Informacioni Sistemi u Upravljanju Rizicima u Životnoj Sredini

5/20/2018 Informacioni Sistemi u Upravljanju Rizicima u ivotnoj Sredini

1/16

210

VOJNOTEHNI

KIGLASNIK/MILITARYTECHNICAL

COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1

INFORMACIONI SISTEMIU UPRAVLJANJU RIZICIMAU IVOTNOJ SREDINI

DejanR. Ini, MiroslavR. Terzi,NegovanD. Ivankovi, Univerzitet odbrane u Beogradu,Vojna akademija, Beograd

Saetak:

Zemljotresi, poplave, nuklearni i hemijski akcidenti, zagaivanje vazdu-ha, zemljita i voda, ukazuju na sve vee prisustvo nesrea nastalih inten-zivnim razvojem i esto nekontrolisanom primenom tehnolokog razvoja.Pred drutvo se postavlja problem kako se to bolje pripremiti, kako obez-bediti veu usklaenost i funkcionisanje aktivnosti i mera za spreavanje na-stanka akcidentnih situacija i kako uneti promene u drutveni i tehnolokirazvoj koje e ii u korist prirode, ali i za dobrobit buduih generacija. U raduje prikazano korienje razliitih informacionih sistema (IS) u upravljanju rizi-cima u ivotnoj sredini i predlog za izradu jedinstvenog IS u Republici Srbiji.

Kljune rei:tehnologija,informacioni sistemi, ekoloki rizik, hemikalije,nezgode.

Uvod

avremeni razvoj zatite ivota i zdravlja ljudi, i ivotne sredine odrazliitih oblika ugroavanja, neminovno namee potrebu za

preduzimanjem opsenih preventivnih mera i uvodjenje vienamenskihsistema za zatitu. Najvaniji preduslov za adekvatno planiranje, organi-zovanje i upravljanje je raspolaganje potrebnim informacijama do kojih semoe doi jedino razvojem dobro organizovanog informacionog sistemaza upravljanje rizicima u ivotnoj sredini.

Ovakav informacioni sistem (IS) predstavlja skup ureenih informa-cija o pojavama i injenicama u okruenju, koji ima za cilj upravo upozna-vanje tog okruenja (vorovi, 2005). Naroito je vaan za identifikova-nje i jasno definisanje problema, za planiranje naina intervencije, zaadekvatno odluivanje, za praenje promena i ocenjivanje ishoda, jed-nom reju koji pomae efikasnom upravljanju rizicima u R. Srbiji.

U daljem radu bie prikazani pojedini informacioni sistemi u naojzemlji koji su u funkciji zatite ljudi i ivotne sredine.

S

DOI: 10.5937/vojtehg61-1678OBLAST: hemijske tehnologije, raunarske nauke, zatita ivotne sredine

VRSTA LANKA: struni lanak

[email protected]


2/16

211

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225

Sistem osmatranja i obavetavanja

Osnovna funkcija sistema odbrane je da uoava i identifikuje proble-me vitalnih vrednosti i da ih to efikasnije titi. Radi pravovremenog otkri-vanja svih vrsta opasnosti organizuje se sistem osmatranja i obavetava-njakoji omoguava uspeno interventno delovanje kojim se ublaavaju ilieliminiu ispoljeni nosioci ugroavanja bezbednosti drave. Ovaj sistemine sluba osmatranja i obavetavanja (Sluba OiO), preduzea i dr. or-ganizacije i organi koji se u okviru svoje delatnosti bave osmatranjem od-reenih pojava u oblastima hidrometeorologije, seizmologije, saobraaja,

zdravstva, poljoprivrede, elektroprivrede i druge oblasti.Sistem osmatranja i obavetavanja je tako organizacijski postavljen

da svojim segmentima pokriva odreenu teritoriju i omoguava pravovre-meno otkrivanje opasnosti u miru i ratu, a od njegovog dobrog funkcioni-sanja zavisi blagovremeno obavetavanje i uzbunjivanje, kao i efikasnoupravljanje akcijama zatite i spasavanja. Sve aktivnosti na spreavanju,ublaavanju i eliminisanju posledica opasnosti poinju nakon otkrivanja idostavljanja podataka organima i korisnicima. Sektor za vanredne situa-cije Ministarstva unutranjih poslova i njegove organizacijske celine (ode-ljenja za vanredne situacije) nosioci su organizacije sistema osmatranja iobavetavanja na teritoriji R. Srbije. Dravni organi, preduzea i drugapravna lica koja se u okviru svojih redovnih delatnosti bave osmatranjemi utvrivanjem odreenih pojava obavezni su da Slubi OiO dostavljajupodatke znaajne za civilnu odbranu i zatitu i zajedno sa njom ine na-vedeni sistem. Ovaj sistem nije adekvatno organizovan za preventivnodelovanje, jer pojedini elementi sistema ne deluju permanentno na otkri-vanju opasnosti i pravovremenom dostavljanju informacija Slubi OiO. Uokviru Slube OiO koju ine: centri za obavetavanje, osmatrake stani-ce i jedinice za uzbunjivanje, u miru rade samo centri za obavetavanje(organizovani su i funkcioniu neprekidno), od ije dobre organizacije za-visi uspeno funkcionisanje sistema OiO u celini. Naalost svi centri zaOiO na teritoriji drave nisu ravnomerno popunjeni savremenim sredstvi-ma i opremom za funkcionisanje sistema (pojedini veoma dobro, dok sudrugi popunjeni zastarelom opremom), pa se to odraava na njegovuukupnu efikasnost.

U toku je modernizacija sistema za osmatranje, obavetavanje i uz-bunjivanje u R. Srbiji, kojse realizuje u Institutu Mihajlo Pupin, a pred-stavlja osmiljen i konzistentan sistem zasnovan na domaem znanju itehnologiji (Lopii, et al, 2010). Opremu sistema ine ove celine: central-ni ureaj, ureaj podcentar, alarmna stanica i telekomunikacioni sistem(slika 1).


3/16

212

VOJNOTEHNI



Slika 1 Blok ema Centra za osmatranje i obavetavanjeFigure 1 Block diagram of the Center for Monitoring and Notification

Ovaj modernizovani sistem ve je instaliran na nekoliko objekata (HEBajina Bata, brana Rovni-Valjevo, brana Prvonek kod Vranja), gde je poka-zao visoku efikasnost (slika 2).

Slika 2 Prozor za upravljanje sistemom OiO na brani Prvonek kod VranjaFigure 2 Window management system of OI on the Prvonek dam near Vranje


4/16

213

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225Implementacijom sistema sa Centrima za osmatranje i obavetavanje

R. Srbije umnogome e se dobiti na kvalitetu i brzini prenosa informacija odmomenta nastanka vanredne situacije do potpunog saniranja posledica.

Zdravstveni informacioni sistem

Primena informatike tehnologije u sistemu zdravstvene zatite Srbijepoela je sedamdestih godina 20. veka, ali je znaajan napredak postignutsamo u pojedinim oblastima. Veina zdravstvenih ustanova u Srbiji danasima personalne raunare, ali je zaokruivanje informacionih sistema uglav-

nom izvreno na nivou odeljenja, slubi i ustanova, ali ne i na nivou R. Srbije(primer na slici 3 Informacioni sistem u Institutu za onkologiju Vojvodine).

Slika 3 Integrisani bolniko poslovni informacioni sistem u Institutu za onkologiju VojvodineFigure 3 Integrated hospital information system operating at the Institute

of Oncology of Voivodine

Program razvoja jedinstvenog zdravstvenog informacionog sistema trebada dovede do efikasnije zdravstvene zatite, zadovoljavanja standarda, inter-operabilnosti i implementacije najnovijih tehnologija (Microsoft tehnologija).

Jedan od korienih modela nosi naziv MEDICAS i predstavlja medi-cinski informacioni sistem za zdravstvene ustanove koji pokriva veomairok spektar aktivnosti u vezi sa pacijentima, pruaocima usluga i siste-mom zdravstvene zatite. U sebi sadri sveobuhvatni elektronski zapis


5/16

214

VOJNOTEHNI


COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1 pacijenata i namenjen je za rad u svim zdravstvenim ustanovama. Pored

ovoga, omoguava povezanost i razmenu podataka sa strukturama zaprikazivanje i obradu informacija u zdravstvu.

U zavisnosti od specifinosti zdravstvene ustanove koriste se razliitipodisistemi koji se mogu implementirati, a osnovni su:

MEDICAS GP podsistem za ustanove osnovne zdravstvene zatite; MEDICAS Hosp podsistem za bolnice i druge medicinske usta-

nove stacionarnog tipa; MEDICAS Poli podsistem za specijalizovane ambulante ili klinike; MEDICAS Lab-podsistem za medicinske laboratorije; MEDICAS Dent podsistem za stomatoloke ambulante.

Matini moduli su sastavni delovi sistema, a modul princip sistemaomoguava bilo koje kombinacije ovih nivoa, u zavisnosti od konkretnezdravstvene ustanove.

Osnovna uloga zdravstvenih informacionih sistema je unapredjenjezdravlja, spreavanje bolesti, omoguavanje odgovarajueg leenja bole-snika, ali i razmena podataka sa informacionim sistemima drugih delat-nosti i sa relevantnim meunarodnim IS (Pua, 2006).

Informacioni sistem Ministarstvaunutranjih poslova

Postojei informacioni sistem usmeren je na obavljanje poslova izdelokruga rada Ministarstva unutranjih poslova R. Srbije. Sistem omo-guava blagovremeno izvetavanje i informisanje nadlenih o svim rele-vantnim pitanjima iz ove oblasti (stanje i suzbijanje kriminaliteta, narua-vanje javnog reda i mira, upotreba vatrenog oruja, bezbednost saobra-aja na putevima, protivpoarna zatita i dr.), zakonito i kvalitetno oba-vljanje poslova voenja i korienja kriminalistiko-operativne evidencije iizdavanje uverenja i izvetaja graanima i drugim korisnicima.

Radi poboljanja efikasnosti IS i sistema veza, uraena je strategijarazvoja telekomunikacionog sistema MUP R. Srbije. Projekat Geograf-skog informativnog sistema (GIS) se postepeno razvija venekoliko go-dina u Ministarstvu unutranjih poslova. Do sada je nabavljen najmoder-niji softver firme ESRI za veb okruenje koji je instaliran, razvijene su dve

GIS aplikacije namenjene policiji koje pokrivaju teritoriju Beograda i celo-kupnu teritoriju Republike Srbije (ivaljevi, 2010).

Novi Geografski informacioni sistem znaajno e unaprediti rad polici-je u borbi protiv kriminala. Takoe, GIS e posluiti i za bolju zatitu graa-na od poara, prirodnih nepogoda i ekolokih katastrofa. Njegova podlogasu digitalizovane, kompjuterske mape sainjene na osnovu avionskih sni-maka. Tim mapama pridodate su baze podataka za ulice, mesne zajedni-ce, blokove, optine, gradove, saobraajnice i dr. objekte (slika 4).


6/16

215

Ini,D.idr.,In


Slika 4 Primena GIS za potrebe MUP R. SrbijeFigure 4 Application of GIS for the Ministry of Interior, Republic of Serbia

Novi GIS je otvorio nesluene mogunosti i u drugim vidovima i-vota i rada. Primena nove tehnologije i stvaranje svestrane baze poda-taka za Srbiju unapredie rad drugih javnih slubi, ali e i efikasno daodgovori na potrebe privrede, elektroprivrede, graevinarstva, energeti-ke, telekomunikacija, umarstva, poljoprivrede, urbanizma, saobraaja,zdravstva...

Geografski informacioni sistem

Geografski informacioni sistem (GIS) je jedan od najkompleksnijih

informacionih sistema, koji obuhvata sve elemente geoprostora, elemen-te i komponente ivotne sredine koji se primenjuju za analiziranje i prika-zivanje geografskih i prostornih pojava koje postoje na zemlji ili se mogudesiti. Zasniva se na kombinaciji statistikih podataka sa indikatorima po-mou kojih se prati ivotna sredina. Geografski informacioni sistem sekoristi za pokrivanje celokupne ekoloke problematike, planiranje i upra-vljanje saobraajem, kartiranje stanovnitva, izradu mape hazarda i pla-nova postupaka u sluaju vanrednih situacija.


7/16

216

VOJNOTEHNI


COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1 U sutini GIS sadri sve podatke o vazduhu, vodi, zemljitu, antrop-

ogenim elementima prostora, to u velikoj meri moe olakati blagovrem-eno reagovanje u sluaju elementarnih nepogoda ili tehniko-tehnolokihnesrea (slika 5).

Slika 5 Primena GIS u sluaju vanrednih situacijaFigure 5 Application of GIS in emergency situations

Mogunost da se velika koliina podat o prostoru smetenih umemoriju raunara prikae u vizuelnom, jednostavnom i korisniku bli-skom obliku predstavlja glavnu prednost GIS u odnosu na druge tehnolo-gije (Digurski, 2002).

Tipian predstavnik ovih sistema je i Kvantum GIS(QGIS) slobodansoftver odnosno aplikacija koja omoguava pregled, ureivanje i analizugeopodataka (slika 6).

Ovakvi informacioni sistemi su najee povezani sa veinom srod-nih baza podataka (geodetskim, geolokim, vodoprivrednim, rudarskim,poljoprivrednim, umarskim, urbanistikim), kao i sa bazama podataka opopisu stanovnitva, statistikim IS, tehnolokim bazama podataka, ba-zama podataka koje se odnose na zdravlje, obrazovanje, kulturu i drugeosobine stanovnitva (Borisov, Bankovi, 2011).


8/16

217

Ini,D.idr.,In


Slika 6 Kvantum GIS 0.8.0 TitanFigure 6 Kvantum GIS 0.8.0 Titan

Informacioni sistem ivotne sredineInformacioni sistem ivotne sredine predstavlja ureen skup znanja

o ivotnoj sredini koji ima za cilj odgovarajue ponaanje prema njoj. Nabazi ovog IS je mogue prognozirati budue izmene u ivotnoj sredini,stvarati prognozne i dinamike modele. Znaajan je za ustanovljavanjezakonodavstva i praenja stanja ivotne sredine, jer kontrolisati stanje jemogue ukoliko se poseduju informacije o tom stanju, a upravljati se mo-e samo ukoliko se poznaje predmet upravljanja.

Zadatak informacionog sistema ivotne sredine je da obezbedi pristupekolokim, ekonomskim, demografskim, zdravstvenim i socijalnim podaci-ma, a u cilju usklaenog razvoja. Zakonom o zatiti ivotne sredine pitanje

informacionog sistema regulie se etvrtim poglavljem, pod nazivomPrae-nje stanja ivotne sredine.Navedenim poglavljem se regulie: obezbeenjemonitoringa, sadrina i tip monitoringa, monitoring zagaivaa, dostavljanjepodataka, informacioni sistem, integralni katastar zagaivaa, izvetaj o sta-nju ivotne sredine i njen sadraj (Zakon o zatiti ivotne sredine, 2004,2009). Informacioni sistem ivotne sredine se uspostavlja radi efikasnogidentifikovanja, klasifikovanja, obrade, praenja i evidencije prirodnih vred-nosti i upravljanja ivotnom sredinom. On podrazumeva izradu itavog kom-


9/16

218

VOJNOTEHNI


COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1 pleksa baza podataka, kao to su podaci o: indikatorima kvaliteta ivotne

sredine, zagaivaima i zagaujuim materijama, isputanju i kretanju opa-snih materija, izvorima emisija, rezultatima merenja emisije i imisije, standar-dima, metodama merenja, zatienim vrstama biljaka i ivotinja, zatienimpodrujima, stanju biodiverziteta, propisima koji se odnose na ivotnu sredi-nu, izdatim dozvolama i dokumentima koja se odnose na ivotnu sredinu itd.

Naalost, jedinstveni informacioni sistem ivotne sredine koji bi obje-dinjavao sve navedene podatke iz ove oblasti nije u potpunosti zaiveo,ve samo njegovi pojedini segmenti. Njegov integralni deo je podsistemSerbian Water Quality Index koji obuhvata podatke o povrinskim i pod-zemnim vodama u R. Srbiji, a monitoring je u nadlenosti Agencije za za-

titu ivotne sredine. U Agenciji razvijen indikator ivotne sredine zaoblast voda koji je namenjen izvetavanju javnosti, strunjaka i donosiocapolitikih odluka (dravni organi, lokalna samouprava). Indikator se zasni-va na metodi Water Quality Index (Development of a Water Quality Index,Scottish Development Department, Engineering Division, Edinburgh,1976.)prema kojoj se deset parametara fiziko-hemijskog i mikrobiolokogkvaliteta agregiraju u kompozitni indikator kvaliteta povrinskih voda.

Metodom Water Quality Index (WQI)deset odabranih parametara (zasi-enost kiseonikom, BPK5, amonijum jon, pH vrednost, ukupni azot, ortofos-fati, suspendovane materije, temperatura, elektroprovodljivost i koliformnebakterije) svojim kvalitetom (qi)reprezentuju osobine povrinskih voda svo-dei ih na jedan indeksni broj. Udeo svakog od deset parametara na ukupni

kvalitet vode nema isti relativni znaaj, zato je svaki od njih dobio svoju teinu(wi)i broj bodova prema udelu u ugroavanju kvaliteta. Sumiranjem proizvo-da (qix wi)dobija se indeks 100 kao idealan zbir udela kvaliteta svih parame-tara. U sluaju kada nedostaje podatak o kvalitetu za neki parametar vred-nost aritmetiki izmerenog WQIkoriguje se mnoenjem indeksa sa vredno-u 1/x, gde jexzbir aritmetiki izmerenih teina dostupnih parametara.

Kvalitetu povrinskih voda koji odgovara I klasi prema naoj Uredbi(Uredba o klasifikaciji voda meurepublikih vodotoka, meudravnih voda ivoda obalnog mora Jugoslavije, Sl. list SFRJ 6/78) metodom WQI pripada8485 poena, II klasi 7278 poena, III klasi 4863 poena i IV klasi 3738 poe-na. Usvojene su vrednosti za opisni indikator kvaliteta SWQI = 038 veomalo, SWQI = 3971 lo, SWQI = 7283 dobar, SWQI = 8489 veoma dobar i

SWQI = 90100 odlian. Na ovaj nain je klasifikacija od I-IV klase voda kori-ena kao ulazni granini parametar za kvantitativno definisanje indikatoraSWQI u celom numerikom rasponu kvaliteta od 0 do 100 indeksnih poena.

Metodom SWQIpet indikatora kvaliteta povrinskih voda su razvr-stani prema njihovoj nameni i stepenu istoe (Tabela 1):

a) Odlian vode koje se u prirodnom stanju uz filtraciju i dezinfekciju,mogu upotrebljavati za snabdevanje naselja vodom i u prehrambenoj indu-striji, a povrinske vode i za gajenje plemenitih vrsta riba (salmonidae);


10/16

219

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225b) Veoma dobar i Dobar vode koje se u prirodnom stanju mogu

upotrebljavati za kupanje i rekreaciju graana, za sportove na vodi, zagajenje drugih vrsta riba (cyprinidae), ili koje se uz savremene metodepreiavanja mogu upotrebljavati za snabdevanje naselja vodom za pi-e i u prehrambenoj industriji;

c) Lo vode koje se mogu upotrebljavati za navodnjavanje, a poslesavremenih metoda preiavanja i u industriji, osim prehrambenoj;

d) Veoma lo vode koje svojim kvalitetom nepovoljno deluju na i-votnu sredinu, i mogu se upotrebljavati samo posle primene posebnihmetoda preiavanja.

Tabela 1Klasifikacija povrinskih voda metodom Serbian Water Quality IndexTable 1

Classification of surface waters using the Serbian Water Quality Index

WQI-I

WQI-II

WQI-III

WQI-IV

8584 7469 5644 5135

10090 8984 8372 7139 380

Odlian Veoma dobar Dobar Lo Veoma lo

Serbian Water Quality Index(SWQI)

Indikatori kvaliteta povrinskih voda (SWQI) su predstavljeni bojama na

kartama vodotoka oznaavajui odgovarajue kontrolne profile (tabela 2):Tabela 2

Klasifikacija povrinskih voda metodom Serbian Water Quality IndexTable 2

Classification of surface waters using the Serbian Water Quality Index

Numeriki

indikatorOpisni indikator Boja

10090 Odlian

8489 Veoma dobar

7283 Dobar

3971 Lo

038 Veoma lo

Serbian Water

Qual i ty

Index

Nema podataka*

* nije bilo merenja ili je nedovoljan broj parametara za izraunavanje SWQI


11/16

220

VOJNOTEHNI



Hidrometeoroloki informacioni sistemHidrometeoroloki informacioni sistem sastoji se od osmatrakog sistema,

sistema za prenos podataka i analitiko-prognostikog sistema za obradu po-dataka. Celokupan sistem za osmatranje i merenje podeljen je na hidroloki imeteoroloki osmatraki sistem u okviru kojih su definisane pojedine mree sta-nica prema programu osmatranja i merenja (Informator o radu RHMZ, 2011).

Hidroloki osmatraki sistem sainjavaju mree: stanica za povrinske vode(merenje i osmatranje reimskih karak-

teristika reka i jezera); stanica za podzemne vodei

stanica za kvalitet voda.Meteoroloki osmatraki sistem sainjavaju mree: sinoptikih stanica(merenje i osmatranje meteorolokih parameta-

ra za potrebe meteo bdenja); klimatolokih stanica (za potrebe istraivanja klime i dugoronih

klimatskih promena koje nastaju kao rezultat permanentnih emisija zaga-ujuih supstanci u atmosferu);

agrometeorolokih stanica(uticaj vremena na vegetaciju i poljopri-vrednu proizvodnju) i

stanica za kvalitet vazduha(sistematsko praenje parametara kva-liteta vazduha, ukljuujui i parametre za definisanje dinamike kretanjavazdunih masa u atmosferi).

Primena IS za rano upozorenje na elementarne nepogode prikazana

je na slici 7.

Slika 7 Primena IS u zatiti od nepogoda (grad)Figure 7 Application of IS in protection against natural disasters (hail)


12/16

221

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225U okviru informacionog sistema hidrometeoroloke slube obrada

podataka sledi logiku organizacije merenja i osmatranja u osmatrakojmrei i naina razmene (u realnom vremenu ili nakon dueg periodaosmatranja u vidu pisanih dokumenata), zavisno od namene.

Ostali informacioni sistemiPored navedenih informacionih sistema, za efikasno i kvalitetno

upravljanje rizicima u ivotnoj sredini u naoj zemlji su znaajni: Seizmoloki informacioni sistem;

Informacioni sistem Vojske Srbije; Informacioni sistem Auto-moto saveza Srbije; Informacioni sistem Nacionalnog centra za kontrolu trovanja Voj-

nomedicinske akademije; Informacioni sistem Crvenog krsta Srbije; Informacioni sistem Direkcije za puteve; Informacioni sistem Direktorata za kontrolu avio saobraaja; Informacioni sistem Elektroprivrede Srbije i dr.Naravno da veliku ulogu u ovoj oblasti imaju i globalne mree za

razmenu podataka, meu kojima su najvanije: Globalni monitoring sistem ivotne sredine(GEMS) omoguava

organizovano praenje stanja u ivotnoj sredini, kroz 25 glavnih globalnihmrea za praenje od koji svaka ima odgovarajuu bazu podataka, a po-

daci su meusobno uporedivi; Meunarodni informacioni sistem ivotne sredine(INFOTERRA) je glavni kanal za meunarodnu razmenu informacija o ivotnoj sredinipodran globalnom mreom vladinih i nevladinih uesnika;

Meunarodni registar potencijalno toksinih hemikalija (IRPTC) je sistem koji obuhvata bazu podataka, omoguava razmenu informacijao hemijskim supstancama i prua pomozemljama koje su ukljuene usistem nacionalnih registara potencijalno toksinih materija;

Globalna informaciona baza o resursima(GRID) je svetska mre-a za georeferentne ekoloke podatke, pomou koje se arhiviraju, priku-pljaju i prenose digitalne informacije preuzete sa karata, satelitskih sni-maka, statistikih tabela i drugih izvora u okviru i van sistema Ujedinjenihnacija. Svi podaci su povezani kompjuterizovanim GIS i sistemima zaprocesiranje slika (http:/www.grid.umep.ch, 25. 12. 2011).

ZakljuakProces upravljanja rizicima u Republici Srbiji sprovodi se u saradnji

sa svim sektorima, ustanovama i organizacijama znaajnim za spreava-nje procesa i dogaaja koji ugroavaju ivot, zdravlje ljudi i ivotnu sredi-


13/16

222

VOJNOTEHNI


COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1 nu. Od bitne je vanosti da se uspostavi i odrava stanje spremnosti da

se izae na kraj sa uzrocima i uslovima nastanka opasnosti. Treba delo-vati tako da opasnosti koje prete ljudima i ivotnoj sredini saniramo nanain to e svaki subjekt shvatiti obavezu i odgovornost da struno istalno sprovodi preventivne i operativne mere kako bi se opasnosti izbe-gle, ili ako su se ispoljile da ne doe do njihovog daljeg irenja.

Uspostavljanje adekvatnog informacionog sistema upravljanja pred-stavlja jedinu mogunost za osavremenjivanje ukupnog procesa koordi-nacije aktivnosti u okviru funkcionisanja kompleksnog sistema za zatituivota, zdravlja ljudi i ivotne sredine.

Postojei informacioni sistemi navedeni u radu nisu integrisani, pa to ne-

minovno namee potrebu razvoja jedinstvenog informacionog sistema zaupravljanje rizicima u ivotnoj sredini. Navedeni sistem trebalo bi da obezbedi: kontinuirano registrovanje informacija; kontrolu od davaoca do korisnika; regularnu obradu, tabeliranje i prezentovanje informacija; iroku rasprostranjenost najnovijih informacija; analizu i interpretaciju informacija; aranman o dobijanju informacija od drugih slubi; organizaciju i voenje dopunskih istraivanja i dr.Predloeni informacioni sistem bi obuhvatao: indikatore o stanju pri-

rodnih, tehniko-tehnolokih i ljudskih resursa; podatke o izvorima ugroa-vanja; podatke o normativnoj regulativi; topografske podatke; meteorolo-ke podatke; organizaciju, oblike i nivo zatite; planove i mere za korie-nje raznih slubi; finansijske statistike pokazatelje u odnosu na ciljeve itd.

Literatura

Borisov, M., Bankovi, R, 2011, Primena GIS sa aspekta multifunkcionalnosti,Vojnotehniki glasnik/Military Technical Courier, Vol. 59, No. 2, pp. 158174.

vorovi, Z., 2005, Upravljanje rizicima u ivotnoj sredini, Zadubina An-drejevi, Beograd.

Digurski, O., 2002,Informatika, Fakultet civilne odbrane, Beograd.Lopii, D., Drini, D., Kon, J., 2010, Modernizovani sistem za osmatranje,

obavetavanje i uzbunjivanje stanovnitva govorom i akustinim signalima, TEL-FOR, Beograd.

Pua, N., 2006, Zdravstveni informacioni sistem savremena organizacijazdravstva, Vrac.

Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. glasnik RS, br. 135/2004, 36/2009,36/2009 dr. zakon i 72/2009 dr. zakon).

ivaljevi, D., 2010, GIS kao suta potreba ili ultimativni zahtev u moderni-zaciji rada MUP-a RS,Bezbednost, Beograd.

Informator o radu Republikog hidrometeorolokog zavoda, 2011, Repu-bliki HMZ, Beograd.

http:/www.grid.umep.ch, 25. 12. 2011.


14/16

223

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225INFORMATION SYSTEMS IN

ENVIRONMENTAL RISK MANAGEMENT

FIELD: EnvironmentARTICLE TYPE:Professional Paper

Abstract

Earthquakes, floods, nuclear and chemical accidents as well as air,soil and water pollution indicate the increasing presence of accidents ca-used by intensive development and often uncontrolled application of tec-hnological development. There is raising awareness how to be better

prepared, how to ensure greater compatibility and operation activitiesand measures for the prevention of accidents and how to make changesin social and technological developments for the benefit of both the natu-re and future generations. The paper describes the use of various infor-mation systems (IS) in the management of environmental risks and gi-ves a proposal to develop a unique IS in Serbia.

Introduction

The modern development of the protection of environment from variousforms of threat imposes the need to gather necessary information thatcan be collected only in a well-organized information system for mana-ging environmental risks. This information system is important for iden-tifying and defining problems, planning, intervention methods, appropria-te decision making, timely reactions and evaluation of outcomes.

System of monitoring and notification

A system of monitoring and notification enables successful cor-rective actions that mitigate or eliminate threats to the state security.This system consists of monitoring and notification services, compani-es and other organizations and bodies which are, within their scopes ofactivities, engaged in observing certain phenomena in the fields ofhydro-meteorology, seismology, health, agriculture, electricity, tran-sportation, etc. The modernization of this system in the Republic ofSerbia is under its way; the system is designed, consistent and basedon local knowledge and technology. By the implementation of thesystem within the Centers for surveillance and alert there is much to begained in quality and speed of information transfer from the moment of

occurrence of emergency situations to full recovery.Health information system

The development of an integrated health system should lead tomore efficient health care, fullfilment of standard requirements, intero-perability and implementation of the newest technologies. One of theused models, called MEDICAS, represents a medical informationsystem for healthcare facilities that covers a wide range of activities re-lated to patients, providers of medical services and the complete health


15/16

224

VOJNOTEHNI


COURIER,2013.,Vol.LXI,No.1 care system. It contains a comprehensive electronic patient record and

is intended for use in all health facilities. In addition, it enables data ex-change with the structures for the display and processing of informa-tion in the health system and with relevant international institutions.

Information system of the ministry of internal affairs

The existing information system of the Ministry of Internal Affairsprovides timely reports and information on all relevant issues in thisarea and issues appropriate certificates to other users.

To improve the efficiency of the Ministry, a project was initiated todevelop a new geographic information system (GIS) that will signifi-cantly improve police performance in fighting crime. Applications of

new technologies and the creation of comprehensive databases forSerbia will improve welfare and other public services, and will effecti-vely address the needs of industry, construction, energy, telecommuni-cations, agriculture, urban planning, transportation, health care, etc.

Geographic information system

The Geographic Information System is one of the most complex in-formation systems, based on a combination of statistical data with indica-tors by which to monitor the environment. It is used to cover all environ-mental issues, planning and traffic management, population mapping, de-velopment of hazard maps and plans of actions in case of emergencies.In essence, the GIS contains all the information about air, water, soil, an-thropogenic elements of space, which can greatly facilitate a timely re-

sponse to natural disasters or technical-technological hazards. The majoradvantage of the GIS over other technologies is its possibility to presentlarge amounts of spatial data stored in the computer memory in a simple,user-friendly visual form.

Environmental information system

The information system of the environment includes making entirecomplex databases, such as data on environmental quality indicators,contaminants and pollutants, movement of hazardous substances, emis-sion sources, results of measurements of emissions, standards, protec-ted species of plants and animals, protected areas, state of biodiversity,regulations concerning the environment, etc. A unique environmental in-formation system that would unite all the data in this area has not beenfully operational, except for its individual subsystems, such as the Ser-bian Water Quality Index which includes information on surface and gro-und waters in the Republic of Serbia, and the monitoring of which is theresponsibility of the Agency for Environmental Protection.

Hydrometeorological information system

The Hydrometeorological Information System consists of an obser-vation system, a data transfer system and an analytical-forecastingsystem for data processing. The complete system for monitoring and me-


16/16

225

Ini,D.idr.,In

formacionisistemiuupravljanjurizicimauivotnojsredini,pp.210225asurement is divided into the hydrological and the meteorological obser-

vation system within which particular networks of stations are defined bythe program of monitoring and measurement. Within the informationsystem of the hydrometeorological service, data processing is carried outin accordance with the observation and measurement organisation withinthe observation network and with the exchange methods, depending ondata purpose.

Other information systems

In addition to these information systems for effective and efficientmanagement of environmental risks, in our country there are other signifi-cant information systems: Seismic Information System, Information

System of the Army of Serbia; Information System of the Auto-Moto As-sociation of Serbia; Information System of the National Center for PoisonControl, Information System of the Red Cross of Serbia, InformationSystem of the Directorate for Air Traffic Control and others.

A significant role in data collection and distribution is also played byglobal data networks, including: Global Environmental Monitoring System(GEMS), International Environmental Information System (INFOTERRA),International Register of Potentially Toxic Chemicals (IRPTC) and GlobalInformation Resources Database (GRID).

Conclusion

The establishment of an adequate management information system isthe only option for upgrading the overall process of coordination of activitieswithin a complex environment protection system. Current informationsystems are not integrated, and there is a need to develop a unified infor-mation system for managing environmental risks. The proposed informationsystem would include: indicators on the state of natural, technical, technolo-gical and human resources, information on sources of threats, informationon environment regulations, topographic data, meteorological data, organi-zation, forms and levels of protection, plans and measures for the use of va-rious services; statistical indicators in relation to the objectives, etc.

Key words: technology, information systems, environmental risk, che-micals, accidents.

Datum prijema lanka/Paper received on: 11. 03. 2012.

Datum dostavljanja ispravki rukopisa/Manuscript corrections submitted on: 18. 03. 2012.Datum konanog prihvatanja lanka za objavljivanje/ Paper acceptedfor publishing on: 20. 03. 2012.

Documents

Informacioni Sistemi u Upravljanju Rizicima u Životnoj Sredini