. 1

. 2

SADRAJ : 1. UVOD............................................................................................................................................... 3

1.1. GRADITELJSTVO, PODJELA I ZADAA ............................................................................ 3 1.2 VRSTE RADOVA U GRAENJU I DIJELOVI ZGRADA................................................. 4

2. PRIPREMNI I ZEMLJANI RADOVI . ................................................................................. 5 2.1. PRIPREMNI RADOVI PRIJE GRADNJE ............................................................................... 5 2.2 NANOSNA SKELA ................................................................................................................. 6 2.3. VRSTE ZEMLJANIH RADOVA I ........................................................................................... 7 OSIGURANJE ISKOPA OD URUAVANJA I UTJECAJA PODZEMNE VODE ...................... 7

3.TEMELJI......................................................................................................................................... 11 3.1. NOSIVOSTI TLA I VRSTE TEMELJA............................................................................ 11 3.2.VERTIKALNA I HORIZONTALNA HIDROIZOLACIJA PODRUMA............................. 13

4. ZIDOVI . .............................................................................................. 15 4.1. PODJELA ZIDOVA ( STIJENA ) ......................................................................................... 15 4.2. KONSTRUKTIVNI SUSTAVI .............................................................................................. 16 4.3. STABILNOST KONSTRUKTIVNOG SISTEMA............................................................... 16 4.4. STABILNOST ZIDANIH KONSTRUKCIJA ...................................................................... 17 4.5. ZIDOVI OD OPEKE .............................................................................................................. 18 4.6. ZIDOVI OD MODULARNIH POROTHERM BLOKOVA .................................................. 20 4.7. ZIDOVI OD BETONSKIH I LAKOBETONSKIH BLOKOVA............................................ 22 4.8. ZIDOVI OD BETONA I ARMIRANOG BETONA .............................................................. 23 4.9. OPLATE .................................................................................................................................. 25 4.10. VIESLOJNI ZIDOVI........................................................................................................... 28 4.11. PREGRADNI ZIDOVI ILI STIJENE ................................................................................... 30 4.12. ZIDNE OBLOGE .................................................................................................................. 33

5. OTVORI U ZIDOVIMA ................................................................................................................ 40 5.1. PROZORI ................................................................................................................................ 40 5.2. VRATA.................................................................................................................................... 43 5.3. NADVOJI IZNAD OTVORA ................................................................................................. 44 5.4. DIMNJACI I VENTILACIONI KANALI ........................................................................... 47

6. MEUKATNE KONSTRUKCIJE . ........................................................................... 53 6.1. ARMIRANO BETONSKI STROPOVI ................................................................................. 53 6.2. STROPOVI SA GREDICAMA OD ARMIRANE UPLJE OPEKE..................................... 59 6.3. DRVENI STROPOVI.............................................................................................................. 62

7. STUBITA . ............................................................................................ 67 7.1. ARMIRANO BETONSKA STUBITA ................................................................................ 69 7.2. ELINA STUBITA ........................................................................................................... 72 7.3. DRVENA STUBITA............................................................................................................ 73

8. KROVOVI .............................................................................................. 76 8.1. RAVNI KROVOVI ................................................................................................................. 76 8.2. DRVENA KROVITA........................................................................................................... 79 8.3. KROVNI POKROVI ............................................................................................................... 83 8.4. LIMARSKI RADOVI.............................................................................................................. 91

. 3

1. UVOD

1.1. GRADITELJSTVO, PODJELA I ZADAA GRADITELJSTVO je u najirem smislu umijee graenja radi stvaranja organiziranih prostora za ljudsko obitavanje ili za razliite druge svrhe i potrebe. GRAEVINARSTVO je privredna grana koja se bavi projektiranjem i izvoenjem graevinskih objekata te ispitivanjem zemljita i i materijala u graevinske svrhe; u irem smislu obuhvaa jo i industriju graevinskih strojeva, graevnog materijala i opreme. Proizvodne organizacije u u graevinarstvu ine projektni biro i zavodi, graevninska poduzea za visokogradnju, graevinska poduzea za niskogradnju, poduzea za montau i poduzea za zavrne graevinske radove. Nauno istraivakim radom bave se graevinski instituti. GRAENJE je izvoenje radova (pripremnih radova, zemljanih radova, radova na izradi graevinskih konstrukcija, graevinsko-instalaterskih radova, graevinsko-zavrnih radova, radova na ugradnji graevnih proizvoda, ugradnji postrojenja ili opreme, te drugih radova) radi podizanja nove graevine, rekonstrukcije, adaptacije i odravanja uporabljive graevine ili radi promjene stanja u prostoru GRAEVINSKA TEHNIKA je najstarija znaajnija grana tehnike koja se bavi poslovima potrebnim za graenje svih vrsta zgrada, cesta, mostova, tunela, vodovoda, ureenjem okolia, iskoritavanjem vodnih snaga i sl. Prema vrsti i karakteru poslova razlikujemo dva smjera graevinske tehnike i grupe objekata. Glede visine izgradnje, objekte moemo podijeliti na : 1. objekte niskogradnje - objekti pri tlu ili neposredno iznad tla (prometnice, hidrograevine, ispitivanja zemljita i materijala u graevinske svrhe) 2. objekti visokogradnje objekti koji se grade iznad tla (stambene zgrade, kole, bolnice, sportske graevine, sakralne graevine, silosi, industrijske hale i slino) Prema vrsti, graevinske objekte dijelimo na : 1. .konstruktivne objekte objekti jednostavne, sloene i naroito sloene statike konstrukcije (svi objekti visokogradnje i pojedini niskogradnje kao mostovi i vijadukti) 2. hidrotehniki ili vodograevni objekti - objekti niskogradnje vezani za zahvate sa vodom (hidrocentrale, navodnjavanja, luke, plovni putevi, vodovodi, kanalizacije i drugi objekti) 3. saobraajni objekti svi objekti koji slue saobraaju (ceste, eljeznice, mostovi, tuneli, aerodromi, kolodvori i drugi) Prema vrsti materijala od kojih su izvedeni, objekte moemo podijeliti na: 1. zidani objekti od opeke i kamena 2. betonski i armirano betonski objekti 3. objekti od drvenih konstrukcija 4. objekti od elinih konstrukcija 5. objekti od kombiniranih i drugih materijala Glede naina izvedbe, objekte moemo podijeliti na : 1. monolitne objekte konstrukcija i pojedini dijelovi se izvode na licu mjesta, na gradilitu 2. polumontani objekti objekti kojima se pojedine konstrukcije ili njihovi dijelovi izvode monolitno a dio se montiraju ve gotovi elementi prethodno zgotovljeni.

. 4

3. montani objekti objekti koji se u potpunosti izvode gotovim montanim elementima koji se izrauju u specijaliziranim pogonima

1.2 VRSTE RADOVA U GRAENJU I DIJELOVI ZGRADA Zgrade su glavni i najbrojniji objekti visokogradnje zato tu vrstu graevinske tehnike esto nazivamo i zgradarstvo, ali ima i takvih objekata koji to nisu npr. spomenici, tribine, tornjevi i obini objekti kojima prostorije nisu bitne karakteristike kao to su to u zgradama. Takvi se objekti razlikuju od zgrada uglavnom svojom namjenom i oblikom, ali im je veina elemenata istovjetna ili slina kao u zgradama. Radove na zgradama dijelimo u tri osnovne grupe i to : 1. graevinski radovi: zemljani, betonski, armiraki, tesarski, zidarski (izvedba netipinog podnoja - temelja, podruma a ponekad i prizemlja i izvedba nadgradnje - osnovna konstrukcija gornjih tipinih katova) 2. obrtniki radovi: stolarski, bravarski, liilaki, parketarski, (pregraivanja i zatite od vanjskih utjecaja, izvedba konstrukcija za zatvaranje graevinskih otvora, finalna obrada povrina sa podlogama, izvedba instalacija) 3. pripremno zavrni radovi (radovi na gradilitu koje prethodno treba izvesti kako bi se stvorili uvjeti za normalno odvijanje i izvedbu svih radova na zgradi i oni radovi nakon zavretka izvedbe kako bi se oistilo gradilite, isplanirao teren i uredio okoli) organizacija graenja. Ovo su samo glavna podruja koja se dalje dijele prema zanatskim kvalifikacijama izvoaa, na razne radove koji se trokovniki iskazuju kao zasebna poglavlja odnosno grupe stavaka (pojedinanih radova). Odnos graevinskih i obrtnikih radova kod zgradarstva je izjednaen dok je u niskogradnji uee obrtnikih radova vrlo malo a ponekad je u potpunosti i izostavljeno. Modularna koordinacija je nastala iz potrebe da se niz elemenata u graditeljstvu dimenzionalno meusobno uskladi. Primjenom modularne koordinacije - omogueno je uvoenje industrijskog naina graenja, mogua je serijska proizvodnja, to ubrzava i pojeftinjuje gradnju. Modularna koordinacija je sustav mjera baziran na dogovorenom modulu i njegovim eljenim multiplikacijama a uvodi se sa ciljem otvaranja mogunosti kombiniranja odnosno uklapanja pojedinih graevinskih elemenata prilikom gradnje i opremanja zgrade. Modul je osnovna mjera modularne koordinacije odnosno zajedniki viekratnik svim primijenjenim dimenzijama u sustavu. Kod nas i u veini drugih zemalja modul iznosi 60 cm (M) a njegov osnovni dio, mali modul je 10 cm (m). Osnovni elementi visokogradnje su unutarnji prostor, koji slui odreenoj namjeni, i vanjsko tijelo (plat), koji svojom komponentom ostvaruje i zatiuje unutarnji prostor, Kompozicijsko - oblikovnom komponentom ti se elementi usklauju u pojedine dijelove graevine i zatim povezuju u harmoninu cjelinu . Najvaniji su oni dijelovi zgrade koji preuzimaju, nose i na temeljno tlo prenose pojedinana optereenja i cjelokupno optereenje. To su konstruktivni ili nosivi elementi koji se iz praktinih ili estetskih razloga nadopunjavaju drugim, nenosivim elementima (pregrade, buke, obloge, podovi, pokrovi itd.)

. 5

Najvanije optereenje koje jedna konstrukcija mora prenijeti jest statiko optereenje na osnovu kojeg se dimenzioniraju konstrukcije i smatramo ga nepromjenjivim ili malo promjenjivim. U statiko optereenje spadaju : 1. stalno optereenje teina konstrukcije 2. korisna optereenja sva pokretna optereenja (ljudi, oprema, strojevi i sl.), kia, snijeg, led, pritisak vode, vjetar, promjene temperature, slijeganje tla Optereenja koja takoer djeluju na graevinu na nain da brzo mijenjaju smjer, jainu i javljaju se iznenada nazivamo dinamika optereenja (jaki udar vjetra, potres i sl.) Bez obzira da li optereenja djeluju stalno, privremeno ili kratko, deformacija konstrukcije mora nestati nakon prestanka djelovanja optereenja 2. PRIPREMNI I ZEMLJANI RADOVI . .

2.1. PRIPREMNI RADOVI PRIJE GRADNJE Jedna od prvih aktivnosti na terenu na kojem e se izgraditi objekt, a koje se vre prije formiranja gradilita je ispitivanje tla. Dvije su nam vrste podataka vane za temeljno tlo: 1. mehanike karakteristike tla i uslojenost (dubina pojave slojeva i podzemne vode) 2. geostatike analize iz kojih doznajemo podatke o nosivosti i slijeganju tla

. 6

Do ovih podataka se dolazi ispitivanjem tla, koje moe biti : 1. optiko za jednostavne, privremene ili lagane objekte (orijentacijski podaci) 2. egzaktno vaenje uzoraka tla pomou sondi uz laboratorijsko ispitivanje. Sonde mogu biti raznih profila od nekoliko centimetara do bunarskih presjeka a uputaju se u tlo runo ili strojno. Sondiranjem se utvruje pojava podzemne vode i pojava razliitih slojeva. Geomehaniki elaborat sadri: dubinu i nosivost pojedinih slojeva uz naznaku temeljnog sloja podatke o pojavi podzemne vode, procjenu rizika od eventualnog klizanja terena, slijeganja terena i drugo. . Neposredno prije poetka graenja obavljaju se i drugi pripremni radovi: formiranje gradilita, lociranje (iskolenje) objekta, izvedba privremenih objekata i komunikacija, opskrba energijom, vodom i materijalima, organizacija strukovnih pogona i sl. Svi ovi radovi uklanjaju se nakon zavretka izgradnje. Formiranje gradilita je skup tehniko pravnih aktivnosti sa kojima se zapoinje izvedba objekta. Slijed radnji je slijedei: 1. uvoenje u posjed ( investitor predaje izvoau teren slobodan od imovinsko pravnih problema ) 2. ograivanje gradilita 3. uspostava uvarske slube 4. uvoenje elektrinih instalacija i instalacija odvoda i dovoda vode 5. pokretanje strojeva za spravljanje betona i dizalica 6. zapoinjanje izvedbe privremenih objekata

2.2. NANOSNA SKELA Da bi se mogli locirati privremeni objekti i komunikacija na gradilitu potrebno je utvrditi tonu poziciju na terenu objekta koji se gradi. Struna geodetska sluba iskoluje objekt tj. obiljeava tlocrt objekta na terenu putem njegovih karakteristinih toaka koje se oznaavaju koliima. Istovremeno se neka fiksna toka na gradilitu obiljeava kao apsolutna (nadmorska) visina. Na taj je nain objekt tlocrtno i visinski potpuno odreen. Da bi se pozicija tih kolia sauvala prilikom iskopa graevinske jame izvode se uglovni krievi nanosne skele. Nanosna skela se podie na svakom uglu objekta. Nanosna skela se sastoji do tri kolca sa dvije horizontalne daske na kojima se pomou zareza obiljeava rub temeljne stope, vanjsko i unutarnje lice zida irokog otkopa. Od zareza na skeli sa jednog ugla (preko kriia tono iznad kolia), do odgovarajueg zareza na skeli na suprotnom uglu, zategne se ica i obiljeava poloaj avlom na horizontalnoj dasci, pa se tako dobiju pravci rubova iskopa. Sa zategnute ice viskom se na teren moe spustiti bilo koja toka.

. 7

Shematski prikaz nanosne skele Nanosna skela se sastoji od stupovi dim.12 x 12 cm, meusobno povezanih sa fosnama dim. 4,8 x 16 cm. Horizontalne fosne moraju biti idealno vodoravne, na platice ( fosne ) se prikucavaju avli ija je osnovna zadaa da se ispravno odrede irina temelja i zida. Kasnije nakon iskopa, nanosna skela se izvodi oko cijelog (budueg) objekta, a odmjeravanje odnosno prenoenje mjera iz nacrta na teren vri se od tih krajnjih oznaka (avala) koje obiljeavaju uglove zgrade. Nanosna skela za obiljeavanje unutarnjih temelja i unutarnjih nosivih zidova prizemlja izrauje se od 2 stupa i 1 fosne prema elima tih temelja i zidova . Visina skele iznosi 70 80 cm, odnosno oko 20 30 cm iznad stropne konstrukcije podruma ili podloge poda prizemlja nepodrumljene zgrade, ako ta visina ne prelazi 1,60 m. Stupovi nanosne skele usauju se 1 2 m odmaknuto od obiljeenih kontura zgrade.

2.3. VRSTE ZEMLJANIH RADOVA I OSIGURANJE ISKOPA OD URUAVANJA I UTJECAJA PODZEMNE VODE Na objektima niskogradnje zemljani radovi su vrlo opseni. Na objektima visokogradnje zemljane radove moemo uglavnom podijeliti na otkope, iskope i nasipe. Izvrenje pojedinih vrsta zemljanih radova razlikuje se prema vrsti zemljanog materijala (razliita vrsta materijala zahtijeva razliite vrste alata i strojeva za izvrenje radova). Klasifikaciju tla vrimo na dva naina: prema graevinskim normama i prema potrebama za temeljenje. Kategorije zemljita s obzirom na zemljane radove i graevinske norme su:

. 8

A kategorija-ubrajaju se vrsti materijali u kojima je potrebno miniranje cijelog iskopa. Ovoj skupini pripadaju sve vrste vrstih i zdravih stijena/ eruptivne, metamorfne i sedimentne/ ukljuujui i mogue tanje slojeve rastresitog materijala kao i tla sa vie od 50 % kamena samaca veih od 0,5 m3 za iji je iskop potrebno miniranje. B kategorija-ubrajaju se poluvrsta kamena tla gdje je potrebno djelomino miniranje, a ostali dio iskopa obavlja se izravnim strojnim radom. Toj skupini pripadaju homogani lapor, flini materijali,troni pjeenjaci, mjeavina lapora i pjeenjaka, veina dolomita, sve vrste kriljaca, zdrobljeni vapnenci, raspadnute stijene na povrini, neki konglomerati i slini materijali. C kategorija-ubrajaju se svi materijali koje nije potrebno minirati nego se mogu kopati izravno, upotrebom buldoera, bagera ili skrejpera. Ovoj kategoriji pripadaju: sitnozrna /vezana/ koherentna tla gline, prainaste gline /ilovae/, praine, pjeskovite praine i les, krupnozrna nevezana /nekoherentna/ tla kao to su pijesak, ljunak odnosno njihove mjeavine, prirodne kamene drobine isl. mjeovita tla koja su mjeavina krupnozrnih nevezanih i sitnozrnih nevezanih materijala. Kategorizacija prema potrebama za temeljenje dijeli se na : 1. prirodna tla - podijeljena u pet kategorija (stijene, nevezani materijali, vezani materijali, muljevi i treset) 2. nasuta tla homogena (zbijena) i nehomogena (nezbijena) shematski prikaz otkopa, iskopa i nasipa Razlikujemo dvije vrste iskopa: 1. iroki iskop (uglavnom za podrumske prostore ili ceste) 2. uski iskop (uglavnom za temelje zidova i kanale) Radovi za otkope i iskope su: kopanje, kidanje, miniranje transportiranje zemljanog Radovi za nasipe su: nabijanje, planiranje, valjanje . . materijala. ZATITA STRANICA ISKOPA od uruavanja postie se : 1. skoenjem stranica pod kutom prirodnog pokosa 2. preuzimanjem tlaka zemlje posebnim pomonim konstrukcijama IROKI ISKOPI vre se iri od konture zgrade za 1 - 1,5 m tako da se omogui norma- lan rad i sa vanjske strane - za podrumski dio.Osiguranje ovakvih iskopa vri se podupiranjem ili sidrenjem. Dovreni i ureeni iskop u irokom naziva se i graevinska jama.

. 9

Kod iskopa dubljih od 2 m izrauju se bone stijene u nagibu, a ako za njih nema mjesta onda se u zemljitima II i III kategorije, do dubine od 2 m mogu ostavljati strmiji nagibi koje treba osigurati oplatom koju dre stupovi, a oni su poduprijeti kosnicima. Da se u graevinskoj jami ne bi zadravala oborinska voda potrebno je na pogodnom mjestu iskopati sabirnu jamu i postaviti pumpu za crpljenje vode iz jame. popreni presjek pogled prikaz podupiranja kod irokog iskopa USKI ISKOPI potrebni su za trakaste temelje zgrada. Osiguranje ovakvih iskopa vri se razupiranjem. Kod iskopa posebnu panju treba obratiti na mjesta gdje se uski iskopi (rovovi) sueljavaju, jer je neophodno osiguranje u oba dva smjera. Okomite stijene iskopa za temelje dubine 1,5 do 2,0 m razupiru se u gornjoj treini dubine. Zatita stranica kod veih dubina kombinira se sa platformama za izbacivanje zemlje. to je dubina iskopa vea, to je i osiguranje vee. popreni presjek kroz iskop uzduni presjek kroz iskop prikaz razupiranja tlocrt ugla tlocrt suelja dva rova prikaz osiguranja uglova uskog iskopa

. 10

ZATITA ISKOPA GRAEVINSKIH JAMA POKOSIMA. Otkapanjem ili miniranjem kosog zemljita nastaju na nekim njegovim stranama vee ili manje visinske razlike izmeu tla u otkopu i prirodnog tla izvan otkopa. Eventualno uruavanje zemljita ispod prirodnog tla treba sprijeiti izgradnjom potpornog zida (zidarski radovi) ili izradom usjeka u takvom nagibu u kojem nee doi do uruavanja (zemljani radovi). Prema naim propisima dozvoljeni su ovi najstrmiji nagibi : Nagibi pokosa za zemljite C kategorije za iskope dubine preko 3 m je do 1:1.5 (350) ,a za dubinu ispod 3 m nagib je do 1:1 (450) Za zemljite B kategorije nagib je do 1:0,5 (630), a za zemljite A kategorije do 1:0,75 (760). Prema vrsti tla kosine se mogu humusirati, zasijati ili zasaditi, ime im se povrina zatiuje, uvruje i uljepava. Da bi se mogli vriti zemljani radovi, a kasnije i drugi graevinski, potrebno je sniziti razinu podzemne vode (P.V.) do ispod dna graevinske jame. To se postie pumpanjem vode i spreavanjem dotoka na nekoliko naina: 1. Ukoliko se radi o manjem dotoku P.V. se moe crpsti ili direktno iz graevinske jame (putem okna sa niim dnom ) ili iz okolo graevne jame iskopanih bunara u koje se onda slijeva P.V. zbog razlike razina podzemna voda se u tlu ponaa po zakonu o spojenim posudama ali sa stanovitom retardacijom zbog otpora tla. 2. Posebni ureaji sa kojima se istovremeno crpi voda i postavlja prepreka daljnjem dotoku P.V. u graevnu jamu nazivaju se vakum pumpe sa iglofiltrima. Sastoje se od: - eline cijevi (prosjene duljine 8 m) - usisnog dijela od finog filtra sa iljkom za zabija- nje. Preko fleksibilnog prikljuka spojen je na sabirnu cijev iz koje se pumpa voda ( ci- jeli sustav je u podtlaku ). Na mjestu za- bijanja i crpljenja sniava se razina P.V. Postavom redova iglofiltera sa svih strana graevne jame sniava se razina P.V. do ispod dna iskopa.

3. Pregrade u terenu (izvode se) od elinih talpi, ab konstrukcijama, smrzavanjem tla i geotekstilima. Pregrade u terenu znatno usporavaju ali ne spreavaju protok vode tako da je potrebno osim poetnog i povremeno ili stalno pumpanje tijekom rada. Pregrade u terenu se proraunavaju slino potpornim konstrukcijama (oplatama) kod iskopa, ovisno o tlaku zemlje i vode i statikoj shemi .

. 11

3.TEMELJI

3.1. NOSIVOSTI TLA I VRSTE TEMELJA Temeljenje je faza koja tehnoloki slijedi nakon pripremnih i zemljanih radova. TEMELJI su najnii konstruktivni dio zgrade u neposrednom kontaktu sa tlom, a preuzimaju cjelokupno optereenje zgrade i prenose ga na temeljno tlo. Temelji se dimenzioniraju prema doputenoj nosivosti temeljnog tla (u smislu kontaktne povrine). Podatke potrebne za temeljenje(nosivost i dubinu temeljnog sloja) nalazimo u Geomehanikom elaboratu. Nosivost tla moe biti na pritisak i na trenje mijenja se odnosno raste sa dubinom temeljenja, zbog vee zbijenosti i kompaktnosti terena. Obzirom na razliite kvalitete (nosivost) temeljnog tla i na razliite dubine nosivog sloja (ponekad nosivog sloja ni nema na iskoristivoj dubini) i vrlo razliita geometrijsko konstrukcijska rjeenja, postoje razliiti naini temeljenja: 1. PLITKO TEMELJENJE - obavlja se na praktino povrini terena uz minimalno ukopavanje (min dubina 80 cm) jer je nosivo tlo vrlo plitko u odnosu na povrinu terena , a na nivou temelja nema podzemne vode i izbjegava se smrzavanje nosivog sloja. Konstrukcija mora biti takva da su optereenja prihvatljiva..su optereenja prihvatljiva

tlocrti

presjeci shematski prikazi vrsta plitkih temelja Vrste plitkih temelja : 1. TRAKASTI TEMELJ duljina i je daleko vea id irine i dubine pa ih moemo nazvati i kontinuirani. To su temelji zidova raznih vrsta i namjena 2. TEMELJ SAMAC preuzimaju i prenose na tlo optereenja konstrukcija koje su optereene koncentriranim optereenjem kao to su stupovi 3. TEMELJNI NOSA nekoliko temelja samaca spojenih u jednu linearnu cjelinu 4. TEMELJNA PLOA izvode se ispod itave povrine zgrade u sluajevima kada se oekuju razliita slijeganja tla, kada bi optereenja trakastih temelja ili samaca zbog svog smjetaja doveli do deformacija tla, kada su pojedini dijelovi konstrukcije vie optereeni. esto se izvode u kombinaciji s dubokim temeljima ako je nosivo tlo na veim dubinama 5. TEMELJNI ROTILJ nekoliko temeljnih nosaa meusobno okomitih i spojenih u cjelinu

. 12

2. DUBOKO TEMELJENJE - temeljenje na veoj dubini uslijed velikih optereenja elemenata (silosi, stupovi, mostova, ), ako tlo nije dovoljno nosivo, kada se u tlu nalazi podzemna voda u podruju izvedbe temelja ili se gradi u vodi. Dubina do koje se temelji iznosi u nekim sluajevima do 70 m pa ak i vie. 1. ZAMJENA TEMELJNOG TLA ISPOD TEMELJA izvode se u sluaju kada je nosivo tlo dublje od projektirane dubine i kada se u tlu ne nalazi podzemna voda. Iskop za temelje se produbljuje u irini temelja do nosivog tla a produbljeni dio iskopa se ispunjava mravim betonom ili dobro nabijenim ljunkom

Shema temeljnih stupova

2. PILOTI rade se od armiranog betona ili elika. Zabijaju se ili izvode do dubine nosivog vrstog tla i na taj nain prenose optereenja. Ako je nosivo tlo preduboko nose na trenje 3. BUNARI su konstrukcije sa kojima se vrlo veli- ke sile prenose na duboke temeljne slojeve. Okruglog su tlocrtnog oblika, promjera i do nekoliko metara

. 13

4. KESONI koriste se najee u vodi, a na svom donjem dijelu imaju radnu komoru pod tlakom zraka kojim se istiskuje voda do razine noa i omoguuje potkopavanje

3.2.VERTIKALNA I HORIZONTALNA HIDROIZOLACIJA PODRUMA Zemljite ili tlo vlai oborinska ili podzemna voda bilo direktno ili uslijed visokog vodostaja pod- zemne vode Ili indirektno upijanjem i irenjem uslijed kapilariteta. Temelji su najizloeniji vlazi pa se izvode od materijala kojem vlaga ne teti. Stoga se te- melji, osim u iznimnim sluajevima, uope ne zatiuju od vlage, ali se moraju zatititi konstruk- cije iznad i pokraj temelja. Za zatitu ili izolaciju konstrukcija i ureaja protiv vlage, najvie se primjenjuju vrui premazi bitumena, asfalta i katrana u kombinacijama s hladnim emulzijama i izolacionim trakama. Izrauju se i trake sa ugraenim bakrenim ili aluminijskim limovima HORIZONTALNA HIDROIZOLACIJA se izvodi povrh horizontalnih povrina temelja i povrh podnih podloga izloenih vlazi, kako bi se sprijeilo vertikalno irenje vlage iz tih konstrukcija u konstrukcije iznad njih tj. zidove i podove. Horizontalna hidroizolacija ispod zidova se stavlja odmah nakon betoniranja temelja ili podnonih zidova ukoliko zgrada nema podrum. Izolacija ispod podova izvodi se kada vie nema slijeganja zgrade.

Detalj spoja poda prizemlja i temelja

. 14

Horizontalna hidroizolacija treba biti iznad nivoa okolnog terena podignuta 20-30 cm VERTIKALNA HIDROIZOLACIJA se izvodi s vanjske strane podrumskog zida na onom dijelu koliko je zid u zemlji. Vertikalnu HI imaju samo zgrade sa podrumom ili suterenom. Postavlja se na prethodno izravnatu podlogu zida. Iz va na je moramo zatititi od mehanikih oteenja epiastom folijom, termoizolacijom, geotekstilima, zidom. Spoj s vertikalnom izolacijom se vri preklapanjem odozgo, kao i kod svih sastava vertikalne izolacije. Za izradu vertikalne izolacije potrebno je izvriti iri otkop oko zgrade, obino pod nagibom, tako da je u donjem dijelu irina prostora oko 40 cm. Preklopi ljepenki moraju biti najmanje10 cm i takoer lijepljeni vruim bitumenom.

Detalj poda i podrumskog zida IZOLACIJA KOD VISOKE PODZEMNE VODE izvodi se kad bi planirani pod podruma bio ispod razine podzemne vode. Obzirom da uzgon vode ( hidrostatiki tlak ) iznosi 1 000 kg na m2 poda podruma, potrebno je izvesti takve konstrukcije koje e izdrati toliki pritisak.Danas obino rjeavamo takav problem izvedbom AB temeljne ploe i to na dva naina : a ) ploa se izvodi ispod itavog podruma i istovremeno slui kao temelj zgrade, pa se preko nje zidaju i betoniraju zidovi. b) ploa se izvodi naknadno, kad je slijeganje zgrade ve gotovo DRENAE slue za odvodnju podzemne vode. To su podzemni kanali, rovovi se ispunjavaju materijalom koji proputa vodu a na dno kanala se polau betonske ili plastine drenane (perforirane) cijevi s padom od 2 % koje odvode podzemnu vodu . Cijev se zatrpava pijeskom i ljunkom, a veliina zrna ispune ovisi o veliini zrna sloja tla iz kojeg se sakuplja podzemna voda. Ako bi ispuna drenae imala krupnija zrna od okolnog tla, dolo bi do ispiranja tla i slijeganja terena. Visina ispune drenae pijeskom i ljunkom ovisi o visini vodonosnog sloja iz kojeg crpimo vodu u drenau.

. 15

detalj zatite podrumskog zida i poda kod visoke podzemne vode

4. ZIDOVI .

4.1. PODJELA ZIDOVA ( STIJENA ) Zidovi (stijene) su vertikalni elementi zgrade koji potpuno ili djelomino ograuju ili pregrauju prostor. U odnosu na preuzimanje optereenja zidove dijelimo na : 1) nosive : - konstruktivne (preuzimaju vertikalna optereenja) - vezne ili ukruujue (preuzimaju kosa i horizontalna optereenja) 2) nenosive: pregrauju ili zatvaraju prostor (preuzimaju samo optereenje vlastite teine) . . .. .. U odnosu na poloaj u zgradi zidove dijelimo na : 1 ) vanjske : zatita od vanjskih utjecaja (toplina, hladnoa, kia, vjetar, buka, poar) 2 ) unutarnje : zatita od unutarnje buke, irenja vatre, hladnoe, topline i sl. U odnosu na materijal izvedbe zidove dijelimo na :

. 16

1 ) zidovi od opeke NF i blok opeke (od paljene gline, vapnenosilikatne) 2 ) zidovi od betona (monolitni i od elemenata izraenih od plino i pjeno betona) 3 ) zidovi od kamena 4 ) zidovi od drvenih elemenata 5 ) zidovi od metalnih elemenata U odnosu na nain izvedbe zidove dijelimo na : 1 ) zidane stijene (zidane od manjih elemenata povezanih mortom) 2 ) homogene stijene (monolitne) 3 ) montane stijene (prije pripravljeni elementi koji se na gradilitu samo meusobno spajaju) U odnosu na vlastitu teinu zidove dijelimo na : 1 ) masivne ili teke (od opeke, kamena, betona i armiranog betona) 2 ) lake (od laganih materijala kao drvo, metal, gipskarton, plastika, staklo sastavljane u cjelinu vijcima ili od elemenata lakih betona)

4.2. KONSTRUKTIVNI SUSTAVI Konstruktivni sustavi su naini rasporeivanja konstruktivnih elemenata kojima se postie preuzimanje i prijenos optereenja te stabilitet . U odnosu na nain prijenosa optereenja razlikujemo slijedee konstruktivne sisteme: 1 ) sistem punih nosivih stijena (sistem stijena preuzima optereenje stropnih konstrukcija i pokretnog tereta te cjelokupno optereenje prenosi putem temeljnih traka na temeljno tlo. Najei materijal izvedbe : opeka i armirani beton. a ) uzdune nosive stijene stijene su usporedne sa duom , .. stranicom rasponi se kreu od 3,5 do 6 m b ) poprene nosive stijene stijene su okomite na duu stranicu raspona do 6 m.. . c ) kombinirani sistem nosivih stijena je istovremena primjena uzdunih i. .. . poprenih sistema punih nosivih stijena 2 ) skeletni ( okvirni ) sistem (sistem pravilno rasporeenih vertikalnih stupova i horizontalnih greda grede preuzimaju optereenja stropova i pokretnog tereta i prenose ih na stupove koji ih dalje prenose na temeljne stope i temeljno tlo. Najei materijal izvedbe: armirani beton, elik)

- linijski sistem okvira i lukova sve vanjske i unutarnje stijene imaju nenosivu.ulogu. .. .. 3 ) prostorni ili trodimenzionalni sistem - (djeluje kao jedna konstruktivna cjelina, odlikuje se velikom vrstoom u odnosu na svoju teinu. Najei materijal izvedbe je armirani beton a kod reetki ee elik)

4.3. STABILNOST KONSTRUKTIVNOG SISTEMA Konstruktivni sistemi preuzimaju vertikalna optereenja (nepokretna i pokretna) i horizontalna (udarci i vjetar) i prenose ih na temeljne konstrukcije. Uslijed ovih optereenja dolazi do deformacija graevinskih elemenata. Ako su ove deformacije vee od doputenih,

. 17

moe doi do gubljenja ravnotee (prevrtanja), loma i savijanja. Zbog toga je potrebno konstruktivne elemente ukrutiti ili im smanjiti vitkost. Kod sistema punih nosivih stijena prostorna se krutost postie izvoenjem stijena ukrute( vezne stijene ili vezni zidovi ) koje se postavljaju okomito na nosive stijene a imaju ulogu preuzi- manja horizontalnih i kosih sila. Meurazmak zidova ukrute ovisi o krutosti nosivih stijena. Kod skeletnog konstruktivnog sistema prostornu krutost postiemo stijenama ukrute od armiranog betona ili dijagonalnim elinim tapovima. esto se javlja i centralno smjetena kruta jezgra (sadri stubita, dizala i sl. ) izvedeno od punih AB stijena

4.4. STABILNOST ZIDANIH KONSTRUKCIJA Nosive stijene od zidanih elemenata (zidovi) znatno su osjetljivije na preuzimanje vertikalnih i horizontalnih optereenja od monolitnih zidova. Stabilitet zidanih zidova postie se: - izvedbom zidova ukrute - izvedbom armirano betonskih serklaa - krutim stropnim (meukatnim) konstrukcijama HORIZONTALNI SERKLAI su armirano betonske monolitne konstrukcije koje poput prstena povezuju sve konstruktivne zidove (nosive i vezne). Minimalna irina hor. serklaa mora biti jednaka irini zida, ne ne manja od 19 cm, minimalna visina je 20 cm . Horizontalni serklai se izvode u ravnini stropne konstrukcije. U koliko je visina stropova vea od 6m potrebno je izvesti meuserkla (najbolje na polovici raspona).

. 18

VERTIKALNI SERKLAI su armirano betonski uspravni elementi koji se izvode na spojevima konstruktivnih zidova (na sudarima, uglovima i slobodnim poetcima) na meurazmaku od najvie 5-6 m. Minimalna dimenzija vert. serklaa je 19 x 19 cm koliko iznose i min. dimenzije konstruktivnih zidova. Vert. serklai se betoniraju nakon izvedbe zidova. Minimalna dimenzija ipki armature je 4 14 mm. Armatura horizontalnog i vertikalnog serklaa se meusobno povezuje. Vezni ili ukruujui zidovi osiguravaju stabilnost nosivog zida okomito na njegovu ravninu. Debljine su kao i nosivi zidovi. Nosivi i vezni zidovi moraju se graditi istovremeno u svakoj etai i povezati horizontalnim serklaima u jednu cjelinu. S obzirom na odreene debljine nosivih zidova najvei meusobni doputeni razmak veznih zidova iznosi: 5,0 m za nosive zidove debljine 19 cm 6,0 m za nosive zidove debljine 24 cm 6,5 m za nosive zidove debljine 29 cm 7,0 m za nosive zidove debljine 38 cm.

4.5. ZIDOVI OD OPEKE Zidovi od opeke se zidaju tako da se opeke slau prema odreenim pravilima u horizontalnim slojevima i meusobno se povezuju mortom. ..Mortova ima nekoliko vrsta koje koristimo za zidanje: vapneni mort je najslabiji po vrstoi i otpornosti na vlagu. Spravlja se od hidratizirano vapna i pijeska uz dodatak vode u omjeru 1 : 3 ili 1 : 4 cementni mort je najvri i najmanje se slijee. Spravlja se od cementa i pijeska uz dodatak vode u omjeru 1 : 3 ili 1 : 5

. 19

produni mort je vri od vapnenog. Spravlja se tako da se u cementni mort dodaje vapno ime se produljuje vrijeme vezanja morta (po tome je dobio naziv). Za zidanje zidova spravlja se smjesa u omjerima 1 : 3 : 9 ili 1 : 2 : 5 (vapno : cement : pijesak). Ovaj mort jo nazivamo i vapneno cementni mort ili pojaani vapneni mort. Prostor izmeu opeka se ispunjava mortom i naziva se reka ili sljubnica . Horizontalne reke su iroke oko 12 mm i nazivaju se leajnice. Vertikalne reke su iroke oko 10 mm i nazivaju se sudarnice. Opeka koja je ugraena u zid tako da joj je dua stranica paralelna sa licem zida naziva se uzdunjak, a opeka koja je svojom duinom uzidana okomito na lice zida naziva se venjak (ona vee i ukruuje zid). Zid od opeke NF debljine 25 cm vrstoa zida ne ovisi samo o vrstoi opeke i morta, nego i o nainu zidanja. Na vrstou zida u najveoj mjeri utjee pravilno slaganje opeka prema odreenom vezu opeka. Osnovno zidarsko pravilo je da sudarnice po visini ne smiju prolaziti kroz dva sloja, nego u svakom slijedeem sloju moraju biti pomaknute za ili opeke. Opeka se dobiva iz kvalitetne oiene gline, oblikovane, osuene i peene na temperaturi od 800 1 000oC. Prema veliini i obliku razlikujemo : 1. opeke normalnog formata ( NF ) 2. opeke poveanog formata ( modularne opeke i blokovi, ploe ) 3. radijalne Prema strukturi razlikujemo : 1. pune opeke 2. uplje opeke ( sa horizontalnim i vertikalnim upljinama ) 3. porozne opeke 4. fasadne opeke Osnovni koncept rjeenja sastava zida ovisi o ulozi zida: da li je nosiv, gdje se nalazi, da li treba odreenu zatitu , zamiljenom oblikovanju i sl. Stvarne mjere duine, debljine i visine zidova, istaka, otvora i sl. proizlaze iz mjera dimenzija i broja jedininih komada, sudarnica i leajnica. Za zidove od modularnih blokova te mjere e biti viekratnici osnovnog modula od 10 cm, a za zidove od opeka NF viekratnici modula od 13 cm, a za Porotherm sustav 12,5 cm ( 25 cm )

. 20

ZIDOVI OD OPEKE NF Mogu se izvesti kao jednostruki i mogu biti nosivi ili nenosivi. Ukoliko je zid nosiv njegova minimalna debljina mora iznositi 25 cm ili 20 cm zazid od blok opeke . Ovi zidovi su najee obostrano obukani, sa vanjske strane vanjskih zidova vodozatitnom bukom. Zbog toplinsko izolacijskih svojstava opeke, nivo toplinske zatite jednostrukog zida je vrlo nepovoljna pa je potrebno izvesti dodatnu toplinsku zatitu s posebnom toplinsko izolacijskom bukom iil toplinsko izolacijskim fasadnim ploama. Jednoslojni mjeoviti i dvoslojni zidovi od opeke danas se uglavnom ne izvode kao vanjski. Zidovi sa upljinom izvode se zidanjem dva zida na meurazmaku od 2-5 cm. Deblji zid je unutarnji, konstruktivan, a drugi vanjski nenosivi, izveden kao obloni. upljina se moe izvesti neprekinuta i do 10 m visine (zidove meusobno povezujemo nekorodirajuim sponkama). Veliina opeke neposredno je vezana na strukturu opeke. Pune opeke su tee od upljih i poroznih, te se proizvode u normalnom formatu ( N F = 6,5 x 12 x 25 cm ) Danas se opeka NF koristi uglavnom za pregradne zidove i ispune. Nosivi vanjski zidovi izrauju se iz blok opeke. Za konstruktivne zidove mogu se koristiti pune opeke, uplje opeke i blokovi s vertikalnim upljinama ako im je minimalna marka 10. uplje opeke izraene u veim dimenzijama od obine pune zidne opeke nazivaju se opekarski blokovi. Opekarskih blokova imamo tri vrste : - normalni ili obini blokovi ( O B N ) - fasadni blokovi ( O B F ) - blokovi s uzdunim upljinama ( O B U )

4.6. ZIDOVI OD MODULARNIH POROTHERM BLOKOVA Opekarski blokovi modularnih dimenzija su blokovi koji po svim dimenzijama odgovaraju modularnoj koordinaciji (opeka normalnog formata NF ne moe se uklopiti u modularni sistem) Dimenzije ovih blokova mogu biti 1M, 1,5M, 2M, 3M, 4M to iznosi 10,15,20,30,40 cm. Iako blokovi nose te oznake, oni su zapravo krai za 1 cm jer se mora uraunati debljina sudarnice i leajnice, pa su stvarne proizvodne mjere bloka 9, 14, 19, 29, 39 cm. Porotherm blokovi su irine 20,25,30,38 ili 45 cm. Duine su 25 cm. Visina bloka je vea od uobiajene visine i odgovara modulu od 25 cm. U metar visine zida dolaze samo etiri reda opeke to omoguuje bru gradnju. Glavna karakteristika im je nazubljena sudarnica sa mortnim depomkoji omoguuju dui prolaz topline s jedne strane zida na drugi, pa time znatno bolja toplinska svojstva zida. Vez blok opeke je po pravilu veza opeke, svaki slijedei red sa preklopom za polovicu opeke. Upotrebom termo morta za izradu leajnica i ispunu mortnih depova dodatno se poboljavaju toplinska svojstva.

. 21

Kod zidanja Porotherm opekom, s obzirom na protupotresne propise nisu potrebni

vertikalni serklai za slijedee visine zgrada i potresne zone.

Za stambene zgrade vee katnosti izvode se vertikalni serklai sa kutnim elementima. . Sa vanjske strane kutnog elementa postavi se fasadni element sa ugraenom toplinskom izolacijom.

Detalj spoja vanjskih zidova sa kutnim blokom za vertikalni serkla

Detalj spoja vanjskog i unutarnjeg nosivog zida

. 22

Detalj spoja nosivog i pregradnog zida iz Porotherm blokova.

Prednosti zidanja Porotherm blokovima : bre se zida od zidanja opekom NF,laki su, bolji toplinski izolatori a time i ekonominiji

4.7. ZIDOVI OD BETONSKIH I LAKOBETONSKIH BLOKOVA Beton je smjesa agregata, veziva i vode. Vezivo je cement a agregat esto razliit ( mineralni i organski ) U odnosu na gustou beton dijelimo na slijedee grupe : 1. teki betoni ( gustoe 3 000 5 000 kg / m3 ) 2. normalni betoni ( gustoe 2 200 2 400 kg / m3 ) 3. laki betoni - nosivi ( gustoe 800 1 900 kg / m3 ) - izolacijski ( gustoe 400 800 kg / m3 ) Za izradu elemenata za zidanje koriste se normalni i laki betoni kao puni i uplji. Betonski blokovi su normiranih modularnih dimenzija, a prema rasporedu uplina i obliku razlikujemo : 1. normalni betonski blokovi NBB ( 390 / 190; 240; 290 / 190 mm ) 2. termo betonski blok TBB ( 390 / 190; 240; 290 / 190 mm ) 3. pregradni betonski blok PBB ( 390 / 70; 90 / 190 mm ) Zidaju se u produnom mortu s preklopom sudarnica susjednih slojeva od duine bloka. Zavisno od vrste bloka na bonim stranicama se nalaze jedan ili tri lijeba koji se ispunjavaju mortom Blokovi od lakih betona su istih dimenzija kao i blokovi od normalnog betona. Prema rasporedu upljina, mjerama i obliku razlikujemo : 1. normalni lakobetonski blokovi NLB ( 390 / 190; 240; 290 / 190 mm) 2. termo lakobetonski blok TLB ( 390 / 190; 240; 290 / 190 mm) 3. pregradni lakobetonski blok PLB (390 / 70; 90 / 190 mm) . Blokovi od porobetona ( prije SIPOREX, danas YTONG ) su blokovi od lakih betona sa dodatcima za ekspandiranje koji izazivaju kemijske reakcije i masi daju poroznu strukturu. Porobeton je dobar toplinski izolator, nezapaljiv i lako se obrauje, nosiv je

. 23

Najee se od porobetonskih blokova izvode zidovi ispune, nosive i nenosive, vanjske i unutarnje zidove svih vrsta zgrada visine do 4 kata.

4.8. ZIDOVI OD BETONA I ARMIRANOG BETONA Iskustva u dobivanju betona vrlo su stara. Jo su stari Egipani, Grci, Rimljani poznavali svojstva mjeavine pucolana, prene gline i vapna. Moderna znanstvena iskustva poinju 1818. god. kada je Vicat otkrio uzroke hidraulikih svojstava nekih vrsta veziva. Prvi portland cement ( PC ) proizveo je 1 824. god. John Aspdin ali nedovoljno dobre kvalitete jer nije bio dovoljno peen. 1 845. god. Isaac Johnson uspjeva dobiti portland-cement istih svojstava po kojima je poznat i danas. 1 850. god. Francuz Lambot izrauje amac od iane mree koju sa obje strane oblae cementnim mortom. Kraj 19. st. moe se smatrati poetkom prve etape razvoja armiranog betona u kojem nastaju raznovrsni sistemi armiranobetonskih konstrukcija (sistem rebrastih stropova Hennebique). BETON je sloeni graevinski materijal izraen mijeanjem veziva (cement), vode i agregata (pijesak, ljunak, drobljenac). Beton ima veliku prednost da se u svjeem stanju i po volji moe oblikovati i taj oblik zadrava i nakon stvrdnjavanja. Odlikuje se velikom tlanom vrstoom ( 10 60 N / mm2 ), a vlana vrstoa mu je vrlo mala (iznosi 1/11 1/8 tlane). Taj nedostatak uklonjen je kod armiranog betona. Iako dosta dobro odoljeva atmosferilijama, beton je, zbog bazinog sastava cementa, neotporan prema kiselinama, osim toga slab je zvuni i toplinski izolator. Klasifikacija betona vri se ili prema teini po m3 gotove smjese ili prema vrsti veziva. Nakon mijeanja u mijealicama, svjei se beton prenosi u kolicima, zatvorenim lijvcima, pumpama ili tee ljebovima. Bolja kvaliteta postie se nabijanjem, zbijanjem vibratorima ili centrifugiranjem. Ako se eli postii vea plastinost, vrstoa, ili otpornost prema mrazu, manja vodopropustljivost, ili kakvo drugo osobito svojstvo, svjeoj betonskoj masi dodaju se jo neke komponente (npr. plastifikatori, regulatori vezanja, zguivai, prozraivai, sredstva protiv smrzavanja, sredstva za zatitu povrine, organski materijali, elina strugotina). Za ocjenu betona obino se uzima marka betona. Marka betona (MB) oznaava tlanu vrstou (do loma) pokusnih kocaka veliine 20x20x20 cm, izraenih od onih koliina cementa koje su potrebne za 1 m3 gotovog tj. ugraenog betona spomenutih masa. vrstoa betona pojedine marke ne ovisi samo o koliini cementa i njegovoj klasi, nego i o kvaliteti agregata, koliini vode, nainu ugradbe i njegovanju betona. Prema koliini vode koja se dodaje prilikom spravljanja betona dobivamo razliitu gustou svjee betonske mase: 1. vlani beton dobro se nabija i upotrebljava se za masivne konstrukcije (zidovi, temelji, itd.) 2. plastini beton upotrebljava se za tanje i skoro sve armirano-betonske konstrukcije 3. itki ili tekui beton upotrebljava se kod vrlo uskih konstrukcija i kod konstrukcija sa gustom armaturom Kemijski proces vezanja normalnog sporoveznog cementa poinje oko 1 sat nakon polijevanja suhe smjese vodom. Kad cement pone vezati, beton mora mirovati i ne smije se vie protresati.

. 24

Glavne vrste betona jesu : 1. obini ili nearmirani beton dobiva se mijeanjem portland cementa i kamenog agregata. Upotrebljava se za elemente i konstrukcije optereene na pritisak ( tlak ) 2. tedni beton koristi se kod masivnih konstrukcija od obinog betona u koje se prilikom ugradnje mjeavine mogu dodavati komadi prirodnog kamena (najvea dimenzija moe biti 30 cm). 3. betoni sa metalurkim i pucolanskim cementom koriste se za konstrukcije izloene kemojskim utjecajima i agresivnim vodama. 4. beton sa aluminatnim cementom ne smije se mijeati sa portland cementom zbog posebnih kemijskih reakcija 5. laki beton dijelimo na dvije skupine: - betonska mjeavina u kojoj je agragat od lakog poroznog materijala normalno povezan cementom - betonska mjeavina sa sitnijim lakim agregatom uz dodatak kemijskog sredstva koji u svjeoj mjeavini tvori plinove ili pjenu (plino i pjeno betoni) 6. armirani beton je obini beton u kojeg su ugraene eline ipke ili mrea kako bi se konstruktivnom elementu poveala vlana naprezanja.

najobinija tlana i vlana naprezanja u gredama i ploama Beton ima svojstvo da u toku stvrdnjavanja vrsto prianja uz elik tako da pri djelovanju vanjskih sila oba materijala nose zajedniki. U prednosti armiranog betona ubrajaju se: nezapaljivost, trajnost, neznatni trokovi odravanja, mogunost izrade najraznovrsnijih oblika, otpornost prema potresu i stanovita mehanika svojstva Beton titi elik od korozije. eline ipke koje preuzimaju glavna naprezanja nazivaju se glavna armatura. ipke glavne armature rasporeuju se po stanovitim pravilima pa se meusobno povezuju tanjim ipkama koje se nazivaju razdjelna armatura, a ako ona preuzima neka od naprezanja onda je pomona armatura. U stupovima i gredama takva armatura se naziva vilice ili stremeni.

oblici spona od mreaste armature

. 25

7. prednapregnuti beton. Ako se prije optereenja konstruktivnog el. njegova armatura istegne u veoj mjeri nego to se ona istegne pod punim optereenjem i ako je u tom stanju beton obuhvati i ukruti se , onda e se armatura nastojati vratiti u prvobitno (neistegnuto ) stanje. U zoni gdje se nalaze zategnute ipke u betonu e nastati tlano naprezanje. Kad se konstruktivni element optereti, onda se vlanom naprezanju suprotstavit e se tlano naprezanje postignuto prednaprezanjem. U prednapregnutom betonu armatura ne preuzima vlana naprezanja nego omoguuje da se beton protunaprezanjem (tlanim naprezanjem) suprotstavlja vlanim silama prouzrokovanim optereenjem Ugraivanje betona moe biti u kalupima, oplatama ili bez oplata. Bez oplata se obino betoniraju temelji u iskopanim rovovima.

4.9. OPLATE OPLATE su privremene konstrukcije od drveta, metala ili kombinacije ta dva materijala, u koje se ubacuje gotova betonska smjesa, kako bi zadrala eljeni oblik nakon stvrdnjavanja. Kada beton postigne odreenu vrstou, oplate se demontiraju. Svim oplatama zajedniki su neki karakteristini elementi: 1. oplatno platno je povrina koja daje direktno oblik betonu. Izrauje se od dasaka, iverice,lesonita, perploa, limova i plastike. Za viekratnu uporabu oplatno platno se treba zatiti od vlage premazima ili impregnacijom 2. oslonci su drvene gredice na meu- sobnoj udaljenosti ovisno o nosivosti oplatnog platna. Mogu biti primarni i sekundarni 3. razupore i zatege se obino rade za- jedno tako da se zatezni vijak provue krozcijev koja ujedno vri razupiranje i titi vijak da ne doe u kontakt sa svje- im betonom 4. podupirai, vertikalni ili stupovi i kosi ili kosnici 5. nosai ( za horizontalne konstrukcije ) danas su preteno metalni reetkasti ili sanduasti 6. ukrute

popreni presjek tradicionalne dvostrane oplate

. 26

Betoniranje u oplatama se vri plastinim betonom a nabijanje se vri strojno vibratorima ili runo nabijaima. Mehaniko nabijanje se vri vibratorima koji potresaju oplatu ili pervibrtorima koji se uranjaju u betonsku masu prilikom betoniranja. DRVENE OPLATE ( za zidove, stupove, grede, ploe i dr.) - rade se od grae etinjaa IV klase ( tzv. graa za oplate ), najee od jelovih dasaka i platica sa skelama od piljene i oble jelove grae. Za privrenja i povezivanja slue avli, ice, pijavice, i specijalne spone. OPLATE OD ELINIH LIMOVA koriste se kao kalupi i ablone za armiranobetonske stropne i sline elemente te prefabrikate, rjee se koriste kao oplate za zidove i zidne elemente. OPLATE OD PREPLOA I LESONITA koristimo za one betonske i armiranobetonske elemente koji se nee bukati niti oblagati, a povrine im moraju biti ravne i glatke. - PERPLOE za graevinske oplate se izrauju tvorniki od bukovog furnira ljepljenjem vodootpornim fenolnim ljepilom. - LESONITPLOE za graevinske oplate se izrauju od sitnih vlakanaca bukovog drveta koja se pod visokim tlakom lijepe vodootpornim fenolnim ljepilom. Za ukruivanje oplata od lesonita i perploa upotrebljavaju se posebni elini stupovi sa horizontalnim gustim nizovima drvenih gredica koje pridravaju ploe ili drveni okviri povezani horizontalnim gredicama samo na donjoj i gornjoj strani.

Velikoplone oplate

oplata od perploa na prefabriciranim sapetim montana oplata od lanaka ( panoa )

. 27

TRADICIONALNE OPLATE se rade uglavnom od drvene grae, kroje se na licu mjesta na gradilitu za svaki element i sastavljaju se avlanjem ili nekim drugim veznim sredstvom ( skobe ). Nedostatak tradicionalnih oplata je u njihovom relativno kratkom trajanju jer se graa unitava prilikom demontae, a i daske koje dolaze u dodir sa svijeim betonom propadaju jer nisu impregnirane ( drvena graa se koristi 2 - 3 puta i zatim je unitena ). Tradicionalne oplate se koriste najvie pri izgradnji manjih, individualnih, zidanih objekata. Izvode ih tesari uz pomo izvedbenog plana u kojem su oznaeni svi dijelovi od armiranog betona - plan oplate ili " alung plan ". SUVREMENE OPLATE su ekonominije od tradicionalnih, mogu se koristiti vie puta. Lako se premjetaju sa jedne etae na drugu te se lako sklapaju i rasklapaju. Oplatno platno izrauje se najee od elinog lima . Oplatna ploha mora biti glatka a prije betoniranja se premazuje uljima tako da se to lake odvaja od betona prilikom skidanja oplate. Suvremene oplate izrauju se u razliitim dimenzijama od elinog lima, sa aluminijskim dijelovima. U tehnikoj dokumentaciji potrebno je izraditi tehnoloki plan oplate u kojem su predvieni svi potrebni elementi i tipovi oplata, te plan betoniranja po etaama ili traktovima. suvremene oplate velikoplona oplata zida tunelska oplata klizna oplata U dananjoj tehnologiji graenja beton i armirani beton imaju iroku primjenu kao materijali za izradu zidova.

. 28

Prednosti betonskih i armirano betonskih zidova su : vrstoa, velika nosivost, trajnost, otpornost prema atmosferskim utjecajima, smrzavanju, vatri i vlazi te mogunost izvoenja razliitih oblika. Loe karakteristike betonskih i armirano betonskih zidova su : loa toplinska izolacija, teko izvoenje rekonstrukcija, potekoe pri uvrivanju predmeta na takve zidove AB dvostrani zidovi . Tlocrt spoja dva zida

Horizontalni presjek sudara dvaju zidova

4.10. VIESLOJNI ZIDOVI Vanjski zid mora biti nosiv, on mora preuzeti vlastito optereenje i optereenja drugih graevnih elemenata iznad sebe kao i horizontalne sile, te ih prenijeti na temelje i temeljno tlo. Nosivi vanjski zidovi moraju biti povezani u jedan statiko - konstruktivni sistem zajedno sa unutarnjim nosivim i nenosivim zidovima. Vea volumenska teina graevnog materijala poveava dozvoljena naprezanja a s time i nosivost zida, poboljava zvunu izolaciju a reducira otpor prolaza topline te istovremeno i toplinsku zatitu

Umjesto tradicionalnih jednoslojnih zidova za suvremene viekatne zgrade svih konstruktivnih sistema izvode se vieslojni zidovi.

VIESLOJNI ZIDOVI su zidovi koji se sastoje od dva ili vie slojeva, jedne ili vie vrsta

materija, istih ili razliitih debljina, vertikalno rasporeenih. Obzirom na izolaciona svojstva zraka, kod vieslojnih zidova se esto ostavljaju zrani prostori 3-5-cm u svojstvu izolacionog sloja

. 29

Prema namjeni nosivi pregradni zidovi ispune sandwich zidovi u u okvirnim okvirnim masivnim konstruktivnim sistemima konstruktivnim sustavima Prema poloaju u zgradi vanjski unutarnji nadzemni podzemni Vrste materijala od kojih se izvode tradicionalni suvremeni ( kamen, drvo, opeka ) ( beton, metal, lagani materijali, Izolacijski materijali ) Vrste slojeva vieslojnih zidova mogu se podijeliti na dvije skupine : 1. Primarni slojevi : - slojevi osnovnog materijala ( materijali koji po svojim osobinama i sastavu imaju odgovarajua konstruktivna svojstva ) - slojevi zatitnog materijala ( izvode se s unutranje ili vanjske strane zida i slue kao zatita srednjih slojeva u zidu

- slojevi dodatnog materijala ( slojevi koji moraju poboljati neka svojstva ostalih slojeva ili ih meusobno povezuju ) 2. Sekundarni slojevi : - slojevi izolacionih materijala i parne brane - zrani slojevi

Vrste vieslojnih zidova prema sastavu

Tipizacija odnosno podjela vieslojnih zidova na pet grupa izvrena je prema broju slojeva, vrstama slojeva i nainu slaganja slojeva Osnovna karakteristika svih navedenih tipova vieslojnih zidova je da mogu biti izvedeni samo od obaveznih primarnih i sekundarnih materijala, te kombiniranjem obaveznih i neobaveznih primarnih i sekundarnih materijala

. 30

VIESLOJNI ZIDOVI OD OPEKE A 1. SLOJ OPEKE 2. SLOJ BETONA 3. MINERALNA VUNA 4.BUKA 5. RABITZ - BUKA B 1. FUGIRANA OPEKA 2. ZIDANA OPEKA 3. DAANA OPLATA 4. DAANA OBLOGA 5. KAMENA VUNA 6. MINERALNA VUNA 7. ZRANI SLOJ

8. DRVENI ROTILJ ILI METALNI NOSAI 9. BUKA 10. GIPS-KARTONSKE PLOE VIESLOJNI ZID OD BETONA

1. BETON 2. LAKI BETON 3. MINERALNA VUNA 4. ZRANI SLOJ 5. TOPLINSKA IZOLACIJA HERAKLIT 6. BETONSKE PLOE 7. BUKA

4.11. PREGRADNI ZIDOVI ILI STIJENE Pod pregradnim stijenama podrazumijevaju se stijene koje nisu nosive ( nose same sebe i ne preuzimaju optereenje nekih drugih konstruktivnih elemenata ), male su debljine i male mase. U odnosu na naim izvedbe dijelimo ih na : - zidane stijene zidovi - homogene ( monolitne ) stijene - sastavljene stijene

. 31

ZIDANE STIJENE - ZIDOVI 1. zidovi od opeke debljine 12 cm od svih pregradnih zidova imaju najveu vrstou, pogotovo od pune opeke. Najee se izvode kao pregradni zidovinkoje optereujemo sanitarnim ili drugim elementima opreme graevine. Zidaju se u produnom mortu do duine 6 m i visine do 5 m. 2. zidovi od sjekomice zidane opeke ( na kant ) debljine 6,5 cm zidamo gdije ne oslabljujemo zid radi voenja instalacija i na koji ne privrujemo teu opremu. Izvode se do 4,5 m duine i 2,5 m visine, a za veu povrinu izvode se serklai. Zidaju se u produnom mortu. Veu vrstou moemo postii armiranjem. Za zidove sa otvorima treba izvesti horizontalno i vertikalno armiranje. 3. pregradni zidovi iz blok opeke i Porotherm blokova Porotherm blokovi za pregradne zidove imaju nazubljene sudarnice koje daju vrstou zidu bez upotrebe morta. Meusobno povezivanje pregradnih zidova je uobiajenim blokovskim vezom sa preklopom.

4. zidovi od ploa od paljene gline, betona i lakog betona zidaju se u produnom mortu s izmicanim sudarnicama, do 4 m visine i 6 m duine ( zidovi d 9 cm ). DVOSTRUKI ZIDOVI iz Porotherm pregradnih ploa slue za ispunu skeletnog sistema ili kao unutarnji pregradni zidovi. Ugradnjom izolacijskih ploa izmeu zidova znatno se poboljava zvuna izolacija. Debljina zida je 8 ili 11,5 cm, a izolacijskih ploa 5 ili 10 cm.

5. zidovi od porobetona Ytong blokova zidaju se s izmaknutim sudarnicama u ljepljivom mortu duine do 6 m visine do 3,5 m ( d = 7,5 ) i do 4,5 m ( d = 10 cm ). Ploe velikih formata ne trebaju se bukati nego samo zagladiti. Debljine ploa i blokova su 5, 7,5 ,10, 12,5,15,17,5 cm, a visine 25 cm. Duina je 62,5 cm. Elementi su lagani, dobri toplinski izolatori, lagano i brzo se ugrauju. Najee slue kao ispuna kod sketetnih ili AB nosivih konstrukcija.

. 32

6. zidovi do gips ploa koje mogu biti oplemenjene dodacima koji im poveevajuvodootpornost pa ih moemo koristiti za oblaganje proelja. Zidaju se u sadrenom mortu. Ne trebaju se bukati. 7. zidovi od lakih graevinskih ploa male su vrstoe, nekvalitetni, slabe zvune izolacije, a relativno dobre toplinske izolacije ( drvolit heraklit ).Meusobno se povezuju cem. mortom, dobro ih je obostrano armirati vertikalnim icama. 8. pregradne stijene od staklene opeke su unutarnje ili vanjske pregrade koje daju difuzno svjetlo. Sastavljene su od dvostrukih ( upljih ) staklenih elemenata. Proputaju cca. 80 % svjetlosti u odnosu na prozorsko staklo. HOMOGENE STIJENE To su tanke betonske i armirano betonske stijene. Predviaju se tamo gdije pregradni zidovi trebaju imati veu vrstou ili slue za zatvaranje otvora u zidovima. Njihovo ruenje je tee. Izvode se u debljinama 6-12 cm 1. Rabitz stijene 2. Monier stijene SASTAVLJENE STIJENE Sastoje se od elemenata nosaa ( drveni ili metalni rotilj ) i elemenata obloge ( ploe ) te zvune i eventualno toplinske izolacije. Drveni se rotilj radi od gredica a metalni od U ( C ) ili I profila irine 50 100 mm. Elementi nosaa sidre se u podnu i stropnu konstrukciju te bono u zidove. Obloge mogu biti : - drvene ( daske, ploe od preraenog drveta ) debljine 16 20 mm - gipskartonske ploe debljine 9 15 mm - metalne ili plastine obloge debljine 3 5 mm Nosive konstrukcije mogu se izvesti kao jednostruke ili dvostruke to je vrlo vano pri postizanju eljenog nivoa zvune izolacije.

. 33

4.12. ZIDNE OBLOGE Vanjski zid ograuje prostor i titi ga od atmosferskih utjecaja. Moe biti izveden kao : Neobukani vanjski zid Obukani vanjski zid Ventilirani vanjski - nosivi zid sa zranim slojem obloen fasadnom opekom, kamenim klesancima ili ploama, staklenim, keramikim ili limenim ploama, sa ili bez toplinske izolacije Neventilirani vanjski zid nosivi zid sa ugraenom kontaktnom fasadom i zavrno dekorativnom bukom Vanjski zid mora udovoljavati : Fizikalnim Energetskim Estetskim Klimatskim zahtjevima BUKE Za izvedbu kvalitetne fasadne buke trebamo na nekoliko mjesta izvriti provjeru podloge: Brisanjem (praina, prljavtina) Navlaivanjem (upojnost) Struganjem ili zarezivanjem (vrstoa) Ravnosti zida (debljina buke) Podloga mora biti:suha, ravna, nosiva i ista, bez slabo dreih dijelova i iscvjetavanja soli, bez ostataka oplatnih ulja, dovoljne upojnosti i hrapavosti. Ne smije biti smrznuta. Podlogu treba prije nanoenja buke prirediti: Pranjavo otpraiti Ostatke od morta mehaniki ukloniti Iscvjetano oetkati i otpraiti Trusno, nenosivo otkloniti, zamijeniti, zazidati Vlano ostaviti suiti Prljavo, masno oprati Neravno izjednaiti bukom u odvojenoj fazi rada, osuiti PRIPREMA PODLOGE ZA BUKE Sve pripremne radnje na podlozi npr. popunjavanje rupa, zatvaranje reki, otpraivanje, otklanjanje izboina i sl. mora se zavriti najkasnije tri dana prije poetka bukanja. Ako su razliiti materijali u podlozi zid se smatra nehomogenim zidom i tretira se kao problematina podloga za bukanje.

. 34

BUKANJE buke se izvode u povoljnim vremenskim uvjetima kako bi se omoguio pravilan proces vezanja i suenja. Za bukanje treba odabrati umjerenu temperaturu bez jakog sunca i vjetra iznad 5Oc. bukanje moe biti strojno ili runo. Strojnim radom mogu se kvalitetno bukati vee povrine unutarnjih i vanjskih zidova i stropova. buke s obzirom na vrstu veziva mogu biti: Vapnena buka volumenski omjer vapna i pijeska 1:1 -1:4. Slui kao unutarnja buka, manje je vrstoe. Cementna buka omjer cementa i pijeska 1:1 -1:4. Slui najee kao podloga ili kad je potrebna vea vrstoa. Vapneno cementna buka omjer cementa, vapna i pijeska 1:2:6 1:3:9. Vapno produuje vrijeme vezanja pa se zove i produna buka. Obino slui kao podlona buka ili kao vanjska zavrna buka razliite povrinske obrade. Runo se buka nanosi na vrstu podlogu tako da se prvo izvedu markice ili pogae veliine 15 x15 cm na meurazmacima 1,5 do 2 m u vertikalnom i horizontalnom smjeru. Nakon toga se pogae spoje u vertikalne vodilice, nabacuje materijal izmeu njih i letvom izravnava. Razlikujemo: Temeljni sloj koji vee za podlogu, to je obino cementni pric Podlona buka se nanosi slijedei dan na temeljni sloj. Sastoji se iz donjeg, grubog sloja debljine1,5 2 cm i gornjeg finog sloja debljine 0,5 1,0 cm. Ako je potrebno podlona buka se nanosi na nosa buke staklenu ili ianu mreicu. Razlikujemo vie vrsta podlone buke: a. Gipsana,vapnena i vapnenogipsana unutarnja buka b. Produna ili vapnenocementna buka za podloge iz opeke, betona ili kamena c. Cementna za izradu sokla,te kamene buke u vlanim prostorijama d. Laka produna buka na povrinama od porobetona ili kombi ploa. e. Polimer-cementna tankoslojna buka na toplinsko izolacijskim ploama f. Toplinsko izolacijska buka na bazi perlita za sve vrste podloga. Obino debljine do 5 cm, ako je potrebno deblje buke se armiraju i izvode u dva sloja. Spojeve razliitih materijala obavezno rabicirati pocinanom ili staklenom mreicom, postaviti sokl i kutne profile. Podloge prije nanoenja termo buke dobro navlaiti vodom i nanijeti cementni pric. Kod izrade termo buke, prvo napraviti vodilice, saekati da lagano ovrsnu i onda nanositi buku te je zaravnati letvom. Nakon djelominog ovrenja buku ostrugati letvom ili gladilicom.

1. Nosivi zid iz opeke ili AB 2. Cementni pric 3. Termoizolacijska buka 4. Zavrni dekorativni sloj

. 35

Zavrni dekorativni sloj moe biti razliite debljine od 0,1 1,0cm ovisno kakvog je sastava. Od zavrnog sloja se trai da je vodoodbojan, paropropusan, jednoline strukture i lijepog izgleda. Paropropusnost mora rasti od unutarnjih slojeva zida prema vanjskim. S obzirom na kemijski sastav vezivo za zavrne dekorativne buke i dekorativne premaze moe biti: Silikatno kalijevo vodeno staklo Disperzijsko najee akrilat Silikonsko silikonska vodorazrjediva emulzija Vapno sa malim udjelom cementa Akrilatna smola u organskom otapalu

Zavrna obrada zavrnog sloja moe biti razliite strukture s obzirom na alat koji upotrebljavamo; zaglaena gladilicama, strugana eljevima,noem ili gladilicama,prskana, valjana spuvastim valjkom, tokana ekiem, bruena ili prana. Fasaderske radove treba planirati kada je mogue izvriti sve faze rada. Specijalne buke Sve vrste specijalnih buka proizvode se industrijski, a na gradilitu se dodaje tono odreena koliina vode, dobro izmijea i postupa strogo prema uputama proizvoaa. Hidroizolacijska buka slui za sanaciju vlanih zidova. Sadri mineralna veziva sa dodatkom za vodonepropusnost. Nanosi se u tri sloja na betonski ili zidani zid iz opeke prethodno obukan cementnom bukom. Debljina svakog sloja nije deblja od 0,2 cm. U nekim sluajevima zid se bui, a buotine ispunjavaju pastoznom bukom. Razmak

. 36

buotina je 10-12 cm, naizmjenino u dva reda pod kutem 30-450. Dubina buotina jednaka je debljini zida minus 5 cm. Protupoarna buka izrauje se na bazi vatrootpornih veziva, agregata, punila i vode u debljini 4-5 cm. titi od poara dva sata sve metalne i armirano betonske konstrukcije. Baritna buka slui za zatitu od zraenja. Sadri cement, baritni pijesak, vapno, dodatke i vodu. Nanosi se u dva sloja u debljini od 1-2 cm na rabiciranu podlogu obraenu cementnim mortom. Sanacijska buka slui za obnovu starih zgrada od kamena i opeke. TOPLINSKA IZOLACIJA VANJSKIH ZIDOVA Vanjski zidovi se danas izvode kao vieslojni. Nosivi dio zida je iz armiranog betona ili blok opeke. Sa vanjske strane postavljamo toplinsku izolaciju koja zimi titi zid od smrzavanja, a ljeti osigurava ugodnu temperaturu u zgradi. Osim toga toplinska izolacija nam omoguuje utedu energije za grijanje jer smanjuje gubitke topline to je vidljivo iz tablice. GUBICI TOPLINE U STAMBENOM PROSTORU

kue(%) zgrade(%) Krovna ili strop. ploa 25-30 13 Podrum 10-20 13 Vanjski zidovi/prozori 50-70 70-80 Materijali za toplinsku izolaciju na naem tritu su najee kamena vuna (Tervol), staklena vuna (Isover,Ursa,Novoterm), ekspandirani polistiren EPS (Stiropor), ekstrudirani polistiren XPS ( Styrodur), tvrda poliuretanska pjena, drvena vuna (Heraklit), perlit, pluto. Od svih materijala se trai da su nekodljivi za zdravlje ljudi, negorivi, postojanih dimenzija,paropropusni, dovoljne mehanike vrstoe.Neki su vodoneupojni te se upotrebljavaju za toplinsku izolaciju podnoja sokla zgrade (XPS, Styrodur). Proizvode se u obliku ploa i lamela razliitih veliina i debljina. Potrebna debljina se dokazuje toplinskim proraunom. Razlikujemo dvije vrste vanjskih vieslojnih zidova: 1. zidovi sa zranim slojem ventilirane fasade 2. zidovi bez zranog sloja neventilirane ili kompaktne fasade TOPLINSKI SUSTAVI za kompaktne fasade Ploe toplinske izolacije mogu biti lijepljene, plivrene privrsnicama ili tiplamaili i jednim i drugim nainom. Preko ploa debljine 4 10 cm navlai se graevinsko ljepilo, staklena mreica pa jo jedan sloj graevinskog ljepila te zavrna dekorativna buka. Debljina ljepila je 1 -2 cm. Privrsnica ima 6 kom/m2 + 2 kom /m2 uz rubove zgrade. Duina privrsnica je sidrena 5 cm u zidu od betona, a min. 7 cm u zidu od opeke.

. 37

Primjeri toplinske izolacije vanjskog zida: 1. unutarnja buka

2. nosivi zid 3. Sokl profil 4 Termoizolacione ploe 5. Privrsnice ili tiple 6. Kutni profil sa mreicom 7. Ljepilo 8. Staklena mreica 9. Zavrno dekorativni sloj

toplinska izolacija Okipor ploama toplinska izolacija Tervol ploama toplinska izolacija Tervol lamelama toplinska izolacija kombi ploama

. 38

Faze izrade prikazane slikama:

1. postavljanje sokl profila 2. ljepljenje ploa 3. postavljanje prvog reda u sokl profil 4. poptavljanje sa pomakom za polovicu ploe 5. ugradnja privrsnica 6. ugradnja privrsnica 7. postavljanje mreice 8. nanoenje ljepila 9. dodatno armiranje uglova otvora 10. drugi sloj ljepila

Vana obrada svih detalja oko prozora i podnoja objekta.

. 39

Postavljanje privrsnica tipli Preklapanje termoizolacionih ploa Rubno nanoenje ljepila na plou

Ploe toplinske izolacije trebaju biti ravno postavljene i prianjati jedna uz drugu. Na uglovima se ploe naizmjenino izmjenjuju.Prvo se postavlja sokl profil te u njega prvi red ploa.U drugom redu ploe se pomiu za najmanje 25 cm. Lijepe se na min 40 % povrine. Ljepilo ne smije ui u reke, ve ih treba ispuniti termoizolacionim materijalom. Oko otvora se najprije napravi dijagonalno armiranje trakama 20x40 cm od tekstilno staklene mreice. Ovako izvedene fasade zovu se Demitfasade ili u novije vrijeme ETICS povezni sustav za vanjsku toplinsku izolaciju. Prema novim odredbama, svi upotrijebljeni materijali trebaju biti od istog proizvoaa to uz strunu izvedbu garantira kvalitetu.

. 40

5. OTVORI U ZIDOVIMA Prozori i vrata su otvori u zidovima koji se ostavljaju jo za vrijeme zidanja. Iznad otvora moramo postaviti nadvoj. Zid ispod prozora nazivamo parapet a donji dio otvora vrata je prag. Pristupak slui za lake ugraivanje prozora ili vrata u debelom zidu.

5.1. PROZORI Prozori slue za dnevno osvjetljavanje i provjetravanje prostorija kao i za otvaranje vidika iz zatvorene prostorije. Priblina povrina prozora za stambene zgrade moe se odrediti kao odnos povrine prozora prema povrini prostorije. Jaina osvjetljenja mjeri se u luksima. Jedan luks je jaina osvjetljenja koje na horizontalnoj povrini veliine 1 m2proizvodi jedinica svjetlosti od jednog lumena (1 lumen = jaina svjetlosti 1 svijee ). Najveu povrinu naeg prozora zauzima staklo , pa se time istie kao jedan jako bitan sastavni dio svakog prozora ,a time i zasluuje da o njemu znamo to je vie mogue. Izolacijsko staklo je graevinski proizvod za zastakljivanje , sastavljen iz dvije ili vie staklenih ploa koje su izmeu sebe razdvojene s jednim ili dva meustaklena prostora napunjenim zrakom ili plinom.Da meustakleni prostor ne bi proputao vodenu paru ili plinove , su staklene ploe po rubovima spojene organskim brtvama odnosno ljepilima, ili su zavarene. Najkvalitetnija izolacijska stakla izraena su po sistemu dvostupanjskog brtvljenja. Po tom sistemu na perforirani i sa sredstvom za suenje napunjeni distancni okvir, nanesemo trajno plastino brtvilo napravljeno na bazi poliizobutilena (butil). To brtvilo koje jo nazivamo unutranje ili primarno brtvilo nanosimo u obliku jednakomjerno iroke i debele trake neprekinuto po itavom obodu stakla osim na krajevima. Odnos jaine unutranjeg prema jaini vanjskog dnevnog osvjetljenja naziva se kvocijent dnevnog osvjetljenja ili faktor dnevnog osvjetljenja. U pogledu termike zatite i zatite od zvuka prozori predstavljaju slaba mjesta na vanjskim zidovima. Kod prozora razlikujemo dva osnovna elementa: element koji se ugrauje u zidove doprozornik i pokretni element krila prozora koja se vjeaju na doprozornik. Jedna od nepovoljnih pojava na prozorima je kondenziranje vodene pare, pogotovo kod jednostrukih prozora. Prozori i vanjski zid igraju veliku ulogu u toplinskim gubitcima zgrade, jer zajedno ine preko 70% ukupnih toplinskih gubitaka kroz ovojnicu zgrade Prema nainu otvaranja prozori mogu biti - okretni ( otvaraju se oko vertikalne osi na kraju krila ) - obrtni ( otvaraju se oko vertikalne osi na sredini krila )

. 41

- okretno zaokretni ( otvaraju se oko vertikalne i horizontalne osi na kraju krila ) - priklopni ( otvaraju se oko horizontalne osi )

- klizni ( mogu kliziti horizontalno ili vertikalno ) - sklopni ( viekrilni , za velike otvore

Kod prozora razlikujemo tri dimenzije:

proizvodna mjera ( proizvodna irina prozora sa doprozornicima m-1 cm ) modularna mjera ( m ) zidarska mjera (neobukani vanjski otvor prozora m+1cm ) arhitektonska mjera ( obukani vanjski otvor prozora )

drveni prozor obloen PVC - om

. 42

Zatita od insolacije i pogleda postie se PVC i metalnim rebrenicama, Eslinger roletnama i brisolejima.

Kutija za eslinger roletne Primjeri rebrenica i okapnica

. 43

5.2. VRATA Vrata su pokretne pregrade koje meusobno povezuju unutarnje prostorije te unutarnji i vanjski prostor. Vrata mogu biti jednokrilna, dvokrilna ili viekrilna. Svijetla irina jednokrilnih vrata mora biti min. 60 cm tako da je mogu nesmetan prolaz 1 osobi. Visina vrata minimalno je 190 cm a obino se izvode 205, 210, ulazna a balkonska 220,240 cm. Prema nainu otvaranja razlikujemo desna i lijeva vrata. To se mora obavezno navesti prilikom opisa, jer o tome ovisi i okov za vrata. Vrata obino imaju dva dijela, okvir ili dovratnik koji se ugrauje i predstavlja vrsti, nepokretni dio vrata te krilo . vrata koje predstavlja pokretni dio vrata. Izuzetak su .. . vrata koja

nemaju dovratnik nego je okov direktno ugraen u kameni okvir koji obrubljuje otvor vrata. . detalj dovratnika Vertikalni presjek ulaznih vrata

Osam komorni profili su profili namijenjeni polupasivnim i pasivnim kuama, njihovo vrijeme tek dolazi jer za njih jo nisu dovoljno razvijeni pomoni profili. Petkomorni profili u kombinaciji s

. 44

kvalitetnim staklom i kvalitetnim brtvama zadovoljavaju u veini sluajeva sve zahtjeve. Za pretkomorne profile najrazvijeniji su pomoni profili razliiti spojni profili, profili za proirenje, statiki profili za ojaanje veih konstrukcija graevinske stolarije, itd. detalj PVC vrata sa dovratnikom

5.3. NADVOJI IZNAD OTVORA Iznad otvora prozora i vrata moraju se postaviti nadvoji koji preuzimaju optereenja zidova i stropova iznad nadvoja. Razlikujemo nekoliko vrsta nadvoja : 1. MONOLITNI NADVOJI

- nadvoji od armiranog betona izvode se na licu mjesta, na gradilitu u oplatama. Oplata se sastoji od vertikalnih stranica i podnice, a postavljena je na skelu.

izgled otvora s postavljenom skelom i oplatom i detalj skele i oplate kod leita i popreni presjek uzduni presjek nadvoja s armaturom oplate na sedlu s uloenom armaturom

. 45

2. MONTANI NADVOJI - nadvoji od elinih nosaa obino se izrauju od "I" najvie se koriste pri adaptacijama ili naknadnih probijanja otvora u zidovima.

- nadvoji od prefabriciranih armirano betonskih elemenata pri ugradbi nije potrebna izrada oplata i skela dio montanog nadvoja s izolacionim ploama na vanjskoj i unutarnjoj strani

. 46

- nadvoje od armirane tankostijene opeke koristimo posebice kod zidanih konstrukcija. To su gredice od gredica od peene gline duine po 25 cm. Duine gredica ovise o rasponu i visini gredice, te se kod niskih nadvoja rade za raspone otvora do 1,5 m, a kod visokih do 2,5

nadvoji od tankostijene opeke

Primjeri primjene popreni presjeci kroz zidove ( sistem Porotherm prednapregnutih nadvoja od opeke )

. 47

5.4. DIMNJACI I VENTILACIONI KANALI DIMNJACI Dimnjaci su vertikalni kanali izgraeni u zgradi ili izvan nje od nesagorivog materijala, slue za odvod plinova koji nastaju sagorijevanjem krutog, tekueg ili plinovitog goriva u jednom ili vie loita. Uzgon ( jaina i brzina propuha ) ovisi o korisnoj visini dimnjaka i veliini presjeka dimovodnog kanala. Korisna visina dimnjaka je vertikalni razmak od dna loita do grla dimnjaka. to je visina vea, to je uzgon jai. Dijelovi dimnjaka su : 1. svijetli presjek unutarnji presjek kanala. Oznake okruglog svijetlog presjeka je a pravokutnog odnosom stranica a/b 2. grlo dimnjaka je otvor na gornjem zavretku 3. glava dimnjaka je dio dimnjaka pri vrhu ( izvan zgrade ) izveden od otpornog materijala 4. visina dimnjaka je ukupna visina dimnjaka 5. korisna ( radna ) visina je visina ( udaljenost ) od dna loita ( reetka ) do grla dimnjaka . Minimalna visina je 5 m. 6. prikljune cijevi su dimovodni prikljuci izmeu loita i dimovodnog kanala Materijal za izvedbu dimnjaka mora biti: - nesagoriv i otporan na visoke temperature - nepropusan - otporan na kemijsko djelovanje produkta sagorijevanja - dovoljno vrst na mehanika naprezanja - dobro toplinski izoliran Najbolji materijal su amot i specijalni nekorodirajui elini lim ( prokrom ). Materijali koji nisu pogodni su puna opeka ispod M15, beton i salonit. Najbolji nepropusni dimovodni kanali su od montane troslojne konstrukcije za izvedbu dimnjaka. Unutarnje stijenke moraju biti kiselootporne tj. otporne na sumpornu i sumporastu kiselinu. Grlo dimnjaka treba biti izvedeno iz otpornog materijala, a moe biti : - nepokriveno

- pokriveno - sa specijalnim nastavkom

. 48

Najbolji presjek dimnjaka je krug. U tom je presjeku strujanje najbolje jer nema kutova koji bi prouzrokovali vrtloge. Meutim, iz opeke je teko izvesti okrugli dimnjak, pa se izvode pravokutnog ili kvadratnog presjeka. Veliina presjeka dimnjaka ovisi o veliini i broju prikljunih loita, gorivu i vuenju dimnjaka. Prema veliini presjeka razlikujemo uske i iroke dimnjake.

U pravilu dimnjake treba stavljati u unutarnje zidove, gdje su dobro toplinski zatieni. Ako se dimnjak postavlja u vanjski zid, tad dimnjak mora biti odijeljen od vanjskog lica zida minimalno 25 cm. Kod tankih zidova, dimnjak moe stajati samostalno. Od drvene grae dimnjak mora biti udaljen najmanje 20 cm. Ukoliko dimnjak pada tono na stropnu gredu stavlja se na susjedne grede tzv. mijena, na koju se polae greda koja bi morala leati preko dimnjaka.

Uski dimnjaci imaju najmanji presjek kanala 14x14 cm; a okrugli 15cm. Na takav se dimnjak mogu prikljuiti maksimalno dvije pei. Ako se na takav dimnjak eli prikljuiti vie pei onda se presjek kanala poveava za 80 cm. kvadratnih na svaku pe. Debljina stjenke uskog dimnjaka mora iznositi najmanje 12 cm. iroki dimnjaci primjenjuju se kod veih pei centralnog grijanja i u industrijskim pogonima. Presjek kod takvih dimnjaka iznosi najmanje 50x 60 cm. Stjenke moraju biti debele najmanje 25 cm.

Visina dimnjaka odreena je visinom zgrade , a da bi ispravno funkcionirao, dimnjak mora biti visok najmanje 5-7m. Prema propisima grlo dimnjaka mora biti najmanje 1 m. iznad povrine krova. Ukoliko se dimnjak nalazi blizu sljemena grlo mora nadvisivati sljeme bar 50 cm; tako da bude izloeno slobodnom strujanju zraka.

Da bi se izbjeglo prljanje prostorija prilikom ienja dimnjaka, rade se tzv. "Shund" dimnjaci. Ovdje je izveden jedan glavni dimnjak, koji slui i kao sabirni, a sa svakog kata idu posebni dimovodni kanali, prikljueni na glavni kanal. Na taj je nain postignuto da se ienje vri samo na jednom mjestu, a poto se smanjuje broj kanala, zidovi se ne oslabljuju kao kod uskog dimnjaka.

. 49

Prema nainu izgradnje i vrsti materijala dimnjaci mogu biti: 1. dimnjaci od opeke- ako se izvodi u vanjskom zidu, od kanala do vanjske plohe zida treba biti min 25 cm zidani po pravilima veza opeke.

d = 12 cm d = 25 cm d = 38 cm

dimovodni kanali u zidovima razliitih debljina 2. dimnjaci od gotovih elemenata SCHIEDEL DIMNJACI imamo dva tipa : visine elemenata 33,3 cm i visine cijele etae. Dimovodne cijevi su od amota svijetlog presjeka 13,5 100 cm a vanjski plat je veliine 29 / 29 144 / 144 cm Izmeu cijevi i plata nalazi se sloj toplinske izolacije ( mineralna vuna ) ili samo vrpca od mineralne vune Dimnjak se oslanja na temelj, a prvi se plat do polovice visine se ispuni betonom da bi se postigao izmak spojeva cijevi u odnosu na spojeve plata. amotne cijevi se spajaju posebnim kitom a platevi produnim mortom.

. 50

Troslojni etani dimnjak pogodan je za sve vrste goriva. Osnovni elementi ovog dimnjaka su: unutarnja vatro i kiselootporna cijev od nehrajueg elika varena plazmom, toplinska izolacija od minetalne vune, armatura, te dodatni montani elementi. Toplinska izolacija sprijeava hlaenje dimnih plinova, te pt prijelaz topline na vanjsku stijenku dimnjaka.

. 51

VENTILACIJSKI KANALI Ventilacijski kanali slue za pravilnu izmjenu zraka u prostorijama. Obavezno se ugrauju u prostorijama gdije nema zraenja putem prozora. U osnovi razlikujemo dva naina ventiliranja:

1. prirodno ( toplinski uzgon samo za zgrade do 8 etaa ) 2. prinudno (mehaniki uzgon obavezan za zgrade sa vie od 8 etaa )

Tipovi ventilacija:

- gotovi blok (npr. Schiedel) na sistemu sabirnih i sekundarnih kanala (sabirni od prve etae objekta; sekundarni od svake etae)

- pocinani lim (npr. Sigma) sistem pojedinane ventilacije koja polazi od svake etae (kupaonica, izba, ugraeni ormar )

- gotovi blok, pocinani lim, opeka sistem pojedinanih ventilacija za dovod i odvod zraka

. 52

Kanali za prozraivanje izvode se od cijevi ili elemenata od betona, keramike, plastike i lima. Veina pravila koja vrijede za dimnjake vrijede i za ventilacijske kanale. Svaki prostor koji se mora ventilirati, mora imati dovod svjeeg i odvod zasienog zraka. Veliina kanala se odreuje raunski, a ovisi o veliini prostorije, visini kanala i drugim parametrima. Vertikalni kanali trebaju biti na unutarnjim zidovima, bez jakih lomova i glatkih unutranjih povrina. Horizontalni kanali takoer moraju imati glatke i nepropusne stjenke, bez otrih uglova i moraju biti zatieni od vlage i neistoa. Najvei problem ventilacijskih kanala je to u veini sluajeva ne postoji revizioni otvor za kontrolu i ienje istih. Izuzetak je, eventualno, otvor na sabirnom kanalu koji je, opet, u veini sluajeva nepristupaan ili otvori u samoj stambenoj jedinici na koje su montirane reetke ili ventilatori.

. 53

6. MEUKATNE KONSTRUKCIJE . Stropovi su horizontalne konstrukcije koje imaju zadatak da premoste raspone izmeu konstruktivnih zidova, preuzmu optereenja i prenesu ih na nosive zidove i ukruuju zgradu. Stropne konstrukcije dijele prostor po horizontali i vre toplinsku i zvunu izolaciju izmeu katova. Ranije su se stropne konstrukcije, uglavnom izraivale od drveta a danas se upotrebljavaju masivni stropovi. Masivni stropovi mogu biti od armiranog betona ili armiranih upljih opeka. Strop se sastoji od nosive konstrukcije, konstrukcije poda i konstrukcije podgleda.

6.1. ARMIRANO BETONSKI STROPOVI Armirano betonski stropovi su vrsti, trajni, male konstr