hik hasi. alea.pdf · Arrasateko Arizmendi ikastolak eta Baionako Insup erakundeak Arinsup GEIE elkartea sortu dute. Interesgune ekonomikoa duen Europako elkartea da GEIE, eta eragileen

hik hasihh

G A I A : B I G A R R E N H E Z K U N T Z A K OI R A K A S L E E N P R E S T A K U N T Z A •T E K N O L O G I A B E R R I E I B E S T E B E G I -R A D A B A T • O L E R K I G I N T Z A •F R A I S O R O K O S E H A S K A E T X E A

673 euro • 2002ko APIRILA euskal heziketarako aldizkaria

EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA

Uri Ruiz BikandiAhozkotasuna eta bigarren hizkuntza

a

67. zenbakia. 2002ko apirila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala6 kronika

8 gaia

BIGARREN HEZKUNTZAKO IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA Ezagutza eta heziketaren artekobalantza

16 elkarrizketaURI RUIZ BIKANDI

24 teknologia berriakTeknologia berriei begirada desber-din batIker Laskibar

26 esperientziaOlerkigintza Oñatiko Mikel Aozarazaikastetxean eta Hatsa Elkartea

29 esperientziaOsasun heziketa eta droga-menpe-kotasunen prebentzioaTxus Conjil eta Izar Arregi

33 berriak

39 eskolako zertzeladak historianGipuzkoako Fraisoro sehaskaetxeaArantxa Uribe-Etxeberria

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.14.08

Fax: 943/ 37.21.54. Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea:Joxe Mari Auzmendi Erredakzioburua:Ainhoa Azpiroz Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, MaiteSaenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix Basurko, Xabier Isasi, IreneLopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe.

Diseinua:TRAM¥Graf!kMaketazio, aurreinpresioa:Xangorin.Inprimategia:ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Uri Ruiz Bikandi (Hik Hasi).Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2002 /III/25 . Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaBIGARREN HEZKUNTZAKO IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA Iparraldean zein Hegoaldean Bigarren Hezkuntzako

irakasleei eskatzen zaien prestakuntza ezagutudugu, bai ezagutzari dagokiona eta bai pedagogia

arloari dagokiona.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

URI RUIZ BIKANDIAma hizkuntzaren eta bigarren hizkuntzaren

jabekuntza prozesuan ahozkotasunak garrantzihandia du. Hainbat proposamen eskaintzen diz-

kigu gaia aditua den emakume honek.


editoriala

Datorren ikasturterako aurrematri-kulazio datuak ezagutarazten ari direnhonetan, euskarazko ereduan, D ere-duan, ikasi nahi dutenen kopurua eten-gabe goraka doala nabarmentzen da.

Horrek euskal irakasleen beharradakar berekin. Eta irakasleek ahalik etaondoen prestatuta egon behar dute kali-tatezko hezkuntza eskaini nahi bada.

Oh! Kalitatea aipatu dugu. Zer da,bada, kalitatea? Nolakoa da Madrildikezarri nahi den Kalitatearen Legea? No-la jasotzen da kalitatea Parisen sortzendituzten legeetan?

Ezaguna da euskal esparruan gurehezkuntza normalizatzeko egiten aridiren ahaleginak oso baldintzatutadaudela urruti samar hartzen diren era-bakiengatik. Horrela ezagutu dugu, etamunduak daraman martxa ikusita,aurrerantzean ere horrela izango deladirudi.

Bestalde, kanpoko eragile horiekegonda ere, gure hezkuntza asko aldatu

da azken berrogei urtetan. Txoro ba-tzuen ametsa izan zena, pixkanaka gor-puzten joan da eta gaur egun errealitateindartsu bihurtzen ari da.

Hala ere, euskal hezkuntzaren nor-malizazioa lortzeko asko da falta dena,eta hori gutxi balitz, normalizazio pa-rametroak etengabe aldatzen ari dira.

Duela gutxi arte helburua ikasleakbi hizkuntza orekatu lortzea baldin ba-zen, gaur egun eleaniztasuna hartzenda normalizaziorako bidetzat. Leheninguruko etorkinak baldin baziren ho-na zetozenak, orain urrutiagotik datoz.Hizkuntza eta ohitura ezberdinak izate-az gain, bestelako kultura, osasun bizi-pen, elikadura, sexu harreman, sines-men… dituzten pertsonak inguratzendira. Oraintsu arte ikasgaiak lantzeko li-burua baldin bazen irakasleok genueneuskarri ia bakarra, une honetan, tek-nologia berrien bitartez aukera askougaritu da. Eta zer esanik ez espresiomunduan, balioen aldaketan eta aba-

Aukera ugari hik hasi udako topaketa pedagogikoetan

Gure eskola lortze-ko ahalegineanUdako TopaketaPedagogikoak elkar-gune eta indartzeparegabea izatekogure desio eta gon-bidapen zintzoena

rretan gertatzen ari diren eraldaketak.Horren guztiaren aurrean, euskal

hezkuntza normalizatu nahi duen orokjarrera aktiboa behar du; gizartearengarapena behatu, hausnarketetan par-te hartu eta hautuak egin. Orain arteegindakoaz harro egoteko eta etekinaateratzeko modurik ederrena da aurre-ra begira asmatu ditugun ildoak indar-tzea eta asmatu ez ditugunak aldatzea.

Bide horretan lagungarri izan nahidu hik hasik, berari dagokiona ahaliketa ondoen betetzen. Horretan ahale-gindu da, Pedagogia Fakultatearekinelkarlanean, aurtengo Udako Topake-ta Pedagogikoen eskaintza egitera-koan. Inoiz baino aukera zabalagoa, 30ikastaro, ia guztiak euskara hutsean.

Kanpokoen sudurra sartzearen au-rrean, Euskal Irakasleok izan dezake-gun elkargune eta indartze paregabeaburutuko dugulakoan, parte har deza-zuen gonbidatzen zaituztegu.

apirila

6 ❘ hik hasi ❘67. zenbakia. 2002ko apirila

kronikaE l k a r r e n a r t e k o l a n k i d e t z a

Kalitatearen Legearenaurkako iritziak nagu-si dira

Espainiako Hezkuntza ministroPilar del Castillok Kalitatearen Legea-ren oinarriak aurkeztu dizkie erkide-goetako sailburuei.

Lege berriaren zirriborroak hain-bat aldaketa aurreikusten ditu. Bataikasketa amaieran azterketa edo erre-balida ezartzea da. Beste bat ikasketaibilbide berriak sortzea da. Hiruga-rren bat hiru ikasgai gainditzen ez ba-dira errepikatu beharra da. Laugarrenaldaketa ikastetxeetako zuzendarienizendapenari dagokiona da. Orainarte Eskola Kontseiluak izendatzenbazituen, lege berriaren araberaKlaustroak, Administrazioak eta Es-kola Kontseiluak egingo lukete. Bos-garren aldaketak atzerriko hizkun-tzari eragiten dio. Orain arte atzerrikolehen hizkuntza ikasten hasteko de-rrigorrezko adina 8 urtekoa bazen,

orain 6 urtera jaitsiko litzateke. Seiga-rren aldaketak ikasleak zigortzeko“justizia azkarreko baliabideak” ezar-tzen ditu. Eta azkenik, derrigorrezkohezkuntzan sartzen ez den 3-6 etapazentro pribatuek itunpeko egitea au-rreikusten du.

Horren aurrean, hezkuntza arlo-ko hainbat erakunde zein sindikatukaurkako jarrera agertu dute. Besteak,beste, Hezkuntzako Gizarte Eragile-en BILGUNEAk 400 pertsonak sina-tutako agiria aurkeztu du, eta aurre-rantzean jende gehiagok sinatukoduen segurantza agertu du. Agiri ho-rrekin “Espainiak inposatutako lege-aren aurka, Guk Gure Hezkuntzaribai” esango zaiola argi eta garbi adie-razten dute . “Iragarri zaigun “Uni-formizazioaren Legeari”, oker deitu-tako Kalitatearen Legeari, Ez esangodiogu” dio agiriak. “Bai esango dio-gu, ordea, Guk Geure Hezkuntzaeuskaldunari, kalitatezkoari, ele a-niztunari, gizarte mailaketarengainditzaileari, integratzaileari etaparte-hartzaileari”. Agiriaren azter-keta sakonagoa egingo dute hemen-dik aurrera, ondoren irtenbide batproposatzeko.

Aurrera begira PPren inposaketariaurre egingo dion “fronte gogorra”osatzeko asmoa agertu dute BILGU-NEAko ordezkariek, eta xede horre-kin hainbat ekintza egingo dituztehurrengo hilabeteetan.

Arrasateko Arizmendiikastolak eta Baionako Insup

erakundeak Arinsup GEIEelkartea sortu dute.

Interesgune ekonomikoaduen Europako elkartea daGEIE, eta eragileen asmoa

Europan zubiak eraikitzea da,batez ere komunikaziorako

teknologia berrien inguruan.Horrela, formakuntza eta

pedagogia garatzeko,informazio eta

komunikaziorako teknologiaberrietan oinarrituko da

Arinsup.GEIErekin bi erakundetako

pedagogia taldeen elkarlanaareagotuko dela aditzera

eman dute ordezkariek. Eraberean, elkarren arteko

trukaketen bidez partaideenahalak eta gaitasunak

indartuko diren ziurtasunadute. Isabelle Mokny

Insupeko Baionakozuzendariak adierazitakoaren

arabera, “Europatik eskaintzaoparoa har genezake, etaelkarlanean, zailtasunak

dituzten ikasleekin etalangabeekin erabili, bi

herrialdeetan gizarteratzeprozesua bermatzeko”.


n a g u s i t z e n a r i d a e t e n g a b e

Jadanik zaila izango da, gizakiok abere erebagarela kontuan hartu gabe teorizatzea Joxe Azurmendi

Unibitza osatzeko lehenurratsak eman dira

Euskal Herriak Bere Eskola ekime-na talde bezala eratua gelditu da Altsa-sun egindako batzarraren ostean. O-raingoz ikasle, irakasle eta gurasoek o-satutako taldeak 39 herritan sortu dira.Hemendik aurrera, talde horiek sendo-tzeaz gain, gehiago sortzeko asmoa a-gertu zuten eragileek, eta baita talde ho-rien arteko harremana sendotzea ere.

Unibertsitatean ere beste erakundeberri bat sortzear dago. Euskal HerrikoUnibertsitate Barrutiaren aldeko talde-ak batzar nazionalerako deia egin du U-nibitza plataforma sortzeko.

Unibitzaren helburua unibertsitatebarruti bakarra sortzeko dauden arazo-ak aztertu eta gero proposamenak egi-tea da, azkenean Euskal Unibertsitateasortzeko.

Jose Miguel Campillo plataformakokideak euskal eredu propioaren aldeorain arte egindako lana nabarmendudu. Nahiz eta hiru barruti eta sei uniber-

Nafarroako behin-behinekoirakasleak greba egin duteDBHrako deitzekoa den 2002koLan Eskaintza Publikoa gelditzekoeskatuz. 375 irakaslerenganeragingo duen deialdia izanen da,eta deialdiarekin dutendesadostasuna adierazteko egindute greba. Irakasleen iritzizsistema mota horrek langileenmemoria ahalmenari ematen diolehentasuna eta ez pedagogiagaitasunari.Horrez gain, ingurukoerkidegoetatik oposaketak egiteraetor daitekeen jende andanarekikobeldurra ere adierazi dute. Izan ere,EAEn, Aragoin eta Errioxan ez dalan eskaintza eginen hurrengourtera arte.Bestalde, lan baldintzakberrikusteko ere eskatu dute. Lanfinkoa duten irakasleekikodiskriminazioa salatu dute, ezbaitute antzinakotasun sariajasotzen, ez eta familia izateagatikolaguntza.EAEn beste neurri batzuk ezarridituzte hizkuntz eskakizunik ezduten irakasleentzat. Iralek(Irakasleak EuskalduntzekoPrograma) deialdi berezia egin duhizkuntz eskakizunik gabeko behin-behineko irakasleek eskakizuna lordezaten. Horrela, datorren urtekoirakaskuntza publiko ezunibertsitarioan Lan EskaintzaPublikora aurkezteko aukera emannahi zaie.LAB sindikatuak ez du babestuIraleren ezohiko deialdia.Sindikatuak aditzera eman duenez,“gehiengo (%87) euskaldunareneskubideak urratu dira, hizkuntzaeskakizunik egiaztatu ez dutengutxi batzuenak (%31) hobesteko”.Horrez gain, oso kritiko agertu daegonkortasun poltsan hizkuntzeskakizuna betetzen ez dutenentzat325 plaza izango direla ikusirik.

tsitate egon, arazo komun bat badagoe-la adierazi zuen, barruti propio batengabezia. Arazo nagusia banaketa admi-nistratibo hori dela adierazi du.

Hala ere, egoera aldatzeko bitarte-koak badaudela ikusten dute EuskalHerriko Unibertsitate Barrutiaren alde-ko taldeko kideek, eta horren alde da-goen gehiengoa abian jarri behar dela.Ekimen hori bultzatzen dauden talde e-ta erakundeak ugari dira, besteak bes-te; Euskal Adarrak, UEU, Euskal Irakas-leen Elkartea (EIRE), AEK, EHE eta u-dalbiltza.

Euskal Adarra taldekoen iritziz ara-zoa denen artean konpondu beharradago. UEUk orain arte egin den lana az-pimarratu du, eta sostengua azaldu diebarruti bateratuaren aldeko guztiei.

EIREk iaz egin zuen kongresuaneuskal barrutiaren inguruko idatzi batonartu zuen eta hori aintzat hartuko da.

Unibertsitateko barrutitik irten ga-be, ikasleek greba egin zuten martxoa-ren 6an LOUren aurkako jarrera era-kusteko. Ikaslea Abertzaleak taldekokideek Manuel Montero EHUko errek-torearen eta Anjeles Iztueta Hezkuntza-sailburuaren jarrera kritikatu zuten,“sekulakoak bota ondoren, apal-apalbere nagusiaren ordenak” betetzen aridirelako. Nafarroako Gobernuko Hez-kuntza kontseilari Jesus Laguna, aldiz,legearen alde agertu da, nahiz eta esanhainbat aldaketa egiteko aukera utzibehar duela bakoitzak bere esparruakhobekuntzak bideratzeko.


GAIABigarren Hezkuntzakoirakasleen prestakuntza


G

Lehen Hezkuntzatik Bigarren Hez-kuntzara pasatzean gauza anitz alda-tzen zaizkie ikasleei, eta horieko bat ira-kasle kopurua da. Hasierako mailetanirakasle batek ematen ditu ikasgaigehienak, eta Bigarren Hezkuntzan, al-diz, ikasgai bakoitzeko irakasle bat iza-ten da, gai horretan aditua dena. Era be-rean, irakasle batzuk denbora guztianhaur talde berarekin egoten dira ikasgaianitz emanez, eta beste batzuk gai berairakasten dute hainbat taldetan.

Batzuen zein besteen lana desber-dina den heinean, prestakuntza ere ha-la da.

Hegoaldean Haur eta Lehen Hez-kuntzako maisu-maistra izateko Ira-kasle ikasketak egin behar dira. Hain-bat espezialitate daude aukeran, guz-tiak hiru urteko diplomaturak direlarik.Bigarren Hezkuntzako irakasle izate-ko, aldiz, lizentziatura eskatzen da, etahorrekin batera Irakaskuntzarako Ego-kitze Ikastaroa egina izatea.

Iparraldean, ostera, abiapuntua ez-

Bigarren Hezkuntzakoirakasleen prestakuntzaEzagutza eta heziketarenarteko balantza

Gaur egun irakasleen pres-takuntza aipatzen denean,hainbat arlotan trebatzekoikastaroak etortzen zaizkiguburura. Irakasle direnei bide-ratuta egon ohi dira, irakas-kuntzan dabiltzanei, alegia.

Lanbide horretan aritzeko,ordea, ikasketak egin behardira lehendabizi.

Ikasketa horiek ez diraberdinak Iparraldean eta He-goaldean, eta Lehen Hezkun-tzako eta Bigarren Hezkun-tzako irakasle izateko ere ez.Bigarren horien ibilbidean ko-katu gara oraingoan eta ira-kasle izateko nolako presta-kuntza jasotzen duten jakinnahi izan dugu. Nahikoa ote daeskolak emateko? Eta ikasle-ak hezteko?

berdina da. Lehen nahiz Bigarren Mai-lako irakasle izateko hasieran edozeinmotatako unibertsitate ikasketak egi-ten dira; hau da, Psikologia, Filologia,Fisika, Bilologia… edozein. Hiru urte-ko ikasketak izan ohi dira eta oinarrizkodiploma orokorra eskuratzen da horie-kin. Titulu horrekin hainbat adar profe-sionaletara bidera daiteke, eta horieta-ko bat irakaskuntza izan daiteke. Kasuhorretan, irakasle izateko, bereziki ho-rretarako diren bi urteko ikasketak eginbehar dira; Lehen Mailako irakasle izannahi dutenek ikasketa mota batzuk egi-ten dituzte, eta Bigarren Mailara bidera-tu nahi dutenek beste batzuk. Aurrene-koen kasuan, ikasketa horietan didak-tika eta pedagogia gaiak lantzen diraeta Hezkuntza Ministeritzak ematenduen Professeur des écoles diplomaprofesionala eskuratzen da. Bigarrren-goen kasuan, bi urteko ikasketa horiekbakoitzaren gaiari lotuta daude eta bu-katu ostean CAER edo CAPES titulua ja-sotzen da.


Kolegio eta lizeotako ira-kasleen prestakuntza

Orain arte esandakoari jarraituz,Iparraldean hiru urteko oinarrizko di-ploma bat duen edonor izan daitekeirakasle, baldin eta beste bi urteko ikas-keta bereziak egiten baditu. Horrela,Bigarren Mailako irakasle izateko CA-PES formazioa egin behar da. Formaziohori estatu mailako da eta Bordelen egi-ten da. Diplomatuek hango unibertsi-tatean eskolak jasotzen dituzte urtebe-tean eta ondoren azterketa egiten dute.Sare publikoko irakaslegaiek egitenduten azterketari CAPES deitzen zaioeta sare pribatukoek egiten dutenariCAFEP. Izen desberdina ukan arren,edukiz berdinak dira. Urtebete horre-tan jasotzen diren eskolak gaika antola-tuta daude, hau da, urtebetean Filolo-giako diplomatuek Filologiako CAPESaedo CAFEPa prestatzen dute, Historia-koek Historiako CAPESa edo CAFEPa,Kimikakoek Kimikako CAPESa edoCAFEPa eta abar. Guztietan pedagogiaarloko prestakuntza eskaintzen da etadena frantsesez.

Azterketa gainditu ondoren, biga-rren ikasturtean, denboraren erdianunibertsitatean eskolak jasotzen jarrai-tzen dute eta beste erdian praktikakegiten dituzte eskoletan. Bigarren ikas-turtearen amaieran eskolako jardun

hori ikuskari batek begiratzen du, etaberak erabakitzen du pertsona hori ira-kasle izateko gai den edo ez.

Prozesu horri guztiari kanpoko CA-PESa edo CAFEPa deitzen zaio. Izanere, azterketa hori egiten dutenakoraindik irakaskuntzan ari ez diren li-zentziatuak dira.

Badira, ordea, titulu hori eduki ezarren ordezko bezala lanean aritzen di-renak. Horiek beste azterketa bat egindezakete Bigarren Hezkuntzako ira-kasle titulua lortzeko. Barneko azterke-ta edo CAER deitzen zaio aukera horri.Gutxienez hiru urte lanean aritu ondo-ren egiten da azterketa hori.

Seaskak beste bide bat es-kaintzen du

Seaskak barneko prozesua jarrai-tzen du, hau da, azterketa egin aurre-tik hasten dira diplomatuak Seaskanlanean, eta aldi berean, bi urteko pres-takuntza pedagogikoa jasotzen dute.Ondoren, beste urtebete irakaskun-tzan aritu ondoren, CAER azterketapasatzen dute.

Ikastolan lanean hasi aurretik etaikastaroa abiatu baino lehen guztieielkarrizketa bat egiten zaie beren gaita-suna neurtzeko bai pedagogian arloaneta bai euskara arloan. Jaki Elkano Se-askako pedagogia prestatzailea da

haien prestakuntzaren ardura darama-na. “Diplomatu horiek beren gaiaz ba-dakite, baina pedagogiaz eta didakti-kaz ez, ez baitute formazio pedagogi-korik ukan. Gehienek trebatu egin be-har dute” dio Jaki Elkanok. “Beraz, ki-deekin eta ahal duten moduan hastendira ikasturtea prestatzen. Baina gero,gelan direlarik, bakarrik dira eta horegiten da zinez ekintza pedagogikoa.Batzuek berez sentitzen dute gela nolakudeatu, baina beste batzuek ez daki-te. Eta hor laguntza behar dute”.

Laguntza hori lehen ikasturtean for-mazio teorikoa emanez hasten da etadidaktika orokorra irakasten zaie aste-azken arratsaldetan. Horrez gain, JakiElkanok urtean sei bisita egiten ditu ge-lara, nola moldatzen diren ikusteko. La-naren analisia egiten dute elkarrekin,teoria eta praktika ahal bezainbat lotze-ko. “Ez dut ikuskari lana egiten, for-matzailearena baizik, aholkulari bisi-tak egiten ditut eta beraiek laguntzekoeta gogoetak, analisiak eta ikerketa egi-teko nagoela sentitu behar dute. Nirelana aholkuak ematea da, gauza sin-pleak baina beharrezkoak. Adibidez,kontsigna bat eman aurretik ikasleguztiak berari so daudela ziurtatzea,aktibitateak anitz aldizkatzea, denbo-ra kudeatzen jakitea eta abar”.

Era berean, irakasle berri horiek tu-tore bat izaten dute, lankide bat izan ohidena, eta horrek ere parte hartzen duprestakuntzan lagunduz. Ikasturtearenamaieran ebaluaketa bat egiten dute El-kanok eta ikastolako zuzendariak etabaikorra bada, hurrengo ikasturteanprestakuntzarekin jarraitzen da.

Bigarren urtean asteazken arratsal-deko saioekin jarraitzen dute eta euska-ra arloa jorratzen dute bereziki: euskalzibilizazioa, hizkuntza, linguistika,euskal literatura, erakundeak… Ikas-turtearen amaieran memoria bat eginbehar izaten dute eta bukaeran epai-mahai baten aitzinean aurkeztu.

Ibilbide hori guztia egin ondoren,beste urtebetez jarraitu behar dute es-kolak ematen eta orduan egin dezaketeCAER azterketa.

Hezkuntza Ministeritzaren Borde-


leko prestakuntzaren eta Seaskarenformakuntzaren arteko desberdintasu-na hizkuntzan dago, bereziki; Bordele-koa frantsesez da, eta Seaskakoa eus-karaz. “Guretzat hori garrantzitsuada” dio Elkanok. “Pedagogia forma-zioa emateaz gain, Seaskaren eskolaproiektuaren berri ematen diegu guk.Proiektu horren helburuak lortzeko be-har ditugu irakasleak eta izpiritu horierakutsi behar diegu”.

EAEko eta Nafarroako li-zentziatuak

Iparraldeko egoerarekin alderatu-ta, EAEn eta Nafarroan beste bide bat ja-rraitzen dute irakasle gaiek.

Lehen Hezkuntzako maisu-mais-trek irakaskuntzan aritzeko ikasketakegiten dituzte, horretarako prestatzendira. Lizentziatuek, ordea, ez dute arlopedagogikoari eta didaktikoari buruzbereziki ezer ikasten, ez dute irakasleizateko ikasten, ikasketak ez daude ho-rretara bideratuta.

Nolanahi ere, hezkuntza sistemaklizentziatuak eskatzen ditu BigarrenHezkuntzako ikasleei irakats diezaien.Gaian adituak diren pertsonak eska-tzen ditu: fisikoak, filologoak, biologo-ak, ingeniariak eta abar. Lizentziatu ba-koitzak bere gaiari dagokion presta-kuntza jasoa du, baina eskolak emate-ko prestatua al dago?

Hor dago gakoa. Gauza bat gaiaz ja-kitea da, eta beste bat irakastea eta hez-tea. Lehen Hezkuntzako irakasleek,beste gauzen artean, hiru urte pasatzendituzte nola irakatsi eta hezi ikasten. Li-

GGAIABigarren Hezkuntzakoirakasleen prestakuntza

zentziatuek ez al dute horren beharrik?Erantzuna baiezkoa da, eta horre-

gatik lizentziatuei IrakaskuntzarakoEgokitze Ikastaroa (IEI, gaztelaniazCAP) egitea eta titulua edukitzea eska-tzen zaie eskolak eman ahal izateko.Irakasle izateko prestatzen dira ikasta-ro horietan.

Hori egin ondoren jasotzen den ti-tulua hezkuntza administrazioak ema-ten duen titulu bat da, profesionaliza-tzeko balio duena, baina ez da uniber-tsitateko tituluzioa.

Titulu hori Madrilgo Gobernukodekretu batek arautu arren, erkidegoautonomo bakoitzak modu diferente-an antolatzen du eta unibertsitateak ar-duratzen dira ikastaroa emateaz. Zen-bait unibertsitatetan bi edo hiru astebu-rutan egin daiteke, beste batzuetan ha-mar hilabetetan, zenbaitetan klasekoasistentzia derrigorrezkoa da eta bestebatzuetan korrespondentzia bidez egi-ten da. Prezio aldetik ere, zenbat eta la-burragoa izan, orduan eta garestiagoasuertatzen da.

Nafarroako Unibertsitate Publiko-an bost hilabete irauten du ikastaroaketa Euskal Herriko Unibertsitatean seihilabetekoa da. Antolaketa aldetik, bie-tan antzekoa da. Hasteko, ikastaro teo-riko orokorra egiten da, ikasle guztien-

tzat berdina delarik eta oinarrizko laumodulu teoriko lantzen direlarik: hez-kuntzaren antolaketa eta orientazioa,bilakaeraren eta hezkuntzaren psiko-logia, Bigarren Hezkuntzaren soziolo-gia, eta hezkuntza ikerketa eta komuni-kazio eta informazio teknologia be-rriak. Ondoren, ikasle bakoitzak bereespezilitateari lotutako didaktika zeha-tza hautatzen du, eta beste gauzen arte-an, unitate didaktiko bat egiten du.

Zati teoriko hori amaitu osteanpraktikak egiten dira Bigarren Hezkun-tzako ikastetxe batean tutore baten gi-daritzapean, eta aurretik egindako uni-tate didaktiko hori eramaten da aurrera.EHUan praktiketan dauden bitarteanere ordu batzuetan eskolak ematen di-ra behaketa eta hausnarketa egiteko,zentroaren funtzionamendua eta anto-laketa ezagutzeko, eskolak nola presta-tu jakiteko… Amaieran ikasle bakoi-tzak memoria bat egin eta aurkeztu be-har du, horrekin klaseak emateko gai-tasun pedagogikoaren titulua eskura-tzen duelarik.

Didaktika zehatzei dagokienez, es-kaintza ez da berdina campus guztietaneta urtero aldatu egiten da. Eskariarenedo beharren arabera administrazioakerabakitzen du zein espezialitate eskai-ni. Hau da, hurrengo urteetan zein es-

12 ❘ hik hasi ❘65. zenbakia. 2002ko otsaila

pezialitateko irakasleak beharko di-tuen aurreikusten du, eta horren arabe-ra zehazten da eskaintza, eta baita plazakopurua ere. Eusko Jaurlaritzako Hez-kuntza Sailak aurten 300 plaza eskainiditu eta 114 matrikulatu dira. Nafarroan100 plaza eskaini dira eta horiexek betedira. Orain dela hiru urte hasi ziren Na-farroan ikastaro honekin eta hiru urte-tan plaza kopuru bera eskaini da. Lehe-nengo urtean eskaria askoz ere handia-goa izan zen, baina aurten eskaintzarenparekoa izan da. EAEn, berriz, 96-97ikasturtean hasi ziren IEIrekin eta 496ikaslek eman zuten izena. Urtez urtekopurua jaitsiz joan da eta aurten 114ari dira ikastaroa egiten. Nahiz eta300eko numerus clausus jarri, ez dahainbeste jende matrikulatzen.

Nafarroako Unibertsitate Publi-koan aurten lau didaktika zehatz eskai-ni dira: Ekonomia eta Administrazioa,Teknologia eta Lanbide Heziketa In-dustriala, Teknologia eta Zerbitzueta-ko Lanbide Heziketa eta Natur Zien-tziak. Iaz aukeran zeuden Musika, His-toria eta Filologia ez dira eskaini aurten.Printzipioz denak gaztelaniaz daude.Nolanahi ere, praktikak euskaraz eginahal dira, baldin eta euskarazko ikas-tetxea eta tutorea aurkitzen baditunorberak.

Euskal Herriko Unibertsitatean es-pezialitateak hiru campusetan eta Du-rangon banatuta daude. Hurrengo tau-lan ikus daiteke campus bakoitzean au-keran dauden espezialitateak zein di-ren. Hala ere, ez da ahaztu behar, Nafa-rroan bezala, urteroko eskaintza aldatuegiten dela eta beti ez direla guztiak au-keran egoten.

Araban:- Gizarte Zientziak berezitasuna: Geografia, Historia, Kazetaritza,Zuzenbidea eta Soziologia. Euskaraz.- Atzerriko Hizkuntzak berezitasuna: Filologiak eta Itzulpengintzaeta Intepretaritza. Gaztelaniaz.

Bizkaian:- Zientziak berezitasuna: Matematika, Enpresa ikasketak,Ekonomia, Biokimika, Kimika eta Fisika. Gaztelaniaz.- Natur Zientziak berezitasuna: Medikuntza, Biologia, Geologia,Farmazia, Elikagaien Zientzia eta Teknologia eta NekazalIngeniaritza. Euskaraz.- Arte Ederrak berezitasuna. Gaztelaniaz.

Gipuzkoan:- Giza Zientziak berezitasuna: Filosofia, Antropologia, Psikologiaeta Psikopedagogia. Euskaraz.- Zientziak berezitasuna: Matematika, Enpresa ikasketak,Ekonomia, Biokimika, Kimika eta Fisika. Euskaraz.

Durangon:- Teknologia berezitasuna: Ingeniaritza, Informatika etaArkitektura. Gaztelaniaz.

Aldaketak datozLOGSEren ezarpenarekin derri-

gorrezko hezkuntza 16 urtera arte lu-zatu zen, eta horrek irakasleen aldetikbeste prestakuntza bat eskatzen zuen.Hori dela eta, 1995an diseinatutakoIEI aldatzeko beharra ikusi zen. Ge-roztik hainbat proposamen eta zirri-borro egin dira, eta dekretua ere ze-haztuta dago, baina oraindik ez damartxan jarri. Hala ere, EAEn dagoe-neko plan berrian aurreikusten direnaldaketak egin dira IEIren barruan.

Dekretu berriak ekarriko dituenaldaketen artean izena berarena da-go: Prestakuntza Pedagogikorako I-kastaroa (Curso de Cualificación Pe-dagógica) deituko zaio. Didaktika ze-hatzei dagokienez, 19 espezialitatesortzea aurreikusten da, nahiz eta ezden zehazten urte batean guztiak es-kainiko diren edota aurreikusten di-ren lanpostuen arabera erabakiko di-ren.

Berrikuntza nabarmen bat ikasta-roa hasteko baldintza izango da. Hots,orain arte lizentziatura bukatu osteanegin izan da IEI, eta eredu berrian uni-bertsitate ikasketak egin bitarteanhasteko aukera egonen da. Ikasketa-ko kredituen %60 egin ondoren ekite-ko parada izanen da. Zentzu horretan,ikastaro honetako edukiak hautazkoedo libre modura txertatuko dira ikas-ketetan.

Ikasketa planetan sartzeak bada-kar beste aldaketa bat ere. Orain arteunibertsitateko irakasleek ematen zi-tuzten IEIko eskolak borondatez, bai-na ikasketa planetan sartzen badiradepartamentuen ardurapena gelditu-ko dira. Beraz, zenbait irakaslek ho-rren ardura hartu eta prestatu egin be-harko dute.

65. zenbakia. 2002ko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚13

G GAIABigarren Hezkuntzakoirakasleen prestakuntza


Euskal Herriko Unibertsita-tearen barnean HezkuntzarenZientzien Institutua da IEIrenardura eta antolaketa darama-na. Ikasturte honetan hartu dubertako zuzendaritzako karguaAlfredo Go ik.

Zure ustez nahikoa al da IEIre-kin jasotzen den ezagutza ira-kasle izateko?

Ez, eta benetan kezkatzekoaden gertakari bat da. Lehen Hez-kuntzako irakasle izateko ikasketabereziak daude, hiru urteko diplo-matura egin behar da, eta batzukbost urteko lizentziatura bihurtze-ko eskatzen dute. Paradoxikoki,Bigarren Hezkuntzako irakasleizateko bideak azkarragoak dira.Horregatik, mundu guztiak presta-kuntza hori nahikoa ez delako sen-tsazioa dauka, eta argi eta garbi da-go irakasle ikasketak egin dituzte-nen eta ikastaro hori egin dutenensentsibilitatea ere ez dela nahikoa.

Ni urte askotan izan naiz Irakas-le Eskolako irakasle eta horkoprestakuntza oso ona ez delakosentsazioa daukat. Baina, ikasketahoriek egin eta irakasle izatekoprestatu den pertsona baten pen-tsaera eta sentsibilitatea, eta horre-tarako prestatu ez den eta beregaian espezialista den pertsonabatena alderatzen baditugu, dife-

rentzia nabarmenak daudela ohar-tuko gara.

Zein diferentzia ikusten ditu-zu?

Benetako hezitzaileak badakibere egitekoa ez dela irakastea,baizik eta ikasten laguntzea. Hauda, Ikerri Matematikak irakasteko

Matematikak jakin behar dira, bai-na baita Iker ezagutu ere, ezagutzahori gabe ezinezkoa da Ikerreri ira-kastea. Zalantzarik gabe, bigarrenalderdi hori derrigorrezkoa da,hots; ezagutza psikologiko eta pe-dagogikoa, etapa baikotzeko ikas-kuntzaren ezaugarriak, motiba-zioa eta abar.

Alfredo GoñiHezkuntzaren Zientzien Institutukozuzendaria


G

Prestakuntza Pedagogikora-ko Ikastaro berriak arazo horieiirtenbidea emango al die?

Nik uste dut gauzak aldatukodituela. Esate baterako, irakaskun-tzaren testuinguruan gehiago inte-gratzen da, petatxu sentsazioakenduz. Nik uste dut lasaiago etadenbora gehiagorekin egin daite-keela, eta hezkuntzan interesa edobokazioa duenak hobeto egin de-zakeela.

Horrez gain, autonomia erkide-goen artean dagoen diskriminazioegoera ere ezabatu egingo du.

Nola uler daiteke leku bateansei hilabetetan lortzea tituluaeta beste batean hiru asteburu-tan?

Arautu gabe dagoelako gerta-tzen da hori, eta noski, ikasleak ha-rrituta gelditzen dira. Alde batetik,badakite hemen beste zenbait le-kutan baino prestakuntza hobeajasotzen dutela, baina bestetikhainbatek titulu berdina askoz eredenbora gutxiagon eskuratzenduela ikusten dute. Hala ere, titu-luan zenbat ordu egin diren zehaz-ten da eta horrek balioa ematen dioeta aintzat hartzen da.

Dena dela, plangintza berriare-kin hori guztia arautu egingo da etadenak berdindu egingo dira.

Eredu berriarekin jende gehi-ago matrikulatuko dela uste alduzu?

Nik baietz uste dut. Zeren pres-takuntza hori egiten dutenak ez di-ra irakaskuntza formaleko irakas-leak soilik. Irakaskuntza ez forma-lean dabilen gero eta jende gehia-gok egiten du ikastaro hori, arlohorietan heziketa hausnarketa egi-tea garrantzitsutzat jotzen delako.Besteak beste, helduen hezkun-tzan, aisialdian, internet bidezkohezkuntzan, gazteen heziketan etaabarrean dabiltzanak dira etortzendirenak. Modu horretako lanetanjardun nahi duenak unibertsitate-ak aitortzen duen Prestakuntza Pe-dagogikorako ziurtagiria badara-ma, berme batekin doa edo behin-tzat zenbait ordutan horretaz haus-nartu duenaren seinale da.

“Benetako hezi-tzaileak badaki

bere egitekoaez dela irakas-tea, baizik eta

ikastenlaguntzea.

Horregatik, gaiaezagutu behar

da, baina ikasle-ak ere bai, hori

gabe ez dagoirakaskuntzarik”

GAIABigarren Hezkuntzakoirakasleen prestakuntza


UriRuiz Bikandi

E

Orain arte ahozkotasuna lantzeari ezzaio garrantzirik eman, denbora galtzeazela pentsatuz, eta uste hori aldatu eginbehar da

Bilboko Irakasle Eskolako irakaslea eta Textosaldizkariko zuzendaritza taldeko partaidea



UriRuiz Bikandi

E

Nolakoa izan ohi da ama hizkun-tzaren eta bigarren hizkuntzaren arte-ko harremana?

Bi hizkuntzak sozialki babestuak,instituzio sendo asko dituztenak, histo-rian zehar idatzi ugari ekoiztu dutenaketa hiztun askokoak badira, hizkuntzahorietako hiztunek ez dute arazorikizaten bigarren hizkuntza ikasteko. Ze-ren eskolan ikasten duten bigarren hiz-kuntza horrek ez baitie beren izaera etanortasun kulturalari erasotzen. Adibi-dez, Kanadan frantsesa irakatsi diete in-gelesez mintzatzen zirenei. Baina ez duondorio bera izan indiar hizkuntzetakohiztunei edota sasoi batean minorizatu-ta zegoen frantsesez mintzatzen zireneiingelesa irakasteak.

Zer gertatzen da, ordea, ama hiz-kuntza edo lehen hizkuntza gutxituadenean?

Kasu horretan, hizkuntza gutxituakez du horrenbesteko babes sozialik iza-ten, edo batere ez. Hiztun horiei esko-lan beste hizkuntza bat egiteak norma-lean beren identitatearen ezabaketaedo gutxiezpena ekartzen die.

Egoera horietan lehenengo amahizkuntza indartu behar da, eta behin a-ma hizkuntzaren prestigioa edo itzalasegurtatuta, bigarren hizkuntza, eta hi-rugarrena eta laugarrena irakasten hasdaitezke eskolan.

Zer eragin du norbanakoarenganhizkuntza nagusiaren eta hizkuntzagutxituaren arteko desorekak?

Bi hizkuntza jakiteak, elebidun iza-teak, bi kulturetan parte hartzea ahalbi-detzen du. Hori gauza ona da, eta baitalau kulturatan parte hartzea ere, bainaez da beti erraza izaten, tirabirak sor-tzen baitira kulturen artean eta norbe-rak ere kausitzen baititu tirabira horiek.

Hau da, norberak dakizkien hiz-kuntza biak buru bakar batean daudeeta elkarri laguntzen diote, neurri handibatean. Baina baita inoiz elkarri oztopoegin ere.

Hizkuntza asko jakitea positiboa dabaten gainean bestea sartzen delako.Lehen hizkuntza ondo ezarrita dagoe-

Aspaldian murgildu zen ira-kaskuntza munduan jaiotzezdurangarra den emakume hau.1970ean Iurretako ikastolakoandere o izan zen, eta urtebe-te jardun zuen han, ikastola itxizioten arte. Hurrengo bi urtee-tan geroago Bizkaiko Ikasto-len Elkartea izango zenekokoordinatzaile izan zen eta ge-ro Elorrioko ikastolara joanzen. 1979an Legutioko eskolapublikoan hasi zen A eredukoikasleekin.

Urtebete beranduago ma-terialgintzan murgildu zen He-gaz eta Kalakari taldeetakogainerako kideekin batera.Euskarazko irakaskuntzarakomateriala prestatzea eta ira-kasleen prestakuntzan ari-tzea izan zen talde horien zere-gina.

Egun Bilboko Irakasle Es-kolan ematen ditu eskolak etaTextos aldizkariko zuzendari-tza taldeko partaide da.

Horrez gain, ama hizkun-tzaren eta bigarren hizkuntza-ren jabekuntza prozesuak az-tertzen eta lantzen jarraitzendu Uri Ruiz Bikandik. Momentuhonetan, orain arte jorratuta-koaren balorazioa eginez etaaurrera begira jarriz, ahozko-tasuna lantzearen garrantziazerabat jabetuta dago. Propo-samen horren garrantziaz etaxehetasunez mintzatu gara be-rarekin.

Haurrak

berez ikasten

duelako ustea oso

zabaldua dago.

Irakasle askok

pentsatzen du

haurrak eskolan

sartu, berak

euskaraz egin eta

belarritik sartzen

zaionarekin ikasten

duela euskara.

Eta hori ez da

horrela


nean, hots, ama hizkuntzak garatzekoposibilitateak dituenean, bigarren hiz-kuntza nolabait haren itzalpean haztenda, hizkuntza hartan ikasitako meka-nismoak, estrategiak eta esapideak era-biltzen dira bigarren hizkuntza ikaste-rakoan. Lehen hizkuntzaren zigiluahartzen du bigarrenak bere espazioahartu arte, bere profil eta mugak argituarte.

Azken finean, buru bakarra dauka-gu, eta buru bera da hizkuntza biak ma-neiatzen dituena. Alde horretatik biga-rren hizkuntza ikasteak gure jakituriaelikatzen du. Haatik, elikadura hori ezda digestio arazorik gabe egiten.

Bigarren hizkuntza ama hizkun-tzaren mailara hel al daiteke?

Ama hizkuntza egoteak ez du esannahi beti lehenbizikoa, garrantzitsuenaeta funtsekoena izango denik bizitzaosoan. Badago Adam Ouane-ek gida-tutako eta Unescok argitaratutakomunduko hizkuntzen inguruko liburubat. Bertan azaltzen dena gogoratuz,hainbat kulturatan ama hizkuntza oina-rrizko hizkuntza izanik ere, gerora jen-deak aldatu egiten du, eta beste hizkun-tza bat garrantzitsuagoa eta erabiliagoabihurtzen da. Gaur egun guri ere gerta-tzen zaigu hori; zenbait arlotan hizkun-tza bat da gehien eta ondoen erabiltzenduguna, eta beste arlo batzuetan bestehizkuntza batean erosoago sentitzengara.

Dena dela, berriz galderari helduz,hizkuntzaren estatusak garrantzi han-dia dauka bietan maila bera lortzeare-kin. Estatus horretan hainbat elementusoziopolitikoak dira, hots, neurri politi-koekin konpon daitezkeenak. Beste

batzuk hiztunen borondatez konpondaitezkeenak dira. Eta konponezinakdirenak ere badaude. Hau da, ez dagauza bera 600.000 hiztun edo 600 mi-lioi hiztun izatea, iturriak eta ezauga-rriak desberdinak baitira.

Euskal Herriko herri askotan gazte-lania edo frantsesa da kaleko hizkera etaerraz menderatzen dute hiztunek. Lekugehienetan hori ez da posible euskara-ren kasuan. Oso zaila da Barakaldo,Gasteiz edo Laudioko haurrek euskarazerdaraz hitz egiten duten bezala hitz egi-tea. Zeren hizkuntzak jatorrizko hiztu-nekin harremanetan egonez ikastenbaitira. Beno, ez horrekin soilik, bainahori da nolabait eskolak egin dezakee-nari gehien laguntzen dion faktorea.

Orduan, bien arteko oreka ez daposible?

Hori desira da, baina oreka ez daexistitzen, eta sozialki ere ez, hizkuntzabat bestearekin borrokatuko baita bereesparrua lortzeko. Euskararen kasuan,erraldoiekin jokatzen ari gara. Gukerraldoiari buelta eman behar diogu.Baina ezingo gara sekula erraldoiakizan, ez baikara hain handi. Edonolaere, gure txikitasun horretan gureamantentzea, hobetzea eta gureari espa-rruak bilatzea da gakoa.

Zein esparru aurkitu dizkioguorain arte?

Ni 1970ean hasi nintzen lehendabi-ziko ikastoletan eta ordutik hona gauzaasko aldatu dira. Gu hasi ginenean ezzegoen ez libururik, ez ezertxo ere.Geuk egiten genituen liburuak haurrekeuskaraz irakurtzen ikas zezaten. Nikurte askotan jardun dut ikastolan erda-razko liburuetatik irakurri eta euskarazlanak egiten. Itzulpena izan zen oina-rria hasierako sasoi hartako irakaskun-tzan, besterik ez baitzegoen.

Euskarazko irakaskuntza gauzaarraroa zen, ez debekatua soilik. Lehe-nengo ikastola oholez itxi zidaten. Bi-garrenean urte askotan legeztatu gabelan egin genuen, hurrengo hilean sol-data irabaziko genuen edo ez jakin ga-be. Geroztik euskara duintasun maila

lortuz joan da eta maila sozialean ereaurrerapausoak eman dira. Oso urtegutxitan egin dugu beste batzuek urteluzeetan egindakoa, baina hala ereahuleziak baditugu. Gure hizkuntzaoso ahula da, oso ahula, eta eguneroborrokatu behar dugu.

Egin duguna hobetu dezakegu, du-darik gabe, eta horretarako badaudezenbait jokabide. Nik uste dut gogoek,ezagutzak eta jokabideak eragin han-dia izan dutela gure praktika pedagogi-koan. Orain gauza gehiago dakizkigueta gauzak hobetu daitezke.

Zein izan dira orain arteko usteaketa jokabideak pedagogia jardun oro-korrean?

Freinet, Neill eta Europako korron-te progresisten eragin handia jaso ge-nuen 70eko hamarkadaren inguruan.Konstruktibismoa zabaltzen hasia zen,eta horien eraginez esperantza handiageneukan haurrak berezko duen sor-tzeko gaitasunean, berezko senean. Es-kola aktiboa egiten hasi ginen, bainauste genuen haurra hazten zen heineangai izango zela gauzak hartzeko. Esko-lak bere hazkundeari itxaron egin be-har ziola pentsatzen genuen.

Gaur egun beste korronte batzukdauzkagu: hasierako konstruktibismo-ari pare bat buelta eman zaizkio eta ko-rronte soziokulturala (Vigotski) lotu


zaio. Eskola Aktiboaren printzipio ber-berei jarraitu, baina haurraren garapenmailari aurreratu behar zaiola pentsa-tzen da, garapena gerta dadin lagundubehar diogula.

Pedagogia orokorretik bigarrenhizkuntzaren pedagogiara jaitsiz, zeinizan dira arlo horretan eduki ditugunusteak?

Guk lehen ikastoletan euskararikez zekiten haurrak izaten genituen, etaeuskara balekite bezala jokatzen ge-nuen beraiekin. Alegia, pixka bat asti-roago hitz egin, inoiz itzulpena eman,eta tira. Orain hori gogoratzeak lotsapixka bat ematen dit.

Nik uste dut haurrak berez ikastenduelako ustea oso zabalduta dagoela.askok pentsatzen du haurrak eskolansartu, berak euskaraz egin eta belarritiksartzen zaionarekin ikasten duela eus-kara. Eta hori ez da horrela. Modu ho-rretara zerbait ikasten dute, baina horiez da ikas dezaketen guztia. Beste mo-du batera askoz ere gehiago ikasiko lu-kete.

Uste hori gainditu al da?Eskola publikoetan euskara sartzen

hasi ginenean bigarren hizkuntza ikas-teko zer egin planteatzen hasi ginen.Bazegoen tradizio bat, hau da, frantse-sa irakasten zen modura irakastea,itzulpenekin eta gramatikarekin. Ba-

zen baita ere errepikapenaren bidez e-giten zena. Baina guk bagenekien horiez zela bidea.

Guk bagenekien zerbait hurbilketakomunikatiboaz, bagenekien komuni-kazioa funtsezkoa zela. Baina ideia ezgeneukan oso argi. Horregatik, grama-tikak ardatza izaten jarraitzen zuen, etanahiz eta haurrentzako gauza interes-garriak egiten saiatu, zentzu gabekoerrepikapenetan denbora asko pasa-tzen genuen.

Hori A ereduan eta euskara eredue-tan, bietan gertatzen zen. Haurrak as-pertu egiten ziren gramatika liburuhaiekin eta Hizkuntza ikasgaia gauzaastuna zen oso. Mintzatzeari ez zitzaiongarrantzirik ematen, oso gutxi. Biga-rren hizkuntzaren irakaskuntzan bai,hots, A eta B ereduetan. Izan ere, hasie-ratik mintzatzen ez zekien bati lagunduegin behar zitzaion, baina etxetik zeki-tenekin idatzia eta gramatika ziren ga-rrantzitsuak. Baina, hala ere, pedagogi-koki eta metodologikoki ez genuen ba-tere argi.

Zer ulertzen zenuten komunika-zioa kontzeptuarekin?

Komunikazioaren inguruan inter-pretazio ugari egon dira. Oso kontzep-tu emankorra izan da. Bere eragina ge-rotxoago izan genuen. Errazena etamerkeena honakoa da: elkarren arteankomunikatzen gara, hemen gauza ko-

E

Elkarrenartean solasean

jardutenbadakigu;

ez dakiguna daazalpen publikoluze eta sendo

bat egiten, ideiakagertzen Eta hori da

eskolak irakatsibehar duena

hizkuntza bietan,ama hizkuntzanzein bigarrenhizkuntzan

UriRuiz Bikandi


munika-tzea da, onena elkar ulertzea da. Hau-rrak mintza daitezela. Hori zen helbu-rua.

Komunikazioaren ideia hori bat-batekotasunean oinarritzen da. Bat-ba-teko ikuspegia geneukan, berezkoaden horrena. Komunikatzea ateratzenzena onartzea zen. Haurrak gaizki egi-ten bazuen ez zitzaion gehiegi zuzendubehar, bestela moztu egingo baitzen etaez baitzuen hitz egingo. Eta garrantzi-tsuena mintzatzea zen. Horrek, ordea,arazo asko dakartza ondoren.

Orain ere interpretazio horrekingelditzen al zara?

Ez, ez naiz interpretazio errazenare-kin gelditzen. Haratago joanez, bestegaldera bat egiten dut: mintzatu bai,baina nola? Mintzatzea edo komunika-tzea ez da edozer gauza eta edozeinmodutara esatea. Formari ere garran-tzia eman behar zaio. Horregatik, gauregun hurbilketa komunikatiboarenikuspegitik ere hausnarketa formalafuntsezkoa da.

Zer esan nahi duzu hausnarketaformala diozunean?

Bada, hizkuntza formalean “zera,zeratu, zeratzen” esateak ez du balio,gauza bakoitzari bere izena eman be-har zaio, gauzak ondo adierazten jakinbehar da. Horregatik, hitz egiteko mo-duari edo formari ere kasu egin beharzaio.

Haurrek txikitan formari ez dioteerreparatzen, zenbait elementu ia mo-du ez kontzientean jasotzen dituzte.Geroago dator formaren ingurukohausnarketa egitea, eta hori egitea fun-

tsezkoa da ondo mintzatzeko. Esatendugunaren formaren kontzientziarikez badugu, automatizatua soilik baldinbadaukagu, sekula ez dugu ondo hitzegingo ezta ondo idatziko ere. Izan ere,idazteko hitzen jabe izan behar dugu,esaten dugunaren kontrola eduki be-har dugu.

Hizkuntzaren alderdi komunikati-boaz ari garelarik, egindako ikerke-tek baieztatu dute murgiltze progra-ma gehienetan ikasleek ahozko hiz-kuntza oso eskasa dutela, eta nolaedo hala komunikatzen direla. Zerdiozu zuk?

Egia da. Gure arbasoak orduak etaorduak egoten ziren elkarrekin hitz egi-ten. Guk ere hitz egiten dugu, baina eu-rek istorioak kontatzen zizkioten elka-rri. Eta hori oso garrantzitsua da. Azke-nean, bizitza elkarri istorioak konta-tzen pasatzen dugu, baina normaleanlagunei kontatzen dizkiegunez, gauzaasko ez dizkiegu esaten jakinak direla-ko: zeakin egon nintzen… Baina isto-rioak, pasadizoak, ipuinak… zabalkontatzea funtsezkoa da diskurtsoaeraikitzen ikasteko. Hori da ez dakigu-na. Elkarren artean solasean jardutenbadakigu; ez dakiguna da azalpen pu-bliko luze eta sendo bat egiten, ideiak a-gertzen… Gure ikasleek adierazpideeskasa dute, ez dira gai izaten ideiak be-har den moduan garatzeko. Eta hori daeskolak irakatsi behar duena hizkuntzabietan, ama hizkuntzan zein bigarrenhizkuntzan.

Orain arte ez da sekula behar denmoduan landu. Gure pedagogia edodidaktika moduek erro sendoa dauka-te lehen hizkuntzako irakaskuntzan,eta hor ahozkoari ez zaio garrantzirikeman izan.

Komunikazioak kontrol kontzien-tea behar du, eta hori falta da. Orain ar-te hizkuntza idatziaren gainean bainoez da egin. Gutxi landu da ahozkoan, e-ta hori ere landu behar da. Bestela,behin eta berriro gaizki mintzatzen ba-gara eta inork zuzentzen ez badigu,barneratu eta akatsak automatizatu egi-

ten ditugu. Eta ondoren desautomati-zatzea oso zaila da. Horregatik, hainbatikaslek euskaraz akats batzuk egiten di-tuzte, eta gainera kendu ezinezkoakbihurtzen dira. Adibidez: -la eta -na, er-latibozkoa eta konpletiboa ez dituztebereizten gaztelaniaz bietarako “que”erabiltzen delako; ergatiboaren -k ezdute jartzen; ordena sintaktikoak gaizkiegiten dituzte…

Hori zergatik gertatzen da? Ho-rren inguruan behar besteko lanikegin ez delako.

Nik uste dut ahozkoari garrantziaeman behar zaiola eta ondo programa-tu behar dela. Minimoki programatubehar da, buruan oso argi izan behardugu egun osoa hitz eginez pasatzendutela ikasleek. Mekanismoak ikasi be-har ditugu komunikazio eta hizkuntzahori gero eta hobea izan dadin.

Zure ustez, zein mekanismo erabi-li beharko lirateke ahozkotasuna lan-tzeko? Nondik hasi beharko genuke?

Lehendabizi faltsukeria bat albora-tu behar da, hau da, ikasleak irakasleakesaten duenarekin gelditzen direlakoustea. Hori ez da horrela, entzuten du-ten guztiarekin ez baitira gelditzen. Etagainera, adi ez baldin badaude, ez duteentzun ere egiten edo ez dute arretarikjartzen. Adi egonda ere, sartzen den


guztia ez da gelditzen. Normalean ideiagelditzen zaigu, eta ez hitz kateamenduosoa. Badirudi buruak hitz kateamen-du horretako elementu batzuk isolatu,harrapatu eta gorde egiten dituela, bai-na ez beti guk uste ditugunak edo guknahiko genituzkeenak.

Kontuan hartu behar den bigarrengauza da ahozkotasuna lantzeko egi-ten dudan planteamenduak bi hizkun-tzatarako balio duela, bai ama hizkun-tzarako eta bai bigarren hizkuntzarako.

Abiapuntu hori aintzat harturik,zer proposamen egiten duzu?

Nik egiten dudan proposamenakhainbat konbinaketa ditu. Gauza ga-rrantzitsu bat irakaslearen estrategiakzorroztea da, haurrei mintzarazteko es-trategiak hain zuzen ere. Oso garrantzi-tsua da haurrek esaten dutena bainoharatago joaten ikastea, edozein mo-dutan esaten dutena ez onartzea eta ho-betzen laguntzea. Gure laguntzarik ga-be honaino esateko gai badira, gure la-guntzarekin hurrengo pausoa emangodute. Horretarako, estrategia batzukizan behar ditu irakasleak.

Zein estrategia?Akatsak zuzentzeko estrategiak,

mintzarazteko estrategiak eta formari

garrantzia emateko estrategiak dira na-gusienak. Horrekin batera, gutxienekoprogramazio bat behar da txiki-txikita-tik era guztietako diskurtso motak gara-tzeko. Esate baterako, eguneroko bizi-tzako kontakizunak egitea, elkarrekinbizi izandakoa gogoratzea, azalpenakematea, proiektuak agertzea, etorkizu-nari edo gertatu ez denari buruz hitzegitea, posible denaz mintzatzea, hipo-tetikoa denaz jardutea…

Oinarrizko diskurtso mota horietanirakasleak plan argia eduki behar duburuan. Era horretako diskurtsoak as-tero klasean egingo direla ziurtatu be-har du, eta denek egingo dituztela.Orain arte garrantzirik eman ez bazaiodenbora galtzea zela pentsatuz, pen-tsamendu hori aldatu egin behar da. Jo-laslekuan gertatu denaz galdetzea etahorretaz hitz egitea hizkuntza lantzeada, ez da edozer gauza, eta horretazkontziente izan behar du irakasleak.Ahaztu gabe, noski, hizkuntzaz gain gi-za harremanak, balioak eta abar erelantzen direla.

Eskolako momentuak eta egoerakaprobetxatzen jakinez gero, eta estrate-giak argi izanez gero, nik uste dut pausohandia eman daitekeela ahozkotasu-naren irakaskuntzan.

Horretan trebatzeko mintegiakematen ari zara irakasleei. Zer egitenduzue mintegietan?

Beren burua grabarazten diet ira-kasleei. Ondoren, 10 minutuko zatitxobat transkribatzen dute eta lupaz ikus-ten dugu zer pasatu den. Gauza askoateratzen dira, ikasgela batean hamaikagauza egiten baitira aldi berean eta ira-

Etorkineieuskarazko

ereduak eskainibehar dizkiegu,nahiz eta erdaraere ikasi beharkoduten. Izugarrizko

lana da bihizkuntzak zerotik

irakastea etaikastea.

Horregatik,daukagun dema ezda tontakeria. Nik

uste dut ideiazabalekin eta

irudimenez jokatubehar dugula, etaez ideia itxi eta

zurrunekin

E

UriRuiz Bikandi


an, euskarari kendu egin zaio. Herri ba-tzuetan gaztelania ordu gehiago emanbeharko dira, eta beste batzuetan eus-kara gehiago. Azken finean, ikastetxebakoitzak bere egoerara egokitutakomurgiltze eredua behar du, eta ez du A,B eta D ereduen sistemara mugatu be-har.

Bestalde, D ereduak irakasle guz-tiek euskaraz jakitea ekarri du, hau da,zentroa euskalduntzea. Horrek zentro-ari beste maila bat eman dio. Irakasleeuskaldunak eta elebidunak dauzka-gu, eta ikasleei behar den bezalakoerantzuna eskain diezaiekete; ez kafeadenontzat, baizik eta kafesnea, deskre-matua… Hori da behar duguna.

Zer egin behar dugu hizkuntzenirakaskuntzarekin etorkinen ka-suan?

Galdera da etorkizunerako zer nahidugun. Zer nahi dugu, kanpotik dato-zen haurrak euskaldundu daitezen, he-rri honen kulturaren jarraibideak ikasditzaten eta hemen nor senti daitezen,ala bazterrekoak senti daitezen? Zer dahobe denontzat?

Gero eta hizkuntza gehiagotakohaurrak etorriko dira eta eskolak beha-rrizanen arabera moldatu beharko di-tugula uste dut, beti helburuak argiedukita; hots, hizkuntza biak irakatsibehar dizkiegula.

Ez da tontakeria, oso dema indar-tsua da. Gure mekanismo metodologi-koak, materiala eta antolaketa moldatuegin beharko ditugu. Funtsezkoa izan-go da antolaketa malguak egiten jaki-tea, talde txikiak osatzea, ikasgaiak etajarduerak egokitzea...

Ez al dago arriskurik etorkinekgaztelania ikasi eta euskara ikasi ga-be gelditzeko?

Gure jokaeraren arabera dago hori.Guk euskara ikasteko aukera emateneta eskaintzen badiegu, ikasiko dute.Horretarako, beraien egoera eta bal-dintzak ondo ulertu behar ditugu.

Zer eskaini behar diegu?Euskarazko ereduak eskaini behar

kasleak mila gauza egiten baititu: atze-aldekoek ulertu duten kontrolatzen du,jabetu ez denari galdetu egiten dio, ge-lan gertatzen den guztia kudeatzendu… Grabaketa batzuetatik hamabi ze-regin atera nituen, eta hemezortzi ereatera daitezke. Etengabe eta aldi bere-an faktore askori begiratzen die irakas-leak. Eta horrekin guztiarekin batera,hizkuntzaren esateko moduari etaideien garapenari begiratu behar die.Lan handia dauka, dudarik gabe.

Nik irakasleei zenbat gauza egitendituzten kontziente izan daitezen la-guntzen diet. Izan ere, lanean ari zarenbitartean zaila da egiten duzun guztia-ren kontziente izatea, ezin duzu guztiazjabetu. Ez da erraza ohartzea eta auto-kontzientziatzea, ez da ikasi eta kito.Entrenamendu luzea behar da diskur-tsoaren antolaketari eta ahozkoarenforma horri erreparatzeko, normaleanjendeak ahaztu egiten baitu. Horrega-tik, entrenamendua behar da, buruan i-deia pare bat argi eduki eta entrena-menduan ikusi gauzak nola egiten di-ren, arazoak non dauden eta horiekkonpontzeko zein plan egin. Hori guz-tia egin ondoren berriz grabatu egitendugu.

Bertsolaritza ahozkotasuna lan-tzeko bitarteko bat dela esaten da.Ados al zaude baieztapen horrekin?

Nik uste dut interesgarria dela jario-tasunerako, eta agian sentsibilitateerritmikorako eta hizkuntzaren sentsi-bilitaterako. Baina nik beharrezkoaikusten dudana beste gauza bat da:eguneroko bizitzarako, eguneroko jar-dun guztietarako, akademikoaz apar-te, behar den besteko jariotasuna, zu-zentasuna eta koherentzia lantzea. Etahori oso konplexua da.

Gaur egun eztabaidagai dira A, Beta D hizkuntz ereduak. Zer iritzi duzuhorri buruz?

Ez dugu hain zurrunak izan behardefinizioan, errealitatean edo prakti-kan ere ez baikara. Egoera aldatzen arida. Adibidez, B eta D ereduetan ingele-sari ordu gehiago ematen zaion heine-

dizkiegu, nahiz eta erdara ere ikasi be-harko duten. Izugarrizko lana da bi hiz-kuntzak zerotik irakastea eta ikastea.Horregatik, daukagun dema ez da ton-takeria. Nik uste dut ideia zabalekin etairudimenez jokatu behar dugula, eta ezideia itxi eta zurrunekin. Ez dakigu gau-za asko nola aterako diren, baina etor-kizuna pixka bat aurreratzen has gai-tezke, etorkizuna asmatzen eta bideaegiten. Errakuntzak egingo ditugu, bai-na borondade eta lan sendoa eginez ge-ro, zuzenduko ditugu. Kontua da le-henbailehen eta serio heltzea gaiari.


Iker LASKIBARHezkuntzari aplikaturiko Teknologia Berrietantrebatua

Teknologia berriei begiradadesberdin bat

Orain arte teknologia be-rrien ikuspegi orokorra emandugu, eta telebista nahiz bi-deoari buruz hitz egin dugu. Hi-labete honetan ordenagailuariburuz idatzi behar nuen, baina,behin eta berriz pentsatu on-doren, horretaz aritu aurretikbeste hausnarketa bat egitekobeharra dagoela uste dut; hauda, informazioaren teknolo-giak agertzearen ondorioz gi-zartean azaldutako egoera be-rria. Askok diote egoera berrihorrekin desberdintasunak pa-rekatuko direla, eta Internetiesker, edozein informazio lordaitekeenez, ezaguera eta kla-seen arteko desberdintasunakdesagertzen direla. Egia al dahori? Azter dezagun gaia.

Teknologia berriek sortzenduten analfabetismo berria

Nik lortu ditudan azken datuen ara-bera (Eustat, 2002ko otsailaren 1a),Euskal Herrian %40,3 familiak besterikez daukate ordenagailu CD-ROMare-kin etxean, eta %24,1k Internet kone-xioa. Zer esan nahi du horrek? Alde ba-

tera utzi. Geroxeago azalduko dudanbezala, informazioa eta boterea elka-rrekin doazelakoan nago.

Teknologia berriek eragiten dutengizarte desberdintasuna orain arte azal-dutakoa baino sakonagoa da. Zergatik?Teknologia berriek analfabetismo be-rria sortzen dutelako. Orain dela ia 150urte Euskal Herrian biztanleriaren %57analfabetoa zen. Industria garapenarieta eskolen aurrerapenari esker, batezere, analfabetismoa pixkanaka jaitsiegin da. Orduan, teknologia berrieksortzen duten analfabetismoa enpreseieta ikastetxeei esker desagertuko al da?Ez dut uste.

Orain daukagun zailtasuna zera da:analfabetismo berri hori erauztea ezdela batere erraza. Arrazoia nahiko sin-plea da: gaurko irakurketa eta idazketaorain dela 150 urtekoaren antzekoa da;baina, gaurko ordenagailuek ez duteorain dela 10 urteko ordenagailuekinzerikusirik. Leihoetako sistema eragi-leak erabat aldatu zuen ordenagailua-ren erabilpena eta sistema eragile horiere izugarri aldatu da urte gutxitan.Gaur egun Internet erabiltzeko aukeradago; bideoa digitalizatzea nahikoerraza da; posta elektronikoa erabil dai-teke berehala komunikatzeko, testuakbidaltzeko, argazkiak bidaltzeko; txatguneen bidez distantziak desagertzenari dira... Esan nahi dudana zera da: arlohorretan ez dela nahikoa prestakuntza

TeknologiaBerriak

tetik, Euskal Herriko biztanleriarenerdia baino gehiagok ez daukala tekno-logia berriak eskuratzeko aukerarik,eta bestalde, biztanleriaren laurdenakbaino ez daukala Interneteko konexioaetxean. Denok dakigu Internetik ezdaukatenak klase sozial xumeagoeta-tik datozela, eta distantziak gero etazabalagoak egiten direla. Zergatik?Kontuan izan behar dugu gaur egunordenagailu batek batez beste bost edozazpi urteko bizitza daukala; horren-bestez, zazpi urtero tresna berri bat ero-si beharko genuke ordenagailu egokiaedukitzeko. Horren ondorioa nahikoargia da; batzuek gero eta informaziogehiago edukiko dute beren esku, etabeste batzuek gero eta eragozpen han-diagoa edukiko dute ikasterakoan,etxerako lanak egiterakoan, lana bila-tzerakoan... eta ezin dugu hori alde ba-


Hedabideak eta botereaBa al dago zerikusirik boterearen

eta hedabideen artean? Askok diotegero eta hedabide gehiago daukagu-nez, hedabideak beren boterea gal-tzen ari direla. Nire ustez hori gezurrada, gero eta indar gehiago daukatela-ko. Eskuratutako informazioarekinondorioak ateratzen ditugula pentsa-tu behar dugu. Baina, zer gertatzen daematen diguten informazioa faltsuabaldin bada edo desitxuratua baldinbadago? Eman dezagun gatazka batiburuz jasotzen dugun informazioa al-datuta dagoela, pentsa dezagun hau-rrak elbarri geratzen ari direla esatendigutela. Gudaren aurka jarraituko algenuke? Hori historian zehar maizgertatu izan da.

Pentsa atentatu bat gertatu eta gerojendea kalera pozik atera dela esatendigutela. Zer pentsatuko genuke? Horiere gertatu da duela gutxi. Dorre bikiakeraso eta gero, palestinarrak pozik iku-si genituen. Dirudienez, kalera ateraziren gertaera hori ospatzeko. Irudihoriek munduan zehar eta Ameriketa-ko Estatu Batuetan haserrea piztu zu-ten. Baina, 1991koak zirela jakin behardugu, palestinarrak Kuwaiteko inba-sioa ospatzen ari zirenekoak. Horrela-ko manipulazioen ondorioa nahiko se-rioa da.

zehatza ematen, analfabetismo tekno-logikoa ere aldatzen delako denboranzehar. Hori da gure arazoa.

Gaur egun ia edozeini teknologiaberriak erabiltzen jakitea eskatzen zaiolana lortzeko. Beraz, teknologia be-rrien erabilpenean eguneratua egote-kotan Euskal Herriko biztanleriarenlaurdenak besteek baino aukera gehia-go izango du.

Testuinguru horretan bi aukera di-tugula dirudi: desberdintasunak handi-tzen uztea edo prestakuntza iraunkorraematea. Bigarren aukeran, denontzakoprestakuntza nahi bada, laguntzakeman beharko litzaizkieke ordenagai-lurik erosi ezin dutenei. Zentzu hone-tan, adibidez, Konekta Zaitez kanpai-nak desberdintasunak txikiagotzen la-gundu du. Dena den, kontuan izanbehar dugu informatikako enpresekberen probetxua ere bilatzen dutela.

Analfabetismoaren aurka borroka-tzeko hezkuntzaren aldeko apustuaegin behar dugu. Irakasleek aipatu du-gun prestakuntzaren buru izan behardute. Zergatik? Bi arrazoirengatik:

- Irakasleak direlako ordenagailuenhezkuntzarako erabilera didaktikoakezagutzen dituztenak, eta azken finean,irakasleak egunero egon behar dutela-ko gela barruan ezaguera antolatzen.

- Ikasleei bizitzaren, hedabideeneta teknologia berrien ikuspegi kritikoaeman behar zaielako. Argi dago heda-bideen atzean irudiak baino gehiagoaurki dezakegula, eta ez badiegu horiikasleei erakusten haien zerbitzuanegongo dira beti.

Batzuek diote teknologia berriekinirakasleen eginkizuna zalantzan jar-tzen dela, baina, nire ustez, teknologiaberriek irakasleen garrantzia indartzendute. Nolabait irakasleek gure gizartea-ren etorkizuna eraikitzen dute. Zentzuhorretan, gauza xelebre bat gertatzenda. Jendea ados dago, eta baita ni ere,sendagileak garrantzizkoak direla bai-ezterakoan, sendatu egiten baikaituz-te. Baina, zer diote irakasleei buruz? Ezal dira garrantzizkoak ala? Nolakoaizango litzateke gizartea irakaslerikgabe?

Esan nahi dudana zera da: hedabi-deek informazioarekin joka dezaketelaeta gure pentsamendua gida dezakete-la. Haatik, hori ez da gatazketan soilikgertatzen. Propagandaren arabera,meheak edo argalak izan behar dugu,gure larruazalak leuna eta zimurrik ga-bekoa izan behar du, auto on bat edukibehar dugu eta beste hainbat gauzagehiago.

Eskolan Matematika, Gizarte Zien-tziak eta beste irakasgai interesgarriakikasten dira, baina hedabideen ikuspe-gi kritikoa ere landu behar da. Gizar-tean ordenagailuak asko sustatu dira,eta nire ustez, gauza oso interesgarriakeskain ditzakete, baina beste aldagaiakere kontuan izan behar ditugu. Adi-bidez:

- Banakotasuna bultza dezakete.- Kontsumo-gizartearen luzapena

izan daitezke.Horren haritik, ordenagailuak Troi-

ako zaldiaren antzekoak direla diotebatzuk, eta enpresek ikastetxeetankontsumoa sustatzeko sartzen dituzte-la. Ez dakigu hori egia den edo ez, bainabeti adi egon behar dugu.

Hilabete honetan ordenagailuariburuzko iritzi txarra eman dut, bainahala ere, erabilera asko ditu nire ustez.Zein? Datorren hilabetean ikusiko ditu-gu. Bitartean gure lanerako balio dutenedo ez pentsa dezakegu. •


Ikasleek barneko sentimenduakadierazteko modu bat aurkitu duteolerkigintzan

Esperientzia

Oatiko Mikel Aozaraza ikas-tetxeko ikasleek olerkigintzanmurgiltzeko gonbita luzatu di-gute. Beraiek olerki ezagunakentzuten eta irakurtzen hasi zi-ren; hainbat euskal olerkarirenpoemak irakurri eta aztertzenjarraitu dute; eta orain, berenbarruko sentimenduak poesia-ren bidez kanporatzeko gai dira.Hatsaren poesia liburua eskuartean hartu besterik ez dagoDBHko 4. mailako 45 ikasle oler-kariren sorkuntza lanaz jabe-tzeko.

Oñatiko Mikel Aozarazaikastetxean olerkigintza lan-tzeari garrantzia ematen dio-te. Maila guztietan du presen-tzia modu batera edo bestera,izan ere, olerkigintzaren lan-keta proiektu baten barruandute, curriculumaren barruansartuta. Horrela, DBHko 4.mailan olerkigintza sakonta-sunez lantzera iristen dira. An-doni Salamero Euskara irakas-lea da horren ardura duena.

Zer eskaintzen du olerkigintzakpertsonalki?

Niretzat olerkigintza bizia bera da,bizian oinarritzen da. Bizidun orok,olerkiak idazten dituenean, bizi horisentitu behar du eta biziaren zati izanbehar du. Eta biziaren zati denean oler-kigintzarekiko lotura estua sortzen da.Bizitza hori, barruan dugun hori, kan-poratzeko modu bat da olerkigintza.

Erraza al da 15-16 urteko gazteeihori adieraztea eta olerkiak idaztenhastea?

Poliki-poliki hasiz gero, bai. Adibi-dez, arkume handi bat aterako baligutejateko, eta inoiz arkumerik probatu ga-be egongo bagina, segur aski ez litzai-guke gustatuko. Aldiz, arkume pusketatxiki bat aterako baligute, gustatuko li-tzaiguke. Olerkiekin ere gauza beragertatzen da. Zizka-mizkak bezala ate-ra behar dira: olerki txikiak, ezagunak,goxoak, ez oso jantziak eta irudiak etasinboloak erabiltzen dituztenak.

Ondoren, hori ezagutu eta gero,gauza gehiago lantzen joaten gara.

Nola lantzen duzue?Hasieran olerkiak entzunez hasten

gara. Entzuketarekin zerbait sentitzendute eta hori prosaz adierazten dute.Hurrengo urratsa jolasten hastea da,hots, prosatik poesiarako jauzia ema-tea. Ordeka zabala utzi eta erreka bate-an sartzea bezala izaten da, eta errekahorretan egitura trinkoekin edo zabala-goekin jolas egin dezakete. Hori norbe-raren arabera gelditzen da.

Zein helburu du horrek guztiak?Alde batetik helburu didaktiko bat

du: poesia era dinamikoan eta aktiboanlantzea eta bizitzea, hau da, beste idaz-

Olerkia zertarako?Olerkia zertarako?

Pentsmendu txarrak aldatzeko?Balio al du lasaitzeko edo

atsekabea handitzeko?Kultura al da edo denbora galtzea?

Dirua irabazteko edo euskara bultzatzeko?Barne sentimenduak

kanporatzekoMikel Galarza


Hatsa Elkartea olerkigin-tzari lotutako elkartea da.Olerkia gustuko dutenak etaolerkigintzan aritzen direnakbiltzen ditu Senperen kokatu-tako elkarte horrek, eta urte-an behin, martxoaren 19an,olerkarien festa antolatzen du.Olerkizale guztiak elkartu etaegun atsegin bat pasatzekoasmoz antolatzen da jaia, bes-teak beste, elkarren olerkiakentzunez. Auxtin Zamora idaz-le eta elkarteko koordinatzai-leak elkartearen zereginei bu-ruzko xehetasunak eman diz-kigu.

Poesia eta hatsa. Zein da bi hitzhorien azpian mamitzen den filosofia?

Poesia hatsa bezalakoa da. Hatsaairetik hartzen dugu, bakoitzak berea,eta berriz ere airera itzultzen dugu, bai-na aurretik geurea den zerbait erantsiz.Ihintz fin bat, bustidura ezkutu batuzten dugu espazioan, eta hori da nor-banakoaren berezitasuna, norbanako-ak sortzen duena.

Poesia ere hatsa bezalakoa da. Gi-zarte osoarenak diren hitzak, senti-menduak eta pentsaerak hartzen ditu-gu, geure egiten ditugu, eta geure baita-ko ihintzarekin, sentimenduekin busti,eta berriz kanporatzen ditugu.

Poesia denona den gauza batetiksortzen dugun zerbait da, eta berriz de-nei itzultzen zaiena.

Zein asmorekin sortu zen HatsaElkartea?

Oinarria poesia da, eta elkartearennahia da poesia elkarrekin lantzea, par-

tekatzea, gozatzea eta bizitzea. Gurezeregina olerkiak landu nahi dituenarilaguntzea eta elkarrekin poemak egi-tea da. Interesgarria da elkartzea eta de-non artean aritzea, egiazki sorkuntzaaberatsagoak egiten baitira modu ho-rretara.

Horrela, elkartearen inguruan hau-rrak, gazteak zein helduak biltzen gara.Denon poemak bildurik urtero liburubat argitaratzen dugu.

Elkartearen ateak interesa etagogoa duen orori irekita daude, bainahorrez gain, hainbat eskolatara erejoan zarete.

Bai, hala da. Seaskako bost ikastola-tan eta zenbait eskola elebidunetan jar-dun gara. Irakasleei olerkia nola landudezaketen azaltzen diegu, eta ondorenberaiek aritzen dira haurrekin. Izugarrididaktikoa suertatu da esperientzia etahaur batzuek elkarteak argitaratutakoliburua osorik irakurri dute.

le batzuk sortu dutenetik ikasi eta nor-berak bere kabuz barruak agintzendion hura azaltzeko gai izatea. Olerkia-ren urruneko irudia gerturatzea eta be-re baliagarritasunaz jabetzea da xedea.

Horri loturik dago bigarren helbu-rua, hots, poesiak gizartekotzeko duenbenetako ahalmenaz jabetzea. Asko-tan olerkiak bakarrik ikusten, irakur-tzen eta idazten ditugu, itxita, hesituta,mugatuta dagoen zerbait dela dirudi.Hori topiko hutsa da. Olerkia besteekinpartekatu behar dugu, barruan dauka-guna azaleratu eta adierazi egin behardugu.

Hatsa Elkartea Ama LurAma lurra dugu maitatzengauza asko digu ematen

baina zer ari da gertatzen?Ondorio batera naiz iristen

ez dakigula gauzak banatzenbizimodu hau dugunean aldatzentxiroei lagunduko diegu bizitzen.

Miren Korkostegi

Zer?Barneko zelaietan, bihotz arrapaketan,zer sentitzen dugu?

Egun batean modu txarreannahigabe sortzen bihotzean.

Xabier Puerto


Liburuaren orrialdee-tan barna

45 ikasleren olerki bilduma xu-meak osatzen du Hatsaren Poesialiburua. Eurek osatutako poemekinbatera, poesiari buruz duten iritziaematen digute. Azken ikasturtehonetan olerkigintzaren inguruanegin duten lanak baliabide horihobeto ezagutzeko aukera emandie, eta nola ez, baliagarritasuna etaerabilgarritasuna ere aurkitu diote.Beren iritziak irakurtzea nahikoa dahorretaz jabetzeko.

Olerkigintzari buruz nuen iritzianahikoa aldatu da. Hasieran ez zitzai-dan batere gustatzen olerkiak egiteare-na, agian nire ustez ez naizelako osoona horretan. Baina poesia landu du-gun heinean, nire zaletasuna handitzenjoan da eta orain, jadanik, badut olerkibat nire kabuz sortzeko gaitasuna. Nireustez denok dugu ahalmen hori, bainaezetz pentsatzean, ez dugu inoiz lortu-ko. Gainera, olerkigintzarena, oso bideegokia iruditzen zait zure sentimen-duak adierazteko. Maite Almeida

HemenHemen dut nire etxea,hemen nire lagunak,

hemen nire kezkak etahemen nire pozak.

Hemen dut nire bihotza,hemen, Euskal Herrian,

hemen dut bizia,hemen dut guztia.

Maite Almeida

Nire ustez poesia sentimenduakadierazteko erabiltzen den metodoonenetarikoa da. Azkenean laguntzabat dela iruditzen zait poesia. Uste dutpoesiak bi alde dituela idazleak igor-tzen duenean eta irakurleak irakurtzenduenean, eta norberak irakurtzen due-nean zein atsegina den.

Poesia beste mundu bat da, hain-beste gauza dago olerkian idazteko,

hainbeste gauza irakurtzeko. Munduberezia da dabilenararentzat eta beste-ontzat zer esanik ez. Jon Urkia

PozaIrrifar leuna eta goxoa.

Jaioberri baten moduko usaia.Maitasunaren disdira

Nire begientzako nigarra.Udaberriaren ardatza.

Txorien txorrotxioen alegera.Haize finaren hots txistularia.

Zeruko urdin ederraren ikusmira.Nire sentimenduen lehena.

Bizitzako erdigunea,zainetatik doakidan irrika bizia.

Aspaldidanik itxaroten egon naizen momentua.

Fidagarria eta egiazkoa dena.Zuhaitz hostoen ametsa.

Tristura gabezia.Zorionaren erregina.

Nire munduko abestia.Azken finean,

bizitzaren doinua.Amaia Aranzeta

Nahiz eta olerkiak asko ez gustatubadakit gauza labur baina sentimenduzeta indarrez betetako testuak direla; etaez da beharrezko hitz asko sentimendugoxo bat adierazteko. Leire Irizar

OharraBihotzak hitz egin zidan,

jauzi bat egiteanbelarrira hitz egin zidan

ni ohartarazteanMakila bat eman zidan

hari jarraitzekobidea aurkitu arte

ez etsitzeko.Gorka Goitia

Oso antzekoak direla uste dut baibertsoak eta olerkiak, baina bakoitzakbere izaera du. Olerkiei, kaleetako“pintaden”, “graffittien… antza hartzen

diet, norbaitek hauek egiten ditueneanzerbait aldarrikatzeko izaten da, noskiez guztiak, baina bai gehienak. Nire us-tez, hauek egitea ez da ematen duen be-zain zaila. Baina, hala ere landu egitenbehar dira, hau da, esan nahi dudanaedo aditzera eman nahi dudana zera da;olerkiak egiteko ez dela jaio behar,beraien artean bizi baino ez dela eginbehar duste dut. Jon Igartua

Nire ahotsa apurtu egiten da,zure izena esatean,

nire begiek negar egiten dute,iragana gogoratzean.

Gure begiak topatzen zirenean,nire bihotz-taupadak handitu egiten ziren,orduan jakin nuen,benetan nor zinen.

Nire ahotsa apurtu egiten da,zure izena esatean,

nire begiek negar egiten dute,zuk ni ez maitatzean.

Nagore Goñi

Olerkien inguruko ikuspegi txarrabazenuten, agian, idaztea ere, ez duzuegogoko izango, txorakeria bat iruditu-ko zaizue zuen arazoak biziduna ezden bati azaltzea; orri txuri bati, alegia.Hori argi dago zergatik den: inoiz eginez duzuelako. Gezurra badirudi ere,dauzkazuen arazoak idatzi egiten badi-tuzue, zuen barrua askoz ere lasaiagogelditzen da, nahiz eta orri batean ida-tzirik egon. Leire Zubia

Zer da loa?Gau ilunean begiak isten

laguntzen digunaZer da loa?

Ametsetara abiatzekobidezidorra erakusten diguna

Zer da loa?Egun berri bat hastekoaukera ematen diguna

Zer da loa?Ane Markueta


Ezin esan daiteke eskolarenzeregina soilik denik osasunera-ko eta droga-menpekotasunenprebentziorako neurriak har-tzea. Oro har, gizarteak hartubehar du ardura hori, erantzuki-zuna guztiona delako. Edonolaere, eskolak bere alea jar deza-ke. Askagintzaren barruan da-goen Izadia kabineteak horre-tan laguntzen du, osasun hezike-tako prestakuntza ematendihardu hainbat ikastetxetan.

Txus Conjil Izadiako partaideden aldetik, guraso, irakasle etaikasleekin dabil osasun hezike-tako plagintzak martxan jartzeneta prestakuntza ematen. Az-peitiko Ikasberri ikastolanorain dela hiru urte hasi zirenosasun heziketako plangintza-rekin, eta gainontzekoak beza-la, Izar Arregi ikastolako psiko-logoa eta orientatzailea gertu-tik bizitzen ari da prozesu osoa.

Zuretzat zer da osasuna,Txus?

Osasuna ez da alderdi biologi-koa soilik, orokorragoa baizik.Egunoroko bizitzarako tresnak etatrebetasunak edukitzea, eta eraba-kiak hartzeko, komunikatzeko etagatazkei konponbidea ematekogai izatea ere osasuna da. Pertsonagustura sentitzen bada, autoestimualtua badu eta autonomia badu,askoz hobeto moldatuko da elika-

durarekin, garbitasunarekin, dro-gekin, sexu harremanekin eta abar.Osasuna ingurunearekin ondoegotea da, ongizatearekin lotu be-har da eta ez gaixotasunarekin.

Nola ulertzen da gaur egunosasun heziketa?

Droga-menpekotasunaren etaosasun heziketaren inguruan dau-den planteamenduak nahiko par-tzialak dira. Hezkuntza sistemak ez

Osasun heziketa eta droga-menpeko-tasunen prebentzioa eskolan

Esperientzia

Txus Conjil: “Osasun heziketa prozesubat bezala planteatzen dugu eta prota-gonistak ikasleak dira, irakasleak tres-na profesionalak dira”


du erantzunik ematen eta ez du se-rioski planteatzen gaia, zehar lerrobezala baizik. Betiko irizpideaklantzen dira: erretzearen gaia, lodi-tasuna, anorexia… Eskola bateanzerbait gertatzen denean eta alar-ma soziala pizten denean, orduanegiten da zerbait, baina bestela ez.Eta egiten dena, borondatez egitenda.

Nola ulertu beharko litzate-ke? Zer planteatzen duzuezuek?

Guk planteatzen dugu beneta-ko osasun heziketa ez dela hastenjaio ondoren, baizik eta aurretik.Aita edo ama izatea izugarrizkokonpromisoa da. Pertsona bat bai-menik gabe ekartzen dugu, gu garaprotagonistak eta gu gara erabaki-tzaileak. Orduan, maila horretanhasi behar da osasuna eta heziketakontuan hartzen.

Dena dela, guk hezkuntza zen-troetan planteatzen dugun progra-ma 2 urtetik 18 urtera arte mugatzenda.

Nola uztartzen dituzue eskolaeta familia?

Familiak eta eskolak adostu egi-ten dute martxan jartzen dugunprograma. Izan ere, bai batean zeinbestean egiten denak ildo bereanegon behar du eraginkorra izan da-din. Ez dute funtzio berdina, bainabai osagarria. Bestela, neska-muti-lek leku bietatik gauza desberdinahartzen dute eta kontraesanak sor-tzen zaizkie.

Osasuna heziketak integralaizan behar du, orduan.

Bai, bestela puntualki lantzenda: orain hitzaldi bat elikaduraz,beste bat anorexiari buruz, edo Ma-lagan gertatukoaren ondoren bestehitzaldi bat drogei buruz… Horiboluntarismo hutsa da eta beneta-ko interbentzioa da behar dena,programa sistematizatua eta eba-luatua. Hainbeste urte pasa ondo-

ren boluntarismoarekin eta inpro-bisazioarekin jarraitzea nahiko la-rria da nire ustez. Askotan ez dadenbora soilik galtzen, indarrak erebai, eta ez da eraginkortasunik lor-tzen.

Nire ustez, hezkuntzaren kalita-teaz mintzatzen garenean gutxiagohitz egin behar dugu ondorio aka-demikoez, kontrolaz eta azterke-tez, eta gehiago eraginkortasunaz,baina era orokorragoan eta integra-lagoan.

Zein da osasun heziketakoprogramaren berezitasun nagu-siena?

Osasun heziketa prozesu batbezala planteatzen dugu eta bertanprotagonistak ikasleak dira. Irakas-leak tresna profesionalak dira, etahoriekin batera orientatzaileak etafamilia daude.

Gure lehen helburua osasun he-ziketaren inguruko informazioegokia, objektiboa eta argia emateada, estereotipo eta aurreiritzirik ga-be. Eta bigarren helburua, guretzatoso garrantzitsua dena, egoerakontsumista eta indibidualista ho-

netan beste balio sistema bat bul-tzatzea da: elkartasuna, komunika-zioaren garrantziaz jabetzea, elkarulertzea, elkarrekin negoziatzeaeta abar. Hori lortzeko beharrezkoada tresnak eskura jartzea, hots, era-bakiak hartzeko, komunikatzeko,gatazkei konponbidea ematekoeta abarrerako baliabideak ematea.Eta hori ere osasuna da.

Zer erlazio dago osasunareneta norberaren nortasunarenartean?

Zuk zure osasuna eta zure buruazaintzeko zure burua maitatu beharduzu, autoestimu positiboa edukibehar duzu. Frogatua dago bestee-kin ondo erlazionatzeko, sozialaizateko eta sentimenduak adieraz-teko gai bazara, autoestimu onaedukiko duzula. Hots, elementuhoriek guztiak erlazionatuta dau-de. Orduan, zenbat eta gehiago lan-du trebetasun sozialak, orduan etaautoestimu positiboagoa izangodela esan nahi du. Eta zenbat eta au-toestimu positiboagoa izan, or-duan eta hobeto zainduko dugugeure burua.


Nolatan sartu zineten osasun he-ziketarako proiektu honetan?

Gure ikastola kooperatiba bat daeta gurasoen eskariz sartu ginenproiektu honetan. Sexualitatea eta dro-ga-menpekotasuna landuko zituenprograma bat ezarri nahi zuten eta lan-gileok ondo bideratuko genuela ziurta-tu nahi zuten. Orduan, Izadia taldekoe-kin jarri ginen harremanetan.

Nola planteatu duzue?0-18 urte bitartean ezarri dugu eta

maila guztietan zerbait landuko delaziurtatzen dugu. Gu lantzen ari garenahiru urteko plangintza da: lehenengourtean irakasleok prestakuntza jaso ge-nuen, bigarren urtean materiala azter-tzen eta helburuak finkatzen aritu gi-nen eta hirugarren urte honetan horiguztia aplikatzen ari gara.

Zer aldarazi zizuen hasierakoprestakuntzak irakasleoi?

Gauzak ulertzeko modua aldarazizigun, atzetik dagoen filosofia, eta horiondo barnetatuta gelditu zaigu. Irakas-leok eduki behar dugun jarrera zeinden ikasi dugu, eta orain aplikatzen arigara. Oinarriak ondo landuta dauzka-gu. Autoa erosita daukagu, gida baime-na ere badaukagu, eta orain lehen mar-txa edo hirugarren martxa noiz sartubehar dugun ikusi eta ikasten ari gara.

Zer dago filosofia berri horrenazpian?

Ez dugula mezu paternalistarik etaezezkorrik eman behar, baizik eta auto-erantzukizunarena. Hau da, ikasleei ez

diegu esan behar “drogak ez hartu”,baizik eta “begira, zuk erabaki, bainaikusi alderdi onak eta txarrak”. Ziga-rroak erretzen edo parranda egiten has-ten direnean, ez erretzeko edo parran-darik ez egiteko esan ohi diegu. Betimezu ezezkorrak ematen dizkiegu,nahiz eta jakin horrek ez duela funtzio-natzen eta gehiago erakartzen dituela.Ezetz esan behar hori gure kontzien-tzian sartuta daukagu.

Orain, ordea, konturatu gara horibaino askoz ere garrantzitsuagoa delabeste mezu batzuk ematea. Adibidez,“begira, niri beldurra ematen dit, nikez dut nahi zuk hori egitea, baina egi-

ten baduzu gutxienez informa zai-tez”. Edo ereduak jar ditzakegu: “begi-ra, horrek ez du erretzen”.

Filosofia aldaketa hori gertatu dairakasleongan; lehen mezu paternalis-ta edo agintariak ematen bagenizkien,orain beste pentsakera bat dugu.

Hala ere, ez da erraza. Askotan lehe-nengo pentsakerak aldatzen dira, etajarrerak geroago. Oso zaila da guztizbarneratzea, oso zaila da jarrerak etaizaerak guztiz aldatzea. Baina era bere-an, oso garrantzitsua da irakasleokjarrera aldaketa horiek adieraztea ge-ro ikasleei transmititu behar baldinbadiegu.

Ikasberri ikastolako esperientzia

Izar Arregi: “Ez dugu mezu paternalistarik etaezezkorrik eman behar, baizik eta auto-erantzukizunarena”


Iaz materiala prestatu eta pla-gintza zehaztu zenuten, eta aurtendena praktikan jarri duzue. Zer egi-ten ari zarete?

Lehen Hezkuntzan Lagunekin ba-ratzeanmateriala erabiltzen ari gara etagoiko mailatan fitxak lantzen. Lantzenari garen heinean gauza eta behar be-rriak ikusten ditugu eta horiek betetzenari gara pixkanaka-pixkanaka. Txusenlaguntza ere jasotzen dugu eta jarrai-pen horrek ere bermatzen du gure lana.Irakasle batzuek beste batzuek bainojarduera gehiago egin ditzakete, bainagarrantzitsuena, lehen esan dudan be-zala, azpian dagoen filosofia da.

Nolako harrera izan du ikasleenaldetik?

Oso gustura daude. Ikasleak desia-tzen egoten dira gai horiek lantzeko,desiatzen daude momentu bat aurkitueta beraien artean gauza horietaz hitzegiteko, asko gustatzen zaie, horiekbaitira beraien eguneroko kezkak etamotibatzen dituzten gaiak.

Gure jarrera aldaketak ere eraginaizan du beraiengan. Irakasle agintaribaten ordez entzuten eta ulertzen dienirakaslea joaten bazaie, beraiek ere bes-te jarrera bat hartzen dute. Drogak txa-rrak direla esanez joaten bazara, bereha-la deskonektatzen dute. Enpatiarekin,beren lekuan jarriz, afektibitatearekinjoan behar da, baina hezitzaile eta gura-so papera galdu gabe. Eta mezuek ereirekiak izan behar dute, ez dogmatikoaketa debebatzaileak, hezitzaileak baizik.

Azken finean, gazteak dira arriskuegoeran daudenak, ez irakasleak, pro-fesionalak eta gurasoak. Orduan, hobeda beraiek prestatzea, beraiek direlakoprotagonistak. Jakinaren gaineranegon behar dute beraiek direla erantzu-leak. Argi eta garbi esan behar zaie:“zuk esperimentatzen baduzu, zukkontsumitzen baduzu, ez duzu haurrakbezala egin behar, erantzukinez eta on-dorioen gaineko ardurak hartuta bai-zik”. Oso garrantzitsua da haurrak be-zala ez tratatzea, heldu bezala baizik.Eta hori, txikitatik egin behar da, bakoi-tza bere mailan.

Zer landu daiteke txikitan?Adibidez, txikitatik erakutsi behar

zaie jostailuak gordetzen. Askotan gu-rasoek gordetzen dituzte, eta erakutsiegin behar zaie ez dela jolastea soilik.

Garbitasunaren kontzeptua ere ga-rrantzitsua da. Ez da beti mukiak ken-tzen egon behar, baina garbi egoteaosasuna dela jakin behar da. Erantzuki-naren heziketa dei geniezaioke horri.Adinean gora egin ahala, ardura etaeskubide gehiago izango dituzte, biak,ez eskubideak soilik, ardurak ere bai.

Zer diote gurasoek?Gurasoekin lotura estua daukagu.

Lehenengo urtean topaketak eta hitzal-diak egin genituen eta iaz sexualitatearieta droga-menpekotasunari buruzkohiru saio egin genituen. Eskola modu-ko bat ere egin genuen beraien kezkaketa beharrak zein ziren jakiteko. Horrezgain, arazoak sortzen direnean (taba-koa edo hatxisaren kontsumoa, barnearaudiak…) eskola komunitateko bile-retan lantzen ditugu denok batera. •

“Ikasleakdesiatzen ego-ten dira horre-lako gaiak lan-tzeko eta gukenpatiarekineta afektibita-tearekin hur-bildu behardugu, bainahezitzaile etaguraso paperagaldu gabe”

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakapirila


Hezkuntzarako ErakundeenAntolakuntzaren inguruko VII.Unibertsitate Arteko Biltzarra (HEAUB)

Berriak

ikastaroak

Estatu espainiarreko hainbat unibertsi-tatetako Didaktika eta Eskola Antolakun-tzako Sailek bi urtean behin antolatzen du-ten kongresuaren VII. edizioa Donostianospatuko da aurten uztailaren 4tik 6ra. Jo-rratuko den gaia honakoa izango da: “Eu-ropako batasunean datorren hamarka-dan dauden hezkuntza erronkak eta an-tolakuntzan daukaten eragina”.

Antolatzaileen esanetan gaurkotasunhandiko gaia da, izan ere, Biltzarra egin au-rretik, Europako Kontseiluak “HezkuntzaSistemen etorkizuneko helburu zehatzak”izenburuko txostena onartzea aurreikus-ten baitute. Onartutako helburuek eraginhandia izango dute datorren hamarkadanEuropako hezkuntza sistemen antolakun-tzan eta gestioan. Horregatik, garrantzitsuairuditzen zaie horri buruz lehen eskuko in-formazioa edukitzea, eta, bereziki, propo-samenei buruz hainbat ikuspegitatik haus-nartzea, eta horiek alderatzea eta kritikokiaztertzea. Bestetik, HEAUB Biltzarrek berebidea egina dute, eta aipatutako gaiaren in-guruko ekarpenez gain, hezkuntzaren an-tolakuntza eta gestioari lotutako eta behineta berriro errepikatzen diren hainbat gaibadaude, biltzar honetan ere aztertuko di-renak.

Biltzarra bi leku desberdin baina batabestearengandik oso gertu dauden Aretoe-tan egingo da. Goizez, profesionalak, I. Mª.Barriola eraikineko Aretoan bilduko diraeta, ikasleak, FHZFko Aretoan. Arratsal-dez, ez dira bereiztuko profesionalen eta

ikasleen esparruak eta guztiek aukeraizango dute hitzaldietara zein tailerretarajoateko.

Uztailaren 4a, OSTEGUNAPonentzia: “Europako hezkuntza siste-

men etorkizuneko helburu zehatzak eta an-tolakuntzan daukaten eragina”

Hizlaria: David COYNE, Socratesprogramako zuzendaria eta EuropakoKontseiluko Hezkuntza Kontseilua izene-ko dosierraren arduraduna.

Ponentzia: “Hezkuntza erakundeakherrialdeen Europan”

Hizlaria: Jane DAVIDSON,Gales He-rriko Hezkuntza ministroa.

Hitzaldia: “Teknologia berriak: antola-ketarako erronkak. . eLearning-Europa”

Taldea: Julio CABERO, Carlos CAS-TAÑO, Josemi CORREA, Inés GABARI etaM. Rosario QUECEDO.

Hitzaldia: “Hezkuntza antolakuntza-ren zuzendaritza”

Taldea: Miguel Á. SANTOS GUERRA,Luis Mari ELIZALDE, Benjamín ZUFIAURRE.

Arratsaldeko tailerrak:1. :Hezkuntza eta aniztasuna.2. :Teknologia berriak.3. :Hezkuntza antolakuntzaren zuzen-

daritza.4. :Hezkuntza ez formala: gizarteratzea

eta lan munduratzea.5.: Hezkuntza eta gizarte eragileek hez-

kuntzako zentro eta erakundeetan dauka-ten eragina .

6. :Eskola erakundeen ereduak eta antola-kuntzan izan dituzten esperientziak.

Hitzaldia: “Askatasunaren antolaketara-ko erronka, hezkuntza erakundeetan”

Miguel FERNÁNDEZ PÉREZ,MadrilgoComplutense Unibertsitateko katedraduna.

Hitzaldia: “Lanbide profilak eta lanbi-de irteerak hezkuntza arloan”

Carlos MARCELO, Sevillako Uniber-tsitateko katedraduna.

“Hezkuntzaren antolakuntza eta ges-tioa” materiaren edukiak, metodologia etaebaluazioa.

Taldea: Serafí ANTÚNEZ, Pello ARA-MENDI eta Karmele BUJAN.

Uztailaren 5a, OSTIRALAPonentzia: “Hezkuntza sistemak ges-

tionatzea, jakintzaren gizarte berrian”Hizlaria: Joan MAJÓ

Ponentzia: “Eskola bortizkerian eskuhartzeko eta hori prebenitzeko politikaketa ereduak”

Hizlariak: Eric DEBARBIEUX etaCatherine BLAYA-DEBARBIEUX, Beha-toki Europarra eskola bortizkeria aztertze-ko, Bordele 2 Unibertsitatea.

Ponentzia: “Hezkuntza erakundeekgizarte kohesioaren aurrean dauzkaten e-rronkak”

Hizlaria: Ettore GELPI

Hitzaldia: “Hezkuntza ez formala: he-rritarren heziketa berria”

Taldea: Joaquín GAIRÍN, Gloria DÍAZ,Xabier ETXAGUE, Javier GALARRETA eta-Juan Ramón OYARZABAL.

Hitzaldia: “Hezkuntza eta gizarte era-gileek hezkuntzako zentro eta erakundee-tan daukaten eragina”

Taldea: José Luis SAN FABIÁN, MaiteARANDIA, M. José ALONSO eta BegoñaTELLERIA.

Hitzaldia: “Eskola erakundeen ere-duak eta antolaketan izan dituzten espe-rientziak”

Taldea: Manuel LORENZO, JaioneAPALATEGI eta Xabier GARAGORRI.

Hitzaldia: “Antolakuntzan dauden ha-rremanak”

Miguel A. ZABALZA,Santiago de Com-postelako Unibertsitateko katedraduna.

Hitzaldia: “Eskolatzeari buruzko ezta-baida”

José GIMENO, Valentziako Unibertsi-tateko katedraduna.

“Hezkuntzaren antolakuntza eta ges-tioa” materiaren edukiak, metodologia etaebaluazioa.

Taldea: Serafí ANTÚNEZ, Pello ARA-MENDI eta Karmele BUJAN.

65. zenbakia. 2002ko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚35

Uztailaren 6a, LARUNBATAMahaingurua: Datorren hamarka-

dan, Europako Batasunean sor daitezkeenhezkuntza erronkak eta antolakuntzandaukaten eragina.

Hizlariak: David COYNE, Jane DA-VIDSON, Joan MAJÓ eta Eric DEBAR-BIEUX, Ettore GELPI.

Hitzaldia: “Hezkuntza eta aniztasuna:gutxiengoak gizarteratzea”

Taldea: José R. ORCASITAS, AmandoVEGA, Begoña MARTÍNEZ eta Virginia PÉ-REZ-SOSTOA.

Tailerren emaitzak eta Didaktika etaHezkuntza Antolakuntzako Saileko ira-kasleek bilera-asanblada egingo dute.

Informazio gehiagorako:Filosofía eta Hezkuntza Zientzien Fa-

kultateaIgnazio Mº. Barriola eraikinaTolosa hiribidea, 7020009 DonostiaWeb:http://www.sc.ehu.es/tow-

cioie/Estructura.htm

Getxo Linguae jardunaldiak: hizkuntzen tratamentubateratua

Getxoko Berrizeguneak Hizkun-tzen tratamendu bateratua izenekojardunaldia antolatu du maiatzaren 8eta 9an. Hizkuntzen irakaskuntzakoprofesionalei prestakuntzarako bideaeskaini nahi die, eta horrretarako, ho-nako egitaraua duen jardunaldiak an-tolatu dituzte.

Maiatzaren 8an9:30ean Aurkezpena10:00-12:00 Josep Mª SERRA, Ele-

mentos para la reflexión en la elabora-ción de un tratamiento integrado delenguas.

12:30-14:00 Uri RUIZ BIKANDI,Hizkuntza beste arloetan.

16:00-18:30 Esperientziak:- Txingudi ikastola (Rosa Mari

Arano).-Begoñazpi ikastola (Nerea Bego-

ña eta Mari Carmen Landajo).- S. Arrizabalaga, A. Corta, N. Iza, A.

Montero, M. Ramos eta E. Viteri (BHGasteiz).

- Ikastolen Elkartearen HizkuntzaProiektua (Itziar Elorza eta ErramunOsa).

Maiatzak 9an9:30-11:30 Montse FERRER, Deci-

siones en la elaboración de una pro-gramación integrada. Organizacióny secuenciación de contenidos.

12:00-14:00 Carmen RODRIGUEZ,Caminos de reflexión metalingüísticadesde cualquier área.

16:00-17:00 Teresa RUIZ, Actua-ciones en la CAPV en el tratamiento delenguas.

17:00-18:00 Mahai ingurua.

Jardunaldiak Algortako Igeretxehotelean izango dira.

Izen ematea www.getxolinguae.netweb orriaren bidez egin daiteke.

Informazio gehiagorako:Getxoko Berritzegunea. Tel.: 94 63 8 5 00

“Lanbide Heziketa eta lan mundua euskaraz”jardunaldiak

Euskarak, gizartean normalizatzekobidean, nahitaezkoa du lan munduan mo-du eraginkorrean presentzia izatea.Erronka hori aurrera eramateko, LanbideHeziketak paper garrantzitsua izan behardu. Alferrik izango da enpresetan euskal-duntzeko planak gauzatzea, enpresa ho-rietan lanean arituko diren etorkizunekolangileek ez badute bere lanbideko pres-takuntza euskaraz egiteko aukerarik. Ha-laber, lanean diren langileek jaso beharduten etengabeko prestakuntza euskarazez bada, enpresa mailan euskararen gara-pena baldintzatuko da.

Hausnarketa horrek, Lanbide Heziketaeta Lan Mundua euskalduntzeko irakurke-ta integral bat egitera eramaten gaitu. Hauda, hain zuzen, LABek egin duen hausnar-keta eta jardunaldi hauek antolatzeko izandugun arrazoia.

Helburuak - Lanbide Heziketan eta Lan Munduan

euskalduntze arloan dauden gabeziak az-tertu.

- Lanbide Heziketaren euskalduntzeakdituen argiak eta itzalak azaldu.

- Lan mundua euskalduntzeko LanbideHeziketak duen garrantzia azpimarratu, etaematen ari diren pausoak aztertu.

- Euskararen garapenerako hain ga-rrantzitsua den gai honetaz estrategiak defi-nitzeko bideak jarri.

Lantzeko ildo nagusiak1. Euskarazko Material didaktikoak eta

Prestakuntza.2. Euskararen mapa Lanbide Heziketako

ikastetxeetan. Euskalduntzeko estrategiak.3. Enpresetan egiten ari diren esperien-

tziak.

Lekua eta dataEibarko Unibertsitate Laboralean, Otaola 292002ko apirilaren 27an, larunbata.

Ordutegia09:30 - Partaideen harrera10:00 - Agurra eta aurkezpena10:15 - Saio komunak, ponentzien

aurkezpena hiru lan ildoren inguruan11:15 - Atsedenaldia12:00 - Saio komunak, ponentzien

aurkezpenaren jarraipena13:30 - Goizeko saioaren bukaera14:00 - Bazkaria, Unibertsitateko jan-

gelan izango da15:30 - Arratsaldeko saioa, lan taldeak

hiru lan ildoren arabera17:00 - Atsedenaldia17:15 - Ondorioak eta Agurra18:30 - Bukaera

Emozioen kuliskaAntton Kazabon

ElkarlaneanGazteentzat idatzitako poesia libu-

ru hau sentimenduez mintzo da: mai-temina, samina, poza, tristura, bakar-dadea, emateko desioa edo hartzekoa,naturaren indarra eta ederra norbera-ren sentipenen adierazgarri... Guztiahitz sinple eta sarkorrekin, bihotzerazuzen iritsi nahi duten esaldiekin. Bizi-tza eta poesia ez direla aparte daudengauzak islatu nahi da, txanponaren bialdeak baizik. Poema guztiak marraz-kiz jantzita ageri dira •

Argitalpenak

GogoaI-2 2001eko urria

EHUAldizkari hau EHUko Hizkuntza,

Ezagutza, Komunikazio eta Ekintzariburuzkoa da. Urtean bi zenbaki argi-tatzen dira eta hau iazko bigarrenada. Filosofo, logikari, hizkuntzalari,psikologo, matematikari, adimen ar-tifizialeko aditu eta ezagutzari buruz-ko teoriagile sozialen lanak jasotzenditu, bereziki honako diziplina haueiloturikoak: logika, matematika, hiz-kuntzalaritza, psikologia, filosofia,informatika eta adimen artifizialak•

Menpeko hizkuntzaren bizi-kemena

Nekane Arratibel, Maria JoseAzurmendi eta Iñaki Garcia

UEULiburu honetan euskararen erabi-

lera eta jabekuntza prozesuak (biga-rren hizkuntza modura) aztertzen dira,batez ere ikuspegi teoriko batetik. Ho-rrez gain, egileek proposatzen dituzteneredu teorikoak enpirikoki frogatzendira; modu horretan, batetik, jabekun-tzak motibazioak betetzen duen rolaeta, eta bestetik, erabileran identitateakduen garrantzia dituzte aztergai•

Euskaldunen ingurugiroan(espazioa eta denbora)

Txomin PeillenDakit

Euskaldunon ingurugiroan, egi-leak euskaldunok darabilgun hizke-ra eta hiztegia azaltzen dizkigu. Espa-zioa eta denbora adigaien euskalikuspegia aztertzen ditu bi aldetatik.Batetik, hiztegia sailkatzen eta iker-tzen ibili da, euskaldun zaharren etaoraingoen kategorien ikertzeko.Bestetik, gure olerkari, eleberrigileeta filosofoen obrak aztertu ditu•

Bihotz nahasiakFernando Morillo

IbaizabalEkin saileko liburu honetanlau

ikasleren arteko harremana eta uste-kabean murgilduko diren misterioa di-ra ardatz. Bi neska eta bi mutilakegoera nahasi eta korapilatsu bat argi-tzen hasiko dira,eta berehala kontura-tuko dira, askotan, dagoena ez dela di-rudiena. Misterio guzti honetan ji-poiak, Interneteko piratak, aktore os-petsu bat, Mutante ezizeneko irakaslexelebrea eta abar agertuko dira•

Oinez, bizikletaz, zaldizAmaila Elosegi

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza eta Kultura

DepartamentuaLiburu hau, oro har, edozein ira-

kurlerentzat, eta bereziki, “Natur in-gurunean gorputz eta kirol jarduerakgidatzea” izeneko Heziketa Ziklokoikasleentzat sortua da. Edukiak hirugaitan banaturik: ibiltzea, bizikletaeta zaldia. Horien barruan aztertu etaazaltzen dira orientazioa, metereolo-gia, pioleta erabiltzea, ibilbideak...•


Etengabeko ikaskuntzari begiradaude Europako herrialdeak

tuzte esku artean eta horietako bat az-tertu dute azken bileran, Leonardoprograma, hain zuzen ere.

Anjeles Iztueta Euskal Jaurlaritza-ko Hezkuntza sailburua ere bertanizan zen eta etengabeko ikaskuntzariburuzko hausnarketa egin zuen. Es-kemak aldatu egingo direla eta eten-gabeko ikaskuntzaren etorkizuneansartuko garela aditzera eman zuen, le-hengo eta oraingo egoerak ez direlaberdinak argudituz. Lehen 6-14 urtebitartean ikasten zen; hemendik au-rrera 0-85 urte bitartekoa izango daikaskuntza, hots, bizitza osokoa. Le-hen irakurketa-idazketa eta kalkuluaziren oinarrizko ikasketak; hemendikaurrera hainbat hizkuntzatako irakur-keta-idazketa, kalkulua eta teknolo-gia berriak izango dira oinarrizko tre-beziak, eta horrez gain ikasten ikasibeharko da. Lehen lanbide bat bizitzaosorako izaten zen; hemendik aurreralanbidez aldatuko dugu. Horri loturik,lehengo titulazio itxiak aldatu eta mal-gutu egingo dira; oinarrizko titulazioaedukitzeaz gain, ordu gutxiko titula-zio asko egingo dira. Horrekin guztia-rekin loturik, eskola, familia, lana etaaisialdia erlazionatuta dauden gune-ak direla aipatu zuen eta hori aintzatharturik funtzionatu beharko dela.“Gauzak asko aldatuko dira hurren-go urteetan” iragarri zuen Iztuetak“eta hemendik urte batzuetara gober-nu guztietan bi ministeritza berriegongo dira: emigrazioarena etaetengabeko ikaskuntzarena”.

Etengabeko ikaskuntzaeskaintzeko neurriak

Europako Kontseiluak etengabe-ko ikaskuntzaren inguruko hausnar-keta egin zuen 2000ko martxoan etaurrian memorandum batean bildu zi-ren hausnarketa horren ingurukopuntuak. Etengabeko ikaskuntzareninguruko hausnarketetatik abiatutaEuropar Batzordeak sei ekintza ildozehaztu zituen 2001eko urrian, “Eten-gabeko ikaskuntzaren Europako ere-muan egia bihurtzea” izenekoa, etaEAEn hainbat ekinbide jarri dira mar-txan lehentasun horiek bideratzeko.

Lehenengo ildoa ikaskuntza balo-ratzea da eta Eusko Jaurlaritzak Lanbi-de Gaitasuna Aitortzeko eta Ziurtatze-ko Sistema ezarri du horretarako. Bi-garrena informazioa, orientazioa etaaholkularitza eskaintzea da, eta pres-takuntza eta enpleguaren ingurukoinformazioa eskaintzeko leihatila ba-karra ezarri nahi da. Hirugarren le-hentasuna ikaskuntzan denbora etadirua inbertitzea da, eta kasu horretanGipuzkoako Foru Aldundiarekin ba-tera “Ikastxekin” programa ezarri daLanbide Heziketako irakasleei infor-mazioaren eta komunikazioaren tek-nologien inguruko prestakuntzaemateko. Laugarren jomuga ikastekoaukerak pertsonei hurbiltzea da, etaarlo horretan Premia Plana, KonektaZaitez eta Kzguneak aipatu ditu sail-buruak. Bosgarren ildoa Europakoherrialdeetan ibiltzeko oinarrizkogaitasunak eskuratzea da, eta bide ho-rretatik Lanbide Kualifikazio Sistemaezarri da. Sistema horrek lanbide gai-tasunen mailak, hedadura eta ezauga-rriak identifikatzen eta ezartzen ditu.Azken puntua pedagogia berritzai-lean oinarritzen da, eta arlo horretane-learning proiektua eskainiko da in-formazioaren eta komunikazioarenteknologien inguruan.

Berriak

BBiizziittzzaa oossookkoo EEtteennggaabbeekkoo IIkkaasskkuunn--ttzzaarraakkoo EEsskkuuaallddeekkoo eettaa TTookkiikkoo AAggiinnttaa--rriieenn EEuurrooppaakkoo EEllkkaarrtteekkoo ((EEAARRLLAALLLL))kkiiddeeaakk mmaarrttxxooaarreenn 2211eeaann bbiilldduu zziirreennDDoonnoossttiiaakkoo MMiirraammaarr jjaauurreeggiiaann.. EEllkkaarrtteehhoorrii bbiizziizzaa oossookkoo iikkaasskkuunnttzzaarreenn iinngguurruu--kkoo ppoolliittiikkeenn tteessttuuiinngguurruuaann eekkiinnttzzaazziieennttiiffiikkoo eettaa ppeeddaaggooggiikkooaakk eeggiitteekkoossoorrttuu zzeenn.. AAzzkkeenn bbiilleerraa hhoonneettaann eellkkaarr--tteeaarreenn ffuunnttzziioonnaammeenndduuaa eettaa eesskkuu aarrttee--aann ddiittuuzztteenn pprrooiieekkttuuaakk iizzaann ddiittuuzztteeaazztteerrggaaii..

Toskanako Hezkuntza ministroeta elkarteko presidente Paolo Benes-perik elkarteak duen garrantzia azpi-marratu du etengabeko irakaskuntza-rako estrategiak aurrera eraman ahalizateko. Herrialde bakoitzeko egoeradesberdina izanik, bakoitzaren bere-zitasunak kontuan hartzea ezinbeste-koa dela azpimarratu du, eta horrega-tik, europar politikak garatzeaz gain,politika lokalak ere beharrezkoak di-rela. Zentzu horretan, eskualdeek el-karrekin kolaboratzea, esperientziakelkartrukatzea eta proiektu komune-tan esku hartzea egoki ikusten dutehezkuntza sistemak garatzeko. Mo-mentu honetan hainbat proiektu di-


Gipuzkoako Fraisoro sehaska etxea:haur abandonatuen trataera XX. men-dearen lehenengo hamarkadetan

berri bat nabarmentzen hasi zen, etaXIX. mendean eta XX. mendearenlehenengo hamarkadetan, industriali-zazioaren bilakaerarekin batera ezar-tzen ari zen ordena sozial modernoan,haurtzaroaren babesaren eta defentsa-ren inguruko diseinu eta ezarpenare-kin aurrera jo zen.

Prozesu horren barnean kokatzendira haurtzaroaren legedi berezia–1904ko Haurtzaroaren Babesaren

Nahiz eta denboraren eta tokiarenarabera arrazoiak aldatuz joan, histo-rian zehar haurrak uzteko zio nagusiakpobrezia eta ilegitimitatea izan dira.Haurak hiltzea ekiditearren, XVI. etaXVII. mendeetan haur abandonatuakjasotzeko inklusak eta exposito etxeakzeritzen erakundeak sortu ziren Euro-pan. XVIII. mendearen bukaeran go-bernu gizonen idatzietan eta zenbaitekintzatan haurtzaroarekiko interes

h i s t o r i a k oz e r t z e l a d a k

Arantxa URIBE-ETXEBERRIAEHUko Pedagogia Fakultateko Hezkuntzaren Teoriaeta Historia Saileko irakaslea

Fraisoroko Sehaska Etxearen sarrera. (Kutxa Fototeka)

Gure adinekoen artean oraindikere norbait kaxako umea, haur exposi-toa edo Fraisorokoa izan zela entzu-ten dugu. Izen horien atzean haurabandonatuaren errealitatea ezkuta-tzen da, eta historiagileek haurtzaroabandonatua izenez landu dute gaia1.Gaur egun zenbait herrialde txirotanhorren maiz gertatzen den fenomenohori gure artean ere garrantzitsuaizan da. Baina, zergatik uzten zirenhaurrak? Nola sortu zen GipuzkoakoSehaska Etxea? Nola egiten zioten au-rre utzitako haurren haziera eta hezi-ketari? Lantxo honek haurtzaroabandonatuari emandako trataera es-kaintzea du helburu.

Legea, adibidez–, horrekin lotutakoerakunde administratiboen sorrera,laguntza soziala eta hezkuntzan koka-tutako zenbait ekintza2. Garai horretanhaurren heriotza tasa, haurrenabandonua eta haurren lana izan zirenarazo nagusiak. Momentuz haurrenabandonu fisikoari buruz ariko gara,kategoria horretan bi abandonu motakontuan hartzen zirela jakinda; aldebatetik, abandonu fisikoa, hau da, ka-xako umeen fenomenoa; eta bestetikabandonu morala edota haur eta haur-tzaro gaizkilearen fenomenoa.

Antolaketa administratiboaAbandonuaren trataera moderno-

an kokatuz eta haur abandonatuenegoeraren hobekuntzari bultzada na-barmena emanez, XX. mendearen ha-sieran Gipuzkoako Foru AldundiakFraisoroko Sehaska Etxea eraiki zuenZizurkilgo Landetxe probintzialean.1903an Donostiako Tornu Etxean jaso-ta zeuden haurrak Fraisorora eramanzituzten, erakunde hori abian jarriz.Exposito etxe berri horren moderniza-zio mailak eta horrek ahalbidetzenzuen kalitateak prestigioa izan zuen baiestatuan eta bai nazioartean ere, eta erahorretako erakunde onenetarikotzathartu zen3. Fraisororen ezarpena,XVIII. mendearen bukaeran hasi etaXIX. mendearen bukaera arte BiltzarNagusiak eta Foru Aldundiak haurabandonatuei zuzendutako diru la-guntzen antolaketa eta garapena bide-ratzeko prozesuaren ondorioa dugu4.

Horrela, 1910eko Expositoei bu-ruzko Arautegian arlo horri antolaketaadministratibo berria eman zitzaion.Alde batetik, 1844an sortutakoExpositoen Partidu Batzordea (Donos-tia, Tolosa, Azpeitia eta Bergarakoak)Gipuzkoako alderdi judizial bakoitze-ko diputatuez osatutako ExpositoenBatzorde Probintzialak ordezkatuzuen. Horrekin batera, herri bakoitze-ko apaizak, alkateak, medikuak, eta

inudeak eta herriko haurrak begiztatu-ko zituzten Emakume Batzorde batekosatutako Batzorde Lokalak antolatuziren. Batzorde horiek kaxako haurrenhazkuntza eta heziketa egokiaren ber-mea eta zaintza gertutik egitea zutenhelburu. Horrela, XX. mendearen ha-sieran Gipuzkoak nahiko garaiz ekinzien eraikuntza berri bati -hain famatuaizatera iritsi zen Fraisoro etxea- etaadministrazio sistema egoki bati.

Amak, umeak eta inudeakFraisoroko Sehaska Etxean jaso-

tzen ziren haur batzuk tornuetan utziakizaten ziren. Hortik zetorkien kaxakoume deitura. Beste haur batzuk amaetxeetan jaioak izaten ziren (XX. men-dean gehienen kasua hala zelan). Tor-nua antzina inklusarekin lotutako ele-mentua dugu eta askotan inklusei eretornu etxeak esaten zieten. Gipuzkoan,1910 arte bost tornu zeuden Miserikor-dia etxeetan kokaturik; urte horretanBergarakoa eta Azpeitikoa itxi egin zi-tuzten eta Donostiako San Jose Egoitza-koa, Tolosako Miserikordia etxekoa etaFraisorokoa 1916an itxi zituzten (garaihartan Bizkaian bat eta Nafarroan bizeuden). Tornuen itxiera horrek hau-rren datuak gero eta gehiago ezagu-tzea ahalbidetu zuen, umeen jatorriariburuzko anonimatuari aurre eginez.

Ama etxeak, berriz, haurdunaldia-ren azken bi hilabeteetarako amaezkongabeentzat prestatuta zeudentokiak ziren. Gertuko inguruneak so-rrarazten zuen lotsa, iraina eta bazter-keta gainditzeko toki moduan sortu zi-ren XIX. mendean. Zentzu horretan,1880an Gipuzkoako Foru Aldundiakongintzako Sorospen etxeen ospitalee-tako gela itxiak eta zenbatuaksortzekoagindu zuen, eta 1903tik 1913 arte Tolo-sako Miserikordia etxean zentralizatuzuten zerbitzu hori. Hamarkada horre-tako datu bilketaren arabera, Tolosakoama etxean haurdun zeuden 568 ema-kume ezkongabe hartu ziren, eta horie-tatik %75 inguru 15-25 urte bitartekoak

ziren. Emakume gehienek erditutakoumea (garaitako diskurtso moralistekbekatuaren seme edo alaba deitzenzien) utzi egiten zuten, eta ondorenFraisoron jasotzen ziren. Emakume er-diak beren familietara bueltatzen ziren;besteak batzuk, aldiz, zerbitzari lanakbetetzera burgesiaren etxeetara –kasuaskotan inude modura– edo Fraisoro-ko umeak haztera joaten ziren, eta gutxibatzuk erlijio ordena batean sartzen zi-ren (Oblatu edo Adoratrizesetan)5.

1913ko otsailean Fraisoron bertanamentzako gela bat ezarri zen, eta gerohainbat alditan handitu eta berritukozen. Handik aurrera hara joaten ziren,eta ez emakume gipuzkoarrak soilik,baita beste lurralde batzuetakoak ere.Ama etxean sartutako emakumeen ar-tean %50 besterik ez zen gipuzkoarra;gainerako %50etik erdiak Nafarroako-ak, Iparraldekoak eta beste euskal lu-rraldeetakoak ziren; eta beste erdiakestatuko probintzietakoak.

Sehaska etxeetan jasotako umeenhaziera epea kezkagarria izaten zen,

40 ❘ hik hasi ❘66. zenbakia. 2002ko martxoa

FraisorokoSehaskaEtxearen

modernizaziomailak eta

horrek ahalbi-detzen zuen

kalitateakprestigioa izanzuen bai esta-

tuan eta bainazioartean

ere


Fraisoroko Sehaska Etxeko haurrak Karitateko Ahizpen ardurapean egoten ziren. (Kutxa Fototeka)

1903-1913bitartean

Tolosako amaetxean haurdun

zeuden 568emakume

ezkongabetatik%75 inguru

15-25 urtekoakziren eta gehie-nek erditutakoumea utzi egi-

ten zuten,ondoren

Fraisoron jaso-tzen zirelarik.

to kontsideratuta eta ordainduta zeu-denez, hara joaten ziren lehendabizi7.Inudeen eskasia garaietan, Gipuzkoa-ko Foru Aldundiak zerbitzu horren or-dainketak bilduz eta Udal batzordeeiinudeen bila ibiltzeko eskaera eginezegiten zion aurre arazoari.

Haurrak inudeekin jartzeak oina-rrizko bi funtzio betetzen zituen: aldebatetik, Sehaska etxeko umeen pilake-ta arintzea, eta bestetik, haur horiek fa-milia batean sartzea. Fraisoro sortu on-dorengo hiru hamarkadetan haur be-rrien sarreraren batez bestekoa 160koazela kontuan hartzen badugu, argi da-go erakunde horren inguruan pertsonaasko mugitzen zirela. Horrela, Foru Al-dundiak haur horiek probintzian zeharzabaltzea eta bereziki baserrietara etabiztanle gutxiko herrietara bidaltzeazuen helburu. Inude horien betekizu-nak eta eskubideak (adibidez, sifilisazkutsatutako inudearen diru laguntzaketa sendabideak, hileroko batzorde lo-kalengana joateko derrigortasuna...)araututa zeuden Gipuzkoan, eta1909an euskaraz eta gaztelaniaz argita-ratu zen kartilan agertzen dira zehazkiadierazita haurtzaintza modernoarenarauak haziera egokia izateko.

Gaur egun hainbeste zabaltzen aridiren adopzioak, nahiz eta prohijazio

heriotza tasa % 30-50 ingurura iristenbaitzen. Gipuzkoan, berriz, garai har-tan arazo horri aurre egiteko neurri sen-doak jarri ziren martxan, eta ondorioz1929an %7ra jaitsi zen heriotza tasa6.1909tik aurrera ama etxean erditutakoamek derrigorrean bere umeari bularraeman behar zioten, dudarik gabe garai-ko Haurtzaintzarako amaren edoski-tzearen inguruko arau bati jarraituz.Geroago, 1916an titia emate hori bi hi-labetekoa izatea ezarri zen, eta gauzabera egin zen bi urte beranduago Biz-kaiko Exposito Etxean. Neurri horrek,elikadura egokia bermatzearekin bate-ra, haurrarekin emakume gehiago gel-ditzea zuen helburu. 1931n garrantzihandiko neurria onartu zen: bere umeaedoskitzeko eta hazteko ardura har-tzen zuen ama ezkongabeari lehenen-go bi urteetan diru laguntza ematea.Dudarik gabe, II. Errepublikaren ireki-tasun ideologikoak ahalbidetu zuenama ezkongabeak umearekin geldi-tzea eta Sehaska etxeetan izan ziren ko-puru handiak murriztea.

Lehenengo hilabeteetan amei bula-rra emanarazi ondoren, umeen hazie-rarekin jarraitzen zutenak inudeakedoañak izaten ziren. Historian zehar ho-rien eskasia izan da haur abandona-tuen biziraupenarekin lotutako bestearazo bat; bai barruko inudeak edo in-ternoak deitzen zirenen eskasia (amaetxean erditu ondoren bere umea edo-ta beste ume batzuk elikatzera geldituedo geldiarazten zituzten emakume-ak), eta baita kanpoko edo externoenaere (Fraisoroko ume bat etxean hazte-ko hartzen zuten emakumeak). Bibe-roiaren bidezko elikadura zabaldu arte(mende honen hasieran hasi zen pro-zesua), inudeen merkatua oso handiaizan zen, eta eskaera-eskaintza erlazio-aren arteko gorabeheraren arabera jo-katu izan zuen. Baina garrantzizkoairuditzen zait azaltzea inude eskasia ze-goenean eskasia horrek haur abando-natuak kaltetzen zituela beti, izan ere,sektore pribatuan inudeak askoz hobe-

prozedura bete, lehen ere egiten ziren,haur abandonatuen familiakotze pro-zesua bermatzen zenaren adierazle zi-relarik. Batetik, inude batekin zegoenhaurrak behin 7 urte betetzen zituene-an, inudeak eta bere senarrak benetakoprohijazioaegin zezaketen Diputazio-an egiten zen kontratu moduko ekintza


formal baten bitartez. Bestetik, inudeaizan gabeko emazte batek -eta bere se-narrak- haur bat prohijatu nahi bazu-ten, honako pausoak eman behar zi-tuzten: Tolosako Miserikordian haurraaukeratu, batzorde probintzialean es-kaera egin, eta Exposito Batzordearenerabakiaren ondoren, prohijazioarenbetebeharrak egin. Prohijazio horrenbitartez, haurra seme edo alabatzat har-tzen zuenak haurra zaintzeko, elikatze-ko eta hezteko konpromisoa hartzenzuen, baina haurrek ez zeuzkaten se-me-alabek legez izan ohi zituzten esku-bide berak (ondareak jasotzekoa, adi-bidez). Adopzio legalak ere egiten zi-ren, baina oso bakanak ziren eta betiere senar-emazteak seme-alabarik ezinizan zutela erakutsi behar zuten, etaadoptatutako haurrak legez seme-ala-ben eskubideak jasotzen zituen.

Prohijatutako haurrekin gertatzenziren gehiegikeriak kontrolatu nahianeta Batzorde lokalen pean zegoen be-tebehar hori ez zela betetzen ikusita,1916tik aurrera herrietan zeuden hau-rren egoera kontrolatzeko ikuskaritzabisitak ezarri ziren Gipuzkoan. Esko-riatzako Exposito Batzordeko I. Aranakideak 1917an azaltzen zuen moduan,

1 Euskal Herrian zentratutako lanen artean hurrengoak aipa ditzakegu: VAL-VERDE, L. (1994): Entre el desohonor y la miseria. Infancia abandonada en Gui-púzcoa y Navarra, siglos XVIII y XIX. Bilbo. UPV/EHU; URIBE-ETXEBARRIA, A.(1996): Marginalidad «protegida». Mujeres y niños abandonados en Navarra(1890-1930). Bilbo. UPV/EHU; P. UNDA: “La exposición en Vizcaya en el sigloXIX: nacimiento y problemática financiera de la Casa de Expósitos de Bilbao”. En-fance abandonée et société en Europe (1991); MARTÍNEZ MARTÍN, M. A. (1996):Guipúzcoa en la vanguardia del Reformismo social. Beneficencia, ahorro y previ-sión (1876-1936). Donostia. Guipúzcoa Donostia Kutxa

2DAVILA, P., URIBE-ETXEBARRIA, A. eta ZABALETA, I. (1991): “Haurtzaroarenbabesari buruzko ikuspegi historikoa”. Tantak, 6. zkia.; URIBE-ETXEBARRIA, A.(1994): “Haurtzaroaren babesaren instituzionalizatze prozesua Hego Euskal He-rrian (1900-1930)”.Tantak, 11. zkia.

3 Honela adierazten da garaiko pediatra espainiar garrantzitsuen zenbaitidatzitan.

4 Honela, 1791. urtean Elgoibarren elkartutako batzordeak probintzia osorakoexposito etxe bat sortzearen proposamena egin zuen. 1803an Expositoei buruzkoArautegia. Aurretik 1794 eta 1796 Expositoei buruzko Erregelamendu Errealei zen-bait aldaketa egin eta zenbait zehaztapen ezarri ziren. 1844an Exposito Arautegi be-rria eta 1891ko arautegiaren berrikuntza.

5 Datu hauek eta artikulu honetan azalduko diren beste datu zehatzak Gi-puzkoako Foru Aldundiko Artxibategitik aterata daude. Kasu honetan 1904-1912 Tolosako Partiduko Ama Etxearen Erregistro Liburutik, 5396 Karpetaren 2espedientetik.

6 1912-1945 urteen arteko umeen sarrera kopuruak, amarekin joandakoak,inudeekin ateratakoak eta heriotza-tasari buruzko datuen bilketa 1946ko Gi-puzkoako Foru Aldundiaren Fraisoroko Sehaska eta Ama Etxearen Memorianikus daitezke.

7 Mende honen hasierako Gipuzkoako prentsan askotan inudeen eskakizunaketa agentzien zerbitzuak azaltzen ziren.

Ramo de Expósitos: Patente, Obligaciones recíprocas de la Administración yde las nodrizas e Instrucciones. Donostia. Gipuzkoako inprimategia, 1909.

maiz gertatzen ziren esplotazio egoe-rak: “… los prohijantes tienen una mi-na con el expósito, sin que éste puedapedir por sus trabajos una remunera-ción en metálico a que la mayoría delas veces es acreedor…”. Askotan es-plotazio horrek ondoren gazte marjina-zioa ekarri ohi zuen eta, egoera horriaurre egin nahian, Foru Aldundia zen-bait neurri prestatzen hasi zen II. Erre-publika garaian, hala nola, lan presta-kuntza bultzatzeko proiektuak, pro-bintziako lanetan sortzen ziren lanpos-tuetarako abandonatuek txanda ezgordetzea, edota ahalmen handikoabandonatuei ikasketak egiteko dirulaguntzak eskaintzea.

Horren guztiaren ondoren, leheniketa behin zera esan beharra dago: Gi-puzkoako Foru Aldundiaren ekintzariesker, haur abandonatuen heriotza tasaasko jaitsi zela, eta horrekin batera,haur horien bizitza penagarriak hobe-kuntza nabarmena izan zuela. Azpima-rragarriena hobekuntza horretan inu-deen –eta horien familien– ekintzakizan zuen garrantzia da, horiexek izanbaitziren haur horien hazkundeareneta bizitzaren ardatz. Azkenik, ezinahantz ditzakegu amak, beraiek izan zi-relako burgesiaren giza ordenarekinlotutako emakumearen genero erai-kuntzaren prozesuan mespretxua etazapalkuntza sufritu zutenak. •

Gipuzkoako ForuAldundiarenekintzari esker,haur abandona-tuen heriotzatasa asko jaitsizen, eta haurhorien bizitzapenagarriakhobekuntzanabarmena izanzuen

hik

hasi

D

ON

OS

TIA

hh hik

hasi

eman

ta z

abal

zaz

u

Uni

vers

idad

del

P

ais

Vas

coE

uska

l Her

riko

Uni

bert

sita

tea

Hez

kunt

zare

n Te

oria

eta

His

toria

Sai

la

Documents

hik hasi. alea.pdf · Arrasateko Arizmendi ikastolak eta Baionako Insup erakundeak Arinsup GEIE elkartea sortu dute. Interesgune ekonomikoa duen Europako elkartea da GEIE, eta eragileen