"In Forex"#23: Treyder ucun "The Secret"

Xaosdan

qazananlar

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 01 (23) yanvar, 2012

səh

. 41

Yanvar ayı üçün proqnozlar

Treyder üçün “The Secret”u,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

ParadoksalprinsiplərTreyderlə

oyunçununfərqi

səh. 12

səh. 17

səh. 36

Ekspert rəyləri .............................44Kompleks texanaliz......................46İşimoku analizi.............................51Dalğa analizi................................55

Ya qayda,ya “ay daaaa...”

səh. 16Qaydayla itirmək

qaydasız

qazanmaqdan

yaxşıdır

Qutudan gəlir sə

h. 2

9sə

h. 3

5sə

h. 3

1

“Bazardan çıxardığım pulu çox şeyə xərcləmişəm”

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-7-də......................................Bu il valyutaları nə gözləyir8-də.........................................“Qara qızıl”a qara il?9-da.........................................Qızılın qurbanları10-11-də.................................Təqvim indikator kimi. Zamanın nəbzini tut12-13-də.................................Treyderlə oyunçunun fərqi14-15-də.................................“Nonfarm payrolls” strategiyası. Xəbəri pula çevir16-da......................................Ya qayda, ya “ay daaa...” Üçüncü variant yoxdur17-19-da.................................“Bazardan çıxardığım pulu çox

şeyə xərcləmişəm”. Treyderlə müsahibə21-23-də.................................Money-Management mifləri 24-25-də.................................Dollar+Dou. Əlbir olub bir ayı bir şir ilə...26-27-də.................................Treyderin yolayrıcı28-də.......................................Piramidanı necə qurmalı 29-30-da.................................Qutudan gəlir. CCCF sistemi31-33-də..................................Xaosdan qazananlar35-36-da..................................Paradoksal prinsiplər. Ziddiyyətlər

toqquşanda qazanc ortaya çıxır37-38-də..................................Fiqurları qur. Texanaliz fiqurları ilə daha

dəqiq işləmək üçün məsləhət39-40-da..................................Ticarət balansının real bazarda tətbiqi.

Qoy dövlətlər itirsin, sən isə qazan 41-42-də..................................Treyder üçün “the Secret”44-45-də..................................Mürəkkəb ilin ilk ayı. Yanvar ayı üçün

ekspert proqnozları46-49-da..................................Kompleks texanaliz51-54-də...................................“İşimoku” əsasında analiz 55-59-da..................................Dalğa analizi60-da........................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35


REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Yeni ildə səni xoş gördük,

dəyərli oxucu!

Bütün əlamətlərdən beləgörünür ki, 2012-ci il Forexbazarı üçün maraqlı, mürəkkəbvə bir qədər də gərgin keçəcək.Bunun niyəsi barədə indi oxu-duğun sayımızda xeyli materi-allar olduğundan, vaxtını almaqistəmirəm. Biz, həmçinin 2012-ci ildə valyutaların, neftin,qızılın necə hərəkət edəcəyihaqqında da yazılar hazır-lamışıq.

Bax, bu yerdə daha maraqlısualın üstünə gəlirik: niyə? Axıhər kəsə bəllildir ki, ümu-

miyyətlə, həyatda bir illik real

proqnoz vermək mümkün

deyil, o ki qalsın, Forex kimi

dinamik, tez-tez və sürətlə

dəyişən bir sferada! Bununbelə olduğunu biz özümüz dədəfələrlə jurnalımızdayazmışıq... Yaxşı, bəs onda buproqnozları hazırlamaqda vəsizinlə bölüşməkdə məqsədimiznədir?

İstənilən proqnozla bağlı,aydın məsələdir ki, iki variant-dan biri olacaq: o, ya düz çıxa-caq, ya da yox. Əgər düzçıxacaqsa, lap yaxşı, biz bunuəvvəlcədən gözləyirik vəhazırıq. Yox, əgər düz çıxmaya-caqsa... Bax, ən maraqlısı bu-rada başlayır.

Proqnoz təkcə onun üçündeyil ki, oturub həyatakeçməsini gözləyəsən. Proqnozhəm də onun üçündür ki, düzçıxmayacağı halda yarananvəziyyətlərə əvvəlcədən hazır

olasan. Mən hətta deyərdim,proqnoz ilk növbədə bununüçündür.

Bizim əlimizdə proqnozvarsa, əslində iki varianta

hazırlaşa bilirik: 1) proqnoz

düzdürsə, nə edəcəyik və 2)

proqnoz düz deyilsə, nə

edəcəyik. Proqnoz, onun düzçıxmayacağı halda nə edəcəyi-mzi bilmək üçündür.

Ona görə də, əgər əsas proq-nozlara görə, gələn il avro zəif-ləməkdə davam etməlidirsə, bizbuna hazır olmalıyıq. Vənəzərdə tutmalıyıq ki, proq-nozun düz çıxmamaq ehtimalıda həmişə qüvvədədir.

Özü də, biz təkcə irimiqyaslı,orta və uzaq perspektivli plan-lar üçün yox, elə gündəlik trey-dinq fəaliyyətimiz zamanı daproqnoza belə yanaşmalıyıq:onun doğrulmayacağı halda nəedəcəyimizi əvvəlcədən bilməküçün. Birdəfəlik nəzərdə saxla-malıyıq ki, proqnoz təkcə

nəyinsə olacağına yox, həm də

olmayacağına hazırlaşmaq

üçün şans verir.

Yeni ildə sizə həm həyatda,həm də ticarətdə qarşılaşa-cağınız bütün vəziyyətlərəəvvəlcədən hazır olmağı arzu-layıram.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

Proqnozun iki üzü

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Və ya proqnoz əslində nə üçündür

Proqnoz təkcə onunüçün deyil ki, oturub

həyata keçməsinigözləyəsən. Proqnoz həmdə onun üçündür ki, düz

çıxmayacağı haldayaranan vəziyyətlərə

əvvəlcədən hazır olasan.



REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza

10%

Yanvarın 20-nə kimi



2 0 1 2 Yeni ilə baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Əli Abasov

Ötən il Forex bazarındaticarət qlobal iqtisaditənəzzülün və Avropa-

dakı böhranın fonunda gedirdi.Ekspertlərə görə, keçən ilin bəzitendensiyaları bu il də davamedəcək. Yeni ildə avronunmövqelərinin daha da zəif-ləyəcəyi gözlənilir.

Nə qədər ki, Avropada bir neçədövlətin müflis olmaq riski qalır,Amerikanın qiymətli kağızlarınatəlabatın yüksək olacağını proq-nozlaşdırmaq çətin deyil. Əksərinvestorlar vəsaitlərini Avropanınriskli aktivlərindən çəkərək,Amerikaya yönəltməyi üstün tu-turlar.

2012-ci ilin birinci yarısındadünyada makroiqtisadi konyunk-turanın pisləşəcəyi gözlənilir.Çünki hökumətlər hazırkıvəziyyəti düzəltmək üçün heç birreal addım atmırlar. Əgər 2011-ciildə inkişaf etmiş ölkələr 10,4 tril-yon dollar borc götürüblərsə,2012-ci ildə 10,5 trilyon götürə-cəkləri proqnozlaşdırılır. Bu isəborc böhranının daha da dərin-ləşəcəyi deməkdir.

Qeyd edək ki, 2011-ci ildəAvropa ölkələrnin dövlət

borclarının ümumi həcmi toplamÜDM-in 95,6%-nə çatmışdısa,2012-ci ildə 97,9%-ə qalxacağıproqnozlaşdırılır. VəziyyətinAvropa Mərkəzi Bankınınnəzarətindən çıxması riskiyetərincə böyükdür. Bu,odeməkdir ki, 2012-ci ildə in-vestorlar etibarlı valyuta ax-tarışına ciddi diqqət ayıracaqlar.Belə vəziyyətdə dolların digər va-lyutalar qarşısında güclənəcəyigözlənilir.

Eur/usd

Məhz avrozonanın gərginvəziyyəti ötən il bütün dünya iqti-sadiyyatı üçün sistem riski

yaradırdı. Vəziyyətin dəyişməsiüçün heç bir real iş görülməyib.Ona görə də, cütlüyün 2012-ci ilidə əsasən təzyiq altında keçi-rəcəyini düşünmək olar. Martayına qədər Avropa liderlərininhansısa əhəmiyyətli bir görüşügözlənilmir. Hazırda avropalılarınyeganə taktikası “kəmərləri sıx-maq”dır. Amma bununla nəyinsədüzəlməsi mümkün görünmür.Faktik olaraq, artan borc proble-mini çözməyin heç bir yolu tapıl-mayıb. Ona görə də, hökumətlərobliqasiyaları almaq yolunu tutabilərlər. Nəticədə avroya təzyiqçoxalacaq.


Bu il valyutalarınə gözləyir4 əsas cütlük üçün proqnozlar

EURUSD cütlüyü üçün illik proqnoz

8


İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Onu da nəzərdən qaçırmaqolmaz ki, Avropa ölkələrinin ço-xunun mərkəzi bankları artıqavrozonanın parçalanması ssenar-isini ciddi nəzərdən keçirirlər.Bütün bunlar bir yerdə yeni ildəavronun güclənməsinə heç birşans saxlamır.

Ekspertlər düşünürlər ki, ilinbirinci yarısında avro/dollar$1,25-$1,27-yə qədər enəcək. İlinikinci yarısında isə cütlüyün$1,20-$1,23 səviyyələrinə qədərdüşəcəyi istisna edilmir.

Gbp/usd

Keçən il funt üçün də sadə ol-madı. İlin birinci yarısında 2009-cu ilin maksimumlarına qədərartandan sonra avqustda funtaşağıya yuvarlanmağa başladı.Son nəticədə il ərzində 7% ucuz-laşdı. Bu, hələ o şəraitdə baş veribki, ötən il Avropada vəYaponiyada yaşanan problemlərinfonunda funt sterlinq əsl “sakitkörfəz” təsiri bağışlayırdı.

Hazırda Britaniyanın əsas prob-

lemi infliyasiyanın yüksək olmasıilə bağlıdır (5,2%). Nəticədəhökumət fiskal siyasəti sərtləş-dirmək məcburiyyətində qalır ki,bu da özünü əhalinin gəlirlərininazalmasında göstərir.

Proqnozlara görə, ilin ilkyarısında Britaniya iqtisadiyya-tının tənəzzüllə üzləşmək riskivar. Fevral ayında MərkəziBankın stimullaşdırıcı tədbirlərəəl atacağı gözlənilir.

Proqnozlara görə, il ərzindəfunt/dollar əsasən eniş trendində

olacaq. İlin sonlarına doğrucütlüyün 1,50-yə qədər düşəcəyiistisna edilmir.

Usd/chf

İnvestorların ənənəvi olaraqehtiyat valyuta kimi yanaşdıqlarıfrank ötən ilin ilk 7 ayında yaxşıartım nümayiş etdirdi və dollaranisbətdə 16% möhkəmləndi.Amma nəticədə ixracın kəskindüşməsi və korporativ xərclərinartması İsveçrə Mərkəzi Bankınıöz pul-kredit siyasətinə yenidənbaxmağa vadar etdi. Və SNBavro/frank cütlüyü üçün 1,20minimal həddini qoydu.

Bundan başqa, il ərzində def-lyasiya riski də İsveçrə hakimiy-yəti üçün əlavə başağrısı yaradır-dı. Üstəlik, Avrozonadakı prob-lemlər istər-istəməz İsveçrə iqti-sadiyyatına da təsirini göstərir. Buda tamamilə normaldır: axıölkənin ixracatının 60%-i AvropaBirliyinədir. Ona görə də, qitədəolan böhran səbəbindən İsveçrəmallarına tələbat azalır. Nəticədəkeçən ilin III rübündən ölkəniniqtisadiyyatında zəifləməbaşlayıb.


GBPUSD cütlüyü üçün illik proqnoz

EURCHF cütlüyü üçün illik proqnoz


8



Bir halda ki, əsas proqnozlarda2012-ci ildə Avrozonada vəziyyə-tin pisləşməkdə davam edəcəyigözlənilir, demək, bu, İsveçrəyədə öz təsirini göstərəcək. Beləvəziyyətdə, güman ki, SNB def-lyasiyanın qarşısını almaq və is-tehsal templərinin azalmasınaimkan verməmək üçün aktiv şək-ildə bazara intervensiyalar edəcək.

İlin birinci yarısında SNBavro/frank üçün 1,25 səviyyəsinitəyin edə bilər.

Dollar/frankın hərəkəti isə,güman ki, 0,9300-0,9500 diapa-zonunda olacaq.

Usd/jpy

Ötən il Yaponiya hakimiyyəti

aktiv maliyyə siyasəti aparırdı. İn-tervensiyaların əsas məqsədi mart

ayında baş verən zəlzələdən sonraölkə iqtisadiyyatının bərpası üçünşərait yaratmaq idi. İl ərzində BoJ(Bank of Japan) 3 irimiqyaslı in-tervensiya həyata keçirərək,yenanı tarixi maksimumlarındansalmağa müvəffəq oldu. Bunabaxmayaraq, bütövlükdə ilərzində yena 4,8% möhkəmlənib.

Hazırda ölkədə deflyasiyariskinin yüksək olması interven-siyaların davam etməsinilabüdləşdirir. Güman ki, 2012-ciildə yenanın istənilən artım cəhdiBoJ-un cavab reaksiyası iləqarşılanacaq. Nəticədədollar/yenanın il ərzində 77-85aralığında dalğalanacağı dahaağlabatan ssenaridir.


USDJPY cütlüyü üçün illik proqnoz

USDCHF cütlüyü üçün illik proqnoz

CADUSD cütlüyü üçün illik proqnozAUDUSD cütlüyü üçün illik proqnoz

Da

ha

ik

i c

ütl

ük

2 0 1 2 Yeni ilə baxış 7




www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Ötən il neft bazarı çox geniş diapazondahərəkət etdi. Yazda ərəb inqilablarınınLiviyaya çatmasından sonra “Brent”

markalı neftin hər barreli 127 dollara qədər baha-laşdı. Bu da təəccüblü deyil: axı Liviya dünyanınəsas neft hasilatçılarından biri idi.

Bununla yanaşı, dünyada iqtisadi tənəzzülündavam etməsi neft bazarına təsir göstərməyəbilməzdi. Nəticədə “qara qızıl”ın qiymətləri xeylikorreksiya etdi və 95 dollara qədər endi. Üstəlik,Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı OPEK nefthasilatının artırılması haqqında qərar verməkləqiymətləri tənzimlədi.

Bəs 2012-ci ildə neftin qiymətlərindən nə göz-ləmək olar?

Bu il vəziyyət nisbətən sabit olmalıdır. OPEKgərək Liviyadan başqa, İraqda və Anqolada başverənləri də nəzərə alsın. Belə ki, hər iki ölkənin nefthasilatını artıracağı gözlənilir. Bundan başqa, əlbəttəki, dünya iqtisadiyyatındakı durum neft bazarınaciddi təsir göstərməkdə davam edəcək.

Economist Intelligence Unit (EIU) qrupunun ana-litiklərinə görə, 2011-ci ildə dünyada neft istehlakıcəmi 1,3% artıb. Və neft bazarında qıtlıq davam etsəbelə, tələbatın az olması səbəbindən qiymətin kəskinqalxacağı gözlənilmir. Belə davam edərsə, gələn ilneftin qiymətində güclü artım gözləməyə əsas yox-dur.

“Morgan Stanley” bankının ekspertləri qeydedirlər ki, 2012-ci ilin ilk aylarında dünya neftbazarında qıtlıq müşahidə olunmayacaq. Nəticədəilin ortalarına doğru neftin hər barrelinin qiyməti 85-90 dollara qədər düşə bilər. Ondan sonra ilin ikinciyarısı ərzində dünyada iqtisadi vəziyyətin yaxşılaş-ması ilə paralel olaraq “qara qızıl”ın bir qədər baha-laşması gözlənilə bilər.

“Citigroup”un analitikləri isə daha optimistdirlər.Onlar neftin qiymətinin 95-100 dollar ətrafındadalğalanacağını gözləyirlər.


“Qara qızıl”a qara il?Bu il nefti nə gözləyir

Neft bazarı üçün proqnoz

Qlobal tələbatGündə milyon barel

*

*OECD - İqtisadi Əmədaşlıqvə İnkişaf Təşkilatı ölkələri

Qlobal təklifGündə milyon barel

Qiymətin proqnozu$/barrel



İ T K İ & G Ə L İ R İnvestisiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Ötən il Uoll-Stritin ənməşhur “oyunçuları”qızıla qoyduqları in-

vestisiyaların nəticəsində ciddiziyana düşüblər. Bu siyahıyahedc-fondların meneceri ConPolson, “Greenlight” fondununrəhbəri Devid Eynhorn, biznes-men Tomas Kaplan, investorlarSet Klarman və əfsanəvi CorcSoros da daxildirlər. Onlarınqızıla qoyduqları investisiyanəticəsində nə qədər pul itirdik-ləri dəqiq məlum deyil.

Bu investorlar qızılın qiymə-tinin artmasından istifadə edərək,qazanmağa çalışıblar. Qızıllayanaşı, bu qiymətli metalı hasiledən şirkətlərin səhmlərini dəalıblar. Amma ümidlər doğrul-mayıb: 2011-ci il ərzində qızılınqiyməti 8 faiz artsa da, qızıl hasiledən aktivlərin səhmləri 16%ucuzlaşıb. Üstəlik, ilin sonlarınadoğru qızılın özü də ucuzlaşmağabaşlayıb. Bunun səbəbi ondadırki, qızılın ötənilki artımı daha çox

investorların təşvişindən yaran-mışdı. Qızıl bahalaşdıqca, onuhasil edən şirklətlərə qoyulanvergi də qaldırılır. Ona görə də,onların səhmləri düşür.

Dediyimiz kimi, qızıl 2011-ciilin sonlarını eniş trendində başavurub. “Sarı metal”ın qiyməti hərtroya unsiyasına görə 1523 dollaraqədər düşüb. Bu, ilin maksimum-larından götürəndə, təxminən 400dollar eniş deməkdir. Enişin əsassəbəbi odur ki, əksər investorlaravronun çökəcəyindən qorx-duqları üçün, aktivlərini dollarakeçirirlər. Bu isə dolları baha-laşdırır, nəticədə qızıl ucuzlaşır.

Buna baxmayaraq, bir çoxekspertlər belə düşünürlər ki, bu ildə qızıla investisiya qoymaq sərfedəcək. Yada salaq ki, 2008-ci ilinböhranı zamanı da qızıl təxminən30% ucuzlaşmışdı. Amma sonranəinki bütün itkilərini qaytardı,hətta yeni tarixi maksimumları dafəth etdi. Ekspertlər bu dəfə də elə

olacağını gözləyirlər. “Bizdüşünürük ki, 2012-ci ilin son-larına doğru qızıl 2200 dollarsəviyyəsini test edəcək”,- deyə“Societe Generale” bankıın anali-tikləri bildiriblər.


Qızılın qurbanlarıÖtən il qızıl çoxlarını ziyana salıb. Ama bu il yenə də xeyir verə bilər

Devid Eynhorn

Tomas Kaplan

Set Klarman

Con PolsonQızılın keçən ilki volatilliyi

Volatillik Qızıl



STAT İ ST İ KA10 Maliyyə mövsümləri

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

John Forman

Texniki analizi bazara təsirgöstərən qüvvələrin vizual for-mada əks olunması kimi dətəsəvvür etmək mümkündür.Amma qiymətin elə davranış qay-daları var ki, təkcə qrafiki və in-dikatoru müşahidə etməklə onlarıgörmək çətindir. Belə yerdə statis-tika çox yaxşı metoddur. Bəsgörək, üç əsas cütlüklə bağlı sta-tistika nə deyir?

Funt sterlinq

İlin iki ayı var ki, həmin ay-

larda funt/dollar adətən aydınsezilən trend nümayiş etdirir. Bun-lar sentyabr və dekabr aylarıdır.Şəkil 1-də gördüyümüz kimi, sta-tistikanın aparıldığı 7 ilin 5-dəsentyabr ayında cütlük artımtrendi nümayiş etdirib. Və hərdəfə ən azı 230 punkt qalxıb.Dekabrda isə funt hər il artımtrendində hərəkət edib. Bu artım-ların hər biri orta hesabla 350punkt olub.

May, avqust, noyabr aylarındaisə funt/dollar adətən enişhərəkətində olur.

Avro/dollar

Avronun davranış modeli fun-tunkundan bir qədər fərqlənir. Bufərqi görmək üçün şəkil 1 və 2-nimüqayisə etmək kifayətdir.

Adətən eur/usd hər dəfə yeni iləzəif başlayır. Statistikası aparılan7 ilin 6-da cütlük yanvar ayındaorta hesabla 200 punkt enib.


Təqvimindikatorkimi

İlin ayları valyuta cütlüklərininhərəkətinə necə təsir göstərir

Yadınızdadırsa, biz əvvəlki saylarımızın birində

yenanın mövsümi amillərin təsirilə necə hərəkət et-

diyini yazmışdıq. Bu cür hərəkət qanunauyğunluğunu

“təqvim patternləri” adlandıra bilərik. Əmtəə bazarlarında

mövsüm amili güclü olduğundan, təqvim patternləri qabarıq

nəzərə çarpır. Amma əmtəələrdən fərqli olaraq, valyutaların əkin-

biçin vaxtı olmadığından, onların mövsümi hərəkətlərini qeydə

almaq nisbətən çətindir. Buna baxmayaraq, valyutaların

hərəkətində də “təqvim patternləri” var. Bu məqalədə onların

daha bir neçəsi ilə tanış olacağıq.

Şəkil 1. Funt/dolların təqvimdən asılılığı 8



Mart və oktyabr ayları da avroüçün mənfi işarəsi altında keçir.Avro/dollar üçün ən uğurlu aysentyabrdır.

Usd/chf

Gözləmək olardı ki,dollar/frank sadəcə, avro/dol-ların əksinə hərəkət nümayiş et-dirəcək, amma belə deyil. Dahadoğrusu, yanvar ayında cütlükdoğrudan da, avro/dollarıngüzgüdəki əksi kimi hərəkətedərək, artır. Halbuki, sentyabr –usd/chf üçün eniş ayıdır. 7 ilin al-tısında bu cütlük sentyabrda orta-lama 230 punkt düşüb. Dekabrayında frank avronun artımı iləmüqayisədə daha kəskin enir.Onun bu aydakı orta enişi 360punkt olub.

İyul və oktyabr aylarında 7 hal-dan 5-də cütlük artım hərəkətindəolub. Hərçənd, bu ayların ortaartımı elə də böyük deyil –təxminən 100 punkt.

Kross-kurslar

Krossların arasında ən qabarıqnəzərə çarpan “təqvim patterni”gbp/chf cütlüyündə müşahidə ol-unur. Belə ki, bu cütlük adətən

noyabr aylarını eniş trendindəkeçirir. 7 ilin 6-da kross hər ay or-talama 400 punktluq eniş hərəkətigöstərib. Eyni dövrdə eur/gbpartım nümayiş

etdirib ki, buda taamilə məntiqlidir.

Yanvar ayında isə adətəngbp/chf artıma meyilli olur. Hə dəbu artımlar kifayət qədər sanballıtrend əmələ gətirir: cütlük 500-

1200 punkt hərəkət edir. Eur/chf-ə gəlincə isə, bu

cütlükdə aydın nəzərə çarpan pat-ternlər tapmaq çətindir. Onu deyəbilərik ki, iyun ayında cütlükartıma meyilli olur. Hərçənd, bu,elə də ciddi artım olmur.

Praktik tövsiyələr

Əlbəttə, sadəcə təqvimi ələgötürərək, əməliyyat açmaqolmaz. Təqvim patternləri dəyişə,yeni qanunauyğunluqlar meydanaçıxa bilər. Siz, sadəcə olaraq, buqanunauyğunluqları öz sistemi-nizin siqnalları ilə tutuşduraraq,daha dəqiq əməliyyatlar aça

bilərsiniz. Yənibazarın mövsümiliyini nəzərəalaraq, onun əhvalında köklənməklazımdır. Bu, istənilən metodlaişləyən treyderə ancaq xeyirgətirər.


Şəkil 2. Təqvimin avro/dollara təsiri

Şəkil 3. Təqvimin usd/chf-ə təsiri

Krossların arasında ən qabarıq

nəzərə çarpan “təqvim patterni” gbp/chf

cütlüyündə müşahidə olunur

8

STAT İ ST İ KA Maliyyə mövsümləri 11



MEYARLAR12 Özünü tanı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Boris Şlossberq

Mən şövqlü oyunları

xoşlayıram. Las-

Veqasda çox olmu-

şam, hər dəfə də kazinoya get-

mişəm, amma heç vaxt oyuna bir

dollardan çox pul qoymamışam.

Çünki mənim üçün oyunun öz

yeri var. Oyun elə oyun olaraq

qalmalıdır.

Təsadüf nəticəsində qazancverən oyunlardan gəlir əldə etməkşansı məni əsla maraqlandırmır.Mən həmin oyunların dəlisinəçevrilən kütləyə etinasızyanaşıram. Amma bununla belə,öz daxilimdə etiraf edirəm ki,bəzən ticarət apararkən mənim dəözümü həmin insanların gününəsaldığım vaxtlar olub.

Əgər siz daim ancaq ticarətaparmaq xətrinə ticarətaparırsınızsa, məqsədiniz ancaqoyunda (bazarda) olmaqdırsa,özünüzün haqlı olduğunuzu hissetməyə ehtiyacınız varsa, onda siz– treyder yox, oyunçusunuz. Sizciddi plan olmadan əməliyyataçırsınız, ona görə də, bazarıntəsadüfi şıltaqlığından asılısınız.

Təzə başlayanda mən də beləidim. O zaman mən iki hesabaçdım: birində ticarət planıma

uyğun olaraq, dəqiq ölçülüb-biçilmiş əməliyyatlar aparmaq,digərində isə “oynamaq” üçün.Bunun axırının nə ilə qurtardığınısizə deyəcəyəm, amma öncəgəlin, ticarətlə şövqlü oyun arasın-dakı fərqə nəzərə salaq.

Bu ikisinin arasındakı əsas fərqinformasiya

ilə bağlıdır. İn-for-ma-si-ya! Siznə etdiyiniz barədə nə qədər az in-formasiyaya maliksinizsə, hərəkə-tiniz bir o qədər çox dərəcədəşövqlü oyuna çevrilir.

Əgər texniki treyder 5 dəqiqəlikqrafikdə dəstək/müqavimət zona-larına baxaraq, əməliyyat açırsa,o, oyunçudur. Çünki bu infor-

masiya ilə nə etdiyini dəqiqbilmək mümkün deyil. Fəqət eynitreyder bir neçə yuxarı zaman pe-riodunda qrafikləri təhlil edirsə,trendləri müəyyənləşdirirsə, fi-bonaççi nisbətlərinə baxırsa,bütün bunları bir tamın hissələrikimi təhlil edirsə - bu halda dahaona

oyunçu demək olmaz. O, nə etdiyibarədə informasiyası olan bir trey-derdir.

Yaxud, fundamental analizəsasında işləyən bir treydergötürək. Əgər o, sadəcə birxəbərin təsirilə bazara girirsə, buzaman oyunçudur.


Treyderlə oyunçunun fərqi

Bəzi treyderlər özlərini real işdə yox, bu cür oyunda hiss edirlər

8

Ticarətdə ciddi işləmək hələ uğura

zəmanət vermir, amma ciddi işləməmək

uğursuzluğa zəmanət verir



Yox, əgər ümumi iqtisadivəziyyəti təhlil edir, digər göstəri-cilərə baxır, bütün bunların fo-nunda konkret xəbəridəyərləndirirsə, onda, əlbəttə ki,informasiyalı treyderə çevrilir.

Həyatın başqa sahələrindəolduğu kimi, treydinqdə də uğurqazanmaq üçün ciddi işləmək və“ev tapşırıqlarını” yerinə yetirməklazımdır.

Sizə zəhmətsiz qazanc gətir-məyə qadir olan heç bir sehirliformul, beş dəqiqəlik analizmetodu yoxdur. Ticarətdə ciddiişləmək hələ uğura zəmanət ver-mir, amma ciddi işləməmək uğur-suzluğa zəmanət verir. Çünkiciddi iş görmədən siz, ümu-miyyətlə, nəyin baş verməsi vəözünüzün də nə etdiyiniz barədəinformasiyaya malik olmaya-caqsınız.

İndi isə mənim eksperimentiməqayıdaq. Artıq dediyim kimi, məniki hesab açmışdım: birində ətraflıanaliz etməklə və riskləri nəzərəalmaqla treyder kimi əməliyyataparırdım, o birində isə bunları et-mədən oyunçu kimi.

İkinci hesabı özümünoynamaq həvəsimi təmin etməküçün açmışdım.

Birinci hesabda əməliyyatlaraz-az açılırdı. Çünki mən yaxşıfürsətləri gözləyir, əsaslandırıl-mamış əməliyyat açmırdım. İkin-cidə isə tez-tez əməliyyatlaraçırdım. Buna baxmayaraq, bir-inci hesab daha sürətlə və sabitşəkildə artırdı. Oyun hesabımın

aktivləri isə top kimi yuxarı-aşağısıçramaqda idi.

Bunu görəndən bir qədər sonramənim “oyunda olmaq” həvəsimyavaş-yavaş öləz-

iməyə başladı. Siqareti ataninsanın təmiz havaya ehtiyacınınartması kimi, məni də ciddi ticarətözünə çəkir, şövqlü oyunhissindən getdikcə daha az zövqalırdım.

Şövqlü oyunların belə bir xü-susiyyəti var: siz onları nə qədəraz oynayırsınızsa, boş və mənasıziş olduğunu bir o qədər aydın dərkedirsiniz. Bu baxımdan eksperi-mentim mənim üçün çox böyükbir dərs olmuşdu.


Ötən ilin 3 uğursuzuU

orren Baffetin belə bir

müdrik sözü var͚: ancaq

su çəkiləndə kimin çılpaq

çimdiyini görmək mümkündür.

Və indi 2011-ci ilin nəticələrinə

nəzər salanda görmək olur ki,

Uoll-Stritin böyük hissəsi çılpaq

çimirmiş! Elə Baffetin özü başda

olmaqla.

Uorren Baffet

2011-ci il Baffet və “BerkshireHathaway Inc.” üçün sadəcəolaraq, dəhşətli keçdi. Holdinqinsəhmləri 9% düşüb. Bu, S&P 500indeksinin illik 4%-lik enişiləmüqayisədə kifayət qədər ağırrəqəmdir. Bura şirkət rəhbər-

liyinin insayder informasiyasın-dan istifadə etməsi məlum olandayaranan qalmaqalı da əlavə etməklazımdır. Bir sözlə, 2008-ci ilinmaliyyə böhranı başlayandan bəri2011-ci il Baffet üçün ən uğursuzil oldu.

Raca Racaratnam

Biz bu treyderin haqqındayazmışdıq: il ərzində insayder in-formasiyasının növbəti qurbanıməhz o olub. Onun “GalleonGroup” şirkətinin fəaliyyətihüquq-mühafizə orqanlarınındiqqət mərkəzinə düşəndən sonraişləri baş-ayaq getdi. Milyarderintelefon danışıqlarının yazısı açıq-

landı, ardınca özünə 11 il işverdilər. Varlılar da ağlayır!

Goldman Sachs Group Inc.

Beş il əvvəl Goldman dünyanın ənuğurlu banklarından biri idi. O,Uoll-Stritin etalonu sayılırdı.2008-dən bu yana isə... Təkcəkeçən ilin 3-cü rübündə şirkət 393milyon dollar itirib. İdarə Heyə-tinin sədri fırıldaqçı Rac Racarat-nama informasiya ötürməkdəsuçlu bilinib. İpoteka sənədləri iləfırıldaqlarının üstü açılıb. Birsözlə, sürətlə palçığa batmaqdadavam edir.

Siz nə etdiyiniz barədə nə qədər az

informasiyaya maliksinizsə, hərəkətiniz bir o

qədər çox dərəcədə şövqlü oyuna çevrilir.

8

MEYARLAR Özünü tanı 13



METOD14 Ticarət taktikası

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Nonfarm Payrolls ilə

ticarət kifayət qədər

elementar olsa da,

yaxşı nəticə verir. O, treyderə 1-

3 saat ərzində 100-150 punkt

gəlir götürməyə imkan yaradır.

Həm də dərin analiz tələb et-

mədən.

Nonfarm Payrolls – ABŞ iqti-sadiyyatının kifayət qədər vacibmakroiqtisadi indikatorlarındanbiridir. O, hər ayın 1-ci cüməgünü Bakı vaxtı ilə saat 17:30-dadərc olunur. Göstəricilər açıqlanankimi bazar ona çox güclü reaksiyaverir. Nəticədə qiymət kifayətqədər güclü hərəkət edərək, trey-derlərə yaxşı gəlir götürmək üçünşans təqdim edir.

Bir qayda olaraq, Nonfarm Pay-rolls dərc olunan gün treyderlərbazara girməyə tələsməyərək,rəqəmlərin açıqlanmasını gözlə-yirlər. Həmin dövrdə Forexbazarında qiymət bir neçə dəfə al-dadıcı hərəkətlər edir,dəstək/müqavimət səviyyələrininsaxta yarılması, “yalançı” keçidlərmüşahidə olunur. Ya da əksinə:30-70 punktluq dar diapazondaticarət gedir. Əsas ticari qüvvə vəpotensial “Nonfarm Payrolls”undərc olunacağı məqamı gözləyir.

Belə vəziyyətdə bu cür strate-giya ilə ticarət aparmaq daha

məqsədəuyğundur: “NonfarmPayrolls”un açıqlanmasına 5-10dəqiqə qalmış terminalda gözləməorderləri qoyuruq.

“Nonfarm Payrolls”un necədərc olunacağını və bazarın onahansı reaksiyanı verəcəyini əvvəl-cədən proqnozlaşdırmaq sondərəcə çətin olduğundan, eynivaxtda iki order qoymaq lazımdır:buy stop və sell stop.

Əgər Nonfarm Payrolls dərcolunana qədər sizin açıq əməliy-yatlarınız varsa, onları bağlamaqməsləhətdir. Çünki bu zaman bəzihallarda bazar “gap” əmələgətirdiyindən, “stop”lar qeyri-ef-fektiv olur. Belə ki, sizinəməliyyat “stop”un yox, “gap”inaçılış qiyməti ilə bağlanacaq. Buisə çox vaxt hiss edilən itki olur(20-70 punkt az deyil - xüsusilə

də əgər əməliyyatın həcmiböyükdürsə).

Adətən Nonfarm Payrolls dərcolunandan sonra Forex bazarı ilkdəqiqələrdə əvvəlcə bir tərəfəhərəkət edir, sonra isə kəskin şə-kildə dönüş edərək, əks istiqamət-də gedir. Ona görə, çalışmalıyıqki, orderimiz boş yerə işə düşmə-sin. Bunun üçün onları optimalməsafədə yerləşdirməliyik. Ammabu “optimal” məsafə nə qədər ol-malıdır? Təcrübə göstərir ki, cariqiymətdən 35 punkt məsafə yaxşınəticə verir (şəkil 1).

Gözləmə orderləri yerləşdiri-ləndən sonra stop-orderləri qoy-maq lazımdır. Misal üçün, 30punkt məsafədə. Yaxşı olar ki,bunu elə gözləmə orderi ilə eynivaxtda edəsiniz.


“Nonfarm Payrolls”strategiyası

Xəbərin pula çevrildiyi məqam:

Şəkil 1. Nonfarm Payrolls indikatorunun dərci

ərəfəsində orderlərin yerləşdirilməsi

-

8



Teyk-profiti 70-100 punktməsafədə qoymaq yaxşıdır.

Nonfarm Payrolls göstəricisidərc olunandan sonra (saat 17.30-17.31) qiymət adətən kəskin şəkil-də ya yuxarıya, ya da aşağıya doğ-ru sıçrayır. Bu zaman orderlərdənbiri işə düşəcək. Qiymət sizin is-tiqamətdə 30-40 punkt gedən kimi“stop”u itkisiz zonaya çəkməklazımdır.

Bundan sonra sizin 3 vari-antınız var: 1) gəliri götürmək, 2)qiymətin hərəkətini treylinq-stop-la izləmək, 3) qiymətin özününecə aparacağını gözləmək.

Xəbərin dərcindən 20-25dəqiqə sonra onun bazarınhərəkətinə necə təsir göstərdiyinidəqiqləşdirmək və buna uyğun

olaraq sonrakı ad-dımları müəyyənetmək lazımdır.Əməliyyatı yarımsaatdan çox açıqsaxlamaq məsləhətdeyil.

Əgər orderlərdənbiri işə düşəndənsonra qiymət sizintərəfə gedib, 10-15dəqiqə eyni diapa-zonda qalsa,əməliyyatı bağlayın.Çünki bu, bazardaəhval-ruhiyyənindəyişməsindən vəqiymətin dönüş edəbiləcəyindən xəbərverir (şəkil 2).

Beləliklə, biz bi-rinci əməliyyatdangəliri götürdük. Bəsbundan sonra nəetmək lazımdır?

Biz ya digər or-derin işə düşməsini, ya daqiymətin hansı istiqamətiseçdiyini gözləyərək,bazara girə bilərik. Vəyaxud, yenidən iki is-tiqamətdə order qoymaqmümkündür. Onlardan bi-rincisi artıq yeni yarananzirvənin/dibin üstündə/al-tında qoyulmalıdır. İkinciorderi isə 50% prinsipi iləqoyuruq: əgər qiymətxəbərdən sonra getdiyiməsafənin 50%-ni geriqayıdarsa, böyük ehtimalla,əks istiqaməti seçəcək. Onagörə də, hərəkətin 50%-liksəviyyəsindən 5 punktaşağıda order yerləşdiririk(şəkil 3).

Bazara təkrar giriş or-

derlərinin biri işə düşəndən sonradigərini ləğv etmək lazımdır.Açılan əməliyyatın “stop”unumümkün qədər tez itkisiz zonayaçəkməyə çalışmalıyıq.

İkinci əməliyyat açılandansonra daha ciddi hərəkət gözlə yirik. Çünki bu, artıq qiymətinseçdiyi istiqamətdir. Ona görə də100 punktdan çox gəlir götürməyəçalışacağıq.

Adətən saat 18:10-18:50arasında qiymətin hərəkətindəyenidən tərəddüd yaranır. Bu, 10-15 dəqiqədən çox davam edərsə,əməliyyatı bağlayın. Bu, odeməkdir ki, “buğa”larla“ayı”ların gücü təxminənbərabərdir və qiymət daha azmüqavimət istiqamətini seçəbilmir.

Əgər düzgün tətbiq olunarsa, bustrategiya “Nonfarm Payrolls”göstəricisi dərc olunanda ortahesabla 150 punkt gəlir götür-məyə imkan verir.


Şəkil 2. Qiymət tərəddüdə girirsə,

bazardan çıxmaq lazımdır

bazarın “ilişdiyi” mərhələ

vaxt: 17:33-17:55

gəlirin təsbit olunması

Buy Stop

Şəkil 3. Bazara təkrar giriş

METOD Ticarət taktikası 15

8

Sell Stop



TƏL İMAT16 Fair play

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Tariyel Həsənov

Treyder öz sisteminin

qaydalarını pozmaqla

yaxşı gəlir götürə bilər-

mi? Əlbəttə, bilər. Bəs treyder öz

sisteminin qaydalarını pozmaqla

itkidən qurtula bilərmi? Yenə də

bəli! Elə isə, biz niyə qaydalara

əməl etməliyik ki?!

Bu suala qayıdacağıq. Ammaəvvəlcə balaca bir haşiyə çıxaq.Bir çox kitablarda söhbət qay-dalara çatanda adətən kazinodanmisal gətirilir. Həmin misalıtəkrarlayıram. Təsəvvür edin ki,siz kazinoda diler (kart paylayan,kazino tərəfdən oynayan)işləyirsiniz. Bütün dilerlərinoyunu necə idarə etmək və nəvaxt dayandırmaqla bağlı konkret,sərt qaydaları var. Həmin qay-daları kazinonun rəhbərliyimüəyyənləşdirir və təsdiqləyir.Əgər diler həmin qaydalara əməledə-edə uduzsa, bu, ona irad tutul-mur.

Tutaq ki, birinci dövrədən sonrasiz uduzmusunuz. Amma qəti şə-kildə əminsiniz ki, indicə qazan-mış oyunçu növbəti raunddamütləq uduzacaq və ona görə də,qaydanı pozub, oyuna davam

edirsiniz. Və doğrudan da, sizdeyən olur - nəticədə kazinoitirdiyini qaytarır, üstəlik, yaxşıgəlir götürür! Amma buna baxma-yaraq, əmin olun ki, kazinonunsahibi sizi işdən qovacaq. Çünkisiz kazinonun pullarını təhlükə al-tına salmışdınız. Çünki kazinodaheç nə “mütləq” olmur (eyniləbazardakı kimi). Və bir də çünkihər diler bu cür özfəaliyyətgöstərib, hətta kazinonun xeyrinəqaydaları pozsa, tezliklə hamıquru yerdə qalacaq. Bu işdə qaydailə itirmək qaydasız qazanmaqdanyaxşıdır. Kazinolardakı dəbdəbədə elə ondan xəbər verir ki, sərtqaydalara riayət edilməsi yaxşıgəlir gətirən işdir.

İndi bunu treydinqə tətbiq edək.Tutalım, siz əminsiniz ki, əgərəməliyyatı qaydaya uyğun olaraqbağlamasanız, qiymət geriyə qayı-dacaq... Və doğrudan da, qayıdır!Siz qaydanı pozdunuz vəqazandınız... Ura?!

...Yox! Siz qaydaya uyğunitirsəydiniz, bundan daha yaxşıidi! Çünki bu dəfə bəxtiniz gətirdivə ağzınızda şirə qaldı. Növbətidəfələrdə isə bəxt sizin üzünüzəgülməyə də bilər. Ticarətdə bəxtolduqca pis faktordur. Fəqət sizhər dəfə ona ümidli olaraq, qay-

daları pozmaqda davamedəcəksiniz. “Poz və qazan”

prinsipi ancaq “kola” qapağının

altında olanda yaxşı işləyir.

Birdəfəlik anlamalıyıq ki, trey-derin uğursuzluğunun kökü onunözündə, psixologiyasındadır. İndidemək olar ki, bütün kitablardabirja ticarətinin psixoloji aspekt-lərindən bəhs edən bölmə var. Buda tamamilə məntiqlidir, axımaliyyə bazarları elə bir yerdir ki,burada hər kəs özü qərar verir.Bazar heç kimi heç nəyə məcburetmir. Bundan əlavə, uğursuz trey-deri “pis bazar” haqqında söh-bətlərindən də tanımaq olar.Halbuki, bazar pis və ya yaxşıolmur. Biz bazarın heç vecinə dədeyilik.

Bazarda hər şeyi emosiyalarhəll edir. Onları cilovlamağın va-sitələrindən biri – sərt ticarət qay-daları fikirləşmək və hər şeyərəğmən, onlara riayət etməkdir.

Larri Vilyams deyir ki, qaydalarilk növbədə bizi özümüzdən qoru-maq üçündür. Bazardan yox,məhz özümüzdən! Növbəti dəfəqaydanı pozanda bunu yadınızasalın.


Ya qayda,ya “ay daaaa...”

Üçüncü variant yoxdur:

Qaydayla itirmək qaydasız qazanmaqdan yaxşıdır



MÜSAH İ B Ə “İnforex”in qonağı

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

Jurnalımızın yeni ildəkiilk müsahibi ilə tanışolun! Zamin Əzizov

1984-cü ildə Cəbrayıl rayonundaanadan olub. 2005 ci ildə BDU-nin İqtisadi Kibernetika və Tət-biqi Riyaziyyat fakültəsinibitirib. Sonradan elə həmin Uni-versitetin Beynəlxaql Hüquq vəBeynəlxalq Münasibətlər fakül-təsinə daxil olub və 2010-cu ildəbaşa vurub. İxtisasça hüquqşü-nasdır, hazırda “İnternationalLegal Consulting” hüquq fir-masında direktor müavini vəz-ifəsində çalışır.

- Gəl, Forexlə tanışlığınıntarixçəsindən başlayaq...- Forex haqqında xeyli müddət-

dir ki, məlumatlıyam. Ancaqəvvələr mən bu düşüncədəydimki, maliyyə bazarında yalnız tampeşəkar şəxslər və yalnızmüəyyən birjalarda məşğul olabilərlər. Təxminən bu ilin avqustayında, təsadüfən internetdə han-sısa bir Forex

şirkətininsaytına rast gəldim və bundansonra Forex-lə maraqlanmağabaşladım. Və əmin oldum ki,Forex bazarı çox etibarlı qurulmuş

bir bazardır. Bir neçəForex şirkətlərindəuğursuz əməliyyat-larımdan sonra,dekabr ayınınəvvəlində “İnForex”şirkətində özümə realhesab açdım.

- Bu sahəyə sənicəlb edən nə oldu?

- Bu sahəyə mənicəlb edən səbəb, in-sanın öz kapitalınıistədiyi şəkildə idarəedə bilməsidir. Bu-rada insan beyninin,intuisyasısının vəməntiqinin köməyi iləhəyatını kökündəndəyişdirə bilər.

- Forexi daha dərindənöyrəndikcə ilkin fikirlərinnecə dəyişdi?- Forexi daha dərindən

öyrəndikcə,

mənə aydınoldu ki, insan qısa bir müddətdəmilyonçu ola bilməz. Bunun üçünzaman və peşəkarlıq lazımdır.

- 2011-ci il bir treyder olaraq

sənin üçün necə keçdi və2012-dən nə gözləyirsən?- Nəzərə alsaq ki, hesabıma

yatırdığım kapitalı bir neçə dəfəartıra bilmişəm, deyə bilərəm ki,2011-ci il bir treyder olaraqmənim üçün çox yaxşı keçdi.Amma eyni zamanda, bu sahədəyeni olduğum üçün 2011-ci ilimən həm də Forexlə tanışlıq ilikimi qiymətləndirərdim.

- Əgər Şaxta Baba sənəForexlə bağlı hansısa bir

sirri açası olsaydı, ondannə soruşardın?- Bilirsiniz, əslində bu, çox

maraqlı və çətin sualdır.


“Bazardan çıxardığım puluçox şeyə xərcləmişəm”

- Nəzərə alsaq ki, hesabıma yatırdığım

kapitalı bir neçə dəfə artıra bilmişəm, deyə

bilərəm ki, 2011-ci il bir treyder olaraq

mənim üçün çox yaxşı keçdi.

8



Güman edirəm ki, mən dünyanınən uğurlu treyderinin strate-giyasının sirrini öyrənməkistərdim.

- Bazardan çıxardığın ilk qazancını nəyə xərcləmisən?- Bazardan çıxardığım ilk

məbləği çox şeyə xər-cləmişəm. Məncə, bu, sirr olaraqqalsa daha yaxşı olar.

- Bəs sirr deyilsə, qarşıda

qazanacağın pullarla nəetməyi düşünürsən?- Qarşıda qazanacağım pulları

əlbəttə ki, birinci növbədəözümün və ailəmin daha yaxşıhəyat tərzi keçirməsinə vəmaliyyə bazranını daha dərindənöyrənmək üçün xaricdə bu sahədəixtisaslaşmış müəssisələrdə prak-

tika keçməyiməyönəldəcəyəm. Bundan başqa,həll olunmağını gözləyən prob-lemlər çoxdur. Bu problemlərinhəlli isə qazanacağımməbləğlərdən və həmin anda ola-

cağımız şərait-dən aslıdır. Onagörə, indidəndəqiq proqnozvermək çətindir.

- Səncə,forexdə ticarətaparmaq nədərəcədə çətiniş sayıla bilər?

- Məncə,Forexdəticarətlə məşğulolmağa dırnaqarası baxılma-malıdır, bu, ki-fayət qədərməsuliyyətli birişdir. Yəni bunabir kompüteroyunu kimiyanaşma tərziyanlışdır, yalnızo halda buradan

gəlir götürmək olar kı, treyder işətam ciddi şəkildə yanaşsın.

- Bazarda stress keçirirsənmi?- Stress insana xass olan bir

hissdir və mən də bir insan olaraqaçdığım əməliyyatın verəcəyinəticədən dolayı stress keçirəbilərəm. Ancaq əgər bu stressiəməliyyat açmazdan qabaqkeçirirəmsə, onda sakitləşməyənəqədər bazara girmirəm.

- Bazarda səni ən çoxəsəbiləşdirən nə olur?- Mən Stop Loss və Take

Profit funksiyalarından istifadəedən bir treyderəm. Bazarda məniən çox əsəbləşirən şey, açdığıməməliyyatın stop-loss qoyduğumyerlərdən mənim əməliyyatımımənfiyə bağlayıb, geriyə qayıt-masıdır.

- Ən böyük itkin və ən yaxşıqazancın haqqında danışabilərsənmi?- Etiraf etməliyəm ki, təzə

başlayan vaxtlarda kifayət qədərböyük bir məbləğin itirilməsimənim qısa müddətdə bir neçəyanlış əməliyyat açmağıma səbəbolmuşdu. Nəticədə ilk qoyduğumkapitalın məbləğində pul itir-mişdim. Bir gün isə bazarın çoxstabil hərəkət etdiyi vaxtdahesabımı iki dəfə artırmışam.

- Əməliyyat açmamışdanqabaq bazarı necə, nəqədər və hansı metodlarlatəhlil edirsən?- Bu, bazarın hansı şəkildə

hərəkət etməsindən asılıdır.Bunun üçün həm MetaTraderdəolan, həm də özümün internetdətapdığım indikatorlardan istifadəedirəm.


Bazarda məni ən çox əsəbləşdirən şey,

açdığım əməliyyatın stop-loss qoyduğum

yerlərdən mənim əməliyyatımı mənfiyə

bağlayıb, geriyə qayıtmasıdır.

MÜSAH İ B Ə18 “İnforex”in qonağı

8 8



Bundan başqa, bazarda texniki vəfundamental analizlə paralelolaraq, dünyada baş verən iqtisadivə siyasi xəbərləri təhlil edirəm.

- Keçək əsas məsələyə...Özünün xüsusi strategiyanvarmı?- Məncə, hər uğurlu treyderin

özünün strategiyası olmalıdır.Mən öz strategiyamı belə ad-landırıram: “10 punkt qazan və yaitir” srategiyası. Ancaq bunuetmək üçün bazarda çox sürətlihərəkətlər olmamalı və hansısavacib xəbər gözlənilməməlidir.

- Adətən hansı zamanperiodunda işləyir vəəməliyyatlarını nə qədərmüddət ərzində açıqsaxlayırsan?- Mən əməliyyat açmazdan

qabaq bütün zaman periodlarınıincələyir və bu zaman period-larının neçəsində qalxma vəneçəsində düşmə olduğuna diqqətyetirirəm.

Əgər yanlış bir əməliyyataçdığımı hiss edirəmsə, ziyanabaxmayaraq, dərhal əməliyyatısonlandırıram. Çox nadir hallardaolur ki, mənim açdığım əməliyyatsabaha qalsın.

- Ancaq gəlir gətirən gizlistrategiyaların varlığınainanırsanmı?- Yuxarıda qeyd etdiyim kimi,

hər bir uğurlu treyderin özününstrategiyası var. Və o, həminstrategiyadan nə qədər danışsa,yaxud kimisə öyrətsə də, özü tət-biq etdiyi kimi heç kim onu tətbiqedə bilməyəcək. Ona görə, bütüngəlir gətirən strategiyaları mən“sirrlərlə dolu gizli strategiya” ad-landırardım.

- Forex sahəsində xoşladığınkitablar, filmlər varmı?- Mən Forex bazarını öyrənmək

üçün heç vaxt müəllim xid-mətlərindən yararlanmamışam. İn-ternetdə istənilən strategiyanıöyrənmək üçün kifayət qədərvideoroliklər var. Forexlə bağlı ənçox sevdiyim kitab isə John J.Murphy –nin “TechnischeAnalyse der Finanzmärkte(Maliyyə Bazarlarının TexnikiAnalizi)” adlı kitabıdır.

- Özünü treyder kimi necəxarakterizə edərdin: aqressiv,yoxsa mühafizəkar?- Düşünürəm, bir treyder kimi

mühafizəkaram.

- Tutaq ki, çox yaxın birdostuna Forexlə bağlı qısaməsləhət verməlisən... Nə deyərdin?- Mənim fikirimcə, Forex

bazarında birinci növbədə

Demo hesab açıb yetərincətəcrübə qazanmaq lazımdır.Forexlə bağlı isə deyərdim ki,öyrən, tətbiq et, qazan və həyatınıdəyiş.

- Böyük risklərə girirsənmi?- Böyük risklər həmişə böyük

insanlara xas olan bir xüsusiyyətolub. Mən də böyük riskləri se-virəm, yalnız düşünülmüş və ağıllırisk olarsa.

- Treyder kimi ən zəif və əngüclü cəhətlərini hansılar

hesab edirsən?- Ən zəif cəhətim bəzən

bilərəkədən öz prinsiplərimi poz-maqdan ibarətdir, bu isə əməliyyatzamanı ya çox böyük itkiyə, ya daaz gəlir əldə etməyimə səbəb olur.Ən güclü cəhətimi isə yanlışaçdığım əməliyyatlar zamanıitirdiyim məbləğdən təəsüf hissikeçirməməyimdir.

- Səncə, treyderə ən çoxhansı keyfiyyətlər lazımdır?- Mən bu fikirdəyəm ki, uğurlu

treyder olmağın sirri əməliyyataçarkən bu 4 vacib şərtdən çoxaslıdır: Birincisi, bilgili olmaq, ik-incisi, sakit olmaq, üçüncüsü,səbrli olmaq, dördüncüsü isəaçdığın əməliyyatın düzgün ol-masından əmin olmaq.

- Və sonda, treyder həmkar-larına nə demək istərdin?..

- Treyderlərə məsləhətimbudur ki, əməliyyat açarkənitirəcəyiniz məbləği əvvəlcədənhesablayıb, itki ilə razılaşın ki,uğursuzluq vaxtı özünüzü qına-mayasınız. Həyatda ən pis şeyözünə inamın itirilməsidir. Bu başverdiyi halda siz heç vaxt uğurqazana bilməzsiniz.

Hamıya bol şans və ən əsası,həmişə bilgili olmağı arzulayıramki, forex bazarında gündəlik dövredən 5 trilyon puldan öz payınızıgötürə biləsiniz.


Ən güclü cəhətimi isə yanlış açdığım

əməliyyatlar zamanı itirdiyim məbləğdən

təəsüf hissi keçirməməyimdir

MÜSAH İ B Ə “İnforex”in qonağı 19

8



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

20




R E A L B A Z A R Mif və reallıq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

21

Fərid Hüseynov

Treyderlər arasında ən

çox yayılmış faciəvi

səhvlərdən biri kapi-

talın idarə olunması strate-

giyasına məhəl qoyulmamasıdır.

Halbuki, money-management

qaydaları treyder üçün müqəd-

dəs olmalıdır! Bütün treyderlər

əgər uğur əldə etmək istəyirlərsə,

kapitalın idarə olunması qay-

dalarına mütləq riayət etmə-

lidirlər.

Əgər geniş mənada götürsək,ticarətdə cəmi iki strategiya var:trend və kanal. Eynilə, kapitalınidarə olunmasında da iki strate-giya var: Ya siz çoxlu sayda xırdaitkilərə dözməlisiniz ki, iri birxeyir hesabınızdakı itkinibağlasın, ya da xırda-xırda xeyir-ləri götürməklə, böyük bir itkininhördüyünüz divarı uçurmaya-cağına ümid etməlisiniz.

Nəyə görə yeni başlayanlardemək olar ki, həmişə uduzurlar?Ona görə ki, onlar necə gəlditicarət aparırlar. Onlar nadir hal-larda öz sistemlərinə riayət edirlər.

Onlar nadir hallarda qiymətaxınının dinamikasını başa düşür-lər. Hətta bazarı analiz edərkənbelə, tez-tez texniki analizin təbiə-tini səhv anlayırlar.

Xaotik ticarət – foreksdə pulitirməyin ən çevik yollarındanbiridir. “Bəxtəbəxt” metodlaişləyənlər gec-tez hesablarını itirirvə oyundan kənarda qalırlar.Taleyin ironiyasına bax ki, belətreyderlər öz mövcudluqları iləbazarın hərəkətinin xaotik ol-madığını sübuta yetirirlər. Əkshalda onların nəticələri peşəkartreyderlərinkindən pis olmazdı.

Bu adamlar meydanın ortasındantopu səbətə ata bilərlər, amma heçvaxt peşəkar basketbolçuya qarşıoyunda tab gətirə bilməzlər. Yənibelə ticarət aparanlar arada qazancgötürsələr də, peşəkar texnikitreyderlərlə mübarizədə şanslarıyoxdur.

Belə bir fikir mövcuddur ki,texniki analiz vacib deyil, yalnızkapitalın idarə olunması əsasdır.Bir sıra digər treydinq miflərikimi, bu da boş söhbətdir. Kapi-talın idarə olunması özü-özünəsizi uğurlu treyder etməyəcək.


MoneyManagement

Mifləri Kapitalın idarə olunması qaydaları hansı

hallarda xeyir yox, ziyan gətirir

8

“Bəxtəbəxt” metodla

işləyənlər gec-tez hesablarını

itirir və oyundan kənarda

qalırlar.



Amma bu, istənilən düşünülmüştexniki “setap”a çox vacibəlavədir.

Kapitalın idarə olunması strate-giyaları treyderlərin özləri kimiunikaldır və faciəvi miflərdən biribütün treyderlərin eyni qaydayariayət etməsidir. Bu da cəfəngiyy-atdır. Faktik olaraq treyder nəqədər çox ticarət aparırsa, kapitalıidarə etmə vərdişləri bir o qədərçevik, çətin və yaradıcıdır. Beləki, foreks treyderlərə sərhədsizlikvidlik və imkanlar verir, onagörə də, foreksdə money-manage-ment strategiyaları da son dərəcəmüxtəlif ola bilər.

2:1 mifi

Əvvəla, kapitalın idarə olun-masının treydinqə aid istənilənkitabda yer alan, geniş yayılmışmetodunu götürək. Həminmetoda görə, hər bir əməliyyatdasizin risk/gəlir nisbətiniz ən azı2-nin 1-ə olmalıdır, yəni 1 punktriskə qarşı 2 punkt gəlir əldə et-məyə çalışmalısınız. Belə olduqdatreyder əməliyyatlarının 40%-idüz olduğu zaman qazana bilir.

İlk baxışdan ideya son dərəcəməntiqi və praktik görünür. Ammareal həyatda 1 punkt risk eləməklə2 punkt gəlir əldə etmək sondərəcə çətindir. Özünüz yoxlayınvə əmin olarsınız. Birincisi, realticarətdə hər şeyi bu qədər dəqiqplanlaşdırmaq olmur. İkincisi,spredlər bu nisbəti riskin xeyrinədəyişirlər.

Zaman intervalını böyütməklə100 punkt riskə görə 200 punktgəlir daha yaxşı şans verir. Spredburada az rol oynayır.

Amma gəlin, bir az fasilə edək.Əgər əməliyyatın gəlir səviyyə-sinə çatmağını gözləməyə səbrinizçatmırsa, onda necə? Böyük ehti-malla siz 100 punkt, hətta 50punkt gəlirdə əməliyyatı bağla-maqla 2:1 nisbətini 1:1 və hətta1:2 edəcəksiniz. Siz hər bir trey-dinq kitabının məqbul bilmədiyiniedirsiniz – gəlirin artmağınaimkan vermirsiniz. Amma sizinindividuallığınızı nəzərə alsaq,həmin vəziyyətdə başqa cürhərəkət edəcəyinizi gözləməkolarmı?

Təsəvvür edək ki, sizbaşqasınız. Siz çox səbrlisiniz, ki-fayət qədər nizam-intizamlısınızki, qaydalara tam riayət

edəsiniz. Belə bir ssenarinifikrinizə gətirin: eur/usd-dəəməliyyat açın. Deyək ki, 1.2500-də “sell” verək 1.2600-a “stop”yerləşdirək, 1.2300-ə də “takeprofit” qoyaq. Hər şey yaxşıdır.Qiymət lazımi istiqamət- də gedir.Eur/usd əvvəl 1.2400-ə, sonra1.2350-yə düşür və yavaş-yavaş1.2300-ə yaxınlaşır.

1.2335-də qiymət dayanır vəyavaş-yavaş qaxlmağa başlayır,əvvəl 1.2350, sonra 1.2375-ə çatır.Amma siz səbrlisiniz. Əsəblərinizmöhkəmdir. Siz əməliyyatısaxlayırsınız, axı sizə məhz 2:1gəlir/risk nisbəti lazımdır. Qiymətyenə düşməyə başlayır və sizözünüzü qalib hesab edirsiniz.

Ekranda yenidən 1.2350, 1.2325rəqəmləri görünür; yavaş-yavaş,amma dəqiq hədəfə doğru gedirik.1.2320, 1.2310, 1.2305. Take-Profitiniz artıq işə düşmək üzrədir.Qiymət bir qədər də aşağıdüşdükdən sonra 1.2301-ə çatır,sonra geriyə çəkilir, əvvəl bir az,sonra birdən, bir neçə saniyəyə1.2350-ə, sonra 1.2370-ə qalxır.

Siz təəccüb içində qalırsınız.Qiymət, demək olar ki, hədəfəçatmışdı. O, hökmən həminsəviyyəni yenidən test etməlidir.Siz gəlirin artımının qarşısını al-maqla digərlərinin səhvini təkrar-lamayacaqsınız. Siz əməliyyatdaqalaraq klassik kapitalın

idarə ol-unması qaydalarına riayətedəcəksiniz. Amma qiymət daha1.2300-ə qayıtmayacaq. Bununyerinə sürətlə qalxaraq, 1.2600-açatır, asanlıqla “stop”unuzu işəsalır. İndi isə sizi belə bir fikiryeyir ki, əlinizdə 199 punkt ola-ola, gəlir 100 punkt ziyanaçevrildi... Real treydinqə xoşgəlmisiniz!

Yanaşma tərzinin dəyişməsi

Nə qədər belə epizod baş ver-məlidir ki, yeni başlayan treyderdüşünülmüş nizam-intizamdan vəmüvafiq money-managementdənimtina etsin?


Kapitalın idarə olunması strate-

giyaları treyderlərin özləri kimi unikaldır

və faciəvi miflərdən biri bütün treyder-

lərin eyni qaydaya riayət etməsidir

8 8

R E A L B A Z A R22 Mif və reallıq



Məhz bu səbəbdən 2:1 strategiyasıhər şeydən öncə, bir fantaziyadır,xülyadır. Praktik olaraq treyder-lərin çoxu iki yoldan biri iləstrategiyalarını dəyişəcəklər.

Birinci: qiymət lazımi is-tiqamətdə müəyyən punkt get-dikdən sonra peşəkar treyderlər“stop”larını itkisiz vəziyyətəgətirirlər ki, əməliyyat uğursuz ol-masın. Beləliklə, bizim eur/usd iləbağlı vəziyyətdə treyder qiymət1.2400-ü keçən kimi “stopu”1.2500-ə çəkərdi.

Bir çox treyderlər üçün bumövzu aktualdır. Təsəvvür edəkki, qiymət yenidən 1.2500-ə qayı-daraq, treyderin əməliyyatınbağladı. Ziyan olmadı, həmçinin,gəlir də gəlmədi. Əməliyyat pistəəssürat bağışladı. Treydinqdəpsixoloji cəhətdən istiqamətiproqnozlaşdırıb, sonra bazardangəlirsiz çıxmaqdan pis,xoşagəlməz bir hiss yoxdur. Bu,sanki bütün günü əziyyətləçalışdıqdan sonra cibdəki deşiyəgörə bütün qazancı itirməyəbənzəyir.

Buna görə də, treyderlərin çoxu

geniş miqyaslı yanaşmalarıtəcrübədən keçirirlər. Adətən trey-derlər gəlir riskin həcminə bərabərolanda əməliyyatın yarısınıbağlayır. Bizim eur/usd-yə aid nü-munədə treyder 1.2400-dəəməliyyatınyarısını bağla-yardı, sonra“stop”u itkisizvəziyyətə gətir-məklə heç olmasamüəyyən gəliriözünə saxlamışolardı.

Bu cür yanaşmalazım gəlsə, trey-derə əməliyyatısaxlamağa imkanverərdi, ona görəki, treyderin əsasistəyini – qazan-mağı təmin edir.Pozisiyanınyarısını 1.2400-də,digər yarısını 1.2300-də bağla-maqla treyder 1,5:1 gəlir/risk nis-bətini götürmüş olacaq, bu datəbii ki, 2:1-dən azdır. Amma trey-dinq psixoloji olduğu qədər riyazideyil və tez-tez riyazi cəhətdənoptimal görünən şeylər psixoloji

baxımdan ziyan verir.Peşəkar treyderlər bunu etiraf

edirlər. Onlar həmçinin başadüşürlər ki, bazarın dinamikasıdaim dəyişir, ona görə də sərtgəlir/risk nisbətinə nadir hallarda

riayət etmək lazım gələcək. Daimpozisiyalarına nəzarət etməklə vəriski bazarın reallığına uyğun-laşdırmaqla, peşəkar treyderlərnəinki müsbət gəlir-risk nisbətiəldə edəcəklər, həmçinin daha çoxgəlirli əməliyyatlar açacaqlar.


8

R E A L B A Z A R Mif və reallıq 23

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=196&Itemid=122



TE XN İKA24 Bazarlararası əlaqə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Stiven Pozer

Dollardan bir indikator

kimi istifadə etmək

olarmı? Bu sual qəribə

səslənsə də, təcrübəli texniki

analitik üçün dollar maliyyə

bazarlarını analiz etməyin alə-

tinə çevrilə bilər.

ABŞ-da faiz dərəcələrinəmümkün dəyişikliklər barədəşərhlər Amerika dollarına(dolayısıyla Forexə) və Amerikafond bazarına həmişə ciddi təsirgöstərir. Bazarların bu cürhərəkəti onu sübut edir ki, onlarınarasında qarşılıqlı əlaqə var.

Kütləvi informasiya va-sitələrinin və analitiklərinşərhlərini analiz etsək, bir zid-diyyəti tutmaq çətin deyil. Bəzənonlar iddia edirlər ki, zəif dollarAmerika iqtisadiyyatı üçünyaxşıdır. Belə ki, ixracatçılar özməhsullarını digər ölkələrə zəif

dollarda satmaqla Amerika mal-larının rəqabət qabiliyyətliyiniartırmış olurlar. Əlbəttə ki, bu,ixracatçılar üçün yaxşıdırsa, idxa-latçılar üçün pisdir. Nəzərə alsaqki, Amerikanın idxalı ixracınıüstələyir, demək, Amerika fondbazarları üçün güclü dollar müs-bət təsirə malikdir. Digər tərəfdən,KİV və analitiklər deyirlər ki,

güclü dollar idxalın yüksəkqiymətinə görə Amerika ak-siyalarına təzyiq göstərir. Əgərhəqiqətən belədirsə, dolların güclüolduğu vaxtlarda ABŞ-ın ticarətpartnyorlarının fond bazarlarıartım dövrünü yaşamalıdırlar.

Dow Jones Industrial Average(DJIA) və Dow Diamonds (DIA)fondlarının xüsusi bir strategiyasıvar. Həmni strategiyada dollarınməzənnəsindən fond bazarındaalış və satış siqnalı üçün istifadəolunur. DIA adətən DJIA-abənzəyir, belə ki, bu indeksə daxilolan bütün aksiyaları əhatə edir.

Dolların “çəkisini” ölçməküçün Federal Ehtiyatlar Sistemi-nin dollar indeksindən istifadəedirik. Çünki məhz FES-in dollarindeksi valyuta və fondbazarlarındakı vəziyyəti dahaobyektiv əks etdirir.


Dollar+DowBirinin köməyilə o birində necə qazanmaq olar

Şəkil 1. FES-in dollar indeksi

Şəkil 2. Dollar ilə Dow Jones arasında korrellyasiya 8



İndeksin hesablanma prinsipibarədə daha ətraflı məlumatı FES-in rəsmi saytından (www.federal-reserve.gov) öyrənmək olur(şəkil1).

Əlbəttə ki, digər hədəflər üçünbaşqa indekslərdən də istifadəetmək olar. Məsələn, Nyu-YorkunTicarət Palatasının Dollar İn-deksindən (USDX). Bu indeksdənistifadə fyuçers bazarında, Nyu-York Fond Birjasında, avroya de-nominasiya olunmuş aksiyalarbazarında çox effektiv ola bilər.Çünki bu indeksin hesablan-masında avro böyük paya ma-likdir.

Biz belə bir amili özümüzəmeyar götürəcəyik ki, Amerikaiqtisadiyyatında idxalın ixracıüstələməsi adi haldır. Bu min-valla, güclü dollar fond bazarıüçün nisbətən yaxşı vəziyyətdir.

Şəkil 2-də Dow Jones ilə dollararasında korrelyasiya əlaqəsigöstərilib. Strategiya ondanibarətdir ki, FES-in dollar indeksi10 aylıq MA-nı yuxarıya doğrukəsdiyi zamanı Dow-nu almaq,aşağıya kəsdiyi zaman satmaqlazımdır. Əməliyyatı açdıqdansonra əksinə kəsilmə olarsa,bazardan çıxmaq gərəkdir.

Əgər Dow və Dollar indeksləribir-birinin əksinə hərəkət edirsə,bu, zəif trendlərdən xəbər verir.Bu zaman ticarət aparsanız, ikiqatitki ilə üzləşə bilərsiniz.

Bu sistemi həmçinin Nasdaq-100, S&P 500 və digər indekslərlədə yoxlamaq olar. Qeyd edək ki,bu metodu başqa bazarlarda datətbiq etmək müm kündür.Məsələn, son iki ildə Dow Jonesindeksi ilə Avstraliya dollarının(aud) arasında sıx korrellyasiyamüşahidə olunur (şəkil3)

Bu metodu hansı növ in-vestisiyaya tətbiq edəcəyinizdənasılı olmayaraq, siz aksiyalar vəvalyutalar bazarının fəaliyyətini,qarşılıqlı əlaqələri və ticarət

dövriyyələrinin prinsiplərini başadüşməlisiniz. Siz həmçinin funda-mental faktorlar dəyişdiyi haldaoyunun qaydalarını dəyişməyə dəhazır olmalısınız.


Şəkil 3. Dow Jones ilə Avstraliya dolları arasında korrellyasiya

2011-ci ildə fundamental

amillərin avronun kursuna təsiri

8

TEXN İKA Bazarlararası əlaqə 25



İ Ş P R İ N S İ P İ26 Pro et Contra

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Mavlet Baqiyev

İstənilən treyderin ticarətəyanaşması ya mexanikidir,ya da subyektiv. 100%

mexaniki ticarət aparan treyderəticarət qərarları qəbul etməklazım deyil. Onun istənilənvəziyyətdə nə etməli olduğunudeyən ticarət planı var. Ondantələb olunan bazarı izləmək vəticarət planından irəli gələnhərəkətləri müəyyən etməkdir.Əksər hallarda bu cür ticarətplanları kompüterləşdirilib.Subyektiv ticarət aparan trey-der isə cari vəziyyətə görə qərarverir.

Bütün peşəkar treyderləradətən mexaniki yanaşmadan isti-fadə edirlər. Həvəskarlar isə dahaçox subyektiv yanaşmaya meyil-lidirlər. Bir çox peşəkar maliyyəmenecerləri 100%-lik mexanikisistemə malikdirlər. 100% mexa-niki ticarət aparmayanlar isə adə-tən sistemlərindən kənarda çoxcüzi subyektivliyə yer verirlər.

Kimliyindən asılı olmayaraq,hər bir insan 100% mexanikiyanaşmanı seçməklə daha çoxuğur əldə etmək şansına malikolur. Əgər sizin məqsədiniz adre-nalin axtarışı deyilsə, bir neçəmexaniki sistem tapıb, ticarət

aparmağı məsləhət görürəm. Sizinişləyəcəyiniz konkret bazarınız ol-malıdır. Bütün addımları ancaqəvvəlcədən hazırlanmış qaydalaraəsasən atacaqsınız. Sizingörəcəyiniz yeganə iş sistemlərivə bazarları seçmək, sistemin qay-dalarını bazara uyğun kökləməkvə əldə etdiyiniz gəliri necə xərc-ləməyi düşünmək olacaq. Şəxsənmən əminəm

ki, əgər daha çox özmülahizələrimə əsaslanaraqhərəkət etsəydim, elə də uğurqazana bilməyəcəkdim.

Təsəvvür edək ki, 100%-limexaniki yanaşmanı yoxlamaqqərarına gəldiniz. Bu halda nədənbaşlamaq lazımdır? Yəqin,deyəcəksiniz ki, “sistemi axtar-maqdan”. Amma təəccüblü olsada, sistemin axtarışı məsələninçox cüzi hissəsini təşkil edir.Əvvəla, siz “ideal sistem” ax-tarışını beyninizdən çıxar-malısınız. Bu ayın ideal sistemi

gələn ay uğursuz çıxa bilər. Onunmütləq çətin dövrləri olacaq. Sis-tem istənilən an bir zaman inter-valında işlədilə bilər. Bazarıngələcək vəziyyətini göstərən in-dikator yoxdur və olmayacaq da.Siz heç vaxt yaxın zamanda hansızaman intervalının optimal ola-cağını öyrənə bilməyəcəksiniz. İn-dikatorun

edə biləcəyi ən yaxşı haldabazarın hazırkı vəziyyətini göstər-mək ola bilər.

Siz elə bir sistem seçməlisinizki, uzunmüddətli tarixi nəticələrintesti zamanı yaxşı nəticələr verir.Onda siz uzun müddət ticarətaparacağınız təqdirdə gələcəkdəbu sistemdən təxminən həmingəlirlilik səviyyəsini gözləyəbilərsiniz.

Uğura aparan yollardan birikapitalın həm bazarlar, həm dəzaman intervalları üzrə maksimaldiversifikasiyasıdır.


Treyderinyolayrıcı

İstənilən treyder iki metoddan birini seçməlidir

Kimə hansı yol lazımdır?

Bütün peşəkar treyderlər adətən

mexaniki yanaşmadan istifadə edirlər.

Həvəskarlar isə daha çox subyektiv

yanaşmaya meyillidirlər

8



Qısamüddətli ticarətdə diversi-fikasiya etməkdə məqsəd uzun-müddətli ticarətdə range zamanıəlavə gəlir götürməkdir. Uzun-müddətli ticarət daha effektivdir.Uzunmüddətli ticarət zamanıuğurlu əməliyyatı daha çox açıqsaxlayırsınız. Ona görə də,qısamüddətli ticarətdən fərqliolaraq, əməliyyata düşən orta gəlirçox olacaq. Nə qədər qısa zamanintervalında ticarət aparırsınızsa,əməliyyatı bir o qədər az açıqsaxlayırsınız və bir əməliyyatadüşən orta gəlir də az olur. Hal-

buki, ticarətin dəyəri (svop, spred)olduğu kimi qalır.

Sisteminiz nə qədər çoxbazarda və nə qədər dərin tariximəlumat üzərində gəlirli ticarətapara bilirsə, bir o qədərdayanıqlıdır. Amma sisteminizinbütün bazarlarda və zaman inter-vallarında gəlirli ticarət apara-cağını gözləməyin. Bu,olmayacaq. Sizin son 6 ildə hərbiri 15 bazarda gəlirli işləyən 10sisteminiz ola bilər və hərbirindən yalnız bir bazarda ticarətüçün istifadə edə bilərsiniz.Ticarətdə müxtəlif bazarlar üzrə

müxtəlif sistemlərin olmasında pisheç nə yoxdur.

Mənə gəldikdə, mükəmməl sis-tem axtarışında deyiləm. Mənyaxşı adekvat sistemlə ticarətaparmaq istəyirəm, tarixə uyğun-laşdırılmış sistemlə yox. Əlimdəbelə bir sistem olduğundan, ticarətüçün yaxşı bazarlar axtarışınadaha çox vaxt ayırıram. Əlavəolaraq riskləri sərt şəkildə idarəetməli və böyük inad sahibi ol-malısınız ki, yaxşı ticarətdə gəlirinartmağına şərait yaradasınız.


8

İ Ş P R İ N S İ P İ Pro et Contra 27

19-20 dekabr 2011-ciil tarixlərində “İnForex” şirkətinin

ofisində “Bill Vilyamsın eksperttreyderi” adlı seminar keçirilib.Seminarın lektoru birjada dördil təcrübəsi olan və xaosnəzəriyyəsini birja analizindəuğurla tətbiq edən gənc treyderMəzahim Məmmədov idi.

Seminarda treyderlər üçün ənvacib mövzulara toxunulub. Misalkimi treyderin bazarı və özünü an-laması, öz bədən qruluşunun onunticarətinə təsiri, bir sıra şəxsipsixoloji proqramlar, reallıq vəfantaziya və s. mövzuları göstər-mək olar. Bunların çoxu treyder-lərin ekspert səviyyəsinəyüksəlməsində ən qiymətli roluolan mövzulardır.

Mövzunun dinləyicilərə dahada aydın olması üçün seminar za-manı bir sıra oyunlar da oynanılıb.

Seminarda digər çox vacib birmövzu olan insan beyininin üçhissəsinin iş prinsipi izah edilib.Treyder və bazar arasındaəlaqədə izah olunub. Əgəriştirakçılar ticarət zamanıözlərinə rahatlıq tapabilmirdilərsə, seminardansonra bu problem aradanqalxıb.

Seminarada hər bir treyderözünün bədən strukturununhansı tipə aid olduğunu və butip üçün nələrin yerinə yetir-ilməsinin vacibliyini aydın-laşdırıb.

Seminarda sorğular keçir-ilib, iştirakçılara seminarınmaterialları paylanılıb. İşti-rakçıların hamısı treninqdənrazı qaldıqlarını bildiriblər.

Bəzi şirkətlərin yüksəkqiymətə təşkil elədiyi buqiymətli seminar və təlimləri

“İnforex” öz treyderləri üçüntamamilə təmənnasız keçirir.Gələcəkdə də təşkil olunacaq bucür seminar və təlimlər treyder-lərimizin professional səviyyəyəçatmalarında onlara yaxındankömək edəcək.

Sizi də şirkətimizin treyderi ol-mağa və bu cür imkanlardantəmənnasız faydalanmağa dəvətedirik!

Ekspert-treyderolmağın yolları



B İ L , E T28 Formul

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

İqor Okişev

Bir çox müəlliflər ticarət

zamanı gəliri artırmaq

üçün uğurlu əməliy-

yatın həcminə əlavələr etməyi

məsləhət görürlər. Bu metod “pi-

ramida qurmaq” adlanır. Doğru-

dan da, əgər trend davam edirsə,

niyə biz ancaq bir əməliyyatla ki-

fayətlənməliyik ki? Riskləri

artırmamaq üçün? Narahat ol-

mayın, bu məsələsnin sadə bir

həlli var.

Tutaq ki, biz birinci əməliyyat-da X punktluq “stop” qoymuşuq.Qiymət bizim tərəfə hərəkət edirvə müəyyən müddətdən sonra bizstopu qabağa çəkməklə Y punkt-luq gəliri mühafizə altına alırıq.Artıq o, bütün hallarda bizimdir.

Bundan sonra eyni istiqamətdəikinci əməliyyatı elə açırıq ki,onun stopu (X2) artıq mühafizəaltına aldığımız gəlirdən (Y) azolsun. Yəni X2<Y. Əgər bu şərtitəmin edə bilmiriksə, onda ikinciəməliyyatı açmaq lazım deyil.

Qeyd edim ki, açacağımızbütün əməliyyatların həcmi eyniolmalıdır.

Bundan sonra, əgər trend bizimistiqamətdə hərəkətinə davamedərsə və üçüncü əlavə əməliyyatıaçmaq üçün fürsət yaranarsa, beləbir qaydaya əməl etməliyik.

Üçüncü əməliyyatın stopununhəcmini 3-ə vuranda, o, birinci vəikinci əməliyyatların mühafizəedilən gəlirinin cəmindən az ol-malıdır. Yəni bu cür:X3*3<Y1Y2.

Aydın məsələdir ki, ancaq ikin-ci əməliyyatda müəyyən gəliri qo-rumaya alandan sonra üçüncüəməliyyat haqqında düşünməkolar. Eynilə, üçüncü əməliyyatdamüəyyən gəlir mühafizə ediləndənsonra dördüncü əlavə əməliyyatbarədə düşünə bilərik.

Qiymət bizim tərəfə gəldikcəbirinci və ikinci əməliyyatların da“stop”larını qabağa çəkərək,mühafizə altına aldığımız gəliriçoxaldırıq. İdeal halda bütünstoplar bir səviyyədə - axırıncıəməliyyatın səviyyəsində ol-malıdır.

Bu cür “piramida” qurandabiz ancaq birinci əməliyyatdarisk etmiş oluruq;bütün qalan əməliy-yatlar artıq əvvəl-kinin qorunmuş gəliriilə riskdən sığorta-lanıb.

Bu yanaşmanındaha mühafizəkarvariantı belədir: bir-inci əməliyyatı bağla-yaraq, onun

gəlirindən daha kiçik həcmdə“stop” qoymaqla ikincini açırıq;ikincini bağlayaraq , onungəlirindən daha kiçik “stop” qoy-maqla üçüncünü açırıq və s. Buhalda da ikinci, üçüncü və əmə-liyyatlar riskdən sığortalnıb, fəqətpotensial gəlir daha az olacaq.

Aydındır ki, bu cür “piramida”qurmaq üçün bizə sanballı trendlazımdır. Yaxşı olar ki, həmintrendi günlük qrafikdə identi-fikasiya edərək, piramidanı gün-daxili qrafiklərdə qurasınız.Yoxdursa, belə bir trendi göz-ləmək məsləhətdir. Əks halda pi-ramida qurmağın verəcəyi xeyir,yumşaq desək, mübahisəli olabilər.


“Piramida”nınecə qurmalı

Piramidanın formulu:

Birinci əməliyyat: Stop=X;Mühafizəyə alınan gəlir =Y

İkinci əməliyyat: X2 <YÜçüncü əməliyyat: X3<Y+Y2



T İCARƏT Sistem

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

29

CCCF strategiyası – eur/usd

cütlüyündə işləmək üçün nəzərdə

tutulmuş və səviyyələrin keçil-

məsi əsasında siqnal verən ki-

fayət qədər sadə sistemdir. Sis-

tem M5-dən tutmuş, H4-ə qədər

bütün gündaxili periodlarda

işləyir.

Bu sistem Cons indikatorununəsasında qurulduğu üçün, gəlin,əvvəlcə həmin indikatorun işprinsipi ilə tanış olaq.

Cons indikatoru qrafikdəqiymətin konsolidasiya zonalarınıaxtarır. Həmin zonalar ardıcılgələn müəyyən sayda şamlardan(boxlength) ibarət olmalıdır. Buşamların hər birinin açılış qiyməti“boxheight” parametrinin yarısıqədər kənarlaşmanın hüdudlarındaolmalıdır. Misal üçün, box-height=10 və boxlength=11 para-metrləri verilərsə, indikator elə 11şamı axtarır ki, hər birinin açılışqiyməti qonşu şamın açılışındanuzağı 5 punkt fərqlənsin. Nəticədəsanki balaca bir qutu – konsoli-dasiya qutusu yaranır.

İndikatorun levelUp və levelDnparametrləri bu “qutu”dan yuxarıvə aşağı kənarlaşmaları müəyyənedir. Bu zaman cari şamın açılışqiymətinə əsasən iri qutu və üfiqisərhədlər də çəkilir. İndikatorunchart parametrində zaman periodugöstərilir.

CCCF sisteminə əsasənəməliyyat açmaq qaydaları:

1) Cons indikatorunun qrafikdəqutu və iki üfiqi xətt çəkməsinigözləyirik. Bu baş verəndənsonra həmin səviyyələrdən 1punkt yuxarıda və aşağıda göz-ləmə orderləri qoyuruq (buy stopvə sell stop)

2) Alış orderlərində teyk-profit110 punkt, stop-loss isə 50 punktmüəyyən edilməlidir.

Satış orederləri üçün teyk-profit280 punkt, stop-loss isə 50 punktqoyulur.

3) Orederlərdən biri işədüşəndə digərini ləğv etməyətələsmirik. Yalnız açılan əməliyyatprofitlə bağlanandan sonra digərorderi ləğv etmək lazımdır.

Əgər birinci açılan order teyk-profitlə bağlanmasa, onda ikinciorder işə düşəndən sonra birin-

cinin əvvəlki yerində yenə də gö-zləmə orderi qoyuruq. Təkrar or-derin parametrləri belə olacaq:

Alış - profit 250 punkt, stop 50punkt

Satış – profit 80 punkt, stop 15punkt.

4) Əgər əməliyyatlardan biriteyk-profitlə bağlanarsa, digəriləğv edilir və bundan sonra dahahəmin qutunun səviyyələrindan is-tifadə olunmur.

5) Əgər qrafikdə yeni qutuyaranarsa, açıq order cariqiymətdə bağlanır, digər orderləğv edilir və yeni qutununsəviyyələri əsasında təzə orderlərqoyulur.

6) Qutunun bir səviyyəsinin ikidəfədən çox yarılması zamanıbazara girmirik.


Cəmi bir indikator üzərində qurulan CCCF strategiyası:

Qutudan gəlir

Şəkil 1. 15 dəqiqəlik qrafikdə CCCF sisteminin işi

8



7) Əgər istəsəniz, qiymətmüəyyən qədər hərəkət edəndənsonra orderi itkisiz zonaya çək-mək olar. Təcrübə göstərir ki, bu,teyk-profitə çatılmayanda itkilər-dən sığortalanmaq üçün yaxşı va-sitədir.

İndi isə gəlin, praktik misallaranəzər salaq.

Şəkil 1-də 15 dəqiqəlikqrafikdə sistemin necə işlədiyinigörürük. “Buy stop” orderi işədüşəndə alış əməliyyatı açılıb vəqiymət asanlıqla 110 punktluqhədəfə çatıb.

Digər şəkildə 1 saatlıq qrafikdəsell əməliyyatını görürük. Yenə dəqymət 280 punktluq hədəfə çatıb.Amma qeyd edək ki, həmişə beləolmur. Məhz ona görə də treylinq-stop vasitəsilə gəlirinizi qorumağıməsləhət görürük.

Şəkil 3-də isə biz eur/usdcütlüyünün 1 saatlıq qrafikindəhazırkı vəziyyəti müşahidə edirik.Yəni siqnal var, nəzəri cəhətdənsatış əməliyyatı açılmalı idi,amma nəticə necə olacaq? Gö-zləyək, görək... Amma hətta çatıl-masa belə, artıq normal gəlirgətirib.


Şəkil 2. 1 saatlıq qrafikdə CCCF sisteminin işi

Şəkil 3. Hazırkı vəziyyət: Qiymət take-profitə çatacaqmı?

8

T İCARƏT30 Sistem



NƏZƏR İ YYƏ Bazarın dili

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Yeni başlayan treyder

ticarətində problemlə

üzləşəndə ağlına ilk

gələn bu olur ki, bazarda uğur

qazanmaq üçün qiymətin hərə-

kətini əvvəlcədən proqnozlaşdır-

mağı öyrənmək lazıdır. Ardınca

müəyyən edir ki, uzunmüddətli

proqnozlaşdırma üçün funda-

mental, qısamüddətli proqno-

zlaşdırma üçün texniki

analizdən istifadə olunur.

Əgər yeni başlayan treyderişlədiyi bazarın qiymət qrafikinintarixini analiz eləsə, təkrarlananpatternləri müəyyən edəcək.Uzunmüddətli zaman kəsimindəbazarlar təkrarlanan dalğa model-ləri ilə yuxarı və aşağı hərəkətedirlər. Əgər o, diqqətlə baxsa,qrafikdə hər dəfə təkrarlananqısamüddətli fiqurlar da tapa bilər.Riyazi indikatorlar aləminə yolaçdıqdan sonra müəyyən indikatorvə fiqurların birlikdə tez-tez əsastəpə və diblərdə təkrarlanma xü-susiyyətini təyin edəcək.

Müxtəlif formalı təkrarlananpatternləri müəyyən etməklə o,düzgün vaxtda düzgün qərarversə, yaxşı gəlir götürə biləcəyibir mənbə tapır.

Təəccüblü deyil ki, bizim yenibaşlayan treyder belə bir

qənaətə gələcək ki, bazaröz-özünü müxtəlif yollarla təkrar-layan bir sistemdir. Əgər o, əsasfiqur və dövrləri öyrənə bilsə,böyük qazanc özü cibinə gələcək.Bazarlar elə təşkil olunub ki, onlardaim müəyyən kodlaşmış formadaözü-özünü təkrarlayır. Əgər bizimtreyder bu məxfi kodu tapa bilsə,nəinki böyük gəlir əldə edəcək,

həm də itkilərdən yan keçəcək.

Bizim treyder müvafiq ədəbiy-yatdan istifadə etməklə bu hədəfədoğru getməyə başlayır. Ola bilsinki, ona “yaxşı gəlir verə bilən xü-susi ticarət sistemləri”

barədə təkliflər gələcək. Busistemlər çox baha qiymətəsatıldığına görə bizim treydergüman edə bilər ki, onlarhəqiqətən “işləyir” və gəlir verir-lər. Belə sistemlər barədəməqalələrdə tez-tez bazarın sirrinitapıb, bununla milyonlara sahibolan əfsanəvi treyderlər barədəəhvalatlar danışılır.


Qiymətin hərəkəti hansı qanunlara tabedir

Xaos nəzəriyyəsini real bazarda necə tətbiq etmək olar

8

Necə ola bilər ki, eyni bir bazarda

qiymətin qisamüddətli hərəkətləri təsadüfi

xarakter daşıyır, elə həmin qısamüddətli

təsadüfi hərəkətlərdən ibarət olan

uzunmüddətli hərəkət isə yox?

Xaosdan

qazananlar



Guya satıcılar bu sirrləri öyrən-məyə müvəffəq olub və müəyyənmükafat müqabilində bir neçəbəxtəvər treyderlə bölüşməyəhazırdılar. Bu cür

əhvalatlar elətəəssürat yaradır ki, guya böyükpullar qazanmış treyderlər yalnızsuperprofessionalların biləbiləcəyi bir şeyi tapmalarıhesabına uğura nail olublar.Amma bu cür proqnoz- laşdırmametodlarına, ticarət sistemlərinəvə proqramlara baxmayaraq, ilərzində treyderlərin təxminən75%-i uduzur. Əgər analiz üçündaha uzun müddət götürsək,təxminən 95%-i uduzur.

İnsanlar öz təbiətlərindəndolayı, ümid verən ideyalara dahahəssasdırlar. Onlar bir çox əksmülahizələrə baxmayaraq, inan-maq istədiklərinə inanırlar. Ani biruğur bir çox treyderi öz yalançıinamlarını möhkəmləndirməyəvadar edir. Treyder uğur qazan-maq üçün çoxlu müxtəlif xü-susiyyətlərə malik olmalıdır.Onların hamısı vacibdir. Amma ənvacibi - reallığı olduğu kimi qəbuletmək bacarığıdır.

Uğursuz treyderlər bazarlarbarədə, ticarət zamanı nə etdikləribarədə səhv təsəvvürə malikdirlər.Onlar üçün bu təsəvvürlərdənimtina çox ağrılıdır, ona görə də,uzunmüddətli planda məğlu-biyyətə düçardırlar. Bununlayanaşı, bazar elə hərəkət edir ki,

onların bu səhv təsəvvürlərimöhkəmlənir.

Bazarlar qeyri-xətti dinamiksistemlərdir. Xaos nəzəriyyəsi bucür qeyri-xətti

dinamik sistemlərinanalizi üçün riyazi aparatdır.

Bu cür aparatın tətbiqi göstərirki, bazarın qiymətləri müəyyəntrend amili ilə yanaşı, yüksəktəsadüfi xarakter daşıyır. Bu trend

amilinin gücü bazardan və zamanintervalından asılıdır.

Xaotik sistemlərə izahat ver-mək üçün fraktallardan istifadəolunur. Fraktallar – özündə tambir obyekti əks etdirən həminobyektin tərkib hissələridirlər.

Buna məşhur nümunə ağacdır.Baxmayaraq ki, qol-budaqlılıqgetdikcə azalır, hər bir budaqözlüyündə ağaca bənzəyir.Həmçinin qiymət hərəkətinəaylıq, həftəlik, günlük və günərzindəki qiymət hərəkətlərinəbaxdıqda hərəkət strukturu dəy-işməz olaraq qalır. Canlı təbiətinobyektlərində olduğu kimi,yaxınlaşdıqca hər şeyi daha daincəliklərlə görürsən.

Xaotik bazarlar üçün digər birsəciyyəvi xüsusiyyət ilkin şərtlərəhəssas olmalarıdır. Bu amil di-namik bazar sistemlərini proqno-zlaşdırmağı çətinləşdirir. Nəticədəhazırkı vəziyyəti tam olaraq təsviredə bilmirik, vaxt keçdikcə qeyri-dəqiqliklər yığılır, dəqiq proqno-

zlaşdırma qeyri-mümkün olur.Hətta əgər biz sabahkı qiymətdəyişikliyini dəqiq proqnozlaşdırabilsək də (biz bunu edə bilmirik),20 gün qabaqcadan verilən pro-qnozda heç bir dəqiqlik olmaya-caq.


8 8

NƏZƏR İ YYƏ32 Bazarın dili

Riyazi Fraktala Nümunə

Uğurun 1/3-i sistemdən, 1/3-i bazarı

seçməkdən və 1/3-i treyderin

intizamından asılıdır



Əksər treyder və analitiklərəmindirlər ki, günlük ticarətdə -məsələn M5 miqyaslı qrafiklərdə,-hərəkət təsadüfi olduğuna görə,onları izləmək vaxt itirməkdənbaşqa bir şey deyil. Gec-tez bu cürticarət aparanlar iflasa məhkum-dur. Bununla yanaşı, elə həminekspertlər iddia edirlər ki,qiymətin uzunmüddətli hərəkətitəsadüfi deyil. Treyderlər trendiizləyirlərsə, günlük və həftəlikqrafiklərlə uğurla ticarət aparabilərlər.

Təbii bir sual yaranır: Necəola bilər ki, eyni bir bazardaqiymətin qisamüddətli hərəkətləritəsadüfi xarakter daşıyır, eləhəmin qısamüddətli təsadüfihərəkətlərdən ibarət olan uzun-müddətli hərəkət isə yox?

Əslində belə bir paradoksmövcud ola bilər. Sistemqısamüddətli planda təsadüfixarakter daşıya bilər, uzunmüd-dətlidə isə əksinə. Təbiətdə beləbir sistemə nümunə insanbronxlarıdır.

Bizim üçün maraq doğuran buolmalıdır ki, predikativ nöqteyi-nəzərdən əhəmiyyətli ola biləcəktəkrarlanan qısamüddətli dövrlərvə qısamüddətli patternlərmövcud deyil. Treyderin istifadəetdiyi qiymət və indikator patterniistənilən təsadüfi hərəkətdə asan-lıqla tapıla bilər. Bu minvalla,qısamüddətli zaman interval-larında qiymətin gələcək hərəkə-tini texniki analiz vasitəsiləəvvəlcədən bilmək şansı təxminənruletka oyununda əvvəlcədəndüşəcək rəqəmi ehtimal etməyəbənzəyir. Treyderlər bunaəhəmiyyət verməyəndə özlərini

risk altına salırlar.

Bu, o deməkdirmi ki, bazartəsadüfi hərəkət edir və bütüntreyderlər uğursuzluğa məhkum-durlar? Yox.

Treyderlər bazarlardakı uzun-müddətli trend amilindən statistiküstünlük

qazanmaq üçün istifadə edə bilər-lər. Trendi izləyən sistemlər də əs-lində elə bunu edir. Uğurlu treyderolmaq üçün özünü kazinomüdirinin yerinə qoymalısan.İstənilən gedişdə kazino müdiristatistik üstünlüyə malikdir. Bax-mayaraq ki, kazino qısamüddətliitkilər verə bilər, amma uzunmüd-dətli planda statistik üstünlükonun tərəfindədir. Əgər siz statis-tik üstünlüyə malik bir yanaşmailə ticarət aparırsınızsa onda uzun-müddətli planda uduzabilməzsiniz. Kazino kimi.

Treyderin uğurunu tərkibhissələrinə belə ayıra bilərik: uğu-run 1/3-i sistemdən, 1/3-i bazarıseçməkdən və 1/3-i treyderin inti-zamından asılıdır. Biz əvvəlcədənbilə bilmərik ki, sistemimiz nəvaxt statistik üstünülüyünügöstərəcək. Əlimizdən gələn onuyaratmaq və test eləməkdir. Buzaman unutmayın ki, əgər sistemancaq keçmişə uyğunlaşdırılıbsa,test faydası və hətta ziyandır.Keçmişə uyğunlaşdırmadan yankeçməyin qısa yolu bütün bazarlarüçün eyni qaydalardan istifadə

etmək və sistemi mümkün qədərçox bazarda test etməkdir. Əgərsistem uzunmüddətli planda xeylisayda bazarda gəlir verirsə, onadaha çox güvənmək olar.

Şansı artırmaq və riski azalt-maq

üçün sistemdə portfelin tərkibi vəhesabın həcminin optimallaşdırıl-ması çox vacibdir. Belə ki, statis-tik üstünlük trendi izləməkdənəldə olunur, siz trend amilinindaha qabarıq olduğu bazarlaradiqqətinizi yönəltməklə şansınızıartırmış olacaqsınız. Tədqiqatlargöstərir ki, trendi izləyən ticarətsistemi üçün optimal portfel 10-20bazardan ibarət olmalıdır.

Əksər treyderlər apardıqlarıticarətin statistik üstünlük verib-vermədiyi barədə heç birtəsəvvürə malik deyillər. Onlargüman edirlər ki, əgər nəsəkitabda yazılıbsa, ya məşhur biradamın dilindən çıxıbsa, ya daçox bahadırsa, deməli, yaxşı şeyolmalıdır. Onlar prinsip etibarilətest edilə bilməyən subyektivmetodlardan istifadə edirlər. Onlarsərt və çevik qaydalar yaratmağa,düzgün testdən keçirməyə tənbəl-lik edirlər. Əgər bu sətirləri ox-uyanda siz özünüzü gördünüzsə,ticarətin itki verdiyinə təəccüblən-məyin. Ticarət sizə həzz verəbilər, amma yaddan çıxarmayınki, həzzə görə pul ödəməklazımdır.


Əgər siz statistik üstünlüyə

malik bir yanaşma ilə ticarət

aparırsınızsa onda uzunmüddətli

planda uduza bilməzsiniz

8

NƏZƏR İ YYƏ Bazarın dili 33



REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

34


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448



FƏL SƏ FƏ Ziddiyyətlərin vəhdəti

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

Səbinə Məmmədqızı

Biz bu mövzuya bir dəfətoxunmuş və sadəcəitirən treyderlərin əla-

mətlərini sadalayaraq, onlarınhaqqında düşünməyi oxucularınöhdəsinə buraxmışdıq. İndi isə özfikirlərimizi də bölüşməyin za-manı yetişib.

Beləliklə, gəlin bazardadavamlı itirən treyderlərə xas olanəlamətləri birlikdə təhlil edək vəonların niyə gec-tez itkiyə gətiribçıxardığını aydınlaşdırmağaçalışaq.

1. Əgər özünə nəzarət edəbilmirsənsə, itirəcəksən

Treyder bazara nəzarət edəbilirmi? Yox. Çünki bazar heçkimdən asılı deyil, heç kim onatəsir göstərə bilməz. Demək, trey-der ancaq özünə və əməliyyatınanəzarət etməyə qadirdir. Amma əl-bəttə ki, ilk növbədə özünə! Çünkiözünə nəzarət etməyən insan,ümumiyyətlə, heç nəyə nəzarətedə bilməz. Bu fikrə treydinqinbütün klassiklərində rast gəlmək

mümkündür. Və onlar tamamiləhaqlıdırlar.

2. Əgər itirməkdənqorxursansa, itirəcəksən

Bu, nə deməkdir? O deməkdirki, lazım olanda itkini götür-məkdən qorxma! Əks halda itkisəni

götürəcək. Bir döyüşü uduzmaqmüharibəni uduzmaq deməkdeyil. Bir əməliyyatın itki iləyekunlaşması bütün treyder kar-yerasının itki ilə tamamlanmasıanlamına gəlmir. Əgər sən hələ kikiçik olan itkini vaxtında götür-məkdən qorxursansa, yaxud bunubacarmırsansa, gec-tez böyük it-kilərlə qarşılaşacaqsan.

3. Əgər qazanmaqdanqorxursansa, itirəcəksən

Bunu dərk etmək bir az çətin

ola bilər. “Qazanmaqdan kimqorxur ki?!”,- deyə soruşabilərsiniz. Sizcə, heç kim qorx-mur? Bəs onda niyə xeyirliəməliyyatı vaxtından tezbağlayırıq? Niyə yaxşı siqnalolanda bazara girmirik?..Nəticədə yaxşı şanslar əldən bu-

raxılır, pis şansların isə hamısınabir-bir yaxalanırıq.

Deyə bilərsiniz ki, bütün bun-lar itirməkdən qorxduğumuzagörə baş verir. Yaxşı, əgər itir-məkdən qorxuruqsa, onda itkiliəməliyyatı niyə vaxtındabağlamırıq?

4. Əgər qazanmağa ümid edirsənsə, itirəcəksən

Hər şeyin öz yeri var. “Ümid”adlı məfhumun yeri ancaq bircəsahədədir – dində.


Paradoksalprinsiplər

Bazarda hər şey ziddiyyətlidir. Qazanmaq üçün

onların arasındakı həssas balansı tutmaq lazımdır

8

Bazarda ancaq vəziyyətə adekvat

reaksiya verməkdən söhbət gedə bilər.

Başqa heç nədən!



İstədiyiniz qədər ümid edin ki,cənnət var və siz də oradüşəcəksiniz. Real həyatda ümidəyer yoxdur. Bazarda isə heç yox-dur! Gəmi batırsa, ümid etməkyox, vaxtında onu tərk etməklazımdır. Bazarda ancaq vəziyyətəadekvat reaksiya verməkdən söh-bət gedə bilər. Başqa heç nədən!

5. Əgər xəsislik edirsənsə, itirəcəksən

Biz ticarət zamanı nədəxəsislik edirik?

Birincisi, biz bazardan nəsəalmaq istəyirik, amma ona heç nəvermək istəmirik. Belə olmur.Ümumiyyətlə, həyatda belə şeyolmur. Ona görə də, əgər bazarsizdən nəsə alırsa, bərk-bərkyapışmayın, verin, qoy aparsın!Nəsə almaq üçün nəsə vermək dəlazımdır.

İkincisi, biz “stop”unməsafəsini müəyyənləşdirəndə xə-sislik edirik. Yaxın “stop”larqoysaq, onlar tez-tez və əsassızişə düşəcək, nəticədə davamlı

itirəcəyik. Deməli, bu işdə xəsis-liyə yol verməmək və düzgüntexniki prinsiplərə əsaslanmaqlazımdır.

6. Əgər xəsislik etmirsənsə,itirəcəksən

Bazarla çox səxavətli davran-maq olmaz! İstənilən halda sizinondan aldığınız verdiyinizdən çoxolmalıdır. Siz xeyriyyə fondu de-yilsiniz axı,

treydersiniz. Məqsədinizbaşqalarını varlandırmaq deyil,pul qazanmaqdır. Ona görə də,həm 5-ci prinsipə uyğun olaraqxəsislik etməyin, həm də bazarlaçox səxavətli davranmayın. Qızılortanı tapın.

7. Əgər gecikirsənsə,itirəcəksən

Əsas nə etmək deyil, nə vaxt et-məkdir. Almaq lazımdırsa, gərəkvaxtında alasan, satmaqlazımdırsa, vaxtında satasan.Trendə gecikmisinizsə, əksər hal-larda yenisini gözlmək daha məs-

ləhətdir. Siz axı qatara gecikəndəonun arxasınca qaçmırsınız!

8. Əgər çox tez tərpənirsənsə,itirəcəksən

“Çırmanırıq keçməyə çaygəlməmiş…” Bu, bizim məşhurxüsusiyyətlərimizdən biridir.Trend başlamamışdan əməliyyataçır və reyncdə əsəblərimizi, vax-tımızı, pullarımızı itiririk. Qatargəlməmişdən çıxıb relslərinüstündə dayanrıq. Bu vaxt qatargələndə bizim yerimiz harada ola-caq? Əlbəttə ki, təkərlərin altında.Perronda gözləyənlər isə rahat ku-pelərdə (trenddə) yerlərini tuta-caqlar.

9.Əgər itirəndə üzülür və əsə-biləşirsənsə, daim itirəcəksən!

Məgər həkim bütün xəstələrisağaldır? Avtomobil ustası bütünmaşınları düzəldir? Sürücü bütünqəzalardan yan keçir? Aktyorbütün rolları yaxşı oynayır? Fut-bolçu bütün oyunlarda qol vurur?Bəs elə isə treyder niyə bütünəməliyyatlarda qazanmalıdır? Buhaqda düşünün, itirəndəüzülməyin və dərhal itkini qaytar-mağa çalışmayın. Onda nəticələrdaha yaxşı olacaq.


8

Qatar gəlməmişdən çıxıb relslərin

üstündə dayanrıq. Bu vaxt qatar gələndə

bizim yerimiz harada olacaq?

Facebook-da bizə qoşulun

FƏL SƏ FƏ36 Ziddiyyətlərin vəhdəti

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts



B A Z A R A B A X I Ş Təcrübə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

37

Brüs Bebkok

Forexdə fiqurlarla ticarətaparmaq əksər treyder-lər üçün ən etibarlı

metodlardan biri sayılır. Ammabu zaman bəzi incəlikləri nəzərəalmaq sizin işinizə yaxşı xeyirverə bilər.

Mənim təklifim belədir: birneçə klassik fiqur tapmaq və on-ların köməyilə ticarəti ələ almaqlazımdır. Siz bu fiqurlarındüzgün formalaşmasını gözləməküçün intizamlı və səbrli ol-malısınız. Bazara giriş üçünfiqurlardan istifadə edən tanınmışekspert Stiv Briz öz metodu iləbağlı xüsusi müsahibəsində bun-

ları deyir: “Mən standart fiqurlar-dan istifadənin çox gəlirli ticarətvasitəsi olmasına inanmaqdadavam edirəm. Mən hansıfiqurların işlədiyini tədqiq et-mişəm və bütün fiqurları bir neçəkateqoriyada birləşdirməyəçalışmışam. Birincisi “uğursuzcəhd” adlanır. Bu, ikiqat təpə vəya dib, “baş və çiyin” fiqurununsonuncu hissəsi, ya da üçqat təpəvə ya dib ola bilər. Bunlar dönüştipli fiqurlardır. Digər növfiqurlara konsolidasiya xarakterlibütün növ üçbucaqlar daxildir.Adətən bunlar davamiyyətfiqurlarıdır, amma

dönüş fiqurları da ola bilərlər.Bu fiqurların problemi ondanibarətdir ki, kəsilmə zamanı“stop”ları yerləşdirməklə ticarətaparan zaman fiqurun digər

tərəfində adətən böyük risk olur.Nə mən, nə də hesablarının həc-mindən irəli gələrək bir çox digərtreyderlər belə bir riskə girməkistəmirlər. Bu vəziyyətdən tipikçıxış yolu kəsilmə baş verənzaman ticarət aparmaq vəriskinizə müvafiq aralıqda “stop”uyerləşdirməkdir”.

Mənim yanaşmam bir qədərfərqlidir. Əvvəlcə müəyyənedirəm ki, fiqurda stop-lossuharada yerləşdirmək olar. “Stop”ufiqurun artıq pozulduğu yerə qoy-maq istəyirəm.

Daha sonra nə qədər risk etməkistədiyimi müəyyən edirəm.“Stop”u yerləşdirdikdən sonramən bazardan çıxışın harada ola-cağını əvvəlcədən bilirəm.


Fiqurları qurDaha yaxşı ticarət aparmaq üçün qrafikdə

yaranan fiqurlara hansı qaydaları əlavə edə bilərik

Bir neçə klassik fiqur

tapmaq və onların köməyilə ticarəti

ələ almaq lazımdır

8



İndi isə risk kriteriyama mü-vafiq giriş nöqtəsi tapmalıyam.Kiçik kapitalla ticarət zamanı ənböyük problem giriş nöqtələrinindüşünülmüş və kapitalınızınhəcminə uyğun olmasıdır. Belə ki,yanaşmanızdan asılı olmadan, birsıra ardıcıl itkilər mümkündür. Sizmüflis olmamaq üçün riski idarəetməlisiniz. Riski lazımi qaydadaidarə etmək üçün kapitalın 1%-dən istifadə etməklə bağlıekspertlər arasında fikir ayrılığıvar. Xırda hesabda bu, sadəcə,mümkün deyil. Stiv Briz 500$-a

qədər stopla uğur əldə edib. PiterBrandda bu göstərici 400$-dır. Siztəmkinlə qaydalarınıza uyğun gir-işi gözləməlisiniz, yəni normalriski aşmayan düzgün “stop” qoy-malısınız. Əgər bazarın cari inten-sivliyi bunu etməyə imkanvermirsə, ticarət aparmamalısınız.

Mən əminəm ki, “sürüşən” stopgəlirin artmasına yol vermək üçünən yaxşı vasitədir. Xırda kapitallauğurlu ticarət aparmaq çətin olsada, qarşıda duran problemləri başadüşsəniz və ticarət planınızı real-lığa uyğun hazırlasanız, buna nailolacaqsınız.


8

Stress treyderin xidmətində

Stressin psixologiyasıtəkcə mütəxəssislər yox,hər gün stressə məruz

qalan sadə insanlar üçün dəmaraqlıdır. Bu hal ilə təkcəişgüzar fəaliyyət zamanı deyil,adi həyatda da tez-tezqarşılaşırıq. Dekabrın 26-da“İnForex” şirkətinin ofisindəkeçirilən eksklüziv seminar daelə stress və onunla mübarizəmetodlarına həsr olunmuşdu.

Seminar həm stressin nəolduğunu öz təcrübələrindən yaxşıbilən təcrübəli treyderlər, həm dəbu işə yeni başlayanlar üçün çoxböyük maraq doğurmuşdu. Semi-narın aparıcısı Vüsalə Qasımovastresslə müsbət iş təcrübəsi olanpeşəkar psixoloqdur.

Kənardan baxanda seminar birqrup insanın öz hissləri,emosiyaları, qələbələri və uğur -suzluqları barədə mehriban söh-bətinə bənzəyirdi. Vüsalə xanım

bu dialoqları ustalıqla lazım olanistiqamətə yönəldirdi. Aradamövzu ilə bağlı olan rəvayətlərə,əhvalatlara da yer verilirdi.

Amma seminardan sonraşəxsən mənim (və təkcəmənim yox) şüurumda başverən əsas dəyişiklik o idiki, nəinki stressdən uza-qlaşdığımı hiss etdim, həmdə ona münasibətim mən-fidən müsbətə doğru dəyiş-di. Bəli, məhz belə. İndistress mənim köməkçim vəhərəkətverici qüvvəmdir.

İnanmırsınız? Hesab edirsinizki, ola bilməz?

Bəlkə də. Amma Vüsalə xanımNLP (neyrolinqvstik proqram-laşdırma) sahəsində böyükustalığa malikdir. Siz onu din-ləyirsiniz, ünsiyyət qurursunuz,mübahisə edirsiniz və bu zamanaltşüurunuz real vaxt rejimindəyenidən proqramlaşdırılır,

nəticədə bir saatdan sonra siz artıqhəyata ayrı cür baxırsınız. Dahastresslə mübarizə etmir, ondansanki bir batareya kimi fay-

dalanırsınız. O, sizin gücünüzüalmır, əksinə, güc verir.

Əgər siz bu seminarda iştirakedə bilməmisinizsə, onda sizinüçün şad xəbər var: seminar bir dəkeçiriləcək. Əlavə məlumatlarıbizim saytımızdan və “feysbuk”səhifəmizdən izləyə bilərsiniz.

İlqar

İnanmırsınız? Əvvəlcə mən də inanmırdım…

B A Z A R A B A X I Ş38 Təcrübə



T R A D E B A L A N C E Fundamental faktor

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

39

Riçard Li

Ticarət Balansı – valyutabazarına güclü təsirgöstərən fundamental

amillərdən biridir. Düzdür, o,ÜDM-in səviyyəsi, iş yerləri, is-tehlakçı qiymətləri kimi makro-iqtisadi indikatorlarla bir sıradadayanmasa da, hər halda, kifayətqədər çəkiyə malikdir. O səbəbəgörə ki, ölkələr arasındakıticarətin səviyyəsi valyutalarınkursuna təsir göstərməyə bilməz.Əgər bir ölkənin mallarına yük-sək tələbat varsa, avtomatik şə-kildə valyutasına da tələbat yük-sək olacaq.

Əgər sadələşdirilmiş şəkildənəzər salsaq, ticarət balansıölkənin idxal və ixrac əməliyyat-larının arasındakı fərqi göstərir.Əgər balans müsbətdirsə, demək,ixracın dəyəri idxalın dəyərindənçoxdur və əksinə. İnkişafda olaniqtisadiyyat üçün müsbət balanshəyati əhəmiyyətə malikdir.Niyə? Çünki ixrac yüksəkdirsə,demək, ölkədə istehsal var, yeni işyerləri yaranır, istehlak potensialı

artır… Mənfi balans isə ökənininkişafına əngəl yaradaraq, onunmilli valyutasına təzyiq edir.

ABŞ-da ticarət balansını TicarətNazirliyinin bir bölməsi olan İqti-sadi Təhlil Bürosu hər ay dərcedir. Bütün rəqəmləri bir yerətoplayaraq hesablamaq vaxtapardığından, indikator adətənmüəyyən gecikmə ilə dərc olunur.

Göstəricinin açıqlandığı vaxtyaxınlaşdıqca, valyuta treyderləridaha gərgin şəkildə onu gözlə-məyə başlayırlar.

Ticarət balansı göstəricisi iləişləyərkən əsas məsələ vacibməqamları valyutaların trendi iləuzlaşdırmağı bacarmaqdır.Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki,ticarət balansı valyutanın kursunauzunmüddətli perspektivdə təsirgöstərir. Əgər göstərici müsbət-dirsə, bu, o deməkdir ki, qarşıdakıaylarda iqtisadiyyatda müsbət di-

namika olacaq. Demək, istehlakçıxərcləri də artacaq, qiymətlər dəbahalaşacaq. Bütün bunlar faizdərəcələrinin də artmasına gətiribçıxaracaq.


Ticarət balansınınreal bazarda tətbiqi

Şəkil 1. ABŞ-ın ticarət balansının açıqlanmasının

eur/usd cütlüyününü hərəkətinə təsiri

Ticarət balansı göstəricisi ilə

işləyərkən əsas məsələ vacib

məqamları valyutaların trendi ilə

uzlaşdırmağı bacarmaqdır

8



Mənfi hesabat isə bütün bun-ların əksini gündəmə gətirir. Onagörə də təcrübəli treyderlər adətənticarət balansını istehlakçıqiymətləri və faiz dərəcələri iləbirlikdə təhlil edirlər.

Qısamüddətli treyderlərəgəlincə, ticarət balansı onlar üçündə önəmli göstəricidir. Çünkibazarın əhvalına təsir göstərir.Onlar bundan istifadə edərək alışvə ya satış əməliyyatları aça bilər-lər.

Gəlin, buna aid bir praktik mi-sala nəzər salaq.

2011-ci ilin iyun ayının əvvəl-lərində Yunanıstandakı vəziyyətləbağlı olaraq eur/usd cütlüyütəzyiq altında idi. Bu pessimizməhvalını nəzərə alaraq, qısamüd-dətli treyderlər iki gün ərzindəaktiv şəkildə satış əməliyyatları

açırdılar. İyunun 9-da ABŞ-ınticarət balansı dərc olundu və gö-zlənildiyindən daha yaxşı çıxdı.Nəticədə cütlüyün eniş dinamikasıdaha da gücləndi (şəkil 1).

Bəs ortamüddətli perspektivdəbu hadisə cütlüyün hərəkətinənecə təsir göstərdi? İyul ayındaYunanıstanın büdcə kəsiriməsələsi hələ də aktual olaraqqalsa da, bu dəfə Amerikanın

xarici borc limitinin aşılmasıbazara əlavə təsir göstərirdi. Beləvəziyyətdə Amerika ilə bağlıistənilən mənfi xəbər dollarıtəzyiq altına salacaqdı. Qısamüd-dətli treyderlər texniki analiz va-sitəsilə eur/usd-nin enişinin başaçatmaq üzrə olduğunu görəbilərdilər: trend xəttinin kəsilməsibuna siqnal verirdi (şəkil 2). Beləbir vəziyyətdə iyulun 12-də ABŞ-ın ticarət balansının açıqlanmasıcütlüyün artımına səbəb olaraq,gündaxili treyderlərə 100 punktgəlir verdi.

Bu misallar göstərir ki, ticarətbalansının analizi və real ticarətdətətbiqi treyderin işinin bir hissəsiolmalıdır. Əks halda valyuta trey-derləri bazarda baş verənləri vax-tında anlaya bilməyəcəklər.Ticarət balansı ilə yaxşı işləməyiöyrənənlər isə bunun xeyrini özhesablarında görəcəklər.


Şəkil 2. Ticarət balansının açıqlanması impulsun dönüşünə səbəb olur

Şəkil 3. ABŞ-ın ticarət balansının aylar üzrə dinamikası

8

T R A D E B A L A N C E40 Fundamental faktor

Azərbaycanda treyderlərüçün yeganə forum

http://inforex.az/forum_new/






EZOTER İKA Yoxlamağa dəyər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

41

Məzahim Məmmədov

İnsan öz fikirinin, düşün-cəsinin gücü ilə çox şeyəldə bilər. Gərəkli şey

sadəcə fikirləşmək və inan-maqdır. Mən bu haqqda ilk dəfəeşidəndə 16 yaşım var idi vəbunu məktəbdə ac olduğumzaman tətbiq edirdim. Dadlı,yekə hamburger yediyimi fikir-ləşib, aclığımı qısa müddətəyatızdırırdım. Sonralar bundandaha geniş istifadə eləməyəbaşladım. Bir gün masamınüzərində bir dollarlıq əskinasınolduğunu xəyal etmişdim. Üçhəftədən sonra mənim masamınüzərində bir dollarlıq əskinas varidi – bu, Forexdə qazandığım bi-rinci dollarım idi.

Ancaq çoxlarında bu, alınmır.Elə insanlar var ki, onlar pulunancaq çətin yolla qazanıldığını,varlıların oğru olduğunu vəkasıbların pullarını yediklərini,yaxşı insanların pullarının azolduğunu deyirlər. Təbii ki, bunlarçox səhv fikirlərdir. O cür fikirliinsanlar həyatı daimi mübarizə,çətin və keçilməz bir şey kimitəsəvvür edirlər. İnanmıram ki,həmin insanlar nə zamansa uğurqazana bilsinlər.

İnsan nə fikirləşirsə, onu dacəlb edir həyatına. Borc fikir-ləşirsənsə borc, gəlir fikir-ləşirsənsə gəlir. Bəli. İnsanınborcu da ola bilər, ancaq bu, odemək deyil ki, sən ancaq onunüzərində fikrini cəmləşdirməlisən.Əgər əməliyyat açanda “margincall” gözləyirsənsə, qorxursansa,onu cəzb edirsən özünə. İnsandaim

uğur, gəlir, xoşbəxtlikhaqqında fikirləşməlidir. Əgər buyaxşı şeyləri fikirləşsən, onları dahəyatına cəzb edəcəksən.

Rhonda Byrne özünün “TheSecret” kitabında bir şeyi həyatınacəzb eləmək üçün aşağıdakılarınyerinə yetirilməsini vacib sayır:

İstə, İnan, Qəbul et

İstəyin

Kataloqdan bir məhsulseçdiyiniz kimi, sizə lazım olanşeyi də elə istəyin. Sifarişiniziverin. Ən əsası, siz nə istədiyinizianlamalısınız.

İnanın (vizuallaşdırın)

İnanın ki, istədiyiniz şey artıqsizindir. Bu etapda güclü inanclazımdır. İstədiyinizi vizual-laşdırın. Əgər pul istəyirsinizsə,onu əlinizdə necə tutduğunuzuvizuallaşdırın. Onu hara xərc-ləyəcəyinizi xəyal edin. Siz onsuzda heç nə itirmirsiniz. Sadəcə,möhkəm inanın və vizuallaşdırın.

Nəticəsi sizi heyran edəcək.

Qəbul edin

Və nəhayət, qəbul edin.Özünüzü yaxşı əhval-ruhiyyəyəkökləyin. Özünüzü istədiyiniziəldə etdiyiniz zaman necə hissedəcəksinizsə, o cür də hiss edin.Elə his edin ki, artıq istədiyinizsizindir və eləcə də yaşayın. Ləz-zət alın hər saniyədən. Əhvalı-nızın yaxşı olması bu etapda ənvacib amildir. Əhvalınız pis ola-ola siz öz həyatınıza istədiyinizicəzb edə bilməyəcəksiniz. Əh-valınızın pis olması və yaxşışeyləri cəzb etmək - bunlar heçcür bir-birinə uyğun gəlmir. Əgərkefiniz korlanıbsa, o zaman əh-valınızı yaxşı etməyə çalışın.


Treyder üçün

8

Bir gün masamın üzərində bir dollarlıq

əskinasın olduğunu xəyal etmişdim. Üç həftədən

sonra mənim masamın üzərində bir dollarlıq

əskinas var idi – bu, Forexdə qazandığım

birinci dollarım idi



Hər şeyi unudun. Sizin əhvalınızınə yaxşı edə bilər? – bu haqdadüşünün və onları yadda saxlayın.

Kimin üçünsə bu, yaxınları, evheyvanları, kiminçünsə dadlıyemək ola bilər. Mənim üçün bu,planlarımdır. Kefim korlanandaonları fikirləşirəm. Sizdə kefinizkorlananda onu düzəldə biləcəkbu şeyləri yadınıza salın. Heçnədən çəkinməyin və qorxmayın.

Treydinqə yeni başladığımvaxtlarda hər əməliyyatı açandaitkinin olacağından qorxurdum.Gəliri heç fikirləşmirdim. Qorxuiçində, inamsız əməliyyat açırdım.Bu, səhv hərəkət idi. Bəzən in-sanı, özün də bilmədən lazımsızyerdə əməliyyat açmağa məcburedir. Onun da nəticəsi itkidir.

Daha sonra mən yuxarıda

yazılanları ticarətdə tətbiq etməyə

başladım. Hər səhər kompü-terdə balansıma baxandaorada bu günün axırındagörmək istədiyim rəqəmlərivizuallaşdırıram. Axşam isəhəmin rəqəmlərə yaxınolan rəqəmləri görürəmbalansımda. Bir gün isə onun

əksini elədim. Balansımın azala-

cağını fikirləşdim. İnanmaya-

caqsınız, ancaq həmin gün itkim

gəlirimdən çox idi.

Ən əsası, pulun çətin yollaqazanıldığını fikirləşməyin. Əkshalda o, doğurdan da, çətin yollagələ bilər. Həyatda hər şeysadədir, onu mürəkkəbləşdir-məyin. Əhvalınızı pozitivə kök-ləyin. Düzgün, yoxlanılmışstrategiya qurun, ticarətə başlayın,istəyin, inanın, yaxşı əhval-ruhiyyədə istəyinizə nail olmağadoğru gedin. Qorxmayın.

Bəzi insanlar əməliyyataçdıqları zaman onun “stoploss”la bağlandığı zaman nəedəcəklərini öncədən fikirləşirlər.Bunu onunla izah edirlər ki, əgərinsan itkini öncədən gözününqabağına gətiribsə, itki baş verənzaman sənə psixoloji cəhətdən elədə ciddi təsir etməyəcək. Butəsirin qarşısı öncədən alınacaq.Düz fikirdir. Çünki, itki göz-lənilmədən çıxırsa, treyderəpsixoloji təsir edə bilər. Ancaq bu,o demək deyil ki, treyderdaim həmin itkini fikirləşmə-lidir. Əgər sənin işlədiyinstrategiya itki verə bilərsə,bununla bərabər sən onunmüəyyən müddəti sonundamüsbət işarə ilə başa vura-cağına əminsənsə, o zamannarahat olmağa ehtiyac yox-dur. Müsbət olanı fikirləş!

Hər bir treyder işlədiyiticarət sistemini yoxla-malıdır. Treyder onunyoxlanışı zamanı müəyyənmüddətdən sonra gəlirləbağlanacağına, bir sözlə, onamaddi cəhətdən sərf edən sis-tem olduğuna əmin olub, işəbaşlayır. Həmin sisteminyoxlanışının detalları çoxvacibdir. Misal üçün, elə hesabedək ki, bir A ticarət sistemi var.Bu sistem bir aydan sonra X%gəlir gətirəcək. Onun detallarınıizləyən zaman görürük ki, bəzisituasiyalarda A ticarət sistemiY% ziyanla bağlanıb. Ancaq bu,nəticəyə təsir etməyib - sistemdövrü gəlirlə bağlayıb.

Treyder bunlara fikir verdiyi

zaman çox şey əldə etmiş olur.Bəzi treyderlər sistemin işləkolduğunu bilə-bilə bir neçəgündən sonra ziyan görəndəsarsıntı keçirirlər. Bu, onlara təbiiki, psixoloji pis təsir edir. İtkihaqqında fikirləşirlər və nəticədəonu da özlərinə cəzb edirlər. Buqorxu, həyəcan, emosiya onlarıstrategiyaya uyğun olmayan ad-dımlar atmağa məcbur edir.Nəticədə ayın sonunda ziyanlaüzləşirlər və bunu böyük təəc-cüblə qarşılayırlar.

Treyderə yaxşı strategiyadanəlavə, yaxşı psixoloji hazırlıq davacibdir. Stop-loss dünyanın sonudemək deyil. Heç stop-out da

dünyanın sonu deyil. Əgər günərzində -50 usd ziyanınız olubsa,ona gəlir kimi baxın. Elə hesabedin ki, +50 usd gəliriniz var. Onagörə əhvalınzı korlamağa dəyməz.Fikirləşin ki, ayın sonunda X% vəya B usd qədər gəliriniz olacaq vəonu necə hesabınızdan çıxarıbmasanızın üzərinə qoymusunuz.


Öz terminalınızda bu cür nətəcələrvizuallaşdırmağı sınaqdan keçirin

8

EZOTER İKA42 Yoxlamağa dəyər


İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

43



E K S P E R T R Ə Y İ44 Təhlil

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

1) Öncə bütün treyderləri Yeniİl və Dünya Azərbaycanlılarınınhəmrəylik günü münasibətiləürəkdən təbrik edir və hamınızabu yeni ildə uğurlar, bir də çoxlupul arzulayırıq.

Noyabr və dekabr aylarındaeur/usd cütlüyü 1400 punktaqədər düşmüşdü. Bu da öznövbəsində cütlüyün ifrat satışhalına çatmasına səbəb olub.

Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəmki, qısa korreksiyadan sonraqiymət yenidən eniş trendinibərpa edərək, 1.2409 və 1.1877-yə

qədər enə bilər. İlin ilk ayı olduğuna görə,

cütlüyün 150 və 250 punktarasında üfüqi diapazonda hərəkətetməsi də mümkündür.

Fibonaççi nisbətlərinə görə,yuxarı korreksiya nöqtələri busəviyyələrdədir: 1.3182, 1.3387,1.3559, 1.3713.

Əgər qiymət 1.3713 səviyyəsiniyuxarıya doğru kəsərsə, demək,1.3980 və 1.4256 nöqtələriniyoxlayacaq.

2) Treyderlərə məsləhətgörərdim ki, eur/usd cütlüyü iləyanaşı usd/chf, qızıl və neftə dədiqqət yetirsinlər.

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar gündəlikqrafikdə 1.4209, 1.3505, 1.3190və 1.2960 toxunanlarından keçəntrend xəttindən yuxarıda möhkəm-lənməyə çalışır. Qiymət 1.2930

səviyyəsindən yuxarıda qaldıqca,hərəkətin artım istiqamətində ola-cağını gözləmək lazımdır.

Deyilən dəstək aşağıya doğruqırılarsa və keçid təsdiqlənərsə,bu, 1.2550 səviyyəsinə enişlənəticələnə bilər.

Müqavimətlər 1.3110, 1.3241səviyyələrindədir.


Mürəkkəb ilin ilk ayı

Bu da yeni ilin ilk ayı... Biz bu sayımızdabütövlükdə ilin valyuta bazarına nə vəd etdiyibarədə ayrıca məqalələr hazırlamışıq. İndi isə

gələk cari işə - yəni ayın üzərinə. Yeni ilin ilk ayı ərzindəvalyuta bazarında nə gözlənilir? Biz yenə də iki ənənəvisualla ekspertlərimizə müraciət etmişik. Gəlin, onlarınfikirlərilə tanış olaq.

1) Bu ay eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cürtlüklərə müraciət etməyiməsləhət görürsünüz?

Yanvar ayı üçün ekspert proqnozları

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı:- Fundamental proqnozlar

ürəkaçan deyil.

Qafar Imanverdiyev:- 1400 punktluq enişdən sonra

avro/dollar ifrat satış zonasına

çatıb.

Fərid Hüseynov- Eur/usd həftəlik qrafikdə

“Head & Shoulders” yarada

bilər.

Mavlet Baqiyev:- Avro/frank cütlüyünü izləməyi

məsləhət görürəm.

İlqar Vəliyev:- Avro/funt cütlüyündə gözəl eniş

trendi var.

8



Qiymət onlardan yuxarıda

möhkəmlənə bilərsə, 1.37

səviyyəsinə sıçrayış gözlənilir.

Fundamental tərəfdən proqnoz-

lar çox ürəkaçan deyil: belə ki,

artıq Yunanıstan Avrozonadan

çıxmağa hazır olduğunu

açıqlayıb. Əgər bu, baş versə,

digər problemli ölkələr də

analoji hərəkətə cəhd edəcəklər.

Bütün bunlar və Avrozona lider-

lərinin dağılmanın qarşısını

almaq üçün atacaqları addımlar

avronun, eyni zamanda, digər

əsas valyutaların dinamikasında

güclü sıçrayışlarla əksini tapa

bilər.

2) Funt/dolları da izləmək

maraqlı olar. Cütlük qalxmağa

cəhd edir. 1.5730-50 səviyyəsinin

qırılması artımın davam etməsinə

gətirə bilər. Bu halda növbəti

müqavimətlər 1.5850 və 1.60 ola-

caq. Eyni zamanda, 1.5390

dəstəyinin qırılması enişin dərin-

ləşməsi ilə nəticələnəcək.

Mavlet Baqiyev

1) Eur/usd 1.2888 səviyyəsində

yeni lokal minimuma çatandan

sonra bir qədər qalxmaq üçün

cəhdlər göstərir. Ən yaxın müqa-

vimət 1.3110 bölgəsindədir. Əgər

qiymət onu dəf edərsə, bu, or-

tamüddətli artım trendinin başla-

masına dair işarə ola bilər. O

halda növbəti hədəf kimi 1.3260

zonasını götürəcəyik. O da

keçilərsə, 1.3430 hədəfi aktual-

laşacaq. Ardınca 1.3600-13660

səviyyəsindəki müqavimətlər

gəlir.

Amma bununla

belə, əgər 1.3260 səviyyəsi

keçilməsə, yeni eniş dalğasının

güclənməsi və qiymətin 1.2590

səviyyəsinə enişi mümkündür.

2)Avro/dollarla paralel olaraq,

avro/frank cütlüyünü izləməyi

məsləhət görürəm.

Fərid Hüseynov

1) Əgər keçən ilin hərəkətinə

diqqət yetirsək, Avronun məzən-

nəsi 2010-cu ilə başladığı qiymətə

tərəf qayıdaraq, keçən ili başa

vurdu. Buradan belə bir fikrə

gəlmək olar ki, məzənnə ya

böhran başlayandan (2008-ci

ildən) bəri hər hansı bir is-

tiqamətdə uzunmüddətli möhkəm-

lənə bilmir, ya da bu il artıq

istiqamətində qərar verəcək.

Əgər yanvar ayında məzənnə

1.2950-1.2900 dəstək

səviyyəsindən aşağıda möhkəm-

lənə bilsə, cütlüyün 1.2500-ə

qədər enişini gözləmək olar. Əks

halda, ilk rübdə vahid

valyutanın 1.4000

ətraflarına qalxaraq, Head &

Shoulders yaradacağını proqnoz-

laşdırıram (bax Weekly qrafikinə).

2) Eur/jpy qrafikinə diqqət ye-

tirmək olar. Belə ki, məzənnə yeni

tarixi minimumlardan korreksiya

edə bilər.

Usd/jpy cütlüyü, görünür,

trendə qayıtmaq niyyətindədir.

Mövcud reyncdən yaxşı istifadə

etmək olar.

Gbp/usd cütlüyü, görünür,

güclü müqavimət səviyyəsinə

yaxınlaşıb, kifayət qədər

əhəmiyyətli eniş göstərə bilər.

İlqar Vəliyev

1)Avro/dolların eniş trendi bir

qədər “yorulmuş” təsir bağışlayır.

Günlük qrafikdəki aşkar divergen-

siyalar buna işarə edir. Ona görə

də, bu ssenarini daha ağlabatan

hesab edirəm: 1,28 səviyyəsinin

sınanması və 1,32-1,33-ə qədər

korreksiya.

2)Avro/funt cütlüyü 0,79-a

qədərki eniş potensialı ilə maraqlı

təsir bağışlayır. Ola bilər ki,

hədəfə bu ay çatılmasın, amma or-

tada çox gözəl eniş trendi var.


Avro/dolların eniş trendi bir

qədər “yorulmuş” təsir bağışlayır.

Günlük qrafikdəki aşkar divergensiyalar

buna işarə edir

E K S P E R T R Ə Y İ Təhlil 45

8



T E X A N A L İ Z46 Kompleks baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Son vaxtlar Avrozonada yaşanan problemlər, görünür, Avronu “tərəddüd içində” saxlayıb. Avro keçən il1.4900 ətraflarına qədər qalxsa da, möhkənlənə bilmədi və hazırda 1.2870-1.2960 zonasında həlledici dəstəksəviyyəsinə yaxınlaşıb. Əgər bunu qıra bilsə, məzənnənin 1.2500-1.2600 ətraflarına qədər enişini gözləməkolar. Əks halda cütlük ilk olaraq 1.3200-1.3250 ətraflarına qədər qalxa bilər.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Avro/dollar həlledici dəstəksəviyyəsinə yaxınlaşıb



Gbp/usd

Bu cütlük üçün 2010-cu ilin avqust, sentyabr aylarından 1.5300-1.5400 səviyyələrini keçmək Azərbay-canın gömrük postunu keçmək qədər çətinləşib. Cütlük 1.5750 ilə 1.5300 arasındakı diapazonda dalğalanır.Hər hansı bir istiqamətdə hərəkətin təsbit olunması üçün bu səviyyələrin kəsilməyi mühüm amildir. Əgəryuxarı sərhəd kəsilsə, funt/dollar 1.6100-ə qədər qalxa, aşağı sərhəd kəsilsə, 1.5000, daha sonra 1.4800-əqədər enə bilər.


Xülasə:

Funt/dollar diapazondançıxa bilmir

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 47



Usd/chf

Cütlük hazırda keçən ilin avqust ayından bəri formalaşan artım trendində özünə bir qədər “taymaut”götürüb. Qiymət 0.9525-0.9300 arasında diapazondadır. Əgər artımı davam etdirmək istəyirsə, yuxarısərhədi keçməlidir. Bu halda pariteti görmək şansı (1.0000) artacaq. 0.9300 səviyyəsinin kəsildiyi halda ilkhədəf 0.9000-ə qədər eniş ola bilər.


Xülasə:

Pariteti görmək üçün cütlük0.9300-dən yuxarıya qalxmalıdır

T E X A N A L İ Z48 Kompleks baxış



Usd/jpy

Cütlük 76.70-76.50 ətraflarında “range” yaradıb. Ümumi tendensiya eniş olaraq qalır ki, bu da Yaponiyaiqtisadiyyatı üçün heç yaxşı hal deyil. Cütlüyün artım trendini bərqərar etməsi üçün 78.20-78.50 ətrafların-dan yuxarıda möhkəmlənməsi lazımdır. Əgər hazırkı səviyyədən bir qədər yuxarı aralansa, 78-ə qədər artım,aşağı düşsə, 75.70-75.50 ətraflarına qədər eniş nümayiş etdirə bilər.


Xülasə:

Ümumi tendensiya Yaponiyaiqtisadiyyatının xeyrinə deyil

T E X A N A L İ Z Kompleks baxış 49



TE XANAL İ Z50 Texniki mənzərə


İndikatorlar əsasında analiz

5 dekabr 2001

5 dekabr 2001

5 dekabr 2001

5 dekabr 2001



T E X A N A L İ Z İşimoku

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

51

EURUSD

WEEKLY

Gözlənildiyi kimi, “bulud”uğurla test olundu və qiymət 1,29-a qədər düşdü. Hazırda təmiz “ayı”mənzərəsi müşahidə olunur. Onagörə də, bu dəfə 1,26 bölgəsindəyeni “dib”lər gözləyirik.

“Stop”ları 1,34-dən yuxarıda

qoymaq lazımdır.

DAILY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlib, ona görə də, enişin davam edəcəyini gözləyirik.Hədəf: 1,2750. Stop: 1,32.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Daha nə balıqlara, nə də quşlara həsəd aparıram... Unudacağamİlin bütün acılarını

Matsuo Base

8



GBPUSD

WEEKLY

Hərçənd, “bulud” test olunub, amma sonrakı hərəkət və xüsusilə də şamların analizi (uzun aşağı kölgələr)“buğa”ların revanş götürmək niyyətindən xəbər verir. Ya bazardan kənarda qalmaq, ya da ehtiyatla satmaqməsləhətdir. İkinci halda hədəfimiz 1,53 olacaq, “stop”u isə 1,58-də qoyacağıq.

DAILY

“Buğa”lar Kijun-Sen və Tenkan-Seni keçmək üçün sıçrayış etməyə cəhd göstərsələr də, alınmayıb. Olabilər ki, “ayı”lar onları cəzalandıraraq, qiyməti 1,5440-a qədər salsınlar. “Stop”lar üçün 1,5750 yaxşısəviyyədir.


8 8

T E X A N A L İ Z52 İşimoku



USDCHF

WEEKLY

Əvvəldən ehtimal etdiyimiz kimi, qiymət “bulud”un yuxarı sərhədinə qədər qalxdı və hazırda onuyarmağa cəhd göstərir. Siqnalın təsdiqlənməsi üçün həftənin başa çatmasını gözləyirik. “Bulud” yarılandanvə test ediləndən sonra 0,97-yə hədəflənəcəyik. “Stop”ları “bulud”un daxilində gizlədirik. Əgər cəhd uğur-suz olarsa, qiymət yenidən Tenkan-Sen-ə (0,9230) doğru qayıdacaq.

DAILY

Aşkar “buğa” mənzərəsi mövcuddur. “Stop”ları Kijun xəttinin altında (0,93) qoyaraq, 0,96, səviyyəsinə“hücum edirik”.


8 8

T E X A N A L İ Z İşimoku 53



USDJPY

WEEKLY

Hər şey cütlüyün heç olmasa 76-ya qədər enəcəyindən xəbər verir. Ondan sonrası isə BOJ-dan asılı ola-caq.

DAILY

Vəziyyəti «sərt reync» ifadəsi ilə xarakterizə edə bilərik. Qısamüddətli olaraq 77,40-a qədər artım gö-zləyirik. Ondan sonra 76,00-a eniş mümkündür.


8

T E X A N A L İ Z54 İşimoku



T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

55

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz ssenari üzrə hərəkətdədir. Cütlük (A) İntermediatedalğasını (5 alt dalğa) formalaşdırıb, indi (B) İntermediate korreksiyası gedir. O, W-X-Y Minor mürəkkəbkorreksiya strukturuna malikdir.

Hazırda korreksiya 76,4%-lik fibonaççi səviyəsinin ətrafındadır. Amma belə görünür ki, dalğa strukturunutamamlamaq üçün hələ bir az da aşağıya enə bilər.

Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Bu zaman miqyasında görürük ki, Y Minor dalğası hələ inkişaf edir. O, aşağı miqyaslı ikiqat üçlük (doub-le three) əmələ gətirir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunda [w] dalğası ziqzaqdır, [y]dalğası isə ikiqat ziqzaq.

Hazırda ikinci üçlük - yəni [y] dalğası inkişaf edir: (w)-(x)-(y) minuette. Bu dalğanın da (w) alt dalğasıhazırdır, indi (x) inkişaf edir.

Detallar şəkildə göstərilib.

h4Bu taymfreymdə (y) minuette dalğasının inkişafını müşahidə edirik. O da ikiqat üçlük (double three) şək-

lini almaqdadır: w-x-y subminuette. Ümumiyyətlə, son iki ayda eur/usd-də bütün miqyaslarda ikiqat ziqzaqlar və ikiqat üçlüklər formalaşır.

Bu da bazarda qeyri-müəyyənliyin güclü olmasından xəbər verir.


T E X A N A L İ Z56 Dalğa analizi

8 8



Gbp/usdweekly

Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minordalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Buhalda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Amma hazırda hərəkətdəolan eniş korreksiyası bitəndən sonra.

Detallar qrafikdə göstərilib.

dailyBu zaman miqyasında [iv] minute dalğasının inkişafı davam edir. O, (w)-(x)-(y) minuette ikiqat ziqzaqı

şəklini alır. Hazırda ikinci ziqzaqın - (y) dalğasının formalaşması gedir. O, a-b-c klassik ziqzaqı formasın-dadır. Bu ziqzaqın da a və b dalğaları hazırdır, c-nin inkişafını müşahidə edirik.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 57

8 8



Usd/chfweekly

İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korrek-siya fasiləsi yaranıb. Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yarat-dığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik. Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdəgöstərilib.

dailyGöründüyü kimi, əsas ssenaridə biz 2 or B Minor dalğasının bitdiyini güman edirik. Hazırda 3 or C

dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin başlayacağı mümkündür. Bunun üçün qiymətin təsdiqləyici (conformative)səviyyəni keçməsini gözləmək yaxşı olar.


T E X A N A L İ Z58 Dalğa analizi

8 8



Usd/jpyweekly

Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal mo-delinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkil-də yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Düzdür, tərəddüdlü və ləng şəkildə.

dailyBu qrafikdə B minor dalğasının inkişafının başlamasını müşahidə edirik. Hələ ki yuxarıya doğru cəmi bir

impuls hazırdır. [ii] or [b] korreksiyası isə əvvəlki impulsun sürətini kompensasiya etmək üçün uzunmüd-dətli “dayaz” struktur formalaşdırıb.

Cütlükdə volatilliyin çox aşağı olması dalğaların formalarına da təsir edir və tanınmasını çətinləşdirir.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 59

8


İn Forex 12 (22) dekabr, 2011

K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı


Stiv Nison – “Yapon şam-

ları”nı Qərb dünyasında

tanıtdıran adamdır. Ona

görə də, Yaponiyanı çıxmaqla,

bütün dünyada bu metod üzrə ən

böyük usta sayılır. O, “yapon

şamları” barədə bir neçə kitabın

müəllifidir. Konkret bu kitab

maliyyə bazarlarında “yapon

şamları” modellərini effektiv şə-

kildə tətbiq etməyin yollarına

həsr olunub.

Kitabda “yapon şamları”nın

yaranma tarixçəsi, onların əmələ

gətirdiyi modellərin qiymət

qrafikində yeri və rolu nəzərdən

keçirilir. Ayrı-ayrı modellərə çox

geniş diqqət ayrılır: “batan ulduz”,

“harami”, “asılmış insan”,

“çəkic”, “uçan qarğalar”... Bəli,

yaponların poetikaya meyli özünü

onların texniki analiz metodlarında

da əks etdirib. Və Nison da bunu

ətraflı şəkildə bizə çatdırır. O, hər

bir modelin xüsusiyyətlərini

ayrılıqda təhlil edir.

Amma ən əsası odur ki, Nison

təkcə bununla kifayətlənmir. O, bir

qədər ekzotik sayılan şam analizini

qərbin ənənəvi texanaliz metod-

larıyla birləşdirir. Şam model-

lərinin indikatorlar, ossillyatorlarla

qarşılıqlı əlaqəsini göstərir. Ən

maraqlı bölmələrdən biri yapon

şamları ilə Elliot Dalğalarının

qarşılıqlı əlaqəsinə həsr olunmuş

paraqrafdır.

“Avar olmadan qayıqda üzməkmümkün deyil”

Stiv Nison

Yapon şamları.

Maliyyə bazarlarının

qrafik analizi

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kitabdan parça

Moving Average

və yapon şamları

...Bu indikatoru tanımayan

treyder tapmaq mümkün deyil.

Əksər treyderlər ondan dəstək və

müqavimət səviyyələrini aşkarla-

maq, həmçinin bazara girmək

üçün siqnal almaq məqsədilə is-

tifadə edirlər. Amma mənim

təcrübəm göstərir ki, sadə,

ənənəvi Dəyişən Orta

Göstəricini yapon şamı model-

ləri ilə qarşılıqlı əlaqədə nəzərdə

keçirmək daha yaxşı effekt verir.

Şəkilə diqqət edin. Qiymət

MA ilə təmasa girəndə yapon

şamları “qara buludların çök-

məsi” adlanan dönüş modeli

yaradıblar. Bunu görəndə biz

daha böyük əminliklə satış

əməliyyatı aça bilərdik.


Documents

"In Forex"#23: Treyder ucun "The Secret"