Hi•Fi i Muzyka 11/0978

Hi-end kolumny

Harbeth Monitor 40.1

Radial uzale˝nia!

Harbeth to dziÊ jedna z najbardziej szanowanych, choç wcale nie najwi´kszych wytwórni zestawów g!oÊnikowych. Specjalizuje si´ w monitorach; tak do u˝ytku domowego, jak i studyjnego. Nie mog!o byç inaczej, skoro jej za!o˝ycielem by! Dudley Harwood – in˝ynier BBC i kolega z pracy niejakiego Spencera Hughesa, znanego szerzej jako twórca innej brytyjskiej legendy – Spendora.

Jacek K!os

Radial uzale˝nia!Harbeth Monitor 40.1

H arwood pracowa! w BBC d!u˝ejod Hughesa, który zdecydowa!si´ odejÊç w 1969 roku. Nie z pu-

stymi r´kami i nie bez pomys!u na przy-sz!oÊç. W teczce zabiera! patent na ma-teria! o nazwie bextrene. Jego sk!ad opracowa!, prowadzàc badania w!aÊniepod kierownictwem Harwooda.

Zaraz po opuszczeniu macierzystej placówki Hughes rozpoczà! dzia!alnoÊçna w!asny rachunek. Zarejestrowa! fir-m´ Spendor, która zawdzi´cza!a nazw´imionom Spencera i jego ma!˝onki – Dorothy.

BBCHarwooda bextrene nie satysfakcjo-

nowa!. Docenia! t!umienie wewn´trzne,ale struktura fizyczna i w!aÊciwoÊci me-chaniczne materia!u nadal budzi!y jegowàtpliwoÊci. Postanowi! wi´c szukaç da-lej. By!o mu tym !atwiej, ˝e w latach 60.BBC prowadzi!o bezprecedensowy, za-krojony na szerokà skal´ program badawczy nad materia!ami, z których da-!oby si´ wykonaç membrany przetworni-ków w monitorach studyjnych, a tak˝enad ich zachowaniem w obudowie, pro-pagacjà fal i rezonansami. Brano poduwag´ dos!ownie ka˝dy parametr i inte-rakcj´, mogàcà przybli˝yç konstrukto-rów do zbudowania prawdziwie natural-nego g!oÊnika do pracy w re˝yserce.

Rozg!oÊnie radiowe i stacje telewizyjnepotrzebowa!y kolumn, na których mo-g!yby polegaç. Takich, które poradzi!yby

sobie z przekazaniem dok!adnej charak-terystyki wydarzeƒ rozgrywajàcych si´ w studiu. Bez zniekszta!ceƒ i podbar-wieƒ, b´dàcych zmorà niedoskona!ychg!oÊników kontrolnych.

Harwood bra! w tym programie czyn-ny udzia! i pozosta! na paƒstwowym gar-nuszku jeszcze przez osiem lat po odejÊ-ciu Hughesa. Kiedy wreszcie zdecydowa!si´ odejÊç, równie˝ zabra! ze sobà patent.Nie by! to jednak udoskonalony bextre-ne, ale coÊ, jego zdaniem, znacznie lep-szego – polipropylen.

W 1977 zarejestrowa! firm´ Harbeth,od swego nazwiska i imienia, a jak˝e, je-go ma!˝onki – Elisabeth. Gara˝owa ma-nufaktura dzia!a!a w South Norwood i systematycznie zdobywa!a uznanie ko-lejnymi wersjami monitora HL. Mk1,Mk2 i Mk3 by!y dwudro˝nymi konstruk-

cjami, w których wykorzysta-no polipropylenowy przetwor-nik nisko-Êredniotonowy i mi´k-kà kopu!k´ operujàcà w górzepasma.

Ale w 1984 roku Audax zapre-zentowa! membran´ TPX. Zapo-znawszy si´ z nià, Dudley by! takwstrzàÊni´ty nowà jakoÊcià, ˝eczym pr´dzej sprzeda! patent napolipropylen firmie CBS, a samzaczà! kupowaç g!oÊniki od Fran-cuzów. Ju˝ rok póêniej Êwiat!odzienne ujrza!y monitory HL

Mk4, wyposa˝one w nowy drivernisko-Êredniotonowy. I pewnie wszyst-

ko toczy!oby si´ dalej niespiesznie, gdybynie pewien 29-latek.

To idzie m!odoÊçPracujàcy wówczas dla NEC-a Alan

Shaw równie˝ zetknà! si´ z BBC. Jednaknie jako szef zespo!u !ebskich in˝ynie-rów, ale jako wolontariusz, wykonujàcywiele nieskomplikowanych, za to Êmier-telnie nudnych czynnoÊci. Jako 13-latekodpowiedzia! na og!oszenie lokalnej roz-g!oÊni BBC Brighton, która szuka!a pomocy przy realizacji audycji dla nasto-latków, nadawanej w soboty oko!o po!u-dnia. Alan stawi! si´ w wyznaczonym ter-minie i nied!ugo potem zaczà! sp´dzaçdu˝o czasu w studiu i re˝yserce. Przecho-dzàc z jednego pomieszczenia do drugie-go, niemal bezwiednie porównywa!dêwi´k na ˝ywo z tym, co s!yszy przezg!oÊniki realizator nagrania.

Tamte doÊwiadczenia pozostawi!y w nim trwa!y Êlad. Do dziÊ, projektujàc

Hi•Fi i Muzyka 11/09 79

Hi-end kolumny

Harbeth Monitor 40.1

Alan Shaw prezentuje nowywoofer o Êrednicy 30 cm.

kolumny, porównuje ich brzmienie donaturalnego wzorca – ludzkiego g!osu.Jak twierdzi – je˝eli g!os brzmi prawdzi-wie, wszystko inne znajdzie si´ na swoimmiejscu. Ten sam test wykonuje w czasieautorskich prezentacji – najpierw odtwa-rza nagranie w!asnego g!osu z p!yty, poczym powtarza ten sam tekst na ˝ywo.Obie próbki powinny brzmieç niemalidentycznie. Niemal, poniewa˝ Alan jestrealistà i ma ÊwiadomoÊç, ˝e identyczniepo prostu si´ nie da.

Epizod w BBC sprawi!, ˝e Shaw zaczà!si´ hobbystycznie interesowaç technikàg!oÊnikowà. Zaczà! od z!o˝enia BBCSymphony – monitora LS 3/5A w wersjido samodzielnego monta˝u. Jako ˝e nieby!o go wówczas staç na kompletny ze-staw, kupi! przetworniki, a zwrotnic´ i obudow´ wykona! sam. Póêniej zajà! si´sprzedawaniem hobbystom przetworni-ków i innych cz´Êci do budowy kolumn.

Zaj´cie musia!o przynosiç sta!y dochód i nie wymagaç poÊwi´cenia du˝ej iloÊciczasu, poniewa˝ Shaw kontynuowa! jenawet wtedy, kiedy zaczà! pracowaç dlaNEC-a; zresztà równie˝ jako handlowiec.Ten fakt tylko z pozoru wydaje si´ b!ahy.W historii Harbetha nabiera bowiem kluczowego znaczenia. Otó˝ przebywajàcw jednej z podró˝y s!u˝bowych, Shawpostanowi! zrobiç coÊ konstruktywnego w czasie pomi´dzy spotkaniami. Za!o˝y!czapk´ z nazwà swojej firmy wysy!kowej– Sound Box – i wybra! si´ do Rogersa,by poprosiç o hurtowy cennik g!oÊ-ników. Zamiast niego otrzyma! jednakopryskliwà odmow´. Nie mia! tu czegoszukaç, ale z Mitcham by!o niedaleko do Norwood. W tej sytuacji zdecydowa!si´ odwiedziç Harbetha. Jak dziÊ wspo-mina: gdyby w Rogersie potraktowanogo powa˝nie, wszystko potoczy!oby si´inaczej.

Tego dnia stanà! jednak przed drzwia-mi firmy Harwooda. Stanà! i mocno si´ zdziwi!. Czytajàc techniczne opraco-wania podpisane nazwiskiem konstruk-tora, widzàc jego kolumny i reklamy w specjalistycznych magazynach, spo-dziewa! si´ du˝ego, sprawnie dzia!ajàce-go przedsi´biorstwa. Tymczasem zoba-czy! coÊ, do czego idealnie pasowa!ookreÊlenie „wytwórnia gara˝owa”. Du-dley prowadzi! zak!ad sam (w szczyciekoniunktury zatrudnia! jednego po-mocnika) i powita! Shawa z dymiàcà lutownicà w d!oni.

W!aÊnie wtedy Alan zdecydowa!, ˝emusi coÊ z tym zrobiç. Nie wiedzia! jesz-cze co, ale by! pewny, ˝e nie dopuÊci, by spuÊcizna BBC posz!a w zapomnienie.Po pierwszej wizycie w Harbecie nastà-pi!y kolejne. W koƒcu Shaw z!o˝y! Har-woodowi propozycj´ odkupienia firmy. Negocjacje zakoƒczy!y si´ w 1986 roku.

30 paêdziernika 1986 Alan zosta! nowymw!aÊcicielem Harbeth Acoustics.

RadialPod jego kierownictwem firma zacz´!a

si´ rozwijaç. Produkcj´ przeniesiono dostrefy przemys!owej w Haywards Heath i stopniowo rozszerzano katalog. Praw-dziwy prze!om nastàpi! jednak po opra-cowaniu nowego materia!u na membra-ny, nazwanego Radialem (Research andDevelopment in Advanced Loudspea-kers). Wieƒczy! on, rozpocz´ty w 1991roku, trzyletni projekt, wspó!finansowa-ny przez brytyjskà Science and Enginee-ring Research Council. Shaw nie lubi!polipropylenu, poniewa˝ – jego zdaniem– brzmia! nudno i oprócz rezonansów poch!ania! szczegó!y istotne dla reali-stycznego przekazu muzyki. Przy okazjichcia! uniezale˝niç Harbetha od kapry-sów poddostawców.

Projekt, na który si´ zdecydowa!, nosi!wszelkie znamiona pracy naukowej – takiej samej, jakà przed laty wykona! Dudley Harwood. W zamian za dofi-nansowanie Harbeth zobowiàza! si´ zatrudniç za pó! stawki (drugà po!ow´dok!ada! rzàd) trzech absolwentów uni-wersytetu w Brighton z kierunku mecha-nicznego i chemicznego. Mia! te˝ par-tycypowaç w kosztach zakupu aparatury,która po trzech latach przechodzi!a na rzecz uczelni. Zgodnie z umowà wyniki prac pozostawa!y w!asnoÊciàHarbetha.

Po zgromadzeniu bogatej dokumenta-cji pomiarowej i spisaniu po˝àdanychcech fizycznych rozmaitych materia!ówna membrany, zespó! przeszed! do dru-giego etapu. Na tydzieƒ wypo˝yczonomaszyn´ do wytwarzania granulatu pla-stikowego i z jej pomocà stworzono i skatalogowano setki mieszanek. Celem

by!o znalezienie substancji !àczàcej naj-wi´cej po˝àdanych cech. Na samym koƒcu metodà wtryskowà wykonanoprototypy membran. W efekcie powsta!nowy materia!, który, zdaniem bada-czy, prezentowa! optymalne w!aÊciwoÊcifizyczne i brzmieniowe. Alan Shaw nie-zw!ocznie zg!osi! si´ do urz´du paten-towego.

DziÊ charakterystycznie po!yskujàcemembrany z Radialu znajdziemy wewszystkich konstrukcjach Harbetha. Od tego roku nawet w najmniejszych HL-P3ESR, b´dàcych najdoskonalszym z dotychczasowych wcieleƒ klasycznegominimonitora LS3/5a.

Aktualny katalog Harbetha tworzydziewi´ç modeli. Wszystkie to monitory,przeznaczone zarówno do u˝ytku do-mowego, jak i do studia. Na szczycie stoi bohater dzisiejszego spotkania – Moni-tor 40.1.

Jedno z firmowych rozwiàzaƒ – Frameless Frame. Ramka maskownicy wchodzi w specjalnie przygotowanà szczelin´, dzi´ki czemu unika si´ !amania fal na kraw´dziach „grilla”.

Wysokie tony przetwarzatradycyjna mi´kka kopu!ka – 25-mm Seas Excel.

Hi•Fi i Muzyka 11/0980

Hi-end kolumny

BudowaMonitor 40.1 wyst´puje w wersji do-

mowej i profesjonalnej. Pierwsza jest pasywna i wykoƒczona naturalnym for-nirem. Do wyboru mamy wiÊni´ albo eukaliptus, ale niewykluczone, ˝e wkrót-ce paleta si´ poszerzy. Na samym poczàt-ku produkcji Harbeth wykona! dwie pary w hebanie, ale ze wzgl´du na gwa!-towny wzrost ceny u stolarza zawiesi! jego dost´pnoÊç.

Wersja profesjonalna jest aktywna,szara i brzydka. Po bokach zamontowa-no praktyczne uchwyty do przenoszenia.

M40.1 to bezpoÊredni nast´pca produ-kowanego od 1998 roku Monitora 40. Powodem zmiany by!o wycofanie z pro-dukcji 12-calowego przetwornika baso-wego Vify. Jako ˝e Duƒczycy uczynili tobez zapowiedzi, Harbeth nie zdà˝y! zgro-madziç zapasów. Jak mówi Shaw, gdybynie to, M40 produkowano by do dziÊ.

Oficjalna premiera M40.1 odby!a si´na CES-ie w Las Vegas w styczniu 2008,ale pierwsza wzmianka pochodzi ju˝ z paêdziernika 2007. Na Rocky Moun-tain Show w Denver prezentowano jednà z dwóch przedprodukcyjnych par. Drugasta!a u Alana. Do zasilania wykorzystanowzmacniacze DNM o mocy… 23 W.Gdyby takà amplifikacj´ pod!àczono do Monitorów 40, w sali panowa!aby zapewne niezmàcona cisza. Zmuszonydo opracowania nowej wersji czterdzie-stek Shaw postanowi! przy okazji wpro-wadziç kilka udoskonaleƒ. Jednym z nich by!a w!aÊnie kompatybilnoÊç zewzmacniaczami. UproÊci! zwrotnice, bypoch!ania!y jak najmniej energii, a conajwa˝niejsze – ucywilizowa! bas. Po-dobno poprzedni flagowiec sprawdza!si´ tylko w porzàdnym budownictwie i suchej akustyce studia. Je˝eli Êciany by-!y solidne – nie dzia!o si´ nic z!ego, ale

w amerykaƒskich domach, wykony-wanych w technologii szkieletowej, do-chodzi!o do problemów i s!uchacze narzekali na wzbudzajàce si´ niskie tony.Jako ˝e i tak Harbeth stanà! przed koniecznoÊcià skonstruowania nowegowoofera, zdecydowano si´ rozwiàzaç tak-˝e ten problem. Monitory 40.1 mia!y byçznacznie !atwiejsze do poskromienia w warunkach domowych, a przy okazjioferowaç ni˝ej schodzàcy i lepiej kontro-lowany bas.

Prace nad nast´pcà Vify trwa!y ponadrok. Firma nie chcia!a ju˝ ryzykowaç z kolejnym dostawcà, wi´c postanowi!awykonaç woofer we w!asnym zakresie.Kszta!t obudowy pozostawiono bezzmian. Ró˝ni!y si´ jedynie otwór masku-jàcy kosz g!oÊnika basowego – ze zbli˝o-nego do kwadratu sta! si´ okràg!y – orazusytuowanie otworów bas-refleksu – te-raz znajdujà si´ nad wooferem, a nie podnim. Poza tym Monitor 40.1 wyglàda odfrontu jak starsza wersja.

To pot´˝ny zestaw, wykonany w zgo-dzie z pryncypiami BBC i wykorzystujà-cy klasyczne ju˝ dziÊ rozwiàzania Harbe-tha. Je˝eli dodamy, ˝e oryginalny M40powsta! jako zast´pca monitora BBCLS5/8, osadzenie w tradycji brytyjskiegohi-fi staje si´ kompletne.

Trójdro˝ny uk!ad zbudowano w opar-ciu o trzy przetworniki. Sprawca ca!egozamieszania – basowy – ma 30 cm Êred-nicy i membran´ z tworzywa sztucznego.Wypuk!y resor z gumy umo˝liwi!by prac´ z du˝ym wychyleniem. W tymprzypadku nie ma jednak takiej potrze-by. 12-calowa membrana ledwie drga,ale ciÊnienie akustyczne, które wytwarza,poruszy d´bowà komod´.

Ârednica pasma to domena 20-cm g!o-Ênika radialowego. Je˝eli jej brzmienieWam si´ spodoba – przepadliÊcie z kre-tesem. Nic innego nie gra jak Harbeth.

Hi•Fi i Muzyka 11/09 81

Hi-end kolumny

Âredniotonowa membrana z Radialu. CoÊ takiegozobaczycie tylko u Harbetha.

Basowy potwór w zbli˝eniu. 30-cm woofer pracuje w obudowie bas-refleks.Wyloty tuneli – na przedniej Êciance.

Alan Shaw obok gotowych Monitorów 40.1.

G!oÊnik Êredniotonowy pracuje wew!asnej komorze. Pozwala to uzyskaçpo˝àdanà charakterystyk´, a przy okazjiizolowaç go od wp!ywu drgaƒ wytwarza-nych przez du˝y woofer.

Gór´ pasma powierzono 25-mm mi´k-kiej kopu!ce Seas Excel. Podobnà sto-sowano w poprzednich Monitorach. W obecnej zmodyfikowano wzór siatecz-ki ochronnej.

Wymiana przetwornika niskotono-wego pociàgn´!a za sobà koniecznoÊçprzebudowy zwrotnicy. Nowa jest prost-sza, a i poch!ania mniej energii. Zmon-towano jà na p!ytce drukowanej ze z!oconymi Êcie˝kami. Sygna! do g!oÊni-ków prowadzi splotka z miedzi beztle-nowej.

Ostatnià ró˝nic´ miedzy starà a nowàwersjà widaç na Êciance tylnej – zamiasttrzech par terminali, umo˝liwiajàcych zasilanie ka˝dej sekcji osobno, w M40.1pozostawiono tylko par´ gniazd. Dyle-maty, czy lepiej zasilaç kolumny dwie-

ma/trzema parami kabli, rozwiàzujà si´same.

Na desce frontowej wykonano wy˝!o-bienie do mocowania maskownicy. Dzi´-ki niemu stanowi ona z przednià Êciankàkolumny jednolità powierzchni´ i ma pozostawaç neutralna dla dêwi´ku. Roz-wiàzanie to Harbeth okreÊla jako Frame-less Frame.

Jako spadkobierca tradycji BBC AlanShaw pozostaje wierny klasycznej sztu-ce montowania obudów. Przednia i tylnaÊcianka nie sà klejone, ale przykr´ca-ne do wewn´trznej ramy – Super TunedStructure. Moment obrotowy, z jakimodbywa si´ monta˝, ma istotne zna-czenie dla mechanicznych w!aÊciwoÊciskrzynki. Z tego wzgl´du lepiej kolumnsamodzielnie nie rozbieraç, a ewen-tualne naprawy zlecaç tylko autoryzo-wanemu serwisowi. U˝ycie wartoÊci innych ni˝ fabryczne zmieni brzmieniekolumn.

Âcianki sà stosunkowo cienkie, za toobficie t!umione. Obudowa Harbethajest akustycznie strojona, co oznacza, ˝e– podobnie jak w przypadku instrumen-tu muzycznego – jej Êcianki delikatniedr˝à, pe!niàc funkcj´ zbli˝onà do pud!arezonansowego. Jest to wyjàtkowo nie-bezpieczna metoda, poniewa˝ zastoso-wana nieumiej´tnie prowadzi do pod-barwienia dêwi´ku. Nawet Alan Shaw,zapewne chcàc uciszyç nieprzychylnespekulacje, zaczà! informowaç, ˝e firmastosuje akustycznie g!uche i sztywneobudowy, niewnoszàce do brzmienia nicod siebie. To stwierdzenie pasuje do mainstreamu, ale jest… zupe!nie „nie-harbethowe”. G!uche obudowy klei si´ z grubego MDF-u, a nie skr´ca Êruba-mi cienkie panele fornirowanej p!yty.Widocznie jednak Shaw uzna!, ˝e lepiejmieç Êwi´ty spokój i robiç swoje, ni˝

wdawaç si´ w ja!owe dywagacje ze zwo-lennikami powszechnie obowiàzujàcejkoncepcji.

Na szcz´Êcie zmiana komunikacjimarketingowej nie pociàgn´!a za sobàzmiany filozofii projektowania. Obu-dowy nadal wytwarza si´ metodà tra-dycyjnà, choç jest to znacznie bardziejskomplikowane i dro˝sze ni˝ kleje-nie konwencjonalnych skrzynek. Tutajobudowa ma wspó!brzmieç z g!oÊni-kiem, a nie pozostawaç tak neutralna,jak to mo˝liwe. To fundamentalna ró˝-nica pomi´dzy Harbethem a niemal ca!àresztà kolumnowego Êwiata. Ze wzgl´duna t´ specyfik´, produkcja odbywa si´ w starannie wyselekcjonowanym zak!a-dzie w Wielkiej Brytanii. Wszystkie gruboÊci, rozmieszczenie materia!ówt!umiàcych i si!a dokr´cenia Êrub mu-szà pozostaç zgodne z fabrycznà spe-cyfikacjà.

Hi•Fi i Muzyka 11/0982

Hi-end kolumny

Pomiar charakterystykicz´stotliwoÊciowej.

Cewka i dolne zawieszenie przetwornikaÊredniotonowego.

Maskownica rozpi´ta na cienkiej ramce, która wchodzi w wy˝!obieniena desce g!oÊnikowej.

Nic, tylko pod!àczyç zacnàelektronik´ i s!uchaç.

Hi•Fi i Muzyka 11/09 85

W kontekÊcie tej dba!oÊci o jakoÊç sto-larki dziwi troch´ nonszalanckie podej-Êcie Alana do kwestii stendów. W jednejz wypowiedzi stwierdzi!, ˝e z dobrymskutkiem u˝ywa! podstawek… z Ikei.Trudno si´ zgodziç z takim podejÊciem.DoÊwiadczenie pokaza!o, ˝e dedykowanepodstawki StandArtu wydoby!y zaletymodelu Super HL5 i wykaza!y swà wy˝-szoÊç zarówno nad lekkimi konstruk-cjami otwartymi, jak i nad blokami odle-wanymi z betonu. Dlatego – wyjàtkowowbrew projektantowi – polecam porzàd-ne stendy pod Monitory 40.1. Ich wyso-koÊç powinna zostaç dobrana tak, ˝ebyg!oÊnik wysokotonowy znalaz! si´ na wysokoÊci uszu s!uchacza. Alan Shaw deklaruje, ˝e charakterystyki kierunkowesà bardzo dobre i nawet spora odchy!kaod idealnej wysokoÊci nie powinna spo-wodowaç znaczàcej zmiany brzmienia.Mo˝e i tak, ale kiedy si´ wydaje na g!oÊ-niki 36000 z!, warto dbaç o szczegó!y.

KonfiguracjaDla potrzeb recenzji Monitory 40.1

pracowa!y w dwóch konfiguracjach i dwóch pomieszczeniach. Warunki ods!uchowe ró˝ni!y si´ skrajnie, dzi´kiczemu !atwiej by!o oddzieliç cechy ko-lumn od pozosta!ych czynników.

Pierwszy system nag!aÊnia! doÊç do-brze wyt!umiony pokój o powierzchni16,5 m2. Pracowa! tu 30-watowy wzmac-niacz Accuphase E-550 (klasa A) i odtwa-rzacz CD Ayon CD2 na zmian´ z Accu-phase DP-500. Drugi system gra! na ponad 60-metrowym poddaszu o ˝ywejakustyce. Wzmacniacz Gryphon Callisto2200 dysponowa! niebagatelnà mocà 2 x 200 W, a sygna! dostarcza! Audio Re-search CD8 na zmian´ z gramofonemClearaudio Champion Level II z wk!adkàSumiko Pearwood Celebration i przed-wzmacniaczem korekcyjnym Manley Ste-elhead. W obu przypadkach pràd rozpro-wadza!a Shunyata – filtr sieciowy HydraV-Ray i sieciówki Anaconda Helix Alpha.Pierwszy zestaw by! okablowany FadelemAphrodite; drugi – Tarà Labs The One i The Two. Monitory stan´!y na podstaw-kach StandArtu, „po˝yczonych” od mo-delu Super HL5. Docelowo powinny pracowaç na jeszcze ni˝szych stendach,ale SHL5 wyraênie im si´ spodoba!y.

Wra˝enia ods!uchowePróby ods!uchowe potwierdzi!y kom-

patybilnoÊç M40.1. Niezbyt mocny Accuphase E-550 robi! z du˝ymi woofe-rami, co chcia!. W czasie ods!uchu „TheEminem Show” ciÊnienie akustyczne w niewielkim pomieszczeniu osiàgn´!otaki poziom, ˝e nie sposób by!o wytrzy-maç d!u˝ej ni˝ dwie minuty. By!o bardzo

g!oÊno, a przy tym krystalicznie czysto;najmniejszych oznak zniekszta!ceƒ. Swoboda, zapas i bezpieczny odst´p od granicy przesterowania.

To zdradliwy efekt i lepiej zachowaçumiar. Zazwyczaj przed przekrocze-niem bezpiecznego dla naszych uszupoziomu g!oÊnoÊci ostrzegajà gwa!tow-nie narastajàce zniekszta!cenia. Tutajnic podobnego si´ nie dzieje i trzeba za-chowaç czujnoÊç, ˝eby w por´ Êciszyçwzmacniacz. Je˝eli tego nie zrobimy, system to wytrzyma; nasze uszy – nieko-niecznie.

Efektowi, którego doÊwiadczajà realiza-torzy w dobrych studiach, trudno jednaksi´ oprzeç. Do naszego pokoju przenosi

si´ pewna specyficzna suchoÊç akustyki i namacalnoÊç pierwszego planu. Dêwi´kjest niemal dotykalny i wyjàtkowo bez-poÊredni. Czujemy si´, jakbyÊmy sami siedzieli przy konsolecie i rejestrowali odbywajàce si´ za szybà nagranie.

A ju˝ zupe!nie niesamowity okazuje si´bas. Alan Shaw mówi, ˝e Harbeth ofero-wa! swego czasu dwa subwoofery, prze-znaczone do uzupe!niania pasma naj-mniejszych monitorów. Nic jednak niezastàpi 12-calowego woofera, promie-niujàcego dêwi´k bezpoÊrednio w kie-runku s!uchacza. I rzeczywiÊcie: bas Monitora 40.1 robi co najmniej takie samo wra˝enie, jak widok emitujàcychgo przetworników. Uderza z mocà i od-czuwamy go nie tylko cia!em, ale tak˝e… fotelem ods!uchowym, na którym si´wygodnie rozsiedliÊmy. Impulsy sà od-mierzane miarowo i z zegarmistrzowskàprecyzjà. Pod!oga pod stopami lekkodr˝y, ale bas pozostaje spr´˝ysty i zwarty.Nic si´ nie luzuje ani nie wymyka spod

kontroli. To precyzyjne, a zarazem natu-ralne granie, które sprawia fizycznà przy-jemnoÊç.

Kiedy ju˝ nasycimy si´ decybela-mi i miarowo odmierzanymi porcjamienergii, docenimy spójnoÊç zakresów.Wyraênie s!ychaç, ˝e ca!e pasmo „idzie ztego samego” – wydobywa si´ z tej samejobudowy; p!ynnie dope!nia Êrednic´.JednorodnoÊç pasma nie budzi cieniawàtpliwoÊci. Tylko najbardziej zaawanso-wane uk!ady sub/sat b´dà w stanie si´ doniej zbli˝yç. Powiedzmy sobie jednakszczerze: ani kompatybilnoÊç, ani Êwiet-nie kontrolowany i energiczny bas niestanowià najwi´kszych zalet Monito-rów 40.1. Gwiazdami przedstawienia

sà Êrednica i przestrzeƒ. O ile pierwszegopo Harbecie mo˝na si´ by!o spodziewaç,o tyle drugie to nie lada niespodzianka.Tym wi´ksza, ˝e stereofonia nie jestÊwietna „jak na tak szerokie kolumny”.Ona jest znakomita obiektywnie. Po stu-dyjnym monitorze spodziewalibyÊmy si´ uprzywilejowanego pierwszego planui z grubsza nakreÊlonej g!´bi. Nic z tychrzeczy. Szczytowe Harbethy pi´knie bu-dujà scen´ w g!àb, a pierwszy plan cofajàdelikatnie za lini´ bazy. Nie by!by to mo˝e powód do zachwytu, bo w koƒcukonstruktorowi mog!a si´ bardziej podo-baç pewna estetyka, która przypadnienam do gustu albo i nie. Rzecz w tym, w jaki sposób brytyjskie zestawy owà g!´bi´ kreÊlà. Widok robi wra˝enie pre-cyzjà lokalizacji, a zarazem ujmuje !a-twoÊcià przeniesienia akustyki nagraniado pokoju ods!uchowego. Monitory nie

Hi-end kolumny

Radialowy sto˝ek czeka na monta˝.

Duma i s!awa Harbetha – Êredniotonowa membrana z Radialu. W tle – koszeprzygotowane do wklejeniamembran i gotowe g!oÊniki.

zadawalajà si´ okreÊleniem pozycji êró-de! i zdefiniowaniem relacji pomi´-dzy planami. One wyjmujà studio albosal´ koncertowà z p!yty, po czym wsta-wiajà je do naszego pokoju razem z przy-pisanà im aurà pog!osowà. Przestrzeƒstaje si´ oczywista i zamiast Êledziç geometryczne relacje, zaczynamy jà poprostu ch!onàç. Naturalnie, w ka˝dejchwili mo˝emy wróciç do analizy, ale z przyjemnoÊcià odwlekamy ten moment.Wiemy, ˝e wszystko jest jasne, stabilne i takie po-zostanie niezale˝nie od zag´sz-czenia faktury.

Czterdziestki grajà swobodnie i zawszemajà troch´ zapasu, by zaakcentowaçwejÊcie waltorni albo kot!ów. Nie potrze-bujemy si´ jednak nad tym zastanawiaç.WÊród wszystkich mi!ych niespodzianekzgodne z oczekiwaniami sà chyba tylkoharmonia panujàca na scenie i umiar w prezentacji rozmiarów êróde! pozor-nych. Instrumenty otacza tyle powietrza,ile trzeba, a ich wielkoÊç nie zostaje wyolbrzymiona. Takà pokus´ rodzi!ywymiary skrzyƒ, ale Harbeth zachowujew tym sensie umiar godny brytyjskie-go gentelmana. G!osy nie rozrastajà si´

do rozmiarów pa!acu Buckingham, a in-strumenty stronià od wynaturzenia na-turalnych proporcji. Wyraênie widaç, ˝ekonstruktorowi nie zale˝a!o na oszo!o-mieniu s!uchacza pierwszym wra˝eniem.Kiedy gra kameralny sk!ad barokowy albo jazzowy, to raczej nie osiàga on ga-barytów wahad!owca. Amerykanie za-pewne byliby innego zdania i wycisn´li z du˝ych obudów wi´cej. Je˝eli kogoÊ bawi John Lee Hocker wielkoÊci s!oniaafrykaƒskiego, to zapewne znajdzie sobieinne kolumny. Ale je˝eli priorytetem jestwiernoÊç przekazu, scena budowanaprzez Harbetha zas!uguje na uznanie.

Na marginesie, wybitne wra˝enia prze-strzenne z g!oÊników o szerokoÊci 43 cmstawiajà pod znakiem zapytania teori´ o koniecznoÊci budowania kolumn z wà-skà Êciankà przednià. Monitor 40.1 jestjednym z najszerszych g!oÊników dost´p-nych na rynku hi-fi, a oferuje jedne z naj-lepszych wra˝eƒ przestrzennych. Inne kolumny, których stereofoni´ pami´tamdo dziÊ, to KEF-y Maidstone. Firma inwe-stuje teraz w fikuÊne projekty, ale je˝elikiedyÊ wróci do Maidstone’ów, z przy-jemnoÊcià znów ich pos!ucham.

Wracajàc do Monitorów 40.1, cieka-wostkà jest fakt, ˝e realistyczne wra˝eniaprzestrzenne uzyskano przy cofni´tej górze pasma. Dobrà stereofoni´ zwyk-!o si´ !àczyç z aktywnoÊcià tweeterów, a tymczasem Monitory 40.1 wysokie to-ny dawkujà oszcz´dnie. Czy ich nat´˝e-nie uznamy za wystarczajàce, pozostaniekwestià indywidualnych preferencji.OsobiÊcie wol´ zestrojenie modelu SuperHL5 z jego selektywnym, jasnym i moc-niej zaznaczonym górnym skrajem pasma. W czterdziestkach jest go zauwa-˝alnie mniej. I znów niespodzianka, boprzecie˝ akustyka i pog!os zosta!y od-wzorowane wiernie. Mo˝e zatem Seasnie jest nadaktywny, ale pokazuje tylkoto, co potrzeba? T´ zagadk´ ka˝dy roz-wià˝e na w!asne potrzeby. Harbethy ofe-rujà tak wiele obiektywnych zalet, ˝echyba mogà pozostawiç w sferze indywi-dualnych upodobaƒ jeden aspekt pre-zentacji. Zalety sà niekwestionowane,ewentualna wada – subiektywna.

I na koniec duma i s!awa Harbetha,czyli Êrednica, reprodukowana przez niepowtarzalny przetwornik radialowy.Pozwólcie, ˝e ujm´ to krótko: recenzo-waniem sprz´tu hi-fi zajmuj´ si´ od 1998roku. Przez ca!y ten czas nie s!ysza!emlepszego Êrodka pasma. Ju˝ w porówna-niu z modelem Super HL5 wi´kszoÊç kolumn, nawet znacznie dro˝szych, wy-pada blado. Ale Monitor 40.1 to wzo-rzec, niezale˝nie od ceny. Alan Shawtwierdzi, ˝e nie ma ludzi, Êrodków aniczasu, by nawracaç odbiorców na swoje

pojmowanie naturalnoÊci w hi-fi. Ch´t-nie mu pomog´. Wokale na Monitorach40.1 brzmià tak prawdziwie, ˝e ju˝ p!ytyCD nie chce si´ wyjmowaç z odtwarza-cza. Kiedy przechodzimy na winyl – pojawia si´ magia. To samo dzieje si´ w przypadku dowolnego instrumentuakustycznego, operujàcego g!ównie w Êrednicy. Od jazzu czy kameralistykitrudno si´ oderwaç. „Blue Train” Coltra-ne’a i „Mesjasz” Haendla, w ob!´dnej interpretacji Dunedin Consort & Pla-yers, sprawià, ˝e zaczniecie lewitowaç. Co z tego, ˝e nie sà to wymarzone zesta-wy do ci´˝kiego rocka w rodzaju FaithNo More czy Rammstein? Co z tego, ˝e Sepultura na innym systemie wypadnieefektowniej? Je˝eli jednak szukacie natu-ralnego odtworzenia g!osu i s!uchacieró˝norodnego repertuaru z wy!àczeniemekstremów – pos!uchajcie koniecznie.Helen Merril, Betty Carter, Janis Joplin,Phil Collins, Mick Jagger, nawet BeastieBoys – wszyscy oni brzmià na Harbe-thach jak marzenie. Realizacje studyjne i koncertowe. Sk!ady minimalistyczne i rozbudowane. Je˝eli na srebrnym, czar-nym bàdê b!´kitnym krà˝ku zapisanomuzyk´ – Monitor 40.1 poka˝e, jak po-winna zabrzmieç. I nawet wady kosz-marnych realizacji stanà si´ !atwiejsze dozniesienia. Mnie uda!o si´ wytrwaç bezprzewijania do po!owy „UnforgettableFire” U2…

KonkluzjaZnakomita przestrzennoÊç i wybitna

Êrednica. Do tego bas, który przesuwa po-mniejsze elementy umeblowania. Sporzà-dzone wed!ug tradycyjnej receptury, ale z nowoczesnych sk!adników Monitory40.1 oferujà kultur´ i precyzj´ godnespadkobierców BBC. Wygrzejcie staran-nie, kupcie dobre podstawki i cieszcie si´muzykà.

Hi•Fi i Muzyka 11/0986

Hi-end kolumny

Harbeth Monitor 40.1Dystrybucja: Audio SystemCena: 36000 z!

Dane techniczne

Typ: monitorUstawienie: na podstawceLiczba dróg/g!oÊników: 3/3G!oÊniki: 30 cm bas,

20 cm Êrednica, 25 mm góra

Bi-wiring: nieSkutecznoÊç: 86 dB/1 W/1 mImpedancja: 6-8 omówPasmo przenoszenia: 35 Hz – 20 kHz

(+/- 3 dB)Rekomendowana moc wzmacniacza: 50-200 WWymiary (w/s/g): 75/43,2/40 cmMasa: 34 kg/szt.

Ocena

Ocena brzmienia: hi-end

Monitory 40.1 z za!o˝onymimaskownicami.