HILIGAYNON

MAGTANUM

SANG

AMARGOSO

(Plastic Mulch)

Laylayan sang nylon nga pisi sa kilid kag

ibabaw sa kalabaon nga 45 sentimetros

hasta makaporma man sang kwadrado

nga rinara para kamangan ukon kabu-

dan sang tanum.

Kon mag-umpisa na magkabod, giyahan

sa pagkamang pakilid nga pagsaka sa

pala-pala.

Utdon ang mga sanga nga malayo sa gina-

kamangan pa ibabaw agud malikawan

ang pagginutok kag malikawan ang

mga peste nga insekto. Utdon man ang

mga gulang na nga mga dahon.

Mga Peste Nga Dapat Bantayan

1. Bactocera cucurbitae ukon fruitfly

Pinakamahaliton nga insekto sa amargoso

nga nagalambot sa 17% ang halit sa

tanum kon tag-ulan kag nagalambot

50% kon tingadlaw. Nagapangitlog ini

sa linghod nga bunga kag nagahimo

nga ulod antes magsulod. Ginakaon

niya sini pati ang linghod nga liso.

Kon ang bunga sang amargoso apektado

sang fruitfly, nagabakutot kag nagadu-

law ang kolor bisan linghod pa.

Mapahaganhagan ang pag ataki kon

kolektahon adlaw-adlaw ang may halit

nga mga bunga kag ilubong ukon isu-

lod sa plastic ang apektado nga mga

dahon.

Para malikawan ang halit, putson ang

kada bunga sang dyaryo, plastic ice

wrapper ukon daan nga mga bayo

agud indi maitlogan sang fruitfly.

Magbitay man sang mga insect attractant

o bitag,

2. Aphis gossypil ukon Apids o Dugma/Tigi

Ginasuyop sang dugma ang duga sang dahon

sang amargoso. Nagapamuti-ti ang dahon

kag nagaapekto sa paghimo sang pagkaon

sang tanum. Ini nagaresulta sa pagbalikutot

pagdulaw kag paglaya sang dahon, kusog

ang pagtubo kag kon matam-an nagakapatay

ang tanum. Labaw sa tanan, ang apids na-

gadala kang virus nga ginatawag “cucurbit

aphid-borne yellow virus (CABYV).

Kon maapektaran sang virus nga balatian ang

tanum, gabuton kag sunugon para indi

maglapta.

Usisaon adlaw-adlaw kon may dugma sa tanum.

Utdon ang dahon nga may dugma kag kon

kinahanglan gabuton ang bilog nga puno.

Tapnaon ang apids paagi sa pag spray sang

tubig nga may habon kag katumbal (1 kaha-

kop nga katumbal nga gindunot sa 2-3 ka

litro nga tubig) agud magkalataktak ang mga

peste kag indi magdamo.

Siguraduhon man nga wala sang subay ang ta-

lamnan kay ini nagahatag pagkaon sa

dugma.

3. Diaphania indica ukon leafroller

Ginalukot ang ugbos ukon malum-ok nga dahon

kon madamol ilabi kon nagapanalingsing

kag nagapangugbos ang tanum. Kon maso-

brahan sa nitroheno, nagadabong ang dahon

nga nagapabor para amo dya nga peste. Ang

ulod nagakaon sang bunga gani indi mabakal

kon ibaligya.

Tapnaon ang peste paagi sa pagkuha sang na-

galukot nga dahon kag pagpatay sang ulod

adlaw-adlaw. Magbutang sang nitroheno nga

husto lang sa kinahanglanon sang tanum.

. . . para sa dugang nga kita kag

padayon nga utanon sa

panimalay!

Pagpamuksi sang mga bunga

Magpamuksi sang mga bunga halin sa 30-40

dias tapos tanum Pwede ini

himuon duha ka beses sa

kada semana. Puksion ang

mga amargoso suno sa gusto

sang manugbakal. Ang gu-

lang nga amargoso husto na

nga pupuon kon ang bunga

naga silang na kag medyo

gaantad na ang mga gurdo o

kurinot.

Magpamuksi sang bunga sa aga pa para indi

mainitan ukon maulanan. Halungan nga indi

mahulog kag mapilasan ang mga ini.

Isulod sa plastik bags, karton, kaing ukon plastic

crates para makatinir sang 3-4 ka adlaw ang

bag-o nga pinuksi nga amargoso.

Base sa ginbalhag sa kinaray-a nga polyeto ni

Solita Valdevieso-Ramirez

RSTC-PalayCheck & Palayamanan Systems

PhilRice , Batac City, Ilocos Norte July 13-November 13, 2009

Produksyon sang

Technical Services Section (TSS)

Agricultural Training Institute—Reg. Training Center 6 Banga, Aklan

JINAH T, OBORDO MPS II/ e-Extension Coordinator

MESITLIE A. TERUEL TSS Chief

ALLAN V. ALIMODIAN, DRDev Center Director

Copyright 2011

maayo sang palad ang planting medium.

3. Sa kada buho sang seedling tray magbutang

sang 1 ka ginpapisik nga liso.

4. Tabunan sang planting

medium nga indi makita

ang ginpapisik.

5. Takpan sang seedling

tray sang daan pero malim-

pyo nga dyaryo, sako ukon

dagami para mamintinar

ang nagakaangay nga tem-

peratura kag kabasa nga

kinahanglan sang ginpapisik nga liso agud

padayon nga magtubo.

6. Kuhanon ang tabon sang seedling tray kon

magtubo na ang ginpapisik.

Pag-atipan sang Bag-o nga Hunol Magpatindog sang silungan sang seedling trays.

Maggamit sang silangon nga plastik para atop

kon tag-ulan kag plastic net nga mapino ang

mata ukon chicken

wire sa tingadlaw.

Pasilungan ang mga

seedling trays kag

ibutang sa ibabaw

sang kawayan nga

papag.

Bunyagan kada aga

kag hapon ang mga hunol depende sa klima

kay ang hunol nga kulang sa tubig nagakusog

kag kon matam-an sa tubi ini nagakalu-o.

Pagplastar sang Talamnan Maghimo sang duha ka plot nga tunga sa metro

ang kalaparon kag 20

sentimetros ang kataason

halin sa lupa.

Magbilin sang 4 ka met-

ros nga antad sa kada

plat para sa trelis.

Pagligaw sang hunol sa talamnan Itanom ang naga edad 13-15 dias nga

hunol sa diin may 2-3 ka dahon.

Bas-on maayo ang mga hunol sa seed-

ling tray para madali makuha kag

malikawan ang pagbalda.

Tamnan lang sang isa ka seedling ang kada

buho.

Pagpatubig ukon pagbunyag Patubigan ukon bunyagan maayo kada

semana kon tingadlaw, kag kon kina-

hanglanon lamang kon tag-ulan. Patubi-

gan/ bunyagan kada pag-abono.

Pagbutang sang pala-pala Ang amargoso manami ang tubo kon ang

katas-on sang ginakamangan nagalam-

bot mga 1.8 metros halin sa duta.

Iplastar ang palapala pagsugod sang pag-

pananga duha ka semana tapos tanum.

Magpatindog sang poste sa mga punta

sang 2 ka mga plot. Ibalabag ang mga

kawayan pakwadrado.Suportaran sang

mga poste sa tunga agud magpag-on

ang pala-pala.

Pag-abono Basal: Sa kada 10 metros nga kalabaon sang plot,

magbutang sang:

1kg Komersyal Organic nga abono

1kg 16-20-0

0.40kg 21-0-0

0.20kg 0-0-60

Tabunan sang lupa

ang ginbutang

nga abono ukon

lakuton mayad sa

duta sang plot.

Saydres: Magpreparar sang inugbunyag nga solusyon

paagi sa pagtunaw sang abono sa tubi. Bunya-

gan sang 170 ml (sangka lata sang sardinas)

ang kada puno. Sundon ang rekomendasyon

nga masunod:

Pagplastar sang plastic mulch Utdon ang plastic palaba sa kalaparon nga 0.6

metros.

Unaton ang plas-

tic mulch sa

ibabaw sang

plot nga ang

silver nga ko-

lor ang ara sa

ibabaw.

Pintalan ang kilid

sang plastic sa antad nga 1 ka metro.gamit

ang manipis nga sinipad nga kawayan.

Buhuan ang pagatamnan paagi sa matalom nga

lata, pinainit nga lata sa kadakuon nga 7-10

sentimetro ukon gamit ang cutter. Kon cut-

ter, kinahanglan 7-10 sm lang ang kadakuon

sang kurit sa porma nga “+” okon “x” sa

sentro sang pagatamnan.

Ang mga buho naga-antad nga 50 sentimetro.

San-o mag Saydres Solusyon Ka Abono

3, 7, 11, kag 15 semana

pagkatapos matanum

4 ka kutsara nga Urea

sa 15 Litros nga tubig

5, 9, 13 kag 17 semana

pagkatapos matanum

4 ka kutsara 0-0-60 sa

15 Litros nga tubig

A ng pagtanum sang amargoso

madali kag mahapos. Ang mga

masunod nga pamaagi makabulig

sa pagpataas sang patubas kag

makapadugang sang aton kita.

Pagpili sang mga baridad Pilion ang maayo nga baridad sang binhi nga

makahatag sang damo nga bunga, dali

maggulang, kag makabato sa mga peste

kag masakit.

Pagpapisik Mas manami nga papisikon anay ang liso

sang amargoso antes itanum sa talamnan

gamit ang seedling tray.

1. Utdon ang mataliwis nga punta sang liso

agod madali nga masalupsupan sang tubi.

2. Huluman sa malimpyo nga tubi sa sulod

sang 30 minutos.

3. Haw-ason kag ibutang sa malimpyo nga

trapo. Ibutang sa indi masilakan nga lugar

sa sulod sang 2-3 ka adlaw.

4. Tulutan-awon ang pinutos nga binhi agud

mabal-an kon gina ataki sang fungus. Kon

medyo madanlog ang mga liso, hugasan

kag ibalik sa pulutsan hasta magpisik ang

mga liso.

Pagpreparar sang seedling tray 1. Haluon ang mga masunod:

2 ka parti nga kompos (dagami ukon

mga dahon)

4 ka parti nga Carbonized Rice Hull

(CRH)

1 ka parti nga mala nga iti sang manok,

ipot sang baka ukon karabaw.

2. Butangan ang mga buho sang seedling tray

sang ginhalo nga materyales. Idasok sang