Grote noordelijke bedrijvenboeken winst op milieugebied

Het kost vaak moeite om bedrijven te bewegen totmilieumaatregelen, maar vooral de groterebedrijven hebben de afgelopen twintig jaar geleide-lijk milieuwinst geboekt. Uit hetvolgende globale overzicht valt op te maken datook op milieugebied de aanhouder wint, hoewel ernog het nodige te doen valt.

Mgrunol (AgrEvo) Groningen/Delfzijl

Aagrunol was een bestrijdingsmiddelenfabriek inGroningen. Al in de jaren vijftig waren er buurtac-ties vanwege de stank en in de jaren zeventig volg-den acties vanwege onveiligheid (waaronder brand-risico) elkaar op. In de jaren tachtig kwam degesubsidieerde verplaatsing naar Delfzijl en Haren.In Delfzijl is een heel moderne inrichting gebouwdmet computerbewaking van de opgeslagen stoffen.De gigantische bodemverontreiniging in Groningenis de afgelopen jaren heel goed (multifunctioneel)aangepakt, iets dat met het huidige rijksbeleid ove-rigens heel moeilijk zou zijn. De bodemsanerings-kosten vormden overigens een veelvoud van de ver-plaatsingskosten. De eerste zijn vooralsnog geheelen de tweede zijn gedeeltelijk door de overheid

Purit Klazienaveen

De actief-koolfabriek Purit zorgt nog voor behoor-lijke stofuitworp en voor emissie van verzurenderookgassen. Er is nog veel te doen, maar een geluid-sanering loopt.

NTF Burgum

De destructiefabriek NTF was een bekende stank-veroorzaker die, na zuivering, ook restafvalwater ophet Prinses Margrietkanaal loosde. In de loop derjaren zijn veel reducerende maatregelen genomen,zoals biofilters voor de afvallucht in plaats van nattewassers. Men gaat nog meer maatregelen nemen.Aan de andere kant neemt de aanvoer toe, want erzijn nu nog maar twee destructiebedrijven inNederland. Er is gewerkt aan integrale milieu-zonering rond het industrieterrein.

Srondontsmetting blijft een belangrijke bron vmvervuiling, foto Ton Btoekbuls

Aardappelmeelfabrieken Veenkoloniën

In de jaren zeventig waren aardappelmeelfabriekenvooral tijdens de campagne in het najaar nog enor-me lozers van miljoenen inwoner-equivalentenafvalwater (vol afbreekbaar organisch materiaal) opkanalen. Later vonden de lozingen gedeeltelijkplaats op de 'smeerpijp' naar de Eemsmonding.Door procesgeïntegreerde maatregelen in de overge-bleven, vergrote fabrieken (eigenlijk compleet nieu-we fabrieken) zijn deze lozingen gesaneerd.Plaatselijk zorgen fabrieken nog voor geluid- engeurhinder, maar er wordt aan gewerkt.

Kartonfabrieken Oost-Groningen

Ook de kartonfabrieken kenden het hele jaar geur-en geluidoverlast, en arValwaterproblemen. Doorbetere procesvoering zijn deze problemen groten-deels opgelost.

DSM Resins Schoonebeek

DSM Resins, ook bekend als Scado, stond beleendom gigantische stank en om storting van filteraardê.Dit is een bedrijf dat forse milieuwinst heeftgeboekt. Door procesgeïntegreerde maatregelen

heeft men gezorgd dat het geen belangrijkprobleembedrijf meer is. De maatregelen zijn eenvoorbeeld geweest voor een vergelijkbaar bedrijf inRijnmond. Men is nu druk bezig met bodem-sanering.

Douwe Egberts Joure

Douwe Egberts, waar koffie wordt gebrand, tabaken thee worden verwerkt en poederkoffie wordtgemaakt, heeft geurproblemen. Die geur hoort bijJoure. Verder is er sprake van enige stofoverlast.Men heeft al maatregelen ten aanzien van geur enstof genomen en men werkt aan verdere voorzienin-gen. De afvalwaterlozingen zijn flink gereduceerd,hetgeen scheelt in de lozingsheffing. Het bedrijfisactief op het gebied van meer milieuvriendelijkeverpakkingen.

Suikerfabrieken Groningen

De twee grote suikerfabrieken bij Groningen ver-spreiden in de campagnetijd een heel specifiekegeur. Verder is er stofuitworp van pulpdrogerijen envooral in Hoogkerk speelt nog de geluidhinder.Sinds het midden van de jaren zeventig is demilieubeweging al actief, maar pas in 1989 is doorde Kroon beslist dat in vijfjaar tijd de geuruitworp

Noorderbreedte 9616 — — - * 33

. Jï2s <*

van de lage bronnen tot een vijfde moest zijn gereduceerd. Aande geur van de hoge bron (pulpdrogerij), die vooral bij de SuikerUnie in de stad hinderlijk is, hoeft vooralsnog niets te gebeuren.Bij de CSM in Hoogkerk is aan de eis van de Kroon niet vol-daan en volgde een gedoogbeschikking van de provincie, enrecentelijk een revisievergunning. In 1994 bleek, mede door ver-beterde meettechnieken en opsporing, de geuruitworp van delage bronnen bij CSM drie maal hoger te zijn dan werd gedacht.Verdere geursanering loopt bij CSM zeker tot het jaar 2005. Metde geluidsanering is men nu eindelijk serieus bezig door reductiebij de fabriek, isolatie van woningen, schermen en de ingebruik-name van een nieuwe toevoerweg voor de CSM. Het afvalwater-piobleem was in 1975 al opgelost (onder andere door anaërobezuivering, een nieuwe techniek van CSM). In de jaren tachtigzijn extra maatregelen tegen stofexplosies genomen.

Elektriciteitscentrales EPON

De elektriciteitscentrales in het Noorden (Eemshaven,Bergumermeer, en de inmiddels gesloten Hunzecentrale teGroningen) stoken op aardgas, een relatief schone brandstof. Deuitworp van stikstofoxyden (verzurend en smogvormend) is doorpiocesgeïntegreerde maatregelen de uitworp teruggebracht. Bijde Bergumermeercentrale is het koelwater nog steeds een pro-bleem, een gevolg van een verkeerde locatiekeuze aan een kleinbinnenmeer. Maar in de stad Groningen vriezen de grachten nu's winters weer dicht, omdat de Hunzecentrale eind 1995 isgesloten. De EPON heeft voor het hele concern een internmilieuzorgsysteem. Bij de Bergumermeercentrale is inmiddels het

Succesvol overleg tussen milieubeweging, overheiden Avebe over de smeerpijp, foto Ton Broekhuis

probleem opgelost van de koperen condensors die langzaam ble-ken op te lossen in water. Behalve dat dit leidt tot slijtage, iskoper in afvalwater ook schadelijk voor vissen. Het punt van huis-houdelijk afvalwater is daar opgelost door een eigen zuivering.Om niet te veel op te vallen in de landelijke omgeving heeft dezecentrale relatief lage schoorstenen gekregen. De heel oudeHelpmancentrale te Groningen is in de jaren tachtig heel zorgvul-dig gesloopt, vanwege de aanwezigheid van veel blauw asbest, dat- helaas - 'gecontroleerd' gestort is.

Aluminium Delfzijl (Aldel)

De relatief ldeine aluminiumfabriek Aldel stoot fluoride en stof delucht in en loost afvalwater. Aan beide is vanaf eind jaren zeventigvrij veel gedaan. Door de luchtreiniging zijn tevens de arbeidsom-standigheden verbeterd. Het grote elektriciteitsverbruik blijft eenpunt. In 2006 loopt definitief het recent verlengde goedkopeaardgascontract af waarmee voordelige elektriciteit voor de Aldelwordt opgewekt. De verwachting is dat de fabriek dan dicht gaat.Momenteel wordt veel geld geïnvesteerd in een renovatie van defabriek.

Akzo (Enka) Emmen

Akzo kent alle gebruikelijke milieuproblemen: lucht, geluid enbodem. Aan luchtverontreiniging is sinds eind jaren zeventig veelgebeurd. De geluidhinder moet nog gesaneerd worden en hetbedrijf moet ook beheersmaatregelen nemen tegen de bodem-

Noorderbreedte 9616 — — — 34

verontreiniging. De relatief grote grondwateronttrekking is alenigszins beperkt. Als deze plotseling zou stoppen, zou dit in eennaburige woonwijk wel wateroverlast veroorzaken,

FDF (Frico Domo) Leeuwarden

FDF is een zuivelbedrijf dat meedoet aan de integrale milieutaak-stelling van de zuivelbranche. Er zijn maatregelen genomen opafralwatergebied en er wordt gewerkt aan een aanvullende anaëro-be zuivering. Energieverbruik en geluid behoeven verdere aan-dacht. Er is een milieuzorgsysteem opgezet waarnaar in de nieuwemilieuvergunning zal worden verwezen.

VAM Wijster

Van 'ordinaire' stortplaats voor afval met simpele compostering isde VAM een hoogstaande afvalverwerkmgsindustrie geworden.Men ziet nu kans een hoger percentage afval te hergebruiken. Degesloten composteerinstallatie geeft nog veel stank. Bij komendenieuwe activiteiten is de 'geurruimte1 een knelpunt. Ook degrondwatersanering is nog een probleem.

Elektroschmelzwerk Delfzijl

Elektroschmelzwerk is een bijzonder bedrijf dat min of meer in deopen lucht siliciumcarbid (onder andere gebruikt als hard slijp-middel) maakt. In de jaren zeventig was het een bekende 'stinkfa-briek', die bovendien veel zwaveldioxyde in de lucht loosde. Het

TIen jaar geleden waren er nog kanalen volstinkend schuim in de Veenkoloniën

geurprobleem is wel verminderd, maar bestaat nog wel. Er is eennieuwe ontzwavelingsinstallatie in werking gesteld, maar heteffect op de uitworp van zwaveldioxyde wordt gedeeltelijk teniet-gedaan door de overschakeling op cokes met een hoger zwavelge-halte. Ook de bodemverontreiniging is een probleem.

PPG (Silenka) Westerbroek

De glasvezelfabriek PPG werd bekend door de uitworp van gas-vormige fluoriden en stof in de lucht, en door lozingen van che-micaliën in het afvalwater. Door verbeterde procesvoering endiverse andere maatregelen is, ondanks de productiegroei, veelverbetering bereikt, niet in de laatste plaats met betrekking tothet arbeidsmilieu.

Gasontzwaveling NAM Emmen

De gasontzwavelingsinstallatie van de NAM is een moderneinstallatie uit de jaren tachtig waarvan de uitworp van zwavel-dioxyde in de lucht toch nog is gereduceerd. Dit komt enerzijdsomdat men minder gas van velden krijgt toegevoerd waarin veelzwavel zit, en anderzijds door procesgeïntegreerde maatregelen.

Akzo Nobel Delfzijl

Akzo Nobel is een al lang bestaand groot complex met zout-,chloor-, twaron-vezelgrondstof- en chemische industrie. Er zijndiverse lozingen in lucht en water en er zijn externe veiligheids-problemen. Door omschakeling in de chloorproductie van kwik-elektrolyse naar asbestmembranen zijn de kwiklozingen in luchten afvalwater gestopt. In de loop der jaren zijn diverse milieu-maatregelen getroffen, onder meer met betrekking tot de lozingvan organo-chloorverbindingen. Maar er valt nog meer te doen.Energie ontvangt Akzo van de joint venture Delesto, eenefficiënte warmtekrachtcentrale. De waterbodemverontreinigingvan het zeehavenkanaal is gesaneerd, maar de vraag is nu aan deorde of Akzo aansprakelijk is voor de kosten.

Theodorus Niemeyer Groningen

Theodorus Niemeyer is een bekende tabaksfabriek midden in destad Groningen. Onder druk van de milieubeweging deed deKroon voor dit bedrijf voor het eerst een uitspraak over eennorm die een getalsmatig maximum stelt aan geurbelasting voorde woonomgeving. Hoewel plaatsing van een echte luchtverza-meling en -reiniging is overwogen, is de geurnorm vooralgehaald door hogere schoorstenen; meer mensen krijgen dan elkminder last.

Job Sckreuder

Ncirjid.iiii -cit'.-"'i:5 — — — 53

De gasbel van Noord-NederlandIn de poreuze ondergrond van Noord-Nederland bevindt zicheen rijke schatkist. In miljoenen jaren heeft zich hier een enor-me hoeveelheid gas en olie gevormd uit afstervende planten.Zowel in Groningen als in Drenthe en Friesland worden nogsteeds nieuwe aardgasvelden aangetoond.De 'ja-knikkers' van Schoonebeek en omgeving verrichtten alenige tijd hun eentonige werk, toen begin jaren zestig dé ont-dekking van de eeuw werd gedaan: de gasvelden bijSlochteren. Nederland ging aan het gas; een enorme ombouw-operatie vond plaats in huishoudelijk en industrieel energiege-bruik. Omdat kernenergie in die periode als de belangrijkstetoekomstige energiebron werd beschouwd, wilde de overheidhet gas echter snel uitverkopen en sloot minister Luns de eer-ste contracten met Italië en Frankrijk af. In de afgelopen dertigjaar heeft ons gasgebruik een steeds stijgende lijn te zien gege-ven. De hoeveelheid ontdekt gas steeg daarbij evenredig mee;of, zoals oliedeskundige prof.

P. Odell, het onlangs uitdrukte: We vinden elk decennium meetgas dan we in bet vorige hebben opgemaakt.'En al zijn er af en toe ehergiebezuinigingscampagnes gevoerd, deaardgasvoorxaad is de afgelopen decennia toch een - relatief schone- vetpot gebleken. Het verbruik steeg en de inkomsten stegeneveneens. Onlangs is opnieuw een verlenging van de bestaandeaardgascontracten met het buitenland aangekondigd, alsof weniet zuinig hoeven te zijn op deze schone en gemakkelijkeenergiebron.

Maar het denken over deze snelle uitverkoop begint te kente-ren. Moeten we niet veel duurzamer met deze energiebronomgaan? Zijn er geen nadelige kanten aan een snelle gasuitver-koop? Maatschappelijke protesten tegen de schade door gas-winning en de daardoor optredende 'gasbevingen' nemenvanaf begin jaren negentig scherp toe. Ook de landschappelij-ke gevolgen van de mijnbouwactiviteiten (Langelo, Grijpskerk,boringen in en rond de Waddenzee) geven aanleiding tot ver-zet, vooral als blijkt dat we nog gas hebben tot ver in de volj

gende eeuw. Volgens cijfers van de Gasunie zijn de nu bekendereserves even groot als bij aanvang van de winning van hetSlochterenveld.

Het noordelijke landschap zal geleidelijk op de schop gaan. Deten gevolge van de bodemdaling optredende cotnpensatiever-schijnselen maken het er niet fraaier op. Dijken worden hogeren daardoor een nog scherpere scheidingslijn in het kustge-bied. Waterstaatkundige werken als sluizen en nieuwe gemalenworden in Noord-Friesland en Noord-Groningen noodzake-lijk, evenals stuwen tegen het te snel aflopende water van

/ "L/ .Le

• »<At4

Noorderbreedte 9616 ™ - - _ 36

Drenthe. Dit alles zal de Yan oudsher geïntegreerde water-systemen en landschappen in losse stukken opdelen.Gebieden in Noordwest-Groningen wateren niet meernatuurlijk af op het wad. Zo verdwijnt een leefgebiedvoor bepaalde trekvissoorten, zoals de paling en de stekel-baars, en daarmee voedsel voor vogels van het Drentse-Aadal (ijsvogel) tot Schiermonnikoog (lepelaar). In deWaddenzee zullen - als de gaswinning daar onverhooptdoorgaat - minder zandbanken droogvallen. Ook kwel-derranden brokkelen sneller af.De bouw van de grootschalige gasopslagcomplexen bijLangelo en Grijpskerk mag niet onvermeld blijven bij deelementen aan de keerzijde van de gaswinning. Echt foutgaat het vervolgens bij de compensatie van dergelijke aan-slagen op het landschap: bij Grijpskerk wordt in het vanoudsher open landschap een on-Gronings parkgebied aan-

Catla Alma

l > r .an te 28 gaswitihcaties in Groningen,

f' 'ei Ton Broekhuis