na celu

utrzymanie usług i urządzeń wdrożonych w ramach projektu „Platforma Usług Elektronicznych

dla Klientów ZUS (PUE)” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, do których należą: System Kierowania Ruchem, Samoobsługowe Urządzenia

Informacyjne tzw. Urzędomaty, Portal Informacyjny, Centrum Obsługi Telefonicznej.

Powyższe komponenty Platformy Usług Elektronicznych ułatwiają obsługę osób

niepełnosprawnych w placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz umożliwiają

korzystanie z alternatywnej formy załatwiania spraw – elektronicznie oraz telefonicznie.

Są to przedsięwzięcia wspierające ideę przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób

niepełnosprawnych, a zatem przyczyniają się do wyrównywania ich szans społecznych.

Wdrożony w terenowych jednostkach organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych, System Kierowania Ruchem, pozwala na sprawne zarządzanie ruchem

użytkowników i czasem ich oczekiwania na załatwienie sprawy w Salach Obsługi Klientów.

Ze względu na funkcję wizualno-fonicznego przywoływania do poszczególnych stanowisk

obsługi, jest przyjazny dla osób z niepełnosprawnością słuchu i wzroku. Funkcjonalność

Systemu Kierowania Ruchem umożliwia również klientom rezerwację (za pośrednictwem

Internetu, telefonu i urzędomatów) terminu, godziny oraz tematu spotkania w wybranej

jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych291

.

Wdrożony w placówkach terenowych Samoobsługowych Urządzeń Informacyjnych, tzw.

urzędomatów, pozwala na składanie dokumentów ubezpieczeniowych, wniosków i pism

w formie papierowej oraz otrzymanie potwierdzenia ich złożenia292

, a także na korzystanie

w serwisów internetowych ZUS, ze szczególnym uwzględnieniem dostępu do PUE i jego

funkcjonalności (pue.zus.pl, www.zus.pl, mojaskladka.zus.pl, einspektorat.zus.pl,

mojaemereytura.zus.pl) lub na bezpłatny kontakt z konsultantem COT.

291 System Kierowania Ruchem Klientów ze względu na funkcję wizualno-fonicznego przywoływania Klientów do poszczególnych stanowisk został wdrożony w terenowych jednostkach organizacyjnych ZUS i jest szczególnie przyjazny dla osób z niepełnosprawnością słuchu i wzroku. 292 Urzędomaty posiadają elementy przystosowane do obsługi osób niepełnosprawnych: 2 monitory dotykowe (w tym w monitor dedykowany

osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich), klawiaturę z układem QWERTY z oznaczeniem w alfabecie Braille’a, funkcjonalność odczytu tekstu na głos z ekranu, pętlę indukcyjną generującą pole elektromagnetyczne, które może być odbierane przez większość aparatów

słuchowych, gniazdo słuchawek telefonu, możliwość zmiany poziomu głośności dźwięków transmitowanych przez słuchawkę urzędomatu,

słuchawki podłączone do gniazda słuchawkowego, jak również głośnik urzędomatu, regulacja głośności jest dostępna z poziomu urządzenia oraz z poziomu aplikacji, zastosowanie dobrego kontrastu grafiki i odpowiedniej kombinacji kolorów dla niedowidzących i daltonistów.

http://www.zus.pl/

str. 105

Aktualnie powyższe urządzenia funkcjonują w 152 jednostkach terenowych. Są one

dedykowane również osobom nie posiadającym dostępu do Internetu poprzez możliwość

sprawdzenia swoich danych na Platformie Usług Elektronicznych. w większości placówek

urzędomaty są dostępne przez 7 dni w tygodniu/ 24 godziny na dobę. Urządzenie jest

przystosowane do obsługi przez osoby niewidome, niedowidzące, niesłyszące, z zaburzeniami

motorycznymi, z zaburzeniami funkcji poznawczych, z zaburzeniami rozpoznawania barw293

.

W ramach Platformy Usług Elektronicznych wdrożono także Portal Informacyjny

umożliwiający m.in. składanie wniosków i dokumentów oraz zadawanie pytań przez Internet,

jak również zapewniający klientom dostęp do danych zapisanych na ich indywidualnych kontach

w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Portal Informacyjny Zakładu Ubezpieczeń Społecznych został zaimplementowany

zgodnie z zaleceniami WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) oraz wytycznymi

WAI-ARIA (Accessible Rich Internet Applications), opisanymi przez World Wide Web

Consortium.

Kolejnym przedsięwzięciem wdrożonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

w ramach Platformy Usług Elektronicznych jest Centrum Obsługi Telefonicznej - serwis

informacyjno-usługowy, umożliwiający dostęp do ogólnej informacji z zakresu ubezpieczeń

społecznych, a także do informacji spersonalizowanych, np. danych z zakresu ubezpieczeń

społecznych zgromadzonych na indywidualnym koncie ubezpieczonego, ubezpieczenia

zdrowotnego oraz świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (emerytur,

rent, zasiłków)294

.

Klienci ZUS korzystający z Platformy Usług Elektronicznych za pośrednictwem Centrum

Obsługi Telefonicznej mają możliwość:

uzyskania informacji ogólnych z zakresu ubezpieczeń społecznych,

dostępu do spersonalizowanych informacji np. danych zgromadzonych na indywidualnym

koncie ubezpieczonego. Przekazanie informacji spersonalizowanych jest poprzedzone

uwierzytelnieniem osoby telefonującej poprzez podanie identyfikatora i nr PIN,

uzyskiwanych podczas rejestracji na platformie pue.zus.pl ).

złożenia wniosku nie wymagającego podpisu elektronicznego,

ustalenia terminu spotkania w terenowej jednostce organizacyjnej.

Klienci ZUS mogą korzystać także z Automatycznego Systemu Informacyjnego

dostępnego 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu.

Ponadto dla wszystkich klientów ZUS w ramach Centrum Obsługi Telefonicznej

udostępniono formularz kontaktowy zapytania ogólnego oraz adres e-mail do zapytań ogólnych:

[email protected].

293 Monitory dotykowe (w tym w monitor dedykowany osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich), klawiaturę z układem QWERTY z

oznaczeniem w języku Braille’a, funkcjonalność odczytu tekstu na głos z ekranu, pętlę indukcyjną generującą pole elektromagnetyczne, które

może być odbierane przez większość aparatów słuchowych, gniazdo słuchawek telefonu, możliwość zmiany poziomu głośności dźwięków transmitowanych przez słuchawkę urzędomatu, słuchawki podłączone do gniazda słuchawkowego, jak również głośnik urzędomatu, regulacja

głośności jest dostępna z poziomu urządzenia oraz z poziomu aplikacji, zastosowanie dobrego kontrastu grafiki i odpowiedniej kombinacji

kolorów dla niedowidzących i daltonistów. 294 Klienci ZUS korzystający z Platformy Usług Elektronicznych za pośrednictwem Centrum Obsługi Telefonicznej mają możliwość: uzyskania

informacji ogólnych z zakresu ubezpieczeń społecznych, dostępu do spersonalizowanych informacji np. danych zgromadzonych

na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Przekazanie informacji spersonalizowanych jest poprzedzone uwierzytelnieniem osoby telefonującej poprzez podanie identyfikatora i nr PIN, uzyskiwanych podczas rejestracji na platformie pue.zus.pl ). złożenia wniosku nie wymagającego

podpisu elektronicznego, ustalenia terminu spotkania w terenowej jednostce organizacyjnej. Ponadto dla wszystkich klientów ZUS w ramach

Centrum Obsługi Telefonicznej udostępniono: Formularz kontaktowy zapytania ogólnego, Adres e-mail do zapytań ogólnych: [email protected]., Samoobsługowe Urządzenie Informacyjne, tzw. urzędomat umożliwia: złożenie w formie papierowej dokumentów ubezpieczeniowych,

wniosków i pism oraz otrzymanie potwierdzenia ich złożenia, korzystanie w serwisów internetowych ZUS, ze szczególnym uwzględnieniem

dostępu do PUE i jego funkcjonalności (pue.zus.pl, www.zus.pl, mojaskladka.zus.pl, einspektorat.zus.pl, mojaemereytura.zus.pl),bezpłatny kontakt z konsultantem COT.

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://www.zus.pl/

str. 106

Dzień Otwarty dla Osób Niepełnosprawnych

w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych295

.

W 2014 r., po raz kolejny, zorganizowany został Dzień Otwarty dla Osób

Niepełnosprawnych, którego celem było udostępnienie wszystkim zainteresowanym

kompleksowej informacji dotyczącej ubezpieczeń społecznych oraz możliwości aktywizacji

zawodowej osób niepełnosprawnych.

We wszystkich oddziałach dyżurowali eksperci Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

przedstawiciele, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

i Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji oraz innych organizacji pozarządowych realizujących

zadania na rzecz osób niepełnosprawnych. Eksperci udzielali informacji dotyczących świadczeń

z zakresu ubezpieczeń społecznych, orzecznictwa lekarskiego, rehabilitacji leczniczej w ramach

prewencji rentowej. Doradzali również jak aktywnie poszukiwać pracy, przygotować dokumenty

aplikacyjne oraz jak się przygotować do procesu rekrutacyjnego, w tym rozmowy

kwalifikacyjnej.

Zainteresowani mogli dowiedzieć się także jak rozpocząć własną działalność

gospodarczą, zapoznać się z aktualnymi ofertami pracy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

oraz uzyskać informację o planowanych w przyszłym roku projektach

i możliwości otrzymania dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych.

Zadania poczty na rzecz osób niepełnosprawnych.

Zadania w dziedzinie poczty na rzecz osób niepełnosprawnych realizowane w 2014 r.

dotyczyły przede wszystkim:

wprowadzenia przepisami rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia

3 kwietnia 2014 r. w sprawie oddawczych skrzynek pocztowych296

:

ułatwień dla osób niepełnosprawnych w dostępie do pocztowych skrzynek oddawczych,

dla osób niewidomych i ociemniałych poprzez odpowiednie oznakowanie pocztowych

skrzynek oddawczych (zgodnie z § 4 ust. 2 tegoż rozporządzenia),

dla osób poruszających się na wózku inwalidzkim, poprzez nałożenie obowiązku

przydzielania im skrzynek umieszczonych najniżej w zestawie instalowanym

w budynkach wielorodzinnych (zgodnie z § 6 ust. 5 tegoż rozporządzenia),

ułatwienia udziału osób niepełnosprawnych w wyborach poprzez umożliwienie im

głosowania korespondencyjnego i zwolnienie ich z opłat pocztowych za usługi

świadczone przez operatora wyznaczonego w tym zakresie297

.

Liczba przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym w 2014 r. wyniosła 1.221 szt.

zwolnienia od opłaty za usługę pocztową przesyłek dla ociemniałych (zgodnie z art. 26 ust.

1 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe298

)..

W 2014 r. operator wyznaczony dostarczył 101.214 przesyłek.

Dostęp osób niepełnosprawnych

do świadczonych powszechnych usług pocztowych299

.

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej sprawuje kontrolę w zakresie zapewnienia

przez operatora świadczącego usługi powszechne osobom niepełnosprawnym dostępu do

świadczonych powszechnych usług pocztowych300

. Kontrola przeprowadzona w październiku

2014 roku przez pracowników delegatur potwierdziła, że większość skontrolowanych placówek

pocztowych Poczty Polskiej S.A. spełnia zapisane w Prawie pocztowym kryteria.

295 W ub.r. z inicjatywy ZUS zaktualizowany został i wydany w nakładzie 30.000 egzemplarzy „Informator dla Osób Niepełnosprawnych”, który

zawiera kompleksową wiedzę na temat m.in. orzekania o niezdolności do pracy, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej oraz uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych, a także informacje o działalności i programach Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych. 296 Dz. U. 2014 r., poz. 506. 297 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. 2011 Nr 21 poz. 112. z późn. zm.). 298 Dz. U. poz. 1529 z późn. zm. 299 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 24. 300 Stosownie do treści art. 122 ust. 2 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 r. 1529).

str. 107

Celem przeprowadzanej corocznie przez Urząd Komunikacji Elektronicznej kontroli jest

uzyskanie informacji czy operator świadczący powszechne usługi pocztowe (operator

wyznaczony) zapewnia osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczonych przez siebie usług

powszechnych zgodnie z art. 62 ustawy Prawo pocztowe.

Zgodnie bowiem z tym przepisem operator wyznaczony zapewnia osobom

niepełnosprawnym dostęp do usług powszechnych przez:

organizację pracy placówek pocztowych umożliwiającą osobom poruszającym się

za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie z usług świadczonych przez te

placówki;

tworzenie w placówkach pocztowych odpowiednio oznakowanych stanowisk do

obsługi osób niepełnosprawnych;

umieszczanie nadawczych skrzynek pocztowych w sposób i w miejscu

umożliwiającym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej, poruszającej się za

pomocą wózka inwalidzkiego, w szczególności nadawczych skrzynek pocztowych

instalowanych w placówce pocztowej lub na nieruchomości użytkowanej przez tę

placówkę;

doręczanie osobom:

o z uszkodzeniem narządu ruchu powodującym konieczność korzystania z wózka

inwalidzkiego,

o niewidomym lub ociemniałym - na ich wniosek i bez pobierania dodatkowych opłat -

przesyłek listowych, przesyłek rejestrowanych, w tym przesyłek z zadeklarowaną

wartością oraz kwot pieniężnych określonych w przekazach pocztowych,

z pominięciem oddawczej skrzynki pocztowej oraz bez konieczności odbierania przesyłki

w placówce pocztowej;

przyjmowanie od osoby niepełnosprawnej w miejscu jej zamieszkania prawidłowo

opłaconej przesyłki pocztowej niebędącej przesyłką rejestrowaną.

Kontrola Urzędu Komunikacji Elektronicznej została przeprowadzona w 2014 r.

w wybranych placówkach pocztowych. w trakcie czynności kontrolnych zebrano informacje

dotyczące:

możliwości samodzielnego wjazdu do placówki pocztowej osób poruszających się

na wózkach inwalidzkich, natomiast w przypadku braku możliwości samodzielnego wjazdu

przez osoby poruszające się na wózkach sprawdzono czy przed wejściem do placówki

pocztowej są zamontowane sprawne urządzenia umożliwiające przywołanie personelu

placówki pocztowej w celu obsługi;

oznaczenia specjalnym piktogramem okienek, w których obsługiwane są osoby

niepełnosprawne;

usytuowania okienek przeznaczonych do obsługi osób niepełnosprawnych (sprawdzeniu

podlegała wysokość usytuowania okienka ułatwiająca osobom poruszającym się

za pomocą wózka inwalidzkiego możliwość korzystania z usług pocztowych);

usytuowania nadawczych skrzynek pocztowych w sposób umożliwiający osobom

niepełnosprawnym poruszającym się na wózku inwalidzkim swobodny do nich dostęp;

prowadzenia ewidencji osób niepełnosprawnych w celu umożliwienia im korzystania

z usług pocztowych;

możliwości przyjmowania przesyłek od osób niepełnosprawnych w miejscu ich

zamieszkania.

W październiku 2014 roku pracownicy delegatur Urzędu Komunikacji Elektronicznej

przeprowadzili kontrolę w 481 wybranych urzędach pocztowych, co stanowiło ok. 6,1% liczby

wszystkich placówek Poczty Polskiej S.A.301

301

Według danych uzyskanych od operatora na dzień 31 grudnia 2013 r. na terenie kraju funkcjonowało 7.884 placówki pocztowe, w tym 4.842

placówki na obszarach miejskich oraz 3.042 na terenach wiejskich.

str. 108

Na obszarach miejskich kontroli poddano 320 urzędów operatora wyznaczonego, czyli

ok. 6,6% wszystkich placówek miejskich, natomiast na obszarach wiejskich skontrolowano 161

urzędów, co stanowiło ok. 5,3% wszystkich placówek wiejskich Poczty Polskiej S.A.

Spośród skontrolowanych placówek Poczty Polskiej S.A. możliwość samodzielnego

wjazdu przez osoby poruszające się za pomocą wózka inwalidzkiego, posiadało 55,9%,

skontrolowanych placówek pocztowych, tj. 269 spośród 481 poddanych czynnościom

kontrolnym. z informacji, jakie uzyskano w trakcie kontroli wynika, że w części przypadków

brak możliwości samodzielnego wjazdu do placówki przez osoby niepełnosprawne wynika

z niepełnego prawa do nieruchomości (wykonywanie zmian dostosowujących budynek do

potrzeb osób niepełnosprawnych wymaga zgody właściciela nieruchomości lub

np. konserwatora zabytków), braku funduszy na ten cel, czy też z braku technicznych

możliwości budowy podjazdu.

Jednakże ustalono, że w 205 skontrolowanych placówkach, do których osoba

niepełnosprawna nie mogła samodzielnie wjechać na wózku inwalidzkim, zamontowano

dzwonek przywołujący pracownika placówki. Zaznaczyć jednak należy, że w 20 przypadkach

stwierdzono, że dzwonek był niesprawny, a w 3 odnotowano brak reakcji na podjętą przez

kontrolerów próbę przywołania pracowników placówki.

Reasumując,

◊ 451 placówek Poczty Polskiej S. A. (tj. 93,8%) z 481 poddanych kontroli umożliwiło

osobom niepełnosprawnym poruszającym się za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie

z usług świadczonych przez te placówki poprzez możliwość samodzielnego wjazdu do

placówki bądź skuteczne przywołanie pracownika.

◊ W 94,0% kontrolowanych placówek znajdowało się odpowiednie oznakowanie okienka

przystosowanego do obsługi osób niepełnosprawnych, natomiast odpowiednio usytuowane

okienka (tj. obniżone) stwierdzono w 95% skontrolowanych placówkach operatora

wyznaczonego.

◊ Kryterium dostępu do nadawczej skrzynki pocztowej nie było spełnione jedynie

w 14 placówkach, co oznacza, że 97,1% skontrolowanych placówek pocztowych posiadało

nadawczą skrzynkę pocztową umożliwiającą korzystanie z niej osobom niepełnosprawnym.

Kontrola wykazała, iż 190 placówek pocztowych z terenów miejskich (59,4%) oraz

79 placówek pocztowych z terenów wiejskich (49,1%) zapewniało odpowiednie warunki

techniczne umożliwiające osobom niepełnosprawnym, poruszającym się za pomocą wózka

inwalidzkiego wjazd do środka placówki.

W 123 skontrolowanych placówkach z terenu miejskiego (38,4%) oraz w 82

skontrolowanych placówkach z terenu wiejskiego (50,9%), osobom o ograniczonej sprawności

ruchowej zapewniono dostęp do usług pocztowych poprzez montaż dzwonka przywołującego

pracownika danej placówki pocztowej.

Ponadto 304 skontrolowane placówki miejskie (95%) oraz 148 skontrolowanych

placówek wiejskich (91,9%) operatora wyznaczonego do świadczenia usług powszechnych

posiadało oznakowane właściwym piktogramem okienka do obsługi osób niepełnosprawnych.

Natomiast w 314 skontrolowanych placówkach miejskich (98,1%) oraz 143

w skontrolowanych placówek wiejskich (88,8%) okienko do obsługi klientów

niepełnosprawnych było odpowiednio obniżone.

W 311 skontrolowanych placówkach miejskich (97,2%) Poczty Polskiej S. A. oraz

w 156 skontrolowanych placówkach wiejskich (96,9%), zapewniony był dostęp osób

poruszających się na wózkach inwalidzkich do nadawczych skrzynek pocztowych – otwór

wrzutowy znajdował się na odpowiedniej wysokości.

138 skontrolowanych placówek miejskich (43,1%) oraz 64 skontrolowane placówki

wiejskie (39,8%) operatora wyznaczonego prowadziły ewidencję osób niepełnosprawnych

w celu umożliwienia im korzystania z usług pocztowych.

str. 109

W 141 skontrolowanych placówkach na terenach miejskich (44,1%) oraz w 65

skontrolowanych placówkach z terenów wiejskich (40,4%) operatora wyznaczonego była

możliwość przyjmowania przesyłek od osób niepełnosprawnych w miejscu ich zamieszkania.

Różnice w liczbie placówek spełniających poszczególne kryteria w zakresie

przystosowania do obsługi osób niepełnosprawnych (spośród wszystkich skontrolowanych)

w miastach i na wsi są niewielkie i sięgają od 0,3 punktu procentowego (w przypadku dostępu

do nadawczej skrzynki pocztowej) do 12,5 punktu procentowego (w przypadku możliwości

skorzystania z urządzeń przywołujących personel w placówkach bez możliwości samodzielnego

wjazdu).

Poczta Polska Usługi Cyfrowe.

Dzięki platformie Envelo należącej do Grupy Poczty Polskiej, klienci

z niepełnosprawnościami mogą korzystać z takich usług, jak wysłanie listu, kartki czy faktury

przez Internet. To produkty które łączą rzeczywistość wirtualną z tradycyjnymi usługami

pocztowymi (np.: neoznaczek, neolist, neolist masowy, neokartka, neofaktura), jak i produkty

w pełni cyfrowe, tj.: neofaktura elektroniczna, neolist elektroniczny, neorachunki. Ważnymi

elementami innowacyjnej platformy komunikacyjnej Envelo są też: Skrzynka Envelo, Konto

Zaufane, Cyfrowy Stempel Pocztowy.

Poczta Polska Usługi Cyfrowe jest uczestnikiem projektu finansowanego przez

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) pod nazwą Demonstrator+, w ramach którego

realizuje umowę w zakresie opracowania i przetestowania zintegrowanej, innowacyjnej

platformy eUsług pocztowych. W ramach projektu rozwijanych jest siedem zaawansowanych

technologicznie i innowacyjnych w skali międzynarodowej elektronicznych i hybrydowych

usług pocztowych, wykazujących interoperacyjność ze standardami Universal Postal Union

(Światowego Związku Pocztowego).

Celem ogólnym projektu jest stymulowanie rozwoju rynku usług elektronicznych

i przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu poprzez wdrożenie najnowszych technologii

ICT (Information and Communications Technologies) i tym samym podnoszenie

konkurencyjności polskiej gospodarki. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez transfer do

gospodarki wyników prac badawczo-rozwojowych w zakresie innowacyjnych rozwiązań

w obszarze świadczenia elektronicznych usług pocztowychi przetestowanie nowych rozwiązań

w postaci demonstratora (pilotażowej platformy eUsług) o wysokim potencjale

komercjalizacyjnym.

Działania na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie transportu.

Transport kolejowy

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym302

pasażer niepełnosprawny, jak każdy

korzystający z transportu kolejowego może ubiegać się o odszkodowanie za opóźnienie pociągu,

uzyskanie pomocy przy opóźnieniu przyjazdu lub odjazdu pociągu oraz ma prawo uzyskać

dodatkowe informacje udzielane przez przewoźników kolejowych (m.in. o usługach

świadczonych w pociągu, możliwościach przesiadek a także kwestiach bezpieczeństwa

i ochrony). Dodatkowo, w przypadku śmierci lub zranienia pasażera, przewoźnik niezwłocznie,

a w każdym razie nie później niż w ciągu 15 dni od ustalenia tożsamości osoby uprawnionej

do wypłaty odszkodowania, dokonuje wypłaty zaliczki niezbędnej do zaspokojenia bieżących

potrzeb finansowych.

W przypadku śmierci pasażera zaliczka nie może być niższa niż 21.000 euro.

W 2014 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju

zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać

budowle kolejowe i ich usytuowanie303

. Rozporządzenie zmieniające uwzględnia kwestie

302 Wśród nałożonych na przewoźników kolejowych uruchamiających pociągi dalekobieżne nowych obowiązków znajdują się przepisy

rozporządzenia (WE) 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r, dotyczącego praw i obowiązków pasażerów

w ruchu kolejowym (Dz. Urz. L 315 z 3.12.2007, str. 14, z późn. zm.), które były dotąd wyłączone ze stosowania. 303 Dz. U. z 2014 r,. poz. 867.

str. 110

dotyczące zapewnienia pełnej dostępności obiektów obsługi podróżnych, co znalazło wyraz

w obowiązku zapewnienia strefy zagrożenia i trasy wolnej od przeszkód. Określone zostały

również uregulowania określające szczegółowe parametry techniczne strefy zagrożenia, jak

również dotykowego pasa ostrzegawczego. Wprowadzony został obowiązek dotykowego

oznakowania dojścia do schodów oraz wizualnego oznaczenia krawędzi stopni schodów.

Rozporządzenie wskazuje ponadto wymagania dotyczące trasy wolnej od przeszkód.

Transport lotniczy.

Osoby o ograniczonej sprawności ruchowej mają takie same prawo, jak wszyscy inni

obywatele,

do swobodnego przemieszczania się środkami transportu lotniczego, wolności ich wyboru

i niedyskryminacji, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2006 Parlamentu Europejskiego

i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej

sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą304

, zwane dalej „rozporządzeniem

nr 1107/2006/WE”.

W roku 2014 prawa osób niepełnosprawnych w obszarze lotnictwa cywilnego

realizowano w oparciu o postanowienia rozporządzenia nr 1107/2006/WE oraz w oparciu o

postanowienia rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia

3 kwietnia 2013 r. w sprawie regulaminów przewozu lotniczego. Przepis § 2 ust. 1 pkt 1 i 2

stanowi odpowiednio, iż w regulaminach określających typowe warunki przewozu lotniczego

pasażerów i bagażu oraz towarów zamieszcza się postanowienia dotyczące systemu rezerwacji

oraz informacje na temat wyposażenia statków powietrznych, umożliwiające pasażerowi

niepełnosprawnemu podjęcie decyzji co do wyboru lub rezygnacji z danego lotu. Ponadto,

przewoźnik lotniczy ma obowiązek wskazania miejsca udostępnienia informacji dotyczących

zasad bezpieczeństwa przewozu osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności

ruchowej, jak również ograniczeń ich przewozu lub przewozu sprzętu do poruszania się.

o Działania Urzędu Lotnictwa Cywilnego na rzecz osób niepełnosprawnych.

Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) podejmuje działania na rzecz ochrony praw osób

niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą

także na podstawie ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze305

.

Zgodnie z art. 205a ust.1 ustawy - Prawo lotnicze, Prezes ULC kontroluje przestrzeganie

przepisów m.in. rozporządzenia nr 1107/2006/WE, a w szczególności rozpatruje skargi,

o których mowa w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 1107/2006/WE.

Zgodnie z art. 209 b ust.1 ustawy Prawo lotnicze, kto działa z naruszeniem obowiązków

lub warunków wynikających z przepisów rozporządzeń, o których mowa w art. 205 a ust.1

ustawy, lub nie wykonuje albo nienależycie wykonuje zobowiązania wynikające z przepisów

wyżej wymienionych rozporządzeń, podlega karze pieniężnej w wysokości określonej

w załączniku nr 2 do ustawy (od 200 zł do 8.000 zł).

Działania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowane były w 2014 r. w ramach

kompetencji dwóch komórek organizacyjnych Urzędu Lotnictwa Cywilnego, tj.:

Komisji Ochrony Praw Pasażerów, w tym m.in. sprawy z obszaru ułatwień w lotnictwie

cywilnym,

Departamentu Ochrony w Lotnictwie Cywilnym (dawniej: Departamentu Ochrony

i Ułatwień w Lotnictwie Cywilnym, zwanego „LOB”).

Komisja Ochrony Praw Pasażerów podejmuje działania na rzecz ochrony praw osób

niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą

lotniczą. W roku 2014 były to działania na płaszczyźnie wykonawczej i informacyjno-

konsultacyjnej.

304 Dz. Urz. UE L 204 z 05.07.2006, str. 1. Rozporządzenie nr 1107/2006/WE weszło w życie dnia 26 lipca 2008 r.,

z wyjątkiem art. 3 i 4, które stosuje się od dnia 26 lipca 2007 r. 305 Dz. U. z 2013 r., poz. 1393 z późn. zm.

str. 111

Do wspomnianych działań zaliczyć można:

prowadzenie korespondencji z przewoźnikami lotniczymi oraz zarządzającymi portami

lotniczymi, dotyczącej głównie przestrzegania przez nich przepisów rozporządzenia

1107/2006/WE;

udzielanie informacji indywidualnym pasażerom oraz mediom w zakresie praw osób

niepełnosprawnych;

uaktualnianie zawartości strony internetowej ULC (www.ulc.gov.pl) w zakresie praw osób

niepełnosprawnych, w tym poprzez umieszczanie tam krajowych, unijnych,

jak i międzynarodowych aktów prawnych oraz specjalnego przewodnika, który jest pomocną

lekturą przed wybraniem się w podróż drogą lotniczą (zainteresowany może ściągnąć

materiały po kliknięciu w zakładkę „Dla pasażerów” na głównej stronie ULC, a następnie

zakładkę „osoby niepełnosprawne”);

udział w grupach roboczych w ramach Dyrekcji Generalnej ds. Mobilności i Transportu

Komisji Europejskiej (MOVE) poświęconych zagadnieniom związanym ze stosowaniem

przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE (ostatnie spotkanie dotyczące zagadnień

szeroko pojętej tematyki praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej możliwości

poruszania się podróżujących drogą lotniczą odbyło się w Brukseli w dniu 18 lutego

2014 r.).

Komisja Ochrony Praw Pasażerów w 2014 r.:

prowadziła postępowania wyjaśniające w sprawach dotyczących możliwego naruszenia

przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE306

;

realizowała, we współpracy z Departamentem Ochrony w Lotnictwie Cywilnym, szereg

zadań mających na celu podniesienie świadomości społecznej (przede wszystkim świadomości

pasażerów, przewoźników lotniczych oraz zarządzających portami lotniczymi) w zakresie

praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących

drogą lotniczą, jak również pogłębienie wiedzy na temat tego zagadnienia mającego

skutkować ciągłym udoskonalaniem rozwiązań legislacyjnych w powyższym zakresie;

od II półrocza 2014 r. kontynuuje wykonywanie obowiązków prowadzenia czynności

audytorskich w odniesieniu do lotnisk, przewoźników lotniczych oraz podmiotów

prowadzących lotniczą działalność gospodarczą307

;

zwróciła się do przewoźników lotniczych o przedstawienie sposobu realizacji zapisów

art. 6 rozporządzenia nr 1107/2006/WE, dotyczącego procedury informowania pasażerów

niepełnosprawnych lub o ograniczonej sprawności ruchowej o możliwości zgłoszenia

potrzeby pomocy w podróży lotniczej.

Departament Ochrony w Lotnictwie Cywilnym308

pozostawał w kontakcie z zarządzającymi

portami lotniczymi oraz przewoźnikami lotniczymi w zakresie merytorycznej pracy nad

prawidłowym wypełnianiem wymogów prawa UE oraz dokonywał przeglądu stosowania

rozporządzenia nr 1107/2006/WE na zasadzie wizyt we wszystkich portach lotniczych na terenie

Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem przedstawicieli zarządzających portami lotniczymi oraz

polskich przewoźników lotniczych. W przypadku stwierdzenia niezgodności stanu faktycznego

z wymogami rozporządzenia nr 1107/2006/WE formułowane były zalecenia Prezesa Urzędu

306 W 2014 roku do Komisji Ochrony Praw Pasażerów, zwanej dalej „KOPP” wpłynęła tylko jedna skarga; była to skarga pasażerów, którzy mieli

zaplanowany lot z portu w Warszawie-Modlinie do Brukseli, a następnie do Malagi. Z pisma skarżących wynikało,

że operator kontroli bezpieczeństwa odmówił niepełnosprawnej pasażerce pomocy w umieszczeniu ciężkiej walizki na taśmie. Skarga pasażerów zawierała braki formalne i w konsekwencji ich nieusunięcia przez skarżących, organ administracji nie mógł wszcząć postępowania,

pozostawiając opisywaną skargę bez rozpoznania. Na marginesie warto nadmienić, że pasażerowie w rozmowie telefonicznej z jednym z

pracowników KOPP zadeklarowali, ze skompletują wymagane prawem dokumenty i wyślą je ponownie. Jeżeli wspomniana skarga zostanie złożona do organu i będzie poprawna pod względem formalnym, zostanie wszczęte postępowanie administracyjne mające na celu wyjaśnienie

czy podmiot odpowiedzialny, tj. zarządzający portem lotniczym w Warszawie-Modlinie naruszył względem skarżących przepisy rozporządzenia

nr1107/2006/WE. 307 W związku z potrzebą zatrudnienia i wdrożenia nowego pracownika KOPP w 2014 roku nie przeprowadziło audytów w zakresie spełnienia

wymogów rozporządzenia nr 1107/2006/WE przez porty lotnicze. Pierwsze sześć zaplanowanych i zatwierdzonych

w grudniu 2014 roku audytów odbędzie się w 2015 roku. 308 Dawny Departament Ochrony i Ułatwień w Lotnictwie Cywilnym.

str. 112

Lotnictwa Cywilnego mające na celu zwrócenie uwagi na istniejące uchybienia

oraz konieczność ich usunięcie309

Transport morski.

19 września 2013 roku weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw

dotyczących praw pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową,

nowelizująca m.in. ustawę Kodeks morski oraz ustawę o żegludze śródlądowej. Ustawa ta

wdraża postanowienia rozporządzenia Parlamentu i Rady nr 1177/2010 z dnia 24 listopada

2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz

zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2006/2004.

Rozporządzenie nr 1177/2010 przewiduje, iż osoby niepełnosprawne powinny mieć

możliwości korzystania z usług przewozu pasażerskiego i rejsów wycieczkowych

porównywalne z możliwościami, jakimi dysponują inni obywatele i posiadać takie same

prawa jak wszyscy inni obywatele w zakresie swobodnego przemieszczania się, wolności

wyboru oraz niedyskryminacji. Ponadto, przy podejmowaniu decyzji dotyczących

projektowania nowych portów i terminali oraz w ramach poważnych remontów organy

odpowiedzialne za te obiekty powinny uwzględniać potrzeby osób, w szczególności

w zakresie dostępu, zwracając szczególną uwagę na wymogi dotyczące dostosowania

projektu do potrzeb wszystkich użytkowników. Również przewoźnicy powinni uwzględniać

potrzeby takich osób przy podejmowaniu decyzji dotyczących projektowania lub

modernizowania statków pasażerskich.

Rozporządzenie nr 1177/2010 przewiduje możliwość złożenia przez obywateli skargi

na ewentualne naruszenia jego postanowień i nakazuje państwom członkowskim wskazanie

organów rozpatrujących takie skargi. Organami takimi są: w zakresie żeglugi morskiej –

Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni oraz Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie,

w zakresie żeglugi śródlądowej – Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie.

Z informacji przekazanych przez ww. urzędy wynika, że w 2014 roku nie otrzymano skarg

dotyczących nieprzestrzegania praw osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. zakończono prace legislacyjne nad rozporządzeniem Ministra

Infrastruktury i Rozwoju z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków

bezpiecznego uprawiania żeglugi przez statki morskie (Dz. U. z 2015 r. poz. 48).

Rozporządzenie to zawiera przepisy wdrażające dyrektywę 2009/45/WE w sprawie reguł

i norm bezpieczeństwa statków pasażerskich, zgodnie z którymi armatorzy uprawiający

żeglugę krajową powinni umożliwić osobom o ograniczonych możliwościach poruszania

się bezpieczny dostęp do wszystkich statków pasażerskich oraz do szybkich statków

pasażerskich, wykorzystywanych w transporcie publicznym, zbudowanych w dniu

1 października 2004 r. lub później

Zmniejszenie barier ograniczających uczestnictwo osób niepełnosprawnych

w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji.

380 samorządów powiatowych realizowało w 2014 r. pilotażowy program Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pn. „Aktywny samorząd”, którego celem było

wyeliminowanie lub zmniejszenie barier ograniczających uczestnictwo osób niepełnosprawnych

w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji.

Program w 2014 roku obejmował następujące formy wsparcia:

Moduł i - likwidacja barier utrudniających aktywizację społeczną i zawodową, w tym:

bariery transportowej: pomoc w zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego

samochodu oraz pomoc w uzyskaniu prawa jazdy kategorii B,

309 W 2014 r. do chwili, w której wskutek zmian struktury organizacyjnej Urzędu nastąpiło przekazanie przez LOB obowiązków wynikających z

pełnienia przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego funkcji organu nadzorującego wdrażanie przepisów rozporządzenia nr 1107/2006/WE do KOPP, pracownicy LOB dokonali przeglądu stosowania przepisów ww. aktu prawnego w trzech portach lotniczych. W wyniku stwierdzonych

nieprawidłowości wszczęto postępowania administracyjne i nałożono kary pieniężne. Liczba kontroli spowodowana była koniecznością

wszczęcia, a następnie prowadzenia przedłużających się postępowań administracyjnych, mających na celu nałożenie kar administracyjnych na zarządzających tymi portami za nieprawidłowe wdrożenie obowiązków wynikających z rozporządzenia nr 1107/2006/WE.

str. 113

barier w dostępie do uczestniczenia w społeczeństwie informacyjnym: pomoc w zakupie

sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania oraz dofinansowanie

szkoleń w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu elektronicznego

i oprogramowania,

barier w poruszaniu się: pomoc w zakupie wózka inwalidzkiego o napędzie

elektrycznym oraz w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego wózka

inwalidzkiego o napędzie elektrycznym, a także pomoc w zakupie protezy kończyny,

w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne oraz w utrzymaniu

sprawności technicznej posiadanej protezy kończyny,

pomoc w utrzymaniu aktywności zawodowej poprzez zapewnienie opieki dla osoby

zależnej.

Moduł II - pomoc w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym.

Z programu skorzystały 29.464 osoby niepełnosprawne. Na realizację programu

wydatkowano w ub.r. 139.204.738 zł..

Wyrównanie szans osób niepełnosprawnych,

zamieszkujących regiony słabo rozwinięte gospodarczo i społecznie

w dostępie do rehabilitacji zawodowej i społecznej.

Organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, państwowe uczelnie

medyczne, zakłady opieki zdrowotnej, podmioty, które prowadzą placówki edukacyjne, gminy

i powiaty, z regionów słabo rozwiniętych gospodarczo i społecznie były w 2014 r.

beneficjentami program Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pn.

Program wyrównywania różnic między regionami II, którego celem było wyrównanie szans osób

niepełnosprawnych, zamieszkujących regiony słabo rozwinięte gospodarczo i społecznie,

w dostępie do rehabilitacji zawodowej i społecznej.

W 2014 r. - w ramach realizacji programu m.in.:

wyposażono w sprzęt rehabilitacyjny 174 obiekty służące rehabilitacji osób

niepełnosprawnych,

zlikwidowano bariery funkcjonalne (głównie architektoniczne) w:

87 zakładach opieki zdrowotnej,

142 placówkach edukacyjnych,

21 urzędach.

w ramach likwidacji barier transportowych dofinansowano zakup przystosowanych dla osób

niepełnosprawnych:

str. 114

207 mikrobusów,

53 autobusów,

8 samochodów osobowych (oprzyrządowano).

utworzono 1 spółdzielnię socjalną osób prawnych,

utworzono 2 warsztaty terapii zajęciowej.

Na realizację programu w 2014 r. wydatkowano środki w kwocie 58.117.637 zł.

z tego na dofinasowanie realizowanych przez jednostki:

sektora finansów publicznych zadań bieżących - 1.024.465 zł. oraz inwestycyjnych -

56.961.589 zł,

nie zaliczane do sektora finansów publicznych zadań bieżących - 10.828,66 zł. oraz

inwestycyjnych - 120.754 zł.

W 2014 roku przeprowadzone zostało badanie ewaluacyjne „Programu wyrównywania

różnic między regionami II”. Celem była ocena dotychczasowych wyników oraz przebiegu

i uwarunkowań realizacji programu, a także wypracowanie rekomendacji dotyczących

ewentualnej modyfikacji celów, form wsparcia i procedur programu.

Badanie objęło wszystkie powiaty uczestniczące w programie w latach 2012 – 2013 r.

w badaniu zastosowane zostały zarówno ilościowe, jak i jakościowe techniki gromadzenia

i analizy danych. Badaniem ilościowym objęto 542 beneficjentów programu (61% ogółu) oraz

172 realizatorów (53% ogółu).

Przeprowadzono wywiady pogłębione z przedstawicielami osób zarządzających

programem, beneficjentów wszystkich obszarów programu, realizatorów i powiatów, które

nie przystąpiły do programu, a także z przedstawicielami samorządów powiatowych nie

uprawnionych do udziału w programie. Ponadto przeprowadzono 6 wywiadów grupowych

(FGI) wśród beneficjentów.

W wyniku badania program został wysoko oceniony ze względu na użyteczność,

efektywność i trwałość310

.

10,34%; 10%

25,58%; 26%

0,09%; 0%

41,84%; 42%

3,65%; 4%

0,79%; 1%17,52%; 17%

0,19%; 0%

Struktura wydatków

"Programu wyrównywania różnic między regionami II"

w 2014 r.

Wyposażenie w sprzęt rehabilitacyjny placówek rehabilitacji.

Likwidacja barier w zakładach opieki zdrowotnej, w urzędach lub placówkach edukacyjnych.

Tworzenie spółdzielni socjalnych.

Likwidacja barier transportowych.

Dofinansowanie własnego wkładu (gmin, powiatów, organizacji pozarządowych) w projektach aktywizacji i integracji.Tworzenie warsztatów terapii zajęciowej.

Dodatkowe środki PFRON dla powiatów (poza algorytmem)

310 Z uwagi na wygaśnięcie programu w 2014 r., firma przeprowadzająca badanie rekomendowała opracowanie nowego programu, bazującego na doświadczeniach dotychczasowego. Ponadto wskazała na potrzebę dokonania zmian w zakresie m.in. bardziej adekwatnego zdefiniowania na

użytek programu pojęcia „regionu” i odstąpienie od stosowanych kryteriów stopy bezrobocia i wielkości PKB na poziomie podregionów oraz

powierzenia Oddziałom Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pełnego zakresu zadań związanych z obsługą programu z pominięciem samorządu.

str. 115

Równoważny dostęp osób niepełnosprawnych do służb ratunkowych.

Z uwagi na konieczność wdrożenia równoważnego dostępu do służb ratunkowych dla

osób niepełnosprawnych zdecydowano się na wyodrębnienie w polskim prawodawstwie, oprócz

połączeń głosowych, również połączeń w postaci krótkich wiadomości tekstowych.

W celu realizacji tego uprawnienia w 2014 roku, prowadzone były z udziałem

przedstawicieli UKE, Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz przedsiębiorców

telekomunikacyjnych, uzgodnienia co do zakresu obowiązku, o którym mowa w art. 20 ustawy

o systemie powiadamiania ratunkowego (możliwość wysłania wiadomości SMS na numer

alarmowy 112) oraz jego wpływie na przekazywanie danych i informacji dotyczących

lokalizacji wzywającego pomocy.

W wyniku tych prac ustalono, że operatorzy publicznych sieci telekomunikacji ruchomej

będą oznaczali informacje i dane dotyczące lokalizacji zakończenia sieci, z którego została

nadana krótka wiadomość tekstowa (sms) znacznikiem wyróżniającym je od informacji

i danych dotyczących lokalizacji zakończenia sieci, z którego zostało wykonane połączenie

telefoniczne do numeru alarmowego.

W ramach prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej projektu

rozbudowy Platformy Lokalizacyjno-Informacyjnej z Centralną Bazą Danych (PLI CBD)

dokonane zostanie rozszerzenie funkcjonalności systemu PLI CBD również w powyższym

zakresie i całość funkcjonować będzie w momencie, gdy systemy przedsiębiorców

telekomunikacyjnych zostaną do tego rozwiązania dostosowane.

Głosowanie korespondencyjne w kraju.

W 2014 r. opracowano projekt rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji

w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym w kraju. Rozporządzenie weszło

w życie z dniem 24 stycznia 2015 r.311

. Określa ono m. in. tryb odbioru koperty zwrotnej przez

przedstawiciela operatora wyznaczonego od wyborcy niepełnosprawnego o znacznym lub

umiarkowanym stopniu niepełnosprawności312

, jeśli wyborca ten w momencie doręczenia albo

odbierania pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru.

Realizacja w 2014 r. prawa osób niepełnosprawnych do głosowania313

.

Osoby niepełnosprawne posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu

niepełnosprawności314

mają prawo korzystać – zgodnie z ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r.

Kodeks wyborczy315

– z głosowania korespondencyjnego oraz głosowania przez pełnomocnika.

Osoby niewidome lub niedowidzące mogą głosować przy użyciu nakładek na karty do

głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a.

Osobie niepełnosprawnej, na jej prośbę, może pomagać w głosowaniu inna osoba, jeżeli

pomoc ta będzie miała tylko charakter techniczny.

W 2014 r. Państwowa Komisja Wyborcza przeprowadziła wybory do Parlamentu

Europejskiego oraz sprawowała nadzór nad przeprowadzeniem wyborów samorządowych.

W związku z tym m. in.:

aktywnie uczestniczyła w pracach związanych z owelizacją Kodeksu wyborczego, w tym

także w zakresie ułatwień w głosowaniu dla osób niepełnosprawnych (np.: wydłużenie

terminu na dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania),

m.in. poprzez udział w posiedzeniach komisji parlamentarnych,

311 Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 53j § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112,

z późn. zm.), i podpisane w dniu 21 stycznia 2015 r., a następnie ogłoszone w dniu 23 stycznia 2015 r. w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej pod pozycją 131. 312 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) 313 Informacje dotyczące wyborów, w tym o tworzeniu komitetów wyborczych, zgłaszaniu kandydatów, warunkach udziału w głosowaniu osób

niepełnosprawnych oraz o siedzibach obwodowych komisji wyborczych, dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej

Państwowej Komisji Wyborczej www.pkw.gov.pl. 314 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 315 Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.

str. 116

przygotowała i podjęła uchwały w sprawie:

wzoru kart do głosowania oraz nakładek na karty do głosowania sporządzonych

w alfabecie Braille’a,

trybu przekazywania kart do głosowania oraz wraz z nakładkami na karty do głosowania

sporządzonymi w alfabecie Braille'a, m. in. zapewniając przeznaczenie dla każdego

lokalu wyborczego dwóch egzemplarzy nakładek na karty sporządzonych w alfabecie

Braille’a,

zmiany uchwały w sprawie określenia wzoru i rozmiaru koperty na pakiet wyborczy,

koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia o osobistym i tajnym

oddaniu głosu oraz instrukcji głosowania, stosowanych w głosowaniu

korespondencyjnym w obwodach głosowania utworzonych w kraju;

sporządziła i podała do wiadomości na stronie internetowej informacje o:

uprawnieniach wyborców niepełnosprawnych ze wskazaniem poszczególnych form

i ułatwień w udziale w głosowaniu wyborców niepełnosprawnych,

upływie terminów związanych z uprawnieniami wyborców niepełnosprawnych;

przygotowała do emisji multimedialne spoty, w tym również w języku migowym, które

zostały wyemitowane kilkaset razy w TVP1, TVP2, TVP Polonia, TVP Info, TVP

Regionalna, TVP Historia oraz ośrodkach regionalnych Telewizji Polskiej, dotyczące:

w wyborach do Parlamentu Europejskiego:

zgłaszania zamiaru głosowania korespondencyjnego w kraju, w tym przy pomocy

nakładki na kartę sporządzonej w alfabecie Braille’a,

informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą

wraz informacją o głosowaniu za granicą,

sposobu głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego,

składania wniosków o dopisanie do spisu wyborców przez wyborców

przebywających tymczasowo na obszarze gminy lub nigdzie niezamieszkałych,

zaświadczeń o prawie do głosowania;

w wyborach samorządowych:

głosowania osób niepełnosprawnych,

w sprawie uprawnionych do głosowania,

w sprawie terminu głosowania,

w sprawie techniki głosowania.

Spoty te zamieszczone były na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej,

a także na kanale Komisji na portalu YouTube. Nadto, w wyborach do Parlamentu

Europejskiego udostępniona została infolinia Państwowej Komisji Wyborczej, gdzie wyborcy

mogli uzyskać niezbędne informacje dotyczące wyborów.

Poza tym Państwowa Komisja Wyborcza, w ramach swoich ustawowych kompetencji,

sprawowała nadzór nad przeprowadzanymi w 2014 r. wyborami w toku kadencji

(uzupełniającymi i przedterminowymi) oraz referendami lokalnymi w sprawie odwołania

organu gminy przed upływem kadencji, a także wyborami uzupełniającymi do Senatu

Rzeczypospolitej Polskiej w okręgach wyborczych Nr 47, 73 i 82.

Nadzór ten dotyczył m. in. realizacji uprawnień dla wyborców niepełnosprawnych

określonych w przepisach prawa wyborczego, tj. m. in. sporządzenia pełnomocnictw do

głosowania dla wyborców niepełnosprawnych, a w przypadku wyborów uzupełniających do

Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendów lokalnych, zapewnienia głosowania przy

użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a, a także

zapewnienia w gminach informacji dla wyborców niepełnosprawnych.

Państwowa Komisja Wyborcza ponadto opracowywała i ogłaszała na bieżąco na swojej

stronie internetowej www.pkw.gov.pl informacje o zarządzonych i przeprowadzonych w toku

kadencji wyborach i referendach.

str. 117

Serwis internetowy Państwowej Komisji Wyborczej www.pkw.gov.pl dostosowany jest

do potrzeb osób niepełnosprawnych.

W związku z wyborami do Parlamentu Europejskiego i wyborami samorządowymi na

stronach Komisji udostępniony był także serwis informacyjny dla wyborców

http://info.pkw.gov.pl, gdzie umieszczane były także informacje dotyczące uprawnień dla

wyborców niepełnosprawnych.

Kontrola dostępu osób z dysfunkcją wzroku i słuchu

do programów telewizyjnych.

Z inicjatywy i przy wsparciu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji główni nadawcy

telewizyjni, obecni na naziemnych multipleksach cyfrowych podpisali 5 czerwca 2013 r.

porozumienie w sprawie realizacji art. 18a ustawy o radiofonii i telewizji o obowiązku

zapewniania osobom z dysfunkcją wzroku i słuchu dostępu do programów telewizyjnych.

W dokumencie tym określono zasady poszczególnych rodzajów udogodnień (napisy dla

niesłyszących, audiodeskrypcja, tłumaczenie na język migowy), które powinny być realizowane

w ramach obowiązków ustawy.

Po roku obowiązywania porozumienia, latem 2014 roku, po skompletowaniu sprawozdań

od poszczególnych nadawców w omawianej sprawie, Departament Monitoringu Krajowej Rady

Radiofonii i Telewizji sporządził raport, z którego wynika, że nadawcy – sygnatariusze

pozumienia, w okresie od III kwartału 2013 r. do końca II kwartału 2014 r.,

w pełni realizowali zapisy dotyczące czasu emisji audycji z audiodeskrypcją, a nawet

w niektórych przypadkach znacznie je przekraczali.

Z raportu wynika również, że realizacja art. 18a ustawy o radiofonii

i telewizji dotyczących łącznego 10% udziału audycji z udogodnieniami dla osób

niepełnosprawnych nie stwarza żadnych trudności nadawcom. Tendencja ta utrzymywała się

również w trzecim kwartale 2014 r.

W roku 2014 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji prowadziła ponadto kontrolę udziału

we wszystkich programach telewizyjnych audycji z udogodnieniami dla osób z dysfunkcją

narządu wzroku lub słuchu, do których zamieszczania zobowiązuje nadawców

art. 18a ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji. Kontrola wypełniania obowiązku polega na

analizie kwartalnych sprawozdań nadawcy publicznego i nadawców koncesjonowanych,

zawierających dane o czasie audycji z napisami dla niedosłyszących, tłumaczeniami na język

migowy lub wyposażonych w audiodeskrypcję dla osób niewidomych.

Analizą objęto 91 programów telewizyjnych, które były emitowane od początku

2014 r. przez 28 nadawców.

W 83 programach objętych szczegółowym badaniem we wszystkich kwartałach

2014 r. obowiązki dostarczania audycji z udogodnieniami (w wymiarze określonym

wymaganiem ustawy) wypełniano w 77 programach, z czego 37 to ogólnodostępne programy

telewizyjne rozpowszechniane naziemnie (ogólnopolskie i lokalne). Udział czasu audycji z

najczęściej stosowanym udogodnieniem w formie napisów dla osób niesłyszących,

przypadających na jeden program wyniósł 10,36%. w przypadku audycji dłuższych (o czasie

trwania powyżej 1 godziny), udogodnienie to w i kwartale 2014 r. zastosowano w 56

programach, w II kwartale w 61 programach, w III kwartale w 77 programach i w IV

kwartale w 79 programach. Udogodnienie w formie tłumaczenia na język migowy dla osób

niesłyszących lub niedosłyszących stosowano w kolejnych kwartałach 2014 r. w 38, 40, 42, 46

programach, a średni udział czasu takich audycji wyniósł 1,98%.

Problem dostępności mediów, w szczególności telewizji, znajduje się od lat w centrum

zainteresowania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, która zawarła stosowne postulaty

w tym zakresie w swoich Strategiach Regulacyjnych na lata 2011- 2013 oraz na lata 2014-

2016.

Jednakże prawdziwy postęp w zakresie liczby programów telewizyjnych dostępnych dla

osób z dysfunkcją wzroku i słuchu będzie mógł nastąpić po znowelizowaniu art. 18a ustawy

str. 118

o radiofonii i telewizji i zwiększeniu ustawowych kwot audycji z udogodnieniami. Ponieważ

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie posiada inicjatywy legislacyjnej, odnośne propozycje

zostały przekazane Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Opracowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego projekt zmian

w ustawie o radiofonii i telewizji zakłada systematyczny wzrost obowiązkowego udziału audycji

z udogodnieniami dla niepełnosprawnych316

.

Certyfikaty psów asystujących osobom niepełnosprawnym317

. Certyfikaty wydawane są przez podmioty uprawnione do szkolenia psów asystujących

a ich koszt jest refundowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych.

Na realizację tego zadania w 2014 r. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych przeznaczył kwotę 2.000 zł . W ub.r. złożony został wniosek o refundację

kosztów wydania certyfikatu dla 1 psa w wysokości 630 zł.

Przewidywano, iż rocznie będzie finansowane wydanie 30 certyfikatów dla nowo

szkolonych psów na kwotę 18.900 zł. w pierwszym roku realizacji ustawowego zadania

sfinansowano koszt wydania 101 certyfikatów, w kolejnych latach liczba certyfikatów objętych

refundacją nie przekraczała rocznie dwóch, w związku z powyższym od początku realizacji

zadania (od 2010 r.) zrefundowano koszty wydania 107 certyfikatów na kwotę 13.504 zł.

Strategia komunikacji polityki spójności na lata 2014-2020.

Od końca 2012 r. trwają prace nad opracowaniem horyzontalnej Strategii komunikacji

polityki spójności na lata 2014-2020. Jeden z rozdziałów projektu strategii został

poświęcony kwestiom komunikacji na temat Funduszy Europejskich z osobami

z niepełnosprawnościami. Analogiczne rozdziały będą także w strategiach komunikacji

poszczególnych programów operacyjnych (zgodnie z sekcją 4 załącznika XII Rozporządzenia

ogólnego, która wymaga, aby każda strategia komunikacji zawierała przynajmniej opis

materiałów w formatach dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami).

Ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami będą także uwzględnione w rocznych

planach działań informacyjnych i promocyjnych opracowywanych przez Instytucję

Koordynującą oraz instytucje zarządzające.

Projekt Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych

polityki spójności na lata 2014-2020 obliguje instytucje do działania zgodnie z Wytycznymi w

zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób

z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy

unijnych na lata 2014-2020 oraz projektem Agendy działań na rzecz równości szans

i niedyskryminacji w ramach funduszy unijnych 2014-2020.

Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach projektów

współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej oraz programów pomocowych.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 (PO KL) oraz Program Operacyjny Wiedza

Edukacja Rozwój 2014-2020 (PO WER)

Wsparcie dla osób niepełnosprawnych, w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego, zostało przewidziane zarówno w ramach perspektywy finansowej 2007-2013,

jak i w nowym okresie programowania 2014-2020.

316 W 2014 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadziło - we współpracy z Krajową Rada Radiofonii i Telewizji

całościowy przegląd ustawy o radiofonii i telewizji pod kątem planowanej nowelizacji jej przepisów. Elementem tego przeglądu były

również przepisy dotyczące osób niepełnosprawnych. W projekcie zmiany ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji,

przygotowanym w ub.r. (projekt został skierowany do uzgodnień środowiskowych oraz międzyresortowych w lutym 2015 r.) znalazł się punkt dotyczący zwiększenia obowiązkowej procentowej kwoty udziału audycji z udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych do 50%.

Dochodzenie do tej kwoty – od obecnie istniejących 10% - ma być rozłożone na trzy lata. Jest to propozycja wychodząca naprzeciw

oczekiwaniom i postulatom środowiska osób niepełnosprawnych. 317 Art. 20 b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

str. 119

Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) jest realizowany zgodnie z horyzontalną

zasadą równych szans. Osoby niepełnosprawne, jako jedna z grup defaworyzowanych na rynku

pracy, mogą korzystać ze wszystkich Działań i Poddziałań PO KL. Jednocześnie na rzecz

wsparcia osób niepełnosprawnych wyodrębniono dedykowane Poddziałanie 1.3.6 (wdrażane od

początku realizacji PO KL) i Działanie 7.4, które zostało uruchomione od początku 2012 r..

W ramach Poddziałania 1.3.6 PO KL realizowane są projekty systemowe Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Projekty te są adresowane do osób

niepełnosprawnych z niepełnosprawnościami sprzężonymi i rzadko występującymi. Do końca

2014 roku udział w projektach Poddziałania 1.3.6 zakończyło ponad 17 tys. osób

niepełnosprawnych.

Z kolei w ramach Działania 7.4, którego celem jest aktywizacja społeczno-zawodowa

osób niepełnosprawnych i poprawa dostępu do zatrudnienia, wsparciem objęto blisko 4,8 tys.

osób.

W 2014 roku Instytucja Zarządzająca PO KL, chcąc zagwarantować udział osób

niepełnosprawnych w projektach, kontynuowała rekomendowanie instytucjom pośredniczącym

na poziomie regionalnym stosowanie kryteriów wyboru projektów, gwarantujących udział osób

niepełnosprawnych w projektach oraz określających minimalny poziom efektywności

zatrudnieniowej.

Wyniki badań ewaluacyjnych wskazują, iż osoby niepełnosprawne, mimo wsparcia,

nadal napotykają wiele barier w integracji społecznej i zawodowej, wynikających ze

stereotypowego nastawienia, jak również ograniczonej dostępności infrastrukturalnej, cyfrowej

itd. Dla poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych konieczne są zatem kompleksowe

i zintegrowane działania, umożliwiające rehabilitację osób niepełnosprawnych, rozumianą

szeroko jako poprawa jakości życia, wyjście z izolacji społecznej.

Programowanie wsparcia z funduszy strukturalnych na lata 2014-2020 opiera się przede

wszystkim na doświadczeniach uzyskanych podczas realizacji programów operacyjnych

w poprzednich perspektywach finansowych. Tym samym w nowym okresie programowania,

wsparcie osób niepełnosprawnych jest dla Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju jednym

z priorytetowych obszarów interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego, a równość

osób niepełnosprawnych jest jedną z podstawowych zasad, którą Ministerstwo Infrastruktury

i Rozwoju uwzględniło w procesie programowania wsparcia, mając na uwadze m.in. zapisy

Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Zgodnie z przyjętą logiką podziału

interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2014-2020, wsparcie jest

realizowane w ramach komponentu krajowego i regionalnego.

W 2014 roku w wyniku pogłębionej dyskusji z licznymi interesariuszami na temat

właściwego ujęcia zagadnień związanych z dostępnością i niedyskryminacją osób

niepełnosprawnych w programach operacyjnych na lata 2014-2020, Komisja Europejska

podjęła decyzję o przyjęciu programu krajowego Programu Operacyjny Wiedza Edukacja

Rozwój 2014-2020. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych będą realizowane

w Priorytecie Inwestycyjnym 9i Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych

szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie.

Celem działań będzie poprawa zdolności podmiotów publicznych do wdrażania

postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie realizowane

będą działania na rzecz tworzenia ram dla efektywnych polityk publicznych

w tym na rzecz aktywizacji zawodowej i włączenia społecznego osób niepełnosprawnych

poprzez wypracowanie i wdrożenie instrumentów wspierających zatrudnienie.

Bezpośrednie wsparcie osób, w tym osób niepełnosprawnych, realizowane będzie

w regionalnych programach operacyjnych, finansowanych z Europejskiego Funduszu

Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

str. 120

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 oraz 2014-2020 (PO IiŚ).

Działania zrealizowane i kontynuowane przez IZ PO IiŚ w ramach perspektywy

finansowej na lata 2007-2013.

Instytucja Zarządzająca PO IiŚ ma obowiązek zapewnić realizację zasady równości szans

oraz niedyskryminacji na poszczególnych etapach wdrażania PO IiŚ. Wiąże się to również

z zapobieganiem wszelkim przejawom dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

Ze względu na charakter Programu, który wspiera przede wszystkim projekty

infrastrukturalne, priorytetowo traktowane są inwestycje, których elementem są zmiany

techniczne istniejącej infrastruktury lub tworzenie nowej, z uwzględnieniem dostępności m.in.

dla osób niepełnosprawnych. Stosowanie tej zasady ma szczególne znaczenie podczas wdrażania

priorytetów w zakresie transportu publicznego oraz infrastruktury społecznej.

Zasada równości szans jest przestrzegana również w przypadku równego dostępu do

informacji na temat realizacji PO IiŚ – między innymi poprzez umieszczanie informacji na

stronach internetowych administrowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

(www.mir.gov.pl, www.pois.gov.pl). Strona internetowa www.pois.gov.pl jest dostosowana do

potrzeb osób niedowidzących.

◊ Przykłady dobrych praktyk stosowanych w poszczególnych sektorach:

Beneficjenci realizując projekty w sektorze środowiska, związane z ograniczaniem

negatywnych skutków antropopresji na ekosystemy uwzględniają rozwiązania dostosowane do

wymogów osób z ograniczoną możliwością poruszania się.

W sektorze transportu wszystkie złożone projekty zakładają realizację inwestycji przy

jednoczesnym zastosowaniu rozwiązań technicznych skutecznie spełniających założenia polityki

równości szans. Poniżej przykłady stosowanych praktyk:

o podczas realizacji projektów transportowych powstają elementy poprawiające dostępność

drogi dla osób niepełnosprawnych, takie jak: obniżone krawężniki, chodniki czy obniżone

nawierzchnie wysepek środkowych w rejonie przejść dla pieszych. Przystanki i stacje

(metra) zaopatrzone w windy przystosowane do potrzeb osób z ograniczoną możliwością

poruszania się.

Powstają również kładki dla pieszych w ciągu dróg krajowych, które poprawiają

bezpieczeństwo pieszych i rowerzystów, a także stanowią ułatwienie dla osób

niepełnosprawnych.

Łatwiejszy jest również dostęp do informacji na przystankach, węzłach przesiadkowych oraz

w taborze dzięki zastosowanym systemom audiowizualnym oraz informacji głosowej,

o warto również wskazać na zakup niskopodłogowych taborów tramwajowych, które znacznie

ułatwią korzystanie z komunikacji miejskiej osobom niepełnosprawnym. w tramwaju

w rejonie drzwi wyposażonych w platformę dla wózków inwalidzkich, znajduje się wolna

powierzchnia przeznaczona dla wózków inwalidzkich, z jednym stanowiskiem do

mocowania wózka inwalidzkiego wyposażonym w pas bezpieczeństwa. Przy drzwiach

dwuskrzydłowych tramwaj posiada wysuwaną przy pomocy własnego napędu platformę dla

osoby niepełnosprawnej. Platforma umożliwia wsiadanie i wysiadanie osoby

niepełnosprawnej na wózku inwalidzkim z poziomu platformy przystankowej. Drzwi części

pasażerskiej tramwaju są tak rozmieszczone, aby szerokość szczeliny występująca między

krawędzią wejścia, a krawędzią peronu przystankowego była możliwie mała. Poręcze,

uchwyty i kolumny swoją ilością i rozmieszczeniem zapewniają wszystkim pasażerom (w

tym niepełnosprawnym) utrzymanie równowagi w czasie jazdy.

W tramwajach są wyznaczone dwa miejsca siedzące dla niepełnosprawnych, zlokalizowanie

w sąsiedztwie drugich drzwi, dla których zapewniono dostateczną liczbę uchwytów dla

dojścia z przytrzymywaniem się, przycisk do informowania o zamiarze wsiadania osoby

niepełnosprawnej jest umieszczony na płacie pierwszych drzwi dwuskrzydłowych, na

zewnątrz tramwaju.

str. 121

Przyciski do informowania motorniczego o zamiarze wsiadania i wysiadania osoby

niepełnosprawnej wyraźnie różnią się w dotyku od pozostałych przycisków związanych

z obsługą drzwi. Przyciski wewnętrzne związane z obsługą drzwi i informowaniem

o zamiarze wysiadania osoby niepełnosprawnej posiadają dodatkowe oznaczenie funkcji na

przycisku w alfabecie Braille'a oraz sygnalizację dźwiękową potwierdzającą ich użycie.

Tramwaje są wyposażone w system wizualnej i głosowej informacji pasażerskiej oraz

dodatkowe tablice informacji pasażerskiej, przystosowane dla potrzeb osób słabo widzących;

o terminale portów lotniczych projektowane są z myślą o zapewnieniu komfortu wszystkim

grupom społecznym, posiadają one odpowiednie wejścia do budynku, pomieszczenia

sanitarne przystosowane dla niepełnosprawnych, szerokie korytarze bez przewężeń

zapewniające swobodne poruszanie się,

o usuwanie wszelkich barier architektonicznych na przystankach i peronach. w celu

ułatwienia korzystania z komunikacji osobom z niepełnosprawnością wzrokową

(niedowidzący) przystanki wyposażane są w informację głosową. Zapewniane jest również

wygłaszanie komunikatów dla pasażerów w językach obcych. w toaletach dla

niepełnosprawnych stosowane są m.in.: przyciski alarmowe, sygnalizatory optyczno-

akustyczne,

o podczas procesu oceny wniosku o dofinansowanie w przypadku projektów taborowych

oraz projektów dotyczących budowy/modernizacji dworców kolejowych, stosowane jest

dodatkowe kryterium „dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych”.

o W sektorze kultury na etapie oceny wniosków priorytetowo traktowane są inwestycje,

których elementem są zmiany techniczne istniejącej infrastruktury oraz inwestycje

polegające na tworzeniu nowej infrastruktury, które sprzyjają poprawie dostępności dla osób

niepełnosprawnych.

o Projekty wdrażane w ramach sektora ochrony zdrowia zapewniają brak dyskryminacji na

poszczególnych etapach wdrażania. Podczas oceny wniosków o dofinansowanie premiowane

były projekty, w których elementem inwestycji są zmiany techniczne istniejącej lub

tworzenie nowej infrastruktury, korzystnie wpływające na poprawę dostępności dla osób

niepełnosprawnych. Podczas przeprowadzanej oceny merytorycznej II stopnia, jednym

z weryfikowanych elementów była ocena projektu w zakresie zastosowania rozwiązań

technicznych pod kątem dostosowania obiektów do potrzeb pacjentów, w szczególności

osób niepełnosprawnych (np. oznaczenia dla niedowidzących, inne dostosowania dla

niewidomych, niedosłyszących, głuchoniemych, upośledzonych a także wszelkie dodatkowe

rozwiązania architektoniczno-budowlane, korzystnie wpływające na poprawę warunków

osób niepełnosprawnych).

o We wszystkich realizowanych projektach w sektorze szkolnictwa wyższego przewidziane

są rozwiązania sprzyjające zapewnieniu równości szans w dostępie do instytucji szkolnictwa

wyższego.

W rozwiązaniach architektoniczno-budowlanych korzystnie wpływających na poprawę

warunków funkcjonowania osób niepełnosprawnych lub osób z ograniczoną możliwością

poruszania się zastosowano takie rozwiązania jak: specjalne podjazdy, przejścia i windy

umożliwiające dojazd wózkom inwalidzkim, oznaczenia dla niedowidzących, dostosowane

sanitariaty, ułatwienia komunikacyjne, specjalne miejsca w audytoriach oraz inne

udogodnienia dla osób niewidomych, niesłyszących i głuchoniemych.

Przewidziano także stanowiska laboratoryjne przeznaczone dla osób niepełnosprawnych,

w tym dla osób niedowidzących, niedosłyszących lub z ograniczeniami ruchowymi.

Działania podjęte przez IZ PO IiŚ w roku 2014 w ramach perspektywy finansowej na lata

2014-2020.

Podczas prac nad Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014-2020,

stworzono kierunkowe zasady wyboru projektów, które uwzględniają następujące kryterium

str. 122

merytoryczne II stopnia: Zasada zapobiegania dyskryminacji i równość szans kobiet

i mężczyzn.

Sprawdzana jest zgodność projektu z horyzontalnymi zasadami niedyskryminacji

i równości szans płci. w szczególności przedmiotem sprawdzenia jest to, czy projekt nie

ogranicza równego dostępu do zasobów (towarów, usług, infrastruktury) ze względu na płeć,

pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek

lub orientację seksualną.

W przypadku osób z niepełnosprawnościami, niedyskryminacyjny charakter projektu

oznacza konieczność stosowania zasady uniwersalnego projektowania i racjonalnych

usprawnień zapewniających dostępność oraz możliwości korzystania ze wspieranej

infrastruktury.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 (PO IG).

W 2014 roku, w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka,

kontynuowano rozpoczęte w latach ubiegłych finansowanie lub rozliczanie projektów

realizowanych w zakresie działań związanych z rozwojem niektórych aspektów

innowacyjnej gospodarki, z efektów których korzystać mogą m.in. osoby niepełnosprawne:

6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym

i 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu – eInclusion oraz 7. osi priorytetowej

Społeczeństwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji.

W ramach powyższych działań do dnia 31 grudnia 2014 r. zrealizowano:

o działanie 6.4 – podpisanych zostało 21 umów o dofinansowanie na kwotę wsparcia

ponad 579,5 mln zł. w ramach zawartych umów zostało zakończonych

11 projektów na kwotę dofinansowania 212,5 mln zł,

o działanie 8.3 – podpisane zostały 754 umowy o dofinansowanie na kwotę wsparcia

ponad 1,3 mld zł. w ramach zawartych umów dostęp do Internetu uzyskało ponad

175 tys. osób, w tym osoby niepełnosprawne,

o działanie 7. osi priorytetowej – podpisanych zostało 41 umów o dofinansowanie na

kwotę wsparcia wynoszącą ponad 4,1 mld zł. w ramach zawartych umów, do końca

2014 r. zostało zakończonych 10 projektów na kwotę dofinansowania ponad 666 mln

zł, w tym projekt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pn. Platforma Usług

Elektronicznych dla klientów ZUS (PUE), w którym zostały rozbudowane funkcje

portalu dla osób słabowidzących.

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 (PO RPW).

Projekty realizowane w ramach PO RPW uwzględniają elementy mające pozytywny

wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych i ich funkcjonowanie w życiu społecznym. To

wynika z monitorowania stosowania zasady równości szans.

Zbieranie informacji o sposobie realizacji zasady w projektach PO RPW odbywa się na

podstawie ankiet wypełnianych jednorazowo przez beneficjentów, którzy złożyli

w danym półroczu wnioski o płatność końcową. w 2014 roku badaniem objęto

28 projektów.

Do podstawowych badanych zagadnień należały:

o spełnianie wymagań wynikających z Prawa budowlanego i rozporządzenia

w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich

usytuowanie.

o wymogi badane w zakresie projektów infrastrukturalnych kubaturowych (np. budowa,

przebudowa budynków m.in. uczelni wyższych oraz parków przemysłowych i nauko-

technologicznych) odnośnie udogodnień dotyczących zarówno przemieszczania się na

terenie otaczającym budynek (np. widoczność dojścia, dojazdu i wejścia do budynku,

lokalizacja parkingu), jak i w jego wnętrzu (np. oznaczenie i informacje ułatwiająca

orientację w obiekcie, rozmieszczenie wind, wielkość pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych),

str. 123

o spełnianie wymagań wynikających z rozporządzenia w sprawie warunków technicznych,

jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie,

o wymogi badane w zakresie projektów infrastruktury transportowej (np. budowa,

przebudowa dróg w mieście, budowa ścieżek rowerowych) odnośnie ułatwień

w przemieszczaniu się (np. pochylnie, miejsca postojowe dla osób niepełnosprawnych,

bezkolizyjne przejścia),

o spełnianie wymagań wynikających z Kodeksu pracy.

o wymogi badane w zakresie projektów nieinfrastrukturalnych (np. opracowanie wspólnej

strategii rozwoju, produktu turystycznego, szkoleń) odnośnie równego traktowania przy

zatrudnieniu, a także przeciwdziałaniu dyskryminacji,

o spełnianie wymagań wynikających z rozporządzenia w sprawie krajowych ram

interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany

informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów

teleinformatycznych,

o wymogi badane w zakresie projektów nieinfrastrukturalnych (np. tworzenie stron

internetowych wypracowywanie wspólnych dokumentów, rozpowszechnianie

materiałów informacyjno-promocyjnych) odnośnie ułatwień w zrozumieniu

i przekazywaniu informacji (np. napisy w nagraniach wideo, tłumaczenia na język

migowy w nagraniach multimedialnych, możliwość wyłączenia migających elementów

lub dźwięków, stosowania alfabetu Braille’a).

Szwajcarsko-Polski Program Współpracy (SPPW).

W 2014 roku w ramach SPPW Instytucje Realizujące kontynuowały wdrażanie

4 programów w ramach priorytetu nadzorowanego przez Instytucję Pośredniczącą

– Ministerstwo Zdrowia: Rozwój społeczny i zasobów ludzkich, obszaru tematycznego

Ochrona zdrowia celu 2 Poprawa usług podstawowej opieki zdrowotnej i usług opieki

społecznej na peryferyjnych i zmarginalizowanych terenach obszarów objętych

koncentracją geograficzną, z preferencją dla wielosektorowego podejścia programowego:

o poprawa jakości usług świadczonych w domach pomocy społecznej i placówkach

opiekuńczo – wychowawczych, program realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki

Społecznej w Lublinie,

o poprawa infrastruktury domów pomocy społecznej i/lub placówek opiekuńczo-

wychowawczych oraz podnoszenie kwalifikacji personelu w tym również pielęgniarek

i pielęgniarzy ww. instytucji, program realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki

Społecznej w Rzeszowie,

o podniesienie jakości usług świadczonych w Jednostkach Organizacyjnych Pomocy

Społecznej w celu wzmacniania podmiotowości i aktywności życiowej podopiecznych,

program realizowany przez Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach,

o pomocna dłoń pod bezpiecznym dachem, program realizowany przez Regionalny

Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie.

Cztery Instytucje Realizujące przyznały dotychczas dofinansowanie 38 projektom,

z tego w 2014 roku zakończono realizację 12 projektów. Główny zakres zadań związanych

z modernizacją Domów Pomocy Społecznej (DPS), w których mieszkają osoby

niepełnosprawne ruchowo i intelektualnie jak i osoby starsze oraz z modernizacją

Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych (POW), został zrealizowany w 2014 roku.

W rezultacie w roku 2014 Instytucjom Realizującym i beneficjentom udało się m.in.

wybudować lub zmodernizować 14.882 metry budynków DPS i POW oraz 130.162 metry

infrastruktury towarzyszącej DPS i POW (np. ogrody, parki, czy boiska do zajęć

sportowych).

Do końca okresu sprawozdawczego osiągnięto następujące miękkie rezultaty

z wdrażanych przedsięwzięć:

str. 124

o w ramach komponentu II przeszkolono 1.679 pracowników merytorycznych pracujących

w jednostkach, w których przeprowadzane są działania inwestycyjne finansowane

z SPPW;

o jednocześnie w ramach komponentu III przeszkolono 449 pracowników medycznych

tj. pielęgniarek i położnych.

W ramach planowanych zakupów drobnego sprzętu medycznego zakupiono 497 sztuk

zestawów doposażających pielęgniarzy i pielęgniarki DPS. w ramach przedmiotowych

zakupów nabyto m.in. ciśnieniomierze, glukometry, sprzęt do pomiaru ciśnienia, torby do

pomocy medycznej.

Szczegóły na temat programu są dostępne na stronie Ministerstwa Zdrowia

www.zdrowie.gov.pl .

W 2014 roku zakończono również realizację projektu pt. Poprawa jakości życia osób

niepełnosprawnych poprzez modernizację Zespołu Szkół Specjalnych oraz budowę Centrum

Integracji Kulturalnej w Łodygowicach. w ramach projektu wykonano gruntowny remont

pomieszczeń na parterze istniejącego budynku, wymianę instalacji c.o. oraz przebudowę

kotłowni, zamontowano windę, wymieniono wszystkie okna i część drzwi, wybudowano

i wyposażono nowy budynek Centrum Integracji Kulturalnej. Ponadto w wyniku

zagospodarowania oszczędności wybudowano infrastrukturę rekreacyjną na działce należącej

do szkoły318

.

W 2014 roku zakończyła się realizacja projektów wspartych w ramach Funduszu dla

Organizacji Pozarządowych Grantu Blokowego SPPW, którego Operatorem jest firma

ECORYS Polska Sp. z o.o. działająca w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Gmin RP

Euroregion Bałtyk. Jednym z obszarów tematycznych tego instrumentu była

Partycypacja w polityce publicznej.

Obszar ten obejmował m.in. działania wspierające budowanie mechanizmów

partycypacji i rzecznictwa na rzecz grup pomijanych lub w niewielkim stopniu

reprezentowanych w publicznej debacie (np. osoby niepełnosprawne).

W ramach przedmiotowego obszaru realizowane były również 2 projekty dotyczące

wzmacniania partycypacji obywatelskiej osób niepełnosprawnych i obywatelskiego

monitoringu realizacji praw osób niepełnosprawnych, tj. projekt Wzmocnić głos niemocnych.

Wypracowanie, wdrożenie i upowszechnienie trwałego mechanizmu modyfikowania usług

opiekuńczych m.in. przez ich odbiorców, czyli osoby niepełnosprawne mieszkające

w domach pomocy typu rodzinnego realizowany przez Fundację L'ARCHE oraz projekt Od

wykluczenia do integracji – w obronie podstawowych praw osób z autyzmem realizowany

przez Fundację SYNAPSIS. w 2014 r. projekty ukierunkowane na poprawę sytuacji osób

niepełnosprawnych realizowane były także w obszarze Edukacja obywatelska. Wymienić tu

należy m.in. projekty:

o Szkolne Grupy Wolontariatu na rzecz uczniów niewidomych i Świadomi Niewidomi,

realizowane przez Mazowieckie Stowarzyszenie Pracy dla Niepełnosprawnych "De

Facto",

o Tourette de Pologne - Program aktywizujący chorych na zespół Tourette'a i ich bliskich,

realizowany przez Polskie Stowarzyszenie Syndrom Tourette'a,

o ZA - profesjonalnie, skutecznie! realizowany przez Polskie Towarzystwo Zespołu

Aspergera,

o Pogranicze równych szans, realizowany przez Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom

Niepełnosprawnym "Krok za Krokiem" w Zamościu,

318 Alokacja (grant) przyznana na ww. projekt wyniosła 500 000 CHF, zaś całość wydatków kwalifikowalnych wyniosła 623 129 CHF.

W zakresie rezultatów osiągniętych do końca realizacji projektu w całości odrestaurowano istniejący budynek oraz wybudowano nowy,

w tym: naprawiono drewniane schody, zainstalowano 59 sztuk nowych okien, położono 233 metry kwadratowe podłóg wewnętrznych, wymieniono 740 metrów instalacji elektrycznej, wymieniono instalację przeciwpożarową, zamontowano 1 windę dla niepełnosprawnych

w istniejącym budynku, wybudowano i wyposażono budynek Centrum Integracji Kulturalnej, wybudowano infrastrukturę rekreacyjną.

http://www.zdrowie.gov.pl/

str. 125

o glusi.tv.malopolskie, realizowany przez Polski Związek Głuchych Oddział Małopolski.

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 (MF EOG)

i Norweski Mechanizm Finansowy 2009-2014 (NMF)

W ramach NMF oraz MF EOG trwa wdrażanie dwóch programów w zakresie ochrony zdrowia:

o PL 07 Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno-

epidemiologicznych;

o PL13 Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu.

Ministerstwo Zdrowia, jako Operator Programów, odpowiada za bezpośrednie wdrożenie

działań i realizację projektów w ramach programów.

Pierwszy z programów wspiera projekty inwestycyjne dotyczące poprawy zdrowia

publicznego w 3 obszarach:

o Poprawa opieki perinatalnej;

o Dostosowanie opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom szybko rosnącej populacji

osób przewlekle chorych i niesamodzielnych oraz osób starszych;

o Profilaktyka chorób nowotworowych.

W 2014 roku zakończono proces oceny formalnej i merytorycznej złożonych wniosków.

Do końca roku podpisano 33 umowy z beneficjentami, w tym Zakładami Opieki

Zdrowotnej, Domami Pomocy Społecznej czy szpitalami. Beneficjenci rozpoczęli wdrażanie

zaplanowanych działań.

Co do zasady wszystkie przedsięwzięcia realizowane w ramach ww. programów

pośrednio lub bezpośrednio będą stanowiły wsparcie dla osób niepełnosprawnych. Jednakże

projekty wdrażane w ramach powyżej wymienionego obszaru 2. w najwyższym stopniu

przyczynią się do wsparcia osób niepełnosprawnych. w ramach tego obszaru zostanie

wdrożonych 20 projektów o łącznej wartości 108 625 679 mln PLN, co stanowi 61% dostępnej

alokacji środków”, należy zmienić wartość procentową z dotychczasowej 61% na 51%.

Celem drugiego z programów pn.: Ograniczanie społecznych nierówności w zdrowiu PL13,

jest poprawa funkcjonowania służby zdrowia i zmniejszenie nierówności społecznych

w zdrowiu w wyniku przeprowadzenia następujących zadań:

o opracowania międzysektorowej strategii mającej na celu zmniejszenie społecznych

nierówności w zdrowiu;

o wypracowania odpowiednich modeli w celu poprawy funkcjonowania służby zdrowia;

o wdrożenia na poziomie lokalnym (powiatów) projektów promujących zdrowy styl życia

i przyczyniających się do zapobiegania lub zmniejszania zachorowalności na choroby

związane ze stylem życia.

W ramach programu, we współpracy z Norweskim Dyrektoriatem ds. Zdrowia

opracowano dwa modele dotyczące potrzeb zdrowotnych oraz promocji i profilaktyki zdrowia,

które jako instrumenty oceny pozwoliły na uruchomienie naboru wniosków na projekty

pilotażowe.

Wyłoniono 24 projekty do dofinansowania z 98 aplikacji złożonych przez powiaty

uprawnione do wzięcia udziału w naborze wniosków. Uprawnione powiaty charakteryzują się

najwyższym standaryzowanym wskaźnikiem umieralności (SMR) w trzyletnim okresie 2009-

2011319

. Szczegóły na temat obu programów są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa

Zdrowia: www.zdrowie.gov.pl.

Ponadto, w 2014 roku kontynuowano realizację programu Rozwój miast poprzez

wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę

z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego.

Program przewiduje szereg działań priorytetowych, podejmowanych poprzez współpracę

jednostek samorządu terytorialnego w obszarach miejskich, które będą służyć m.in.

bezpośrednio bądź pośrednio osobom niepełnosprawnym. Powyższe działanie to przede

319 Umowy z wyłonionymi beneficjentami zostaną zawarte w I kwartale 2015 r. Celem projektów jest zapobieganie lub zmniejszanie zachorowalności na choroby związane ze stylem życia.

http://www.zdrowie.gov.pl/

str. 126

wszystkim przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, polityka mieszkaniowa czy

kształtowanie przestrzeni publicznej.

Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007-2013 (PO PT).

W Programie Operacyjnym Pomoc Techniczna zasada zgodności z polityką równych

szans, w tym osób z niepełnosprawnościami, przestrzegana jest we wszystkich realizowanych

projektach. Każdy projekt realizowany w ramach PO PT co do zasady powinien mieć neutralny

lub pozytywny wpływ na powyższą politykę. Neutralny wpływ na politykę równych szans

oznacza, że projekt nie prowadzi do dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie

etniczne, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, religię lub światopogląd. Podczas

realizacji projektów w ramach działania 1.1 Wsparcie zatrudnienia, kontrolerzy IZ zwracają

szczególną uwagę na zapisy znajdujące się w regulaminach pracy beneficjentów, które

weryfikują pod kątem zgodności z opisywaną zasadą.

Europejska Wspólnota Terytorialna 2007-2013 (EWT)

Projekty inwestycyjne realizowane w ramach EWT urzeczywistniają prawa i potrzeby

osób niepełnosprawnych głównie poprzez: wyrównywanie szans, integrację

i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu w środowisku szkolnym, zacieśnienie współpracy

międzynarodowej i poznanie metod pracy z osobami niepełnosprawnymi oraz rozbudowę

infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej320

.

Działania o charakterze systemowym i horyzontalnym realizowane w zakresie polityki

spójności

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju uczestniczy w realizacji zadań, które

w sposób systemowy mogą pośrednio wpływać na realizację Karty Praw Osób

Niepełnosprawnych, co jest następstwem obowiązywania przy realizacji polityki spójności

horyzontalnej zasady dotyczącej równości szans i zakazu dyskryminacji, w tym ze względu

na niepełnosprawność.

o W związku z tym Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju jako instytucja odpowiedzialna

za monitorowanie realizacji programów operacyjnych na poziomie horyzontalnym,

kontynuuje współpracę z instytucjami zarządzającymi poszczególnymi programami

operacyjnymi (PO), które zobowiązała do włączenia kwestii wsparcia

udzielanegoosobom niepełnosprawnym do corocznie przedkładanych sprawozdań

z realizacji PO. Powinno to skutkować większą koncentracją uwagi na kwestiach

związanych z potrzebami osób niepełnosprawnych, m.in. odpowiednim profilowaniem

konkursów oraz ukierunkowaniem środków na wspomaganie tej grupy beneficjentów.

o Innym przykładem działania o charakterze systemowym i horyzontalnym są opracowane

przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Wytyczne w zakresie komitetów

monitorujących (KM) na lata 2014-2020, w których wskazano, iż do składu każdego

Komitetu Monitorujacego zapraszany jest przedstawiciel Pełnomocnika Rządu do Spraw

Osób Niepełnosprawnych, a materiały dotyczące działalności Komitetów

Monitorujacych oraz ich funkcjonowanie muszą uwzględniać potrzeby osób

z niepełnosprawnościami.

o Wyrazem zaangażowania MIiR w działanie na rzecz realizacji Karty Praw Osób

Niepełnosprawnych może być również uczestnictwo, obok instytucji zarządzających

i koordynujących, w tworzeniu właściwych podstaw programowych i otoczenia

instytucjonalnego do wdrożenia zasady równych szans i dostępności dla osób

z niepełnosprawnościami wszystkich produktów i usług oraz infrastruktury objętej

finansowaniem z funduszy europejskich, co będzie się odbywać na podstawie Agendy

działań na rzecz równości szans i niedyskryminacji osób z niepełnosprawnościami

w ramach funduszy unijnych 2014-2020.

320 Szczegółowy opis 20 projektów nakierowanych w działaniu na osoby niepełnosprawne, zrealizowanych w 2014 r. w ramach programów EWT przedstawiono w załączniku 36.

str. 127

o Jednocześnie MIR dążąc do uzyskania jakościowej zmiany w podejściu do osób

niepełnosprawnych oraz skoordynowania wsparcia dla uzyskania satysfakcjonujących

efektów interwencji we wszystkich programach operacyjnych 2014-2020, w 2014 roku

rozpoczął opracowywanie Wytycznych horyzontalnych w zakresie realizacji zasady równości

szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnych oraz zasady

równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020321

.

Dokument zawiera najważniejsze informacje na temat tego, jak uwzględniać kwestie

związane z niepełnosprawnością w ramach systemu wdrażania programów operacyjnych na

wszystkich jego etapach – od wyboru projektów aż do ich ewaluacji.

Ponadto zoperacjonalizowano w Wytycznych szereg rozwiązań (m.in. racjonalne

usprawnienia, uniwersalne projektowanie), zdefiniowanych w Konwencji ONZ o prawach

osób niepełnosprawnych, celem zapewnienia klientom funduszy europejskich – osobom

niepełnosprawnym – równego dostępu do wsparcia.

Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich

dostępne dla osób niepełnosprawnych.

Od 2008 roku Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju odpowiada za koordynację sieci

Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich (PIFE), w tym Centralnego Punktu

Informacyjnego (CPI) funkcjonującego przy Ministerstwie. Za funkcjonowanie Głównych

i Lokalnych Punktów Informacyjnych odpowiadają Urzędy Marszałkowskie, z którymi

Ministerstwo podpisało odpowiednie umowy.

Standardy funkcjonowania sieci punktów informacyjnych funduszy europejskich przewidują,

że lokal, w którym udzielane są konsultacje oraz sala konferencyjna na spotkania informacyjne

powinny być przystosowane do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami, w

szczególności poruszających się na wózkach inwalidzkich. Dodatkowo, każdy punkt

informacyjny musi być wyposażony w sprzęt ułatwiający słyszenie osobom niedosłyszącym, np.

pętle indukcyjne.

Ponadto, przy organizacji szkoleń i spotkań informacyjnych powinny być uwzględniane

potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami (np. potrzeba zatrudnienia tłumacza języka

migowego lub udostępnienia sprzętu niezbędnego dla osób niedosłyszących), wynikające

z formularzy zgłoszeniowych zawierających zapytanie o specjalne potrzeby dla osób

niepełnosprawnych.

Tam, gdzie dostęp do punktu jest utrudniony, osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć na

spotkanie z konsultantem w miejscu dla nich dostępnym. Przykładem dobrej praktyki jest strona

łódzkiego GPI zawierająca informacje na temat działalności punktu przetłumaczone na język

migowy:http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/punkty_informacyj

ne. W w punkcie tym, w przypadku wizyty osoby niesłyszącej, możliwe jest skorzystanie z usług

tłumacza języka migowego za pośrednictwem komunikatora SKYPE.

W 2014 roku Ministerstwo zorganizowało również spotkania w ramach Krajowej Sieci

Tematycznej ds. Partnerstwa. Podczas wyboru wykonawcy zastosowano dodatkowe kryterium,

wpływające na ocenę ofert składanych przez potencjalnych wykonawców, za które można było

uzyskać dodatkowe punkty. Było to kryterium przystosowania ośrodków konferencyjnych do

potrzeb osób z niepełnosprawnościami

Udogodnienia w zakresie wydania dowodu osobistego.

W 2014 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych przygotowano projekt rozporządzenia

Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz sposobu i trybu

postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich utraty, uszkodzenia,

unieważnienia i zwrotu na podstawie art. 54 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r.

o dowodach osobistych322

.

Projekt ten zawiera uregulowania dotyczące:

321Planowany termin podpisania Wytycznych przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju to 2015 r. 322 Dz. U. Nr 167, poz. 1131 z późn. zm.

http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/punkty_informacyjne

http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/punkty_informacyjne

str. 128

możliwości złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego w formie dokumentu

elektronicznego,

przyjęcia wniosku o wydanie dowodu osobistego w miejscu pobytu osoby

niepełnosprawnej,

możliwości załączenia do wniosku o wydanie dowodu osobistego przez osoby z wrodzonymi

lub nabytymi wadami narządu wzroku fotografii przedstawiających je w okularach

z ciemnymi szkłami,

zgłaszania utraty lub uszkodzenia dowodu osobistego w formie dokumentu elektronicznego.

8. posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,

Osoby niepełnosprawne323

mają ustawowo zagwarantowaną możliwość posiadania

samorządnej reprezentacji swojego środowiska m.in. w formie tworzonych organizacji

pozarządowych o charakterze lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim (np. stowarzyszeń,

fundacji).

Organizacje pozarządowe osób niepełnosprawnych lub działające na rzecz tych osób

świadczą im różnorodnego rodzaju usługi, np. w zakresie ochrony zdrowia, rehabilitacji

leczniczej, zawodowej i społecznej. Organizacje pozarządowe prowadzą m.in. przychodnie

rehabilitacyjne, zakłady aktywności zawodowej, warsztaty terapii zajęciowej, niepubliczne

zakłady opieki zdrowotnej, organizują imprezy: sportowe, turystyczne, rekreacyjne oraz

w zakresie kultury. Ważną sferą działalności organizacji pozarządowych jest wsparcie osób

niepełnosprawnych na rynku pracy.

Administracja publiczna w 2014 r. powierzała (zlecała) - z mocy prawa - organizacjom

pozarządowym324

realizację zadań publicznych i wspierała je w takiej działalności w większości

w formie konkursowej, m.in. ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO), Funduszu

Rozwoju Kultury Fizycznej, Narodowego Funduszu Zdrowia, Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Organizacje pozarządowe325

oraz podmioty wymienione w art.3 ustawy o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie, mogą realizować zadania z zakresu rehabilitacji

zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, na zlecenie Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz na zlecenie samorządu województwa lub samorządu

powiatowego.326

Zadania zlecane organizacjom pozarządowym327

.

Fundacje oraz organizacje pozarządowe, w tym kościelne osoby prawne, stowarzyszenia

jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne oraz spełniające szczególne warunki

spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kluby sportowe będące spółkami,

realizowały328

w 2014 r. ustawowe zadania na zlecenie329

:

323 W tym rodziny i najbliższe otoczenie osób niepełnosprawnych. 324 M.in. na podstawie art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. poz. 885, z późn. zm.) oraz art. 11 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. Nr 234, poz. 1118,

z późn. zm.). 325 Zgodnie z postanowieniami art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 326 Ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych

i samorządów województw. Rodzaje zadań, które mogą być zlecane organizacjom pozarządowym wskazane zostały w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej

i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym (Dz. U. Nr 29, poz. 172). 327 Art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.) 328 Zgodnie z postanowieniami art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 329 Lista zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, które mogą być realizowana ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest określona w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 lutego 2008 r. w

sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym (Dz. U. Nr 29, poz. 172).

str. 129

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

W 2014 roku wykorzystało środki w wysokości 210.718.264 zł w tym na zlecenie zadań

jednostkom:

sektora finansów publicznych - 171.875 zł,

niezaliczanych do sektora finansów publicznych - 210.546.389 zł.

Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań w zakresie rehabilitacji zawodowej

i społecznej odbywało się w formie otwartych konkursów na podstawie przepisów ustawy

z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie330

w obszarach:

wejście osób niepełnosprawnych na otwarty rynek pracy,

zwiększenie samodzielności osób niepełnosprawnych,

wzrost aktywności osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia,

zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do informacji i specjalistycznych usług,

poprawa jakości funkcjonowania otoczenia osób niepełnosprawnych,

upowszechnianie pozytywnych postaw społecznych wobec osób niepełnosprawnych

i wiedzy dotyczącej niepełnosprawności.

samorządu powiatowego.

330 Dz. U. z 2014 r., poz. 1118, z późn. zm. Zlecanie zadań organizacjom pozarządowym ma na celu pełniejsze wsparcie osób

niepełnosprawnych. Fundacje i organizacje pozarządowe mają bliższy kontakt z osobami niepełnosprawnymi i są lepiej zorientowane

w aktualnych potrzebach poszczególnych grup osób niepełnosprawnych. Dodatkowo za ich pośrednictwem można dotrzeć do większej liczby osób niepełnosprawnych, rozeznać ich potrzeby i udzielić potrzebnego wsparcia.

str. 130

W 2014 r. starostowie 55 powiatów podpisali 292 umowy na dofinansowanie

prowadzonej przez organizacje pozarządowe rehabilitacji osób niepełnosprawnych o charakterze

lokalnym331

, w tym na:

prowadzenie grupowych i indywidualnych zajęć usprawniających – 28%,

organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowiskowego wsparcia

oraz zespołów aktywności społecznej – 22%,

prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek – 13,7%,

organizowanie lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich imprez kulturalnych, sportowych,

turystycznych i rekreacyjnych - 13,2%.

samorządu województwa

W ub.r. 15 marszałków województw podpisało 906 umów z organizacjami

pozarządowymi na dofinansowanie rehabilitacji osób niepełnosprawnych o charakterze

regionalnym332

,w zakresie 12 rodzajów zadań przewidzianych do zlecania.

Wsparcie organizacji pozarządowych

ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.

Celem Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich stanowiącego ofertę programowa

skierowaną do sektora organizacji pozarządowych jest m.in. zwiększenie zaangażowania tego

331 Udzielono dofinansowania w wysokości 4.207.847 zł. 332 Udzielono dofinansowania w wysokości 16.961.811 zł.

str. 131

sektora na rzecz usług społecznych w zakresie integracji i aktywizacji społecznej oraz

zabezpieczenia społecznego, w tym osób niepełnosprawnych.

W Programie Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 - 2020 wsparcie inicjatyw

na rzecz osób niepełnosprawnych udzielane jest w ramach Priorytetu 2 - Aktywne

społeczeństwo, Kierunek działania - Wspieranie aktywnych form integracji społecznej, Działanie:

Pomoc osobom niepełnosprawnym przez ograniczanie wykluczenia społecznego osób

niepełnosprawnych. W 2014 r. dofinansowano 45 ofert organizacji pozarządowych333

na kwotę

2.718.701 zł.

Osoby niepełnosprawne

w zespołach i organach doradczych administracji publicznej.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych osób niepełnosprawnych lub działających na

ich rzecz uczestniczyli w 2014 r. – z mocy prawa lub na zaproszenie – w zespołach

i organach doradczych administracji publicznej, w tym w:

Krajowej Radzie Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych334

będącej organem

doradczym Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Jest to forum

współdziałania organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji

pozarządowych na rzecz osób niepełnosprawnych.

Przedstawiciele osób niepełnosprawnych mogą przedstawiać Pełnomocnikowi Rządu do

Spraw Osób Niepełnosprawnych m.in. propozycje: przedsięwzięć zmierzających do

integracji osób niepełnosprawnych, rozwiązań w zakresie zaspokajania potrzeb osób

niepełnosprawnych wynikających z niepełnosprawności, wydania przez odpowiednie organy

lub zmiany przepisów dotyczących sytuacji osób niepełnosprawnych.

Polskiej Radzie Języka Migowego335

, która jest organem doradczym Ministra Pracy

i Polityki Społecznej. Jest to forum współpracy przedstawicieli organów administracji

rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych, na rzecz osób

niesłyszących i niedosłyszących m.in. w zakresie:

ustalenia rekomendacji w celu prawidłowego stosowania komunikacji migowej,

upowszechniania i promowania wiedzy o języku migowym poprzez wspieranie

inicjatyw promujących rozwiązania na rzecz osób uprawnionych

i upowszechniających rozwiązania wspierające komunikowanie się,

sporządzenia opinii o funkcjonowaniu przepisów ustawy,

opiniowania projektów dokumentów rządowych w zakresie dotyczącym funkcjonowania

osób uprawnionych,

wskazywania propozycji rozwiązań wpływających na funkcjonowanie osób

uprawnionych, w tym związanych ze stosowaniem PJM,SJM i SKOGN336

.

Radzie Sportu Osób Niepełnosprawnych funkcjonującej przy Ministrze Sportu

i Turystyki337

w skład której wchodzą przedstawiciele środowiska sportu osób

niepełnosprawnych, sportowcy, działacze, trenerzy, osoby będące ekspertami

w poszczególnych dziedzinach sportu. Zadaniem Rady Sportu Osób Niepełnosprawnych,

jest m.in.:

opracowywanie propozycji kierunków rozwoju sportu osób niepełnosprawnych,

inicjowanie działań.

wspieranie i promowanie propozycji nowych zadań w sporcie osób niepełnosprawnych,

333 Ze względu na horyzontalny charakter priorytetów i kierunków działania FIO w 2014 r. nie można dokładnie okreslić liczby ofert dotyczących osób niepełnosprawnych. 334 Art. 42 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 335 Rada powołana została na podstawie art. 19 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (Dz.

U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243 z późn. zm.). 336 PJM – polski język migowy, SJM – system językowo-migowy, SKOGN – sposób komunikowania się osób głuchoniewidomych. 337 Decyzja Ministra Sportu i Turystyki z dnia 16 kwietnia 2008 r.

str. 132

Radzie Organizacji Pozarządowych powołanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego, która zajmuje się m.in. zagadnieniem dostępu osób z różnymi typami

dysfunkcji lub niepełnosprawnością do kultury,

Zespole do spraw ustalenia zasad udostępniania materiałów drukowanych osobom

niewidomym i niedowidzącym powołanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego338

.

Zespole Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz osób niepełnosprawnych, który inicjuje

i monitoruje zadania w następujących w zakresie:

o popularyzacji wiedzy dotyczącej praw osób niepełnosprawnych,

o zatrudniania i aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych,

o usuwania barier architektonicznych.

Społecznych Radach do Spraw Osób Niepełnosprawnych funkcjonujących z mocy prawa339

w każdym samorządzie województwa i w samorządzie powiatowym, jako organ

opiniodawczo- doradczy każdego marszałka i starosty.

W skład rady wchodzą m.in. przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na

terenie danego województwa i powiatu.

Społeczne Rady do Spraw Osób Niepełnosprawnych m.in. opiniują - w zakresie potrzeb

osób niepełnosprawnych - projekty uchwał i programów przyjmowanych przez sejmik

województwa i powiatową radę. Przedstawiciele osób niepełnosprawnych m.in.

współdecydują o ostatecznej treści corocznej uchwały samorządu województwa

i samorządu powiatowego określającej zadania dofinansowywane ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Warto nadmienić, że osoby niepełnosprawne, w szczególności za pośrednictwem

organizacji pozarządowych, biorą aktywny udział w pracach legislacyjnych dotyczących

bezpośrednio lub pośrednio osób niepełnosprawnych korzystając z ustawowego prawa do

konsultowania wszelkich projektów aktów prawnych ich dotyczących - w myśl przepisów art.

19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz art. 16 ustawy z dnia 23 maja

1991 r. o organizacjach pracodawców, przeprowadzano konsultacje projektów aktów prawnych.

Osoby niepełnosprawne uczestniczą także w różnych przedsięwzięciach organizowanych

przez organizacje pozarządowe, organizacje pracodawców i związków zawodowych,

administrację publiczną i inne instytucje (m.in. w seminariach, konferencjach, spotkaniach

roboczych ukierunkowanych tematycznie na rozwiązywanie konkretnych problemów).

Zatem osoby niepełnosprawne, w większości za pośrednictwem organizacji

pozarządowych, które współtworzą lub które statutowo zajmują się problematyką

niepełnosprawności, spełniają ważną rolę w kreowaniu polityki na rzecz osób

niepełnosprawnych na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym.

Istotne jest również to, że urzędy i instytucje publiczne współpracują

z organizacjami pozarządowymi m.in. w obszarze rynku pracy osób niepełnosprawnych,

wypoczynku, sportu, kultury, turystyki, ochrony zdrowia, upowszechniania dobrych praktyk

w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu tej grupy osób340

.

338 Powołany 13 grudnia 2012 r. zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Dz. Urz. MKiDN z 2012 r. poz. 81). 339 Art. 44a i art. 44b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). 340 Szczegółowy opis współpracy resortów i urzędów centralnych z organizacjami pozarządowymi zamieszczono w załączniku 28.

str. 133

Dialog społeczny z organizacjami pozarządowymi

reprezentującymi poszczególne środowiska pacjentów341

.

Ministerstwo Zdrowia prowadzi współpracę z organizacjami pozarządowymi

na podstawie art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych342

oraz

art. 11 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie343

.

Zgodnie z przepisami wyżej wymienionych ustaw, organy administracji publicznej mogą

wspierać lub powierzać jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych realizację

zadań publicznych.

Działania podejmowane przez organizacje pozarządowe, w ramach realizacji zadań

publicznych zlecanych przez Ministerstwo Zdrowia, są skierowane do ogółu społeczeństwa,

w tym także do osób niepełnosprawnych.

Ponadto, Ministerstwo Zdrowia prowadzi systematyczny dialog społeczny

z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi poszczególne środowiska pacjentów.

Współpraca ta od 2012 r. realizowana jest na bazie cyklicznych debat w ramach stworzonej

przez stronę społeczną platformy „Dialog dla Zdrowia”, przy czym grono organizacji

pacjenckich biorących stały udział w tej inicjatywie ulega stałemu poszerzaniu.

Krąg partnerów społecznych zainteresowanych stałą współpracą z Ministerstwem tworzą

organizacje zarówno o charakterze ogólnopacjenckich federacji jak i podmioty dedykowane

poszczególnym schorzeniom (stowarzyszenia, fundacje, w tym organizacje pożytku

publicznego). Należy podkreślić, że we wspomnianych debatach może brać udział każda

zainteresowana organizacja pozarządowa, a zgłoszone przez nią zagadnienie jest włączane do

harmonogramu obrad na zasadzie konsensu po stronie społecznej.

W ramach organizowanych w Ministerstwie Zdrowia spotkań w ub.r. dyskutowane były

m.in. projekty aktów prawnych budzące największe zainteresowanie środowisk pacjenckich,

również w aspekcie zapewniania realizacji potrzeb zdrowotnych poszczególnych grup

społecznych, jak i analizy i opracowania przygotowywane przez stronę społeczną.

Partnerzy społeczni zgłaszali również sprawy w ich przekonaniu świadczące

o nierównym traktowaniu pacjentów w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych (np. dostęp do leków refundowanych przeznaczonych dla pacjentów

z określonymi jednostkami chorobowymi).

9. pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb. 1. Sport Wyczynowy

Zadania w obszarze sportu wyczynowego osób niepełnosprawnych w 2014 r.

dofinansowywane były z budżetu państwa344

i Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej345

.

W 2013 r. opracowane zostały poniższe programy dofinansowania zadań na 2014 r.

z zakresu sportu wyczynowego osób niepełnosprawnych, mające na celu zabezpieczenie

realizacji cyklu szkoleniowego zawodników oraz udział w imprezach mistrzowskich rangi

krajowej i międzynarodowej:

341 W ramach omawianej współpracy Ministerstwo Zdrowia reprezentowane jest przez Członka Kierownictwa resortu nadzorującego

Departament Dialogu Społecznego, dyrektorów i pracowników poszczególnych departamentów (w zależności od tematów umieszczonych w agendzie spotkania), jednostek podległych i nadzorowanych przez Ministra Zdrowia, przedstawicieli Narodowego Funduszu Zdrowia.

W spotkaniach z przedstawicielami inicjatywy „Dialog dla Zdrowia” od kilku miesięcy uczestniczy również przedstawiciel Biura Rzecznika

Praw Pacjenta. 342 Dz. U. z 2013 r., poz. 885, z późn. zm. 343 Dz. U. z 2014 r., poz. 1118, z późn. zm. 344 Na podstawie art. 29 ust. 1 i 7 oraz art. 32 ust. 7 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.), art. 47 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Sportu

i Turystyki z dnia 15 października 2012 r. w sprawie stypendiów sportowych dla członków kadry narodowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1130). 345 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (Dz. U. Nr 156, poz. 1051).

str. 134

„Program dofinansowania zadań ze środków budżetu państwa związanych

z przygotowywaniem zawodników kadry narodowej do udziału w igrzyskach olimpijskich,

igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach świata i Europy

w sportach olimpijskich lub nieolimpijskich w 2014 roku” wprowadzony decyzją Ministra

Sportu i Turystyki nr 15 z dnia 12 listopada 2013 roku

„Program dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej

związanych z przygotowaniem i udziałem zawodników kadry narodowej osób

niepełnosprawnych w igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach

świata i Europy w roku 2014” wprowadzony decyzją nr 10 Ministra Sportu i Turystyki

z dnia 12 listopada 2013 roku.

Zadania realizowane były przez polskie związki sportowe oraz organizacje pozarządowe,

których celem statutowym jest prowadzenie działalności w zakresie sportu wyczynowego osób

niepełnosprawnych.

Ze środków budżetu państwa zrealizowano zadanie „Przygotowywanie zawodników

kadry narodowej do udziału w igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach

głuchych, mistrzostwach świata i Europy”.

W 2014 r. zadanie to było realizowane poprzez szkolenia sportowe obejmujące członków

kadry narodowej, biorących udział w przygotowaniach do startu w igrzyskach paraolimpijskich,

mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze międzynarodowej.

Odbyły się zgrupowania i konsultacje w letnich i zimowych sportach. Głównym

celem szkoleniowym było skoncentrowanie pracy treningowej nad przygotowaniem najwyższej

formy sportowej zawodników niepełnosprawnych oraz zapewnienie odpowiednich warunków

treningowych podczas zgrupowań sportowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 15 października 2012 r.

w sprawie stypendiów sportowych dla członków kadry narodowej346

zawodnicy

niepełnosprawni otrzymywali z budżetu państwa stypendia sportowe.

W 2014 r. stypendia przyznano 181 zawodnikom kadry narodowej osób

niepełnosprawnych.

Ze środków budżetu państwa finansowane są poza stypendiami dla zawodników

niepełnosprawnych, także:

świadczenia dla medalistów igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych, zgodnie z art. 36

ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie347

. Świadczenia wypłacane są medalistom

igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych, po zakończeniu przez nich kariery sportowej

i spełnieniu pozostałych kryteriów określonych w ustawie.

W 2014 r. świadczenia wypłacone zostały 232 osobom niepełnosprawnym.

nagrody dla zawodników niepełnosprawnych, na podstawie rozporządzenia Ministra Sportu

i Turystyki z dnia z 2 października 2012 r. w sprawie określenia rodzajów wyróżnień

i wysokości nagród pieniężnych za wybitne osiągnięcia sportowe348

. Nagrody przyznawane

są sportowcom niepełnosprawnym, którzy zdobyli medale w igrzyskach paraolimpijskich,

igrzyskach głuchych oraz imprezach rangi mistrzostw świata i mistrzostw Europy.

W 2014 r. wypłacono nagrody 60 zawodnikom.

nagrody dla trenerów kadry narodowej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sportu

i Turystyki z dnia 10 października 2012 r. w sprawie odznak, wyróżnień oraz nagród

pieniężnych za osiągnięcia w działalności w zakresie sportu349

.

Nagrodami objęci są m.in. trenerzy i instruktorzy za osiągnięcie przez szkolonych przez nich

zawodników niepełnosprawnych wysokich wyników sportowych we współzawodnictwie

346 Dz. U. z 2012 r., poz. 1130. 347 Dz. U. Nr 127, poz. 857, z późn. zm. 348 Dz. U. z 2012 r. poz. 1107. 349 Dz. U. z 2012 r. poz. 1126.

str. 135

międzynarodowym. W 2014 r. wypłacono nagrody 84 trenerom zawodników

niepełnosprawnych.

W ub.r. ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej dofinansowywane były:

przygotowania i udział w igrzyskach paraolimpijskich.

Na realizację programu zawarto 16 umów z polskimi związkami sportowymi oraz

organizacjami realizującymi zadania z zakresu sportu wyczynowego osób

niepełnosprawnych. Głównym celem programu było zdobycie jak największej liczby

medali w sportach paraolimpijskich, efektywne włączanie polskich zawodników

do współzawodnictwa międzynarodowego, awans Polski w światowym rankingu.

Zawodnicy wzięli udział w imprezach rangi międzynarodowej oraz w zgrupowaniach

i konsultacjach oraz konsultacjach stacjonarnych. Na realizację tego zadania

wydatkowano 8.950 tys. zł.

W 2014 r. sportowcy niepełnosprawni zdobyli w sportach paraolimpijskich 151 medali

(49 złotych, 57 srebrnych, 45 brązowych). Członkowie kadry narodowej objęci byli

ubezpieczeniem oraz systematycznymi badaniami lekarskimi. Zakupiony został

niezbędny sprzęt sportowy do prawidłowej realizacji zadań.

W programie uczestniczyło 526 członków kadry narodowej (125 kobiet i 401

mężczyzn).

Priorytetowo traktowany był udział zawodników w Zimowych Igrzyskach

Paraolimpijskich Soczi’2014. Program realizowany był przez Polski Związek Sportu

Niepełnosprawnych „Start” oraz Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu

i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „Cross”.

Przygotowaniami do Igrzysk objęta była kadra narodowa w narciarstwie alpejskim,

narciarstwie biegowym i biathlonie, oraz hokeju na „sledgach”. Realizacja przygotowań

obejmowała starty zawodników w imprezach międzynarodowych oraz udział

zawodników w zgrupowaniach i konsultacjach szkoleniowych.

XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie Soczi 2014 odbyły się w Rosji w dniach 7-16

marca 2014 r. pod patronatem Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (IPC).

w Igrzyskach wzięło udział 45 reprezentacji narodowych. w 72 konkurencjach

rywalizowało 547 zawodników niepełnosprawnych. Program Igrzysk obejmował

5 sportów: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, biathlon, curling na wózkach

i hokej na sledgach.

W Igrzyskach Paraolimpijskich (IP) w Soczi 2014 startowało 8 polskich zawodników

w narciarstwie biegowym, biathlonie i narciarstwie alpejskim. w klasyfikacji

medalowej IP w Soczi pierwsze miejsce zajęła reprezentacja Rosji, zdobywając 80

medali, na drugim miejscu uplasowała się reprezentacja Niemiec, z dorobkiem 15

medali. Trzecie miejsce zajęła Kanada, z wynikiem 16 medali. Polska pozostała

w grupie państw bez medali. Dorobek w postaci miejsc finałowych obejmuje dwa piąte

miejsca oraz jedno szóste miejsce.

Ponadto, w 2014 r. zawodnicy niepełnosprawni realizowali program przygotowań do XV

Letnich Igrzysk Paraolimpijskich Rio de Janeiro’ 2016. w Igrzyskach, które odbędą się

w dniach od 7 do 18 września 2016 r. planowany jest udział ok. 174 reprezentacji

narodowych oraz ok. 4 200 zawodników. Zawodnicy będą rywalizować w 22 sportach:

bocci, goalballu, jeździectwie, judo, parakajakarstwie, kolarstwie, koszykówce na

wózkach, lekkoatletyce, łucznictwie, piłce nożnej 5-osobowej, piłce nożnej 7-osobowej,

piłce siatkowej na siedząco, pływaniu, podnoszeniu ciężarów, rugby na wózkach,

strzelectwie, szermierce na wózkach, tenisie na wózkach, tenisie stołowym, triathlonie,

wioślarstwie i żeglarstwie. Po raz pierwszy w historii igrzysk paraolimpijskich zostaną

rozegrane parakajakarstwo i triathlon.

str. 136

przygotowania do igrzysk głuchych

Zadanie to w 2014 r. było realizowane poprzez szkolenie sportowe (zgrupowania

i konsultacje) obejmujące członków kadry narodowej sportowców głuchych, biorących

udział w przygotowaniach do startu w letnich i zimowych igrzyskach głuchych,

mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze

międzynarodowej. Na realizację zadania wydatkowano 2.478 tys, zł.

W ramach programu zawarto umowę z Polskim Związkiem Sportu Niesłyszących na:

o przygotowania do letnich igrzysk głuchych,

o przygotowania do zimowych igrzysk głuchych.

Niesłyszący sportowcy wzięli udział w imprezach międzynarodowych najwyższej rangi.

Odbyły się zgrupowania w różnych letnich i zimowych sportach. Członkowie kadry

narodowej objęci byli ubezpieczeniem oraz systematycznymi badaniami lekarskimi.

Zakupiony został niezbędny sprzęt sportowy do prawidłowej realizacji zadań.

W zadaniu uczestniczyło 327 członków kadry narodowej (126 kobiet i 201 mężczyzn).

Priorytetowo traktowane było przygotowanie zawodników do udziału w XVII

Zimowych Igrzyskach Głuchych Chanty Mansyjsk’2015. Planowany termin i miejsce

Igrzysk: 24 marca – 5 kwietnia 2015 r., Chanty Mansyjsk w Rosji. Rywalizacja odbędzie

się w następujących sportach: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, snowboard,

curling i hokej na lodzie.

Polski Związek Sportu Niesłyszących do udziału w Zimowych Igrzyskach zgłosił

5 zawodników w tym 1 kobietę i 4 mężczyzn. Zawodnicy będą rywalizowali

w konkurencjach narciarstwa alpejskiego.

Ponadto, w 2014 r. niesłyszący zawodnicy wzięli udział w programie przygotowań

do udziału w XXIII Letnich Igrzyskach Głuchych’2017. Niesłyszący zawodnicy

startować będą w lekkiej atletyce, pływaniu, tenisie stołowym, judo, bowlingu, piłce

siatkowej i piłce nożnej.

przygotowania do MŚ i ME w sportach nie objętych programem igrzysk paraolimpijskich

i igrzysk głuchych.

Głównym celem programu było zdobycie jak największej liczby medali

oraz skoncentrowanie pracy treningowej nad przygotowaniem najwyższej formy

sportowej zawodników. Program dofinansowano w wysokości 1.404 tys. zł.

W ramach programu zawarto 10 umów z następującymi organizacjami

pozarządowymi350

:

W 2014 r. zadanie realizowane było w formie szkolenia sportowego (zgrupowania

i konsultacje) polegającego na przygotowaniu członków kadry narodowej do startu

w mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy i innych imprezach o randze

międzynarodowej w sportach nieobjętych programem igrzysk paraolimpijskich

i igrzysk głuchych. Odbyły się zgrupowania i konsultacje. Ponadto, zawodnicy

niepełnosprawni wzięli udział w imprezach najwyższej rangi. w ramach programu

zakupiony został także sprzęt sportowy niezbędny do prawidłowej realizacji zadań.

W programie uczestniczyło 251 członków kadry narodowej (55 kobiet i 196

mężczyzn).

W 2014 r. sportowcy niepełnosprawni zdobyli w sportach nieobjętych programem

igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych 43 medale (16 złotych, 16 srebrnych,

11 brązowych).

350 Polskim Związkiem Sportu Niepełnosprawnych „Start”: taniec na wózkach, siatkówka na stojąco, Związkiem Kultury Fizycznej „Olimp”:

strzelectwo niewidomych, Związkiem Stowarzyszeń Sportowych „Sprawni-Razem”: kolarstwo, piłka nożna, tenis, koszykówka, narciarstwo biegowe osób niepełnosprawnych intelektualnie, Stowarzyszeniem Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących

„CROSS”: warcaby, szachy, showndown, Stowarzyszeniem Piłki Nożnej Osób Niepełnosprawnych „Amp-Futbol”: piłka nożna osób

amputowanych, Polskim Związkiem Kręglarskim, Polskim Związkiem Sportu Niesłyszących: szachy, Polskim Związkiem Taekwondo Olimpijskiego, Polskim Związkiem Bilardowym, Podlaskim Okręgowym Związkiem Badmintona.

str. 137

Program Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w zakresie

wsparcia międzynarodowych imprez sportowych organizowanych na terenie Polski.

Celem programu realizowanego w 2014 r. na terenie całego kraju było wsparcie dla

organizowania w Polsce imprez sportowych o randze: igrzysk olimpijskich

i europejskich, mistrzostw świata lub mistrzostw Europy, promujących aktywność

sportową i integrację społeczną osób niepełnosprawnych351

.

Wydatkowano 200.000 zł: na realizację projektu „Mistrzostwa Świata w siatkówce na

siedząco kobiet i mężczyzn" – 179.820 zł (organizator: Integracyjny Klub Sportowy

ATAK) oraz na realizację projektu „Organizacja i Mistrzostw Świata w siłowaniu na ręce

dla osób niepełnosprawnych w dniach 07-12 październik 2014 w Pucku”

– 20.180 zł (organizator: Federacja Armwrestling Polska).

2. Sport powszechny

Celem sportu powszechnego jest tworzenie warunków do uczestnictwa w różnych

formach aktywności jak najszerszego kręgu podmiotów oraz wyrabianie nawyku stałej dbałości

o utrzymanie poziomu sprawności i tym samym zdrowia. Celami szczegółowymi są:

rozbudzanie zainteresowań sportowych w zależności od potrzeb, możliwości

i zainteresowań uczestnika,

zwiększenie aktywności fizycznej wśród osób niepełnosprawnych – każdy bez względu na

status społeczny, czy stopień sprawności ma prawo do udziału w sporcie,

tworzenie alternatywnej formy spędzania wolnego czasu,

promocja zdrowego stylu życia i aktywności ruchowej wśród osób niepełnosprawnych,

kształcenie zdrowej rywalizacji, szczególnie u osób niepełnosprawnych poprzez umiejętność

współzawodnictwa i chęci podjęcia wysiłku,

zwiększenie świadomości opinii publicznej na temat sportu osób z niepełnosprawnością,

podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości o sporcie osób z niepełnosprawnością,

kreowanie pozytywnych postaw wobec uprawiania sportu.

Program upowszechniania sportu osób niepełnosprawnych w 2014 r. był propozycją

Ministerstwa Sportu i Turystyki adresowaną do ogółu osób niepełnosprawnych mogących

uprawiać sport.

Sport powszechny osób niepełnosprawnych dofinansowywany był ze środków Funduszu

Rozwoju Kultury Fizycznej będących w dyspozycji Ministra Sportu i Turystyki zgodnie

z rozporządzeniem Ministra Sportu i Turystyki z dnia 23 sierpnia 2010 r. w sprawie

dofinansowania zadań ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej352

).

Zadania z tego zakresu, mogą być realizowane przez organizacje pozarządowe, których

celem statutowym jest prowadzenie działalności w zakresie sportu osób niepełnosprawnych353

.

Zadania wraz z kwotami dofinansowania (Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej – łącznie

wykonanie12.997 tys. zł):

Wspieranie organizacji zajęć sportowych osób niepełnosprawnych - wykonanie 4.993 tys. zł..

W ramach realizacji działania współfinansowane były zajęcia sportowe dla osób

niepełnosprawnych. Zajęcia prowadzone były zarówno przez organizacje ogólnopolskie, ich

oddziały regionalne, jak i organizacje lokalne. Zajęcia odbywały się w wielu dyscyplinach

351 Wysokość maksymalnego dofinansowania ze środków PFRON dla jednego wnioskodawcy nie mogła przekroczyć 20% kosztów realizacji

zadania, jednak nie więcej niż 2 mln zł. 352 Dz. U. Nr 156, poz. 1051. 353 Wśród organizacji aplikujących o środki z Ministerstwa Sportu i Turystyki ( w zakresie sportu wyczynowego i powszechnego), są zarówno

organizacje ogólnopolskie, posiadające swoje struktury regionalne, oddziały lub zrzeszone w centralnej strukturze kluby (np. Polski Związek

Sportu Osób Niepełnosprawnych „Start” (dalej: PZSN „Start”), Stowarzyszenie Olimpiady Specjalne Polska, Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „CROSS” (dalej: Stowarzyszenie „Cross”), Polska Federacja Sportu Niesłyszących (PFSN),

Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR), Szkolny Związek Sportowy (SZS), Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF), jak również

lokalne, czy też uczniowskie kluby sportowe. W sporcie osób niepełnosprawnych następuje rozróżnienie z uwagi na rodzaje niepełnosprawności, stąd ww. organizacje prowadzą działalność w podziale na sporty osób z:dysfunkcją aparatu ruchu, narządu wzroku, słuchu, czy też osób z

niepełnosprawnością intelektualną.

str. 138

sportu i obejmują swoim zakresem osoby z różnymi grupami schorzeń. Prowadzone w sekcjach

systematycznie przez cały rok w wymiarze 2-3 razy tygodniowo po 2-3 godziny.

W 2014 r. adresatem tego zadania był 20 590 uczestników. Podobnie jak w latach

poprzednich, systemem objęci zostali animatorzy sportu osób niepełnosprawnych, dla których

w ramach programu przeznaczone zostaną środki finansowe na umowy zlecenia. Działanie było

w 50% dofinansowane przez kluby sportowe, jednostki samorządu terytorialnego i sponsorów.

Zajęcia prowadzono z osobami o różnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności.

Celem działania było przede wszystkim:

wspomaganie działalności klubów poprzez wdrożenie systemu motywacyjnego dla

wyróżniających się animatorów sportu osób niepełnosprawnych,

aktywizacja lokalnych struktur samorządu terytorialnego do współpracy i współfinansowania

działalności animatorów.

Wspieranie organizacji imprez sportowych dla osób niepełnosprawnych, w tym imprez

integracyjnych - wykonanie 5.165 tys. zł..

Organizacja imprez sportowych dotyczy zarówno upowszechniania sportu wśród osób

niepełnosprawnych, jak i ich integracji ze środowiskiem osób zdrowych. w ramach działania

organizowano zarówno imprezy ogólnopolskie, regionalne, jak i lokalne. Imprezy adresowane

były do osób w różnych grupach wiekowych oraz o różnym poziomie sprawności fizycznej

i różnym rodzaju niepełnosprawności. w 2014 r. uczestniczyło w nich 24.370 osób.

Wspieranie organizacja obozów sportowych dla osób niepełnosprawnych - wykonanie

2.444 tys. zł..

Organizatorami obozów sportowych dla osób niepełnosprawnych, w tym obozów

integracyjnych były przede wszystkim stowarzyszenia kultury fizycznej o zasięgu

ogólnokrajowym, prowadzące działalność w obszarze sportu osób niepełnosprawnych, a także

stowarzyszenia mniejsze, o regionalnym i lokalnym zasięgu działania. Obozy mogły być

organizowane w ciągu całego roku. Zgodnie z Programem liczba uczestników obozu nie mogła

być mniejsza niż 40 osób, w tym co najmniej 30 osób niepełnosprawnych. Długość trwania

każdego obozu sportowego musiała zawierać się w przedziale 10-14 dni.

W 2014 r. brało w nich udział 2.606 osób.

Zakup sprzętu sportowego dla osób niepełnosprawnych - wykonanie 395 tys. zł..

Zadanie miało na celu zapewnienie właściwego sprzętu sportowego dla prawidłowej

realizacji zadań z obszaru sportu osób niepełnosprawnych. Dzięki środkom Funduszu,

stowarzyszenia realizujące zadania z zakresu sportu osób niepełnosprawnych, miały możliwość

zakupu sprzętu sportowego niezbędnego do uprawiania różnych sportów.

Ponadto w 2014 r. zadanie – promocja aktywności fizycznej i rozwoju sportu osób

niepełnosprawnych było dofinansowane ze środków budżetu państwa w wysokości

240.000 zł.

Najważniejsze imprezy sportowe z zakresu sportu powszechnego w 2014 r.:

VI Europejskie Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych - 13 - 21 września 2014 r.,

Antwerpia. Podczas Igrzysk rozegrane zostały zawody w następujących sportach:

pływanie, gimnastyka, lekkoatletyka, badminton, tenis stołowy, bocce, piłka nożna,

koszykówka zunifikowana, judo, kolarstwo, MATP (tylko dla zawodników z Belgii).

Polska reprezentacja zdobyła 70 medali, w tym 25 złotych, 24 srebrnych i 21

brązowych.

Misją Igrzysk było, aby poprzez radość i przekształcającą siłę sportu, pokazać

społeczności europejskiej potencjał zawodników z niepełnosprawnością intelektualną,

przełamując tym bariery i zawiązując nowe przyjaźnie, które pomogą zbudować bardziej

świadome i otwarte społeczeństwo dla nas wszystkich.

W Igrzyskach wzięło udział 58 Programów Narodowych, 2.000 zawodników i 1.000

trenerów oraz innych osób towarzyszących ekipom, 7 000 wolontariuszy. Polska ekipa

str. 139

liczyła 63 zawodników, 18 trenerów i 4 osoby obsługi technicznej. Otwarcia Igrzysk

dokonała królowa Matylda.

Ponadto, miały miejsce programy pozasportowe: Zdrowi Sportowcy, Torch Run,

Sympozjum Naukowe, Dołącz do Nas, ALPs, Program Europejski, Program Rodzinny,

Festiwal Sztuki, Wioska Olimpiad Specjalnych.

8 Europejskie Igrzyska dla Osób po Transplantacji i Dializowanych - 16 – 23 sierpnia

2014 r. Kraków, odbyły się pod hasłem Nie zabieraj swoich narządów do nieba.

Ceremonia otwarcia odbyła się na Rynku Głównym w Krakowie.

W Igrzyskach wzięło udział 464 sportowców z 22 krajów (Austrii, Belgii, Cypru, Danii,

Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii,

Republiki Czeskiej, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii,

Węgier, Włoch), którym pomagało 40 wolontariuszy, studentów krakowskiej AWF

z Wydziału Rehabilitacji Ruchowej oraz Wydziału Turystyki i Rekreacji.

Kampanię Promującą 8. Mistrzostwa Europy wspierali m.in.: Przemysław Saleta,

Grzegorz Sudoł, Anna Dymna, Jarosław Jakimowicz, Paweł Kukiz. Patronat honorowy

nad 8. ME dla Osób po Transplantacji i Dializowanych objęli: Minister Sportu

i Turystyki – Andrzej Biernat, Minister Pracy i Polityki Społecznej – Władysław

Kosiniak-Kamysz, Polski Komitet Olimpijski oraz Prezydent Miasta Krakowa - Jacek

Majchrowski. Patronat medialny nad imprezą sprawowały TVP Kraków, Radio Kraków,

portal kraków.pl oraz Agencja reklamowa AMF.

Celem projektu była popularyzacja idei transplantacji poprzez aktywność fizyczną

i sport. Jest to wyjątkowa, szlachetna i urozmaicona propozycja połączenia sportowej

rywalizacji i promocji świadomego dawstwa narządów.

Rozegrane dyscypliny: tenis stołowy, golf, kręgle, tenis ziemny, lekkoatletyka, darts,

pływanie, badminton, mini maraton, biathlon, kolarstwo, petanque’a (single i deble)

i siatkówka plażowa na obiektach Akademii Wychowania Fizycznego (boiska wysypane

zostały piaskiem). w klasyfikacji końcowej Polska uplasowała się na

2 miejscu za Węgrami.

X Ogólnopolskie Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych, 23-26 sierpnia 2014 r.

Bydgoszcz/Osielsko. Odbyły się pod honorowym patronatem Pani Anny Komorowskiej.

Celem Igrzysk było rozpowszechnienie idei Olimpiad Specjalnych w Polsce,

podsumowanie efektów szkoleniowych, popularyzacja nowych dyscyplin sportowych

wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną trenujących w Stowarzyszeniu oraz

wytypowanie reprezentacji na XIV Światowe Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych

w Los Angeles w 2015 r.

Podczas Igrzysk rywalizowało 1000 zawodników w 10 dyscyplinach sportowych:

gimnastyka, piłka nożna, trójbój siłowy, tenis stołowy i ziemny, kolarstwo, pływanie,

bowling, badminton i lekka atletyka. Ponadto po raz pierwszy zaplanowano pokazowe

dyscypliny takie jak: judo i golf. Sportowcy wspomagani będą przez 340 trenerów

i opiekunów, 30 osób obsługi medycznej, 70 osób obsługi technicznej oraz 500

wolontariuszy. Ceremonia otwarcia odbyła się na hali sportowej „Łuczniczka”

w Bydgoszczy.

Kibice Razem - Kluby Kibiców Niepełnosprawnych.

Działania na rzecz środowiska kibiców niepełnosprawnych stanowią jeden z głównych

celów realizacji projektu Kibice Razem354

. W 2014 r. Ministerstwo Sportu i Turystyki

odnotowało znaczący sukces na tym polu. W ramach projektu nawiązano współpracę

354 Ministerstwo Sportu i Turystyki wdraża od 2010 r. projekt Kibice Razem, którego celem jest zbudowanie trwałych struktur współpracy z lokalnymi środowiskami kibiców i systematyczne wspieranie ich pozytywnych inicjatyw, w szczególności działań zmierzających do

demokratyzacji środowiska kibiców i włączania ich w działania na rzecz społeczności lokalnej. W latach 2010 – 2014 projekt

implementowano w sześciu miastach: Warszawie, Gdyni, Gdańsku, Wrocławiu, Legnicy i Tychach poprzez utworzenie miejsc spotkań dla kibiców (lokalnych ośrodków projektu), prowadzonych przez wykwalifikowanych koordynatorów.

str. 140

z koordynatorem ds. kibiców niepełnosprawnych oraz utworzono Kluby Kibiców

Niepełnosprawnych (KKN) w Szczecinie, Katowicach, Gdyni i Głogowie.

Podjęto ponadto działania na rzecz utworzenia kolejnych stowarzyszeń kibiców

niepełnosprawnych: w Krakowie, Legnicy, Poznaniu, Przasnyszu, Mielcu, Białymstoku,

Warszawie i Zabrzu. Koordynator ds. kibiców niepełnosprawnych projektu Kibice Razem

stworzył opracowanie dotyczące zasad dystrybucji biletów dla kibiców niepełnosprawnych,

prezentację o dostępności stadionów w Polsce oraz projekt statutu Ogólnopolskiego Związku

Stowarzyszeń Kibiców Niepełnosprawnych355

.

3. Infrastruktura sportowa.

Dofinansowywanie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki zadań inwestycyjnych, w tym

rozbudowy i modernizacji istniejących obiektów, zapewnia społeczeństwu dostęp

do nowoczesnej infrastruktury sportowej, przystosowanej również do potrzeb osób

niepełnosprawnych.

W roku 2014 realizowanych było 985 umów o dofinansowanie zadań inwestycyjnych.

Wśród realizowanych zadań znajdowało się:

470 inwestycji noworozpoczynanych, w tym:

327 inwestycji terenowych,

20 inwestycji o szczególnym znaczeniu dla sportu,

117 inwestycji w ramach Programu rozwoju inwestycji sportowych,

4 inwestycje w ramach Programu budowy hal tenisowych,

2 inwestycje odtworzeniowe.

515 inwestycji kontynuowanych z lat poprzednich, w tym:

289 inwestycji terenowych,

31 inwestycji o szczególnym znaczeniu dla sportu,

70 inwestycji w ramach Programu rozwoju inwestycji sportowych,

125 inwestycji w ramach Programu rozwoju szkolnej infrastruktury sportowej.

W roku 2014 rozliczono 440 umów o dofinansowanie inwestycji sportowych.

4. Turystyka

Ministerstwo Sportu i Turystyki upowszechnia wśród przedsiębiorców potrzebę działań

na rzecz szerszego dostosowania sektora turystyki dla osób niepełnosprawnych, między innymi

poprzez:

szeroko pojęte uniwersalne projektowanie nie tylko związane z dostępnością obiektów

architektonicznych, ale także szlaków,

podniesienie umiejętności oraz kwalifikacji zawodowych kadr biur turystycznych, hoteli

i restauracji w obsłudze klienta niepełnosprawnego,

podniesienie świadomości pracowników branży hotelowo – gastronomicznej na temat osób

niepełnosprawnych i traktowania ich na równi z pełnosprawnymi.

Realizacja polityki w zakresie rozwoju turystyki obejmuje bardzo różnorodne obszary

działalności kierowane do całej populacji, bez względu na wiek, pochodzenie, płeć, rodzaj

sprawności itp. w dokumentach i programach przygotowywanych i wdrażanych uwzględnia

się od lat potrzeby różnych grup społecznych i zagadnienie związane z dostępnością do usług

turystycznych jak największej liczby osób, w tym osób niepełnosprawnych.

„Niepełnosprawni goście – obsługa gości ze specyficznymi potrzebami w turystyce

i w hotelarstwie” jest we współczesnych czasach możliwa dzięki rozwijaniu i poszerzaniu

kompetencji zawodowych uczniów szkół hotelarskich i gastronomicznych w zakresie obsługi

specyficznych grup gości, ze szczególnym uwzględnieniem gości niepełnosprawnych ruchowo

i wzrokowo, w branży turystyczno-hotelarskiej.

355 W 2015 r. Ministerstwo Sportu i Turystyki planuje kontynuację działań mających na celu wsparcie procesu samoorganizacji tego środowiska

kibiców oraz przekazanie ww. opracowań podmiotom zarządzającym rozgrywkami piłki nożnej i klubom piłkarskim.

str. 141

Przyszli pracownicy branży hotelowo – gastronomicznej poznają specyficzne potrzeby

niepełnosprawnych gości, techniczne wymagania związane z przystosowaniem do nich obiektów

oraz specyficzne wymagania wobec personelu w związku z obsługą gości niepełnosprawnych.

Ich umiejętności są poszerzone o kompetencje znacznie wykraczające poza program kształcenia

oraz wymagające ponad przedmiotowego spojrzenia na ten aspekt zawodu, bo łączące aspekt

psychologiczny, prawny i zawodowy.

Większość hoteli jest dobrze przygotowana do obsługi gości niepełnosprawnych –

zarówno pod względem warunków do korzystania z nich – rozwiązania architektoniczne

i wyposażenie wnętrz, jak i pod względem odpowiednio przeszkolonej obsługi gości. Pozwala to

na wygodny i bezproblemowy pobyt osób niepełnosprawnych.

Wybrane hotele specjalizują się w przystosowaniu do wybranych dysfunkcji gości,

a standardem jest przystosowanie hoteli dla osób z dysfunkcją narządu ruchu (obiekty

pozbawione barier architektonicznych).

5. Dofinansowanie przez samorządy powiatowe356

sportu, kultury, rekreacji i turystyki

osób niepełnosprawnych357

.

192.622 osoby niepełnosprawne skorzystały w 2014 r. z imprez w zakresie sportu,

kultury, rekreacji i turystyki zorganizowanych przez jednostki sektora finansów publicznych

(37.028 osób niepełnosprawnych) oraz jednostki spoza sektora finansów publicznych,

w szczególności organizacje pozarządowe (155.594 osoby niepełnosprawne)

i dofinansowanych przez 304 samorządy powiatowe ze środków Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Na organizacje wspomnianych imprez wydatkowano

9.539.557 zł.

356 Ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będących w dyspozycji samorządów powiatowych. 357 -Art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

str. 142

W imprezach uczestniczyło 154.430 dorosłych osób niepełnosprawnych i 38.192 dzieci

i młodzieży niepełnosprawnej. Mieszkańcy wsi stanowili 29,21% (56.269 osób) ogółu

uczestników imprez sportowych, w zakresie kultury, rekreacyjnych i turystycznych.

Ochotnicze Hufce Pracy na rzecz osób niepełnosprawnych.

W obszarze objęcia młodzieży niepełnosprawnej wsparciem w zakresie ustawowych

zadań realizowanych przez Ochotnicze Hufce Pracy, służących przeciwdziałaniu wykluczeniu

społecznemu i marginalizacji młodzieży w 2014 r. jednostki opiekuńczo – wychowawcze OHP

zrealizowały na terenie większości województw szereg różnorodnych działań i projektów358

.

Wzięło w nich udział łącznie ok. 1000 osób niepełnosprawnych359

.

Projekty, działania i zrealizowane w ub.r. zadania, dzięki swej różnorodności, odnoszą

się do wielu sfer życia osób niepełnosprawnych w formie integracji ze sprawnymi

rówieśnikami. Mają także korzystny wpływ na poprawę jakości funkcjonowania osób

niepełnosprawnych w środowisku, sprzyjają usamodzielnianiu się i prowadzeniu aktywnego

trybu życia. Poprzez pracę, wypoczynek i zabawę osoby niepełnosprawne efektywnie

uczestniczą w życiu społecznym, na równi z młodzieżą pełnosprawną.

Punkt Dostępu Osób Niepełnosprawnych do Zbiorów Biblioteki Narodowej.

W Bibliotece Narodowej funkcjonuje Punkt Dostępu Osób Niepełnosprawnych do Zbiorów

Biblioteki Narodowej. W roku 2014 zbiory biblioteczne były stale udostępniane

w dostępnych formatach cyfrowych z wykorzystaniem stanowisk komputerowych

przystosowanych do potrzeb czytelniczych osób z dysfunkcjami sensorycznymi i motorycznymi,

a także powiększalników telewizyjnych i urządzenia wzmacniającego komunikowanie z osobami

z dysfunkcjami słuchu.

Osoby niepełnosprawne miały możliwość uzyskania dostępu do zbiorów przetworzonych

w ogólnodostępnym systemie reprografii i digitalizacji do formatów publikacji użytkowanych

przez osoby niepełnosprawne. Na rozmieszczonych w czytelniach i w informatorium

stanowiskach wyposażonych w sprzęt i oprogramowanie dedykowane osobom

niepełnosprawnym w godzinach otwarcia Biblioteki Narodowej, osoby niepełnosprawne mogły

również samodzielnie przetwarzać zbiory i odczytywać w dostępnych formatach.

Biblioteka Narodowa łączy funkcje tradycyjnego udostępniania zbiorów

z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. w roku 2014

zwracano uwagę na znaczenie optymalizacji warunków technologicznych, w których osoby

niepełnosprawne mogą w pełni korzystać z informacji, publikacji Biblioteki Narodowej

i zbiorów dostępnych on-line. Konstrukcja witryn internetowych Biblioteki Narodowej

umożliwia osobom niepełnosprawnym posługującym się oprogramowaniem specjalistycznym

sprawne dotarcie do poszukiwanych informacji.

W roku 2014 podejmowano działania na rzecz realizacji szczególnego prawa osób

niepełnosprawnych do życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych poprzez

udogodnienie dostępu do Biblioteki Narodowej a co za tym idzie poszerzenie dostępu do

informacji i stworzenie możliwości komunikacji międzyludzkiej.

Służyły temu przede wszystkim szkolenia pracownicze dotyczące znajomości

predyspozycji, funkcjonowania i komunikowania z osobami niepełnosprawnymi, np. szkolenie

„Osoby niepełnosprawne w Bibliotece Narodowej. Predyspozycje, funkcjonowanie, relacje”

zorganizowane przez Zakład Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej

358 Szczegółową informację zamieszczono w załącznikach 28 i 29. 359 W zakresie działań OHP trudno jest określić dokładną liczbę osób niepełnosprawnych korzystających z tych usług (w informacji

zamieszczono szacunkowe liczby uczestników), ponieważ wiele przedsięwzięć i inicjatyw realizowanych przez jednostki OHP, zazwyczaj

we współpracy z partnerskimi instytucjami lokalnymi ma charakter otwarty. Ponadto w ramach programu „Gwarancje dla młodzieży”

w projektach: „Pomysł na siebie YEI i EFS” wzięło udział łącznie 48 osób niepełnosprawnych, oraz „Równi na rynku pracy YEI i EFS” wzięło

udział łącznie 243 osoby niepełnosprawne.

str. 143

i Dokumentacyjnej. Program szkolenia obejmował m.in. teoretyczne i praktyczne podstawy

komunikowania się z osobami o zróżnicowanym stopniu i rodzaju niepełnosprawności. Ponadto

pracownicy Oddziału Służby Ochrony BN zostali przeszkoleni w zakresie komunikowania się

z osobami niepełnosprawnymi oraz rozwiązywania konfliktów i sytuacji trudnych związanych

z niepełnosprawnością.

Upowszechniania czytelnictwa wśród osób niewidomych i słabowidzących.

Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego360

rozszerzyła z dniem

1 stycznia 2013 roku swoją działalność w zakresie upowszechniania czytelnictwa wśród osób

niewidomych i słabowidzących361

.

Dział Zbiorów dla Niewidomych zapewnia osobom niewidomym i słabowidzącym dostęp

do literatury w formie:

publikacji drukowanych pismem Braille’a,

książek mówionych – nagranych na kasetach magnetofonowych, na płytach CD, w zapisie

cyfrowym (standard DAISY, format Czytak),

tekstu cyfrowego (literatura zapisana jest w sposób umożliwiający jej odczyt na monitorze

brajlowskim lub mową syntetyczną).

Wypożyczanie książek możliwe jest w siedzibie Działu, wysyłkowo – za pośrednictwem

poczty oraz elektronicznie – w autoryzowanym dostępie zdalnym do cyfrowych zasobów

serwisu wypożyczeń on-line.362

Dział Zbiorów dla Niewidomych, wychodząc naprzeciw potrzebom czytelników,

umożliwia im zapisanie się do Biblioteki drogą elektroniczną po uprzednim wypełnieniu

niezbędnych formularzy, które są dostępne na stronie internetowej Działu: www.dzdn.pl.

Dział Zbiorów dla Niewidomych Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego

współpracuje z Departamentem Własności Intelektualnej i Mediów Ministerstwa Kultury

i Dziedzictwa Narodowego, uczestnicząc w pracach Zespołu do spraw ustalenia zasad

udostępniania materiałów drukowanych osobom niewidomym i niedowidzącym.

W 2014 r. z inicjatywy Departamentu Własności Intelektualnej i Mediów Ministerstwa

Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbył się cykl spotkań z wydawcami, mających na celu

wypracowanie rozwiązań, które umożliwią osobom niewidomym korzystanie z wersji

elektronicznych nowo ukazujących się książek.

Dział Zbiorów dla Niewidomych stwarza osobom niewidomym i słabowidzącym

systemowe rozwiązania dostępu do literatury. w 2014 roku zakupiono na potrzeby Działu

Zbiorów dla Niewidomych drukarkę brajlowską i oprogramowanie, które będzie umożliwiało

drukowanie – w pierwszym etapie krótkich tekstów brajlowskich a w następnym – książek.

Biblioteka współpracuje również z Ministerstwem Edukacji Narodowej. w 2014 r.

otrzymała z Ministerstwa Edukacji Narodowej 16 tytułów podręczników w brajlu do nowej

podstawy edukacyjnej, tj. 286 tomów. Ponieważ mimo rozwiązań systemowych zdarzają się

jednak sytuacje, że niewidomy uczeń nie posiada podręczników, tak istotne jest, aby znajdowały

się one w zbiorach Działu Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki.

W związku z tym, że duża część czytelników Działu Zbiorów dla Niewidomych korzysta

z księgozbioru za pośrednictwem poczty, Biblioteka, mając na uwadze zminimalizowanie

trudności, z jakimi wiąże się to dla osób niewidomych i słabowidzących, złożyła w Biurze

Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych propozycję wprowadzenia zmian

w regulaminie poczty dotyczącym przesyłek dla ww. grupy osób oraz w przepisach związanych

z dostarczaniem i odbieraniem przesyłek:

wprowadzenie możliwości zgłoszenia na poczcie zapotrzebowania na odebranie przesyłki

z książkami (w przypadku książek brajlowskich, odznaczających się dużą objętością

360 Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego jest nadzorowana przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. 361 Zarządzeniem Nr 31 Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2012 r. 362 Szczegółowe dane dotyczące wypożyczeń publikacji w Dziale Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki w 2014 r. zostały zamieszczone

w załączniku 33.

str. 144

i wagą, odniesienie na pocztę paczek, aby je odesłać do Biblioteki, stanowi problem dla osób

niewidomych i słabowidzących, wśród których jest wiele osób starszych lub dotkniętych

niesprawnością intelektualną, jak również dzieci i młodzież w wieku szkolnym);

umożliwienie pakowania zbiorów przeznaczonych do wysłania w dostosowanych do tego

celu walizkach, co od wielu już lat jest praktykowane w całej Europie. Taki sposób

pakowania –w odróżnieniu od dotychczasowego w płócienne worki – nie tylko zabezpiecza

wysyłane książki przed zgnieceniem czy zalaniem, ale także jest wygodny

z punktu widzenia adresatów przesyłek: osoba niewidoma, odsyłając książki do Biblioteki,

musiałaby jedynie odwrócić na drugą stronę wypełniony przez Bibliotekę druk, który

umieszczony by był w specjalnej kieszonce przeznaczonej na adres.

Dział Zbiorów dla Niewidomych:

o kontynuował w ub.r. usługę skanowania zbiorów na życzenie czytelników. w ten sposób

stara się wspierać niewidomych studentów i doktorantów, którzy nie mają dostępu do

takiej usługi na swoich macierzystych uczelniach.

o świadczył także usługę dla Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób

Niepełnosprawnych (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej), polegającą na

transkrypcji na brajla lub z brajla na zwykły tekst pism urzędowych, jak również pism od

klientów w okresie od 01 stycznia do 31 grudnia 2014 r. wykonano na podstawie

otrzymanych próśb 30 transkrypcji.

Strona internetowa Działu Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki (www.dzdn.pl) jest

obsługiwana przez programy odczytu ekranu i całkowicie jest dostępna dla osób niewidomych

oraz słabowidzących.

Wśród czytelników Działu Zbiorów dla Niewidomych są także osoby głucho-niewidome;

korzystają one ze zbiorów brajlowskich. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom mogą kontaktować

się z Działem Zbiorów dla Niewidomych np. drogą e-mailową.

W 2014 r. w Dziale Zbiorów dla Niewidomych Biblioteki została wdrożona nowa

aplikacja biblioteczna przygotowana przez niewidomego tyfloinformatyka, w pełni

obsługiwalna przez niewidomych bibliotekarzy. Aplikacja ta została dostosowana do potrzeb

Działu i stale jest rozwijana w oparciu o sugestie niewidomych bibliotekarzy, którzy z niej

korzystają.

Również ze zbiorów zgromadzonych w głównej siedzibie Biblioteki, tj. przy ul.

Limanowskiego 23 w Warszawie, mogą korzystać osoby niepełnosprawne – zwłaszcza

z dysfunkcją wzroku. w tym celu zakupiono ClearReader+ – urządzenie lektorskie ułatwiające

odczytywanie tekstów czarnodrukowych przez czytelników niewidomych

i słabowidzących, umożliwiające dostęp do licznie gromadzonych publikacji naukowych.

Pozwala ono na odczyt tekstów w czterech językach: polskim, angielskim, niemieckim

i francuskim. Personel Biblioteki został przeszkolony w zakresie obsługi tego urządzenia.

Osoby niepełnosprawne mogą korzystać ze zbiorów Biblioteki m.in. za pomocą zdalnego

zamawiania publikacji. Wykwalifikowany personel Ośrodka Informacji Naukowej

i Działu Udostępniania pomaga w wyszukiwaniu potrzebnych publikacji. Informacja może być

przekazana w formie skanu lub kserokopii poprzez fax lub pocztę elektroniczną.

Biblioteka z siedzibą przy ul. Limanowskiego 23 w Warszawie do tej pory nie

digitalizowała swoich zbiorów, ale w 2014 r. rozpoczęto prace nad projektem digitalizacji. Na

internetowej stronie są dostępne skany niektórych publikacji własnych Biblioteki (bibliografie,

zestawienia literatury, wykazy nabytków, informacja tygodniowa), z których mogą korzystać

użytkownicy. Zamieszczone są także skany wybranych układów zbiorowych pracy (zasób ten

jest stale poszerzany).

http://www.dzdn.pl/

str. 145

Dostęp osób niewidomych do utworów opublikowanych.

Podpisanie przez Polskę traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do

opublikowanych utworów osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom

z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego kontynuowało w 2014 r. prace

związane z przyjęciem traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów

osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi

zapoznawanie się z drukiem Traktat został podpisany przez Polskę 24 czerwca 2014 r.363

Obecnie trwają przygotowania do ratyfikacji traktatu przez Unię Europejską. w Radzie Unii

Europejskiej trwa dyskusja na temat formuły umożliwiającej jednoczesną ratyfikację Traktatu

przez państwa członkowskie UE.

Państwa, strony Traktatu zobowiązały się wprowadzić do krajowych regulacji przepisy

o dozwolonym użytku na rzecz jego beneficjentów w taki sposób, aby beneficjenci mogli

w ułatwiony sposób korzystać z krajowych i zagranicznych książek i prasy.

Zgodnie z zaproponowanym w traktacie modelem przepisy o dozwolonym użytku mają

umożliwić uprawnionym podmiotom (np. organizacjom non – profit lub instytucjom rządowym

działającym na rzecz beneficjentów) dystrybuowanie i publiczne udostępnianie kopii utworów

w formatach dostępnych dla osób niewidomych lub z dysfunkcjami utrudniającymi zapoznanie

się z materiałami drukowanymi.

Wskazane podmioty będą mogły takim osobom udostępniać kopie utworów w danym

kraju oraz za granicą. Zgodnie z traktatem beneficjenci będą mogli również sporządzić kopię

utworu przeznaczoną do prywatnego użytku.

Przepisy krajowe nie będą mogły jednak naruszać normalnego korzystania z utworu

i godzić w interesy twórcy. Aby zaangażować wydawców w tworzenie formatów dostępnych

dla osób niewidomych państwa będą mogły na własnych terytoriach stosować zasadę tzw.

dostępności handlowej. Polega ona na tym, że korzystanie z utworów w ramach dozwolonego

użytku w danym kraju będzie możliwe, jeśli na jego terytorium nie będzie można komercyjnie

nabyć utworu w formacie dostępnym dla niewidomych. Traktat zawiera również postanowienia

dotyczące ochrony zabezpieczeń technicznych utworów i gwarantuje ochronę prywatności

beneficjentów.

Pomysł utworzenia platformy elektronicznej udostępniającej osobom

niepełnosprawnym formaty elektroniczne książek. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego kontynuowało w ub.r. działania

mające na celu ułatwianie dostępu do twórczości osobom niepełnosprawnym poprzez

stymulowanie dialogu pomiędzy środowiskami osób niewidomych i niedowidzących,

a wydawcami książek i prasy.

Celem dialogu jest osiągnięcie satysfakcjonującego poziomu wydań utworów

drukowanych w formatach dostępnych dla osób niewidomych i niedowidzących,

udostępnianych przez wydawców na zasadach licencyjnych lub w ramach dozwolonego użytku .

Zarządzeniem z dnia 13 grudnia 2012 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

powołał Zespół ds. ustalenia zasad udostępniania materiałów drukowanych osobom

niewidomym i niedowidzącym.

Zespół pełni funkcję platformy zajmującej się omawianiem i proponowaniem sposobów

ułatwiania osobom niewidomym i niedowidzącym korzystania w największym możliwym

stopniu z oferty wydawnictw książkowych i prasowych dostępnych na rynku polskim.

W ramach prac Zespołu została powołana grupa robocza składająca się

z przedstawicieli środowisk wydawców i osób niewidomych pracująca przy udziale

reprezentanta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Finalizowane są prace nad

ofertą wydawców dotyczącą zbudowania platformy elektronicznej udostępniającej osobom

363 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego angażowało się aktywnie w promocję postanowień traktatu organizując konferencję prasową na ten temat (3 lipca 2014 r.) oraz biorąc udział w konferencjach i wydarzeniach związanych ze środowiskiem osób niewidomych.

str. 146

niepełnosprawnym formaty elektroniczne książek. Kwestią otwartą pozostaje forma

finansowania wdrożenia i utrzymania platformy. Należy oszacować w jakim stopniu możliwe

będzie angażowanie środków publicznych w dofinansowanie projektów związanych ze

zwiększeniem udostępniania materiałów drukowanych osobom niepełnosprawnym.

Udostępnianie polskiego dziedzictwa audiowizualnego

dla osób niepełnosprawnych.

Narodowy Instytut Audiowizualny zlecił w 2014 r. - w ramach przeciwdziałania

wykluczeniu cyfrowemu osób niepełnosprawnych i udostępniania polskiego dziedzictwa

audiowizualnego dla osób niepełnosprawnych - opracowanie materiałów audiowizualnych

w formie transkrypcji, audiodeskrypcji i tłumaczeń migowych.

W efekcie Narodowy Instytut Audiowizualny opublikował w Internecie na portalu

NINATEKA 204 transkrypcje i 25 audiodeskrypcji.

Dla osób głuchych Narodowy Instytut Audiowizualny udostępnił 25 materiałów

audiowizualnych opatrzonych tłumaczeniem migowym. Tłumaczenia migowe do wybranych

materiałów powstały w wyniku konsultacji z nauczycielami dzieci i młodzieży głuchej,

w odpowiedzi na ich największe zapotrzebowanie.

Udostępnienie portalu NINATEKA364

osobom niepełnosprawnym zostało docenione

przez zainteresowane środowisko. Wszystkie zasoby portalu (baza ponad 4500 materiałów

w formie opisowej) są dostępne dla osób niewidomych i niedowidzących, strona prezentuje się

prawidłowo przy użyciu programów czytających, a wszystkie informacje są dostrzegalne

i zrozumiałe. w 2014 r. serwis został również dostosowany do wyświetlania w trybie wysokiego

kontrastu oraz wyposażony w specjalną wersję z podwyższonym kontrastem,

z której skorzystają osoby słabowidzące. Stowarzyszenie Integracja przyznało w 2014 r.

Narodowemu Instytutowi Audiowizualnemu nagrodę „Serwis www bez barier” za najbardziej

dostępny serwis internetowy w kategorii „Serwis akcji/wydarzenia kulturalnego”.365

Portal NINATEKA.pl jest także zwycięzca konkursu „The best of accessibility project

2014” organizowanego przez Polską Akademię Dostępności – projekt realizowany przez

Fundację Widzialni we współpracy z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji.

Dostępność muzeów dla osób niepełnosprawnych366

.

Polskie muzea przechodzą etap dynamicznej transformacji od instytucji elitarnych

do centrów edukacji, ośrodków dialogu społecznego, w których odbiorca, także niepełnosprawny

jest zapraszany do współpracy.

Projekty realizowane przez instytucje muzealne w 2014 r. były w dużej mierze

kontynuacją wcześniej podjętych działań na rzecz osób niepełnosprawnych.

Współcześnie jednym z wyzwań przed jakim stają muzea jest zapewnienie dostępu do

kultury jak najszerszemu gronu społeczeństwa. Wiele muzeów, także samorządowych

zadeklarowało chęć współpracy przy realizacji projektu Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego - Kultura dostępna. w ten nurt działań wpisuje się także zagadnienie dostępności

muzeów dla osób niepełnosprawnych.

Każdy rodzaj upośledzenia zwiedzających wymaga od personelu muzealnego innego

przygotowania do zaprezentowania zbiorów. w wielu muzeach, obok sukcesywnie

likwidowanych barier architektonicznych utrudniających osobom niepełnosprawnym kontakt ze

sztuką, podejmowane są działania wymagające od kadry muzeów nie tylko odpowiedniej

wiedzy, ale też wrażliwości, a niekiedy diametralnej zmiany podejścia do tej grupy

zwiedzających.

364 Portal NINATEKA.pl wraz z kolekcjami specjalnymi: Witold Lutosławski, Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, Andrzej

Panufnik, Kolekcja Sztuki Współczesnej oraz Kolekcja Archiwa transformacji ’89. 365 W 2014 r. rozpoczęto także prace nad udostępnieniem następnych serwisów internetowych wydawanych przez Instytut: opracowano projekty

dostępnej strony Instytutu a także projekt serwisu Dwutygodnik.com w wersji dostępnej dla osób niepełnosprawnych. Wdrożenie projektów

będzie miało miejsce w 2015 r. 366 Szczegółowa informacja została zamieszczona w załączniku 26.

str. 147

Podstawowym narzędziem wykorzystywanym do kształcenia kadr muzealnych w tym

zakresie są szkolenia prowadzone miedzy innymi przez Narodowy Instytut Muzealnictwa

i Ochrony Zbiorów. Instytut w roku 2014 przeprowadził we współpracy z Fundacją Kultury bez

Barier oraz przy współudziale Fundacji Polska bez Barier kolejną edycję szkolenia „Gość

niepełnosprawny w muzeum - muzeum bez barier”, w którym wzięło udział 14 osób z 11

instytucji muzealnych. Celem szkolenia było podniesienie kwalifikacji pracowników

muzealnych w obsłudze gości z niepełnosprawnością.

Natomiast podczas dwóch szkoleń z serii „Edukacja w muzeum”, które odbyły się 2014

r. we współpracy Instytutu z Muzeum Sztuki w Łodzi oraz „Edukacja w muzeum - rezydencji”

przeprowadzone przy współudziale Muzeum Zamku w Łańcucie, odbyły się półtoragodzinne

zajęcia dotyczące przyjmowania gości niepełnosprawnych w muzeum. Większość uczestników

szkoleń przekazuje zdobytą wiedzę i umiejętności innym pracownikom, niejednokrotnie stając

się w muzeach przewodnikami dla osób niepełnosprawnych.

Ważnym narzędziem ułatwiającym dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym jest

Internet. Wiele muzeów przeprowadziło prace przystosowujące swoje strony internetowe do

standardu WCAG 2.0.

Obok szkoleń Internet jest podstawową bazą wiedzy na temat przystosowania instytucji

do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na stronach www publikowane są materiały

z przeprowadzonych szkoleń, a edukatorzy dzielą się profesjonalną wiedzą i doświadczeniami

w tym zakresie. Łatwo można dotrzeć do publikacji wielu muzealników specjalizujących się

w tym obszarze zagadnień, między innymi do publikacji dr Marcina Szeląga z Muzeum

Narodowego w Poznaniu. Budowane są także bazy z wykazem „muzeów bez barier”

przystosowanych do odwiedzin osób z dysfunkcjami. Zakres wiedzy, którą można zdobyć na

podstawie informacji umieszczonych w Internecie jest obecnie naprawdę imponująca.

Osoby niewidome mogą wejść do coraz większej liczby muzeów na ekspozycję z psem

przewodnikiem, a po wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym, pod opieką przewodnika,

poznawać wybrane elementy wnętrz za pomocą dotyku (Zamek Królewski w Warszawie).

Coraz częściej też muzea oferują pomoc osobom niepełnosprawnym w dotarciu na wystawę

(Muzeum Narodowe w Warszawie).

Muzea są też organizatorami cyklicznych wydarzeń takich jak np. Dzień Walki

z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych, Muzealne Projekty Edukacyjne Wyrównywania

Szans, Tydzień Kultury Bez Barier. Muzea osobom głuchym i słabosłyszącym zapewniają

tłumaczenie na język migowy, napisy i pętlę indukcyjną, osobom niewidomym

- audiodeskrypcję i tyflografiki, osobom niepełnosprawnym ruchowo - miejsca dostępne dla

wózków inwalidzkich lub wsparcie asystentów.

Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów w 2014 r. wziął udział w II

Warszawskim Tygodniu Kultury Bez Barier, wspierając akcję medialnie i informacyjnie poprzez

szerokie propagowanie idei dostępności instytucji kultury i samej kultury dla osób

niepełnosprawnych.

Zdecydowana większość muzeów opracowuje specjalną ofertę dla osób

niepełnosprawnych, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości fizycznych i psychicznych.

Zwiedzanie muzeów, lekcje muzealne i programy często przygotowywane są na prośbę

i zlecenie różnych placówek współpracujących w tym zakresie z muzeami. Pracownicy działów

edukacyjnych są w kontaktach z przedstawicielami tych placówek, z pedagogami, osobami

zajmującymi się profesjonalnie niepełnosprawnymi, z rodzicami i opiekunami dzieci. Z ich

pomocą i fachową radą opracowują zajęcia dydaktyczne dla tej grupy odbiorców.

Instytucje muzealne przystosowują w coraz większym stopniu ekspozycje do odwiedzin

osób z dysfunkcją wzroku. Niewidomi i niedowidzący odbierają sztukę głównie poprzez dotyk,

muzea muszą więc być do tego przygotowane. Rozwiązaniem są zmniejszone kopie i odlewy

eksponatów, a do ich objaśniania – wypukłe makiety.

str. 148

Muzea zatrudniają pracowników posługujących się polskim językiem migowym (PJM)

na poziomie A1 i B2, a edukatorzy muzealni przechodzą kursy z audiodeskrypcji. Muzea

przygotowują specjalnie oznakowane „ścieżki zwiedzania”, opisy wystaw w wersji dźwiękowej,

podpisy pod eksponatami i katalogi w alfabecie Breille’a, dla niedowidzących

– duże litery, kontrastowe tło.

Nowo powstające muzea lub ich oddziały są w pełni przystosowane do potrzeb osób

niepełnosprawnych.

Niedawno otwarte w Warszawie Muzeum Historii Żydów Polskich jest przykładem

dobrej praktyki tworzenia miejsc użyteczności publicznej, uwzględniającej potrzeby osób

niepełnosprawnych i w pełni dostosowane do ich potrzeb. Muzeum realizuje dwie funkcje:

tradycyjnego muzeum i centrum kulturalno-edukacyjnego. w obu tych funkcjach muzeum

uwzględnia udział osób z różnymi niepełnosprawnościami. Brak barier architektonicznych,

dostępny sprzęt ułatwiający zwiedzanie oraz przeszkolony personel to standardy tego miejsca.

Muzeum udostępnia audio przewodniki z wgraną ścieżką zwiedzania wystawy stałej dla osób

z dysfunkcjami słuchu i wzroku, wyposażone w ekran, na którym widoczny jest tłumacz

Polskiego Języka Migowego, a także wgrany jest opis audiodeskrypcji wystawy stałej.

Muzeum udostępnia także 14 tyflografik przedstawiających wybrane obiekty znajdujące

się na wystawie stałej, natomiast w przygotowaniu do udostępnienia dotykowego jest model

budynku Muzeum Historii Żydów Polskich dla osób z dysfunkcją wzroku.

Natomiast podstawową trudnością wielu muzeów jest przeprowadzanie przedsięwzięć

modernizacyjnych siedzib instytucji, w związku z zabytkowym charakterem obiektu, brakiem

prawa własności bądź ograniczeniami finansowymi.

Dostęp osób niepełnosprawnych do dóbr kultury

w ramach realizacji w 2014 r.

programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego367

.

W 2014 r. w ramach Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na

zadania związane ze wspieraniem działań na rzecz dostępu do dóbr kultury osób

niepełnosprawnych, przekazane zostały środki w łącznej kwocie 2.727.360 zł.

W ramach 47 projektów, których realizatorami były m.in. organizacje pozarządowe

(fundacje, stowarzyszenia), teatry, muzea, biblioteki publiczne, ośrodki kultury, zorganizowano

różnego rodzaju imprezy kulturalne dla osób niepełnosprawnych, w szczególności niewidomych

i niesłyszących w ramach: promocji literatury i czytelnictwa czy edukacji kulturalnej, muzyki,

teatru i tańca. Zrealizowano także projekty poprawiające infrastrukturę do potrzeb osób

niepełnosprawnych w placówkach kultury.

Z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: Rozwój Infrastruktury Kultury

– priorytet 3 – Infrastruktura domów kultury skorzystały w ub.r. gminne i miejskie domy kultury

w zakresie likwidacji barier funkcjonalnych, głównie architektonicznych utrudniających lub

uniemożliwiających osobom niepełnosprawnym udział w imprezach kulturalnych.

Warto nadmienić, że działania w ramach programu dotacyjnego Narodowego Centrum

Kultury368

adresowane były w 2014 r. do dzieci niepełnosprawnych, w szczególności

niewidomych, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym, narządu ruchu i ich rodziców,

młodzieży niepełnosprawnej, dorosłych osób niepełnosprawnych, w tym seniorów.

Zorganizowano m.in. warsztaty dla rodziców dzieci niepełnosprawnych, warsztaty jezyka

migowego, imprezy dla osób niepełnosprawnych w zakresie m.in. edukacji muzycznej,

warsztatów teatralnych, sztuki fotografii i kulinariów regionalnych.

Narodowe Centrum Kultury w wyniku przeprowadzenia konwersji książek do formatu

ePub stworzyło dostęp osobom niewidomym do swoich publikacji. Serwisy internetowe

367 Szczegółowe działania w zakresie dostępu osób niepełnosprawnych do dóbr kultury w ramach programów Ministra Kultury

i Dziedzictwa Narodowego zostały zamieszczone w załączniku 30. 368 Programy dotacyjny Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2014, Ojczysty – dodaj do ulubionych oraz Śpiewająca Polska.

str. 149

Narodowego Centrum Kultury są dostępne dla osób niepełnosprawnych (WCAG 2.O), natomiast

archiwalne serwisy są systematycznie dostosowywane do wymogów dostępności dla osób

niepełnosprawnych.

Program „Edukacja kulturalna” dla osób niepełnosprawnych.

Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu kulturalnym należy do priorytetów

prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego polityki kulturalnej.

Osoby niepełnosprawne poprzez aktywny udział w działaniach kulturalnych

i artystycznych zyskują możliwość harmonijnego rozwoju zarówno intelektualnego jak

i psychicznego. Sztuka ponadto organizuje obszar, na którym proces integracji i zrozumienia

dla inności przebiega w warunkach bezpiecznych, często z użyciem symboliki kultury.

Na płaszczyźnie sztuki możliwe jest także przełamanie społecznych uprzedzeń.

Wydarzenia i działania twórcze stanowią jedną z najlepszych ajbardziej efektywnych form

edukacji i budowania spójności społecznej.

Organizatorzy przedsięwzięć umożliwiają osobom pełniejsze i aktywne uczestnictwo

w życiu kulturalnym. Chcąc wspomagać proces integracji społecznej poprzez kulturę oraz

zwiększać udział osób niepełnosprawnych w działaniach twórczych, eksperci zewnętrzni

oceniający aplikacje jakie wpływają do priorytetu „Edukacja kulturalna” uznali, że warto

wspierać finansowo przede wszystkim interaktywne warsztaty, także integracyjne,

wspomagające rozwój potencjału twórczego oraz działania o charakterze arteterapeutycznym,

wspomagające ekspresję artystyczną oraz rozwój psychospołeczny.

Przedsięwzięcia dofinansowane w ramach programu „Edukacja kulturalna” w roku

2014 były różnorodne i dotyczyły m. in. warsztatów artystycznych z różnych dziedzin sztuki,

działań animacyjnych zachęcających do aktywności twórczej, często połączonych z pokazami

i wystawami twórczości artystycznej369

.

W ramach priorytetu wsparcie uzyskały projekty, adresatami których są osoby z

dysfunkcją słuchu. Działania te miały na celu umożliwienie pełnego uczestnictwa tej grupy

odbiorców w projektach edukacyjnych. Do takich należy wspomniany powyżej projekt

Centrum Turystyki Kulturowej „Trakt”, ale także „TR bez barier” Fundacji Generacja TR

w Warszawie, Migiem na Majka - warsztaty muzyczne dla osób niesłyszących Trafostacji sztuki

w Szczecinie.

Ogółem w 2014 r. na 26 dofinansowanych zadań skierowanych do osób

niepełnosprawnych wydano w priorytecie „Edukacja kulturalna” – 1.445.000 zł.

369 Szczegółowy wykaz projektów zrealizowanych w ub.r. w ramach programu „Edukacja kulturalna” został zamieszczony w załączniku 35.

str. 150

III. Informacja o funkcjonowaniu w 2014 r.

ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się370.

Uprawnienia osób doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się.

1 kwietnia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym

i innych środkach komunikowania się371

, która m.in. określa zasady obsługi osób

doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się (osoby uprawnione).

Zgodnie z przepisami ustawy osoba uprawniona ma prawo do skorzystania z pomocy

osoby przybranej (osoba, która ukończyła 16 lat i została wybrana przez osobę uprawnioną

celu ułatwienia porozumienia z osobą uprawnioną i udzielenia jej pomocy w załatwieniu spraw

w podmiotach zobowiązanych) w kontaktach z podmiotami zobowiązanymi, tj. organami

administracji publicznej, jednostkami systemu, podmiotami leczniczymi, jednostkami Policji,

Państwowej Straży Pożarnej, straży gminnej oraz jednostkami ochotniczymi działającymi w tych

obszarach.

Organ administracji publicznej jest zobowiązany do udostępnienia usługi pozwalającej na

komunikowanie się, w szczególności poprzez:

a) korzystanie z poczty elektronicznej,

b) przesyłanie wiadomości tekstowych, w tym z wykorzystaniem wiadomości SMS, MMS

lub komunikatorów internetowych,

c) komunikację audiowizualną, w tym z wykorzystaniem komunikatorów internetowych,

d) przesyłanie faksów,

e) strony internetowe spełniające standardy dostępności dla osób niepełnosprawnych;

oraz upowszechniania informacji o ww. usługach w szczególności w Biuletynie

Informacji Publicznej, na stronach internetowych organu i w miejscach publicznie dostępnych

w tym organie.

Ponadto organ administracji publicznej zapewnia m.in. dostęp do świadczenia usług

tłumacza polskiego języka migowego (PJM), systemu językowo-migowego (SJM) i sposobów

komunikowania się osób głuchoniewidomych (SKOGN). Świadczenie to może być realizowane

również przez pracownika organu administracji publicznej posługującego się PJM lub SJM lub

z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się. Świadczenie jest bezpłatne dla

osoby niepełnosprawnej372

.

Organ administracji publicznej zamieszcza wszystkie niezbędne informacje o organie

i sposobach realizacji ustawy w miejscach dostępnych dla osób uprawnionych.

Informacja z realizacji w 2014 r. uprawnień osób

doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się.

Informację sporządzono na podstawie danych przekazanych z 52 resortów, urzędów

centralnych i innych instytucji.

Zgodnie z tymi danymi osoby niepełnosprawne w niewielkim stopniu korzystały

z ustawowych. uprawnień.

Informację na temat liczby osób uprawnionych korzystających z pomocy osoby

przybranej, lub ze świadczenia usług tłumacza języka migowego, przekazało 31 organów

administracji publicznej, za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. w tym okresie

370Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243 z późn. zm. 371 Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm. 372 W rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

str. 151

w 25 urzędach nie było konieczności obsługi osoby uprawnionej. Najwięcej osób korzystało

z pomocy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Salach Obsługi Klienta, m.in. około:

3.538 osób doświadczających trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się

skorzystało z pomocy pracownika ZUS, posługującego się SJM lub PJM,

15 osób skorzystało z pomocy tłumacza języka migowego zatrudnionego w terenowych

jednostkach organizacyjnych ZUS,

25 osób skorzystało z urządzenia video tłumacza,

1.184 osób skorzystało z pomocy osoby przybranej.

Ponadto:

w Głównym Urzędzie Statystycznym z usług tłumacza języka migowego skorzystało 5 osób,

z pomocy osoby przybranej skorzystało 6 osób,

w Narodowym Funduszu Zdrowia z usług tłumacza języka migowego (realizowanych przez

pracownika Funduszu) skorzystało 411 osób, z pomocy osoby przybranej 434 osoby,

w jednostkach Służby Więziennej przebywał jeden osadzony doświadczający trwale

trudności w komunikowaniu się, w związku z czym w jednostce tej zatrudniono tłumacza

języka migowego.

Dodatkowo Kancelaria Prezesa Rady Ministrów korzysta z usług tłumacza języka

migowego podczas organizowanych konferencji i spotkań. Tłumaczone są również transmisje

on-line posiedzeń rządu, oraz zapisy video konferencji, umieszczane na kanale KPRM

w serwisie Youtube.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zatrudnia tłumacza języka migowego podczas

organizowanych spotkań i konferencji, w których uczestniczą osoby uprawnione.

Informację o udostępnianych środkach wspierających komunikowanie się przekazały

34 organy administracji publicznej.

Wszystkie organy udostępniają adresy e-mail oraz numery faksów.

W 8 organach dodatkowo uruchomiono usługę sms/mms, zaś 7 organów uruchomiło

dodatkowo konta na różnych komunikatorach internetowych.

Ponadto 11 organów poinformowało o możliwości komunikowania się poprzez

elektroniczną platformę usług administracji publicznej (ePUAP).

Specjalne formularze kontaktowe na swoich stronach internetowych uruchomiło 10

organów.

28 organów administracji publicznej przekazało informację na temat udostępnienia usługi

pozwalającej na komunikowanie się, upowszechniania informacji o ww. usługach

w szczególności w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronach internetowych organu i

w miejscach publicznie dostępnych w tym organie oraz o zamieszczeniu wszystkich

niezbędnych informacji o organie i sposobach realizacji ustawy w miejscach dostępnych dla

osób uprawnionych.

Organy te umieszczają informację na stronach internetowych organu, w BIP, oraz na

tablicach informacyjnych.

Z informacji przekazanych przez 39 organów administracji publicznej wynika, że 18

z nich zapewnia usługi tłumacza języka migowego świadczone przez pracownika organu.

w większości przypadków pracownicy ukończyli 60 godzinny kurs.

Świadczenie usługi tłumacza języka migowego realizowanej przez tłumacza języka

migowego zapewnia 21 organów.

Z usługi tłumacza języka migowego on-line korzysta Ministerstwo Pracy i Polityki

Społecznej.

Działalność Polskiej Rady Języka Migowego w 2014 r.

Ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania się reguluje także kwestię

utworzenia Polskiej Rady Języka Migowego. Rada jest organem doradczym ministra właściwego

do spraw zabezpieczenia społecznego.

Do zakresu działania Rady należy:

str. 152

1) ustalanie rekomendacji w celu prawidłowego stosowania komunikacji migowej;

2) upowszechnianie i promowanie wiedzy o języku migowym poprzez wspieranie inicjatyw

promujących rozwiązania na rzecz osób uprawnionych i upowszechniających rozwiązania

wspierające komunikowanie się;

3) sporządzanie opinii o funkcjonowaniu przepisów ustawy, opiniowanie projektów

dokumentów rządowych w zakresie dotyczącym funkcjonowania osób uprawnionych;

4) wskazywanie propozycji rozwiązań wpływających na funkcjonowanie osób uprawnionych,

w tym związanych ze stosowaniem PJM, SJM i SKOGN.

Rada składa się z 17 członków, w tym z Pełnomocnika Rządu do spraw Osób

Niepełnosprawnych. Członkiem Rady może zostać osoba znająca PJM, SJM lub SKOGN lub

zajmująca się zawodowo tą problematyką.

W skład Rady powołuje się:

1) po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw: oświaty i wychowania, nauki

i szkolnictwa wyższego, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, wewnętrznych oraz

informatyzacji;

2) przedstawiciela:

a) Ministra Sprawiedliwości,

b) Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

oraz przedstawicieli zainteresowanych środowisk, organizacji, stowarzyszeń lub instytucji, które

zgłaszają swoich kandydatów na członków Rady.

Obecny skład Rady został powołany z dniem 29 listopada 2012 r. w okresie od 1 stycznia

do 31 grudnia 2014 r. odbyło się 8 posiedzeń Rady.

Rada podjęła uchwały m.in.:

o w sprawie sposobu przeprowadzania egzaminu na prawo jazdy osób niesłyszących (dotyczy

uczestnictwa tłumaczy języka migowego podczas części teoretycznej egzaminu na prawo

jazdy),

o w sprawie powołania zespołu problemowego ds. promocji języka migowego,

o w sprawie powołania zespołu problemowego ds. dostępności służby zdrowia dla osób

niesłyszących,

o w sprawie rekomendacji zmian § 7 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 listopada

2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych (Dz.U. Nr 210, poz. 1327,

o w sprawie rekomendacji utworzenia publicznego systemu tłumaczy języka migowego on-

line.

W strukturach Rady działają ponadto dwa zespoły problemowe (powołane w 2013 roku):

ds. certyfikacji tłumaczy i wykładowców języka migowego oraz ds. edukacji dzieci

niesłyszących.

W ramach zespołów prowadzone są prace nad przygotowaniem systemu certyfikacji

tłumaczy języka migowego, m.in. określenie zakresu umiejętności tłumaczy, sposobów

weryfikacji tych umiejętności, ewentualne wprowadzenie różnych rodzajów certyfikatów.

Omawiane są także problemy w edukacji dzieci głuchych i niedosłyszących, m.in. brak

nauczania języka polskiego jako języka obcego.

Zespół problemowy ds. dostępności służby zdrowia współpracuje z Ministerstwem

Zdrowia w zakresie dostosowania do potrzeb osób niesłyszących i głuchoniewidomych

ostrzeżeń zawartych w audiowizualnych reklamach produktów leczniczych, dostosowania

opakowań i ulotek produktów leczniczych do potrzeb osób niesłyszących i głuchoniewidomych

oraz udostępnienia usług zdrowotnych dla osób niesłyszących i głuchoniewidomych.

W ramach promocji języka migowego Rada przygotowała plakat/infografikę, dotyczącą

stosowania polskiego języka migowego.

str. 153

Dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego lub tłumacza przewodnika373

.

Osoby uprawnione (osoby doświadczające trwale lub okresowo trudności

w komunikowaniu się), członkowie ich rodzin oraz osoby mające stały lub bezpośredni kontakt

z osobami uprawnionymi, mogły złożyć w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych wniosek o dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego lub

tłumacza przewodnika.

Wysokość przyznanego dofinansowania nie mogła być wyższa niż 20% przeciętnego

wynagrodzenia.

Dofinansowanie kosztów szkolenia było uzależnione od rodzaju wnioskodawcy

i wynosiło:

dla osoby uprawnionej – nie więcej niż 95% kosztów szkolenia,

dla członka rodziny osoby uprawnionej oraz osoby mającej z nią stały lub bezpośredni

kontakt – nie więcej niż 90% kosztów szkolenia.

Kwota przekazanego dofinansowania nie mogła być wyższa od faktycznego kosztu

uczestnictwa wnioskodawcy w szkoleniu.

Na dofinansowanie kosztów szkolenia języka migowego wydatkowano w ub.r.

1.366.697 zł374

(bez zobowiązań z 2013 r.).

W 2014 r. 49 osób niepełnosprawnych skorzystało z usług tłumacza jezyka migowego

dofinansowanych przez starostów z 12 powiatów w wysokości 169.125 zł 375

.

373Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2012 r. w sprawie dofinansowania kosztów szkolenia polskiego języka

migowego, systemu językowo-migowego, sposobu komunikowania się osób głuchoniewidomych oraz tłumacza-przewodnika (Dz. U. z 2012 r., poz. 687). 374 Szczegółowa informacja zoatała zamieszczona w załaązniku 32. 375 Art. 35a ust.1 pkt 7 lit. d ustawy o rehabilitacji zz dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm)

str. 154

IV.

Podsumowanie.

Z zadań zrealizowanych, kontynuowanych lub zapoczątkowanych w 2014 r. przez

ministerstwa i urzędy centralne wybrano niektóre istotne działania o charakterze systemowym,

innowacyjnym i szczególnego znaczenia dzięki, którym osoby niepełnosprawne będą mogły

korzystać z przysługującego im prawa.

Dane statystyczne (podsumowanie)

W 2014 r. było 3 mln 272 tys. osób niepełnosprawnych w wieku16 lat i wiecej, w tym 1 mln 162

tys. w wieku 65 lat i więcej (35,5%),

Osoby niepełnosprawne w wieku równym lub powyżej 55 lat stanowiły 68,2% ogółu osób

niepełnosprawnych prawnie,

Osoby niepełnosprawne w wieku od 16 do 54 lat stanowiły 31,8% ogółu osób

niepełnosprawnych.

W 2014 r. było 1 mln 901 tys. osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym, tj. 58,1%

ogółu osób niepełnosprawnych w wieku powyżej 16 roku życia.

W gronie osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym było:

418 tys. ze znacznym stopniem niepełnosprawności (22,0%),

855 tys. z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (45,0%)

628 tys. z lekkim stopniem niepełnosprawności (33,0%).

Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym z wykształceniem:

co najwyżej gimnazjalnym stanowiły 25,1 %,

zasadniczym zawodowym - 40,1%,

policealnym i średnim zawodowym - 18,3%,

wyższym - 9,8%,

średnim ogólnokształcącym 6,7%.

Najważniejsze działania podjęte w 2014 r. w obszarze:

1. ochrony zdrowia.

1) Opracowano nowelizacje ustaw i rozporządzeń wchodzących w skład pakietów

kolejkowego i onkologicznego i przygotowano wdrożenie pakietów od 1 stycznia 2015 r.

w celu zwiększenia dostępności pacjentów, w tym niepełnosprawnych i ich opiekunów do

świadczeń zdrowotnych udzielanych przez lekarzy specjalistów, do diagnostyki i leczenia.

Dzięki zmianom osoby niepełnosprawne, jak i ich opiekunowie, zyskali m.in.:

łatwy dostęp do aktualnych informacji o terminach oczekiwania na świadczenia. Listy

oczekujących są prowadzone elektronicznie. Pacjent może sprawdzić na stronie

internetowej,

łatwiejszy dostęp do większej liczby badań, może zlecić lekarz podstawowej opieki

zdrowotnej,

możliwość otrzymania recepty na kontynuację leczenia bez osobistej wizyty

u lekarza oraz odebrania recepty przez osoby upoważnione przez pacjenta,

możliwość przypisywania przez pielęgniarki i położne leków zawierających określone

substancje czynne, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,

wyrobów medycznych oraz wystawianie na nie zlecenia i recepty.

2) Minister Zdrowia wystąpił do wszystkich podmiotów leczniczych z prośbą o dokonanie

oceny warunków udzielania świadczeń osobom niepełnosprawnym oraz podjęcie działań

umożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do świadczeń w każdym zakresie,

sugerując, że dostęp ten poprawić mogą zmiany organizacyjne oraz uwzględnienie przy

udzielaniu świadczeń zdobyczy najnowszych technologii.

str. 155

Zwrócono uwagę na potrzeby kobiet niepełnosprawnych ruchowo, w tym poruszających

się na wózkach, które zgłaszają trudności w uzyskaniu świadczeń w zakresie ginekologii,

czy też badań mammograficznych.

Zasugerowano też, aby przy zakupie sprzętu i aparatury medycznej określano wymagania

tak, by co najmniej jedno stanowisko umożliwiało korzystanie z opieki zdrowotnej osobom

z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

2. rehabilitacji społecznej.

1) Podwyższono od 2015 r. dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusie

rehabilitacyjnym.

Zgodnie z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia

15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, wysokość dofinansowania

uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym została zwiększona z:

27% do 30 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym

stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz

osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na

stopień niepełnosprawności,

25 % do 27 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej

z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

23 % do 25 % przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim

stopniem niepełnosprawności,

18 % do 20 % przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej oraz

dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od

posiadanego stopnia niepełnosprawności.

35% d0 40% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej lub dla opiekuna

osoby niepełnosprawnej, w przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją

życiową osoby niepełnosprawnej.

2) Podwyższono od 2015 r. dofinansowanie dla osób niepełniosprawnych do likwidacji barier

funkcjonalnych.

Zgodnie z nowelizacją w 2014 r. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia

25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być

finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych· Od

2015 r. zwiększy się maksymalne dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych wysokość dofinansowania do likwidacji barier

funkcjonalnych została zwiekszona z 80% do 95% ogółu kosztów przedsięwzięcia.

3. edukacji.

1) 28 lipca 2014 roku weszła w życie uchwała Rady Ministrów w sprawie przyjęcia

Rządowego programu na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła". Program jest

kontynuacją Programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła”, który resort edukacji realizował

w latach 2008- 2013.

Głównym celem Programu jest zwiększenie skuteczności działań wychowawczych

i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach

i placówkach oświatowych wśród dzieci i młodzieży, w tym niepełnosprawnej.

2) 25 września 2014 r. wydane zostało rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego

w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów

w uczelniach.

Zgodnie z rozporządzeniem wszystkie uczelnie zobowiązane są do określenia

w regulaminie studiów sposobu dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu

dydaktycznego do szczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi,

w tym dostosowania warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności. Jest to

już drugie rozporządzenie nakładające ten obowiązek – pierwsze było wydane w 2011 r.

str. 156

Sposób, w jaki nowe rozwiązania zostaną przez nie wdrożone, będzie miał największy

wpływ na sytuację niepełnosprawnych kandydatów na studia oraz studentów.

Uczelnie rozpoczęły w ub.r. - w ramach wdrażania przepisów - prace w zakresie

dostosowywania regulaminu studiów do przyjętych prawnych rozwiązań. Nowe regulaminy

będą obowiązywały od 1 października 2015 r.

3) Dane statystyczne dotyczące studentów i doktorantów niepełnosprawnych.

Uczelnie kształcą 27.595 studentów oraz 778 doktorantów będących osobami

niepełnosprawnymi, co łącznie stanowi liczbę 28.373 osób niepełnosprawnych (informacja

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa wyższego - rok 2013/2014).

Na uczelniach medycznych studiowało 977 niepełnosprawnych studentów (informacja

Ministerstwa Zdrowia - rok 2013/2014).

4. rynku pracy.

1) W 2014 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat

i więcej wyniósł 17,4%, wskaźnik zatrudnienia 14,8%, a stopa bezrobocia 14,8%.

Dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym współczynnik aktywności

zawodowej wynosił 27,1%, wskaźnik zatrudnienia 22,8%, a stopa bezrobocia osiągnęła

poziom 16,1%.

2) Zmiany w udzielaniu pomocy publicznej pracodawcom zatrudniającym osoby

niepełnosprawne. W związku z wejściem w życie nowych unijnych rozwiązań (przepisów)

w zakresie pomocy publicznej, konieczne było przygotowanie nowelizacji ustawy

o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych376

oraz

dokonanie odpowiednich zmian w aktach wykonawczych.

a) Pracodawca otrzymał nowe ustawowe uprawienie w zakresie zwrotu kosztów:

przystosowania stanowiska pracy pracownika niepełnosprawnego, niezależnie od

tego, kiedy pracownik stał się niepełnosprawny,

pracownika, który stał się niepełnosprawny w trakcie zatrudnienia u tego

pracodawcy jak i przed tym okresem,

przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej zarejestrowanej

w powiatowym urzędzie pracy, a nie, jak miało to miejsce uprzednio, skierowanej

przez ten urząd do pracy na przystosowywanym stanowisku,

szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy

w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także

czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez

pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy,

kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów

i pomieszczeń zakładu (dotyczy tylko zakładów pracy chronionej).

b) Złagodzono warunki ubiegania się przez pracodawców o dofinansowanie do

wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. w przypadku zatrudnienia nowego

pracownika niepełnosprawnego, warunkiem uzyskania na niego dofinansowania jest

wykazanie wzrostu netto zatrudnienia ogółem, a nie jak dotychczas wzrostu netto

zatrudnienia ogółem i wzrostu netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych377

.

3) Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. 23.309 pracodawców złożyło wnioski o dofinansowanie miesięcznego wynagrodzenia

zatrudnionych osób niepełnosprawnych378

.

376 Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

(Dz. U. poz. 1873), zwana dalej nowelizacją z 2014 r. 377 Zmiany wynikające z art. 26b ustawy o rehabilitacji (…) w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2014 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy

i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych

(Dz. U. poz. 1988). 378 W listopadzie 2014 r.

str. 157

243.348 pracujących osób niepełnosprawnych379

zostało zgłoszonych przez wszystkich

pracodawców do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

2.956.243.571 zł wydatkowano na miesięczne dofinansowanie wynagrodzenia osób

niepełnosprawnych w zakładach:.

pracy chronionej - tzw. rynek chroniony (1.970.544.722 zł),

innych niż zakłady pracy chronionej - tzw. rynek otwarty ( 985.531.109 zł),

mieszanych380

(167.739 zł).

4) Wsparcie osób niepełnosprawnych w ramach realizacji programów prozatrudnieniowych

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych współfinansowanych ze

środków pomocowych Unii Europejskiej.

Zrealizowano 18 projektów, z których 17 stanowiło kontynuację z lat poprzednich i 1 -

nowy. Wszystkie projekty realizowane były w partnerstwie z podmiotami mającymi

doświadczenie w realizacji zadań związanych z aktywizacją zawodową i społeczną osób

niepełnosprawnych.

Projekty wdrożyły nowatorskie podejście w zakresie zorganizowanych, kompleksowych

działań na rzecz uczestników projektów, wpływających m.in. na wzrost ich umiejętności

funkcjonowania na rynku pracy oraz zwiększenia inicjatywy, motywacji, a także

przedsiębiorczości w tym zakresie.

Zrealizowane projekty skierowane były do:

niepełnosprawnych absolwentów do 30 roku życia,

osób niepełnosprawnych w wieku 45+ z rzadko występującymi niepełnosprawnościami

i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi,

osób niepełnosprawnych skierowanych na staże w administracji publicznej.

Ponadto zrealizowano projekty o charakterze systemowym wpierającym osoby

niepełnosprawne na rynku pracy , w tym projekt:

a) Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych -

integracyjny projekt realizowany we współpracy ponadnarodowej.

Celem projektu było wypracowanie wytycznych w zakresie funkcjonowania trenera

pracy, który będzie wspierał osoby niepełnosprawne w uzyskaniu i utrzymaniu

zatrudnienia na otwartym rynku pracy, aktywnie poszukiwał pracy dla tej osoby

i utrzymywał kontakt z pracodawcą udzielając mu niezbędnej pomocy.

b) Ramowe wytyczne w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz przystosowania

stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych potrzebach.

Z prowadzonych przez różne instytucje badań wynika, że niedostosowana infrastruktura

oraz nieumiejętność przystosowania stanowisk pracy do potrzeb pracowników

niepełnosprawnych stanowią w Polsce główną barierę w zatrudnieniu tych osób.

Głównym celem projektu było podniesienie wiedzy/świadomości środowiska

zawodowego osób niepełnosprawnych poprzez opracowanie i upowszechnienie

ramowych wytycznych w zakresie projektowania obiektów, pomieszczeń oraz

przystosowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych o specyficznych

potrzebach.

5. infrastruktury (likwidacji barier funkcjonalnych).

1) Z informacji nadesłanej przez wszystkich Ministrów i Szefa Kancelarii Prezesa Rady

Ministrów jednoznacznie wynika, że znaczna część ogólnodostępnych budynków

w każdym resorcie i w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jest już dostępna dla osób

niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich. Otoczenie

379 W przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy było to 229.472,57 etatu. 380 Pracodawca, który w złożonych dokumentach na pracowników niepełnosprawnych wykazał część etatu pracownika u pracodawcy prowadzącego Zakład Pracy Chronionej oraz część etatu u pracodawcy nieprowadzącego Zakładu Pracy Chronionej.

str. 158

budynków w przeważającej większości również jest już dostępne dla osób

niepełnosprawnych (m.in. miejsca parkowania).

2) W projekcie Krajowej Polityki Miejskiej zwrócono uwagę na konieczność takiego

kształtowania przestrzeni miejskich, aby była zapewniona dostępność dla osób

niepełnosprawnych, co będzie sprzyjać jak najpełniejszemu uczestnictwu tych osób

w życiu zawodowym i społecznym.

Oznacza to m.in. konieczność uwzględniania różnorodnych kwestii: odpowiedniego

oznakowania ciągów komunikacyjnych, odpowiedniej wysokości krawężników,

dostosowania wejść do budynków, wind, ramp, komunikacji pionowej i poziomej,

antypoślizgowych nawierzchni, miejsc odpoczynku, pomieszczeń sanitarnych itp.

W wątku dotyczącym transportu i mobilności miejskiej zwraca się uwagę na konieczność

zapewnienia wszystkim mieszkańcom miast i ich obszarów funkcjonalnych dogodnych

warunków do przesiadek, powiązań pomiędzy różnymi środkami transportu,

bezpieczeństwa w pojeździe, na przystanku i w drodze do niego.

Zwraca się uwagę, że rozwiązania przestrzenne w miastach, szczególnie związane

z przystankami i centrami komunikacyjnymi, powinny uwzględniać potrzeby osób

z ograniczonymi możliwościami poruszania się.

Środki transportu obsługujące obszary miejskie powinny posiadać wyposażenie

ułatwiające ich samodzielne wykorzystywanie przez osoby niepełnosprawne.

Wydzielone miejsca do parkowania samochodów osób niepełnosprawnych powinny być

lokalizowane zarówno w miejscach wzmożonego występowania takich potrzeb, jak

również stanowić integralną część infrastruktury podstawowej.

3) W ramach podjętych prac nad Narodowym Planem Rewitalizacji prowadzone były

działania nad przygotowaniem założeń do ustawy o rewitalizacji. Zakładają one szerokie

traktowanie działań rewitalizacyjnych.

Jednym z istotnych elementów rewitalizacji mają być działania przeciwdziałające

wykluczeniu społecznemu. Powinny się one wyrażać m.in. uwzględnianiem zasad

projektowania uniwersalnego, tj. projektowania przestrzeni i obiektów budowlanych

w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich w możliwie największym stopniu.

Takie podejście do prowadzanych prac rewitalizacyjnych przyczyni się do zwiększenia

dostępności przestrzeni m.in. dla osób niepełnosprawnych czy starszych.

4) Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych budynków i obiektów budowlanych

uczelni.

36 uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego

uzyskało dotacje celowe na dostosowanie budynków i obiektów budowlanych do potrzeb

osób niepełnosprawnych.

6. kultury.

1) Projekty realizowane przez instytucje muzealne były w dużej mierze kontynuacją

wcześniej podjętych działań na rzecz osób niepełnosprawnych.

Zdecydowana większość muzeów opracowuje specjalną ofertę dla osób

niepełnosprawnych, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości fizycznych

i psychicznych. Zwiedzanie muzeów, lekcje muzealne i programy często

przygotowywane są na prośbę i zlecenie różnych placówek współpracujących w tym

zakresie z muzeami. Pracownicy działów edukacyjnych są w kontaktach

z przedstawicielami tych placówek, z pedagogami, osobami zajmującymi się

profesjonalnie niepełnosprawnymi, z rodzicami i opiekunami dzieci. Z ich pomocą

i fachową radą opracowują zajęcia dydaktyczne dla tej grupy odbiorców.

Każdy rodzaj niepełnosprawności zwiedzających wymaga od personelu muzealnego

innego przygotowania do zaprezentowania zbiorów. W wielu muzeach, obok

sukcesywnie likwidowanych barier architektonicznych utrudniających osobom

niepełnosprawnym kontakt ze sztuką, podejmowane są działania wymagające od kadry

str. 159

muzeów nie tylko odpowiedniej wiedzy, ale też wrażliwości, a niekiedy diametralnej

zmiany podejścia do tej grupy zwiedzających.

Osoby niewidome mogą wejść do muzeów na ekspozycję z psem przewodnikiem, a po

wcześniejszym zgłoszeniu telefonicznym, pod opieką przewodnika, poznawać wybrane

elementy wnętrz za pomocą dotyku.

Instytucje muzealne przystosowują w coraz większym stopniu ekspozycje do odwiedzin

osób z dysfunkcją wzroku. Niewidomi i niedowidzący odbierają sztukę głównie poprzez

dotyk, muzea muszą więc być do tego przygotowane. Rozwiązaniem są zmniejszone

kopie i odlewy eksponatów, a do ich objaśniania - wypukłe makiety.

Muzea zatrudniają pracowników posługujących się polskim językiem migowym

a edukatorzy muzealni przechodzą kursy z audiodeskrypcji.

Muzea przygotowują specjalnie oznakowane „ścieżki zwiedzania”, opisy wystaw

w wersji dźwiękowej, podpisy pod eksponatami i katalogi w alfabecie Braille’a, dla

niedowidzących – duże litery, kontrastowe tło.

Nowo powstające muzea lub ich oddziały są w pełni przystosowane do potrzeb osób

niepełnosprawnych.

7. kompleksowych zmian w zakresie instytucji ubezwłasnowolnienia i zdolności do

zawierania małżeństw przez osoby z zaburzeniami psychicznymi.

Rozwiązania prawne służące ochronie osób niepełnosprawnych zawarte zostały

w opracowanym w 2014 r. przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekcie

założeń ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks rodzinny

i opiekuńczy, ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wspieraniu rodziny

i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw.

Projekt ten przewiduje kompleksowe zmiany w zakresie instytucji

ubezwłasnowolnienia m.in. rezygnację z kilku obecnie funkcjonujących instytucji

prawnych w dziedzinie pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi, tj. opieki nad

osobami ubezwłasnowolnionymi całkowicie, kurateli nad osobami

ubezwłasnowolnionymi częściowo, a także kurateli dla osoby niepełnosprawnej

i zastąpienie ich jednolitą instytucją opieki. Przewiduje się, że nowelizacja będzie miała

na względzie wyłącznie stany niepełnosprawności psychicznej (a nie fizycznej) i to

określone syntetycznie – bez powoływania poszczególnych ich rodzajów.

Proponowany projekt założeń odchodzi od modelu, w którym orzeczeniem sądowym

pozbawia się osobę zdolności do czynności prawnych w zakresie określonym w sposób

abstrakcyjny i luźno tylko powiązany ze stanem psychicznym tej osoby.

Przyjmuje ona zasadę pełnej zdolności do czynności prawnych osoby dorosłej i, jako

wyjątki od niej, ograniczenia możliwości korzystania z tej zdolności, gdy jest to

konieczne ze względu na stan konkretnej osoby z zaburzeniami psychicznymi.

Proponowana nowelizacja ma także prowadzić do zmiany funkcji opieki i relacji

pomiędzy opieką a zdolnością do czynności prawnych. Orzekając o ustanowieniu opieki

sąd określi, w sposób pozytywny, zakres zadań opiekuna, przy czym może, stosownie do

potrzeb osoby korzystającej z ochrony, powierzyć mu określoną rolę w procesie

realizacji zdolności do czynności prawnych przez podopiecznego.

O ile w obecnym stanie prawnym sprawy o ubezwłasnowolnienie rozpatrywane są przez

sąd okręgowy, a o ustanowienie opieki i kurateli – przez sąd rejonowy, projekt założeń

przewiduje jednolite postępowanie przed sądem rejonowym – wydziałem rodzinnym

i opiekuńczym, w wyniku którego ustalony zostanie zakres niezbędnej pomocy dla osoby

z zaburzeniami psychicznymi, w tym ewentualnie zakres koniecznej ingerencji

zewnętrznej w dokonywanie przez tę osobę czynności prawnych. Tym samym umożliwi

to kompleksowe rozpoznanie sprawy danej osoby w jednym postępowaniu.

str. 160

W projekcie założeń przewiduje się także zmiany w przepisach prawa

procesowego, polegające na uchyleniu wymogu zezwolenia sądu na zawarcie

małżeństwa, wydawanego dotychczas na wniosek.

Projektowane jest wprowadzenie także obowiązku zasięgania przez sąd opinii biegłych

z zakresu psychiatrii lub neurologii, a także psychologa, na okoliczność czy małżeństwo

może być zawarte ze względu na to, że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo znajduje

się w stanie uniemożliwiającym świadome wyrażenie woli.

Nową, pojawiającą się już w obcych systemach prawnych, instytucją przewidzianą we

wspomnianym projekcie założeń jest tzw. pełnomocnictwo opiekuńcze. Jego sens polega

na tym, że osoba dorosła i sprawna psychicznie, w formie aktu notarialnego, mogłaby

ustanowić konkretnego pełnomocnika, który byłby upoważniony do dokonywania

w imieniu mocodawcy określonych czynności, w tym także o charakterze osobistym,

gdyby mocodawca doznał w przyszłości zaburzeń psychicznych.

8. przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu.

1) 9 kwietnia 2014 r opublikowano rozporządzenie z dnia 26 marca 2014 r.Ministra

Administracji i Cyfryzacji w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia

udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług

telefonicznych. Zgodnie z przepisami muszą być, m.in. na stronie internetowej w formacie

tekstowym, dostępne:

◊ regulaminy i cenniki przygotowywane w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi

przez osoby niepełnosprawne,

◊ informacje o wszystkich udogodnieniach dla niepełnosprawnych oferowanych przez

danego dostawcę,

◊ ogólne warunki umowy o świadczenie usług, cenniki i regulaminy.

Dostawca usług ma obowiązek udostępnienia ogólnych warunków umowy

o świadczenie usług, cenników i regulaminów sporządzonych w alfabecie Braille'a.

Urządzenie powinno być dostosowane do rodzaju niepełnosprawności.

2) W 2014 r. kontynuowało realizację projektu systemowego – działania na rzecz rozwoju

szerokopasmowego dostępu do Internetu, którego elementem jest przeciwdziałanie zjawisku

wykluczenia cyfrowego wśród osób 50 +, także osób niepełnosprawnych.

W ramach projektu działają Latarnicy Polski Cyfrowej – lokalni wolontariusze, którzy uczą

jak korzystać z Internetu i nowoczesnych technologii, a przede wszystkim pokazują korzyści

z wykorzystania tych mediów w codziennym życiu. Uczestnicy warsztatów z latarnikami

dowiadują się, między innymi jak korzystać z bankowości elektronicznej, mediów

społecznościowych, e-usług czy zarejestrować wizytę u lekarza.

Od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. Latarnicy Polski Cyfrowej przeprowadzili ponad

13 tysięcy zajęć, w których uczestniczyło ponad 93 tysiące osób, w tym osoby

niepełnosprawne.

3) Narodowy Instytut Audiowizualny zlecił w 2014 r. – w ramach przeciwdziałania

wykluczeniu cyfrowemu osób niepełnosprawnych i udostępniania polskiego dziedzictwa

audiowizualnego dla osób niepełnosprawnych - opracowanie materiałów audiowizualnych

w formie transkrypcji, audiodeskrypcji i tłumaczeń migowych.

Dla osób głuchych Narodowy Instytut Audiowizualny udostępnił 25 materiałów

audiowizualnych opatrzonych tłumaczeniem migowym.

9. równoważnego dostępu osób niepełnosprawnych do służb ratunkowych.

Z uwagi na konieczność wdrożenia równoważnego dostępu do służb ratunkowych dla osób

niepełnosprawnych w 2014 r. zdecydowano się na wyodrębnienie w polskim prawodawstwie,

oprócz połączeń głosowych, również połączeń w postaci krótkich wiadomości tekstowych.

str. 161

10. wykorzystania funduszy europejskich na rzecz osób niepełnosprawnych.

W 2014 r. Komisja Europejska podjęła decyzję o przyjęciu polskiego Programu

Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Działaniem na rzecz osób

niepełnosprawnych będzie poprawa zdolności podmiotów publicznych do wdrażania

postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie realizowane

będą działania na rzecz tworzenia ram dla efektywnych polityk publicznych.

w tym na rzecz aktywizacji zawodowej i włączenia społecznego osób niepełnosprawnych

poprzez wypracowanie i wdrożenie instrumentów wspierających zatrudnienie.

Bezpośrednie wsparcie osób niepełnosprawnych, realizowane będzie w regionalnych

programach operacyjnych, finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego

i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

11. Traktatu z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom

niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami

uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem.

Traktat został podpisany przez Polskę 24 czerwca 2014 r.381

Obecnie trwają

przygotowania do ratyfikacji traktatu przez Unię Europejską. W Radzie Unii Europejskiej trwa

dyskusja na temat formuły umożliwiającej jednoczesną ratyfikację Traktatu przez państwa

członkowskie UE. w związku z tym kontynuowało w 2014 r. prace związane z przyjęciem

traktatu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) w sprawie ułatwienia dostępu

do utworów opublikowanych osobom niewidomym i niedowidzącym oraz osobom

z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi im zapoznawanie się z drukiem.

Państwa, strony Traktatu zobowiązały się wprowadzić do krajowych regulacji przepisy

o dozwolonym użytku na rzecz jego beneficjentów w taki sposób, aby beneficjenci mogli

w ułatwiony sposób korzystać z krajowych i zagranicznych książek i prasy.

Niepokojące tendencje w obszarze: 1. rynku pracy.

1) Osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym wciąż pozostają w większości poza

rynkiem pracy, mimo znaczącego subsydiowanego wsparcia ze środków Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżetu państwa, 2) Instytucje publiczne (m.in. ministerstwa i urzędy centralne) w przeważającej większości

nie osiągnęły jeszcze ustawowego 6 procentowego wskaźnika zatrudnienia osób

niepełnosprawnych,

3) Niezadawalające jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej, mimo

wprowadzenia w 2011 r. korzystnych dla osób niepełnosprawnych zmian w przepisach

o służbie cywilnej, w tym wprowadzonej zasady pierwszeństwa w zatrudnieniu w służbie

cywilnej w tych resortach i urzędach centralnych, w których wskaźnik zatrudnienia osób

niepełnosprawnych w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o naborze,

jest niższy niż 6%, pod warunkiem, że osoba niepełnosprawna uczestnicząca w naborze

znajdzie się w gronie nie więcej niż pięciu najlepszych wyłonionych kandydatów.

Z nadesłanej informacji wynika także, że resorty i urzędy centralne są zainteresowane

zwiększeniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych starając się dotrzeć do jak największej

liczby osób niepełnosprawnych m.in. przez nawiązanie współpracy z organizacjami

pozarządowymi zajmującymi się aktywizacją zawodową osób niepełnosprawnych.

2) edukacji.

Osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone w porównaniu z osobami sprawnymi, co

niekorzystnie wpływa na ich mobilność zawodową i konkurencyjność na rynku pracy pod

względem umiejętności zawodowych.

Z danych statystycznych wynika, że wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest tym

wyższy im wyższe wykształcenie posiadają te osoby.

381 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego angażowało się aktywnie w promocję postanowień traktatu organizując konferencję prasową na ten temat (3 lipca 2014 r.) oraz biorąc udział w konferencjach i wydarzeniach związanych ze środowiskiem osób niewidomych.

str. 162

Projektowane działania (inicjatywy) w obszarze:

1. zatrudnienia.

1) Długofalowym priorytetowym działaniem będzie sukcesywne zwiększanie zatrudnienia

osób niepełnosprawnych, w szczególności biernych zawodowo w wieku produkcyjnym,

głównie w kontekście zachodzących w kraju zmian demograficznych. Projektowane są prace zmierzające wprowadzenia do przepisów zasad i metod

wypracowanych w ramach projektu Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia

osób niepełnosprawnych, a dotyczących funkcjonowania trenera pracy, który będzie wspierał

osoby niepełnosprawne w uzyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy,

aktywnie poszukiwał pracy dla tych osób i utrzymywał kontakt z pracodawcą udzielając mu

niezbędnej pomocy.

2) Kontynuowana będzie promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych w służbie

cywilnej m.in. w formie szkoleń kadry służby cywilnej, spotkań konferencyjnych

i seminaryjnych, a także zostaną podjęte działania zachęcające ministerstwa i urzędy

centralne do nawiązania ściślejszej współpracy z organizacjami pozarządowymi

zajmującymi się wsparciem osób niepełnosprawnych na rynku pracy. 2. edukacji.

Kontynuowane będą działania zachęcające osoby niepełnosprawne do:

uzupełniania wykształcenia lub kontynuowania nauki w ramach prowadzonego

kształcenia ustawicznego m.in. w celu zdobycia, zmiany lub podwyższenia kwalifikacji

zawodowych, zgodnych z zapotrzebowaniem rynku pracy.

Warto nadmienić, że podmioty prowadzące kształcenie ustawiczne w formach

pozaszkolnych zobowiązane są prawnie do zapewnienia warunków organizacyjnych

i technicznych umożliwiających osobom niepełnosprawnym udział w kształceniu.

kształcenia zawodowego odpowiadającego zapotrzebowaniu lokalnego rynku pracy

oraz w zawodach zastrzeżonych tylko dla osób niepełnosprawnych: niewidomych (np.

technik masażysta, technik tyfloinformatyk)), z upośledzeniem umysłowym w stopniu

lekkim (pracownik pomocniczy obsługi hotelowej).

podejmowania nauki na wyższych uczelniach oraz rozpoczynania pracy naukowo-

dydaktycznej.

Documents

Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach