15
Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği KONULAR: Büyük Ünlü Uyumu Küçük Ünlü Uyumu Kaynaştırma Harfleri

Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

  • Upload
    edie

  • View
    47

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği. KONULAR: Büyük Ünlü Uyumu Küçük Ünlü Uyumu Kaynaştırma Harfleri. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

Hazırlayan: Şemsettin BULUTNumara:20110904016

Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

KONULAR: Büyük Ünlü UyumuKüçük Ünlü Uyumu

Kaynaştırma Harfleri

Page 2: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın, ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur: adım, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük vb.

30.12.2012

1

Page 3: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

Büyük Ünlü Uyumu

30.12.2012

2

Page 4: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli vb.

-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: akşam-leyin, bakla- gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor vb.

30.12.2012

3

Page 5: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

DEĞİŞİM GEÇİRMEYEN EKLER

Türkçede bazı yapım ve çekim ekleri büyük ses uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler.

-gil, -ken, -leyin, -mtırak ve -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmez:

akşam-leyin, bakla- gil, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor gibi.

30.12.2012

4

Page 6: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

İSTİSNÂLAR

Büyük ünlü uyumu, başka dillerden Türkçeye geçmiş olan sözcüklerde aranmaz. Bu sözcükler Türkçeye geçirilirken her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler:

ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, sevda vs.

30.12.2012

5

Page 7: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU

Küçük Ünlü Uyumu: Ünlü harflerin düzlük-yuvarlaklık, darlık- genişlik bakımından uygunluk göstermesi kuralıdır. Buna göre:

Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü düz ise {a,e,ı,i) öteki hecelerin, getirilecek eklerin ve “mi” edatının ünlü harfleri de düz olur:

A- ra- ba- (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.

in- ce- çik (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.

30.12.2012

6

Page 8: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

Kalınlıkar- mut – (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna

uyar.me- mur —– (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü

uyumuna uyar ancak büyük ünlü uyumuna uymaz

profesör => hem büyük ünlü uyuymuna hem de küçük ünlü uyumuna aykırıdır.

b. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü yuvarlak ise (o,ö,u,ü) ondan sonraki hecede ya düz-geniş (a,e) ya da dar-yuvarlak (u,ü) “ünlü” bulunur. Sözcüğe getirilecek ekler ve “mi” edatı da buna uyar.

30.12.2012

7

Page 9: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

y

ş

S

n

Kaynaştırma Harfleri

30.12.2012

8

Page 10: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ

ş kaynaştırma harfi* Üleştirme sayı sıfatlarında kullanılır.

Örnek: İki-ş-er altı-ş-ar yedi-ş-er

30.12.2012

9

Page 11: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

s kaynaştırma harfi* Üçüncü tekil şahıs iyelik ekinden önce kullanılır. Daha çok isim tamlamalarında tamlanan görevindeki sözcükte görülür.

Örnek: Çocuğun oda-s-ı Balığın koku-s-u

30.12.2012

10

Page 12: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

n kaynaştırma harfi* Zamirlerden sonra ek geldiğinde kullanılır. Örnek: O-n-a haber verin. Bu-n-u biliyoruz.

30.12.2012

11

Page 13: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

y kaynaştırma harfiYukarıdaki kuralların dışında olan her yerde “y” kaynaştırma harfi kullanılır.

Örnek: Oda-y-a girdim. Üşü-y-erek uyandım. Ağla-y-anı tanıyorum.

30.12.2012

12

Page 14: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

ÖZET♦ yolculuğumuz (Her iki ünlü uyumlarına da

uyar)♦ havuzda (Büyük ünlü uyumuna uyar ancak

küçük ünlü uyumuna uymaz)♦ anneciğim (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak

küçük ünlü uyumuna uymaz)♦ görebiliyorum (Her iki uyuma da uymaz)♦ sohbet (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak

büyük ünlü uyumuna uymaz)

30.12.2012

13

Page 15: Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara:20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği

http://www.delinetciler.net/forum/turkce-dil-bilgisi/65983-kaynastirma-harfleri.html

http://www.edebiyatsayfasi.com/kucuk-unlu-uyumu/

http://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_%C3%BCnl%C3%BC_uyumu

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=177:Buyuk-Unlu-Uyumu&catid=50:yazm-kurallar&Itemid=132

30.12.2012

14