Upload
edie
View
47
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği. KONULAR: Büyük Ünlü Uyumu Küçük Ünlü Uyumu Kaynaştırma Harfleri. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Hazırlayan: Şemsettin BULUTNumara:20110904016
Bölüm: Türkçe Öğretmenliği
KONULAR: Büyük Ünlü UyumuKüçük Ünlü Uyumu
Kaynaştırma Harfleri
BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın, ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur: adım, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük vb.
30.12.2012
1
Büyük Ünlü Uyumu
30.12.2012
2
Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli vb.
-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: akşam-leyin, bakla- gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor vb.
30.12.2012
3
DEĞİŞİM GEÇİRMEYEN EKLER
Türkçede bazı yapım ve çekim ekleri büyük ses uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler.
-gil, -ken, -leyin, -mtırak ve -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmez:
akşam-leyin, bakla- gil, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor gibi.
30.12.2012
4
İSTİSNÂLAR
Büyük ünlü uyumu, başka dillerden Türkçeye geçmiş olan sözcüklerde aranmaz. Bu sözcükler Türkçeye geçirilirken her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler:
ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, sevda vs.
30.12.2012
5
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU
Küçük Ünlü Uyumu: Ünlü harflerin düzlük-yuvarlaklık, darlık- genişlik bakımından uygunluk göstermesi kuralıdır. Buna göre:
Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü düz ise {a,e,ı,i) öteki hecelerin, getirilecek eklerin ve “mi” edatının ünlü harfleri de düz olur:
A- ra- ba- (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.
in- ce- çik (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.
30.12.2012
6
Kalınlıkar- mut – (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna
uyar.me- mur —– (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü
uyumuna uyar ancak büyük ünlü uyumuna uymaz
profesör => hem büyük ünlü uyuymuna hem de küçük ünlü uyumuna aykırıdır.
b. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü yuvarlak ise (o,ö,u,ü) ondan sonraki hecede ya düz-geniş (a,e) ya da dar-yuvarlak (u,ü) “ünlü” bulunur. Sözcüğe getirilecek ekler ve “mi” edatı da buna uyar.
30.12.2012
7
y
ş
S
n
Kaynaştırma Harfleri
30.12.2012
8
KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ
ş kaynaştırma harfi* Üleştirme sayı sıfatlarında kullanılır.
Örnek: İki-ş-er altı-ş-ar yedi-ş-er
30.12.2012
9
s kaynaştırma harfi* Üçüncü tekil şahıs iyelik ekinden önce kullanılır. Daha çok isim tamlamalarında tamlanan görevindeki sözcükte görülür.
Örnek: Çocuğun oda-s-ı Balığın koku-s-u
30.12.2012
10
n kaynaştırma harfi* Zamirlerden sonra ek geldiğinde kullanılır. Örnek: O-n-a haber verin. Bu-n-u biliyoruz.
30.12.2012
11
y kaynaştırma harfiYukarıdaki kuralların dışında olan her yerde “y” kaynaştırma harfi kullanılır.
Örnek: Oda-y-a girdim. Üşü-y-erek uyandım. Ağla-y-anı tanıyorum.
30.12.2012
12
ÖZET♦ yolculuğumuz (Her iki ünlü uyumlarına da
uyar)♦ havuzda (Büyük ünlü uyumuna uyar ancak
küçük ünlü uyumuna uymaz)♦ anneciğim (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak
küçük ünlü uyumuna uymaz)♦ görebiliyorum (Her iki uyuma da uymaz)♦ sohbet (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak
büyük ünlü uyumuna uymaz)
30.12.2012
13
http://www.delinetciler.net/forum/turkce-dil-bilgisi/65983-kaynastirma-harfleri.html
http://www.edebiyatsayfasi.com/kucuk-unlu-uyumu/
http://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_%C3%BCnl%C3%BC_uyumu
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=177:Buyuk-Unlu-Uyumu&catid=50:yazm-kurallar&Itemid=132
30.12.2012
14