IMPLEMENTACIJA SISTEMA KVALITETA NA UNIVERZITETU ... Mašinski fakultet Fakultet za turizam i hotelijerstvo Centar informacionog sistema Univerziteta ... Gore i pripremio ovaj Priručnik

1 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

IMPLEMENTACIJA SISTEMA KVALITETA NA UNIVERZITETU CRNE GORE

– I DIO –

Podgorica, 2010.

2 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

Radni tim za implementaciju sistema kvaliteta

Materijal je pripremio Centar za studije i kontrolu kvaliteta Univerziteta Crne Gore zajedno sa Kancelarijom WUS Austria u okviru projekta koji su finansirali Austrian Development Cooperation i Univerzitet Crne Gore. Za publikovanje materijal su priredili članovi tima: prof. dr Mitar Mišović, prof. dr Nikola Mijanović, doc. dr Zoran Veljović i doc. dr Aleksandar Vujović Na sjednici Senata Univerziteta Crne Gore održanoj 28. oktobra 2010. godine, usvojeno je da se ovaj dio materijala publikuje kao DIO PRIRUČNIKA ZA OBEZBJEĐENJE KVALITETA.

Implemented by

www.wus-austria.org

www.entwicklung.at

UNIVERZITET CRNE GORE Prof. dr Predrag Miranović Prof. dr Mitar Mišović Prof. dr Nikola Mijanović Prof. dr Dragoslav Nenezić Prof. dr Igor Radusinović Doc. dr Zoran Veljović Doc. dr Nenad Šoškić Doc. dr Dražen Cerović Doc. dr Aleksandar Vujović Mr Marija Ivanović Miloš Mrdović

Rektor Univerziteta Crne Gore Centar za studije i kontrolu kvaliteta Filozofski fakultet Medicinski fakultet Elektrotehnički fakultet Elektrotehnički fakultet Fakultet likovnih umjetnosti Pravni fakultet Mašinski fakultet Fakultet za turizam i hotelijerstvo Centar informacionog sistema Univerziteta

WUS AUSTRIA Mr Roland Humer Mr Mladenka Tešić Ružica Stanković

WUS Centrala u Gracu WUS Knacelarija u Podgorici WUS Knacelarija u Podgorici

U pripremi materijala bili su angažovani:

Prof. dr Borko Vujičić Doc. dr Miodarka Tepavčević Mr Suzana Pajović-Živković Mr Olivera Komar Mr Žarko Ražnatović Pete Stonelke Ivica Todorović Dijana Jovanović Rajka Krstajić

Prirodno-matematički fakultet Filozofski fakultet (lektorisanje teksta) Fakultet likovnih umjetnosti (dizajniranje materijala) Fakultet političkih nauka (studentske ankete) Centar informacionog sistema Lektorisanje teksta na engleskom jeziku Pravni fakultet (studentske ankete) Rektorat Univerziteta Crne Gore (provodi) Administrativni poslovi

3 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

Zahvalnost Tim koji je realizovao Projekat Implementacije sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore i pripremio ovaj Priručnik duguje posebnu zahvalnost Sveučilištu u Mostaru čiji su prorektor – prof. dr Dražena Tomić i koordinatori za kvalitet prof. dr Snježana Rezić, Ivana Milenković-Rosić i Marijana Bandić-Glavaš pružili stručnu pomoć u pripremi ovog priručnika na bazi iskustva u implementaciji sistema kvaliteta na Sveučilištu u Mostaru.

Tim, takođe, želi da zahvali na značajnoj pomoći u toku rada na projektu, a posebno kod organizacije radionice i pripreme radnih materijala i prezentacija, sljedećim učesnicima:

Professory emeritusy Osi Lindkvistu, University of Eastern Finland, Appeals Committee EQAR, Prof. dr Ditmaru Brodelu, Rectory Carinthia University of Applied Sciences (CUAS), Prof. mr Rolandu Arihu, University College of Teacher Education Carinthia – Viktor Frankl Hochschule, Prof. dr Karlu Kaseru, Karl-Franzens Universität Graz, Geisteswissenschaftliche fakultät, Mr Markusu Hölereru, Institute for Public Management, Wienna University of Economics and Busines, Mr Moniki Hajs, lektoru, Filozofski fakultet Nikšić (razmjena sa Austrijom), Mr Sabini Pavišić, Bacelorstudium Slawistik, Universität Wien.

4 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

SADRŽAJ

UVOD

BOLONJSKI PROCES 7 7

POJMOVI I DEFINICIJE U OBLASTI KVALITETA KVALITET ISHODI STANDARDI POKAZATELJI /INDIKATORI VREDNOVANJE/EVALUACIJA STUDENTSKO VREDNOVANJE NASTAVNIKA RANGIRANJE EFIKASNOST OBRAZOVANJA REFERENTNE VRIJEDNOSTI PRIZNAVANJE LICENCA/LICENCIRANJE

9 9 12 13 14 15 17 18 18 18 20 21

SISTEM OBEZBJEĐENJA I UNAPREĐENJA KVALITETA OPREDJELJENJE ZA IMPLEMENTACIJU KVALITETA (ODLUKA SENATA UNIVERZITETA) ORGANIZACIJA SISTEMA OBEZBJEĐENJA I UNAPREĐENJA KVALITETA RAD I NADLEŽNOSTI TIJELA (PRAVILNIK O ORGANIZACIJI I RADU)

POSLOVNIK O RADU ODBORA ZA UPRAVLJANJE SISTEMOM KVALITETA POSLOVNIK O RADU KOMISIJE ZA OBEZBJEĐENJE I UNAPREĐENJE KVALITETA

22 22 24 24 32 36

INSTRUMENTI ZA OBEZBJEĐENJE I UNAPREĐENJE KVALITETA INTERNA I EKSTERNA PROVJERA KVALITETA POVEZANA SA AKREDITACIJOM SMJERNICE ZA UNUTRAŠNJU PROVJERU KVALITETA U VISOKOM OBRAZOVANJU CRNE GORE FORMA IZVJEŠTAJA I PRILOGA IZVOD IZ SAMOVREDNOVANJA I OCJENE KVALITETA INDIKATORI ANALIZA

ANALIZA ISPUNJENOSTI STANDARDA SWOT ANALIZA

INTERNA GODIŠNJA PROVJERA KVALITETA INTERNA PERIODIČNA PROVJERA KVALITETA

40 40 41 44 44 45 47 47 47 52 53

5 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

PROCEDURE ZA UNUTRAŠNJE OBEZBJEĐENJE I UNAPREĐENJE KVALITETA

TERMINI I DINAMIKA ZA SPROVOĐENJE ISTRAŽIVANJA I ANALIZU REZULTATA STUDENTSKO VREDNOVANJE (EVALUACIJA) NASTAVE VREDNOVANJE NASTAVNIH METODA I PROVJERAVANJA ZNANJA ANALIZA REZULTATA POLAGANJA ISPITA ANALIZA PODATAKA O STUDENTIMA UPISANIM U PRVU GODINU STUDIJA ANALIZA NAPREDOVANJA STUDENATA U TOKU STUDIJSKIH GODINA ANALIZA USPJEŠNOSTI ZAVRŠETKA STUDIJA STUDENTSKO VREDNOVANJE RADA STRUČNIH SLUŽBI (STUDENTSKIH SERVISA) I MATERIJALNIH USLOVA STUDIRANJA VREDNOVANJE STUDIJSKIH PROGRAMA OD STRANE DIPLOMIRANIH STUDENATA VREDNOVANJE STUDIJSKIH PROGRAMA OD STRANE POSLODAVACA

54 55 58 76 83 86 93 95 97 100 103

PROCEDURES FOR INTERNAL QUALITY ASSURANCE AND ENHANCEMENT

INSTRUMENTS FOR QUALITY ASSURANCE AND ENHANCEMENT INTERNAL AND EXTERNAL EVALUATION OF QUALITY CONNECTED TO ACCREDITATION GUIDELINES FOR INTERNAL QUALITY ASSESSMENT OF QUALITY IN HIGHER EDUCATION REPORT AND APPENDICES FORMAT SUMMARY OF SELF-EVALUATION AND QUALITY ASSESSMENT INDICATORS ANALYSIS

ANALYSIS OF FULFILMENT OF STANDARDS SWOT ANALYSIS

INTERNAL ANNUAL QUALITY ASSESSMENT INTERNAL PERIODIC QUALITY ASSESSMENT

PROCEDURES FOR INTERNAL QUALITY ASSURANCE AND ENHANCEMENT

TERMS AND DYNAMICS FOR THE CONDUCTING OF RESEARCH AND ANALYSIS OF RESULTS EVALUATION OF TEACHING BY STUDENTS EVALUATION OF TEACHING METHODS AND EXAMINATION ANALYSIS OF EXAMINATION RESULTS ANALYSIS OF DATA ON FIRST-YEAR STUDENTS ANALYSIS OF STUDENT PROGRESS DURING STUDY YEARS ANALYSIS OF A SUCCESSFUL COMPLETION OF STUDIES STUDENT EVALUATION OF PROFESSIONAL SERVICES (STUDENT SERVICES) AND MATERIAL CONDITIONS EVALUATION OF STUDY PROGRAMMES BY GRADUATE STUDENTS

106 108 108 109 112 112 113 115 115 115 119 121 122 123 123 126 144 151 154 161 163 165 168

6 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

EVALUATION OF STUDY PROGRAMMES BY EMPLOYERS 171

PRILOZI

174

REGULISANJE KVALITETA U NORMATIVNIM AKTIMA EVROPSKI STANDARDI ZA OBEZBJEĐENJE KVALITETA

176 184

OSNOVNI POJMOVI U OBLASTI OBRAZOVANJA NAUKE I NAUČNE GRANE PROCESI RAZULTATI/ISHODI NEKI OPŠTI TERMINI

187 187 187 199 202

OSNOVI NASTAVNOG PROCESA VISOKOG OBRAZOVANJA 204

MOGUĆNOSTI UNAPREĐENJA RADA NASTAVNIKA UČENJE METODE POUČAVANJA AKADEMSKO ČITANJE I PISANJE UTVRĐIVANJE I VREDNOVANJE STUDENTSKOG POSTIGNUĆA KAKO MOTIVISATI STUDENTE ZA UČENJE KOMUNIKACIJA U NASTAVI NASTAVNIK U VISOKOM OBRAZOVANJU MEDIJI I TEHNOLOGIJE U NASTAVI

208 208 211 215 216 218 222 228 233

TEHNIKE VREDNOVANJA I UNAPREĐENJA NASTAVE POVRATNE INFORMACIJE U NASTAVI FOKUSIRANOJ NA STUDENTA

236

KONTINUIRANO PRAĆENJE RADA STUDENATA IZRADOM DOMAĆIH ZADATAKA

240

VISOKO OBRAZOVANJE I ISHODI UČENJA KOMPETENCIJE I ISHODI UČENJA U SKLADU SA DABLINSKIM DESKRIPTORIMA ISHODI UČENJA U VISOKOM OBRAZOVANJU

246 250 260

STUDENTSKI SERVISI SAVJETNIČKE SLUŽBE

260

7 Implementacija sistema kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore

UVOD BOLONJSKI PROCES1 Ciljevi na putu prema zajedničkom Evropskom prostoru visokog obrazovanja

Pojam Bolonjski proces podrazumijeva reformu visokog obrazovanja u kojoj danas učestvuje 47 evropskih zemalja. Cilj tog procesa je da se poveća konkurentnost i kvalitet evropskog visokog obrazovanja u odnosu na ostale razvijene zemlje. To se želi postići stvaranjem zajedničkog Evropskog prostora visokog obrazovanja (European Higher Education Area – EHEA).

Bolonjski proces je počeo donošenjem Bolonjske deklaracije u septembru 1999. godine u

Bolonji na sastanku ministara 29 evropskih zemalja. Tim povodom je objavljena Bolonjska deklaracija koja je objedinila osnovne ciljeve Bolonjskog procesa, i to:

1. Usvajanje sistema lako prepoznatljivih i uporedivih stepena; 2. Usvajanje sistema obrazovanja podijeljenog u cikluse; 3. Uvođenje ECTS sistema bodova; 4. Podrška mobilnosti studenata i nastavnika; 5. Povećanje kvaliteta visokog obrazovanja; 6. Podrška evropskoj dimenziji u visokom obrazovanju.

Nakon ministarskog sastanka na kome je usvojena Bolonjska deklaracija, svake druge

godine su održavane ministarske konferencije