II deo Pregled sociolokih teorija Savremene socioloke teorije

II deo – Pregled socioloII deo – Pregled socioloških teorijaških teorija

Savremene sociološke

teorije

BIHEJVIORISTIČKE TEORIJE

Kao teorijsko-metodološki pravac začet je u psihologiji.

Franklin Gidings zasnovao pluralističku biheviorističku sociološku teoriju.

Za Gidingsa, svi oblici udruživanja živih bića su proizvod kolektivnog ili pluralističkog načina borbe za opstanak.

Čovek, za razliku od životinje, kada ustanovi granice do kojih može okolinu da prilagođava sebi, počinje da prilagođava sebe okolini


Iz međusobne stimulacije i govorne komunikacije formira se “svest vrste”

Prema Gidingsu, čovekovo ponašanje određuju dve okolnosti:– Podsticaji, tj stanja ili zbivanja koja direktno

izazivaju određeno ponašanje– Sličnost ili različitost reagovanja ljudi na

podsticaje


Prema Gidingsu, stimulansi – 4 osnovne klase:

1. Ideomotorne – direktno podstiču motorni sistem2. Ideoemocionalne – uglavnom budi emocionalne

reakcije3. Dogmatsko-emocionalne – obraćaju se

emocijama i uverenjima4. Kritičko-intelektualne – usmereni ka višim

intelektualnim procesima


Analizirajući međusobnu povezanost društvene svesti i oblika i stepena društvene kontrole, Gidings je definisao osam različitih tipova racionalnog ponašanja:1. Saosećajni tip – predstavlja homogenu krvnosrodničku

zajednicu gde je saosećanje glavna društvena veza2. Kongenijalni tip – društvo koje se sastoji od onih koji se

privlače sličnošću prirode ili srodnošću ideja3. Apobracioni tip – zajednica raznovrsnih, često delinkvetnih

elemenata, koje privlači i povezuje šansa za bržim bogaćenjem

4. Despotski tip – društvo koje se zasniva na despotskoj sili i poslušnosti iz straha

5. Autoritativni tip – društvo u kome se samovolja identifikuje sa religijom ili tradicijom, a poštovanje vlasti je jedna društvena veza

6. Zaverenički tip – društvo u kome su intrige i zavere jedina društvena veza

7. Kontraktualni tip – društvo zasnovano na konvenciji ili ugovoru

8. Idealistički društveni tip – zajednica zasnovana na razumevanju, poverenju, vernosti i altruizmu


Džordž Herbert Mid (1863-1931), u delu Duh, ja i društvo začeo simboličko interakcionalističku teorijuponašanja čoveka

Po njemu, čovek se od biološkog razvija u društveno biće stalnim interakcijama sa drugim ljudima, kroz razvoj svesti o sebi, pomoću simbola od kojih su najvažniji sadržani u jeziku


Prema Midu, proces usvajanja stavova drugih o sopstvenim postupcima (“preuzimanje uloge drugog”) ima odlučujući značaj za socijalizaciju čoveka i njegovo društveno ponašanje

Društvo odnosno organizovana zajednica koja mu daje “unutrašnje jedinstvo” se može nazvati “uopšteni drugi”


Prema Herbertu Blumeru, simbolički interakcionalizam počiva na tri premise:

1. Ljudi deluju na osnovu značenja koja daju predmetima i događajima

2. Značenja nastaju u procesu interakcije3. Značenja su rezultat interpretativnih postupaka

pojedinaca unutar interakcijskog konteksta


Blumer prihvata da je ponašanje pojedinaca u određenoj meri struktuirano i rutinizirano, ali uvek postoji prostor za ljudsku inicijativu i kreativnost

Isak Tomas (1863-1947) i Florijan Znanjecki (1882-1952) pošli su od toga da društvo i kultura utiču na pojedince, a da isto tako pojedinci utiču na društvo i kulturu


Prema Tomasu i Znanjeckom, društveno ponašanje ljudi je proizvod interakcije individue i društva, odnosno interakcija stavova pojedinaca i društvenih vrednosti

Stav, prema Tomasu i Znanjeckom, jeste “proces u svesti pojedinca koji određuje njegovo stvarno ili moguće ponašanje u društvenom svetu”


Prema Tomasu, celokupno ljudsko ponašanje izvire iz četiri osnovne želje:

1. Želja za novim iskustvom2. Želja za saosećanjem3. Želja za priznanjem i4. Želja za sigurnošću


Prema Tomasu, čovek kao svesno biće “definisanjem situacije”, modifikuje i kontroliše svoje primarne želje, jer se to definisanje organizuje u sheme ili pravila akcijekoja određuju pravac interesovanja pojedinaca ili grupe prema izvesnim vrednostima grupe i ignorisanja drugih


Najpotpuniju bihejviorističku teoriji razvili Rajt Mils i Gert Hans; oni su u zajedničkom delu Karakter i društvena struktura: Psihologija društvenih institucija stvorili posebnu teoriju motivacije

Mils i Hans, pod motivacijom, podrazumevaju takvo ponašanje koje uspostavlja ravnotežu u čoveku u trima ravnima:1. Fiziološko-hemijskoj – na osnovu primarnih organskih

procesa2. Emocionalnoj – psihološki procesi na mentalnom planu; i3. Društvenoj – preko društvenih uloga koje su osnovni

element društvene strukture


Elementi društvene strukture prema Milsu i Hansu:

1. Društvene uloge2. Institucije3. Institucionalni poreci4. Sfere društvenog delovanja


Prema Milsu i Hansu, razlikuju se 5 institucionalnih poredaka:

1. Srodnički poredak2. Ekonomski poredak3. Politički poredak4. Vojnički poredak5. Religiozni poredak


Postoje 4 sfere društvenog delanja:1. Simboli2. Tehnologija3. Statusna sfera i4. Vaspitna sfera

Prema Milsu i Hansu, simboli obuhvataju raznovrsne znake, ambleme, ceremonije, načine govora i slično, koji podražavaju određene institucionalne poretke


Rajt i Mils posebnu važnost pridavali statusnoj sferi

Razlikuju 4 glavna elementa društvene stratifikacije:

1. zanimanje, 2. klasna pripadnost, 3. status i 4. moć


Bihejviorističke sociološke teorije dale su veliki doprinos razumevanju ljudskog ponašanja

Ipak, ove teorije gube iz vida globalne društvene sisteme i strukture, koje uslovljavaju sadržaj i karakter različitih društvenih stanja i zbivanja, koja kao podsticaji utiču na društveno ponašanje pojedinaca i grupa

FUNKCIONALISTIČKE TEORIJE

Pojavio se veoma rano, već sa Kontom, Spenserom i Emilom Dirkemom

Strukturalni funkcionalizam – polazi se od društva kao celine

Začetnici strukturalnog funkcionalizma su Bronislav Malinovski (1898-1967) i Retklif Braun (1881-1953)

Pošli su od pretpostavke da se svako društvo, primitivno ili moderno, mora tretirati kao zatvoren, relativno samodovoljan sistem, čiji svi delovi skladno funkcionišu, kako bi održali sistem u životu


Nastanak i funkcionisanje društvenog sitema i kulture Malinovski je tumačio polazeći od potreba i interesa pojedinaca i načina njihovog zadovoljenja

Društvo je, za Malinovskog, složen sistem međusobno zavisnih objekata, aktivnosti i ponašanja,koji se oko važnih i vitalnih zadataka organizuju u institucije,kakve su porodica, klan, opština, pleme i organizovane ekonomske, političke, pravne, vaspitne i dr. društvene grupe


Braun je sve društvene i kulturne tvorevine objašnjavao na društvenim, a ne na individualnim činiocima

Prema Braunu, kultura i njene pojedine ustanove se mogu razumeti samo s obzirom na ulogu koju imaju u društvenoj strukturi


Talkot Parsons (1902-1972) je zasnovao celovit strukturalno-funkcionalistički sociološki sistem; dela Struktura društvene akcije i Društveni sistem

Parsons – ljudsko društvo je kolektivno organizovano stanovništvo koje naokupu drži jedinstven sistem institucionalizovanih vrednosti i normi

Parsons – smatra da je individualno delanje polazna teorijska kategorija za objašnjenje društva i društvene strukture


Parsons – elementi iz kojih je sastavljeno individualno delanje su:

1. Akter2. Cilj3. Situacija4. Normativna orijentacija


Prema Parsonsu, elementi strukture socijalne akcije su:

1. Biološki organizam2. Ličnost pojedinca3. Društveni sistem4. Kulturni sistem


Parsons – četiri podsistema koji oblikuju društvo:1. Kulturni poredak – kojim se postiže duhovno jedinstvo

društva2. Pravni poredak – kojim se obezbeđuje integracija društva3. Politički poredak – motiviše pojedince na ostvarenje

zajedničkog cilja društva4. Privredni poredak – obezbeđuje adaptaciju društvenog

sistema prema prirodi i drugim okružujućim društvenim sistema


Konstituitivni elementi društvenog sistema, prema Parsonsu: Uloga Kolektivitet Norma i vrednost


Prema Parsonsu, najvažniju ulogu u društvenom sistemu imaju kulturne i moralne vrednosti

Parsons – uloga je najelementarnija jedinica društva Društvene promene, prema Parsonsu, mogu imati

karakter procesa koji vode “uravnoteženju društvenog sistema” i procesa koji dovode do “strukturalne promene”

NEOFUNKCIONALISTIČKE TEORIJE

Najstaju u težnji da se prevaziđe preterana statičnost Parsonsove teorije društva

Začetnik je Robert Merton Smatra da su opšti teorijski sistemi

nedelotvorni Merton se zalaže na zasnivanje tzv “teorije

srednjeg obima”,koja bi stajala između radne hipoteze i opšte teorije


Parsonsovom principu univerzalne funkcionalnosti, Merton suprotstavlja princip disfunkcionalnosti, odnosno smatra da svi delovi sistema ne samo da ne moraju vršiti neku pozitivnu funkciju, nego mogu biti i disfunkcionalni

Merton - Latentne funkcije društva – funkcije čija dejstva, a posebno rezultate, akteri nisu očekivali


Merton – princip alternativnih vrednosnih orijentacija – stvaranje potkulture i okviru vladajućeg sistema kulture

Luis Kozer nastoji da utvrdi funkcije konflikta u društvenom sistemu

Prema Kozeru, sukobi izviru iz nejednake raspodele retkih vrednosti i dobara, među kojima se ističu: status, dohodak i moć


Za Kozera, društveni sukob je borba oko vrednosti i polaganja prava na retke položaje, sredstva i moć u kojoj su ciljevi protivnika da neutrališu, onesposobe ili unište svoje rivale

Sukobi ne moraju uvek da budu disfunkcionalni za društvene odnose; funkcija odnosno disfunkcija sukoba zavisi od predmeta spora


Prema Kozeru, u demokratskim i otvorenim društvima sa elastičnim strukturama, koje dopuštaju da se sukobi javljaju i artikulišu, opasnosti od potpunog sloma društvenog sistema su malo verovatne


Ralf Darendorf – njegov model polazi od sledećih premisa:

1. Svako društvo je stalno podvrgnuto promeni2. Svako društvo pokazuje stalnu prisutnost

sukoba3. Svaki element društva doprinosi njegovoj

promeni i dezintegraciji4. Svako društvo počiva na prisili, prinudnom

potčinjavanju jednih članova od strane drugih


Darendorf smatra da su društveni sukobi konstitutivni delovi društvenog života i stvarnosti; uzroke vidi u nejednakoj raspodeli vlasti – svako sukobljavanje pretpostavlja dovođenje u pitanje legitimnosti vlasti

Društveni sukobi nisu direktni izvor promena

PSIHOLOŠKO-SPIRITUALISTIČKE TEORIJE

Nastaju kao radikalna kritika pozitivizma u sociologiji

Pitirim Sorokin (1889-1968) je najznačajniji predstavnih ovih teorija

Sorokin celokupnu stvarnost deli na tri dela:– Neorgansku– Organsku i– Sociokulturnu


U društvenoj stvarnosti, Sorokin razlikuje tri osnovna dela:– Duhovni sadržaji– Materijalni prenosioci značenja i– Ljudi


U osnovi svih sociokulturnih sistema nalaze se tri supersistema:– Ideatistički – stvarnost se shvata kao nadčulna i

večna– Senzualistički – stvarnost se shvata kao čulna; i – Idealistički – sinteza prethodna dva

Ovi supersistemi večito traju i ciklično se smenjuju


Žorž Gurovič – osnovna kategorija koju proučava je “totalni socijalni fenomen”; pojmu totalnosti daje strukturalno značenje

Prema Guroviču, socijalni fenomeni su višedimenzionalni, satkani iz više slojeva


Prema Guroviču, struktura svake pojave obuhvata 10 slojeva:1. Morfološku i ekološku površinu2. Organizovanu aparaturu3. Društvene modele4. Ustanovljena kolektivna ponašanja5. Spletove društvenih uloga6. Kolektivne stavove7. Društvene simbole8. Novatorska i stvaralačka kolektivna ponašanja9. Kolektivne ideje i vrednosti10. Kolektivna društvena stanja i psihičke aktivnosti


Prema Guroviču, spontani oblici društvenosti su najelementarniji sastavni delovi stvarnosti koji se ne mogu dalje raščlanjavati

Gurovič razlikuje tri vrste realnih kolektivnih zajednica:– Posebne društvene grupe– Društvene klase i– Globalna društva


Gurovič smatra klase najznačajnijim oblicima društvenog grupisanja

Globalna društva su, za Guroviča, pravno i društveno suverene i struktuirane istorijske zajednice


Prema Guroviču, istorijska društva se dele na:1. Harizmatske teokratije2. Patrijarhalna društva3. Feudalna društva4. Globalna društva5. Društva sa početnom fazom kapitalizma6. Demokratsko-liberalna društva7. Društva sa dirigovanom ekonomijom8. Fašistička društva9. Planski rukuvođena društva po načelima kolektivističkog etatizma10. Planski rukovođena društva po načelima pluralističkog

kolektivizma

KRITIČKE TEORIJE DRUŠTVA

Maks Horkhajmer (1895-1973) je osnivač frankfurtskog kruga i jedan od glavnih utemeljivača kritičke teorije

Horkhajmer smatra da kao jedinstvo teorije i prakse, kritička teorija treba da bude “intelektualna strana istorijskog procesa emancipacije proleterijata”

Kritička inteligencija treba da nastupa sa svešću proleterijata, tj u ime opštečovečanskih interesa


Horkhajmer, kao i Marks, kritiku građanskog društva temelji na kritici političke ekonomije i privatne svojine

Smatra da je fašizam legitimni naslednik liberalizma On oštro kritikuje i etatistički socijalizam Posle II svetskog rata, više se bavi filozofskom

kritikom uma Horkhajmer sve više napušta marksizam i okreće se

Šopenhauerovoj filozofiji metafizičkog pesimizma


Jedan od utemeljivača kritičke teorije društva je bio Herbert Markuze (1898-1979)

Markuze se uglavnom oslanjao na Hegelovo i Marksovo učenje, kao i na saznanja Fjordove psihoanalize

Markuze smatra da je cela ljudska civilizacija zasnovana na neslobodi i nesreći čoveka; pokoravajući prirodu pomoću rada, čovek je otuđio od sebe svoju pravu ljudsku prirodu i naneo sebi neizlečivu ranu


Čovek je u savremenom industrijskom društvu uspostavio gotovo potpuno gospodarenje nad prirodom, ali je istovremeno, smatra Markuze, porobio i sebe i društvo

Ljudi savremene civilizacije su posredstvom potreba izmanipulisani i nisu toga svesni

Savremeno društvo simbol neslobode, totalitarne dominacije i prinude


Prema Markuzeu, u savremenom industrijskom društvu je zagospodarila “ugodna, uhodana, razumna demokratska nesloboda”

Savremena civilizacija je uništila unutrašnju dimenziju ljudskog duha

Deerotizacija čoveka i njegove okoline dovela je do širenja seksualnih sloboda


Tehnološki progres, prema Markuzeu, izaziva promene u mentalnoj strukturi koje uništavaju autonomiju ličnosti kao polotičkog i ekonomskog subjekta

Oslobođenje čoveka od otuđenja, dominacije i prinude, moguće je, po mišljenju Markuzea, radikalnom revolucijom

Revolucija treba da pomogne da se potisnu stare potrebe i razviju istinske ljudske potrebe: za mirom, slobodom, smirenošću, lepotom, solidarnošću i srećom


Od sredine 60tih, Markuze napušta teze o imanentnom ugnjetačkom karakteru savremene nauke i tehnike;

Smatra da se bez revolucionisanja radničke klase, kapitalizam ne može dovesti u pitanje; važna i borba naroda trećeg sveta

Inteligencija svojom kritičkom delatnošću treba da odgaja i prosvećuje mase u duhu slobode i novih autentičnih ljudskih potreba


Erih From (1900-1980) Centar istraživanja – egzistencija čoveka u

savremenom društvu On je svoja istraživanja usmerio na

psihološke aspekte čovekove egzistencije From je smatrao da postoji ljudska priroda

koja karakteriše čoveka kao ljudsku vrstu


Čovek je, za Froma, istorijsko biće čiju suštinu čine socijalno psihološke potrebe nastale iz protivnrečnosti njegove egzistencijalne situacije

Osnovne potrebe koje konstituišu čovekovu prirodu su: 1. Potreba za udruživanjem2. Potreba za stvaranjem3. Potreba za ukorenjenjem u rodu4. Potreba za sticanjem sopstvenog identiteta5. Potreba za okvirom orijentacije i verovanja


Potreba za udruživanjem – pošto je otrgnut od prirode, čovek ima potrebu za pripadnošću odnosno udruživanjem, jer od toga zavisi njegov opstanak i mentalno zdravlje

Potreba za stvaranjem – čovek je obdaren samosvešću, razumom i imaginacijom i ne može da se zadovoji pasivnom ulogom kreature već stvaralaštvom teži da prevaziđe svoju pasivnu egzistencijalnu situaciju


Potreba za ukorenjenjem u rodu – nastaje zbog odvajanja od prirode, zbog gubljenja prirodnog doma; čovek tako mora tražiti nove korene u vezanosti za oca i majku, rasu narod, državu i ljudski rod

Potreba za sticanjem sopstvenog identiteta – kao biće obdareno svešću i razumom, čovek ima unutrašću potrebu da stvori pojam o sebi i da oseća i kaže “ja sam ja”


Potreba za okvirom orijentacije i verovanja – s obzirom da poseduje razum i susreće se sa mnoštvom nepoznatih pojava i problema, nameće mu se potreba za intelektualnom orijentacijom u svetu. To je potreba da veruje u nešto, ali i da može da pomoću razuma objektivno shvati svet, prirodu samog sebe i druge ljude


Prema Fromu, čovek mora da zadovolji svaku od pet navedenih potreba da bi bio mentalno zdrav, baš kao što mora da zadovolji svoje biološke potrebe da bi fizički opstao

Po Fromu, strukturu društva čine tehnika, tehnologija, svojina, specifična organizacija i odgovarajuća kultura


Prema Fromu, društveni karakter nije prost zbir individualnih karakternih osobina ljudi date kulture već “suština karakterne strukture koja je zajednička većini članova iste kulture, suprotno individualnom karakteru po kome se ljudi razlikuju jedan od drugog iako priradaju istoj kulturi

Zadatak društvenog karaktera jeste da kanališe ljudsku energiju u okviru datog društva radi neprekidnog funkcionisanja samog tog društva

Glavna psihička agencija društva je porodica


Prema Fromu, postoji 5 osnovnih neproduktivnih karakternih orijentacija ljudi tokom istorijskog razvitka društva. To su:

1. Orijentacija roba2. Feudalna orijentacija3. Orijentacija ka hordi4. Tržišna orijentacija i5. Perceptivna orijentacija


Produktivnu orijentaciju, po Fromu, karakteriše sposobnost i spremnost čoveka da kreira nove situacije i da na taj način zadovoljava svoje ljudske potrebe i razvija sebe kao celovito biće

Mašina je zavladala čovekom, prema Fromu, i uništila njegov rad i inteligenciju

Čovekova nemoć pred društvenim silama dovodi ga do “bekstva od slobode”


Po Fromu, čovek će biti oslobođen jedino uspostavljanjem humanističkog socijalizma, tj. humanizma primenjenog na industrijsko društvo

Jirgen Habermas – po njemu je potrebno izvršiti rekonstrukciju istorijskog materijalizma

Habermas je izdvojio četiri društvene formacije: 1. Onu koja prethodi visokoj kulturi - pretklasna2. Tradicionalnu – robovlasnička i feudalna, 3. Kapitalističku i 4. Postkapitalističku – savremena državno socijalistička

društva


Princip postpoderne formacije budućnosti biće komunikativno delovanje

Na osnovu razlike u karakteru ljudskih radnji, Habermas razlikuje četiri tipa delanja:

1. Teološko delanje2. Delanje koje je regulisano normama3. Dramaturško delanje i 4. Komunikativno delanje


Habermas u svojoj teoriji društva razlikuje:– Društvenu okolinu (“svet života”) i– Društveni sistem (privredni, politički, pravnonormativni)

Po Habermasu, razvojem ljudskog društva dolazi do odvajanja sistema i sveta života; suštinu krize savremenog društva vidi u činjenici tj. tendenciji da se sistemi šire, da sužavaju prostor čoveka, pokoravaju “svet života”


Habermas posmatra progresivnu ulogu novih društvenih pokreta, koji mogu da pomognu u širenju prostora slobodnom delovanju i sporazumevanju ljudi

STRUKTURALISTIČKE TEORIJE

Javlja se 60tih godina XX veka u Francuskoj Utemeljivač strukturalističke filozofije je Mišel

Fuko – “ono što nas prožima i drži u vremenu i prostoru jeste sistem”

Objavjujući u svojoj filozofiji smrt čoveka kao objekta, Fuko na njegovo mesto stavlja epistemu – ona je jedinstveno znanje jedne epohe koja se formira oko jedne centralne ideje


Utemeljivač strukturalističke teorije društva je Klod Levi Stros

Prema Strosu, društvene nauke moraju da se odreknu istraživanja pojavnog i da se okrenu skrivenom, podsvesnom koje uslovljava ponašanje čoveka i sve objektivno postojeće odnose i institucije u društvu

Pri opažanju društvene strukture, prema Strosu, potrebno je sagledati odnose sinhronije i dijahronije, kao i odnose opozicije i korelacije


Strukturalističke teorije poriču ulogu subjekta u društvenom životu

FENOMENOLOŠKE TEORIJE

Začete su u Nemačkoj u prvim decenijama XX veka, kao reakcija na pozitivističko shvatanje društva

Prema fenomenolozima, pojedinci dolaze u dodir s spoljašnjim svetom pomoću čula: vida, sluha, dodira, mirisa i ukusa – bez njih je nemoguće bilo kakvo saznanje o spoljašnjem svetu

Pojedinci organizuju svoj svet u fenomene – klasifikuju svoja čulna iskustva u stvari za koje se čini da imaju zajedničke karakteristike


Alfred Šuc – ljudi su razvili tipifikaciju – koncepte koje pripisuju klasama stvari koje iskustveno doživljavaju

Prema Šucu, ljudi između sebe stvaraju iluzije da u društvu postoji stabilnost i red, dok u stvarnosti postoji gomila doživljaja koji nemaju jasan oblik niti jasnu formu


Poseban pravac fenomenološke škole – etnometodologija – osnivač Harold Garfinkel

Bavi se proučavanjem metoda kojima se obični ljudi služe u svojim svakodnevnim aktivnostima da bi interpretirali ili objašnjavali društvenu stvarnost


Ključnu ulogu u konstituisanju stvarnosti, prema Garfinkelu, ima indeksiranost – svi sudovi o bilo kojem predmetu ili aktivnosti imaju komunikacijsku vrednost samo u odnosu na konkretnu situaciju iz koje su izvedeni

Prema Aronu Cikurelu, dve vrste pravila utiču na oblikovanje društvenog poretka u ponašanja ljudi:

– Površinska (javna) i – osnovna ili interpretativna (neiskazana pravila)

TEORIJE O INDUSTRIJSKOM I POSTINDUSTRIJSKOM DRUŠTVU

Početkom 60tih godina XX veka Volt Rostov – ponudio novu periodizaciju

istorije – smatrao da industrijalizacija neminovno dovodi do novog istorijskog tipa društva- društva masovne potrošnje i blagostanja


Prema Rostovu, društvo prošlo kroz 5 etapa razvoja:

Tradicionalno društvo Prelazno društvo Društvo industrijskog uzleta Kretanje ka zrelom industrijskom društvu Postindustrijsko društvo masovne

proizvodnje


Rejmon Aron smatra da su razvoj nauke i tehnike postale univerzalne pojave savremene civilizacije

Najvažnije karakteristike novog tipa društva, koje se zasniva na krupnoj porizvodnji su:1. Odvojenost preduzeća od porodice2. Visokorazvijena tehnološka podela rada3. Usmerenost industrijskog preduzeća isključivo na

akumulaciju kapitala4. Dominacija racionalnog interesa u poslovanju preduzeća5. Velika koncentaracija radnika na radnom mestu


Danijel Bel – novo društvo u nastajanju izrasta iz novih intelektualnih tehnologija, informatike, kibernetike i biotehnologije

Prema Belu, dominantno mesto u društvu koje nastaje zauzima inteligencija, “stvaralačka elita naučnika i viših stručnjaka, administratora i organizatora”

U prvi plan, prema Belu, izbijaju pojedinci i korporacije (koje osim ekonomske funkcije zadobijaju ključnu društvenu ulogu)


Prema Belu, u novom društvu nastupa i kraj ideologije

Alen Turen – novo postindustrijsko ili programirano društvo predstavlja prelazak iz ere mašina u eru informatike – u njemu znanje postaje osnovna proizvodna snaga

Prema Turenu, izlazi se iz društva eksploatacije, a ulazi u društvo alijenacije

Po Turenu, novi društveni pokreti, koji se bore protiv alijenacije se sastoje iz mladih i inteligencije, posebno univerzitetskih radnika i studenata

Documents

II deo Pregled sociolokih teorija Savremene socioloke teorije