Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
23.10.2018
1
İNSAN ANATOMİSİAnatominin Tanımı: İnsan vücudunun normal şeklive yapısını, vücudu oluşturan yapı ve organlarınbirbirleri ile olan ilişkilerini ve bu yapıların çalışmaşeklini inceleyen bilim dalıdır. ANATOMİ TERMİNOLOJİSİ
Latincenin Tarihsel Gelişimi Latin dili İtalya’nın orta kesiminde tarihsel bir bölgeden adını alır.
Roma kentinin kurulduğu alan Latium (günümüzde Lazio) ismi ile bilinir.
M.Ö. 1000 yıllarında buraya yerleşen Hint-Avrupa kökenli Latinler, kendi inançlarına göre efsanevi Latinus adındaki kralın soyundan geliyorlardı.
M.Ö. 753 yılında Tiber kıyısında kurulan Roma kenti Latin kabilelerini bir devlet çatısı altında (Roma Devleti, Roma İmparatorluğu) birleştirdi.
Vatandaşlarına Romalılar denmesine rağmen, dillerine Latince dendi.
Latin Dili bugün Kilise dili ve bilim terminolojisinde kullanılmaktadır
Latin Alfabesi
Latin alfabesi 21 tanesi Etrüsk alfabesinden
alınan 23 temel harften oluşmaktadır.
1- a
2- b
3- c
4- d
5- e
6- f
7- g
8- h
9- i, j
10- k
11- l
12- m
13- n
14- o
15- p
16- q
17- r
18- s
19- t
20- u, v,
21- x
22- y
23- z
, j
, v, w
Orta Çağ döneminde i harfi i ve j; v harfi de u, v ve w olarak ayrıştığı için 26 harfe ulaşılmıştır
23.10.2018
2
• Sesli harfler altı tanedir
• a, e, i, o, u, y
• Sessiz harfler yirmi tanedir
b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t,v, w, x, z
• LATİN HARFLERİNİN SÖYLENİŞİ
Ganglion
Genu
Gingiva
Vagina (vajina)
Glandula
Griseus
Gyrus
Glukoz
Gelatin (jelatin)
Hata özellikle g harfinin –i veya –e harfinden önce geldiği durumlarda yapılmaktadır
• a,o,u sesli harflerinin önüne geldiğinde
Caput (Kaput)Collum (Kollum)Cutis (Kutis)
• sessiz harflerin önüne gelirsePunctum (Punktum)Acromion (Akromiyon)Bucca (Bukka)
C’nin K olarak okunduğu durumlar
23.10.2018
3
• Y harfi ile birlikte olduğundaCystis (Sistis)
• e ve i harfleri ile birlikte olduğundaAccesorius (Aksesoryus)
Processus (Prosessus)Cisterna (Sisterna)
• ae,oe çiftleri önüne geldiği durumlardaCaecum (Sekum)
Coeliacus (Söliakus)
C’nin S olarak okunduğu durumlar
sessiz harften önce gelirse i olarak okunurIncus (inkus)
sesli harften önce gelirse y olarak okunurExcavatio (Ekskavasyo)
I harfi, i yada y olarak okunur
J harfi bazan (J) bazan (Y) olarak okunur
Örnek: V. Jugularis (vena jugularis veya vena yugularisgibi)Jejunum (Yeyunum)
• Q’ harfi ku olarak okunur
• Aquaductus (akuaduktus)
• Quadriceps (kuadriseps)
23.10.2018
4
• T harfinin okunuşu
• ia, ie, io, iu önünde ise s olarak okunur spatium (spasyum)
• Adventitia (Adventisya)• Articulatio (artikulasyo)
• Geri kalan durumlarda t olarak okunur• Tibia (tibiya)• Trachea (trakea)• Adventitia (Adventisya)
• ‘Y ‘ harfi ince sesli bir harftir ve ‘i’ olarak okunur
• X harfi, ks şeklinde okunur
• Axis (aksis)
• Xyphoideus (Ksifoideus)
• Diphthonguslar (Çift sesli harfler)
İki sesli harf yanyana gelerek tek sesli harf gibi okunur
23.10.2018
5
• ae diphthongu, e olarak okunur
• Venae (vene)
• arteriae, (arterie)
• Caecum (sekum)
• au diphthongu av veya o benzeri bir ses olarak okunur.
• Auricula, (Avrikula)
• Autonomicus (otonomikus)
eu diphthongu, ö olarak okunur
Neuron (nöron) • oe diphthongu, ö olarak okunur
• Coeliacus (söliyakus)
• Oesophagus (özofagus
23.10.2018
6
ÇİFT ÜNSÜZLERİN OKUNUŞ KURALLARI
• Ch sessiz çifti, k olarak okunur
• chorda (korda)
• chylus (kilus)
• Ph sessiz çifti, f olarak okunur
• Phalanx (Falanks)
• Pharynx (Farinks)
• Ps sessiz çifti, ps veya pıs olarak okunur
• Psoas (psoas)
23.10.2018
7
Rh sessiz çifti ‘r’ olarak okunur
Rhythm (ritim)Rhomboideus (romboideus)Rhinencephalon (rinensefalon)
• sch sessiz üçlüsü, ‘ş’ olarak okunur
• ischium (işyum)
• ischiadicus (işyadikus)
Th sessiz çifti ‘t’ olarak okunur
Ör: Thalamus (Talamus)
Pozisyonun belirtilmesinde kullanılan yön ve yer belirten terimler
dexter= sağ X sinister= sol,anterior= ön, önde X posterior= arka, arkadadorsalis= sırt tarafında, sırtta X ventralis= karın tarafındasagittalis= oksal, ok yönünde X transversalis= enine yöndelateralis= dış yan X medialis= iç yan verticalis= dikey, düşey X horizontalis= yatay superior= üst, üstte X inferior= alt, alttacranialis= baş tarafında X caudalis= kuyruk tarafındasuperficialis= yüzeysel X profundus= derinmedius= orta intermedius= iki oluşumun arasındalongitudinalis= uzunlamasına olan, boyuna, boyuncacentralis= merkezi X peripheralis= çevreselinternalis= iç (dahili) X externalis= dış (harici)proximalis= merkezi X distalis= merkezden uzakipsilateralis= aynı taraf X contralateralis= karşı taraf apex= tepe X basis= tabanapicalis= tepede X basalis= tabandaoralis= ağıza yakın X aboralis= ağızdan uzakaxialis= eksene yakın X abaxialis= eksenden uzak, eksen dışı
23.10.2018
8
Anatomi terminolojisinde sık kullanılan önekler:
a‐ an‐ olumsuzluk eki, yokluk, eksiklikante- ön, önde bulunan retro-arka, arkada bulunan intra- iç, içinde bulunan extra-dış, dışında bulunansub- alt, altta bulunan supra- üst, üstte bulunaninfra- alt, altta bulunaninter- ara, arasında bulunanultra- uzaktaepi- üst, üstünde, yakınındacircum- çevresindeperi- etrafında, ilerisindeendo- içindeecto-dışındapre- önce, önünde
post-sonu, sonrası, arkasısuper- normalin üstünde, aşırı, fazlahyper- üst, üzerinde, yukarısında; aşırı, fazla hypo- alt, altında, aşağısında; eksikmega- aşırı büyük, aşırı genişmacro- büyük, irimicro- minikpyo- cerahat, irin ile ilgilipyro- ateş, ısı ile ilgilipseudo- yalancı, sahtehemi- yarımsemi- yarımuno- birbi- ikitri- üçtetra- dört, dört katquadri- dört, dört katmono-bir, tekpoli- çokmulti- çok, birden fazla
Bazı önekler farklı gözükmekle birlikte aynı anlama sahiptir
• anti‐ = kontra‐ : karşı/karşıt
• dis‐ = mal‐ : kötü/ağrılı
• hyper‐ = supra‐ = epi‐ : yüksek/üst/yukarı
• hypo‐ = sub‐ = infra‐ : düşük/alt/aşağı
• intra‐ = endo‐ : İçinde
• ante‐ = pre‐ = pro‐ : ön/önce
Bazı önekler benzer gözükmekle birlikte farklı anlama sahiptir
• ad‐ X ab‐ : yakın x uzak
• ante‐/pre‐/pro‐ X post‐ : önce x sonra
• hyper‐/supra‐/epi‐ X hypo‐/infra‐/sub‐ : yüksek x düşük
• macro‐ X micro‐ : büyük x küçük
• taşi‐ X bradi‐ : hızlı x yavaş
23.10.2018
9
SONEKLER (Suffixes)
SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK
• ‐ia ‐iasis: anormal, olma, bulunma durumu
anem‐ia = kansızlık
chole‐lith‐iasis = safra taşı
uro-lith-iasis = böbrek taşı
• ‐algia: ağrı
neur‐algia = sinir sistemi ağrısı
arthr‐algia = eklem ağrısı
• ‐itis: iltihap
hepat‐itis = karaciğer iltihabı
gloss-itis = dil iltihabı
• ‐ectasia: genişleme
bronch‐ectasia = bronşların genişlemesi
• ‐osis: anormal artma
mono‐cyt‐osis = monositlerin artması
• ‐penia: azalma, eksilme
thrombo‐cyt‐o‐penia= pıhtılaşma hücrelerinin azalması
• ‐malacia: yumuşama
osteo‐malacia= kemik yumuşaması
• ‐porosis: zımba gibi delinme
osteo‐porosis= kemik erimesi
• ‐stasis: akımın durması, yavaşlaması
chole‐stasis= safra akışının durması
• ‐spasm: kasılma
angi‐o‐spasm: damar kasılması
• ‐gen : ‘ den oluşmuş
psych‐o‐gen= ruhsal bir nedenden dolayı
carcino‐gen= kanser oluşturan
• ‐oid : ‘e benzer
muc‐oid= mukusa benzer
• ‐cel(e): fıtıklaşma
gastro‐cel: midenin fıtıklaşması
• ‐oma: tümör
aden‐oma= bez tümörü
• ‐pathy: hastalık
nephro‐pathy= böbrek hastalığı
• ‐megaly: büyüme
splen‐o‐megaly= dalak büyümesi
cardi-o-megaly= kalp büyümesi
23.10.2018
10
• ‐phagia: yemek
dys‐phagia= ağrılı yutma
• ‐phobia : korku
hydrophobia= sudan korkma
• ‐plegia: felç
hemi‐plegia= yarı felç
• ‐ptosis: düşme
blephar/o‐ptosis= göz kapağı düşmesi
• ‐rrhagia: dışarı çıkma
hem/o‐rrhagia= kanama
• ‐rhea: akma
dia‐rhea= ishal
• ‐rrhexis: yırtılma
entero‐rrhexis= barsak yırtılması
• ‐sclerosis: sertleşme
arteri/o‐sklerosis: damar sertleşmesi
SONEKLER – CERRAHİ İŞLEMLER
• ‐ectomi: kesip almak
gastr‐ectomi= midenin ameliyat ile alınması
• ‐centesis : delmek
thorac/o‐centesis: göğüs duvarının delinmesi
• ‐stomi : ağız açmak
colo‐stomi= kalınbarsağın karın cildine ağızlaştırılması
• ‐tomi : kesmek
trache‐tomi= soluk borusunun kesilmesi
• ‐plasti: operatif şekillendirme
mamo‐plasti= memenin operatif şekillendirilmesi
• ‐desis: sabitlemek, yapıştırmak
artro‐desis= eklemin hareketsizleştirilmesi
• ‐raphy: dikmek
arteri‐o‐raphy= atardamarın dikilmesi
• ‐peksi: sabitlemek
gastr‐o‐peksi= midenin karın duvarına dikilmesi
• ‐lisis: kaybolma, çözülme
entero‐lisis= barsakların yapışıklıklarının alınması
• ‐tripsi: kırmak
nephro‐lith‐o‐tripsi= böbrek taşının kırılması
23.10.2018
11
SONEKLER ‐ SIFATLAR
• ‐erg: etki
colin‐erg‐ic= asetilkoline yanıt veren
• ‐formis: şekilli
falci‐formis= orak şeklinde
• ‐fil: eğilimli
hydro‐fil= suda erimeye eğilimli
• ‐trop : ‘e etkili
neur/o‐trop= sinir sistemine etkili
• ‐sid: öldürücü
bakteri‐sid= bakteri öldürücü
• ‐culus: küçük, küçültme
mus‐culus= küçük fare (kas)
• ‐fil: eğilimli
hydro‐fil= suda erimeye eğilimli
• ‐trop : ‘e etkili
neur/o‐trop= sinir sistemine etkili
• ‐sid: öldürücü
bakteri‐sid= bakteri öldürücü
• ‐culus: küçük, küçültme
mus‐culus= küçük kas
• ‐fil: eğilimli
hydro‐fil= suda erimeye eğilimli
• ‐trop : ‘e etkili
neur/o‐trop= sinir sistemine etkili
• ‐sid: öldürücü
bakteri‐sid= bakteri öldürücü
• ‐culus: küçük, küçültme
mus‐culus= küçük fare
23.10.2018
12
SONEKLER ‐ İLİŞKİLİ OLMA DURUMU
• Bazı sonekler ilişkili olma durumunu gösterir.• ‐ac ‐ic ‐ar ‐al
cardi/‐ac= kalple ilgililumb‐al= bel ile ilgilipelv‐ic= pelvisle ilgili
• ‐genesis: oluşumpato‐genesis= hastalık oluşumu
• ‐stenosis: daralmatrache‐stenosis= soluk borusunun daralması
• ‐trophy : beslenme,büyümehyper‐trophy: fazla büyüme
• ‐plazi: oluşuma‐plazi= gelişim eksikliği
• ‐logia : tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen bilim
physio‐logia= organ sistemlerin görevlerini
inceleyen bilim dalı
cardi/o‐logia= kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik konuları inceleyen bilim dalı
• ‐ist : tıbbın herhangi bir dalında uzman olan kişi
anatom‐ist= anatomi uzmanı
psikiyatr‐ist= ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı
Kısaltmalar• Tıbbi terminolojide, oluşumların özellikleri, yerleşim
yeri, nitelik ve niceliklerinin tanımlanması amacı ile kısaltma işlemi uygulanır. Sık kullanılan terimler genellikle kısaltılırlar. Kısaltılan terimlerin büyük bölümü de anatomi ile ilgilidir. Kısaltma işlemi yalnızca uluslararası olarak belirlenmiş az sayıdaki terime uygulanır. Yani her terime ait bir kısaltma yoktur. Genel bir kural olarak ilk harf ya da ilk hece esas alınarak kısaltma yapılır. Çoğul varlıkların kısaltılmasında da, tekil varlık için yapılan kısaltmadaki son harfin tekrarlanması temel kuraldır.
Anatomi ile ilgili isimlerin kısaltılması
a., aa.: arteria, arteriae (= atardamar, atardamarlar)art., artt.: articulatio, articulationes (= eklem, eklemler)b., bb.: bursa, bursae (= kese, keseler)car.: carnivora (= etçiller)cart., cartil.: cartilago, cartilagines (= kıkırdak, kıkırdaklar)digit.: digitus (= parmak)eq.: equidae (= tek tırnaklılar)fac.: facies (= yüz)fasc.: fasciculus (= demetçik, küçük demet)for.: foramen (= delik)ggl., ggll.: ganglion, ganglia (= düğüm, düğümler (sinir düğümü)) gl., gll. : glandula, glandulae (= bez, bezler)inc.: incisura (= çentik)
23.10.2018
13
lig., ligg.: ligamentum, ligamenta (= bağ, bağlar)memb.: membrana (= zar)m., mm. : musculus, musculi (= kas, kaslar)n., nn. : nervus, nervi (= sinir, sinirler)nucl., nucll.: nucleus, nuclei (= çekirdek, çekirdekler)pl., plex.: plexus (= ağ, ağ şeklinde yapı)proc., procc.: processus, processi (= çıkıntı, çıkıntılar)r., rr.: ramus, rami (= dal, dallar)tub.: tuberculum (= kabartı)tr., trr.: tractus, tracti (= yol, yollar (sinir liflerinin
oluşturduğu yol))v., vv.: vena,- venae (= toplar damar, toplar damarlar)
Anatomik bölgeler ile ilgili kısaltmalar
C - cervicalis (=boyun)T - thoracalis (=göğüs)L - lumbalis (=bel)S - sacralis (=sağrı)Co - coccygeal (=kuyruk)
Anatomi ile ilgili sıfatların kısaltılması
ant. : anterior, anterius; ön, öndekipost. : posterior, posterius; arka, arkadakidext. : dexter, dextra, dextrum; sağ, sağdakisin. : sinister, sinistra sinistrum; sol, soldakiinf. : inferior, inferius; alt, alttakisup.: superior, superius; üst, üsttekisuperfic.: superficialis, superficiale; yüzeyselprof.: profundus, profunda, profundum; derin, derinde olanint.: internalis; iç, içte olanext.: externalis ;dış, dışta olan
obl. : obliquus, obliqua; eğik, eğik olandor. : dorsalis, dorsale; sırt ile ilgilivent.: ventralis, ventrale; ön yüz ile ilgili,karınla ilgililat. : lateralis, laterale; dış yan, dışyanda olanmed. : medialis, mediale; iç, iç yanda olanmedian.: medianus, mediana, medianum; arada olancaud.: caudalis, caudale; kuyruk tarafında olancran.: cranialis, craniale; baş tarafında olandist.: distalis; merkezden uzakta olanprox.: proximalis; merkeze yakın olan
23.10.2018
14
Hareketlerle ilgili genel anatomik terimler
• Flexio: Bükme, bükülme
• Extentio: Germe, gerilme
• Abductio: Vücudun orta hattından uzaklaştırma
• Adductio: Vücudun orta hattına yaklaştırma
• Circumductio: Yukarıdaki dört hareketin kombineyapılmasına denir
• Rotatio: Dönme, döndürme
Bazı özel rotasyon hareketleri• External rotatio: Dışa döndürme
• Internal rotatio: İçe döndürme
• Supinatio: Ön kolun içten dışa doğru rotasyonuyla palma manus’un (avuç içi) öne doğru bakmasını sağlayan hareket
• Pronatio: Ön kolun palma manus (avuç içi) arkayabakacak şekilde döndürülmesi
• Inversio: Ayak tabanının içe döndürülmesi
• Eversio: Ayak tabanının dışa döndürülmesi
• Elevatio:Yukarı doğru kaldırma
• Depressio: Aşağı doğru bastırma
Anatomik Düzlemler (Planum’lar)
İnsan vücudunu tanımlamak amacıyla kullanılırlar ve vücudu tasarlanmış kesitlere ayırırlar
• Planum sagittale (Oksal düzlem): Vücudun uzun ekseni boyunca yere dik olarak önden arkaya veya arkadan öne geçirilen düzlemlerdir. Vücudun tam ortasından geçerek simetrik iki eşit yarıma ayıran sagittal düzleme planum medianum denir. Planummedianum tektir. Planum medianuma paralel geçirilen düzlemlere ise planum paramedianum denir.
• Planum frontale-coronale (Taçsal düzlem): Planum medianum'adikey olarak geçen alın bölgesine paralel, sağdan sola, soldan sağa geçirilen düzlemlerdir. Vücudu ön ve arka bölümlere ayırır.
• Planum transversum (horizontale) (Yatay düzlem): Yere paralel ve diğer düzlemlere dik olarak geçen düzlemlerdir. Vücudu üst ve alt bölümlere ayırır. 1- Planum sagittale, 2- Planum horizontale (transversum), 3- Planum coronale (frontale)
23.10.2018
15
Eksenler (Axis'ler - Yönler)
İnsan vücudundan geçen ve eklemler çevresinde oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Üç temel ve sonsuz sayıda ikincil eksen vardır. Temel eksenler şunlardır:
• Axis verticalis: Baştan ayaklara doğru düşey inen, yere dik eksendir.
• Axis sagittalis: Ok yönünde, yere paralel, önden arkaya veya arkadan öne geçen eksendir.
• Axis transversalis: Yere paralel, sağdan sola, soldan sağa geçen eksendir.
1- Axis transversalis, 2- Axis verticalis, 3- Axis sagittalis
İNSAN VÜCUDUNUN YAPISAL DÜZEYLERİ
• a. Atomlar, moleküller ve bileşiklerCanlı organizmada en yaygın olarak bulunan elementler:
Karbon, hidrojen, oksijen, kalsiyum, potasyum, magnezyum, demir, azot, fosfor, kükürt
• b. Hücreler
• c. Dokular
Epitel doku
Bağ ve destek doku
Kas dokusu
Sinir dokusu
• d. Organ ve Sistemler
1- Baş (Caput)
2- Boyun (Collum veya cervix)
3- Gövde (Truncus)
a. Göğüs (Thorax)
b. Karın (Abdomen)
c. Leğen (Pelvis)
d. Sırt (Dorsum)
4- Üst taraf (Membrum
superius/Extremitas superior)
a. Kol (Brachium)
b. Önkol (Antebrachium)
c. El (Manus)
5- Alt taraf (Membrum
inferius/Extremitas inferior)
a. Uyluk (Femur)
b. Bacak (Crus)
c. Ayak (Pes)
VÜCUDUN BÖLÜMLERİ (PARTES CORPORIS HUMANI)
23.10.2018
16
1- Arka (Dorsal) vücut boşluğu
A) Cavitas cranii (Kafatası boşluğu)
B) Canalis vertebralis (Omurga kanalı)
2- Ön (Ventral) vücut boşluğu
A) Cavitas thoracis (Thorax-Göğüs boşluğu)
B) Cavitas abdominis (Abdomen-Karın boşluğu)
C) Cavitas pelvis (Pelvis-Leğen boşluğu)
VÜCUT BOŞLUKLARI Dorsal vücut boşluğunun üst bölümünde (cavitas cranii) beyin; alt bölümünde ise (canalis vertebralis) omurilik yer almaktadır.
Ventral vücut boşluğu içinde yer alan oluşumlar ise şunlardır:
1. Göğüs boşluğunda: Akciğerler, kalp ve kalpten çıkan büyük damarlar, soluk borusunun alt bölümü ve bronşlar, yemek borusu, timus bezi, ductus thoracicus, n. vagus ve n. phrenicus, bazı otonom sinir lifleri
2. Karın boşluğunda: Mide, ince ve kalın bağırsaklar, pankreas, karaciğer, safra kesesi, dalak, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aorta'nın alt bölümü, bazı otonom sinir lifleri
3. Leğen boşluğunda: Mesane, ince bağırsak kıvrımları, düz bağırsak (rectum), erkekte prostat, vesicula seminalis, ductusdeferens; kadında uterus, ovarium'lar, tuba uterina'lar
BU BOŞLUKLARDA BULUNAN ORGANLAR
HAREKET SİSTEMİSYSTEMA LOCOMOTORIUM
Ossa(kemikler)
Juncturae(eklemler)
Musculi(kaslar)
HAREKET
Pasif Unsurları(kemikler, eklemler)
Aktif Unsurları(kaslar)
23.10.2018
17
Kemiğin İçeriği
% 60-70 (2/3) inorganik maddeler (sertlik sağlar) %85 Kalsiyum fosfat%10 Kalsiyum karbonat%1.5 Magnezyum fosfat Bazı alkali tuzlar (Kalsiyum florit, kalsiyum klorit)
% 30-40 (1/3) organik maddeler (elastikiyet sağlar)%95 kollagen lif.
Ossifikasyon (Kemikleşme)
Embriyodaki primitif iskelet fibröz membranlar vehiyalin kıkırdaktan oluşur
• Intramembranöz ossifikasyon (desmalkemikleşme): Kemiğin direkt mezenşim dokusu üzerinden oluşması
• Interkartilaginöz ossifikasyon (endokondralkemikleşme): Kemiğin hiyalin kıkırdak üzerinden oluşması
Yassı kemikler desmal, kısa ve uzun kemikler endokondral kemikleşme sonucu oluşurlar
• Ossifikasyon merkezi: Kemikleşmenin başladığı odaktır.
Uzun kemiklerde kemikleşme doğumdan sonra da devam eder.
İki odak bulunur.
• Primer ossifikasyon merkezi: Doğumdan önce kemiğin cisminin ortasında
• Sekonder ossifikasyon merkezi: Doğumdan sonra epifiz kıkırdağında.
Bu kemikleşmenin sona erme zamanı her kemikte farklıdır. Bu özellik yaş tayininde kullanılır.
Epifiz kıkırdağı
Kemiğin Fonksiyonları
Destek
Koruma
Hareket
Mineral deposu (Ca, P ve belli bazı mineraller)
Kan hücreleri üretimi (hemopoiesis)
23.10.2018
18
BESLENME VE HORMONLARIN KEMİK ÜZERİNE ETKİLERİ
• Kalsiyum ve fosfordan zengin besinler
• D, A ve C vitaminleri
D vitamini kalsiyumun kemik dokusunda çökmesini sağlar
*Besinlerle alınan D vitamini provitamin (ergesterol)’dir
Ultraviyole ışınları ile D vitamini (kalsiferol)’ne dönüşür
• A vitamini eksikliğinde osteoblast ve osteoklast oranında dengesizlik oluşur ve büyüme oranı düşer
• C vitamini eksikliğinde kemik matriksi ve kollojen yapımı yetersizliği. Kemik büyümesinde inhibisyon ve kırıkların iyileşmesinde gecikme
Kemikler üzerinde etkili olan hormonlar:
Paratiroid hormon, kalsitonin, büyüme hormonu, tiroksin, adrenal kortikoid hormonlar ve cinsiyet hormonları (testesteron, östrojen v.b.)
VÜCUDUMUZDAKİ KEMİK SAYISI
Çocuk 270 kemik14 yaş 256 kemik
Tam şekillenip birbiriyle kaynaştıktan sonra
Erişkin 206 kemik
Epifiz: Uzun kemiklerin uçlarıDiafiz: Uzun kemiklerin gövdesiMetafiz: Epifiz ile diafiz arasında kemik gelişiminin olduğu bölge
Tipik bir uzun kemiğin tabakaları (Dıştan içe)
PeriosteumSubstantia compactaSubstantia spongiosaEndosteumCavitas medullaris
Periosteum’un iki tabakası vardır.
Stratum fibrosum (Eklem kapsülünün fibröz tabakası ile devam eder)
Stratum osteogenicum (Damardan zengin ve kemikte enine büyümenin olduğu yerdir.)
Periosteum’un hasarı kemiğin ölümüne neden olur
23.10.2018
19
Medulla ossium gençlerde kan
yapıcı elemanları içerir. Kırmızı
renktedir.
(Medulla ossium rubra ),
Hemopoiesis
Yaşlılarda sarı renktedir.
(Medulla ossium flava)
Rezerv hemopoetik
Yaşlılarda da Sternum, ilium ve vertebra gibi kemiklerde medullaossium rubra bulunur.
Kemik iliği aspirasyonu
Os longum (Uzun kemik): Kol, önkol,uyluk, bacak ve parmak kemikleriOs breve (Kısa kemik): El ve ayak bileği kemikleriOs planum (Yassı kemik): Kafatasının kubbe bölümü (calvaria) kemikleri, kaburgalar, kürek kemiği ve göğüs kemiğiOs irregulare (Düzensiz kemik): Omurlar, kuyruk sokumu, etmoid ve mandibulaOs pneumaticum (Havalı kemik): Alın kemiği, sfenoid kemik, üst çene ve etmoid kemiğiOs sesamoideum (Susam kemiği): Patella, os pisiforme
Kemiklerin şekillerine göre sınıflandırılmasıOs longum
Uzun kemiklerin iki ucu, bir gövdesi vardır
Extremitasproximalis
Corpus
Extremitasdistalis
23.10.2018
20
Ossa breveOssa plana
Os irregulare Os pneumaticum
23.10.2018
21
Os sesamoideum
PATELLA
İSKELET KEMİKLERİ
Skeleton axialeNeurocraniumVisserocraniumColumna vertebralisSkeleton thoracis
Skeleton appendiculareMembrum superiusMembrum inferius
MEMBRUM SUPERIUS(ÜST TARAF)
23.10.2018
22
Üst taraf (extremite) kemikleri
Cingulum pectoraleOs claviculae (2)Os scapulae (2)
Pars libera membri superiorisOs humeri (2)Os radii (2)Os ulnae (2)Ossa carpi
Os scaphoideum (2)Os lunatum (2)Os triquetrum (2)Os pisiforme (2)Os trapezium (2)Os trapezoideum (2)Os capitatum (2)Os hamatum (2)
Ossa metacarpi (10)Phalanges (28)
Toplam: 64
. OMUZ KAVŞAĞI KEMİKLERİ1) Scapula (Kürek Kemiği) :
Facies costalis (kaburgaya bakan yüz) Facies dorsalis (arkaya bakan yüz) Spina scapulae (dikensi çıkıntı)
Fossa supraspinataFossa infraspinata
Spina scapula’nın alt ucu Acromion denen bir çıkıntı halinde sonlanır.
Acromion, clavicula (köprücük kemiği) ile eklem yapar.
Scapula’nın üst kenarından öne ve aşağıya doğru uzanan gagamsı çıkıntı processuscoracoideus’tur.
Scapula’nın dış kenarında humerus (kol kemiği) başı ile eklem oluşturan çukura cavitasglenoidalis (yayvan çukur) denir.
23.10.2018
23
2) Clavicula (Köprücük Kemeği)
Extremitas sternalis (sternum’a bakan ucu), Extremitas acromialis (acromion’a bakan ucu)Facies articularis sternalisFacies articularis acromialis
Üst ekstremiteyi gövdeye bağlayan tek kemiktir. Bu nedenle özellikle omuz üzerine düşmeler sonucunda kolayca kırılabilir
ClaviculaScapula
23.10.2018
24
1) HUMERUS (Kol Kemiği) Humerus, üstte scapula ile altta ise ulna ve radius isimli
kemiklerle eklemleşir. caput humeri (humerus başı) collum anatomicum (anatomik boyun)tuberculum majus (büyük çıkıntı) tuberculum minus (küçük çıkıntı) collum chirurgicum (cerrahi boyun) trochlea humeri (humerus makarası) capitulum humeri (humerus başçığı) epicondylus medialisepicondylus lateralisfossa radialis
fossa coronoideafossa olecrani
Üst ekstremite kanamalarında kola turnike uygulanarak koldaki atar damar kol kemiği ile turnike arasına sıkıştırılabilir ve alt tarafın kanamaları geçici olarak durdurulabilir.
ÜST EKSTREMiTENiN SERBEST KISMINI OLUŞTURAN KEMiKLER
2) ÖNKOL KEMİKLERİ İçte ulna, dışta da radius olmak üzere iki kemikten oluşur.
A. RadiusCaput radii (humerus’taki capitulum humeriile eklem yapar) Collum radiiIncisura ulnaris
Alt yüzde, el bileği kemikleri ile eklem yapan facies articularis carpea adlı bir yüzey ve dış kenarda ise processus styloideus (kalemsi çıkıntı) bulunur.
B. UlnaOlecranonIncisura trochlearisProcessus coronoideusCaput ulnaeProcessus styloideus
23.10.2018
25
EL KEMİKLERİ A. Ossa Carpi (El Bileği Kemikleri) Proksimal ve distal dizilimli olmak üzere iki sıra halinde
8 kemikten meydana gelir. Proksimal sıra; lateralden mediale :
Os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum ve ospsiforme
Distal sıra; lateralden mediale : Os trapezium, os trapezoideum, os capitatum ve oshamatum.
El üzerine düşmelerde en çok os scaphoideumkırılabilir
Ön tarafı retinaculum flexorum denen sıkı bağ dokusunda bir band tarafından kapatılır ve oluk kanala çevrilir.
Canalis carpi denen bu kanaldan ele giden kasların uzun tendonları ile beraber n. medianus denen bir sinir geçer.
Buradan geçen tendonların aşırı çalışma, egzersiz ve bilgisayarda mouse kullanımı gibi nedenlere bağlı olarak hipertrofiye uğraması yani kalınlaşması siniri baskı altına alan bir etkiye neden olur ve sonuçta elin iç kışımlarında ağrı, karıncalanma ve parmaklarda güçsüzlük şikayetleri ile karakterize bir rahatsızlık yani karpal tünel sendromu görülür.
B. Ossa Metacarpi (El Tarak Kemikleri)
Parmaklar ile el bilek kemikleri arasında bulunan 5adet kemiktir. Carpal kemiklere bakan ucuna basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput denir.
C. Ossa Digitorum Manus (El Parmak Kemikleri)
Phalanx adı verilen bu kemiklerden baş parmakta 2, diğerlerinde ise 3’er tane olmak üzere toplam 14tanedirler. Parmak kemiklerinin kalın ve enli olan proksimaluçlarına basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput denir.
23.10.2018
26
MEMBRUM INFERIUS(ALT TARAF)
Alt taraf (extremite) kemikleri
Cingulum pelvicumOs coxae (2)
Pars libera membri inferiorisOs femoris (2)Os patellae (2)Os tibiae (2)Os fibulae (2)Ossa tarsi
Os tali (2)Os calcanei (2)Os naviculare (2)Os cuboideum (2)Os cuneiforme mediale (2)Os cuneiforme intermediale (2)Os cuneiforme laterale (2)
Ossa metatarsi (10)Phalanges (28)
Toplam: 62
Os Coxae(Kalça Kemiği)
os coxaeos iliios pubisos ischii
Acetabulumfacies lunata
symphysis pubis
23.10.2018
27
Os ilii: Os coxae’nın üst parçasını
oluşturur. Ala ossis ilii
Crista ilicaSpina iliaca anterior superiorFacies gluteaFossa iliaca
Corpus ossis iliiFacies auricularis
(kulak kepçesi şeklinde yüzey) articulatio sacroiliaca
Os pubis: Kalça kemiğinin alt
ön tarafını oluşturur. CorpusRamus superiorramus inferiorsymphysis pubisforamen obturatum(foramen obturatum bir zar ile kapalıdır)tuberculum pubicum(deri altında hissedilebilir)
Os ischii: Os coxae’nin arka alt
kısmını oluşturur.
Corpus ossis ischiiRamus ossis ischii
Tuberculum ischiadicumIncisura ischiadica minorSpina ischiadicaIncisura ischiadica major
23.10.2018
28
Pelvis (Leğen Kemiği)
Yanlarda iki adet os coxae Arkada os sacrum (sağrı kemiği) ve os coccygis (kuyruk sokumu kemiği)
Kadında Pelvis Çapları a. İç Çaplar
1. Conjugata (diameter) anatomica: Promontorium ile symphysis pubica’nın üst kenarı. 11,5-12 cm2.Conjugata vera (diameter conjugata): Promontorium ile symphysis pubicanın arka yüzünün en kabarık yeri. 11cm. (9 cm.den küçük olursa doğum zorlaşır) 3. Conjugata (diameter) diagonalis: Promontorium ile symphysis pubica’nın alt kenarı. 12,5-13cm4. Diameter (conjugata) recta: Symphysispubica’nın alt kenarı ile oc coccyx’in tepesi. 9,5-11,5 cm5. Diameter transversa: Linea terminalisüzerinde, transversal olarak en uzak iki nokta arası. 13,5 cm6. Diameter obliqua I-II: Linea terminalisüzerinde, bir tarafın art sacroiliaca’sı ile karşı tarafın eminentia iliopubica’sı arası. 12,5 cm
b. Dış Çaplar1. Diameter externa: 5. lumbal omurun proc. Spinosus’u ile symphysis pubica’nın ön yüzü arasında. 20 cm2.Distantia spinarium (interspinosa): Sağ-sol iki spina iliaca anterior superior’lar arasında. 24 cm3. Distantia cristarium (intercristalis):İki taraf crista iliaca’ların en yüksek noktaları arasında. 28 cm4. Distantia trochanterium (intertrochanterica): Sağ-sol trochanter major’lar arasındaki çap. 32 cm
Femur (Uyluk Kemiği) İnsan vücudundaki en uzun kemiktir. Kişinin boy uzunluğunun yaklaşık ¼’ i kadardır ve öne doğru kavislidir.
Caput femoris (acetabulum ile eklemleşerek kalça eklemini meydana getirir)
collum femoris
trochanter major
trochanter minor
condylus lateralis ve medialis
epicondylus medialis,
epicondylus lateralis
Alt ekstremitenin kanamaları uyluk bölgesine turnike konularak geçici olarak durdurulabilir.
23.10.2018
29
Patella (Diz Kapağı Kemiği)
Femur ile tibia’nınbirleştiği bölgenin ön tarafında tabanı yukarıda, tepesi ise aşağıda, üçgen şeklinde bir kemiktir. Arka tarafı eklem yüzeyi içermektedir. M. quadricepsfemoris’in kirişi içinde bulunur.
Tibia (Kaval Kemiği) Üst kısmında condylus lateralis ve
medialis bulunur. Üst ucun ön tarafında ki pütürüklü
çıkıntıya tuberositas tibia denir. M. quadriceps femoris’in (futbolcu kası) tendonu bu çıkıntıya tutunur.
Tibia’nın alt yüzünde facies articularisinferior bulunur. Alt ucun iç kenarındaki çıkıntı ise malleolusmedialis’tir.
Fibula (Kamış Kemiği) Tibia’nın arka-dış tarafında bulunur. Üst ucunda caput fibulae ve collum
fibulae, alt ucunda ise malleoluslateralis adlı çıkıntı bulunur.
23.10.2018
30
Ossa Tarsi (Ayak Bileği Kemikleri) Ayak bileği böl gesinde bulunan 7 tane küçük kemiktir. Proksimal ve distal olmak üzere iki sıra halindedirler.
Proksimal sırada; arkada os calcaneus (topuk kemiği) ve üstte os talus bulunur. Distal sırada ise içten dışa doğru;os cuneiforme I (mediale), os cuneiforme II (intermedium),
os cuneiforme III (laterale) ve os cuboideum bulunur. Bu iki sıra arasına ise os naviculare yerleşir.
Ossa Metatarsi (Ayak Tarak Kemikleri) 5 adet kemiktir. Proximal ucuna basis (taban) orta kısmına corpus (gövde) ve distal ucuna caput (baş) denir.
Ossa Digitorum Pedis (Ayak Parmak Kemikleri) Phalanx adı verilen bu kemikler, eldekine benzer şekilde baş parmakta 2, diğerlerinde ise 3’er tane olmak üzere toplam 14tanedir.
23.10.2018
31
COLUMNA VERTEBRALIS(OMURGA)
23.10.2018
32
Columna vertebralis
Presakral vertebralarVertebrae cervicales (7)
AtlasAxis3. servikal vertebra4. servikal vertebra5. servikal vertebra6. servikal vertebra7. servikal vertebra
Vertebrae thoracicae (12)Vertebrae lumbales (5)
Sacrum (1)Coccyx (1)
Toplam: 26
TİPİK BİR OMURUN ANATOMİK YAPISIcorpus vertebrae
foramen vertebraleCanalis vertebralismedulla spinalis(omurilik)
arcus vertebrae
processus spinosus, processus transversus
23.10.2018
33
Discus intervertebralis
anulus fibrosus
nucleus pulposus
Discus intervertebralis
Anulus fibrosus
Nucleus pulposus
Atlas
Axis
Servikal vertebralar
Torakal vertebralar
Lumbal vertebralar
Sacrum
Coccyx
Vertebrae Cervicales 7 tanedir. Processus transversus’ları üzerinde foramen transversarium bulunur. 1. boyun omuru atlas adını alır ve corpus’u bulunmaz. 2. boyun omuru axis’dir. Corpus’u öne doğru dens axis denilen bir
çıkıntıya sahiptir. Yedinci boyun omuru ise çok belirgin olarak hissedildiğinden
vertebrae prominens diye adlandırılır.
23.10.2018
34
Vertebrae Thoracicae
12 adettir. Processus transversus’ları
üzerinde fovea costalisprocessi transversi denilen çukur alanlara kaburgaların tuberculum costae’ları eklem yapar.
Corpus’un üst ve alt kısımlarında fovea costalissuperior ve inferior isimli çukur alanlara ise kaburgaların baş kısımları eklem yapar.
Göğüs omurlarının processusspinosus’ları aşağıya doğru bakar.
Vertebrae lumbales
5 tanedir
Diğer bölgedeki omurlara göre nispeten daha büyük corpus’asahiptirler.
Processus spinosus’ukare şeklindedir.
23.10.2018
35
Os sacrum ve os coccygisOs Sacrum:
Yetişkinlerde 5 omurun birleşmesi ile meydana gelmiş yekpare bir kemiktir.
Foramen vertebrale’lerin birleşmesi ile canalis sacri oluşur. Sacrum’un ön yüzü (facies pelvina) iç bükey, arka yüzü (facies dorsalis) ise dış bükeydir.
Ön yüzde ve arka yüzde dörder tane olmak üzere foramina sacralia pelvinave foramina sacralia dorsalia adlı delikler bulunur.
Yan yüzleri üzerinde os ilii ile eklem oluşturan facies auricularis yer alır.Os Coccygis:
3-4 omurun birleşmesi ile meydana gelir.
Yukarıda sacrum’un alt ucu ile eklem yapar. Aşağıda ise serbest olarak sonlanır.
THORAX(GÖĞÜS KAFESİ)
23.10.2018
36
Thorax
Sternum (1)Costae (24)
Costa veraeCosta spuriaeCosta fluctuantes
Toplam: 25sternum
Costa
Costae (Kaburgalar) Her bir yarımda 12 tane olmak üzere toplam 24 kaburga Caput costae ve tuberculum costae adlı çıkıntıları vardır. Caput’un lateralindeki boyun collum costae’dır. Öne doğru angulus costae denen bir açı yaparak döner. Açıdan önde kalan kısmı corpus costae’dir. Kaburgaların alt yüzlerinde sulcus costae denen oluk yer alır. Burada v., a. ve n. intercostalis’ler seyreder. İlk 7 kaburga costae verae, (gerçek kaburgalar), 8-10. kaburgalar 7.’nin kıkırdağına tutunan kıkırdakları vasıtasıyla bağlanır. costae spuriae (yalancı kaburgalar). 11 ve 12. kaburgalar ise göğüs kemiğine bağlanmaz ve karın yan tarafında kaslar arasında serbest olarak yüzerler. Costae fluctuantes(Yüzücü kaburgalar).
23.10.2018
37
Sternum (Göğüs Kemiği)Bölümleri
1. Manubrium sterni2. Corpus sterni3. Processus xiphoideus (kıkırdak)
Manubrium ve corpus sterni, symphysismanubriosternalis denen eklemle birbirine bağlanırlar. Burada meydana gelen açının adı angulus sterni’dir. Bu açının yan taraflarına 2. kaburgalar tutunur.
Sternum’un yanlarında kaburgaların tutunmasına yarayan çentiklere incisuracostalis denilir. Manubrium sterni üzerinde üs dışyandaki çentiklere ise incisuraclavicularis denilir ve buraya claviculatutunur.
Göğüs kafesi, arkadan 12 tane göğüs omuru, yanlardan 12 çift kaburga ve önden de sternum oluşturur.
Göğüs kafesi içerisinde akciğerler, kalp ve büyük damarlar bulunur.
CRANIUM(KAFATASI)
23.10.2018
38
Kafa kemikleriVisserocranium
Os maxillae (2)Os zygomaticum (2)Os nasale (2)Os vomer (1)Concha nasi inferior (2)Os lacrimale (2)Os mandibulae (1)Os hyoideum (1)Os palatinum (2)Malleus (2)Incus (2)Stapes (2)
NeurocraniumOs frontale (1)Os occipitale (1)Os sphenoidale (1)Os parietale (2)Os temporale (2)Os ethmoidale (1)
Toplam: 29
Toplam: 8
Toplam: 21
Splanchocranium Kemikleri (Yüz kemikleri)
a) Maxilla (üst çene kemiği): Çift kemiktir. İçinde sinusmaxillaris bulunur.
b) Os zygomaticum (elmacık kemiği): Orbitanın alt-dış bölümünde yer alır.
c) Os lacrimale (gözyaşı kemiği): Çifttir. Orbitanın içyanduvarında yer alan ince bir kemiktir.
d) Os nasale (burun kemiği): Maxilla’nın proc. frontalis’leri arasında yer alır. Çift kemiklerdendir.
e) Os palatinum (damak kemiği): Maxilla’lar ve sfenoidkemiğin pterigoid çıkıntıları arasında yer alan Lşeklinde bir kemiktir.
f) Concha nasalis inferior: Alt konkanın oluşumunu sağlar. Burun boşluğunu dışyan duvarında yer alır.
g) Mandibula (altçene kemiği): Yüz kemiklerinin en büyüğü ve en sağlamıdır. Baş iskeletinin tek hareketli kemiğidir (Kulak kemikçikleri ve dil kemiği hariç). Corpus ve ramus mandibulae bölümlerinden oluşur. Bu bölümler arasındaki açıya angulus mandibulaedenir.
h) Os hyoideum (dil kemiği): Gırtlağın üst kısmında, dil kökünün aşağısında yer alan U şeklinde bir kemiktir.
Os lacrimale
Os zygomaticum
Os maxillae
Os mandibulae
Os nasale
Concha nasiinferior
Os vomer
Os palatinum
Os nasale
Os maxillae
Concha nasiinferior
23.10.2018
39
OSSICULA AUDITORIA
Neurocranium Kemikleria) Os frontale (alın kemiği): Skuamoz, orbital ve
nazal bölümleri vardır. Squama frontalis’i pars orbitalis’ten margo supraorbitalis ayırır. Squamafrontaliste tuber frontale ve onun aşağısında kaş çıkıntıları (arcus superciliaris) bulunur. Kaş çıkıntıları arasında kalan düz alana glabella denir. Squama frontalis’te sinus frontalis yer alır.
b) Os parietale (çeper kemik): Neurocranium’un yan duvarları ve tavanının büyük kısmını oluşturan bir çift kemiktir. Dış yüzünde tuber parietale bulunur. Frontal kemikle sutura coronalis, oksipitalkemikle sutura lamdoidea aracılığıyla birleşir.
c) Os occipitale (ardkafa kemiği): Kafatasının arka bölümünü olşturan tek kemiktir. Tabanında for. magnum bulunur. 4 bölümden oluşur: Pars basilaris, 2 pars lateralis ve squama occipitalis.For. Magnum’un yanlarında condylusoccipitalis’ler bulunur. Squama occipitalis’in dış yüzünün ortasında protuberentia occipitalisexterna adındaki çıkıntı bulunur.
Os frontale
Os parietale
Os temporale
Os sphenoidale
Os occipitale
23.10.2018
40
d) Os temporale (şakak kemiği): İçinde işitmeve denge organını taşır. 4 bölüme ayrılır:Pars squamosa, pars tympanica, parsmastoidea ve pars petrosa. Parssquamosa’da bulunan proc. zygomaticusyanak kemiği ile birleşerek arcuszygomaticus’u oluşturur. Pars tympanicaporus acusticus externus’u çevreler.
Pars petrosa içinde işitme ve denge ile ilgiliyapılar bulunur. Alt yüzünden aşağıya-önedoğru proc. styloideus uzanır. Proc.styloideus’un arkasında, canalis facialis’indeliği for. stylomastoideum bulunur. Arkayüzün ortasında porus acusticus internus (içişitme deliği) yer alır. Pars petrosa içindeişitme kemikçiklerinin (malleus, incus,stapes-MİS) yer aldığı cavitas tympanibulunur. Ayrıca pars petrosa içinde n.facialis’in geçtiği canalis facialis ve a. carotisinterna’nın geçtiği canalis caroticus yer alır.
Os parietale
Os temporale
Os frontale
Os occipitale
OssphenoidaleOs ethmoidale
e) Os sphenoidale (kamamsı kemik):Corpus bölümünde sinussphenoidalis bulunur. Corpus’un üstyüzünde bulunan tuberculum sellae,dorsum sellae, fossa hypophysialis vb.bir Türk eyerini andırdığı için sellaturcica olarak adlandırılır.
f) Os ethmoidale (kalbur kemik):Basis cranii’nin tabanında yer alır. 4bölüme ayrılarak incelenir: Laminacribrosa delikli bir levha tarzındakihorizontal bölümüdür. Buradakideliklerden koku sinirleri geçer.Lamina perpendicularis burunbölmesinin oluşumuna katılır. Laminacribrosa’nıniki yanına bağlanmış yankitleler labyrinthus ethmoidalis ‘tir.İçinde cellulae ethmoidales bulunur.Burnun üst ve orta konkaları etmoidallabirentlere aittir.
Os ethmoidaleOs
sphenoidale
EKLEMLER (ARTICULATIONES)
Fonksiyonel olarak eklemler hareket şekillerine göre oynamaz, yarı oynar ve oynar eklemler olarak üç kısma ayrılırlar.
Eklem Türleri:
1. Oynamaz Eklemler (Articulationes Fibrosae): Eklemleşen kemikler fibröz doku ile birbirine sıkıca bağlanmıştır. Şu alt gruplardan meydana gelir:
a. Sutura
b. Gomphosis
c. Syndesmosis
23.10.2018
41
a. SUTURA
Yalnız kafatasında görülen eklemlerdir. Sutura serrataSutura denticulataSutura squamosaSutura lambdoideaSutura plana
Yenidoğan bebeklerde henüz kafatasını oluşturan kemikler tam temas halinde olmadığından, kemikler arasında fibrözbağlarla örtülmüş yumuşak alanlar kolaylıkla hissedilebilir.
Bıngıldak (Fonticulus)
SchindylesisÖzel bir sutura tipidirİbik şeklinde bir kabartının kendisine uyan bir oyuk içine girmesi ile oluşur
Vomer
Rostrum sphenoidale
23.10.2018
42
b. Ghomphosis
Art.dentoalveolaris
c. Syndesmosis
Bu fibröz eklem tipinde kemikler birbirlerine fibröz ligamentler veya membranlar aracılığıyla bağlanmışlardır. Kemikler arasındaki geniş aralığı zarsı bir yapı doldurur.
Art. (syndesmosis) radioulnaris
Membrana interossea antebrachii
Art. (syndesmosis) tibiofibularis
Membrana interossea cruris
2. Yarı Oynar Eklemler (Articulationes Cartilagineae):
Bu tür eklemlerde eklemleşen kemiklerin arasında hyalinya da fibröz kıkırdaktan yapılı bir doku bulunur.
a. Synchondrosis: Eklemleşen kemikler arasında hyalinkıkırdak bulunur.
Ör. Epifiz kıkırdağı, Y kıkırdağı
b. Symphysis: Eklemleşen kemiklerin arasında fibrokartilaginöz bir eklem diski bulunur.
Ör. Symphysis pubis ve symphysis intervertebralis
Sonradan kemikleşir
Kemikleşmez
23.10.2018
43
a. SynchondrosisDoğumdan sonra kemikleşir
Epifiz ve metafiz arasındaki epifiz kıkırdağı veya os coxae’deki Y kıkırdağı bu eklem tipine örnek verilebilir. Bu eklemler tamamen kemikleşir
Y kıkırdağı
Epifiz kıkırdağı
b. Symphysis
Eklem yüzleri arasında fibrokartilaginöz bir diskus vardır. kemikler fibröz doku ve-veya fibröz kıkırdak aracılığıyla birbirine kuvvetli bir şekilde bağlanmışlardırBu eklem tipi için en tipik örnek discus intervertebralis'ler aracılığıyla birbirine bağlanmış olan columna vertebralis'tir. Os pubis arasında bulunan symphysispubis
Symphysis pubis
symphysis pubisDiscus intervertebralis
Art. intervertebralis
Vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümü bu tiptedirFonksiyonel olarak en önemli olan tam hareketli eklemlerdir
3. Oynar Eklemler (Articulationes Synoviales)
23.10.2018
44
SYNOVIAL EKLEMLER
Temel özellikleri • Facies articularis• Cartilago articularis• Capsula articularis• Cavum articulare• Ligamentler• Discus articularis• Meniscus• Labrum articulare
•Facies articularis (eklem yüzleri):Çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdak ile kaplıdır
Discus articularis içeren bazı eklemlerde fibröz kıkırdak ile kaplıdırArt. temporomandibularisArt. sternoclavicularisArt. acromioclavicularis
Cartilago articularis eklem yüzünün her yerinde eşit kalınlıkta değildirDaha fazla kuvvete maruz olan yerlerde daha kalındır
Hareket sırasında kemik uçlarının birbiri üzerinden kaymasına olanak sağlar
23.10.2018
45
Meniscus : fibrokartilaginöz yapıda yarımay şeklinde oluşumlar. Labrum articulare: Fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklinde oluşumlar.
•Capsula articularis :Yapı ve fonksiyon bakımından birbirinden farklı iki tabakadan oluşur.
Membrana fibrosa: Fibröz bağ dokusundan yapılmıştır. Eklemi dış etkilerden korur, periost ile devam eder
Membrana synovialis: Membrana fibrosanın iç yüzünü örter ve fibrosaya gevşek bağ dokusu ile tutunur. Synovia denilen bir sıvı salgılar.
Synovia: Rengi ve miktarı eklemler arasında farklılık gösterir. Yumurta akı gibi içinde birkaç hücre, yağ taneleri, plika synovialis’ ten kopmuş bazı küçük partiküller bulunur.
23.10.2018
46
Cavum articulareEklem yüzleri arasındaki potansiyel boşluk.Bu boşlukta negatif basınç bulunur.
* Ginglymus (art. trochlearis) * Art. trochoidea* Art.bicondylaris* Art. ellipsoidea (art. condylaris)* Art. sellaris* Art. spheroidea* Art. plana
Synovial eklemler eklem yüzünün şekline ve eklemin eksensel hareket olanaklarına göre;
Eklem yüzlerinden birisi konveks makara şeklinde diğeri ise bu konveks eklem yüzünü içine alacak şekilde konkavdır.
Örnek:
*Art. humeroulnaris
Ginglymus (Art.trochlearis)Art. trochoidea
Konkav eklem yüzü osteofibröz halka konveks eklem yüzü ise silindir şeklindedir
*Art. radio-ulnaris proximalis
23.10.2018
47
Art. bicondylaris
Konveks olan eklem yüzü iki
kondil şeklinde
Diğer eklem yüzü ise
konkavdır.
*Art.genu
Oval biçimde konveks bir eklem yüzü elipsoidşeklindeki konkav bir
eklem yüzü üzerine oturur.
*Art. radiocarpalis
Art.ellipsoidea (Art.condylaris)
Art.sellaris
Eklem yüzleri karşılıklı
konveks ve konkavdır.
*Art. carpometacarpea pollicis Eklem yüzlerinden birisi küre şeklinde konveks diğeri onu içine alacak şekilde konkavdır
*Art. coxae
Art. spheroidea
23.10.2018
48
Eklem yüzleri oldukça düzdür
* Vertebraların Proc.
articularisleri arasında
Art. zygapophysialis
Art planaLigamentler :Eklemi meydana getiren kemikleri birbirine bağlayan oluşumlardır.
Dış (ekstrinsik) bağlar; Eklem kapsülünün dışında bulunur,bir kemikten diğerine uzanır. Eklem kapsülü de bir dış bağdır
İç (intrinsik) bağlar; Eklem boşluğu içerisinde bulunur eklem yüzleri arasında uzanır.
Ekleme katılan kemik sayısına göre eklemler 2 gruba ayrılır
1. Articulatio simplex: Sadece iki kemikten meydana gelen eklemlerdir. Ör: Art. interphalangea prox.
2.Articulatio composita: İkiden fazla kemikten meydana gelen eklemlerdir. Ör: Art. cubiti
Articulatio simplex
1
2
Articulatio composita
1
23
BÖLGELERE GÖRE EKLEMLER
I. Üst Ekstremite Eklemleri
A) Omuz Kavşağı Eklemleri
1. Articulatio Sternoclavicularis:
Plana tipinde bir eklemdir. Üst ekstremiteyi gövdeye bağlayan tek eklemdir.
2. Articulatio Acromioclaviculare:
Plana tipi bir eklemdir.
sternum
Clavicula
Scapula
23.10.2018
49
B) Üst Ekstremitenin Serbest Kısımlarının Eklemleri
1. Articulatio Humeri (Omuz Eklemi)
Caput humeri ile scapula’nın cavitasglenoidalis’i arasında oluşan sferoid türde bir eklemdir. Cavitas glenoidalis’te labrumglenoidale bulunur. Eklem kapsülünün kalınlaşması ile oluşmuş önde lig. coracohumerale, arkada ise lig. glenohumerale adlı bağlar ile eklem bütünlüğü desteklenir. Bağlara ilave olarak rotator cuff grubu kaslar olarak da adlandırılan m. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres minor eklemi üst ön ve arka taraftan desteklerler.
Eklem alt yüzden zayıf kaldığından çıkıklar genelde bu yöne olur.
2. Articulatio Cubiti (Dirsek eklemi)Art. humeroulnaris, Art. humeroradialis ve Art. radioulnaris proximalis adlarını alırlar.
Art. humeroulnaris, ginglymus tipte bir eklemdir. Art. radioulnaris proximalis ise trochoid tipte bir eklemdir. Art. humeroradialis, eklem yüzeylerinin şekline göre sferoid olsa da hareketlerini ulna’ya bağımlı yapmak zorunda olduğundan hareket şekline göre trochoid tipi eklem olarak sınıflandırılır. Genel olarak eklem fonksiyonel açıdan ginglymus tiptedir ve sadece fleksiyon-
ekstensiyon hareketine olanak verir.
3. Articulatio Radioulnaris DistalisRadius ve ulna’nın alt uçları arasında meydana gelen trochoid tipte bir eklemdir.
4. Articulatio Radiocarpalis (El bileği eklemi)
Radius’un alt yüzündeki facies articularis carpeaile el bileği kemiklerinden os scaphoideum, oslunatum ve os triquetrum arasında meydana gelen condyloid bir eklemdir.
5. Eldeki Eklemler
Art. intercarpalisArt. CarpometacarpalisArt. MetacarpophalangealisArt. interphalangealis
II. Alt Ekstremite Eklemleri A) Leğen Kavşağı Eklemleri
1. Articulatio SacroiliacaOs sacrum’un facies auricularis’i ile os ilium’unfacies auricularis’i arasında meydana gelmiş plana tipinde bir eklemdir.
Çok az oynar (Amphiarthrosis). Ancak gebeliğin son dönemlerinde salgılanan
hormonların etkisiyle bir miktar hareket yeteneği kazanır.
2. Symphysis Pubica İki os pubis arasında meydana gelen symphysis
tarzında bir eklemdir. Eklem yüzeyleri arasında yassı bir kıkırdak disk
bulunur. Bu eklem de doğum öncesinde bir miktar
hareket yeteneği kazanır.
Symphysis pubis
23.10.2018
50
B) Alt Ekstremitenin Serbest Kısımlarının Eklemleri
1. Articulatio Coxae (Kalça Eklemi)
Acetabulum ile caput femoris arasında meydana gelen sferoid türde bir eklemdir.
Acetabulum’da labrum acetabulare denilen kıkırdak bir halka bu çukuru derinleştirir.
Eklemin içerisinde caput femoris ile acetabulum arasında lig. capitis femorisadında bir diğer bağ da bulunmaktadır.
2. Articulatio Genus (Diz Eklemi)
Ginglymus tipinde olan bu eklemdir. Femur’un alt ucundaki condilleri, tibia’nın üst ucundaki kondilleri ve patella oluşturur. Meniscus lateralis ve meniscus medialis bulunur. Eklemin ön yüzünde bulun patella, m. quadriceps femoris’ininsersiyo tendonu tarfından sarılır.. Eklem içerisinde lig. cruciatum anterior ve lig. cruciatumposterior olmak üzere iki çapraz bağ vardır. Öndeki aşırı ekstensiyonda, arkadaki ise aşırı fleksiyonda gerilir.
Eklem içerisinde bulunan meniscus’lardan içte olanı lig. collaterale tibiale’ye sıkıca tutunduğundan özellikle diz ekleminin abduksiyona zorlanması durumunda yırtılabilir.
3. Articulatio Tibiofibularis Proximalisve DistalisTibia ve fibula’nın proksimal ve distal uçları arasında oluşmuş syndesmosis türünde eklemlerdir.
4. Articulatio TalocruralisTibia ve fibula’nın alt ucu ile ayak bileği kemiklerinden talus arasında meydana gelen ginglymus tipi bir eklemdir.
5. Ayak Eklemleri
Art. intertarsalisArt. tarsometatarsalisArt. MetatarsophalangealisArt. interphalangealis adında eklemler vardır.
III. Baş, Boyun ve Gövde Eklemleri
1. Articulatio Temporomandibularis (Çene Eklemi) Mandibulae’nın caput’u ile os temporaleüzerindeki tuberculum articulare arasında meydana gelen bikondiler bir eklemdir.
2. Articulationes Intervertebrales Omurlar arasında meydana gelen eklemlerdir. Corpuslar arasında discus intervertebralisadında kıkırdak yapılar bulunur. Eklem diskinin ortasındaki nucleus pulposusbazen anulus fibrosus’tan dışarıya sızabilir ki buna hernia discalis ya da disk fıtkı denir. Omur kemerleri ve omur eklem çıkıntıları arasında oluşan eklemlere de sırasıyla syndesmosis columna vertebralis ve articulatiozygapophysialis adları verilir.
Art. temporomandibularis
Anulus fibrosus
Discus intervertebralis
Nucleus fibrosus
23.10.2018
51
Eklem hareketleri
Fleksiyon - ExtensiyonAdduksiyon - AbduksiyonSirkumduksiyonRotasyon
Fleksiyon – Extensiyon:Transvers eksen etrafında yapılır.Fleksiyon:İki kemik arasındaki açı küçülür.Extensiyon:İki kemik arasındaki açı büyür.
Fleksiyon
Extensiyon
23.10.2018
52
Abduksiyon – Adduksiyon: Sagital eksen etrafında yapılır. Abduksiyon :Sagital eksen etrafında gövdeden uzaklaşma Adduksiyon : Sagital eksen etrafında gövdeyeyaklaşmadır.
radial abduksiyon ulnar abduksiyon radial adduksiyon ulnar adduksiyon
oppozisyon
repozisyonadduksiyon
abduksiyon
fleksiyon
extansiyon
23.10.2018
53
Sirkumdiksiyon:Fleksiyon,ekstensiyon,adduksiyon,abduksiyon hareketlerinin kombinasyonu ile meydana gelen bir harekettir.
dorsofleksiyon
plantar fleksiyon
eversiyon
inversiyon
KASLAR
Hareket sisteminin aktif elemanları kaslardır.
Kaslar mikroskobik şekilleri ve fonksiyonlarına göre;
Düz kas
Çizgili kas
Kalp kası olmak üzere üç gruba ayrılırlar.
• Düz kaslar iç organlarımızda bulunur ve otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir. İstemsizkasılma yaparlar.
• Çizgili kaslar iskelet kaslarıdır ve istemli olarak kasılırlar.
• Kalp kası ise görünüş olarak çizgili fakat istemsiz çalışan bir kas çeşididir.
23.10.2018
54
İnsan vücudunda yaklaşık 600ayrı iskelet kası bulunmaktadır.
Kasların orta kısmı kas gövdesi (venter)
Kemiklere bağlayan kiriş ;
tendon (uzun kaslarda)
aponeurosis (yassı kaslarda)
En az hareketli olan kısmı origo
En fazla hareketli kısmı ise insertio
Sinirin kasa girdiği yer motor nokta
Motor nokta kasların elektrikle uyarımı ve EMG’de önem taşır.
Kaslar;
mekik,
silindirik,
kare şeklinde yada
kaz teleği gibi değişik şekil ve görünüşlerde olabilirler.
İsimlendirmelerde kasın şekli, yerleşimi ya da fonksiyonu gibi bir ya da birkaç özelliği kullanılmaktadır.
M.triangularis * M. trapezius
* M. flexor pollicus longus M. unipennatus
23.10.2018
55
M. bipennatus * M. rectus femoris
M.orbicularis * M. orbicularis oris veya oculi
M.sphincter * M. sphincter ani externi
M.cruciatus
* M. masseter
23.10.2018
56
M. latissimus dorsi
M. spiralis
M.digastricusM.digastricus
Bir eklem üzerinde herhangi bir hareketi (örneğin fleksiyon) yaptıran esas kasa prime moverdenilir.
Bir kasın yaptırdığı hareketin tersini yaptıran kasa ise antagonist kas denir.
Aynı hareketi yaptıran kaslar birbirinin sinerjistidirler.
Bazı kaslar eklemleri tespit ederler ki bunlara da fiksatör kaslar denilir.
Epimysium: Kasların her birini saran bağ dokusu tabakasıdır. Bu bağ dokusu tabakası kasların dış fascia’sıdır.
Perimysium: Kas içindeki kas lifi demetlerini saran bağ dokusudur.
Endomysium : Her bir kas lifini ayrı ayrı sarıp kuşatan bağ dokusuna ise endomysium denir.
23.10.2018
57
I. BAŞ VE BOYUN KASLARIA. Baş Bölgesi
Mm. Faciales (mimik kasları)
Bir uçları ile kafatası ve yüz kemiklerine tutunurlarken diğer uçları ile deriye tutunurlar.
M. occipitofrontalis: Occipital, FrontalGalea aponeurotica
B. Yüz Kasları
Göz Etrafındakiler: 1. M. orbicularis oculi: Göz kapaklarını
kapatır. 2. M. corrugator supercilii: Kaşı çatan
kastır. 3. M. depressor supercilii: Kaşları aşağı
indirir.
Burun Etrafındakiler: 1. M. nasalis: burun kökünde bulunur
ve burun kanatlarını hareket ettirir. 2. M. levator labii superior alaeque
nasi: Dudakların, burun kanatlarının ve yanakların derisini hareket ettirir.
3. M. procerus: Alın ve kaş derisini aşağıya çeker.
Ağız Etrafındakiler: 1. M. orbicularis oris: Dudakları kapatır. 2. M. levator labii superior: Üst dudağı
yukarı kaldırır. 3. M. levator anguli oris: Dudakların
birleşme kenarlarını kaldırır. 4. M. depressor labii inferioris: Alt dudağı
aşağı çeker. 5. M. depressor anguli oris: Dudakların
birleşme kenarlarını aşağı çeker.6. M. risorius: Gülümseme kasıdır. Ağız
açısını yana çeker 7. M. buccinator: Ağız boşluğunu daraltır.
Havayı dışarı üflerken ve çiğnemede fonksiyonu vardır.
8. M. zygomaticus major et minor: Ağız köşesindeki deriyi hareket ettirir.
Boyun Etrafındakiler 1. M. platysma: Boyun bölgesindeki yüzeysel kastır. Yüz kaslarının tamamı n. facialis denilen 7. çift beyin siniri tarafından uyarılır. Bu kaslara ilave olarak derin planda çiğneme kasları adı verilen; m. temporalis, m. masseter, m. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis olmak üzere dört kas bulunur. Bunların tamamı n. mandibularis tarafından uyarılırlar.
2. M. sternocleidomastoideus: Sternumve clavicula’dan başlayıp proc. mastoideus’a uzanır. N. accessoriustarafından uyarılır.
23.10.2018
58
Orta Planda Yer Alan Boyun Kasları Suprahyoid kaslar: Bu kaslar hyoid kemiği dolayısıyla
larynx’i yukarı kaldırırlar ya da alt çeneyi aşağı çekerler.
1. M. digastricus: İki karnı bulunan bir kastır. Venterposterior adlı karnı arkada processus styloideus’a, venter anterior ise önde mandibula’nın arka yüzüne tutunur. Ortadaki tendon yapısındaki ara kısım bağ dokusundan bir kanca ile os hyoideum’a bağlanır. Bu kasın arka karnı n. facialis, ön karnı ise n. mandibularistarafından uyarılır. Çeneyi açar ya da larynx’i ve dil kökünü yukarı kaldırır.
2. M. stylohyoideus: Processus styloideus’tan başlar, oshyoideum’a tutunur. N. facialis tarafından uyarılır ve oshyoideum’u arka yukarıya çeker.
3. M. mylohyoideus: Corpus mandibulae’nin iç yüzüne çepeçevre tutunarak başlar, ortada karşı tarafınki ile birleşir. Arkada os hyoideum’a tutunur. N. mandibularistarafından uyarılır. Ağız tabanını yükseltir, oshyoideum’u öne ve yukarıya çeker.
4. M. geniohyoideus: M. mylohyoideus’un üstünde, mandibula ve os hyoideum arasında uzanan bir kastır. N. mandibularis uyarır. Hyoid kemiği öne çeker.
23.10.2018
59
Infrahyoid Kaslar: Hyoid kemiğin altında bulunan kaslardır. Bu kaslar hyoid kemiği ve larynx’i aşağıya çekerler. Tamamı ansa cervicalis adı verilen bir sinir kangalı tarafından uyarılırlar. 1. M. sternohyoideus: Sternum’dan başlayıp os
hyoideum’un yanlarına tutunur. 2. M. sternothyroideus: Sternum’dan başlayıp
larynx’ın en büyük kıkırdağı olan cartilagothyroidea’nın dış yüzüne tutunur.
3. M. thyrohyoideus: Cartilago thyroidea’nın dış yüzünden başlayıp os hyoideum’un dış yüzüne uzanır.
4. M. omohyoideus: İki karını bulunmaktadır. Venter inferior’u spacula’nın üst kenarına tutunur. Venter superior’u ise hyoid kemiğe tutunur. Arada kalan bağ dokusundan tendonları bir fibröz doku kitlesi ile clavicula’yabağlanır. Bildirilen bu kaslara ilave olarak derin planda ve suboccipital bölgede de kaslar bulunmaktadır.
II. GÖVDE KASLARI A. Yüzeyel Sırt Kasları
1. M. trapezius: N. accessoriustarafından uyarılan bu kas skapulayıyukarı, aşağı ve iç yana hareket ettirir. Baş ve boyunu karşı tarafa çevirir, aynı tarafa büker. 2. M. latissimus dorsi: Sırtın en geniş kasıdır. Kaburga ve omurlardan humerus’un iç yüzüne uzanır. Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve adduksiyon yaptırır. Halter, kürek çekme ve barfiks gibi sporlarda aktiftir. 3. M. levator scapulae, m. rhomboideus major ve m. rhomboideus minor: Bu kaslar yukarıda anlatılan iki kasın derininde bulunurlar. Omurga ile scapula’nın iç kenarı arasında uzanan bu kasların siniri n. dorsalisscapulae’dir. Skapula’yı yukarı ve iç yana hareket ettirirler
B. Derin Sırt Kasları Gövdenin dik tutulması, ekstensiyonu, yanlara fleksiyonu ve rotasyonunu sağlarlar. Spinalsinirlerin arka dalları tarafından uyarılırlar.
C. Göğüs Kasları Üst Eksterimiteyle İlgili Kaslar: 1.M. pectoralis major: Göğüs kabarıklığını yapar. Kaburgalar, clavicula ve sternum’dan başlar, humerus’ta crista tuberculi majoris’e tutunur. Kola adduksiyon, iç rotasyon ve fleksiyon yaptırır. Tırmanma ve barfiks hareketlerinde çalışır. 2. M. pectoralis minor: Bir önceki kasın hemenAltında bulunan küçük bir kastır. 2-5. kaburgalarile processus coracoideus arasında uzanır. Omuzuaşağı çeker 3. M. serratus anterior: 1-10. Kaburgalardanbaşlayıp scapula’nın altından geçerek onun içkenarına boydan boya yapışır. N. thoracicus longustarafından uyarılır. Kolu omuz seviyesinden yukarıkaldırırken skapula’nın alt açısını dışarı çeker.
23.10.2018
60
Göğüs Esas Kasları
1. Mm. intercostales externi: Kaburgalar arasını dolduran kaslardan dıştakidir. İnspirasyonyani soluk almayı sağlar.
2. Mm. intercostales interni: Bir önceki kasın daha derininde yerleşmiş olan kaburgalar arası kastır. Ekspirasyon yani soluk vermeye yarar.
3. Mm. intercostalis intimi: En içteki kastır. Mm. intercostales interni’yebenzer. İki kas arasında a., v., n. intercostalis’ler seyreder.
4. Diaphragma: Göğüs kafesi ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kas ve zar yapısında bir oluşumdur. Pars musculariscentrum tendineumN. phrenicus tarafından uyarılır.
Diaphragma üzerinde üç büyük delik bulunur.Foramen venae cavae; 8. göğüs omuru hizasında ve sağda yerleşmiş bir deliktir. Buradan v. cavae inferior karın boşluğundan göğüs boşluğuna geçer. Hiatus oesophageus, ortalarda ve 10. göğüs omuru hizasındadır. Bu açıklıktan oesophagus ve beraberindeki n. vagus’largöğüs kafesinden karın boşluğuna ulaşırlar. Hiatus aorticus en arkada 12. göğüs omurunun ön tarafında yer alan açıklıktır. Bu delikten ise aorta karın boşluğuna, ductusthoracicus ise göğüs boşluğuna geçer.
D. Karın Kasları1. M. obliquus externus abdominis:
5-12. kaburgaların dış yüzlerinden başlar. Crista iliaca’ya ve tuberculum pubicum’atutunur. Orta hatta; processus xyphoideusile symphisis pubis arasında uzanan lineaalba adında bağ dokusu yapısı aracılığıyla karşı tarafın kası ile birleşir. Tuberculumpubicum ile crista iliaca arasında kalan kısmı aponeuros yapısındadır. Bu iki nokta arasında kalan lifler birbirleri üzerinde kıvrılarak lig. inguinale’yi (kasık bağı) meydana getirirler. Kasık bağının tuberculum pubicum’a tutunan ucunda tabanı aşağıda, tepesi yukarıda üçgen şeklinde bir açıklık vardır. Anulus inguinalissuperficialis denen bu açıklığın arkaya devamı olan kanal, canalis inguinalis adını alır.
2. M. obliquus internus abdominis:Bir önceki kasın derininde bulunur. Crista iliaca, fasciathoracolumbalis ve lig. inguinale’den başlar. Lifleri yukarı ve öne seyreder. Alt üç kaburgaya, tuberculumpubicum’a ve linea alba’ya tutunur. Bu kastan ayrılan bazı lifler m. cremaster adıyla funiculus spermaticus’unyapısına karışır. 3. M. transversus abdominis: Karın kaslarından en içte olanıdır. Alt altı kaburganın iç yüzleri, fascia thoracolumbalis, crista iliaca ve lig. inguinale’den başlar. Lifleri horizontal seyreder ve orta hatta linea alba’da sonlanırlar. 4. M. rectus abdominis: Karın ön duvarını oluşturan bu kas vagina musculi rectiabdominis adı verilen bir kılıf içerisindedir. Medianhattın her iki yanında aşağıda pelvis üzerindeki tuberculum pubicum’a, yukarıda 5-7. kaburgalar ve processus xiphoideus’a tutunur. M. rectus abdominis, gövdeyi öne eğer yani fleksiyon yaptırır. Tamamı birden karın içeriğinin dışarıya çıkarılmasında görev alırlar. Bu kaslara ilave olarak karın ön duvarında m. pyramidalis, arka duvarında ise m. quadratuslumborum ve m. psoas major adında kaslar bulunur.
23.10.2018
61
Canalis Inguinalis:
Kasık bölgesinde, lig. inguinale’yeparalel, onun 1-2 cm üzerinde
Erkeklerde 5-6 cm Kadınlarda ise 2-3 cm uzunluğunda,
Yüzeyelde annulus inguinalissuperficialis Derinde annulus inguinalis profundus
İçerisinden erkeklerde funiculusspermaticus,kadınlarda ise lig. teres uteri geçer.
Bazen karın içerisindeki yapılar girebilir. Bu durum kasık fıtığı (inguinalherni) olarak bilinir.
III. ÜST TARAF KASLARIA. Omuz Kavşağı Kasları
M. deltoideus: Clavicula, acromion ve spina scapulae’dan başlar, humerus’tekituberositas deltoidea’ya tutunarak sonlanır. Omuzdan kas içi enjeksiyon yapılmasında kullanılır. N. axillaris tarafından uyarılır ve omuz eklemine abduksiyon, adduksiyon, iç rotasyon, dış rotasyon, fleksiyon ve ekstensiyon yaptırır.
B. Skapula Kasları 1. M. supraspinatus: Fossa supraspinata ile humerus’un proksimal ucu arasında bulunur.
Kolun ilk 15 derecelik abduksiyonunun yaptırır. 2. M. infraspinatus: Fossa infraspinata ile humerus’un proksimal ucu arasında bulunur. Kola
dış rotasyon yaptırır. 3. M. teres minor: Skapulanın dış kenarı ile humerus’un proksimal ucu arasında bulunur. Kola
dış rotasyon yaptırır. 4. M. teres major: Skapulanın dış kenarı ile humerus’un proksimal ucu arasında ve bir
öncekinin biraz altında bulunur. Kola adduksiyon dış rotasyon yaptırır. 5. M. subscapularis: Scapula’nın ön yüzündeki fossa subscapularis ile humerus’un tepesi
arasında uzanır. Kola adduksiyon iç rotasyon yaptırır
Bu kasların tamamı omuz eklemini hareket ettirirler. İlave olarak m. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres minor omuz eklemini üst, ön ve arka taraftan
kelepçe gibi sararlar. Bu dört kas omuz eklemini desteklediklerinden rotator cuffkasları olarak adlandırılır.
C. Kol Kasları 1. M. biceps brachii: Pazı kasıdır. Caput longum’u tuberculum
supraglenoidale’den caput breve’si, proc. coracoideus’tan başlar. Tuberositas radii’ye tutunur. Bu kas kola ve ön kola fleksiyon yaptırır. Ayrıca ön kolun en güçlü supinatorudur.
2. M. coracobrachialis: Scapula’nın proc. coracoideus’undan başlar, humerus’un medialyüzüne tutunur. Kola fleksiyon ve adduksiyonyaptırır.
3. M. brachialis: Pazı kasının derinindedir. Humerus’unön yüzünden başlar, ulna’nın proc. coronoideus’unda sonlanır. Ön kola fleksiyonyaptırır. Bildirdiğimiz bu üç kas kolun ön yüz kasları olarak da adlandırılırlar. N. musculocutaneousadındaki ortak bir sinir tarafından uyarılırlar.
4. M. triceps brachii: Ön kolun arka yüzündeki tek kastır. Caput longum; tuberculum ingraglenoidale’den, caput lateralis ve caput medialis ise humerus’unarka yüzünden başlar. Tendonları, olecranon’atutunurak sona erer. N. radialis’in uyardığı bu kas kola ve ön kola
ekstensiyon yaptırır.
23.10.2018
62
D. Ön Kol Kasları Ön Kolun Ön Yüz Kasları Yüzeyel Grup Kaslar Bunların tamamı humerus’un epicondyluslateralis’inden başlarlar. 1. M. pronator teres: Humerus ve ulna’dan başlar, radius’un dış yüzüne tutunur. Ön kola pronasyonyaptırır. 2. M. palmaris longus: El bileğine fleksiyonyaptırır. Bazı bireylerde bulunmayabilir. 3. M. flexor carpi radialis: 2. ve 3. metacarpus’ların tabanlarına ön yüzden tutunur. El bileği fleksor ve abductorudur. 4. M. flexor carpi ulnaris: 5. Metacarpus’untabanına ön yüzden tutunur. El bileği fleksor ve adduktorudur. 5. M. flexor digitorum superficialis: Başparmak haricindeki parmaklara giden yüzeyel bükücü kastır. 2-5. parmakların phalanx medialarının yan yüzlerine tutunarak sonlanır.
Orta Grup Kaslar M. flexor digitorum profundus: Başparmak haricindeki parmaklara giden derin bükücü kastır. Ulna ve humerus’tan başlar, tendonu 2-5. parmakların distal phalanx’larınatutunur.
Derin Grup Kaslar 1. M. flexor pollicis longus: Baş
parmağa fleksiyon yaptırır. 2. M. pronator quadratus: Ön kola
pronasyon yaptıran bu kas radius ve ulna’nın alt 1/3’lük parçaları arasında uzanır.
Fossa CubitalisDirsek ekleminin ön yüzünde bulunan, tabanı yukarıda, tepesi aşağıda bir üçgen şeklindeki çökük alandır.
Fossa cubitalis içerisinde lateralden mediale doğru; n. medianus, a. brahialis ve son iki dalı, m. biceps brachii’nintendonu ve n. radialis’in derin dalı bulunur.
Ön Kolun Arka ve Yan Kompratıman Kasları1. M. anconeus: Dirsek ekleminin arka yüzündedir.2. M. brachioradialis: Humerus’un alt dışyan
kenarından başlar, radius’un alt dışyan kenarına tutunur. Ön kola fleksiyon, supinasyon ve pronasyon yaptırır.
3. M. extersor carpi radialis longus ve brevis: Humerus’un alt dışyan kenarından başlarlar, ilki; ikinci metacarpus’un arka yüzüne, ikincisi; 3. metacarpus’un arka yüzüne tutunarak sonlanır. Bileğe abduksiyon ve ekstensiyon yaptırırlar.
4. M. extensor carpi ulnaris: Epicondylus lateralishumeri’den başlar, 5. metacarpus’un tabanına arka yüzden tutunarak sonlanır. Bileğe adduksiyon ve ekstensiyon yaptırır.
5. M. extensor digitorum: Epicondylus lateralis’tenbaşlar, el bileğine geldiğinde dört tendonaayrılır. Bu tendonlar başparmak haricindeki parmakların dorsal yüzlerine tutunarak sona erer. Başparmak haricindeki parmaklara ve el bileğine ekstensiyon yaptırır.
23.10.2018
63
6. M. extensor indicis: İşaret parmağına giden küçük bir kastır. İşaret parmağını gerer. 7. M. extensor digiti minimi: Küçük parmağı gerer. 8. Başparmakla ilgili uzun kaslar: M. abductor pollicis longus, m. extensor pollicis longus ve m. extensor pollicis brevis adında üç kas bulunur. Bu kaslar başparmağa, isimleri ile aynı fonksiyonları yaptırırlar. Bu grup kasların tamamı n. radialis tarafından uyarılırlar.
E. El Kasları: Elde oldukça fazla
sayıda küçük kaslar bulunmaktadır. Bu kaslar elin fonksiyonu açısından oldukça önemlidir.
IV. ALT TARAF KASLARI A. Kalça Kasları:
1. M. gluteus maximus: Kalça
kabarıklığını yapan en yüzeyde yerleşmiş kastır. Kas içi enjeksiyonlarda kullanılır. N. gluteus superior tarafından uyarılan
bu kas kalça eklemine ekstensiyonyaptırır. 2. M. gluteus medius: Bir öncekinin derininde bulunur. Kalça eklemine abduksiyon yaptıran bu kasa aynı zamanda kalça içi enjeksiyon yapılır. 3. M. gluteus minimus: En derinde bulunan kastır. Kalça eklemine abduksiyon yaptırır. Kalça bölgesinde bu kaslardan başka derinde yerleşmiş kaslar da bulunmaktadır.
B. Uyluk Kasları Uyluk Ön Yüz Kasları: 1. M. sartorius: İnsan vücudundaki en
uzun kastır. Kalça ve diz eklemine fleksiyon yaptırır.
2. M. quadriceps femoris: Futbolcu kası da denilir. Uyluk ön yüzündeki kabarıklığı meydana getirir.
Dört kısımdan meydana gelmiştir; m. rectus femoris, m. vastus medialis, m. vastus lateralis, m. vastus intermedius. M. rectus femoris, os coxae’dan, diğerleri ise femur’un ön yüzüne tutunarak başlarlar. Tamamının tendonları birleşerek patella’yı içine saran lig. patellae’yıoluşturur. Bu güçlü ligament tuberositastibia’ya tutunarak sonlanır. Bu kaslar kalçaya fleksiyon, dize ekstensiyonyaptırırlar. M. quadriceps femoris İ.M. enjeksiyon için kullanılabilir. Uyluk ön yüz kaslarını n. femoralis uyarır.
Uyluk İçyan Kasları: 1. M. adductor magnus: 2. 2. M. adductor longus: 3. 3. M. adductor brevis: 4. 4. M. gracilis: Bu kasların tamamının
orijini os coxae’dır. M. adductor longus, brevis ve magnus femur’un iç yüzüne tutunarak sonlanır, m. gracilis’intendonu ise tibia’nın iç yüzüne tutunur. Bu kasların tamamı uyluğa adduksiyonyaptırırlar ve n. obturatoriustarafından uyarılırlar
23.10.2018
64
Uyluk Arka Yüz Kasları 1. M. biceps femoris: Uyluğun iki başlı kasıdır.2. M. semitendinosus: Yarı tendon kas
anlamına gelir. 3. M. semimembranosus: Yarı zar kas anlamına
gelir. Bu kasların tamamı tuber ischiadicum’danbaşlar. M. biceps femoris, tibianan üst ucuna dış yandan, diğer ikisi ise iç yandan tutunur. Bu grup kasların innervasyonu n. ischiadicus tarafından yapılır. Kalçaya ekstensiyon, bacağa fleksiyon yaptırırlar. Hamstring grubu kaslar adını alırlar.
Pes anserinus (kaz ayağı): M. sartorius, m. gracilis ve m. semitendinosus, os coxae’ninfarklı yerlerinden başlayan üç kastır. Bunların tendonları birlikte tibianın üst ucunda iç yan tarafa tutunurlar. Bu kaslar izole olarak gözlendiklerinde kaz ayağına benzer bir görüntü ortaya çıktığından böyle isimlendirilmişlerdir.
C. Bacak Kasları: Bacak Ön ve Yan Yüz Kasları 1. M. tibialis anterior: Tibia’nın ön yüzünden
başlar, ayak sırtında tarsal kemiklere tutunur. Ayağa dorsal fleksiyon yaptırır.
2. M. extensor digitorum longus: Tibia’nın ön yüzü ve membrana interossea’dan başlar. Dörde ayrılan tendonu, başparmak dışında kalan parmakların dorsal yüzlerine tutunur. Ayak bileğine dorsal fleksiyon, parmaklara ekstensiyon yaptırır.
3. M. extensor hallucis longus: Fibula ön yüzü ve membrana interossea’dan başlar, başparmak sırtına tutunur. Ayağa dorsalfleksiyon, başparmağa ekstensiyon yaptırır.
4. M. fibularis tertius: M. extensor digitorumlongus’un bir parçası şeklindedir. Bu dört kasın sininir n. fibularis profundus’tur.
5. M. fibularis longus: Fibula dış yüzenden başlar, ayak tabanına tutunarak sona erer.
6. M. fibularis brevis: Fibula dış yüzünden başlar, ayak sırtına tutunarak sona erer. Son iki kasın siniri n. peroneus superficialis’tir.
Bacak Arka Yüz Kasları 1. M. gastrocnemius: Caput laterale ve caput mediale
adında iki başı ile femur’un epicondylus lateralis ve medialis’inden başlar. Tendonu m. soleus ve m. plantaris’in tendonları ile birleşerek Aşil tendonunu(tendo achiles) oluşturur ve os calcaneus’un arkasına kalın bir tendon olarak tutunur. Dize fleksiyon, ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır. Ayak ucunda yükselmeye yarar.
2. M. soleus: M. gastrocnemius’un derininde yer alır. Tibiave fibula’nın arka yüzlerinden başlar. Tendonu m. gastrocnemius’un tendonu ile birleşir. Ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır yani ayak ucunda yükselmeye yarar.
3. M. plantaris: Epicondylus lateralis’ten başlar, tendonu m. gastrocnemius ve m. soleus’un tendonu ile birleşerek oscalcaneus’a tutunur. Bu kas bazı bireylerde bulunmayabilir.
4. M. flexor digitorum longus: Tibia ve fibula’nın arka yüzünden başlar, ayak tabanında tendonu dörde ayrılır ve başparmak dışında kalan parmakların distal phalanx’larınıntabanına alt yüzden tutunur. Ayak bileğine plantarfleksiyon, parmaklara fleksiyon yaptırır.
5. M. flexor hallucis longus: Tibia’nın arka yüzünden ayak baş parmağın distal phalanx’ınıntabanına uzanır. Ayak bileğine plantar fleksiyonve başparmağa fleksiyon yaptırır. 6. M. tibialis posterior: Tibia’nın arka yüzünden başlar. ayak tabanında ayak bileği kemiklerine ve 2-4. metatarsus’ların tabanlarına alt yüzden tutunur. Ayak bileğine plantar fleksiyon yaptırır. Son üç kas daha derinde yer alır. Bu kasların tamamı n. tibialis tarafından uyarılırlar.
Fossa Poplitea: Diz ekleminin arka
yüzündedir. İçerisinde a. poplitea, v. poplitea, n. ischiadicusve son iki dalı olan n. tibialis ile n. fibulariscommunis, n. obturatorius’un bir dalı ve lenf yumruları, yüzeyde v. saphena parva bulunur.
D. Ayak Kasları: Ayakta da eldekine benzer
şekilde küçük kaslar bulunur