hareket civataları

8/6/2019 hareket civatalar

1/24

08c_civata.doc

2010 Mart

www.guven-kutay.ch

HARAKET

CIVATALARI

08c

zet

M. Gven KUTAY


2/24

08c_civata.doc

I N H A L T S V E R Z E I C H N I S

1 Hareket cvatalar .........................................................................................................................3

1.1 Genel ....................................................................................................................................31.2 Hareket cvatasnn llendirilmesi....................................................................................41.2.1 Flambaj tehlike snrnn tanm ...................................................................................4

1.2.1.1 Flambaj tehlikesi olmayan hareket cvatasnn llendirilmesi .............................41.2.1.2 Flambaj tehlikesi olan hareket cvatasnn llendirilmesi....................................5

1.3 Hareket cvatasnn kontrol ................................................................................................71.3.1 Birinci durum iin ........................................................................................................7

1.3.1.1 Cvatay etkileyen torsiyon momenti taraf..............................................................71.3.1.2 Cvatay etkileyen burkma kuvveti taraf.................................................................8

1.3.2 kinci durum iin..........................................................................................................81.3.2.1 Cvatadaki burkulma gerilimi ..................................................................................8

1.3.2.1.1 Eulere gre burkulma geriliminin hesaplanmas ..............................................81.3.2.1.2 Tetmajere gre burkulma gerilimi ..................................................................101.3.2.1.3 Johnsona gre burkulma gerilimi....................................................................10

1.3.3 Gerekli emniyet faktrleri..........................................................................................111.4 Hareket cvata sisteminde somun.......................................................................................11

1.4.1 llendirme..............................................................................................................121.4.2 Kesme gerilimi k ......................................................................................................12

1.5 Hareket cvatalarnda verim...............................................................................................131.5.1 Kilitlenme, oto blokaj ................................................................................................14

1.6 Hareket cvatalarna eitli rnekler ..................................................................................151.7 Hareket cvatalar iin rnek..............................................................................................17

1.7.1 Kriko ..........................................................................................................................171.7.1.1 zm....................................................................................................................17

1.7.2 Freze tezgah vidal klavuz mili .................................................................................191.7.2.1 zm....................................................................................................................19

1.7.2.1.1 DIN 103 e gre tek azl trapez vidann boyutlar..........................................191.7.2.1.2 Dayankllk ve burkulma kontrol ..................................................................201.7.2.1.3 Kzak konsolu tayacak bronz somunun boyu.................................................211.7.2.1.4 Vidal klavuz milinin verimi (Redktr hari) ................................................211.7.2.1.5 Ana motorun gc............................................................................................21

1.7.3 skele ayarlama aya.................................................................................................22

1.7.3.1 zm....................................................................................................................221.7.3.1.1 Dayankllk ve burkulma kontrol ..................................................................221.7.3.1.2 Ayarlama ayan tayacak somunun boyu (Ust37-2)....................................23

2 Konu ndeksi..............................................................................................................................24


3/24

H a r e k e t C v a t a l a r

www.guven-kutay.ch

3

1 Hareket cvatalar1.1 GenelHareket cvatalar dnme (torsiyon) hareketini boyuna (dorusal) harekete veya boyuna hareketindnme hareketine evrilmesinde ve kk torsiyon kuvvetlerini byk boyuna kuvvete evirmektekullanlrlar. rnein: Torna veya takm tezgah mili, Pres hareket mili, gemelerde skme veyatakma aletleri.

Hareket cvatalar iki ayr durumda toplanr:

SY

FF

F

Dalm

La

F

F

LS

FN

M Dalm

DalmSVM

ekil 1, Ciltci presi

a

F

LS

FFNDalm

F L

SVM Dalm

F F

SYDalmM

ekil 2, Vana

Hareket cvatalarnda geneldeTrapez tipi vidalar kullanlr.Trapez tipi vidalar drtkevidalara gre daha byk kuv-vet tarlar ve cvatann kendikendini ortalamasn gerekle-tirirler. Trapez tipi vidalarnimalatlarnda toleranslar dahaverimli ve ekonomik olarakkullanlr.

1. Durum, Somun sabit, cvatahareketli, ekil 1

Somun sabittir. Cvata dnd-

rlr ve somun sabit tutuldu-undan cvata boyuna hareketeder. rnein: Ciltci presi,kriko, v.b.

2. Durum,Somun hareketli,cvata sabit, ekil 2

Cvata eksenel ynde sabit tu-tulur ve dnme hareketi yapar,somunun dnme hareketi engel-lendiinden eksenel (boyuna)hareket eder.

rnein: Vana, mengene, v.b.

Malzeme olarak genelde cvataiin St 50 veya St 60, somuniin bronz veya kr dkmkullanlr.


4/24


www.guven-kutay.ch

4

Hareket cvata sistemi u ekilde zorlanr:

Cvata: Somun:

ekme veya Basma (Presleme kuvveti). Yzey basnc. Cvata ve somun vidalarnntemas yzeylerinde

Torsiyon, yatak ve vida srtnme momenti. Eilme, vidann di dibinde

Flambaj, oldukca uzun cvatalarda. Kesme, vidann di dibinde

1.2 Hareket cvatasnn llendirilmesiBasya zorlanan hareket cvatalarnn alma boylar ile aplar arasndaki oran, cvatada flambaj(burkulma) tehlikesinin olup olmadn gsterir. Flambaj tehlikesi cvatadaki bas gerilmesiemniyetli bas mukavemet deerinin ok ok altnda olmasna ramen ortaya kabilir. Flambaj

tehlikesinin, yani c

vatan

n burkulmas

n

n, mukavemet deeri ile bir alakas

yoktur.Bu tehlike, hareket cvatasnn ekseninin hibir zaman tam doru olamyaca ve zorlayan kuvvetincvatann tam arlk ekseninde etki gsteremeyecei iindir.

1.2.1 Flambaj tehlike snrnn tanmBasya zorlanan hareket cvatasnda flambaj tehlikesi olup olmadu ekilde anlalr:

flambaj tehlikesi yok 20d

L4=

3

bk

F ( 1 )

flambaj tehlikesi var 20d

L4

= 3

bk

F ( 2 )

1 Narinlik derecesiLbk mm Burkulma boyu, nerilen deer Lbk 0,7 . Ld3 mm Vidann i ap

Bu kontrol yapldktan sonra cvatann hangi deerlere gre llendirileceine karar verilir.

1.2.1.1 Flambaj tehlikesi olmayan hareket cvatasnn llendirilmesiByle bir cvatann llendirilmesi normal bir silindiraftl parann llendirilmesi gibidir.

Genel art: EM)(B3

bkvorh)(b A

F=

Di dibi kesit alann:4

dA

23

3

=

Di dibi kesit alann (A3) deerini yukardaki formle yerletirirsek:

EM)(B23

bk

d

F4=

buluruz ve bu eitlii d3 e gre zersek:


5/24


www.guven-kutay.ch

5

EM)(B

bk3

F4d

F ( 3 )

d3 mm Vidann i ap

Fbk N Flambaj (burkma) kuvvetiB()EM N/mm

2 Emniyetli basma (ekme) mukavemet deeri

Emniyetli basma mukavemet deeri B()EM u ekilde hesaplanr:

Statik zorlama = +1 B()EM = Re (Rp0,2) / 1,5Dalgal zorlama 0 B()EM = DL / 2Deiken zorlama -1 < 0 B()EM = DG / 2

DI ve DG deerleri malzemenin mukavemet deerinden alnr.

1.2.1.2 Flambaj tehlikesi olan hareket cvatasnn llendirilmesiEer flambaj tehlikesi varsa, yani hesaplanan narinlik derecesi 20 ise bak F ( 2 ) vidann i apEuler e gre llendirilir. Dierartta < 0 olmasdr.

Euler e gre burkulma gerilmesi

2

2

bkE

= F ( 4 )

bk N/mm2 Burkulma gerilmesi

E N/mm2 Elastiklik modl 1 Narinlik derecesi

Dier taraftan narinlik derecesi i/L= minbkbk olarak yazlr.

Burada atalet yar ap 3min A/I=i dr.Bunun yannda cvatadaki atalet momenti,

vidann i ap yuvarlak olduundan 64/d=I 43 dr.

Vidann i apnn kesit alanda 4/d=A 233 dr.

Bylece atalet yar apn hesaplarsak:4

d

d64

4dA/I=i 32

3

43

3min =

= elde ederiz.

Bylece narinlik derecesi foml i/L= minbk da atalet yar apn yerletirirsek d/L4= 3bk

elde edilir ve narinlik derecesini Euler gerilimi formlne yeletirirsek u Euler gerilim formlnbuluruz:

2bk

23

2

bkL16

dE=

F ( 5 )

bk N/mm2 Eulere gre burkulma gerilmesi

E N/mm2 Elastiklik modld3 mm Vidann i apLbk N Hesap iin burkulma boyu

Dier taraftan c

vatadaki bileik gerilim deeri hesaplan

r.


6/24


www.guven-kutay.ch

6

( ) BEM2

t02

bbi 3 += F ( 6 )

b N/mm2 Cvatadaki basma gerilmesi

t N/mm2 Cvatadaki torsiyon gerilmesi

0 1 Zorlanma katsays0 = 1 eer ve ayn zorlama,0 = 0,7 eer ve deiik zorlama ise.

BEM N/mm2 Cvata malzemesinin emniyetli basma mukavemet deeri

Cvatadaki gerilme ile Euler burkulma gerilimi arasnda u bant olmaldr:

S=S BKGERbi

bkbk

F ( 7 )

Sbk 1 Hesaplanan burkulma emniyet katsaysbk N/mm

2 Eulere gre burkulma gerilmesibi N/mm

2 Cvatadaki bileik gerilme

SBKGER 1 Gerekli burkulma emniyet katsays, nerilen say SBKGER 6...8

Burada llendirme iin SBKGERbi

bk=

alnr ve deerler yerletirilir.

SBKGERbibk = F ( 8 )

Cvatadaki gerilme (basma):d

F4

A

F23

bk

3

bkbbi

===

Deerler F ( 8 ) yerletirilirse: SdF4=

L16dE BKGER2

3

bk2bk

23

2

E

LSF64=d 3

2bkBKGERbk4

3

Flambaj tehlikesi olduu zaman vida iin gerekli i ap

43

2bkBKGERbk

3E

LSF64d

F ( 9 )

Gerekli burkulma emniyet katsays iin SBKGER= 6...8 aras deerler nerilir.Burada SBKGER= 8 yerletirilir ve vidann i ap deer forml bulunur.

42bkbk

3 E

LF2d

F ( 10 )

Fbk N Flambaj (burkma) kuvvetiLbk mm Hesap iin burkulma boyu

Lbk 0,7.L nerilen deer. Euler, 3. DurumE N/mm2 Elastiklik modl


7/24


www.guven-kutay.ch

7

1.3 Hareket cvatasnn kontrol1.3.1 Birinci durum iinCvata hareketli, somun sabit. Burkma kuvveti Fbk ile cvatay etkileyen torsiyon momenti Mt ayn

yerde deil. Bunun iin c

vatan

n iki ayr

kesimindede gerilim kontrolnn yap

lmas

gereklidir.1.3.1.1 Cvatay etkileyen torsiyon momenti tarafBuras somun ile dndrme hareketi yapan kol arasndaki ksmdr ve buray zorlayan torsiyongerilmesi u ekilde hesaplanr.

TEMt

tt

W

M= F ( 11 )

Mt Nmm cvatay etkileyen torsiyon momentiWt N Torsiyon karkoyma atalet momentiTEM N/mm

2 Emniyetli torsiyon mukavemet deeri

Cvatadaki torsiyon momenti (Mt) vidadaki (MSV) ve yataklamadaki (MSY) srtnme momentlerinintoplam olarak hesaplanr.

SYSVt MMM += F ( 12 )

Cvatada vidadaki srtnmeden doan torsiyon momenti MSV

)(tan2

dF=M V2

NSV F ( 13 )

Vida yandaki normal kuvvet FN

)2/(cos/F=F bkN F ( 14 )

Cvatada yataklamadaki srtnmeden doan torsiyon momenti MSY

aFM bkSYSY = F ( 15 )

Fbk N Flambaj (burkma) kuvvetid2 mm Vidann profil ap Vidann helis asV Vidadaki srtnme asSY 1 Yatakta srtnme katsaysa mm Srtnme kuvveti eksen mesafesi. Bazan roralnr.

Ortalama yatak yar ap a = ror= (D+d)/4

Emniyetli torsiyon mukavemet deeri TEM u ekilde hesaplanr:

Statik zorlama = +1 TEM = tAK/ 1,5

Dalgal zorlama 0 TEM = tDL / 2

Deiken zorlama -1 < 0 TEM = tDG / 2

tAK 1,2. Re / 1,732


8/24


www.guven-kutay.ch

8

1.3.1.2 Cvatay etkileyen burkma kuvveti tarafCvatadaki bileik gerilim;

( ) BEM2

t02

bbi 3 += F ( 16 )

b N/mm2 Cvatadaki basma gerilimi

t N/mm2 Cvatadaki burkulma gerilimi

0 1 Zorlanma katsays0 = 1 eer ve ayn zorlama ise,0 = 0,7 eer ve deiik zorlama ise.

Cvatadaki basma gerilimi

A

F=

3

bkb F ( 17 )

Fbk N Flambaj (burkma) kuvvetiA3 mm2 Di dibi kesit alan

1.3.2 kinci durum iinCvata sabit, somun hareketli. Burkma kuvveti Fbk ile cvatay etkileyen torsiyon momenti Mt aynalanda. Bunun iin yalnz bir alandaki gerilim kontroln yapmak yeterlidir.

1.3.2.1 Cvatadaki burkulma gerilimiBurada sistemdeki narinlik derecesi ile referens narinlik derecesi bulup karlatrrz.Sistemdeki hesaplanan narinlik derecesi u ekilde bulunur bak F ( 1 ):

dL4=3

Khe

Eer sistemdeki narinlik derecesi St37 iin he0 = 105 ise ve :St50 iin he0 = 89 ise

burkulma gerilimi hesab Euler e gre yaplr.

1.3.2.1.1 Eulere gre burkulma geriliminin hesaplanmasGenelde basma gerilimi bak F ( 16 )

AF=

3bkb dir.

Eulere gre burkulma kuvveti:L

IE=F 2

bk

2

bk

Burada burkulmann karakteristik bykl narinlik derecesini ( Lambda ) yaz p birazdeitirirsek:

A

I

L=i

L=

bk

min

bk


9/24


www.guven-kutay.ch

9

buradan burkulma boyu Lbky hesaplarsak

bkA

I=L

eitliini buluruz.

lk evvela burkulma boyu Lbky burkulma kuvveti formlnde ve sora bu buluna burkulma boyudeerini basma gerilimi formlnde yerletirirsek:

3

2

2

bk

A

I

IE=F

ve

33

2

2

bk

A

A

I

IE=

Euler gerilim forml bulunur.

E=

2

2

Eu

F ( 18 )

Eu N/mm2 Eulere gre burkulma gerilmesi

E N/mm2 Elastiklik modl 1 Narinlik derecesi

Burada konstruksiyon genelde eliklerle yapldndan forml dahada basite indirmek iin eliin

elastiklik modl E = 210 000 N/mm2 ve 2 = 10 formlde yerletirilirse, elik iin Euler formlbulunur.

2

6

Eu102,1

= F ( 19 )

FF

Lbk

L

=2.

L

I IIF F

bk

bk

L

=0,7.L

L

=L

bk

L

=0,5.

L

III IV

ekil 3, Eulere gre burkulma boyunun drt hali

Eulere gre burkulma gerilim forml Hook kanunlarnn geerli olduu elastik deformasyonsnrlar iersinde geerlidir.


10/24


www.guven-kutay.ch

10

1.3.2.1.2 Tetmajere gre burkulma gerilimiEer sistemdeki narinlik derecesi < 0 ise, burkulma gerilimi Tetmajer e gre yaplr.

b-a=Tet

Eer sistemdeki narinlik derecesi: St37 iin < 0 = 105 ise, St37 iin Tetmajer forml;

1,14-310=Tet F ( 20 )

Eer sistemdeki narinlik derecesi: St50 iin < 0 = 89 ise, St50 iin Tetmajer forml;

0,62-335=Tet F ( 21 )

Tet N/mm2 Tetmajere gre burkulma gerilmesi 1 Narinlik derecesi

1.3.2.1.3 Johnsona gre burkulma gerilimi

( )2

0OEZEZJohn

= F ( 22 )

John N/mm2 Johnsona gre burkulma gerilmesi

EZ N/mm2

Malzemenin ezilme mukavemet deeri;EZ Re veya Rp0,2

O N/mm2 Malzemenin orantl mukavemet deeri;

O 0,8 (Re veya Rp0,2 )

1 Narinlik derecesi

0 1 Narinlik snr

Johnsona gre narinlik snr;

O0 /E = dir.

Bu formle malzemenin orantl mukavemet deerini yerletirirsek,e0

R/E5,3 = deerini elde

ederiz. Forml F ( 22 ) de btn deerler yerletirilip basitletirilirse Johnsona gre burkulmaforml basite indirgenmi hali ile elde edilir:

=

0eJohn 2,01R F ( 23 )

John N/mm2 Johnsona gre burkulma gerilmesi

Re N/mm2 Malzemenin akma mukavemet deeri

1 Narinlik derecesi

0 1 Narinlik snr


11/24


www.guven-kutay.ch

11

1.3.3 Gerekli emniyet faktrleriBurkulmada emniyet

BKGER

bi

bkbk SS

= F ( 24 )

Cvata ne kadar ince olursa emniyet katsaysda o kadar yksek olmaldr.

Emniyet faktrleri iin u deerler nerilir:

Cvatann llendirilmesinde SGER 8 ... 6

EULERe gre kontrolda SGER 3...6SGER 3 =105 veya 89 iinSGER 6 106 veya 90 iin

TETMAJERe gre kontrolda SGER 4...2SGER 4 105 veya 89 iinSGER 2 > 21

Eer 20 ise zaten cvatay burkulmaya gre kontrol etmeye gerek yoktur.

1.4 Hareket cvata sisteminde somunStandart vidal somunda llendirme ve kontrol dorudan yzey basnc ile ilgilidir.

EMtop

bk pAF=p F ( 25 )

p N/mm2 Vida yanaklarndaki yzey basncAtop mm

2 Burkulma kuvvetini tayan toplam yzey alanpEM N/mm

2 Malzemenin emniyetli yzey basnc mukavemet deeri

Burkulma kuvvetini tayan toplam yzey alanu ekilde hesaplanr: An=A didiges

Bir diin yanak alan: Hd=A 12di

Somunda burkulma kuvvetini tayan di says:PL=n 1di

Bu deerleri numaral formle yerletirirseku formln buluruz.

EM112

N pLHd

PF=p

F ( 26 )

Bu forml llendirmeye gre zmlersek aadaki forml elde ederiz.


12/24


13/24


www.guven-kutay.ch

13

snd

F=

di

bkk

F ( 29 )

Fbk N Flambaj (burkma) kuvvetid mm Somun vidasnn anma ap

ndi mm Burkma kuvvetini tayan di sayss mm Di dibi kalnl

Tablo 1, Vidada srtnme katsays ve as

Somun malzemesi (Cvata elik) V VKuru 0,2 12

Kr dkmYal 0,1 6Kuru 0,17 10

CuZn veya CuSn alamYal 0,1 6Kuru 0,1 6

zel suni malzeme Yal 0,05 3

Tablo 2, Hareket cvatalarnda emniyetli yzey basnc pEMMalzeme ikilisi

Cvata SomunpEM

N/mm2 olarakKr dkm 3 7elik dkm, Temper dkm 5 10CuSn veya Alu alamlar 10 20elik (C 35, v.b.) 10 15

elikrnein: C15, St 50, 9SMn28K

Suni malzeme 5 15

CuSn veya Alu alamlar elik (C 35, v.b.) 10 20

1.5 Hareket cvatalarnda verimalmas motorlu olan veya altrld yerde hareket cvatasnn verimi bilinmesi gereken bir

byklk olduu zaman, hareket cvatas sisteminin verimi hesaplanmaldr.

Genelde bir sistemdeki verim, o sistemden alnan iin verilen ie orandr.

ver

al

A

A

iverilen

inanal== F ( 30 )

h

EF

F

ekil 5, Vida

Alnan i: PF=hF=A bkbkal Adm veya hatve: tand=P 2

tandF=A 2bkal

Verilen i: dF=A 2Ever

evre kuvveti: )+(tanF=F VbkE

d)+(tanF=A 2Vbkver


14/24


www.guven-kutay.ch

14

Burada bulunan deerleri yukardaki forml F ( 30 ) de yerletirirsek:

d)+(tanF

tandF=A

A=2Vbk

2bk

ver

al

formln elde ederiz.

Ksaltmalar yapldktan sonra verim forml olaraku forml elde edilir:

)+(tan

tan=

V

F ( 31 )

1 Verim Vidann helis asV Vida yzeylerindeki srtnme as

1.5.1 Kilitlenme, oto blokajEer vidada u art V > var ise, sistemde kilitlenme, oto blokaj vardr.


15/24


www.guven-kutay.ch

15

1.6 Hareket cvatalarna eitli rnekler

ekil 6, Ciltci presi ekil 7, Vana

ekil 8, Marangoz cenderesi ekil 9, Ayarl iskele veya raf aya

ekil 10, Kriko ekil 11, Torna tezgah vidal ana mili


16/24


www.guven-kutay.ch

16

Tablo 3, Metrik ISO-Trapez profilli vidalar, (DIN 103). ller mm dir.

d2 = D2 = d 0,5Pd3 = d 2h3

D1 = d 2H1 = d P

D4 = d + 2aCH1 = 0,5 P

H4 = h3 = H1+aC

R1 = max 0,5.aCR2 = max aC

dS = (d2+d3)/2tan = P/(.d2)

Matkap ap DM = D1 = d PGsterilmesi : Anma ap d=40 mm vehatvesi 7 mm olan Trapez vida Tr 40x7

I VIDA, SOMUN

d d2

d3

h3

R2

ac

DIS VIDA, CIVATA

H1a

c

= 30

R

130

P

D4

D1

D2

H4

ekil 12,

P 1.5 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 14 16 18 20

aC 0.15 0.25 0.25 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 1 1 1 1

H4 = h3 0.9 1.25 1.75 2.25 2.75 3.5 4 4.5 5 5.5 6.5 8 9 10 11

Anmaap

dHatve (Adm) P

Blmap

d2 = D2

Di dibiapd3

Diykseklii

H1

Di dibikesiti

A3

Di dibiboluu

aC

Helis as

8 1.5 7.25 6.2 0.75 30.2 0.15 3.76810 (1.5) 2 9 7.5 1 44.2 0.25 4.04612 (2) 3 10.5 8.5 1.5 56.7 0.25 5.19716 (2) 4 14 11.5 2 104 0.25 5.19720 (2) 4 18 15.5 2 189 0.25 4.046

24 (3) 5 (8) 21.5 18.5 2.5 269 0.25 4.23428 (3) 5 (8) 25.5 22.5 2.5 398 0.25 3.57132 (3) 6 (10) 29 25 3 491 0.5 3.76836 (3) 6 (10) 33 29 3 661 0.5 3.31240 (3) 7 (10) 36.5 32 3.5 804 0.5 3.49344 (3) 7 (12) 40.5 36 3.5 1018 0.5 3.14948 (3) 8 (12) 44 39 4 1195 0.5 3.31252 (3) 8 (12) 48 43 4 1452 0.5 3.03760 (3) 9 (14) 55.5 50 4.5 1963 0.5 2.95565 (4) 10 (16) 60 54 5 2290 0.5 3.037

70 (4) 10 (16) 65 59 5 2734 0.5 2.80475 (4) 10 (16) 70 64 5 3217 0.5 2.60480 (4) 10 (16) 75 69 5 3739 0.5 2.43085 (4) 12 (18) 79 72 6 4072 0.5 2.76890 (4) 12 (18) 84 77 6 4657 0.5 2.60495 (4) 12 (18) 89 82 6 5281 0.5 2.458

100 (4) 12 (20) 94 87 6 5945 0.5 2.327110 (4) 14 (20) 103 94 7 6940 1 2.477120 (6) 14 (22) 113 104 7 8495 1 2.258

Bu tabeladaki deerler, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanmtr. Burada bulunmayan vida

deerleri, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanr.


17/24


www.guven-kutay.ch

17

1.7 Hareket cvatalar iin rnek1.7.1 Kriko

d

L

LS

D

LE

ekil 13, Kriko

Taslakta grld gibi cvatal kriko ile 50 kNkaldrlmak isteniyor. Konstruksiyonun boyutlar

nedir?

Taslaktan bilinen deerler:

Cvata St 50 ve max. kaldrma boyu, cvata boyuL= 600 mm.

El ile evirme yar ap LE = 710 mm.aplar D = 60 mm, d = 16 mm.Sehpa yani somunun malzemesiGG 25 .

1.7.1.1 zmVidann gerekli i ap bak F ( 9 ) 4

3

2bkBKGERbk

3E

LSF64d

d3 48,779 mm

Kaldrlacak ve burkma etkisi veren toplam yk kuvveti Fbk= 50 000 N

Burkulma iin gerekli emniyet katsays SBKGER= 8

Burkulma boyu, Euler e gre 1.Durum Lbk= 2.L bakekil 1 Lbk= 1200 mm

Elastikiyet modl E = 210000 N/mm2

Seilen vida : bak Tablo 3,d3 = 50 mmd2 = 55,5 mmP = 9 mm

H1 = 4,5 mm

= 30 Tr60x9

Di dibi kesit alan A3 = 0,25..d32 A3 = 1963 mm

2

Vidada srtnme katsays bak Tablo 1 VY 0,1Vidada srtnme as bak Tablo 1 V 6

Vidann helis as2d

Ptan

=

=

2d

Parctan = 2,95..

I.Kilitlenme (otoblokaj) koulu V 6 > = 2,95.. yerinde

olup, kriko kendi kendine hareket etmez.

Kilitlenme koulu yerinde

Vida yanana etki eden normal kuvvet( )2/cos

FF bkN

= FN = 51764 N

Vidada srtnme momenti bak F ( 13 )

Kaldrmada ( )V2

NSVK tan2

dFM +=

ndirmede ( )V2

NSV tan2

dFM =

MSVK= 226,4 Nm

MSV = 76,4 Nm

Yatakta srtnme momenti bak F ( 15 ) a = (D+d)/4aFM YSY =

a = 19 mmMSY = 98,4 Nm

Toplam moment Mt = MSVK+ MSY Mt = 325 Nm


18/24


www.guven-kutay.ch

18

Basma gerilmesi bakF ( 16 )3

b A

F= b = 26 N/mm

2

Torsiyon gerilmesi bakF ( 11 )t

SVKt W

M= t = 9 N/mm

2

Bileik gerilme bak F ( 6 ) 0 = 1 ( )2t02

bbi 3 += bi = 30,8 N/mm2

Emniyetli basma mukavemet deeri, bak F ( 3 ). Hemen hemen statik.Statik zorlama BEM = Re / 1,5 = 285/1,5 = 190Re "Mukavemet Deerleri"n den = 60 mm iin ReSt50= 285 N/mm

2BEM = 190 N/mm

2

II. Kopma tehlikesi yok. Kriko normal alr.

Burkulmaya kar kontrol

arinlik derecesi bak F ( 1 ) veya F ( 2 )3

bk

d

L4=

= 96 > 0St50 = 89

nach Euler

Euler'e gre burkulma gerilmesi bak F ( 4 )

22

EuE=

Eu = 225 N/mm

2

Burkulmada emniyet, bak F ( 24 ) BKGERbi

Eubk SS

= Sbk= 7,3

Eulere gre Eu iin, SEUGER 3...6 bak F ( 24 ) SBKGER= 6

III. Burkulma tehlikesi yok. Kriko normal alr.

Burada el ile tahrik olduundan verimin hesaplanmasna gerek yoktur.

IV. Somunun boyuSomun boyu, bakHata!Bavuru kaynabulunamad.

P2Hdp

PFL

12EMV1 +

=136,75.. L1 = 140 mm

Vidada emniyetli yzey basnc bak Tablo 2, pEMV= 3 7 pEMV = 5 N/mm2

Bylece krikonun btn hesaplar yaplm olur. Kriko tereddtsz kullanlabilinir.


19/24


www.guven-kutay.ch

19

1.7.2 Freze tezgah vidal klavuz miliTasla ekil 14 de grlen freze tezgah vidal klavuz milinin retilmesi iin hesaplanmasgerekmektedir.

4 12

53

ekil 14, Freze tezgah

klavuz vida mili

1 Vidal klavuz mili 2 Kzak konsolu somunu 3 Tazgah konsolu4 Redktr 5 Kzak konsolu

Bilinenler:

Vidal klavuz milini etkileyen dalgal kuvvet Fmax = 32 kNVidal klavuz milinin malzemesi St60-2, W.Nr. 1.0060Bilyal rulman yatak ap serisi 2Vidal klavuz milinin devir sazs nVM = 62,5 d/dak

Kzak konsolu somunun hareket hz v2 = 0,5 m/dakKzak konsolu somunun hareket yolu L = 800 mm

Hesaplanmas gereken artlar:

1. DIN 103 e gre tek azl trapez vidann boyutlar2. Dayankllk ve burkulma kontrol3. Kzak konsolu tayacak bronz somunun boyu4. Vidal klavuz milinin verimi (Redktr hari)5. Redktr verimi Red = 0,91 kabul edilirse ana motorun gc ne kadar olmaldr?

1.7.2.1 zm1.7.2.1.1 DIN 103 e gre tek azl trapez vidann boyutlarBurkulma iin gerekli emniyet katsaysnHata! Bavuru kayna bulunamad.gre SBKGER= 8 alalm.Flambaj tehlikesi olduu zaman vida iin gerekli i ap bak F ( 9 )Fbk= Fmax = 32000 N ; E = 210000 N/mm

2Lbk= L = 800 mm Eulere gre II. Burkulma hali

43

2bkBKGERbk

3E

LSF64d

36 mm d3 36 mm


20/24


www.guven-kutay.ch

20

Vida hatvesinin bulunmas:v2 = Pv . nVM formlnden. v2 = 500 mm/dak ; nVM = 62,5 dak

-1Pv = v2 / nVM = 500 / 62,5 = 8 mm

PV = 8 mm

Vidann seimi ve geometrik lleri bak Tablo 3,:DIN 103 e gre Trapez vida Tr 48x8

Vidal klavuz milin akma mukavemeti > 40 mm iin Re = 305 N/mm2

Vida ap d = 48 mmHatve Pv = 8 mmBlm ap d2 = 44 mmDi dibi ap d3 = 39 mmTemas eden di ykseklii H1 = 4 mmU as = 30Di dibi kesit alan A3 = 1195 mm

2

1.7.2.1.2 Dayankllk ve burkulma kontrolarinlik derecesi bak F ( 1 ) veya F ( 2 )

3

bk

d

L4=

St 60 < 89 iin bak F ( 19 ) 62,0-335=bk

= 82,051

bk= 284 N/mm2

Vida yanandaki normal kuvvet bak F ( 27 ) FN = F/cos(/2) FN = 33129 NVidada srtnme momenti bak F ( 13 )

( )V2

NSV tan

2

dFM +=

MSV = 115734Nmm

Torsiyon kar koyma momenti16

dW

33

t

= Wt = 11647 mm3

Torsiyon gerilmesi bak F ( 11 )t

tt W

M= t = 9,9 N/mm

2

ekme veya basma gerilmesi bak F ( 16 )3

b A

F= b = 27,7 N/mm

2

Zorlanma katsays b = 1 ve = 1 ikisi ayn 0 = 1Vidal klavuz milindeki bileik gerilme bak F ( 6 )

( )2t02bbi 3 += bi = 32,6 N/mm2

Emniyetli basma mukavemeti bak F ( 3 )Deiken zorlama BEM = Re /2 = 305 / 2

BEM = 150 N/mm2

bi = 32,6 N/mm2 < BEM = 150 N/mm2 krlmaz.Burkulmada emniyet bak F ( 7 ) bibkbk /S = Sbk= 8,7Tetmajere gre gerekli burkulma emniyet katsaysSBKGER 4...2

SBKGER= 4

SBKGER= 4 < Sbk= 8,7 burkulmaz.


21/24


www.guven-kutay.ch

21

1.7.2.1.3 Kzak konsolu tayacak bronz somunun boyuSomun boyu bak F ( 27 ) P2

Hdp

PFL

12EM1 +

= 63,93 L1 = 70 mm

Somun malzemesi, G-CuSn12Ni,W.Nr.:2.1060.01, V = 0,1Somunda emniyetli yzey basnc pEM = 10 N/mm

2

1.7.2.1.4 Vidal klavuz milinin verimi (Redktr hari)Verim bakHata! Bavuru kayna bulunamad.

( )VV tan

tan

+

= V= 0,364

Bir rulman yatan verimi YR= 0,995Yataklamann verimi (4 yatak) Ytop= YR

4 = 0,9954 Ytop= 0,98

Toplam verim VMtop= Ytop . V VMtop= 0,357

1.7.2.1.5 Ana motorun gcRedktr verimi Red = 0,91Rulman yataklardaki srtnme momenti bak F ( 15 )

orYRSY rFM = MSY = 31472 Nmm

Toplam moment Mtop = MSV + MSY Mtop = 147207 NmmAsal hz VM = 2 . . nVM (nVM s

-1 olarak) VM = 6,545 s-1

Toplam verim top = VMtop . Red top =0,325PMot = Mtop . VM / top = 2,964 PMot > 2,964 kW

Ana motor iletmede en az 3 kW verecek gte olmaldr.


22/24


www.guven-kutay.ch

22

1.7.3 skele ayarlama ayaTaslaekil 15 de grlen iskele ayarlama ayann retilmesi iin hesaplanmas gerekmektedir.

maxF

hmax

ekil 15,skele ayarlama aya

Bilinenler:

Vidal klavuz milini etkileyen dalgal kuvvet Fmax = 7 kNVidal klavuz milinin malzemesi St60-2, W.Nr. 1.0060stenilen genel emniyet katsays SEMGER= 12Ayan ayarlama hareket yolu hmax = 600 mm

1.7.3.1 zmFlambaj tehlikesi olduu zaman vida iin gerekli i ap bak F ( 9 )

4

3

2bkBKGERbk

3

E

LSF64d

23,349 mm d3 23,5 mm

Vidann geometrik lleri (bak Tablo 3,): DIN 103 e gre Trapez vida Tr 32x6

Vidal klavuz milin akma mukavemeti bak Re = 305 N/mm2

Vida ap d = 32 mm

Hatve Pv = 6 mm

Blm ap d2 = 29 mm

Di dibi ap d3 = 25 mm

Temas eden di ykseklii H1

= 3 mm

U as = 30

Di dibi kesit alan A3 = 491 mm2

1.7.3.1.1 Dayankllk ve burkulma kontrolarinlik derecesi bak F ( 1 ) veya F ( 2 )

3

bk

d

L4=

= 96

St 60 > 89 iin bakF ( 4 )2

2

bkE

= bk= 225 N/mm

2

Vida yanandaki normal kuvvet bak F ( 27 ) FN = F/cos(/2) FN = 7247 N


23/24


www.guven-kutay.ch

23

Vidada srtnme momenti bak F ( 13 )

( )V2

NSV tan2

dFM += MSV = 17544 Nmm

Vidann helis as bak dan

=2

V

d

Parctan = 3,7679

Srtnme as bak V = arctan (V) V = 5,71059

Vidada srtnme katsays; hafif yal elik/elik V = 0,1

Torsiyon kar koyma momenti16

dW

33

t

= Wt = 3068 mm3

Torsiyon gerilmesi bak F ( 11 )ttt W

M= t = 5,7 N/mm2

ekme veya basma gerilmesi bak F ( 16 )3

Nb A

F= b = 14,8 N/mm

2

Zorlanma katsays b = +1 ve = +1 ikisi ayn 0 = 1

Vidal klavuz milindeki bileik gerilim bak F ( 6 )

( )2t02

bbi 3 += bi = 17,8 N/mm

2

Emniyetli basma mukavemeti bak F ( 3 )Deiken zorlama BEM = Re /12 = 305 / 12

BEM = 25 N/mm2

bi = 17,8 N/mm2 < BEM = 25 N/mm2 krlmaz.

Burkulmada emniyet bak F ( 7 ) bibkbk /S = Sbk= 127

SBKGER= 12 < Sbk= 12,7 burkulmaz.

1.7.3.1.2 Ayarlama ayan tayacak somunun boyu (Ust37-2)Somun boyu bak F ( 27 ) P2

Hdp

PFL

12EM

Vi1 +

= 27,909 L1 = 30 mm

Somunda emniyetli yzey basnc pEM = 1015 pEM = 10 N/mm2


24/24


www.guven-kutay.ch

24

2 Konu ndeksiB

Burkulma.............................................................. ....... 8E

Euler gerilmesi............................................................. 8Eulere gre burkulma kuvveti ..................................... 8

N

Narinlik derecesi...........................................................8T

Tetmajer gerilmesi ..................................................... 10Trapez Cvatalar.........................................................16

Documents

hareket civataları