Hilagang Asya

Mark Marvin L. Lagos

DSS-UPLB

Balangkas

• Katangiang Heograpikal

• Batayan ng Pagbubuo ng Estado

• Kronolohiya

Katangiang Heograpikal

• Steppe at disyerto - nomadiko pastoral

• Tundra at taiga - pangangaso

• Oasis - sentro ng komersyo at agrikultura

• Siberia - kapatagan, talampas at kabundukan

• Asya Sentral - lawa (Aral at Caspian), ilog (Amu

Dar’ya at Syr Dar’ya), steppe

• Mongolia, Dzungaria, Manchuria - steppe at

disyerto

Mga bansa sa Hilagang Asya

Batayan ng Pagbubuo ng Estado

• Pananakop dahil sa

pamumuhay na

nomadiko pastoral

Pamumuhay sa Steppe at Disyerto

• Nomadiko - Pastoral

(tupa, kambing, ox,

usa, kamelyo, kabayo)

• Militarisado

• Saloobing-bukas at

mapagtangkilik

Kronolohiya

• Imperyong Hun/ Xiong-nu (mula neolitiko -

gitnang dtn. 12)

• Imperyong Mongol (1206 - 1368)

• Imperyong Ottoman (1299 - 1917)

• Pananalakay ni Timur (1270 - 1405)

Imperyong Hun/ Xiong-nu

• Pangkat ng mga nomadiko-pastoral at may

kaunting pagtatanim.

• Makikita sa hilagang bahagi ng Tsina

• Sistemang pulitikal batay sa katapatan sa

pinunong mandirigma (hal. Mao Dun at

Attila)

• Nasakop ang Mongolia, Asya Sentral,

Tsina, Iran at Silangang Europa. Sinalakay

naman ang Gresya, Alemanya at Italya.

Attila Mga sundalong Hun/ Xiong-nu

Imperyong Mongol (1206 - 1368)

• Binubuo ng mga angkan na nakatira sa

silangang bahagi ng Asya Sentral. Ger ang

tawag sa kanilang tirahan.

• Paghahati ng trabaho: (a) aristokratikong

angkan na nagpapastol ng kabayo; (b)

angkan na nagpapastol ng tupa, kambing

atbpa.

• Temujin ang tunay na

pangalan

• Ginawaran ng kuriltai

(pagpupulong ng mga

pinunong militar na

Mongol) si Temujin

ng titulong Genghis

Khan, ibig sabihin

Universal Ruler

Temujin / Genghis Khan

Kuriltai

• Dakilang Khanato - sentro Karakorum at inilipat

sa Daidu o Khanbalik (Beijing)

• Chagadai Khanate sa Turkestan

• Il-Khanate o Persian Khanate

• Ginintuang Hordo, Kipchak Khanate o Russian

Khanate

GININTUANG HORDO

- 1502

Batu

Unang khan ng Ginintuang Hordo

d. 1256

Jochi

namatay noong 1227

CHAGADAI KHANATE

1227 - 1370

Chagadai

d. 1242

Guyuk Khan = Ogul-Gaimish

1246 - 48

Ogodei Khan = Toregene

1229 - 1241

Mongke Khan

1251 - 59

IL KHANATE

1256 - 1335

Hulagu

Unang ilkhan

d. 1265

DINASTIYANG YUAN

1260 - 1368

Kublai Khan

1260 - 1294

Tolui = Sorghaghtani

1229 -1241

Genghis Khan

(Temujin) 1206 - 1227

Borte

(pangunahing asawa)

Sinalakay ni Genghis Khan

ang mga kaharian ng

Hsi Hsia (Xi Xia), Chin (Jin)

Kara Khitai, at Khwarizm

Ipinagpatuloy naman ni Ogodei

ang pagsalakay sa I. Chin (Jin),

mga siyudad ng Rusya, Abbasid,

Hungary at Bulgaria

Itinatag ni Batu ang Ginintuang

Hordo na nakasentro sa Sarai.

Sakop nito ang Siberia, ibang

bahagi ng Asya Sentral at mga

siyudad ng Rusya. Magkaaway

naman ang emperador ng

Holy Roman Empire at mga

papa sa Roma kaya walang

nagkakaisang paglaban ang

Europa. Noong bandang1440

magkakawatak-watak ang

G. Hordo at tuluyang nabuwag

noong 1502. Noong 1783,

sinakop ni Catherine ang K. ng

Crimea.

Itinatag naman ni Chagadai

ang khanato ng Chagadai sa Asya Sentral/

Turkestan. Nagmula sa teritoryong ito si Timur na

mananalanta noong dtn. 14.

Itinatag ni Hulagu, kapatid ni Kublai Khan

ang Ilkhanate sa Persia (Baghdad) (1258).

Natalo ng mga Mamluk ang hukbong

Mongol noong 1260. Samantala, nagpadala

ng limang Krusada ang mga Kristiyanong

kaharian sa Europa para agawin ang Banal

na Lupa noong dtn. 13.

Inilipat ni Kublai Khan ang sentro ng

Dakilang Khanato sa Daidu (Beijing)

matapos masakop ang Tsina (1260).

Tinangkang sakupin ngunit nabigo ang

Hapon noong 1274 at 1281. Naging

basalyong estado naman ang Koryo

(1230s); Pagan, Daiviet, at Champa

(1287).

Pag-atake sa Baghdad Labanan sa Leibnitz

Sundalong Mongol

Labanan

sa bundok

Kontribusyon ng Imperyong Mongol

• Naging tulay ng mga kabihasnan: nagkaroon ng palitan ng

ideya, imbensyon at pagkain.

• Bukas ang loob at mapagtangkilik: nagsagawa ng

konsultasyon sa mga iskolar na Confucian, inhenyerong

Arabe at iba pang pilosopo.

• Kalayaan at kasaganahan (Pax Mongolica): binantayan ang

ruta ng kalakalan at nagpatayo ng mga bahay-tuluyan para

sa mga manlalakbay at mangangalakal. Hal. Marco Polo.

• Sa Rusya, labis na pag-aalipin sa mga magsasaka sa mga

lupain ng aristokratikong Ruso kapalit ng proteksyon sa

mga Mongol. Naging doble ang hari ng alipin - Ruso at

Mongol.

Imperyong Turko Ottoman (1299 - 1917)

• Ang hukbo ng Turkong Ottoman ay mala-

kapatiran, magkakapatid ang bawat mandirigma.

• Tinalo ng Ottoman ang Imperyong Byzantine at

naagaw ang Constantinople noong 1453.

Pananalakay ni Timur (Tamerlane) (1270 -

1405)• nagmula sa Khanatong Chagadai, tinangka niyang

magbuo ng bagong imperyo.

• Nasakop ang Persia, Mesopotamia, natalo ang

Ginintuang Hordo at India

Mga imperyo matapos ang I. Mongol

• Imperyong Ottoman (1299 - 1917)

• Imperyong Safavid (1501 - 1722)

• Imperyong Mughal (1526 - 1707)

• Dinastiyang Ming (1368 - 1644)

• Siam, Toungoo, Majapahit at Malacca

• Dinastiyang Yi, at Tokugawa

Mga Panloob at Panlabas na

Banta sa Asya

Pag-aralan ang ibig sabihin ng mga

sumusunod:

• Kolonyalismo

• Kapitalismo

• Merkantilismo

• Imperyalismo

Shamanismo

Mga paring shaman