Visoka škola „CEPS – Centar za poslovne studije“

Kiseljak

INFORMACIONI SISTEMI

(Osnove informatike)

Omerhodžić Neriman

Kiseljak 2014/2015

Seminarski rad

Sadržaj

I. Uvod.............................................................................................................3

II. Šta je informacioni sistem ?.....................................................................4

III. Razvoj informacionih sistema.................................................................5

IV. Analiza i dizajn informacionog sistema..................................................7

V. Podjela informacionih sistema po nacinu primjene.................................7

VI. Funkcije informacionog sistema.............................................................8

VII. Komponente informacionih sistema.......................................................8

VIII. Vrste informacionih sistema.................................................................9

IX. Vanjski i vlastiti razvoj informacionih sistema....................................12

X. Karakteristike informacionih sistema.....................................................13

2

Seminarski rad

I. Uvod

Sistem predstavlja skup elemenata i njegovih međusobnih veza. Da bi smo

jasnije shvatili sta je sistem, onda sistem moramo posmatrati u odnosu na

njegovo okruženje.

Projektovanje informacionionim sistemom je složena i kreativna djelatnost

u kojoj se zahtijeva sistemski pristup, metodlologiju primjene tehnološkim

mogućnostima. Za organizaciju koja usavršava informacioni sistem i prati

dostignuća u tehnologiji projektovanja nije neophodno težiti prema standardu

koji bi definisao dokumentaciju, sredstva, metodu, pristup, ne uzimajući u obzir

vrstu primjene i stepena razvoja informacionog sistema, osobine realnog

sistema i karakteristike korisnika.

Brzi razvoj tehnologije zahtijeva da se unaprijed zna sta želimo od IS.

Neophodno je imati strategijisku sliku razvoja IS, koja bi obezbijedila

kompitabilnost sistema i bila fleksibilna u prihvatanju nove tehnologije.

U prošlosti razvoj programskih proizvoda bio je oslonjen na različite alate

za programiranje. To se dijelilo na tri faze to jeste tri generacije jezika.

- Generacija ili jezici prve generacije upotrebljivani su mašinski jezici

koji su zavisili od hardvera a i njihova čitljivost je bila veoma mala.

- Generacija ili jezici druge generacije su bili asembleri koji su također

bili teško čitljivi i zavisili su od hardvera.

- Generacija ili jezici treće generacije su bili znatno efikasniji od jezika

prve i druge generacije. Njihova največa prednos je bila to sto povećali

produktivnost programiranja i povećali brzinu i kvalitet programskih

proizvoda.

3

Seminarski rad

II. Šta je informacioni sistem?

Da bismo znali šta je informacioni sistem moramo prvo objasniti šta je

sistem a šta informacija. Pojam sistem je jedan od pojmova koji je danas veoma

često upotrebljavan on predstavlja skup elemenata, i veze između tih elemenata.

Elementi u sistemu i njegove veze se karakteristišu preko svojih osobina koje

nazivamo atributi. Sistem predstavlja određen izolaciju jednog dijela iz cijeline

dio cijeline koji se ne nalazi u sistemu nazivamo okolinom sistema. Gdje god da

postavimo granicu sistema uvijek postoji drugi sistem koji je u vezi sa

posmatranim sistemom. Veza između objekata u sistemu i dejstvo okoline na

sistem se može ostvariti na tri naćina : Razmjenom energije, razmjenom

materije, razmjenom informacija.

Pojam informacije je povezan sa pojmom podatka zato čemo prvo objasniti

pojam podatka. Podatak je kodirana predstava neke osobine, nekog koncepta,

činjenice ili objekta u realnom sistemo, podatak je nosilac informacija.

Informacija je protumačeni podatak to jeste znanje koje se može izvuči iz

podatka. U ovoj definiciji informacije možemo uočiti da su pojam informacije i

pojam sistema različiti ali ljudi ih često koriste kako sinonime. Pojam je nosilac

podataka a informacija je podataka kojeg je primalac primio i protumačio.

Da li će se podataka transformisati u informaciju zavisi od više faktora :

znanja primaoca, skupa zadataka koje primalac treba da rješava, ako su podaci

neaktuelni i u neprimjerenoj formi, sadržina i forma podataka takvi podaci ostat

će nezapaženi, ali ne samo ovakvi podaci nego i kvalitetni podaci ostaju

nezapaćeni ukoliko primalac nema dovoljno znanja da ih transformiše u

operativnu akciju.

4

Seminarski rad

Svrha informacije je da služi kao osnova za donošenje odluka i ne mora

obavezno povečavati znanje o sistemu. Sa tog aspekta informacija je svaka vrsta

znanja koja se moze upotrijebiti za poboljšanje i omogućavanje upravljanja.

Informacioni sistem predstavlja sistem u kojem se veze između objekata

kao i veze sistema sa okolinom ostvaruju razmjenom informacija.

III. Razvoj informacionih sistema

Metodologija projektovanja informacionih sistema je naučna disciplina koja se

bavi izučavanjem metoda projektovanja informacionih sistema.

Razvoj informacionih sistema možemo posmatrati kroz sljedeče faze:

1. Identifikacija potreba za uvođenjem informacionih sistema. Zbog

povećane konkurencije na tržistu potrebno je uvoditi, usavremenjivati

racunarske informacione sisteme, ti sistemi moraju biti brži i efikasniji.

2. Analiza postojećeg informacionog sistema. Ako već postoji informacioni

sistem onda moramo izvršiti njegovu provjeru da vidimo postojili potreba

za nadogradnjom ili usavršavanjem postojećeg informacionog sistema.

Potrebno je analizirati postojeći softver, stručnost i brojnost

informatičkog kadra, postojeće resurce i njihovu iskorištenost i hardver.

3. Specifikacija posebnih ulganja. Ovdje je obuhvaćena procjena ulaganja

u objekte informacionog sistema (softver za automatizaciju, hardverske

komponente, sistemski softver i softver za upravljanje bazama podataka),

ovo su neophodni elementi savremenih kompjuterskih informacionih

sistema.

5

Seminarski rad

4. Analiza izvodljivosti projekta. Da bismo izvrsili analizu izvodljivosti

potrebno je imati na umu sljedeče aspekte: Tehnička izvodljivost to znači

da li je moguće obezbijediti hardver i softver potreban za funkcionisanje

sistema. Ekonomska izvodljivost to znaci omogućavanje obezbjeđivanja

sredstava za implementaciju, i procjena isplativosti nakon uspostavljanja

sistema. Zakonska osnova to znači ako postoje neke zakonske osnove

koje se krše pravljenjem informacionog sistema onda ne možemo praviti

taj informacioni sistem. Vremenska izvodljivost znači da li se sistem

može ostvariti u određenom vremenskom roku.

5. Planiranje realizacije projekta. Planiranje realizacije se izvršava u

nekoliko kategorija:

1) Analiza i dizajn sistema.

- Najava izrade projekta

- Formiranje projektantskih timova

- Definisanje informacionih potreba

- Logičko projektovanje

- Fizičko projektovanje

- Prijedlog implementacije projekta

- Izrada dokumentacije

2) Implementacija

- Organizacija osoblja za rad na informacionom servisu

- Izbor i instalacija računarske opreme

- Izbor ili izrada softvera

- Formiranje baze podataka

- Obuka korisnika

- Zamjena sistema

3) Funkcionisanje i održavanje informacionog sistema

- Korištenje

- Održavanje

6

Seminarski rad

4) Vrijednovanje i kontrola informacionog sistema.

- Ocjena kvaliteta poslije uvođenja informacionog sistema.

IV. Analiza i dizajn informacionog sistema

Nakon usvajanja plana razvoja sistema počinje faza analize i dizajna

informacionog sistema. Strukturna sistemska analiza je tehnika koja se koristi

za analizi informacionog sistema. Dizajniranje sistema se sastoji od dvije faze :

-Logičko projektovanje

-Fizičko projektovanje

U logičkom projektovanju je obuhvaćeno modelovanje procesa i podataka,

logički modeli su razumljivi i bliski su i sa projektantom i sa korisnikom i

nezavisni su od implementacije.Fizičko projektovanje je implementacija

logičkog modela na konkretnu fizičku opremu to jeste hardver i softver koji

ukljucuju baze podataka.

V. Podjela informacionih sistema po nacinu primjene

Po načinu primjene informacione sisteme možemo podijeliti u dvije

skupine a to su:

- Informacioni sistemi za obradu podataka

- Informacioni sistemi za skladištenje i pronalaženje podataka

Informacioni sistemi za skladištenje i pronalaženje podataka po pravilu su

orijentisani na izdavanje manjeg dijela skladištenih podataka prema zadanom

7

Seminarski rad

kriteriju.U sistemu za obradu podataka dovodi se do ažuriranja podataka, dok

izlazne informacije ne moraju uvijek postojati .

VI. Funkcije informacionog sistema

Svaki informacioni sistem mora imati sljedeće funkcije: Funkciju

dokumentovanja i funkciju informisanja.

Funkcija dokumentovanja za sve aktivnosti organizacije potrebno je

obezbijediti dokumentacionu podlogu putem informacionog sistema.

Dokumentaciona podloga ili dokumentacija, je rezultat potreba i zahtijeva

subjekta iz okruženja, jer ona čini kontrolu i razmjenu informacija uopšte. Isto

tako je neophodno obezbijediti reviziju poslovanja u svakom trenutku kako bi

se mogli rekonstruisati poslovni događaji.

Funkcija informisanja. Informacioni sistem svojim informisanjenjem

osigurava relevantne informacije za operativno i razvojno upravljanje

organizacijom. Funkcija informisanja se ostvaruje u svrhu upravljanja

organizacijom, dok je funkcija upravljanja najviša funkcija organizacije. Najviši

nivo razvijenosti imaju kompjuterizovani informacioni sistemi koji su

orijentisani na podršku u odlučivanju i upravljanju.

8

Seminarski rad

VII. Komponente informacionih sistema

Informacioni sistemi sadrže sljedeće komponente:

- Hardvere računarskog sistema čini materijalno tehnička komponenta

informacionog sistema odnosno fizicke jedinice računarskog sistema

namijenjene procesiranju i prenosu podataka

- Softvere racunarskog sistema, predstavlja ne materijalni dio

informacionog sistema u vidu računarskih programa koji su ugrađeni u hardver i

preko njih se diktira naćin obrade podataka.

- Podaci. U ovoj komponenti se nalaze podaci, znanja i informacije koji su

shvačeni kao informacioni resursi i postaju vrijedna imovina svake organizacije

- Organizaciona komponenta. U njoj su obuhvaćeni svi nacini i postupci

kojima se usklađuje rad svih komponenata informacionog sistema, kako bi cinili

funkcionalnu cijelinu.

- Mrežna komponenta. Ona se odnosi na računarske mreže koje se koriste

da bi se povezali računari i ona ima za cilj razmjenu podataka i komuniciranje

između udaljenih računara.

VIII. Vrste informacionih sistema

Savremeni informacioni sistemi su podijeljeni na:

1) Operativni informacioni sistemi

2) Sistemi za podršku u odlučivanju

Operativni informacioni sistemi nisu informacioni sistemi čija je namjena

podrska u odlučivanju nego su oni glavni proizvođači informacija za više klase

9

Seminarski rad

informacionih sistema. Oni nisu orijentisani na odlučivanje, izlazne informacije

ovih sistema predstavljaju ulazne velicine za druge klase informacionih sistema.

Sistemi za podršku u odlucivanju su :

1) Upravljački informacioni sistemi (MIS)

2) Sistemi za podršku u odlučivanju (DSS)

3) Expertni sistemi(ES)

Prema Laundonu možemo razlikovati sljedeča dva tipa

1) Sistem za obradu transakcija (TPS)

2) Menađerski sistemi podrške (MSS)

Upravljački informacioni sistemi (Menagment Information Systems)

(MIS) služe menadžmendu snadbijevajući ga djelimično i kategoriziranim

informacijama dobijenih iz transakcionog dijela informacionog sistema i nešto

manje iz pretraživanja okruženja organizacije.

Prema Parkeru najznačajnije osobine ovog sistema su:

- Da osigurava fiksni oblik primanja informacija u poznatom i unaprijed

definisanom formatu

- Da upotreba MIS-a zahtijeva formalnu proceduru upita i pretraga

- MIS podržava struktuirane odluke koje se prvenstveno donose na

srednjim i nižim menadžerskim nivoima

- Primarni naglasak je na podacima iz prošlosti a manje na onim iz

budućnosti

- MIS pruža opsežne i detaljne izvještaje koji zahtijevaju da korisnici

pretrazuju one dijelove informacije koji su mu potrebni.

Sistem za podrsku u odlucivanju (Decision support system) (DSS) Je

razvijen zbog uklanjanja jednog od najvećih nedostataka MIS-a orijentacija na

10

Seminarski rad

pružanje podrške rješavanju isključivo struktuiranih problema odlučivanja. DSS

je problemski orijentisan i znatno je fleksibilniji u odnosu na MIS. Turban.E je

dao sljedeču podjelu DSS-a:

- DSS mora obezbijediti podršku u polustruktuiranim i nestruktuiranim

situacijama odlučivanja omogućavajući računarske informacije.

- DSS mora podržati različite procese i stilove donošenja odluka

- Podrška se mora obezbijedjiti za pojedince i grupe

- Donosilac odluke mora imati potpunu kontrolu nad DSS u toku donošenja

odluke

- Podrška se mora obezbijediti ra različite nivoe upravljanja

- DSS mora biti lagan za konstrukciju

- DSS mora što više unaprijediti efektivnost odlučivanja nego efikasnost

- DSS mora biti jednostavan za korištenje

Primjena DSS-a može biti u sljedečim oblicima :

- Specifični DSS

- DSS generatori i

- DSS sredstva

Također DSS je sačinjen od tri dijela :

- Podsistem upravljanja modelima

- Komunikacioni sistem

- Podsistem upravljanja podacima

Ekspertni sistem, Expert system (ES). ES predstavlja dio istraživačkog

područja poznatijeg kao umjetna inteligencija, Artifcial inteligence. U ES se

nalazi i skup metoda i postupaka koji se odnose na dobavljanje, računarsko

predstavljanje i memorisanje, te upotrebu ljudskog znanja u rjesavanju teških

situacija.

11

Seminarski rad

Svaki ES je građen od najmanje dva modela

1) Baza znanja

2) Mehanizam zakljucivanja

Pored njih u ES se nalaze i sljedeče komponente

3) Podsistem objašnjavanja

4) Podsistem prikupljanja znanja

5) Podsistem za vođenje dijaloga

Glavne osobine ES- a su

Integracija znanja - Znanje velikog broja ljudi u jednom olruženju se

integriše

Nivo subjektivnosti – Nivo subjektivnosti koji je ugrađen se zadržava dok

su eksperti skloni varijacijama subjektivnosti u rasuđivanju što može dovesti do

zabune.

Smanjena cijena – ES je jeftiniji od eksperta, Ljudi stručnjaka ima veoma

malo pa su zbog toga i skupi a ES je lahko reproduktovati u velikom broju.

Povečana sigurnost – ES za razliku od ljudi se ne umara i ne zaboravlja pa

zbog toga i ne pravi greške.

Brzina reakcije – Kod ES brzina reakcije je veča nego kod ljudi.

Povečava dostupnost – ES možemo koristiti bilo gdje i bilo kada, uvijek

bez ograničenja.

12

Seminarski rad

IX. Vanjski i vlastiti razvoj informacionih sistema

Vanjski razvoj IS-a. Angažovanje vanjskih saradnika za razvoj

informacijskog sistema, ili njegovih dijelova podrazumijeva pružanje pomoći u

obrazovanju radnika informatičke struke. Također se podrazumijva kodiranje

cjelovitog programskog sistema, upravljanje izvođenjem i nadzor izvođenja.

Postoji vise opcija a to su : Ugovara se isporuka gotovog proizvoda ili

dugoročna suradnja sa isporučiocem, uz izdvajanje vlastitog informatičkog

dijela glavnog izvođača. Moguća opcija je i nalaženje strateškog partnera na

duže vremensko razdoblje. Informacioni sistemi ili njegovi dijelovi izrađuju se

po naruđbi, sistem je prilagođen organizaciji a po mogućnosti treba

istovremeneno poboljšati organizaciju poslovnog sistema. Ovakav razvoj

zahtijeva dugotrajan postupak i visoku cijenu.

Ovdje su prisutni i nedostaci jer dolazi do gubitka povjerljivih informacija,

gubitka nadzora nad sadašnjim ili budućim razvojem kao i gubitak vlastite

stručnosti. Potrebno je da upravljanje projektom preuzme osoba koja ima

mogućnost odlučivanja .

Vlastiti razvoj IS-a. Kod ovakvog razvoja IS-a je povećana flexibilnost,

kreativnost, i povećana je stručnost vlastitog osoblja. Ali on ima i svoje

nedostatke kao što su: Oduzima dugo vremena, ulaže se veči napor, razvoj je

skuplji, može se nagomilati zaostali posao. Ali ovakav razvoj ima smisla ako se

radi o programskoj podršci koja je posebnost organizacije, takva da ne postoje

gotova rješenja na tržištu ili takav da organizacija postiže komparativnu

prednost u odnosu na konkurenciju.Također je povećana tajnost podataka i

poslovnih procesa, a samim tim je povećana zaštita informacionih sistema.

13

Seminarski rad

X. Karakteristike informacionih sistema

Cilj informacionog sistema je da doprinese uspješnom poslovanju

poslovnog sistema.

Od IS-a se očekuje da odgovarajućim pravovremenim i pouzdanim

podacima i informacijama obezbijedi ekonomičnu realizaciju poslovnih

procesa, poslovnih funkcija i poslovnih odlucivanja.

Ovaj zadatak ima u cilju sljedeće funkcije:

- Da pravovremeno i u potpunosti odgovori na sve informacione zahtjeva

poslovnog sistema,

- Da obezbijedi potpunu dokumentacionu osnovu za pračenje poslovnih

događaja između određenih poslovnih funkcija.

Da bi bio u mogućnosti da ispuni ove ciljeve informacioni sistem mora da

svojim osobinama održava osobine poslovnog sistema čije funkcionisanje

podržava.

Zato informacioni sistem mora da bude :

- Realan sistem , da nastaje kao rezultat čovjekove aktivnosti.

- Dinamički sistem , svi tokovi unutar njega moraju se mijenjati u funkciji

vremena.

- Kompleksan sistem, mora sadržati sve različite elemente i veze sa svom

njihovom složenošću.

- Hijerarhiski sistem, da se sastoji od niza nadređenih i podređenih

informacionih podsistema, odnosno elemenata.

- Otvoreni sistem, mora omogućavati razmjenu podataka i informaciaj sa

sistemima u okruženju.

14

Seminarski rad

- Stohastički sistem , informacioni sistem ne može da ima striktno

određeno ponašanje, več je pod uticajem neplaniranih promjena i poremećaja

koji u određenim situacijama narušavaju njegovo funkcionisanje.

Pored toga što informacioni sistem mora da bude prilagođen poslovnom sistemu

čiji je dio, on mora da sarži određene kvalitete da bi kao posebna cjelina

unaprijedio uspješnost rada cijelog poslovnog sistema.

To su sledeće karakteristike:

- usklađenost ciljeva postojanja i razvoja informacionog sistema i

poslovnog sistema, poštujući osnovne ekonomske principe –

produktivnot,ekonomičnost,rentabilnost.

- ekonomičnost sa stanovišta ulaganja tj. angažovanja novčanih

resursa i vremena realizacije

- poslova i obezbjeđivanja pravovremenih relevantnih i pouzdanih

informacija za potrebe planiranja, kontrole i odlučivanja.

- jedinstvenost i pristupačnost za sve korisnike informacionog

sistema, radi njihovog brzog i efikasnog informisanja odnosno ovladavanja

sistemom informacija proizvedenim funkcionisanjem informacionog sistema;

- samoorganizovanost, odnosno sposobnost za samostalnu

reorganizaciju radi prilagođavanja nastalim promjenama kako

- poslovnom sistemu tako i njegovom okruženju;

- obezbjeđivanje razvoja i nadgradnje informacionog sistema u

okviru poslovnog sistema sa stanovišta svih osnovnih elemenata koji su osnovni

u razvoju informacionog sistema (hardver, softver, organizacija i kadrovi);

- intergralnost tj. postojanje jedinstvene koncepcije oblikovanja i

- izgradnje informacionog sistema sa aspekta zahtjeva,

karakteristika, ciljeva i principa funkcionisanja informacionog sistema kao

cjeline

15

Seminarski rad

- sigurnost u podršci funkcije odlučivanja kao osnovnom pokazatelju

efikasnosti informacionog sistema.

- Informacioni sistem treba da ima sve pobrojane karakteristike i

treba da sadrži samo one činjenice,odnosno skupove podataka koji su relevantni

za sagledavanje stanja poslovnog sistema i da obezbijedi prikupljanje podataka

na osnovu kojih će se kreirati informacije neophodne za funkciju upravljanja.

XI. Zaključak

Projektovanje informacionionim sistemom je složena i kreativna djelatnost

u kojoj se zahtijeva sistemski pristup, metodlologiju primjene tehnološkim

mogućnostima. Za organizaciju koja usavršava informacioni sistem i prati

dostignuća u tehnologiji projektovanja nije neophodno težiti prema standardu

koji bi definisao dokumentaciju, sredstva, metodu, pristup, ne uzimajući u obzir

vrstu primjene i stepena razvoja informacionog sistema, osobine realnog

sistema i karakteristike korisnika.

Brzi razvoj tehnologije zahtijeva da se unaprijed zna sta želimo od IS.

Neophodno je imati strategijisku sliku razvoja IS, koja bi obezbijedila

kompitabilnost sistema i bila fleksibilna u prihvatanju nove tehnologije.

16