Gradja Vegetativnih Biljnih Organa

8/12/2019 Gradja Vegetativnih Biljnih Organa

1/46

Graa vegetativnih biljnih organa

korijen, stabljika, list

Prof. dr. sc. Edita tefani

Poljoprivredni fakultet u Osijeku


2/46

Korijen

Jedan je od osnovnih organa

Cormophyta Razvio se tek kad su biljke prele

na kopneni nain ivota

Kod niih biljaka (Tallophyta) inekih viih (Bryophyta) vlasastetvorevine rizoidi (jednostavnegrae, nemaju diferenciranostanije)

Prvi pravi korijen papratnjae(Pteridophyta)

Smjeten je u tlu, rjee u

zraku raste neogranieno

Uloga:

uvrivanje biljke zapodlogu Upijanje vode s

mineralnim tvarima

Spremite priuvnih tvari


3/46

Korijen anatomska graa

Uzduni presjek vrnog dijela korijena

Razvija se iz korijenka

(radicula) klice ili embrija

Daljnjim rastom stvara

glavni korijen biljke

Raste neogranieno

pomou vegetativnog vrka

u pravcu sile tee pozitivno geotropno

Iz: Moore,R., Clark,D.W., Stern, K.R.: Botany. WCB, 1995.


4/46


Embrionalna zona:

Korijen raste korijenovim vrhom

Apikalni meristemi graeni od tri sloja:

Dermatogen diferencira se u epiblem Periblem diferencira se u primarnu koru Plerom diferencira se u centralni cilindar

Kaliptrogen stvara korijenovu kapu ili kaliptru,statoliti


5/46


Zona produenog rasta: Kratka; 5 -10 mm

Neposredno iza

apikalnih meristema

Zona diferencijacije: Razvijaju se korijenove

dlaice apsorpcijavode i otopljenih

mineralnih tvari Nastaje i ilno stanije

sprovoenje vode imineralnih tvari u

uzlaznom smjeru, aasimilata u silaznomsmjeru


6/46


Korijen moe biti: primarne i sekundarne grae

Primarna graa sastoji se samo od primarnihtkiva, tj. od tkiva koja su se razvila neposredno od

apikalnog ili interkalarnog meristema

Sekundarna graa tkiva koja nastaju pomousekundarnih meristema kambija i felogena rast u

debljinu


7/46

Korijen primarna graa

Primarna tkiva u zoni

korijenovih dlaica

Na poprenom presjeku

razlikuju se tri dijela:

Rizoderma Primarna kora:

eksoderma,

mesoderma, endoderma)

Centralni cilindar

Moe doi i do formiranja postranog

korijenja Endogenog porijekla

Pericikl poprima meristemski

karakter

Korijenjednosupnica ostaje trajnou primarnoj grai

Ne dolazi do stvaranja vaskularnogkambija i sekundarnog rasta

korijena u debljinu


8/46

Korijen sekundarna graa

Iz parenhima floema stvara se kambij u luku naunutarnjoj strani floema

Tangencionalnom diobom formira se sekundarniksilem prema unutra i sekundarni floem prema van

Istovremeno se stanice pericikla iznad krakovaksilema spoje te nastaje kambijski prstenzvjezdastog oblika

Taj kambij prema van proizvodi elemente floema aprema unutra elemente ksilema


9/46

Korijen sekundarna graa

Poseban oblik prijelazaiz

primarne u sekundarnu grau:mrkva, perin,repa (Brassicarapa var.rapifera)

Kambijski prsten stvara premaunutra neznatno ksilema, aprema van se mnogointenzivnije formira floem i

parenhimsko stanije (mrkva,perin) a kod repe obrnuto(vie ksilema u odnosu nafloem)

Anomalni prijelazkorijena u

sekundarnu grau: (eernarepa, blitva)

Sukcesivno stvaranje

kambijskih prstenova uperifernim dijelovimaprimarnog floema nastajetangencionalnim diobama

stanica pericikla Dopunskih prstenova moe

biti 8-12


10/46

Korijen grananje

Dvosupnice:

Razvijen glavni korijen i postranokorijenje razliitog tipa grananja:

viliasto (rijedak tip)

bono (glavni korijen i bo

no,postrano korijenje)

Jednosupnice:

Primarni korijen odumire, a formirase adventivno korijenje mnotvo

vlasastog korijenja podjednake

veliine


11/46

Korijen grananje

Adventivno korijenje:

Ne razvija se iz klicinog

korijenka ili glavnog korijena,

ve iz drugog dijela biljke, npr.stabljike ili lista

Zamee se endogeno iznad ili

ispod nodija na stabljici

ista funkcija kao i normalno

korijenje

list

nodij

stabljika

Adventivno

korijenje


12/46

Korijen simbioze korijena

Korijen moe biti u simbioznoj zajednici s bakterijamai gljivama:

Fabaceae i bakterije porodice Nitrobacteriaceae i rodaRhisobium

Bakterije: vezivanje atmosferskog duika u duine spojeve

(nitrite i nitrate)

Mahunarke: organske tvariSimbioza korijena i hifa gljiva: mikoriza

orhideje


13/46

Korijen preobrazbe korijena

Preobraen ili

metamorfoziran korijen:obavlja i neke drugefunkcije te je njimaprilagoen oblikom i

graom

Korijenovi gomolji Repasti ili vretenasti

korijen, zadebljani glavnikorijen s mnogospreminog parenhima

Kontraktilni korijen Ima sposobnost da

naknadno kontrahira ili

stee, esto vrlo naglo 40 do 70% krae

nasuprot normalnomkorijenju

Prilagodba zatiti odhladnoe


14/46

Korijen preobrazbe korijena

Zrano korijenje

Razvija se iz stabljike u zraku Kod tropskih biljaka upija

atmosfersku vlagu

Slui i za prianjanje stabljike zapodlogu (brljan)

Haustorije: Korijenje parazitskih i

poluparazitskih biljaka kojim

prodire u potkono tkivo biljkedomaina

Asimilacijsko korijenje: Epifitske vrste orhideja

Korijenje je spljoteno,priljubljeno uz stabljikudomaina

S donje strane korijenovedlaice, a s gornje strane jezeleno i asimilira


15/46

Stabljika

Morfoloki i funkcionalno povezuje korijen i listove

Raste vegetacijskim vrhom

Stabljika s listovima predstavlja nedjeljivu cjelinu izdanak

Izdanak se moe nalaziti:

Iznad zemlje: fotofilni i aerofilni Ispod zemlje: podzemni ili geofilni

Drvenaste i jednogodinje zeljanice - samo nadzemni izdanak,

mnoge viegodinje zeljanice - nadzemni i podzemni izdanak


16/46

Stabljika

anatomska graa

Rudimentirani

list Iz pupa klice razvija seizdanak na vrhu kojeg senalazi vegetacijski vrh ilikonus rasta zatienljuskavim listovima

Vegetacijski vrh:dermatogen, periblem,plerom

Apikalnimeristem

Lisni

zametak

Iz: Starr, C. 1994. Biology, Concepts and Applications. ITP Publ.


17/46

Stabljika

anatomska graa

Anatomska graa ovisi

o starosti biljke i

sistematskoj

pripadnosti

Anatomska graa

stabljike jednosupnica

(Monocotyledonae)

Anatomska graa

stabljike dvosupnica

(Dycotiledonae)


18/46

Stabljikaanatomska graa jednosupnica

Primarna graa:

stabljika jednosupnica je tijekom cijelog ivotaprimarne grae (osim par izuzetaka)

Epidermajednoslojna sa zadebljalim vanjskimstjenkama; pui Primarna koraispod epiderme, mehaniko tkivo i

parenhim, u mlaem stadiju - kloroplasti

Centralni cilindar sredinji dio; temeljnoparenhimsko stanije i mnogobrojne zatvorene kolateralne

ile


19/46

Stabljika-anatomska graa jednosupnica

Sekundarna graa- rodovi

Dracena, Yucca, Cordyline,Alo, Agave i Senseveria

U unutranjem dijelu primarne

kore od parenhimskog tkivase formira prstenekstrafascikularnog kambija

Prema unutra stvaraleptocentrine ili zatvorenekolateralne ile s pripadajuimparenhimom

Prema van stvara sekundarni

parenhim

Takovim rastom znatno sepoveava volumen stabljike

(i do 15 m promjera)

Usljed nepravilnog rasporedaila nije mogue odrediti

njihovu starost!


20/46

Stabljikaanatomska graa dvosupnica

Primarna i sekundarna gra

a

Primarna graa se moe ralaniti na:

Epiderma-jednoslojna, s kutiniziranim vanjskimstjenkama; pui Primarna kora- mehaniko stanije (kolenhim);

parenhimsko stanije, endoderm (granini sloj)

Centralni cilindar -sredinji dio: pericikl (parenhim isklerenhim), temeljno parenhimsko stanije, radijalne ile


21/46


Sekundarna graa stabljike dvosupnica- Tilia tip

Mnogi predstavnici drvea i grmlja, te neke zeljaste

dvosupnice

Stanice kambijskog prstena dijele se mnogo godina i

daju produkte prema periferiji stabljike - sekundarni

floem (kora), a prema centru sekundarni ksilem

(drvo)

Nestaje individualitet ila i primarne zrake srike


22/46


Sekundarna graa stabljike dvosupnica- Tilia tip

Prirast drva tijekom jedne vegetacijske sezone naziva

se god Promjene u primarnoj kori stabljike. Sekundarni

meristem felogen stvara prema van pluto a prema

unutra feloderm

Nastaje sekundarno kono stanije mrtva kora titi

biljku od vanjskih utjecaja


23/46


Sekundarna graa stabljike dvosupnica- Aristolochia tip

Fascikularni kambij kao primarni meristem javlja se izmeufloema i ksilema

U zrakama srike nastaje sekundarni meristem,interfascikularni kambij te tako nastaje zatvoreni kambijskipresten

Prema van producira elemente sekundarnog floema, aprema centru elemente sekundarnog ksilema

Prema van i pema unutra parenhimsko stanije zrakesrike


24/46


Sekundarna graa stabljike dvosupnica- Helianthus tip

izmeu ranije stvorenih 6 velikih otvorenih kolateralnihila stvara sekundarno u prostranim zrakama srike vienovih manjih otvorenih kolateralnih ila

Suncokret i mnoge zeljaste dvosupnice


25/46


Drvo etinjaa

Drvo je vrlo jednostavno graeno

Produkt je djelovanja kambija prema centru stabljike

koja je ispresjecana zrakama srike Na poprenom presjeku vidljivi su godovi i okomito

na njih zrake srike

Smolenice produciraju smolu


26/46

Stabljika

grananje stabljike

Opa pojava kod biljaka poveanje aktivne

povrine, stvaranje veeg broja listova injihov pravilniji raspored u prostoru

Tipovi grananja su: Monopodijalno Simpodijalno Dihotomo Busanje


27/46

Stabljika

vrste izdanaka

Vlat (culmus) vrsta stabljike

trava koja ima jasnoizraena koljenca (nodije) ilanke (internodije)

Veinom je uplja i samo ukoljencima se nalazepoprene pregrade

Batvo (scapus) izduenilanak bez listova, izbija izpodzemnih dijelova

Na vrhu ima cvijet ili cvat

Vrijea ili stolonhorizontalni nitasti izdanci

nadzemne stabljike s dugim

internodijima

Pruaju se po povrini tla islue vegetativnom

razmnoavanju

U dodiru s tlom na donjoj se

strani razvija korijen, a na

gornjoj nadzemni izdanak


28/46

Stabljika

vrste izdanaka

Lukovica podzemna,

vrlo skraena stabljika,nosi zadebljale mesnate

listove

Listovi se nalaze naskraenoj unjastoj

stabljici, tzv. lukovini, iz

koje prema gore raste

batvo, a prema dolje

korijenje

Gomolj prvenstveno

podzemna stabljika, alimoe biti i nadzemna

Ograniena su rasta,

skraenih intenodija izadebljali

Podzemni zadebljanjahipokotila

Nadzemni zadebljanjaepikotila


29/46

Stabljika

vrste izdanaka

Podanak (rhizoma) podzemna mesnata stabljika

neograniena rasta, nalikuje korijenu Na njemu se razlikuju kratki lanci i ljuskavi listovi

Vrh podanka zavrava pupom iz kojeg se razvija

nadzemna stabljika


30/46

Stabljika

preobrazbe stabljike

Filokladij preobraena

stabljika u oblikuspljotenih, zelenih listova

ograniena rasta koji

asimiliraju te nosecvjetove i plodove

Cvjetovi i plodovi se

razvijaju u pazucuzakrljalih listova

Kladodij - plosnato

raireni izdancilistolikog oblika

Kod mnogih sukulenata

Listovi su preobraeni utrnove i slue kao

zatita od jake

transpiracije


31/46

Stabljika

preobrazbe stabljike

Trn (spina) iljasta

nerazgranata ilirazgranata tvorevina

esta pojava kod

biljaka suhih podruja(pustinje, stepe, suhe

ume)

Vitica preobrazba

stabljike u tanke, nitastetvorbe osjetljive na dodir

s podlogom

Slue privrivanjuizdanka

Mogu biti simpodijalno i

monopodijalnorazgranate


32/46

List

Razvija se iz lisnih zametakakoji se pojavljuju navegetacijskom vrhu stabljike

Ograniena je rasta

U poetku raste ravnomjerno, a

kasnije intenzivnije vrhom idonjom stranom

Nakon nekog vremena vrhprestaje s rastom

Uloga: asimilacija i transpiracija

Graen je od u veini sluajevaod primarnih tkiva, sekundarnihnema

Iz: Starr, C. 1994. Biology, Concepts and Applications. ITP Publ.


33/46

List

anatomska graa lista

Dorziventralni tip lista

Gornja(ventralna) i donja (dorzalna) epiderma; pui

Unutranjost: parenhimsko stanije mezofil

palisadni ili asimilacijski parenhim (ispod gornje epiderme)

spuvasti ili transpiracijski parenhim (iznad donje epiderme)

zatvorene kolateralne ile


34/46

List


Ekvifacijalan list (izobilateralan)

Gornja i donja epiderma; pui

Unutranjost: parenhimsko stanije - mezofilpalisadni parenhim ispod obje epiderme

spuvasti parenhim u sredini lista

zatvorena kolateralna ila


35/46

List


Izolateralan list

I gornja i donja epiderma jednake grae pui

Palisadni parenhim - ispod gornje i donje epiderme

Moe biti odijeljen bezbojnim stanicama ili je sav parenhim

mezofila graen od podjednakih stanica

Tipian spuvasti parenhim ne postoji

Zatvorene kolateralne ile


36/46

List


Unifacijalan list

Na poprenom presjeku je krunog oblika

Donja epiderma dobro razvijena Gornja epiderma reducirana

Mezofil nije diferenciran na palisadni i spuvasti

Donja povrina je vea i konveksna, a gornja manja i

konkavna

Zatvorene kolateralne ile


37/46

List


Koncentrian list (etinjae)

Po anatomskoj grai srodan je ekvifacijalnom tipu

Sklerenhimska epiderma s uvuenim puima

Ispod epiderme sklerenhimska hipoderma

Mezofil:

nabrani klorenhim (asimilacija);

transfuzijski parenhim

u sreditu s dvije zatvorene kolateralne ile


38/46

List


List trava (Graminejski tip)

Stanice epiderme uzduni paralelni nizovi(izmjenjuju se dugake i kratke stanice); pui

graminejskog tipa Mjehuraste ili motorne stanice (lepeze)- reagiraju na

turgor- uvijanje lista

Mezofil

nije diferenciran na palisadni i spuvasti

Zatvorene kolateralne ile paralelna nervatura


39/46

List

kategorije listova na stabljici

Kategorije listova na stabljici:

Kotiledoni (supke)

prvi listovi koji dolaze na embriju Mogu se prepoznati veu sjemenci Jednostavnijeg su oblika i grae u odnosu na prave listove

Broj supki je sistematska kategorija cvjetnjaa:

Jednosupnice (A) Dvosupnice (B)

BA


40/46

List


Pridankovi ili ljuskavi listovi (lat. squame)

Ljuskavi, bezbojni listovi, sjedei, neugledni

Kod lukovice spremite priuvnih tvari

pojavljuju se na podzemnim stabljikama (podanak,

gomolj, lukovica) i kod zimskih pupova kao zatita

vegetacijskog vrha


41/46

List


Pravi listovi: lat. phyllum

Najbrojniji listovi na biljci Primarno slue asimilaciji i

transpiraciji

Razvijaju se odmah poslije

pridankovih listova, a ponekadodmah nakon supki

Sastoje se iz tri dijela:

Plojke (lamina)

Peteljke (petiolus) Podine (basis)

Plojka ili lamina- najvaniji diolista,

Zelene je boje, spljotena iproirena (kod nekih igliasta,valjkasta, ljuskava)

moe biti cjelovita ili razdijeljena

Jednosupnice veinom cjelovitilistovi

Dvosupnice razdijeljeni listoviili sastavljeni od vie listaka


42/46

List


Oblik plojke:

Plojkajednostavnih listovavrlo je razliitog oblika

Moe biti: igliasta, linearna,duguljasta, lancetasta,

eliptina, okruglasta, jajasta,obrnuto jajasta, srcasta,trokutasta, kopljasta,streliasta,bubreasta,ovalna...

Plojka razdijeljenih listovapredstavlja prijelazni oblik

od jednostavnih kasastavljenim listovima

moe biti: perasto i dlanastorascijepana

Sastavljeni listovi imajuplojku sastavljenu od vielisaka

mogu biti: trodjelni, parnoperasta, neparno perasta,dvostruko neparno perasta,dlanasta


43/46

Li t


44/46

List


Peteljka (petiolus)

Izdueni dio lista koji nosiplojku

Dovodi ju u najpovoljniji

poloaj prema svjetlosti Gibanja prema izvoru

svjetlosti: pomou posebnihlokalnih zadebljanja na bazi

ili vrhu peteljke (lisnijastuii)

Listovi bez peteljke- sjedei

Podina ili baza lista (basis)

Dio kojim je list vezan zastabljiku

Kroz peteljku prolazi ilni

sustav za provoenje vode iasimilata

Moe biti: spljotena,razvijena u obliku rukavca

(trave), ili nositi palistie

Li t


45/46

List


Palistii

Izrasline na bazi lista

Slue za zatitu lisnihpupova

Nalazimo ih kod 40%drvenastih i 20% zeljastihbiljaka

Kod nekih su veliki i

asimiliraju

Pricvjetni listovi (bracteae)

Nalaze se u gronjem dijelustabljike, u zoni cvijeta icvata

Iz njihovog pazuca serazvija cvijet

Pojavljuju se iza pravihlistova

Uloga: zatitna i ekoloka(obojeni, primamljuju kukce)


46/46

List -preobrazbe

Vitice

najea preobrazba lista Slue za prianjanje uz

razliite predmete

Plojka je zakrljala a odglavne ile razvila se vitica

Trnovi i listovi sukulenata

Moe biti preobraen dio ilicijeli list

Listovi insektivornih biljaka Preobraeni su u organe za

hvatanje insekata i slinih

ivotinja

Documents

Gradja Vegetativnih Biljnih Organa