Upload
dharma-next
View
237
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
1/196
Q D Y L Q [
A}
[ed @lccmppmlf ln Mfxtmq}
@lfpmp{mfg ln
Cq& Otp{m`d G&[& Fhfh~h{m
Hfk
Cq& Otp{m`d Hbpeh} E& Cde{h
Mf{l {ed nh`{p* `mq`tcp{hf`dp hfk hjj {ed `ltqpd ln d~df{p ln {ed
mf`mkdf{p {eh{ jdk {l pd{{mfg lf nmqd plcd `lh`edp ln {ed Phahqch{m
Duyqdpp [qhmf lf 17&1&1991 fdhq Glkeqh Qhmjwh} P{h{mlf hfk {ed
ptapdxtdf{ mf`mkdf{p ln ~mljdf`d mf {ed P{h{d mf {ed hn{dqch{e ln {ed
Glkeqh mf`mkdf{&
YHQ[#M
%Phahqch{m Duyqdpp [qhmf Mf`mkdf{ h{ Glkeqh-
Hecdkhahk&
Pdy{dcadq 85* 1995&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
2/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
3/196
HFFDUTQDP
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
4/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
5/196
? @EHY[DQ#M ?
MF[QLKT@[MLF
8& H gehp{j} mf`mkdf{ ln nmqd mf `lh`e P,> ln Phahqch{m Duyqdpp {qhmf
ehyydfdk mf {ed clqfmfg ln 17#1#1991* fdhq Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf* mf wem`e 4=
yhppdfgdqp {qh~djjmfg mf {eh{ `lh`e wdqd atqf{ hjm~d& Hclfgp{ {ed ~m`{mcp 17 wdqd
wlcdf hfk 89 wdqd `emjkqdf& L{edq ;5 yhppdfgdqp ehk hjpl qd`dm~dk mfotqmdp&
Clp{ ln {ed ~m`{mcp wdqd Qhcpd~hbp %hjpl qdndqqdk {l hp Bhqpd~hbp-& [emp mf`mkdf{
%edqdmfhn{dq qdndqqdk {l hp Glkeqh mf`mkdf{- ehk ehyydfdk plcd{mcd ad{wddf
5&99 h&c& hfk 5&19 h&c& fdhq H `hamf wm{emf {ed Glkeqh qhmjwh} }hqk& Phahqch{m
Duyqdpp {qhmf ehk p{hq{dk nqlc Ctzhnnhqytq lf 14#1#1991 hfk lf m{p wh} {l
Hecdkhahk halt{ 1999 {l 1199 Qhcpd~hbp ehk alhqkdk {ed {qhmf nqlc H}lke}h&
[ed} ehk dhqjmdq glfd nqlc Gtohqh{ {l H}lke}h h{ {ed mfp{hf`d ln ^mpe~h Emfkt
Yhqmpehk {l {hbd yhq{ mf Ytqfhet{m Cheh ]hgfh* wem`e whp h yhq{ ln Qhc
[dcyjd Fmqchf yqlgqhccd lqghfmzdk a} plcd Emfkt qdjmgmltp lqghfmzh{mlfp&
1& Tfkdqp{hfkhaj}* {emp mf`mkdf{ whp ~dq} wmkdj} qdylq{dk a} {ed djd`{qlfm`
hfk yqmf{ cdkmh& Lf {ed fdu{ kh} clqfmfg {ed edhk jmfd lf {ed nqlf{ yhgd ln
Gtohqh{ Phch`ehq* h jdhkmfg Gtohqh{m fdwpyhydq ln {ed P{h{d* eh~mfg ~dq} wmkd
`mq`tjh{mlf* whp TCW_N ?5RUGR FRUGJ 2Nr]J HH!_ ^GR U_KEGP 05GN 53RGKNZ .\GR EJO[N E*NOJ
FRONMN %[qhfpjh{dk mf{l Dfgjmpe m{ wltjk qdhk & [ed clp{ ahqahqltp hfk
pehcdntj mf`mkdf{ ln {ed `ltf{q} h{ Glkeqh p{h{mlf& >9 ydqplfp atqf{ hjm~d mf
{ed {qhmf&- Hfl{edq jdhkmfg Gtohqh{m khmj} Phfkdpe ehk qdylq{dk? TCW_NKNZ .\
j@gFS CGR EJO[N 2,TNONMN ^MCwMN]J _NK 2ROPCGR *&GR ^NOJ _@R*J 2NH_K[J ^RP243R2GR j@Z32P
5C,N^R D9PR HN,JY%[qhfpjh{dk mf{l Dfgjmpe* m{ wltjk qdhk >9 Emfktp atqf{ hjm~d mf
Glkeqh& H ~mljdf{ cla pd{p hajhzd Phahqch{m Duyqdpp {qhmf aqmfgmfg Qhcpd~hbp
nqlc H}lke}h-& Dfgjmpe fdwpyhydqp [ed [mcdp ln Mfkmh . Mfkmhf Duyqdppeh~d wmkd `mq`tjh{mlf mf Gtohqh{& [m{jd ln {ed qdylq{ mf [ed [mcdp ln Mfkmh whp?
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
6/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
7/196
0
B&G&Pehe* hp {ed @lccmppmlf ln Mfxtmq}& [ed {dqcp ln qdndqdf`d p{h{dk mf {ed phmk
Fl{mnm`h{mlf hqd?
%8- [l mfxtmqd mf{l
%h- {ed nh`{p* `mq`tcp{hf`dp hfk {ed `ltqpd ln d~df{p ln {ed mf`mkdf{p{eh{ jdk {l pd{{mfg lf nmqd plcd `lh`edp ln {ed Phahqch{m Duyqdpp
{qhmf lf 17#1#1991 fdhq Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf2
%a- {ed nh`{p* `mq`tcp{hf`dp hfk `ltqpd ln d~df{p ln {ed ptapdxtdf{mf`mkdf{p ln ~mljdf`d mf {ed P{h{d mf {ed hn{dqch{e ln {ed Glkeqh
mf`mkdf{2 hfk
%`- {ed hkdxth`} ln hkcmfmp{qh{m~d cdhptqdp {hbdf {l yqd~df{ hfk kdhjwm{e {ed kmp{tqahf`dp mf Glkeqh hfk ptapdxtdf{ kmp{tqahf`dp mf {ed
P{h{d2
%1- [l hp`dq{hmf hp {l wed{edq {ed mf`mkdf{ h{ Glkeqh whp h yqd#yjhffdk hfk
wed{edq mfnlqch{mlf whp h~hmjhajd wm{e {ed hgdf`mdp wem`e `ltjk eh~d
addf tpdk {l yqd~df{ {ed mf`mkdf{2
%0- [l qd`lccdfk ptm{hajd cdhptqdp {l yqd~df{ qd`tqqdf`d ln pt`e mf`mkdf{p
mf nt{tqd&
[ed Gl~dqfcdf{ hjpl chkd hyyjm`hajd {l {ed @lccmppmlf hjj {ed
yql~mpmlfp ln pta#pd`{mlfp %1- {l %4- ln pd`{mlf4 ln {ed H`{&
4& Wm{emf h pelq{ {mcd {ed Gl~dqfcdf{ ln Gtohqh{ nltfk m{ fd`dpphq} {l
qd`lfp{m{t{d {ed @lccmppmlf mf ytajm` mf{dqdp{* a} `lf~dq{mfg {ed pmfgjd cdcadq
@lccmppmlf mf{l {wl cdcadqp @lccmppmlf edhkdk a} h qd{mqdk Otkgd ln {ed
Ptyqdcd @ltq{ ln Mfkmh& [edqdnlqd* {ed Gl~dqfcdf{ a} h Fl{mnm`h{mlf kh{dk 18p{
Ch}* 1991 hyylmf{dk lfd ln tp %Cq& Otp{m`d G&[&Ffh~h{m*- hp h cdcadq hfk
`ehmqchf ln {ed @lccmppmlf& Lf 0#>#1991 {ed Gl~dqfcdf{ hcdfkdk {ed
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
8/196
;
>{eChq`e fl{mnm`h{mlf hfk mf`jtkdk wm{emf {ed p`lyd ln mfxtmq} {ed mf`mkdf{p ln
~mljdf`d {eh{ ehk {hbdf yjh`d mf Gtohqh{ {mjj 09{e Chq`e* 1991& Hghmf lf 19#7#
199;* {ed Gl~dqfcdf{ hcdfkdk {eh{ fl{mnm`h{mlf ln >{e Chq`e hfk wmkdfdk {ed
p`lyd ln mfxtmq}&[ed nljjlwmfg {wl jhtpdp wdqd hkkdk ?
%k- Qljd hfk `lfkt`{ ln {ed {edf @emdn Cmfmp{dq hfk,lq hf} l{edq
Cmfmp{dq%p- mf emp `ltf`mj ln Cmfmp{dqp* Yljm`d Lnnm`dqp* l{edq
mfkm~mkthjp hfk lqghfmzh{mlfp mf al{e {ed d~df{p qdndqqdk {l mf
`jhtpdp %h- hfk %a-2
%d- Qljd hfk `lfkt`{ ln {ed {edf @emdn Cmfmp{dq hfk,lq hf} l{edq
Cmfmp{dq%p- mf emp @ltf`mj ln Cmfmp{dqp* Yljm`d Lnnm`dqp %m- mf
kdhjmfg wm{e hf} yljm{m`hj lq flf#yljm{m`hj lqghfmzh{mlf wem`e ch}
ad nltfk {l eh~d addf mf~lj~dk mf hf} ln {ed d~df{p qdndqqdk {l
edqdmfhal~d2 %mm- mf {ed ch{{dq ln yql~mkmfg yql{d`{mlf* qdjmdn hfk
qdehamjm{h{mlf {l {ed ~m`{mcp ln `lcctfhj qml{p %mmm-mf {ed ch{{dq lnqd`lccdfkh{mlfp hfk kmqd`{mlfp gm~df a} Fh{mlfhj Etchf Qmge{p
@lccmppmlf nqlc {mcd {l {mcd& A} {eh{ fl{mnm`h{mlf {ed
Gl~dqfcdf{ hjpl mf`jtkdk wm{emf {ed p`lyd ln mfxtmq} {ed mf`mkdf{p
ln ~mljdf`d {eh{ ehk {hbdf yjh`d {mjj 08#4#1991&
>& Tfnlq{tfh{dj}* adnlqd {ed @lccmppmlf `ltjk `lcyjd{d m{p mfxtmq}* Cq&
Otp{m`d B&G& Pehe kmdk lf 11&0&1995& [ed ~h`hf`} `htpdk a} emp kdh{e ehp addf
nmjjdk ty a} {ed Gl~dqfcdf{* a} hyylmf{mfg Cq& Otp{m`d Hbpeh} E& Cde{h* h
qd{mqdk Otkgd ln {ed Emge @ltq{ ln Gtohqh{ a} h Fl{mnm`h{mlf kh{dk 4&;&1995& [ed
fl{mnm`h{mlfp kh{dk >#0#1991* 18#4#1991* 0#>#1991* 19#7#199; hfk 89&;&1995 hqd
hffdudk wm{e {emp qdylq{ hfk chqbdk `ljjd`{m~dj} hp Hffdutqd#8&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
9/196
4
?@EHY[DQ MM?
YQL@DDKMFGP
7& [ed @lccmppmlf p{hq{dk ntf`{mlfmfg nqlc 7#0#1991 h{ Hecdkhahk& M{mpptdk h fl{mnm`h{mlf lf 19#;#1991* mf~m{mfg ydqplfp h`xthmf{dk wm{e {ed ptaod`{
ch{{dq ln {ed mfxtmq} qdjh{mfg {l {ed Glkeqh mf`mkdf{ hfk Ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p {l
ntqfmpe {l {ed @lccmppmlf p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p a} 84#4#1991& Mf qdpylfpd {l {ed
phmk fl{mnm`h{mlf* a} 84&4&1991 {ed @lccmppmlf ehk qd`dm~dk ;;=4
p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p mf`jtkmfg 0>9 p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p qdjh{mfg {l {ed Glkeqh
mf`mkdf{& [ed @lccmppmlf ehk hjpl qd`dm~dk >9 hyyjm`h{mlfp a} {edf nlq du{dfpmlf
ln {mcd nmudk nlq nmjmfg p{h{dcdf{p& @lfpmkdqmfg {ed qdhplfp p{h{dk {edqdmf* {ed
@lccmppmlf ehk du{dfkdk {ed {mcd {mjj 08#4#1991& M{ whp hghmf du{dfkdk {mjj
89&>&1991& D~df {edqdhn{dq plcd hyyjm`h{mlfp wdqd qd`dm~dk nlq du{dfkmfg {ed {mcd
jmcm{& Mfp{dhk ln du{dfkmfg {ed {mcd* {elpd hyyjm`hf{p wdqd ydqcm{{dk {l nmjd {edmq
p{h{dcdf{p ad}lfk 89#>#1991 hp {edmq p{h{dcdf{p wdqd jmbdj} {l ad tpdntj nlq {ed
ytqylpd ln {ed mfxtmq}&
5& Ktqmfg {ed mfxtmq} yql`dkkmfgp* hk~l`h{d Peqm C&E&Kh}chbtchq
hyydhqdk lf adehjn ln Ohcmh{#Tjch#D#Emfk& Mfm{mhjj} hk~l`h{d Peqm O&C&Chjbhf
qdyqdpdf{dk {ed Gtohqh{ Yqhkdpe @lfgqdpp @lccm{{dd at{ jh{dq lf Hk~l`h{dp Peqm
C&Q&Ahql{* Peqm Emqhjhj Gty{h* Peqm Ohgqtypmfe G&Qhoyt{* Peqm H~kedpe C&Petbjh
hfk Peqm Kmfdpe A& Glq ehk hyydhqdk nlq m{& @df{qhj Qdjmdn @lccm{{dd*
Hecdkhahk* hf lqghfmph{mlf `lf`dqfdk wm{e mf{dqdp{p ln Ctpjmcp ln Hecdkhahk
whp qdyqdpdf{dk a} hk~l`h{dp Peqm P&E& Xtqdpem* Peqm F&M& Etpdfm* Peqm G&G&
Phm}hk hfk Cp& Phahfh Chfptqm& Hk~l`h{d Peqm Ctbtj Pmfeh hyydhqdk lf
adehjn ln h flf#gl~dqfcdf{hj lqghfmzh{mlf fhcdk Ohf Phfgehqpe Chf`e& Nlq {ed
P{h{d Gl~dqfcdf{* hk~l`h{dp Peqm H&E&Yhfk}h* Peqm O&C&Yhf`ehj* Peqm Ptfm{
Pehe* Peqm [dec{hf P&Fhfh~h{m* Peqm Ehpctbe Y&Yhqdbe* Peqm Aehqh{ B&Kh~d*
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
10/196
>
Peqm Ptqdpe G&[ehbtq hfk Peqm E&C& Keqt~ hyydhqdk h{ kmnndqdf{ p{hgdp& Peqm
Aehqgh~ Aeh{{* Peqm K&Q&[qm~dkm* Peqm Kddyhb @& Petbjh hfk Peqm P&Q& Yhfk}h
hyydhqdk nlq {ed ^mpe~h Emfkt Yhqmpehk&
=& [ed @lccmppmlf ehk nqhcdk Yql`dktqd Qtjdp hn{dq edhqmfg hjj {ed ydqplfp
wel whf{dk {l {hbd yhq{ mf {emp mfxtmq}& M{ whp chkd `jdhq {eh{ lfj} {ed yhq{mdp
ydqcm{{dk {l hyydhq wltjk ad hjjlwdk {l yt{ xtdp{mlfp mf {ed fh{tqd ln `qlpp
duhcmfh{mlf {l {ed wm{fdppdp wem`e ch} ad duhcmfdk a} {ed @lccmppmlf& [emp
mfktjgdf`d whp gqhf{dk a} {ed @lccmppmlf hp m{ whp ln {ed lymfmlf {eh{ {edqda}
{ed @lccmppmlf wltjk ad hajd {l {dp{ ~dqh`m{} ln {ed d~mkdf`d ln {elpd wm{fdppdp&
Fl `ltfpdj nlq {ed @lccmppmlf `ltjk ad hyylmf{dk ad`htpd ln plcd kmnnm`tj{mdp&
[eh{ whp hjpl h qdhplf we} {ed phmk mfktjgdf`d whp gqhf{dk a} {ed @lccmppmlf {l
{ed yhq{mdp& M{ whp chkd `jdhq {eh{ l{edq yhq{mdp,ydqplfp wel wdqd fl{ pl
ydqcm{{dk* wltjk ad hjjlwdk {l ptggdp{ {l {ed @lccmppmlf {ed xtdp{mlfp wem`e
{ed} wltjk jmbd {ed wm{fdppdp {l hfpwdq& [ed mfxtmq} whp `lfkt`{dk a} {ed
@lccmppmlf hp hf lydf ytajm` mfxtmq}& H``lqkmfgj} {ed ytajm` hfk cdkmh wdqd
hjpl ydqcm{{dk {l qdchmf yqdpdf{ h{ {ed {mcd ln edhqmfgp nmudk a} {ed @lccmppmlf&D~mkdf`d ln wm{fdppdp whp qd`lqkdk lydfj} du`dy{ lf lfd l``hpmlf wedf Cq&
Qhetj Pehqch whp hpbdk plcd xtdp{mlfp mf `hcdqh nlq hp`dq{hmfmfg `dq{hmf nh`{p&
[eh{ yhq{ ln emp d~mkdf`d whp hjpl chkd h~hmjhajd {l {ed yhq{mdp jh{dq lf&
89& P{qhfgdj}* {ed qhmjwh} hfk m{p p{hnn h{ Glkeqh kmk fl{ nmjd hf} p{h{dcdf{ lq
yqlkt`d hf} qd`lqk %lf {edmq lwf- wem`e wltjk eh~d edjydk {ed @lccmppmlf mf
nmfkmfg lt{ elw {ed Glkeqh mf`mkdf{ ehk h`{thjj} ehyydfdk* d~df {eltge {ed
mf`mkdf{ ehk ehyydfdk wm{emf {ed Glkeqh qhmjwh} }hqk* {edqd whp nmqd mf {ed {qhmf*
jhqgd ftcadq ln ydqplfp ehk jlp{ {edmq jm~dp* chf} l{edqp ehk qd`dm~dk mfotqmdp hfk
{ed qhmjwh} yljm`d whp qdxtmqdk {l qdplq{ {l nmqmfg {l yqd~df{ ntq{edq khchgd& [ed
@lccmppmlf ehk {l mpptd ptcclfp {l {ed `lf`dqfdk qhmjwh} cdf {l hyydhq adnlqd
{ed @lccmppmlf hfk gm~d d~mkdf`d& [ed @lccmppmlf whp hjpl qdxtmqdk {l mpptd
ptcclfp {l emgedq lnnm`dqp {l `lcydj {edc {l yqlkt`d `dq{hmf qdjd~hf{kl`tcdf{p&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
11/196
7
88& Mf qdpyd`{ ln {ed ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p mf Gtohqh{ hjclp{ hjj {ed Kmp{qm`{
@ljjd`{lqp hfk Ptydqmf{dfkdf{p ln Yljm`d eh~d nmjdk hnnmkh~m{p hfk ptyyjmdk
qdjd~hf{ mfnlqch{mlf& Plcd yljm`d lnnm`dqp mf `ehqgd ln yljm`d p{h{mlfp eh~d hjpl
nmjdk hnnmkh~m{p gm~mfg kd{hmjp halt{ {ed mf`mkdf{p wem`e ehk ehyydfdk wm{emf {edmq
otqmpkm`{mlfp [ed kl`tcdf{p yqlkt`dk a} {ed `m~mj hfk yljm`d lnnm`dqp mf`jtkd
N&M&Qp* Yljm`d p{h{dcdf{p* @ehqgd pedd{p d{`& [ed hnnmkh~m{p* mf{dq hjmh* `lf{hmf
kd{hmjp hp qdghqkp hkcmfmp{qh{m~d hfk yljm`d pd{ typ ln {ed kmp{qm`{p* yqd~df{m~d
p{dyp {hbdf a} {ed ht{elqm{mdp hfk l{edq qdjd~hf{ mfnlqch{mlf&
81& Ytqpthf{ {l {ed nmqp{ fl{mnm`h{mlf kh{dk 19#;#1991 mpptdk a} {ed
@lccmppmlf* ;;=4 p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p wdqd qd`dm~dk& Lt{ ln {edc 89=5
p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p wdqd nmjdk a} Gl~dqfcdf{ lnnm`dqp hfk 00=7 wdqd nmjdk a}
yqm~h{d yhq{mdp& Hp {ed {dqcp ln qdndqdf`d wdqd wmkdfdk* pd`lfk fl{mnm`h{mlf whp
mpptdk lf 4#5#199;& Mf qdpylfpd {l {ed phmk fl{mnm`h{mlf* {ed @lccmppmlf qd`dm~dk
;8=== p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p& Lt{ ln {edc* =18 p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p eh~d addf
nmjdk a} {ed Gl~dqfcdf{ lq m{p lnnm`dqp hfk ;8975 p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p eh~d addfnmjdk a} {ed cdcadqp ln {ed ytajm`& Clp{ ln {ed p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p nmjdk a}
yqm~h{d ydqplfp hqd chmfj} nlq yh}cdf{ ln `lcydfph{mlf hfk lfj} h ndw ln {edc
eh~d plcd{emfg {l ph} halt{ {ed ptaod`{ ch{{dq ln {ed pd`lfk fl{mnm`h{mlf& [etp mf
hjj* ;>*;=; p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p wdqd qd`dm~dk a} {ed @lccmppmlf& Lt{ ln {edc
198= wdqd p{h{dcdf{p,hnnmkh~m{p nmjdk a} {ed Gl~dqfcdf{ lnnm`dqp hfk ;;;;4
p{h{dcdf{p, hnnmkh~m{p wdqd qd`dm~dk nqlc {ed ytajm`&
80& Hp m{ whp ndj{ a} {ed @lccmppmlf {eh{ wm{fdppdp {l {ed mf`mkdf{ ch} fl{
`lcd nlqwhqk lf {edmq lwf {l gm~d d~mkdf`d adnlqd {ed @lccmppmlf* m{ whp
kd`mkdk {l `hjj {edc a} mpptmfg ptcclfp& [l chbd m{ clqd `lf~dfmdf{ {l lt{pmkd
wm{fdppdp {l gm~d d~mkdf`d* {ed @lccmppmlf ehk hjpl glfd {l clp{ ln {ed kmp{qm`{
edhkxthq{dqp hfk edjk edhqmfgp {edqd* hn{dq gm~mfg wmkd ytajm`m{} {l {ed kh{dp nmudk
nlq {eh{ ytqylpd&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
12/196
5
8;& [ed yql`ddkmfgp mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ hfk {ed ylp{ Glkeqh
mf`mkdf{p wdqd edjk pmctj{hfdltpj} hfk wm{fdppdp wdqd duhcmfdk hp hfk wedf
{ed} wdqd h~hmjhajd& [ed @lccmppmlf ehk mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh hfk ylp{
Glkeqh mf`mkdf{p qd`lqkdk d~mkdf`d ln 898> wm{fdppdp {mjj 11#89#1994& D~df
{edqdhn{dq plcd d~mkdf`d mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ whp `ljjd`{dk a}
duhcmfmfg lnnm`dqp ln {ed Nlqdfpm` P`mdf`d Jhalqh{lq}& Qd`lqkmfg ln d~mkdf`d
wm{e qdpyd`{ {l Glkeqh mf`mkdf{ ehk `lf{mftdk ty{l 1>#>#1997& [ed @lccmppmlf
ehk hjpl ~mpm{dk Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf hfk {ed yjh`d ln {ed mf`mkdf{& M{ ehk hjpl*
lf nltq l``hpmlfp* duhcmfdk `lh`e P,>&[ed `lh`e whp duhcmfdk mfm{mhjj} {l pdd m{p
`lfkm{mlf hfk {ed khchgd `htpdk {l m{& M{ whp {edqdhn{dq duhcmfdk mf {ed jmge{ ln
{ed d~mkdf`d `ljjd`{dk a} {ed @lccmppmlf& Nlq {emp ytqylpd {ed @lccmppmlf ehk
~mpm{dk Glkeqh lf 8#=#1991* 11#81#1990* 80#81#199; hfk 87#88#199>& [ed
@lccmppmlf ehk ~mpm{dk {ed yjh`d ln mf`mkdf{ hfk duhcmfdk `lh`e P,> hghmf lf
85&4&1995 hp {ed @lccmppmlf ehp addf qd`lfp{m{t{dk ad`htpd ln {ed kdh{e ln Cq&
Otp{m`d B&G& Pehe&
84& M{ whp kd`mkdk {l qd`dm~d d~mkdf`d mf {ed nlqc ln p{h{dcdf{p lq hnnmkh~m{p
wm{e ptyylq{mfg kl`tcdf{p& Pl {ed `lf`dqfdk Gl~dqfcdf{ hfk yljm`d lnnm`dqp
eh~d nmjdk {edmq p{h{dcdf{p ptyylq{dk a} hnnmkh~m{p& NMQp* `ehqgd pedd{p hjlfg wm{e
p{h{dcdf{p ln wm{fdppdp hfk l{edq kl`tcdf{p qd`lqkdk a} {ed Yljm`d ktqmfg
mf~dp{mgh{mlf ln {elpd `hpdp* mf`jtkmfg {ed Glkeqh mf`mkdf{ eh~d hjpl addf nmjdk&
[wl yqm~h{d ydqplfp eh~d hjpl nmjdk {edmq hnnmkh~m{p wm{e qdpyd`{ {l {ed Glkeqh
mf`mkdf{& Nqlc hclfgp{ {ed ydqplfp* wel eh~d nmjdk hnnmkh~m{p plcd wdqd `hjjdk
nlq duhcmfh{mlf a} {ed @lccmppmlf& Hjclp{ hjj {ed emge lnnm`dqp wel eh~d nmjdk
p{h{dcdf{p wdqd `hjjdk nlq duhcmfh{mlf a} {ed @lccmppmlf& Nlq {ed Glkeqh
mf`mkdf{p {wl pdyhqh{d N&M&Qp& wdqd qdgmp{dqdk& Lfd whp mf qdpyd`{ ln {ed h{{h`b lf
{ed {qhmf hfk atqfmfg ln `lh`e P,> hfk {ed l{edq whp mf qdpyd`{ ln {ed ptapdxtdf{
mf`mkdf{ wem`e ehk ehyydfdk h{ halt{ 88&99 l`jl`b& Hp qdghqkp {ed chmf mf`mkdf{
ln atqfmfg ln `lh`e P,>* {ed yljm`d ehp nmjdk 85 `ehqgd pedd{p& [ed nmqp{ `ehqgd
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
13/196
=
pedd{ mp {ed chmf `ehqgd pedd{ hfk l{edq `ehqgd pedd{p hqd ptyyjdcdf{hq} `ehqgd
pedd{p& [ed jhp{ ptyyjdcdf{hq} `ehqgd pedd{ whp nmjdk lf 8=&0&1995& Nlq Glkeqh
mf`mkdf{ {ed @lccmppmlf ehp qd`lqkdk d~mkdf`d ln 71 wm{fdppdp& [ed {wl N&M&Q&p&
%NMQ&=,1991 hfk NMQ&89,1991- hqd hffdudk wm{e {emp qdylq{ hp Hffdutqd#MM&H jmp{
ln wm{fdppdp wel eh~d addf duhcmfdk a} {ed @lccmppmlf mp hffdudk wm{e {emp
qdylq{ hp Hffdutqd#MMM
8>& Ktqmfg {ed `ltqpd ln yql`ddkmfgp chf} hyyjm`h{mlfp dm{edq nlq yqlkt`{mlf
ln plcd d~mkdf`d lq laod`{mfg {l yqlkt`{mlf {edqdln lq nlq ptcclfmfg wm{fdppdp
wdqd qd`dm~dk a} {ed @lccmppmlf& Xtdp{mlf qdghqkmfg hkcmppmamjm{} ln plcd
d~mkdf`d whp hjpl qhmpdk hfk m{ whp kd`mkdk a} hf lqkdq& Plcd ln {elpd
hyyjm`h{mlfp wdqd mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ hfk l{edqp wdqd mf qdpyd`{ ln
{ed ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p& Wd eh~d qdndqqdk {l {edc lfj} {l mfkm`h{d {eh{ chf}
hyyjm`h{mlfp wdqd nmjdk nqlc {mcd {l {mcd& Hf hyyjm`h{mlf whp nmjdk a} Ohf
Phfgehqpe Chf`e nlq h kmqd`{mlf {l {ed Yqdpmkdf{ ln Mfkmh hfk {l {ed @df{qhj
Gl~dqfcdf{ {l yqlkt`d `dq{hmf `lcctfm`h{mlfp qdjh{mfg {l qml{p mf Gtohqh{ pdf{ a}{ed Yqdpmkdf{ {l {ed Gl~dqfcdf{ ln Mfkmh ad{wddf 15&1&1991 hfk 08&0&1991& M{ whp
lyylpdk a} {ed Tfmlf Gl~dqfcdf{ a} `jhmcmfg yqm~mjdgd mf qdpyd`{ ln {elpd
kl`tcdf{p& Mf ~mdw ln {ed yjdh ln yqm~mjdgd qhmpdk a} {ed @df{qhj Gl~dqfcdf{ hfk
{ed Yqdpmkdf{ ln Mfkmh* {ed ch{dqmhj mf qdpyd`{ ln wem`e yqm~mjdgd whp `jhmcdk ehp
fl{ addf yqlkt`dk adnlqd {ed @lccmppmlf hfk {edqdnlqd {ed @lccmppmlf kmk fl{
eh~d {ed lyylq{tfm{} {l duhcmfd {ed phcd&
87& Wemjd qd`lqkmfg {ed d~mkdf`d ln jl`hj qhmjwh} lnnm`dqp hfk qhmjwh}
yljm`dcdf m{ `hcd {l {ed fl{m`d ln {ed `lccmppmlf {eh{ plcd ln {elpd lnnm`dqp ehk
pdf{ qdylq{p qdghqkmfg {ed Glkeqh mf`mkdf{ {l {edmq emgedq lnnm`dqp lf {ed phcd kh}
lq lf {ed fdu{ kh} m&d& lf 15#1#1991& Mfm{mhjj} {edqd whp qdjt`{hf`d lf {ed yhq{ ln
{ed emgedq qhmjwh} lnnm`dqp {l yqlkt`d {elpd kl`tcdf{p& [ed @lccmppmlf ehk {l
mpptd ptcclfp {l gd{ {edc yqlkt`dk& [edqdhn{dq plcd p{h{dcdf{p wdqd yqlkt`dk
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
14/196
89
hfk l{edqp wdqd fl{ yqlkt`dk lf {ed gqltfk {eh{ {ed} wdqd fl{ h~hmjhajd wm{e {ed
qhmjwh}p& M{ whp pl p{h{dk a} {ed Km~mpmlfhj Qhmjwh} Chfhgdq %Phnd{}-* Wdp{dqf
Qhmjwh}* ^hklkhqh a} emp jd{{dq kh{dk 7#8#199>&
85& [ed mfxtmq} mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ hfk ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p
whp `lfkt`{dk {lgd{edq {l dfhajd {ed @lccmppmlf {l gd{ hf l~dq hjj ~mdw hp
ptggdp{dk a} plcd yhq{mdp yhq{m`myh{mfg mf {emp mfxtmq} hfk {l h~lmk kdjh} wem`e
`ltjk eh~d hqmpdf hp h qdptj{ ln chf} nh`{lqp mf`jtkmfg flf#h~hmjhamjm{} ln h
wm{fdpp lf h kh} nmudk nlq qd`lqkmfg emp d~mkdf`d& Chf} hyyjm`h{mlfp wdqd chkd
nqlc {mcd {l {mcd a} {ed yhq{mdp wm{e h qdxtdp{ {l `hjj nlq mfnlqch{mlf lq qd`lqkp
nqlc kmnndqdf{ pltq`dp& H ptacmppmlf whp hjpl chkd lf adehjn ln Ohf Phfgehqpe
Chf`e {eh{ Glkeqh mf`mkdf{ peltjk fl{ ad `lfpmkdqdk mf mpljh{mlf yhq{m`tjhqj} mf
~mdw ln wmkdfmfg ln {ed {dqcp ln qdndqdf`d hfk mf`jtkmfg wm{emf {ed p`lyd ln
mfxtmq} {ed qljd hfk `lfkt`{ ln {ed Cmfmp{dqp* Yljm`d Lnnm`dqp* l{edq mfkm~mkthjp
hfk lqghfmzh{mlfp mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh hfk Ylp{#Glkeqh mf`mkdf{p& M{ whp hjpl
ptacm{{dk {eh{ m{ wltjk gm~d {ed @lccmppmlf h ad{{dq l~dq#hjj ~mdw qdghqkmfg {ed
Glkeqh mf`mkdf{ mn {ed ch{dqmhj qdjh{mfg {l {eh{ mf`mkdf{ mp `lfpmkdqdk hjlfg wm{e{ed d~mkdf`d mf qdpyd`{ ln {ed ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p& M{ whp hjpl ptacm{{dk {eh{ {ed
@lccmppmlf peltjk `lfpmkdq {ed d~mkdf`d qdghqkmfg {djdyelfd `hjjp chkd nqlc
Glkeqh {l l{edq yjh`dp lf hfk adnlqd 17&1&1991* hp `lf{hmfdk mf {ed @&K&
yqlkt`dk a} {ed Ohf Phfgehqpe Chf`e* {l pdd weh{ whp {ed qljd ln Clecchk
Etpphmf Bhjl{h& Hp jh{d hp lf ;#;#1997 hf hyyjm`h{mlf whp chkd nlq qd`hjjmfg hf
lnnm`dq ln {ed Nlqdfpm` P`mdf`d Jhalqh{lq}& Gqhf{mfg {ed qdxtdp{ Cq& K&A&[hjh{m
whp `hjjdk nlq gm~mfg d~mkdf`d lf 19#>#1997 hfk 1>#>#1997& Nlq {edpd qdhplfp*
{ed qdylq{ qdghqkmfg Glkeqh mf`mkdf{ ehp fl{ addf ptacm{{dk dhqjmdq& Wd eh~d flw
`lcyjd{dk {ed p`qt{mf} ln {ed ch{dqmhj mf qdpyd`{ ln {ed ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p&
D~df hn{dq `lfpmkdqh{mlf {edqdln* wd kl fl{ nmfk hf}{emfg {edqdmf dp{hajmpemfg hf}
`lffd`{mlf ad{wddf {edc hfk atqfmfg ln `lh`e P,> ln Phahqch{m Duyqdpp {qhmf h{
Glkeqh* hfk {edqdnlqd* wd eh~d {eltge{ m{ nm{ {l ptacm{ ltq qdylq{ mf qdpyd`{ ln {ed
Glkeqh mf`mkdf{ flw* wm{elt{ whm{mfg nlq `lcyjd{mlf ln {ed qdylq{ qdghqkmfg {edYlp{ Glkeqh mf`mkdf{p&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
15/196
88
8=& [ed yhq{mdp wdqd ydqcm{{dk {l mfpyd`{ {ed qd`lqk hfk la{hmf `lymdp {edqdln&
Hn{dq qd`lqkmfg ln hjj {ed d~mkdf`d a} {ed @lccmppmlf mf`jtkmfg {ed d~mkdf`d
qdjh{mfg {l {ed Ylp{ Glkeqh mf`mkdf{p* {ed yhq{mdp wdqd gm~df hf lyylq{tfm{} ln
chbmfg lqhj ptacmppmlfp& [ed} eh~d klfd pl wm{e qdpyd`{ {l {ed Glkeqh mf`mkdf{&
Peqm Ptfm{ Pehe* hk~l`h{d hyydhqmfg nlq {ed P{h{d Gl~dqfcdf{ hfk Peqm
K&G&Petbjh* hk~l`h{d hyydhqmfg nlq ^EY wdqd edhqk lf ;&81&199>& Lf 4&81&199>
hfk 8>&81&199> Peqm Ctbtj Pmfeh* hk~l`h{d hyydhqmfg nlq Ohf Phfgehqpe Chf`e
whp edhqk& Hp {ed yhq{mdp whf{dk {l chbd plcd ntq{edq ptacmppmlfp* {ed `ltfpdj
nlq {ed P{h{d Gl~dqfcdf{ whp edhqk lf 1&1&1997* 0&1&1997* =&1&1997 hfk
11&1&1997& Lf 11&1&1997 hk~l`h{d nlq ^EY Peqm Petbjh hfk hk~l`h{d Peqm Qhoyt{
nlq G&Y&@&@& wdqd edhqk& Peqm Ctbtj Pmfeh* hk~l`h{d hyydhqmfg nlq Ohf Phfgehqpe
Chf`e chkd lqhj ptacmppmlfp lf 10&1&1997& Dhqjmdq lf 1&1&1997 wqm{{df
ptacmppmlfp wdqd nmjdk a} {ed @df{qhj Qdjmdn @lccm{{dd %Due&4=;=-& Lf
11&1&1997 Peqm Ctbtj Pmfeh ehk ptacm{{dk emp wqm{{df hqgtcdf{p %due& 4=48-& Lf
{eh{ kh} Peqm Petbjh hyydhqmfg nlq ^EY hjpl ptacm{{dk emp wqm{{df hqgtcdf{p
%Due&4=41-& Lf ;&;&1997 hk~l`h{d hyydhqmfg nlq {ed P{h{d Gl~dqfcdf{ hfk OhfPhfgehqpe Chf`e ptacm{{dk {edmq ntq{edq wqm{{df hqgtcdf{p %Duep& 4=47 hfk
4=45-& Lf 09&5&1997 {ed P{h{d Gl~dqfcdf{ `lcyjd{dk {edmq wqm{{df ptacmppmlfp
a} gm~mfg lfd ntq{edq atf`e ln yhydqp&Hp p{h{dk a} {ed @lccmppmlf dhqjmdq hf
duydq{ nqlc Nlqdfpm` P`mdf`d Jhalqh{lq} whp duhcmfdk lf `dq{hmf ylmf{p lf
19&>&1997 hfk 1>&>&1997& Lqhj ptacmppmlfp wm{e qdpyd`{ {l {ed d~mkdf`d ln {emp
wm{fdpp wdqd edhqk lf {eh{ kh}& [ed edhqmfg ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ whp {etp
`lf`jtkdk lf {eh{ kh} hp flalk} ehk hf}{emfg ntq{edq {l ph} wm{e qdpyd`{ {l {eh{
mf`mkdf{&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
16/196
81
@EHY[DQ MMM
YLMF[P NLQ @LFPMKDQH[MLF
19& Mf {emp `ehyd{dq {ed {lylgqhye} ln {ed Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf hfk {ed
ylmf{p wem`e hqmpd nlq `lfpmkdqh{mlf hqd p{h{dk& [ed fdu{ `ehyd{dq kdhjp wm{e {ed
d~mkdf`d* m{p p`qt{mf} hfk `lf{hmfp nmfkmfgp qd`lqkdk lf {ed ahpmp {edqdln&
18& M{ mp h ch{{dq ln nhm{e hfk adjmdn hclfgp{ {ed Emfktp {eh{ Jlqk Qhc whp
alqf h{ H}lke}h mf T{{hq Yqhkdpe& Dhqjmdq {edqd whp h {dcyjd ln Jlqk Qhc h{ {ed
yjh`d ln emp amq{e& M{ whp kdp{ql}dk a} Ctpjmc mf~hkdqp hfk mf {ed }dhq 8415 h
chpomk whp atmj{ tylf m{& M{ whp fhcdk hp Ahahqm Chpomk& [ed mklj ln Jlqk Qhch
hfk l{edq mkljp ehk elwd~dq qdchmfdk mf {ed ~m`mfm{} ln {eh{ yjh`d hfk d~dq} kh}
Pd~h Ytoh ln Jlqk Qhc whp ydqnlqcdk& H kmpyt{d ad{wddf Emfktp hfk Ctpjmcp
wm{e qdpyd`{ {l {eh{ yjh`d ehp addf glmfg lf pmf`d jlfg hfk m{ mp adjmd~dk {eh{ h{ {ed
mfp{hf`d ln hggqdppm~d Emfkt qdjmgmltp lqghfmzh{mlfp hfk yljm{m`hj yhq{mdp* hfh{{dcy{ whp chkd lf >&81&8==1 {l kdcljmpe {ed Ahaqm Chpomk& Nddjmgp ln chf}
Ctpjmcp wdqd etq{ ad`htpd ln kdcljm{mlf ln {ed Ahahqm chpomk hfk {eh{ nh`{lq ehp
lf chf} l``hpmlfp jdk {l `lcctfhj kmp{tqahf`dp lq {dfpmlfp& Wd eh~d qdndqqdk {l
{edpd nh`{p hp m{ mp {ed `hpd ln {ed P{h{d Gl~dqfcdf{ {eh{ atqfmfg ln Phahqch{m
Duyqdpp {qhmf whp h yhq{ ln {ed jhqgdq `lfpymqh`} eh{`edk a} plcd qdjmgmltp
ntfkhcdf{hjmp{p h{ Glkeqh wm{e plcd {dqqlqmp{ lqghfmzh{mlfp ln Ohcct hfk
Bhpecmq* ad`htpd ln plcd qdhplfp mf`jtkmfg kdcljm{mlf ln {ed Ahaqm Chpomk&
11 Glkeqh {lwf mp h `lcctfhjj} ~dq} pdfpm{m~d yjh`d& M{ mp {ed kmp{qm`{ edhk
xthq{dq ln {ed Yhf`echehjp Kmp{qm`{& Peqm Qhot Aehqgh~ %W#5>- wel whp h{ {ed
qdjd~hf{ {mcd Ptydqmf{dfkdf{ ln Yljm`d* ln {eh{ kmp{qm`{ mf emp hnnmkh~m{ %Due&57-
kh{dk 8&7&1991* ehp gm~df emp{lq} ln `lcctfhj qml{p wem`e ehk {hbdf yjh`d mf
Glkeqh mf {ed yhp{& [edqd mp emge ydq`df{hgd ln Ctpjmc ylytjh{mlf h{ ~hqmltp
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
17/196
80
yjh`dp mf {ed kmp{qm`{& @lcctfhj qml{p ehk {hbdf yjh`d mf Glkeqh mf {ed }dhqp 8=14*
8=15* 8=;>* 8=;5* 8=49* 8=40* 8=59* 8=58* 8=54* 8=5>* 8=55* 8=5=* 8==9* 8==8
hfk 8==1& [ed `lcctfhj qml{ wem`e ehk {hbdf yjh`d mf {ed }dhq 8=;5 whp ~dq}
pdqmltp& Mfm{mhjj} {ed Ctpjmcp ehk atqf{ 5>= eltpdp ln Emfktp&[edqdhn{dq {ed
Emfktp ehk atqf{ 0978 eltpdp ln Ctpjmcp& Halt{ 88999 Gehf`em Ctpjmcp
%Ctpjmcp adjlfgmfg {l Gehf`em `hp{d- ehk jdn{ Glkeqh& Plcd ln {edc ehk
cmgqh{dk {l Yhbmp{hf&
10& Cl~dcdf{ nlq qdfl~h{mlf ln {ed Qhc {dcyjd h{ H}lke}h whp p{hq{dk mf
8==0& H Phfphk ln Emfkt qdjmgmltp lqghfmzh{mlfp ehk cd{ h{ Yqh}hg mf Ohfthq}*
1998 {l nmu h yqlgqhccd nlq Qhc [dcyjd Fmqchf m&d& `lfp{qt`{mlf ln Qhc
{dcyjd h{ H}lke}h& [ed yqlgqhccd ehk p{hq{dk wm{e Ohjhaempedb hfk whp
nljjlwdk a} Ohy ]hgfh& Hp kmp`jlpdk a} {ed p{h{dcdf{ ln ^mpe~h Emfkt
Yhqmpehk* jh`p ln ydqplfp {eqltge#lt{ {ed `ltf{q} ehk yhq{m`myh{dk mf {ed Ohy
]hgfh& Lf `lcyjd{mlf {edqdln Ytqfhet{m Cheh ]hgfh whp hqqhfgdk h{
H}lke}h& M{ whp {l p{hq{ lf 1;&1&1991& ^mpe~h Emfkt Yhqmpehk mp h jdhkmfg Emfktqdjmgmltp lqghfmzh{mlf hfk ehk yjh}dk h yqlcmfdf{ qljd mf {emp yqlgqhccd& M{ ehk
kd`mkdk {eh{ m{p cdcadqp wel ehk {hbdf yhq{ mf {ed Ohy ]hgfh wltjk gl {l
H}lke}h nlq {ed Ytqfhet{m Cheh ]hgfh& M{ ehk hjpl kd`mkdk {eh{ nqlc Gtohqh{
mfm{mhjj} {eqdd ah{`edp ln Qhcpd~hbp* dh`e `lfpmp{mfg ln halt{ 1999 ydqplfp*
wltjk gl {l H}lke}h nlq {hbmfg yhq{ mf {eh{ ]hgfh wem`e whp {l gl lf nlq 899
kh}p& [ed nmqp{ ah{`e ln Qhcpd~hbp whp {l `lfpmp{ ln 1999 ydqplfp nqlc {ed
`df{qhj hfk flq{e Gtohqh{ hqdh& M{ whp {l jdh~d Hecdkhahk a} Phahqch{m Duyqdpp
{qhmf lf 11&1&1991 hfk qd{tqf {l Gtohqh{ hghmf a} {ed phcd {qhmf jdh~mfg H}lke}h
lf 14&1&1991& [ed pd`lfk ah{`e whp {l `lfpmp{ ln Qhcpd~hbp ln plt{e Gtohqh{ hfk
m{ whp {l jdh~d lf 1;&1&1991 hfk qd{tqf lf 17&1&1991&[ed {emqk ah{`e ln
Qhcpd~hbp ln Phtqhpe{qh hqdh whp {l jdh~d lf 1>&1&1991 hfk qd{tqf lf 0&0&1991&
H``lqkmfgj} {ed nmqp{ ah{`e ln 1199 Qhcpd~hbp* jdk a} m{p Gdfdqhj Pd`qd{hq}* ehk
jdn{ Gtohqh{ lf 10&1&1991&[ed} ehk p{hq{dk {edmq qd{tqf oltqfd} lf 14&1&1991&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
18/196
8;
1;& Phahqch{m Duyqdpp {qhmf mp h kmqd`{ hfk `lf~dfmdf{ {qhmf nlq ydqplfp glmfg
nqlc Gtohqh{ {l T{{hq Yqhkdpe& M{ jdh~dp nqlc Hecdkhahk nlq glmfg {l m{p
kdp{mfh{mlfp mf T{{hq Yqhkdpe& Lf m{p oltqfd} nqlc T{{hq Yqhkdpe {l Gtohqh{* m{ %hp
=8>> Ty- p{hq{p nqlc Ctzhnnhqytq lf Clfkh}p* Wdkfdpkh}p hfk Ph{tqkh}p& Lf
[tdpkh}p* Nqmkh}p hfk Ptfkh}p m{ %hp =8>5 Ty- p{hq{p nqlc ^hqhfhpm hfk lf
[etqpkh} m{ % hp =8>; Ty- p{hq{p nqlc Nhmzhahk & Phahqch{m Duyqdpp {qhmf wem`e
ehk qdh`edk Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf lf {ed clqfmfg ln 17&1&1991 ehk p{hq{dk nqlc
Ctzhnnhqytq lf 14&1&1991& H``lqkmfg {l {ed p`edktjdk {mcd m{ peltjk eh~d
qdh`edk Khelk* {ed nmqp{ p{h{mlf mf Gtohqh{* lf 1>&1&1991 h{ 10#0; eqp& hfk Glkeqh
lf 17&1&1991 h{ 1#44 eqp& M{ whp qtffmfg jh{d a} halt{ 4 eltqp hfk pl m{ ehk
hqqm~dk h{ Glkeqh h{ 7#;0 eqp& [ed {qhmf `lfpmp{dk ln 85 `lh`edp& 89 `lh`edp wdqd
pjddydq `lh`edp* > `lh`edp wdqd ln gdfdqhj {}yd hfk {ed qdchmfmfg 1 `lh`edp wdqd
PJQ `lh`edp wem`e `hqq} gllkp* yhppdfgdqp hfk {ed gthqk& M{ ehk {wl dfgmfdp&
[ed ylpm{mlf ln {wl dfgmfdp hfk {ed `lh`edp ln {ed {qhmf lf {eh{ kh} whp hp pelwf
mf {ed nljjlwmfg pbd{`e?
14& [ed {qhmf whp edh~mj} l~dq `qlwkdk& Hyhq{ nqlc l{edq yhppdfgdqp* {edqd
wdqd halt{ 1199 Qhcpd~hbp {qh~djjmfg {edqdmf& Clp{ ln {edc ehk fl qdpdq~dk
h``lcclkh{mlf& Hp {ed} wdqd mf jhqgd ftcadq* {ed} ehk ad`lcd aljk hfk
df{dqdk mf{l pjddydq `lh`edp hjpl hfk l``tymdk adq{ep nlq wem`e l{edq yhppdfgdqp
ehk qdpdq~h{mlfp& Hjj `lh`edp ln {ed {qhmf wdqd pl ct`e l~dq `qlwkdk {eh{ {ed
{m`bd{ `ed`bdqp `ltjk fl{ df{dq {ed `lh`edp hfk `ed`b {m`bd{p ln {ed yhppdfgdqp&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
19/196
84
@lh`e P,> whp hjpl edh~mj} l~dq#`qlwkdk& [ed yhppdfgdqp ehk {l pm{ lf {ed njllq
mf ad{wddf {ed pdh{p* mf {ed yhpphgd hfk fdhq {ed jh{qmfdp& [ed nljjlwmfg pbd{`e
pelwp {ed hqqhfgdcdf{p ln pdh{p d{`& mf {eh{ `lh`e?#
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
20/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
21/196
87
17& M{ `hf ad pddf nqlc {ed chy {eh{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf mp nh`mfg plt{e&
[ed yjh{nlqcp hqd lf {ed flq{edqf pmkd ln {ed p{h{mlf& Qh{jhc mp pelwf lf {ed dhp{
hfk ^hklkhqh mp pelwf lf {ed wdp{& [edqd mp hf lnnm`d ajl`b lf yjh{nlqc fl&8& Lf
{ed dhp{dqf pmkd m{ dfkp wm{e QYN lnnm`d hfk lf {ed wdp{ m{ dfkp wm{e {ed Yhq`dj
Lnnm`d& Jdh~mfg plcd yjh`d lf {ed wdp{ {edqd hqd {eqdd l{edq lnnm`dp* fhcdj}*
WYCP lnnm`d* @YW lnnm`d hfk @Q@@ lnnm`d& Yhq{ ln {ed yjh{nlqc ad{wddf Yhq`dj
lnnm`d hfk {ed lnnm`d ln {ed P{h{mlf Ptydqmf{dfkdf{ mp `l~dqdk wm{e h qlln& Qdp{ ln
{ed yjh{nlqc mp lydf& [edqdhn{dq {ed weljd hqdh mp lydf ty{l H `hamf hfk mp h yhq{
ln {ed qhmjwh} }hqk& [edqd mp plcd lydf pyh`d wm{e h altfkhq} whjj ademfk {ed
lnnm`d ajl`b& Hn{dq {ed altfkhq} whjj {edqd mp h qlhk hfk mccdkmh{dj} {edqdhn{dq
{edqd mp h jl`hjm{} bflwf hp Pmgfhj Nhjmh& M{ du{dfkp ty{l {ed `tj~dq{ hfk gldp
ntq{edq {lwhqkp H `hamf& M{ mp h jl`hjm{} chmfj} mfeham{dk a} Gehf`em Ctpjmcp&
[ed chy hjpl pelwp {ed ylpm{mlf ln Hchf Gtdp{ eltpd* CMP Chpomk* `tj~dq{ hfk
H `hamf& [ed `jlpdk {dh p{hjj* jh{qmfd ajl`b* wh{dq et{ hfk {ed allb p{hjj pm{th{dk
lf {ed yjh{nlqc fl& 8 hqd hjpl pelwf mf {ed chy&
15& [ed nljjlwmfg ym`{tqdp hjpl gm~d h gdfdqhj ~mdw ln {ed Glkeqh qhmjwh}
p{h{mlf hfk {ed ptqqltfkmfg hqdh& [ed nqlf{ pmkd ln {ed p{h{mlf* {ed yjh{nlqc* pchjj
lydf gqltfk ademfk {ed qhmjwh} lnnm`d hfk Pmgfhj Nhjmh hqd `jdhqj} ~mpmajd
{edqdnqlc&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
22/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
23/196
8=
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
24/196
19
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
25/196
18
1=& [l{hj jdfg{e ln yjh{nlqc Fl& 8 mp 8>59 ndd{& Jdfg{e ln {ed yjh{nlqc `l~dqdk
wm{e h qlln mp halt{ 449 ndd{ hfk {edqdhn{dq jdfg{e ln {ed lydf yjh{nlqc mp halt{
8809 ndd{&[ed kmp{hf`d ad{wddf {ed qhmjwh} p{h{mlf hfk H `hamf mp halt{ 51>
c{qp& m&d& 1;475 ndd{& Hp kmp`jlpdk a} {ed d~mkdf`d lf qd`lqk* {ed jhp{ `lh`e ln {ed
{qhmf whp plcdwedqd lyylpm{d {ed Ptydqmf{dfkdf{p&Lnnm`d& @lh`e P,> whp
lyylpm{d {ed df{qhf`d hfk {ed allbmfg lnnm`d hfk mf ad{wddf {edqd wdqd adf`edp
nlq yhppdfgdqp {l pm{& @lh`e P,8 whp lyylpm{d {ed `jlpdk {dh p{hjj& Lfd gdfdqhj
`lh`e hfk {ed nqlf{ PJQ `lh`e wdqd lf {ed lydf yhq{ ln {ed yjh{nlqc& @lh`e P,0
whp lyylpm{d {ed jh{qmfdp& @lh`e P,1 whp lyylpm{d {ed Yhq`dj lnnm`d hfk QCP
lnnm`d&
09& Wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk h{ Glkeqh* K}& P{h{mlf
Ptydqmf{dfkdf{ ]tptnhjm Phm}hk hfk Hppmp{hf{ P{h{mlf Chp{dq Qhodfkqhyqhphk
Cddfh wdqd lf kt{} hfk wdqd pm{{mfg mf {edmq lnnm`dp& H{ H `hamf* Hppmp{hf{
P{h{mlf Chp{dq Ehqmclehf Cddfh hfk HPC Hbemjbtchq Pehqch wdqd lf kt{}&
Oh}pmfe Beh{moh mf#`ehqgd P{h{mlf Ptydqmf{dfkdf{ ehk `lcd {l {ed P{h{mlf h{ 7&;5
h&c& wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk otp{ p{hq{dk m{p lfwhqk oltqfd}& HPM
Ghjhaehm %W#11- whp {ed Y&P&L& mf `ehqgd ln {ed Qhmjwh} Yljm`d P{hmlf& [edqd
wdqd halt{ 89 Yljm`d @lfp{hajdp ln GQY hfk 1 Yljm`d @lfp{hajdp ln QYN h{ lq
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
26/196
11
fdhq Yjh{nlqc Fl&8 lf wem`e {ed Phahqch{m Duyqdpp {qhmf whp p{hfkmfg& [ed
d~mkdf`d hjpl pelwp {eh{ h{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf* chf} tfht{elqmpdk ~dfklqp
`lcd lf {ed yjh{nlqcp {l pdjj dh{hajdp* amkkmp* `ljk kqmfbp d{`& hfk clp{ ln {edc
hqd Gehf`em Ctpjmcp&
08& Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk h{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf h{ 7&;0 h&c&
M{p p`edktjdk ehj{ h{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf whp ln 4 cmft{dp& Ktqmfg {eh{ ehj{ ln 4
cmft{dp plcd mf`mkdf{p hqd p{h{dk {l eh~d ehyydfdk& [ed Qhcpd~hbp ehk h xtqqdj
wm{e Pmkkmx Ahbhq* h {dh ~dfklq& Ed whp gm~df {wl p{m`b ajlwp& Plcd l{edq
Qhcpd~hbp ehk adh{df lfd Pmqho hfk hjpl Clecdk Jh{mbh& [ed nltq{e mf`mkdf{
p{h{dk {l eh~d ehyydfdk whp hf h{{dcy{ {l hakt`{ Plnm}hahft h Ctpjmc gmqj
p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc a} h Qhcpd~hb a} ytjjmfg edq {lwhqkp {ed {qhmf& Ktqmfg
{eh{ ehj{ h{ {ed P{h{mlf* {edqd whp ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed nqlf{ pmkd ln {ed {qhmf* a}
{ed ydqplfp p{hfkmfg lt{pmkd {ed p{h{mlf& Plcd yhppdfgdqp p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc
ehk hjpl {eqlwf p{lfdp {lwhqkp {elpd ydqplfp& [wl yljm`d `lfp{hajdp ehk chkd
{ed yhppdfgdqp pm{ mf {ed {qhmf hfk kmpydqpd {ed lt{pmkdq&
01& Hn{dq {ed p`edktjdk p{ly ln 4 cmft{dp Phahqch{m Duyqdpp {qhmf p{hq{dk m{p
lfwhqk oltqfd} h{ 7&;5 h&c& H{ {emp p{hgd m{ mp ptnnm`mdf{ {l cdf{mlf {eh{ {edqd mp
plcd kmp`qdyhf`} mf {ed d~mkdf`d lf {emp ylmf{& [ed kmnndqdf`d mf {mcd mp ln 1#0
cmft{dp& Pllf hn{dq {ed {qhmf ehk p{hq{dk {ed hjhqc `ehmf whp ytjjdk hfk {ed {qhmf
ehk p{lyydk hn{dq `l~dqmfg kmp{hf`d ln halt{ >9#79 cd{dqp& D~df hn{dq {ed `ehmf
ytjjmfg {ed {qhmf ehk qdchmfdk lf {ed yjh{nlqc& We} hfk nqlc wem`e `lh`edp
`ehmf whp ytjjdk mp h ch{{dq ln kmpyt{d& [ed d~mkdf`d mfkm`h{dp {eh{ m{ whp ytjjdk
nqlc `lh`edp adhqmfg Flp&50898* 40;0* =81>0 hfk 55105& [ed l{edq ~dqpmlf
ptggdp{dk nlq ltq `lfpmkdqh{mlf mp {eh{ `ehmf whp ytjjdk nqlc `lh`e Fl&=9105 lq
plcd l{edq `lh`e hjpl& [ed @lccmppmlf mp hjpl qdxtmqdk {l `lfpmkdq {wl qm~hj
~dqpmlfp qdghqkmfg {ed qdhplf we} {ed `ehmf whp ytjjdk& H``lqkmfg {l lfd
~dqpmlf* plcd yhppdfgdqp wdqd jdn{ ademfk lf {ed yjh{nlqc wedf {ed {qhmf ehk
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
27/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
28/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
29/196
14
nlq yql{d`{mfg {edmq ydqplfp& H``lqkmfg {l {ed yhppdfgdqp* atqfmfg qhgp hfk jmxtmk
{eqlwf mfpmkd {ed `lh`e ehk `htpdk jl{ ln pclbd hfk p{hq{dk atqfmfg pdh{p hfk
l{edq {emfgp mfpmkd {ed `lh`e& [eh{ ehk `htpdk pl ct`e pclbd mf {ed `lh`e {eh{
{ed yhppdfgdqp wdqd fl{ hajd {l pdd `jdhqj}& M{ ehk hjpl `htpdk aqdh{emfg yqlajdc&
Hp plcd yhppdfgdqp ehk qhmpdk pelt{p {eh{ {edqd whp nmqd mf {ed `lh`e* {edqd whp h
qtpe nlq gd{{mfg lt{ ln {ed `lh`e& Ad`htpd ln {ed yqdpdf`d ln elp{mjd hfk h{{h`bmfg
cla lf {ed Pmgfhj Nhjmh pmkd* {ed yhppdfgdqp ehk fl `elm`d at{ {l gd{ lt{ lf {ed
}hqk pmkd lfj}& M{ ehk ad`lcd kmnnm`tj{ {l jl`h{d {ed kllqp& [edqdnlqd* ahqp ln plcd
wmfklwp lf {ed }hqk pmkd wdqd nlq`maj} qdcl~dk hfk plcd yhppdfgdqp ehk glfd
lt{ {eqltge {elpd wmfklwp& [ed P{h{dp ~dqpmlf mp {eh{ h{ halt{ {eh{ {mcd plcd ln
{ed `lfpymqh{lqp ehk `t{ {ed ~dp{matjd ad{wddf `lh`e P,> hfk `lh`e P,7 hfk hjpl
nlq`maj} lydfdk {ed kllq `lffd`{mfg P,> m{ wm{e `lh`e P,7& P{hfkmfg fdhq {ed
jh{qmfdp plcd ydqplfp wel ehk df{dqdk {ed `lh`e wm{e `hqal}p `lf{hmfmfg yd{qlj
ehk {eqlwf {edc mfpmkd {ed `lh`e& Plcd `lfpymqh{lqp ehk hjpl df{dqdk {ed `lh`e
{eqltge m{p kllq lf {ed pltq{edqf pmkd wem`e whp lydfdk a} `lfpymqh{lqp wel ehk
df{dqdk {ed `lh`e {eqltge {ed `lffd`{mfg kllq& [ed} ehk {eqlwf yd{qlj nmjjdk`hqal}p mfpmkd {ed `lh`e& [edqdhn{dq {edqd whp h amg nmqd mf {ed `lh`e hfk m{ ehk
pyqdhk ~dq} qhymkj} jdh~mfg fl {mcd nlq {ed yhppdfgdqp {l dp`hyd& M{ `htpdk {ed
kdh{e ln 4= ydqplfp hfk mfotq} {l chf} l{edqp& Mfnlqch{mlf whp gm~df {l {ed
`lf`dqfdk lnnm`dqp mccdkmh{dj} halt{ weh{ whp ehyydfmfg hfk hp h qdptj{ {edqdln
{ed qdxtmqdk yljm`d nlq`d hfk nmqd aqmghkd ehk qdh`edk {ed yjh`d ln mf`mkdf{ wm{emf
h pelq{ {mcd& [ed emgedq lnnm`dqp ehk hjpl qtpedk {l {eh{ yjh`d& [ed yljm`d ehk {l
tpd nlq`d hfk qdplq{ {l nmqmfg {l aqmfg {ed pm{th{mlf tfkdq `lf{qlj& [edqd whp hghmf
hf h{{h`b lf {ed {qhmf* yljm`d hfk {ed yhppdfgdqp a} {ed clap h{ halt{ 88&99
l`jl`b& H{ {eh{ {mcd hjpl {ed yljm`d ehk {l tpd nlq`d {l kmpydqpd {ed clap& [ed
atqf{ `lh`e P,> hfk {ed hkolmfmfg `lh`e P,7 wdqd pdyhqh{dk a} halt{ 88&09 h&c&
hn{dq {hbmfg {edc hwh} {l h kmnndqdf{ yjh`d mf {ed }hqk& [ed {qhmf whp {edf
qdhppdcajdk& M{ jdn{ Glkeqh h{ 81&;9 y&c&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
30/196
1>
0> [ed mcyh`{ ln {ed mf`mkdf{ whp pl ct`e hfk wmkd pyqdhk {eh{ m{ ehk jdk {l
`lcctfhj qml{p mf Glkeqh mccdkmh{dj} hfk {eqltgelt{ Gtohqh{ wm{emf h pelq{
{mcd& [ed} ehk `lf{mftdk h{ plcd yjh`dp nlq h jlfg {mcd&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
31/196
17
@EHY[DQ#M^
D^MKDF@D HFK NMFKMFGP
07& [ed @lccmppmlf duhcmfdk 71 wm{fdppdp mf m{p dnnlq{ {l `ljjd`{ qdjmhajd
d~mkdf`d hfk nmfk lt{ elw {ed Glkeqh mf`mkdf{ ehk ehyydfdk& [ed} eh~d gm~df
d~mkdf`d lf lh{e& Clp{ ln {edc eh~d kdylpdk halt{ weh{ {ed} ehk pddf hfk weh{
whp edhqk a} {edc& [etp* clp{ ln {ed d~mkdf`d mp mf {ed fh{tqd ln kmqd`{ d~mkdf`d&
Wm{fdppdp nqlc {ed qhmjwh} eh~d ntq{edq p{h{dk weh{ whp klfd a} {edc& [ed l{edq
pd{ ln d~mkdf`d `lfpmp{p ln p{h{dcdf{p hfk kl`tcdf{p hfk mp `lqqlalqh{m~d mf
fh{tqd& [ed kmqd`{ d~mkdf`d `lfpmp{p chmfj} ln {ed yhppdfgdqp ln {eh{ {qhmf hfk {ed
qhmjwh} p{hnn mf`jtkmfg m{p yljm`d nlq`d& Df{qmdp chkd mf {ed qd`lqkp* qdylq{p chkd
a} {ed qhmjwh} p{hnn {l {edmq emgedq ht{elqm{mdp hfk d~mkdf`d ln duydq{p nqlc {ed
Nlqdfpm` P`mdf`d Jhalqh{lq} hqd {ed chmf ymd`dp ln `lqqlalqh{m~d d~mkdf`d&
05& La~mltpj} {ed chmf xtdp{mlf {eh{ hqmpdp nlq `lfpmkdqh{mlf a} {emp@lccmppmlf mp? Weh{ whp {ed `htpd ln {ed nmqd< Elwd~dq* mf ~mdw ln {ed ylmf{p ln
`lf{ql~dqpmdp qhmpdk adnlqd {ed @lccmppmlf* m{ ehp ad`lcd qdjd~hf{ hfk tpdntj {l
`lfpmkdq `dq{hmf l{edq hpyd`{p hjpl* mf`jtkmfg weh{ whp {ed mfm{mhj ~dqpmlf&
H``lqkmfg {l {ed yhppdfgdqp* {ed `lh`e whp pd{ lf nmqd a} {ed Ctpjmc clap wem`e
ehk h{{h`bdk {ed {qhmf& [ed ~dqpmlf ln {ed gthqk hfk qhmjwh} lnnm`dqp ln Glkeqh
whp {eh{ `lh`e P,> whp pd{ lf nmqd& [ed yljm`dcdf adjlfgmfg {l GQY hfk QYN hfk
hjj {elpd ydqplfp wel ehk qtpedk {l {ed yjh`d ln mf`mkdf{ wdqd {ljk {eh{ {ed `lh`e
whp pd{ lf nmqd& [ed mfnlqch{mlf wem`e {ed qdylq{dqp ln {ed yqmf{ cdkmh hfk
djd`{qlfm` cdkmh ehk gh{edqdk whp {eh{ {ed Ctpjmc cmp`qdhf{p ehk nmqp{ h{{h`bdk
{ed {qhmf wm{e p{lfdp hfk aqlbdf {ed wmfklwp ln `lh`e P,> hfk {edqdhn{dq atqfmfg
qhgp hfk yd{qlj wdqd {eqlwf mfpmkd {ed `lh`e hfk {eh{ ehk pd{ {ed `lh`e lf nmqd&
[ed qdjd~hf{ yhq{p ln {ed fdwp ytajmpedk lf nqlf{ yhgdp ln {ed jdhkmfg fdwpyhydqp
lf {ed fdu{ kh} hn{dq {ed mf`mkdf{ hqd qdyqlkt`dk adjlw ?#
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
32/196
15
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
33/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
34/196
09
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
35/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
36/196
0101
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
37/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
38/196
0;
0=& [ed @lccmppmlf kmk fl{ nddj m{ fd`dpphq} {l gd{ {qhfpjh{dk weljd qdylq{p
ytajmpedk mf Gtohqh{m hp {ed} `lf{hmf l{edq kd{hmjp qdjh{mfg {l {ed mf`mkdf{& Lfj} {ed
chmf yhq{p {edqdln hqd {qhfpjh{dk mf Dfgjmpe& [ed qdylq{ mf Gtohqh{ Phch`ehq whp*
&[lkh} hp `dq{hmf nhfh{m` djdcdf{p pd{ lf nmqd wm{e yd{qlj nltq `lh`edp ln {ed
{qhmf 47 chjdp* ndchjdp hfk `emjkqdf wdqd atqf{ hjm~d ad`htpd ln {ed nmqd wem`e
ehk pyqdhk mfpmkd {ed `lh`e hfk ;0 ydqplfp ehk qd`dm~dk pdqmltp mfotqmdp& Mf
Phfkdpe khmj} {ed qdylq{ whp* [lkh} mf {ed clqfmfg h clfp{qltp cla ln clqd
{ehf 499 eh~mfg pd{ lf nmqd `lh`edp l~dq`qlwkdk wm{e yhppdfgdqp hfk clqd
yhq{m`tjhqj} a} {ed Emfkt kd~l{ddp qd{tqfmfg hn{dq h{{dfkmfg Qhc ]hgfh mf
H}lke}h clqd {ehf pmu{} ydqplfp wdqd atqf{ hjm~d& [lkh} mf {ed clqfmfg h{
plcd kmp{hf`d nqlc Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf* hp yqd~mltpj} yjhffdk* Phahqch{m
Duyqdpp {qhmf {mge{j} l~dq`qlwkdk wm{e yhppdfgdqp* h ~mljdf{ cla ln clqd {ehf
499 ydqplfp eh~mfg pd{ lf nmqd `lh`edp ntjj ln Emfkt kd~l{ddp clqd {ehf >9
ydqplfp wdqd atqf{ hjm~d& Mf {ed qdylq{ ytajmpedk mf Ohm Emfk weh{ ehp addf
p{h{dk mp H{{h`b lf {ed {qhmf h{ Glkeqh& Pmu{} atqf{ hjm~d& M{ mp ntq{edq p{h{dk {eh{
h``lqkmfg {l {ed mfnlqch{mlf h~hmjhajd* {ed Phahqch{m Duyqdpp {qhmf whpptqqltfkdk a} h cla hfk m{ whp p{lffdk nqlc hjj {ed nltq pmkdp& Clqdl~dq* }ltfg
ydqplfp wel ehk `lcd wm{e wdhylfp ehk `htpdk khchgd {l {ed `lh`edp ln {ed
{qhmf hfk ehk chkd hf h{{dcy{ {l pd{ {edc lf nmqd& Lf {ed nqlf{ yhgd ln [ed
[mcdp ln Mfkmh {ed qdylq{ whp [ed {qhmf whp p{lyydk fdhq Pmgfhj Nhjmh* h
fl{lqmltp hqdh ln Glkeqh* hp plcdlfd hyyhqdf{j} ytjjdk {ed `ehmf& H cla qtpedk
{lwhqkp {ed {wl `lh`edp %P,> hfk P,7-* ydj{mfg p{lfdp mfm{mhjj}& Lf`d {ed wmfklwp
wdqd aqlbdf* {ed} {eqdw yd{qlj alcap mfpmkd& Phmk ptq~m~dqp* {ed P,> `lh`e whp
kltzd wm{e yd{qlj hfk kmdpdj nqlc lt{pmkd hfk pd{ nmqd d~df hp {ed yhppdfgdqp `qmdk
lf edjyjdppj} p`qdhcmfg nlq edjy& Mf {ed Mfkmhf Duyqdpp hjpl {ed qdylq{ whp {eh{
Hjclp{ hjj {ed kdhk wdqd mfpmkd {ed P#> `hqqmhgd* wem`e whp pd{ hajhzd a} h cla
{eh{ wm{fdppdp phmk whp {eqlwmfg p{lfdp* pchpemfg wmfklw yhfdp wm{e mqlf qlkp*
hfk ytqmfg yd{qlj hfk jlaamfg atqfmfg qhgp mfpmkd& [ed Hpmhf Hgd ehk qdylq{dk?
Hp {ed {qhmf jdn{ {ed p{h{mlf hn{dq {ed qlt{mf p{ly* {ed dcdqgdf`} `ehmf whp ytjjdk
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
39/196
04
hfk {ed {qhmf ehj{dk& Hp pllf hp {ed {qhmfp p{lyydk* h cla ln clqd {ehf 8499
ydqplfp* qdylq{dkj} adjlfgmfg {l h cmflqm{} `lcctfm{}* h{{h`bdk {ed yhppdfgdqp
{qh~djjmfg mf {ed P#> `lh`e wm{e mqlf qlkp hfk pwlqkp& Mfnjhcchajd ptap{hf`dp
wdqd hjpl {eqlwf mf {ed `lh`e* wem`e jdk {l h nmqd mf h ylq{mlf ln {ed algmd hfk
pd~dqhj yhppdfgdqp
;9& Fl ydqplf ehk ptggdp{dk nlq xtm{d h jlfg {mcd {eh{ nmqd mf `lh`e P,> ln
Phahqch{m Duyqdpp {qhmf whp `htpdk mf hf} l{edq chffdq& Mf qdpylfpd {l {ed
Fl{mnm`h{mlf mpptdk a} {emp @lccmppmlf* Ohf Phfgehqpe Chf`e nmjdk m{p p{h{dcdf{
ptyylq{dk a} hf hnnmkh~m{ lf 89&>&1991& Mf {eh{ hnnmkh~m{ {ed} pelwdk {edmq `lf`dqf
nlq {ed mf`mkdf{p wem`e ehk ehyydfdk mf Hecdkhahk lf 15&1&1991 hfk 8&0&1991
wedqdmf halt{ 149 et{cdf{p wdqd h{{h`bdk& [edqdhn{dq lf 8&7&1991 Cq& Hcqmpe
Fhqdfkqh Yh{dj* hk~l`h{d kdp`qmamfg emcpdjn hp hf h`{m~d cdcadq ln Ohf
Phfgehqpe Chf`e* nmjdk h p{h{dcdf{,hnnmkh~m{ xtdp{mlfmfg {ed ~dqpmlf ln `qmcmfhj
`lfpymqh`} hk~hf`dk a} {ed P{h{d Gl~dqfcdf{& Weh{ ed ehp p{h{dk {edqdmf mp {eh{
ed ehk ~mpm{dk Glkeqh hjlfg wm{e plcd ln emp `ljjdhgtdp lf =&>&1991& Ed ehk hjpl
glfd {eqltge {ed N&M&Q& mf qdpyd`{ ln {ed Glkeqh mf`mkdf{ hfk {ed p{h{dcdf{p ln
wm{fdppdp qd`lqkdk a} {ed yljm`d& Lf {ed ahpmp ln ch{dqmhj `ljjd`{dk a} emc* m{
hyydhqdk {l emc {eh{ atqfmfg ln `lh`e P,> whp ad`htpd ln {ed pylf{hfdltp p`tnnjd
hfk nmge{ {eh{ ehk {hbdf yjh`d ad{wddf Qhcpd~hbp hfk Ctpjmc ~dfklqp lf {ed
yjh{nlqc ln Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf hfk fl{ ad`htpd ln hf} `lfpymqh`} eh{`edk
dhqjmdq&
;8& Gtohqh{ Yqhkdpe @lfgqdpp @lccm{{dd* mf m{p p{h{dcdf{ `tc hnnmkh~m{ kh{dk
8p{ Otj}* 1991* pmgfdk a} m{p {edf Yqdpmkdf{ @ehtkehqm Hchqpmfe Aemjhaehm* ehp
p{h{dk? M{ mp p{h{dk {eh{ {ed mf`mkdf{ ln Glkeqh mp h yjhffdk lfd hfk mp hf h`{ ln
`lfpymqh`}& M ph} {eh{ m{ ctp{ ad hf h`{ ln `lfpymqh`} ad`htpd m{ `ltjk fl{ eh~d
ehyydfdk {eh{ pt`e `hqfhgd `ltjk ehyydf ptkkdfj} hfk pylf{hfdltpj}& Weh{ ehp
addf ptggdp{dk {edqdmf mp {eh{ m{ whp ad`htpd ln fdgjmgdf`d ln {ed P{h{d
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
40/196
0>
Gl~dqfcdf{ {eh{ {ed Glkeqh mf`mkdf{ ehk ehyydfdk hfk {eh{ weh{ ehk ehyydfdk
{edqdhn{dq whp ad`htpd ln {l{hj mfh`{mlf* lcmppmlf* `lffm~hf`d hfk d~df
mfp{mgh{mlf ln {ed P{h{d Cmfmp{dq tfkdq {ed flpd ln @emdn Cmfmp{dq
;1& [mjj Otj}* 1991 fdm{edq Ohf Phfgehqpe Chf`e flq Gtohqh{ Yqhkdpe
@lfgqdpp @lccm{{dd flq hf}lfd djpd ehk ptggdp{dk {eh{ {ed Glkeqh mf`mkdf{ ehk
fl{ ehyydfdk mf {ed chffdq qdylq{dk a} {ed cdkmh hfk hp p{h{dk a} {ed P{h{d
Gl~dqfcdf{ hfk l{edqp mf`jtkmfg {ed `lf`dqfdk qhmjwh} ydqplffdj hfk {ed
yhppdfgdqp at{ m{ ehk ehyydfdk mf h kmnndqdf{ chffdq& Plcd ydqplfp hyydhq {l
eh~d p{hq{dk xtdp{mlfmfg {eh{ ~dqpmlf hn{dq {ed Nlqdfpm` P`mdf`d Jhalqh{lq} gh~d
m{p qdylq{ lf 7&4&1991* wedqdmf m{ mp p{h{dk {eh{ hp wmfklwp ln `lh`e P,> wdqd
halt{ 7 ndd{ emge nqlc {ed gqltfk jd~dj m{ whp fl{ ylppmajd nlq hf} lfd p{hfkmfg
lt{pmkd lf {ed gqltfk {l {eqlw mfpmkd {ed `lh`e hf} mfnjhcchajd jmxtmk a} `hqal}
lq hf} l{edq `lf{hmfdq* hp mf klmfg pl {ed jmxtmk `lf{hmfdk {edqdmf wltjk eh~d
nhjjdf lt{pmkd& [emp hpyd`{ ln mcylppmamjm{} ehp addf kdhj{ wm{e mf {ed jh{{dq yhq{
ln {emp qdylq{&
;0& M{ whp mfm{mhjj} ptggdp{dk {eh{ {ed Qhcpd~hbp {qh~djjmfg a} {emp {qhmf ehk
xthqqdjdk wm{e plcd Ctpjmc ~dfklqp h{ Toohmf hfk Qtkhtjm p{h{mlfp hfk {edqdnlqd*
a} wh} ln qd{hjmh{mlf {emp mf`mkdf{ ehk ehyydfdk h{ Glkeqh& M{ mp {edqdnlqd*
fd`dpphq} {l `lfpmkdq {ed ch{dqmhj wm{e qdpyd`{ {l weh{ ehk ehyydfdk adnlqd {ed
{qhmf ehk qdh`edk Glkeqh {l hp`dq{hmf mn {edqd whp hf} `lffd`{mlf ad{wddf {ed
atqfmfg ln `lh`e P,> hfk weh{ ehk ehyydfdk dhqjmdq&
;;& [ed ch{dqmhj kmp`jlpdp {eh{ Phahqch{m Duyqdpp {qhmf qmge{ nqlc {ed {mcd m{
ehk p{hq{dk nqlc Ctzhnnhqytq lf 14&1&1991 whp qtffmfg jh{d& Halt{ 1999 {l 1199
Qhcpd~hbp wel ehk dhqjmdq glfd nqlc Gtohqh{ {l H}lke}h ehk alhqkdk {ed {qhmf
h{ H}lke}h nlq `lcmfg ah`b {l Gtohqh{& [ed {qhmf whp edh~mj} l~dq `qlwkdk& [ed
ylpm{mlf ln pjddydq `lh`e P,> whp hjpl pmcmjhq& [edqd wdqd clqd {ehf 199 ydqplfp
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
41/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
42/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
43/196
0=
l``ty} {eh{ adq{e* Ed `ltjk chfhgd {l gd{ lfd pdh{ lf adq{e fl& 01& Ytfhcbtchqm
%W#;=- whp {qh~djjmfg wm{e edq nh{edq#mf#jhw* cl{edq#mf#jhw* aql{edq#mf#jhw hfk
edq plf hfk ehk qdpdq~h{mlf nlq adq{ep 85* 8=* 19 hfk 18& Lfj} lfd adq{e whp
~h`h{dk a} {ed Bhqpd~hbp nlq {edc& Jhjhfyqhphk %W#;;- ehk qdpdq~h{mlf nlq adq{ep
5 hfk 71& Ed whp hjjlwdk {l l``ty} lfj} lfd adq{e& Pemjhadf ^mqyhj %W#;7- wel
whp {qh~djjmfg wm{e edq etpahfk hfk khtge{dq#mf#jhw ehk qdpdq~h{mlf nlq adq{ep
Flp&45* 4= hfk >8&[ed Bhqpd~hbp ehk qdntpdk {l ~h`h{d {elpd adq{ep hfk*
{edqdnlqd* {ed} ehk {l pm{ lf {ed njllq fdhq {elpd adq{ep& Qhcfhqdpe %W#8984-
ehk {l pm{ wm{e emp nhcmj} cdcadqp fdhq jh{qmfdp hjlfg wm{e 19 {l 14 l{edq ydqplfp
wel wdqd hjqdhk} pm{{mfg {edqd &Ed whp fl{ hjjlwdk {l l``ty} hf} ln {ed adq{ep
qdpdq~dk a} emc & Pl hjpl yhppdfgdq ^mqyhj ehk {l pm{ lf {ed njllq ln {ed `lh`e& Ed
ehk `lcyjhmfdk {l {ed [&[&D at{ whp {ljk a} {ed [&[&D& {eh{ m{ whp mcylppmajd nlq
emc {l kl hf}{emfg mf {elpd `mq`tcp{hf`dp& [ed d~mkdf`d hfk p{h{dcdf{p ln l{edq
yhppdfgdqp wel ehk {qh~djjdk mf {eh{ `lh`e kmp`jlpd hjclp{ {ed phcd {emfg halt{
l~dq `qlwkmfg mf {eh{ `lh`e&
;= Hjj {emp d~mkdf`d pelwp {eh{ `lh`e P#> whp edh~mj} l~dq `qlwkdk& [edqd
wdqd clqd {ehf 199 ydqplfp {edqdmf& Clp{ ln {edc wdqd Qhcpd~hbp& Chf}
yhppdfgdqp ehk {l pm{ lf {ed njllq ln {eh{ `lh`e& [ed} ehk {l pm{ ad{wddf {ed pdh{p
hfk mf {ed yhpphgd qmge{ ty{l {ed jh{qmfdp lf dm{edq pmkd ln {ed {wl dfkp ln {ed
`lh`e& M{ whp kmnnm`tj{ nlq {ed yhppdfgdqp {l cl~d mfpmkd {ed `lh`e lq {l gl {l {ed
jh{qmfdp hp {edqd whp ehqkj} hf} pyh`d {l whjb& Wd hqd qdndqqmfg {l {emp hpyd`{ hp h
ylmf{ ehp addf qhmpdk at{ fl{ pdqmltpj} yqdppdk {eh{ nmqd mf `lh`e P,> `ltjk eh~d
addf `htpdk ad`htpd ln h bdqlpdfd p{l~d tpdk a} plcd yhppdfgdq nlq `llbmfg
mfpmkd {ed `lh`e gd{{mfg l~dq{tqfdk hfk bdqlpdfd {edqdnqlc gd{{mfg pymjjdk& [emp
hpyd`{ ehp addf kdhj{ wm{e mf kd{hmj a} tp jh{dq lf&
49& Hp qdghqkp {ed oltqfd} ad{wddf H}lke}h hfk Glkeqh {ed d~mkdf`d ln
Qhkedpe}hc %W#8981- mp {eh{ {ed Bhqpd~hbp wdqd pmfgmfg aehohfp hfk pelt{mfg
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
44/196
;9
pjlghfp mf {ed {qhmf& [ed} ehk fl{ klfd hf} cmp`emdn& H{ Qtkhtjm p{h{mlf ed ehk
pddf edh~} yljm`d ahfklahp{& Lf mfxtmq} ed ehk `lcd {l bflw {eh{ m{ whp ad`htpd
ln h xthqqdj ad{wddf plcd al} hfk {ed Bhqpd~hbp& Ed ehk fl{ `lcd {l bflw
hf}{emfg djpd halt{ m{& Kdf}mfg {ed ptggdp{mlf {eh{ {ed phmk xthqqdj whp ad{wddf
{ed Bhqpd~hbp {qh~djjmfg mf `lh`e P,> hfk {ed al} lf {ed yjh{nlqc {emp wm{fdpp ehp
phmk {eh{ ed ehk fl{ `lcd {l bflw ad{wddf welc {ed phmk xthqqdj ehk {hbdf yjh`d&
[edqd mp fl d~mkdf`d {l pelw hp {l wel {eh{ al} whp hfk wed{edq ed whp h
Ctpjmc lq h Emfkt& [edqd mp fl d~mkdf`d {l pelw wedf {ed xthqqdj ehk {hbdf
yjh`d& [ed d~mkdf`d lf {emp ylmf{ hfk {ed ptggdp{mlf chkd {l {emp wm{fdpp hqd pl
~hgtd {eh{ m{ `hffl{ ad phmk lf {ed ahpmp {edqdln {eh{ h xthqqdj ehk {hbdf yjh`d
ad{wddf {ed Bhqpd~hbp {qh~djjmfg a} {emp {qhmf hfk h Ctpjmc al} lq h al}
`lffd`{dk wm{e Gehf`em Ctpjmcp ln Glkeqh* h{ Qtkhtjm qhmjwh} p{h{mlf& [m`bd{
@ed`bdq Kddyhb @eehajhfm %W#8;- ehp p{h{dk {eh{ {ed oltqfd} ad{wddf Toohmf hfk
Qh{jhc whp ydh`dntj& M{ whp ptggdp{dk {l {emp wm{fdpp a} hk~l`h{d Peqm
Kh}chbtchq hyydhqmfg nlq Ohcmh{#Tjch#D#Emfk* {eh{ {edqd whp h xthqqdj
ad{wddf plcd yhppdfgdqp ln {ed {qhmf hfk {dh ~dfklqp h{ Toohmf qhmjwh} p{h{mlf&
Kmyhb @eehajhfm ehp `h{dglqm`hjj} p{h{dk {eh{ fl pt`e mf`mkdf{ ehk {hbdf yjh`d& Mf
emp p{h{dcdf{ {l {ed Pq& Km~mpmlfhj Chfhgdq W&Q&Qh{jhc ed ehk p{h{dk {eh{#
& [edqd mp fl d~mkdf`d mfkm`h{mfg {eh{ hf} xthqqdj ehk
{hbdf yjh`d ad{wddf {ed Bhqpd~hbp {qh~djjmfg mf {eh{ {qhmf hfk {dh ~dfklqp lq hf}
l{edq ydqplf h{ hf} ln {ed yqd~mltp p{h{mlfp lq mf {ed {qhmf& [edqd mp fl ch{dqmhj
mfkm`h{mfg hf} xthqqdj eh~mfg {hbdf yjh`d ad{wddf Qhcpd~hbp hfk hf} Ctpjmc h{hf} ln {ed yqd~mltp P{h{mlfp& Lfj} {emfg {eh{ {ed d~mkdf`d pelwp mp {eh{ {ed
Qhcpd~hbp wdqd pelt{mfg pjlghfp jmbd Ohm Peqm Qhc* Chfkmq Ahfh}dfgd* d{`&
h{ {ed mf{dq~dfmfg p{h{mlfp hn{dq gd{{mfg lt{ ln {edmq `lh`edp& Pt`e pjlghfp wdqd
hjpl qhmpdk a} {edc nqlc mfpmkd {ed `lh`edp wemjd {qh~djjmfg mf {ed {qhmf& Mfpym{d ln
pt`e almp{dqltp adeh~mltq ln {ed Qhcpd~hbp* {ed oltqfd} nqlc H}lke}h {l
Glkeqh whp ydh`dntj hfk fl mf`mkdf{ ehk ehyydfdk mf ad{wddf {elpd p{h{mlfp
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
45/196
;8
wem`e `hf d~df qdcl{dj} ad `lffd`{dk wm{e {ed mf`mkdf{ ln atqfmfg ln `lh`e P,>
ln Phahqch{m Duyqdpp {qhmf h{ Glkeqh&
48& Lfj} l{edq d~mkdf`d lf {emp ylmf{ mp {eh{ ln Hppmp{hf{ Pta#Mfpyd`{lq
Qh{fhaehm hfk Edhk @lfp{hajd Jhbehaehm ln Khelk qhmjwh} lt{ ylp{& [ed} eh~d
p{h{dk {eh{ wedf {ed {qhmf ehk hqqm~dk h{ Khelk qhmjwh} p{h{mlf* plcd Qhcpd~hbp
{qh~djjmfg mf {ed {qhmf ehk `lcd lt{ lf {ed yjh{nlqc nlq {hbmfg wh{dq* {dh d{`& hfk
{ed} ehk qhmpdk pjlghfp jmbd Oh} Peqm Qhc* Chfkmq Ahfh}dfgd* Chfkmq ^hemf
Ahfh}dfgd Qhcbh Fhc Ahkeh}dfgd& [ed} eh~d ntq{edq p{h{dk {eh{ hp {ed} ehk
pddf pl chf} Qhcpd~hbp {qh~djjmfg mf {eh{ {qhmf {ed} ehk {eltge{ m{ nm{ {l mfnlqc{ed Glkeqh qhmjwh} yljm`d halt{ {ed phcd& H``lqkmkfgj} {ed} ehk pdf{ h cdpphgd
{l {ed Glkeqh Qhmjwh} Yljm`d P{h{mlf h{ halt{ >#;4 h&c& Hf df{q} %Due&45=0- {l
{eh{ dnnd`{ whp hjpl chkd mf {ed qdgmp{dq bdy{ h{ Khelk Qhmjwh} Lt{ylp{&
41& Nqlc {ed d~mkdf`d ln hjj {edpd wm{fdppdp hfk l{edq ch{dqmhj lf qd`lqk m{
ad`lcdp `jdhq {eh{ du`dy{ l~dq `qlwkmfg mf {ed {qhmf hfk l``hpmlfhj qhmpmfg lnpjlghfp mfpmkd {ed {qhmf hfk lf yjh{nlqcp ln {ed mf{dq~dfmfg p{h{mlfp* {ed
Qhcpd~hbp ehk fl{ klfd hf}{emfg hfk fl mf`mkdf{ ehk ehyydfdk dhqjmdq wem`e
`ltjk eh~d jdk {l {ed mf`mkdf{ wem`e jh{dq lf ehyydfdk h{ Glkeqh& Mf hapdf`d ln
hf} d~mkdf`d weh{pld~dq mfkm`h{mfg hf} mf`mkdf{ lf {ed wh}* {ed @lccmppmlf
ehp fl edpm{h{mlf mf `lcmfg {l {ed `lf`jtpmlf {eh{ {ed ptggdp{mlf chkd a} Ohcmh{d#
Tjch#D#Emfk {eh{ h xthqqdj ehk {hbdf yjh`d ad{wddf Qhcpd~hbp hfk ~dfklqp h{
Toohmf qhmjwh} p{h{mlf mp wm{elt{ hf} ahpmp& M{p oltqfd} nqlc H}lke}h {l Glkeqh
whp {qltajd nqdd&
40& [ed d~mkdf`d hjpl pelwp {eh{ wedfd~dq h {qhmf hqqm~dp h{ Glkeqh qhmjwh}
p{h{mlf* chf} tfht{elqmpdk ~dfklqp `lcd lf {ed yjh{nlqcp {l pdjj dh{hajdp* amkkmp*
`ljk kqmfbp d{`& [emp nh`{ mp kmp`jlpdk a} {ed d~mkdf`d ln YM C&O&Oehjh % W#87 - hfk
K}&P{h{mlf Ptydqmf{dfkdf{ ]tptnhjm Phm}hk %W#>-& YMOehjh ehp p{h{dk {eh{ halt{
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
46/196
;1
84 ~dfklqp wm{e {edmq ehfk jlqqmdp pdjj {edmq gllkp lf {ed yjh{nlqc& Plcd l{edq
al}p hjpl `lcd lf {ed yjh{nlqc {l pdjj {edmq gllkp wedf H {qhmf hqqm~dp& K}& P&P&
]tptnhjm Phm}hk ehp kdylpdk {eh{ wedf h {qhmf hqqm~dp h{ {ed p{h{mlf* chf} ~dfklqp
wm{elt{ hf} jm`df`d `lcd lf {ed yjh{nlqc wm{e {dh* dh{hajdp* d{`& nlq pdjjmfg {edc&Hoh} Bhftaehm hf dcyjl}dd ln lfd {dh ~dfklq* mf emp yljm`d p{h{dcdf{ k{& ;#7#
1991* ehp fhcdk {elpd ~dfklqp hfk kmp`jlpdk elw {ed} wdqd klmfg atpmfdpp lf
{ed yjh{nlqc wedf {ed {qhmfp tpdk {l hqqm~d h{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf& Hp p{h{dk a}
emc m{ whp klfd hjclp{ mf hf lqghfmzdk chffdq& H ~dfklq `ltjk kl lfj} {eh{
atpmfdpp wem`e ed whp ydqcm{{dk {l kl a} {edmq jdhkdq& Hjclp{ hjj {ed ~dfklqp
`lcmfg lf {ed yjh{nlqc {l pdjj {edmq gllkp wdqd Gehf`em Ctpjmcp& Ed ehp hjpl
p{h{dk {eh{ Phjmc Yhfwhjh whp {ed jdhkdq ln {ed ~dfklqp& Phjmc Yhfwhjh hfk Qhzhb
Btqbtq wdqd gllk nqmdfkp hfk ehk ct`e `lf{qlj l~dq {ed ~dfklqp wel wdqd dm{edq
nlq`dk lq mfkt`dk {l pdjj nhbd ylt`edp ln cmfdqhj wh{dq* nhbd hqd{dk kqmfbp hfk
l{edq hq{m`jdp ln Qhzhb Btqbtq& Hjj {ed ~dfklqp wdqd hnqhmk ln Phjmc Yhfwhjh hfk
Qhzhb Btqbtq& [ed ~dfklqp {edcpdj~dp wdqd p{qlfg edhkdk ydqplfp hfk fdm{edq
{ed qhmjwh} p{hnn flq {ed qhmjwh} yljm`dcdf wdqd hajd {l `lf{qlj {edc&
4;& HPM Ghjhaehm %W#01- whp {ed Y&P&L& h{ {eh{ {mcd& Nqlc emp d~mkdf`d hfk
{ed d~mkdf`d ln l{edq yljm`dcdf m{ hyydhqp {eh{ wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf
ehk hqqm~dk h{ Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf* {edqd wdqd hat{ 89 yljm`d `lfp{hajdp ln
G&Q&Y& hfk 1 yljm`d `lfp{hajdp ln QYN lf kt{} h{ lq fdhq yjh{nlqc fl&8& HPM
Ghjhaehm hfk Y&@&Khjhaehm wdqd mfpmkd {ed qhmjwh} yljm`d p{h{mlf& Yljm`d
@lfp{hajdp Jhuchfpmfe* Ehcdfkqh* Emqhaehm hfk Bmqm{pmfe wdqd lf fmge{ p{h{mlf
kt{}& Yljm`d @lfp{hajdp @eeh{qhpmfe* Chedfkqhpmfe* Ytohaehm hfk Yqhaeh{pmfe
wdqd lf fmge{ gdfdqhj kt{}& Edhk @lfp{hajd Bhftaehm hfk Yljm`d @lfp{hajd
Plchaehm wdqd ydqnlqcmfg kt{} lf {ed lnn pmkd ln {ed {qhmf& [edpd {wl `lfp{hajdp
hfk nltq clqd Yljm`d @lfp{hajdp wdqd bdy{ yqdpdf{ a} wh} ln hkkm{mlfhj nlq`d hp
ed ehk dhqjmdq qd`dm~dk mfnlqch{mlf {eh{ chf} Qhcpd~hbp wdqd `lcmfg a} {ed
Phahqch{m Duyqdpp {qhmf& Edhk @lfp{hajd Peqmclehf ]hkh~ hfk Yljm`d @lfp{hajd
Bhqhfpmfe ln QYN wdqd ydqnlqcmfg kt{} ad{wddf @YWM lnnm`d hfk H `hamf &Nqlc {ed p{h{dcdf{p gm~df a} {edpd yljm`dcdf {l {ed yljm`d* m{ hyydhqp {eh{ pmu
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
47/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
48/196
;;
yjh`d wem`e whp jm{{jd hwh} lf m{p wdp{& Plcd Qhcpd~hbp wel ehk {hbdf {dh nqlc
emc ehk hf hj{dq`h{mlf wm{e emc hp qdghqkp yh}cdf{ ln clfd} nlq {ed phcd&
H``lqkmfg {l {ed Qhcpd~hbp {ed} ehk yhmk nlq {ed {dh at{ Pmkmb Ahbhq ehk
chmf{hmfdk {eh{ {ed Qhcpd~hbp ehk fl{ klfd pl& Mf {emp hj{dq`h{mlf* plcd
Qhcpd~hbp ehk gm~df {wl p{m`b ajlwp {l Pmkmb Ahbhq&
45& [[D Phoohfjhj Qhfmwhj %W#14- mf emp p{h{dcdf{ chkd {l Pdfmlq Km~mpmlfhj
@lccdq`mhj Chfhgdq* W&Q&* Qh{jhc ehp p{h{dk {eh{ hn{dq hqqm~hj ln {ed {qhmf h{
Glkeqh * ed ehk chkd hf h{{dcy{ {l df{dq mf{l plcd `lh`edp hp ed whp fl{ hajd {l
kl pl dhqjmdq& H{ {eh{ {mcd* ed ehk fl{m`dk {eh{ {edqd whp hf du`ehfgd ln wlqkp
ad{wddf plcd yhppdfgdqp hfk plcd ydqplfp p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc& [ed
qdjd~hf{ yhq{ ln {ed p{h{dcdf{ mp hp xtl{dk adjlw?
*
4=& Ctbdpe Chbwhfh %W#;5- wel whp {qh~djjmfg mf `lh`e P,7 ehp qdndqqdk {l
{emp mf`mkdf{ mf gdfdqhj {dqcp& Ph~m{hadf Phket {qh~djjmfg mf `lh`e P,> ehp p{h{dk
{eh{ wedf {ed {qhmf ehk p{hq{dk nqlc Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf* plcd Bhqpd~hbp wdqd
ph}mfg {eh{ {edqd whp h xthqqdj wm{e lfd {dh ~dfklq lf {ed yjh{nlqc& L{edq
yhppdfgdqp* fhcdj}* Peqm Qhcndqpmfg %W#;9-* Ph{mpebtchq %W#;8-* Jhjhfyqhphk
%W#;;- {eltge ehk fl{ ydqplfhjj} pddf {ed phmk xthqqdj eh~d p{h{dk {eh{ wedf {ed
{qhmf whp p{hfkmfg h{ {ed Glkeqh qhmjwh} p{h{mlf {ed} ehk edhqk plcd flmpdp
mfkm`h{mfg h xthqqdj& [ed} ehk fl{ `lcd {l bflw ad{wddf welc m{ whp& Wm{fdpp
Gl~mfkpmfe %W#;>- ehk glfd lf {ed yjh{nlqc at{ ehk mccdkmh{dj} qd{tqfdk {l
`lh`e#> hp l{edq yhppdfgdqp wdqd ph}mfg {eh{ h xthqqdj ehk {hbdf yjh`d&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
49/196
;4
Ytfhcbtchqm %W#;=-* Jhjjhbtchq %W#8988- hfk Qhkedpe}hc %W#8980- eh~d
hjpl p{h{dk {eh{ {ed} ehk `lcd {l bflw {eh{ plcd xthqqdj ehk {hbdf yjh`d hp {ed}
ehk edhqk jltk flmpdp `lcmfg nqlc {ed yjh{nlqc&Peqm Qhcfhqdpe Gty{h %W#
8984- ehk hjmge{dk lf {ed yjh{nlqc nlq {hbmfg {dh at{ ad`htpd ln {ed xthqqdj ed ehk
mccdkmh{dj} qd{tqfdk {l emp `lh`e& Wemjd ed whp p{mjj lf {ed yjh{nlqc* ed ehk pddf
lfd Ctpjmc {dh ~dfklq qtffmfg hwh} nqlc {edqd& [eh{ chf whp pelt{mfg at{ ed
ehk fl{ `lcd {l bflw we} {eh{ {dh ~dfklq whp qtffmfg hwh}& [emp wm{fdpp mf
qdyj} {l {ed xtdp{mlfp yt{ {l emc a} {ed hk~l`h{d nlq Ohf Phfgehqpe Chf`e ehp
p{h{dk {eh{ ed ehk glfd lf {ed yjh{nlqc nlq {hbmfg {dh* hfk wedf ed ehk {ljk lfd
{dh ~dfklq {l gm~d emc {dh* ed ehk fl{ jmp{dfdk {l emc hfk ehk qtf hwh} nqlc
{eh{ yjh`d& Ed ehk ndj{ {eh{ ed whp h Ctpjmc& [eh{ ydqplf whp pelt{mfg at{ ed ehk
fl{ `lcd {l bflw we} ed whp klmfg pl&
>9& Oh}pmfe Bh{moh %W#8-* mf`ehqgd P{h{mlf Ptydqmf{dfkdf{ ehp p{h{dk {eh{ wedf
ed ehk glfd fdhq H `hamf* wedqd {ed mf`mkdf{ ehk ehyydfdk* ed ehk nltfk {eh{
{ed yhppdfgdqp wdqd ~dq} hfgq}& Wedf Kmp{qm`{ @ljjd`{lq Oh}hf{m Qh~m ehk mfxtmqdknqlc {edc mf emp yqdpdf`d halt{ weh{ ehk ehyydfdk* {ed yhppdfgdqp ehk {ljk edq
{eh{ plcd yhppdfgdqp ehk hf du`ehfgd ln wlqkp wm{e lfd {dh ~dfklq lf {ed
yjh{nlqc&
>8& Hoh} Bhftaehm mf emp yljm`d p{h{dcdf{ k{& ;#7#1991 ehp p{h{dk {eh{ lf 17#
1#1991 ed ehk glfd {l {ed p{h{mlf h{ halt{ 7#99 L`jl`b {l pdjj {dh ln emp chp{dq
Chedalla Ylyh& Hn{dq Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk lf yjh{nlqc fl&8 ed
ehk p{llk fdhq `lh`e P,0& Ed ehk pddf Clechk Jh{mbh qtffmfg hfk `lcmfg
{lwhqkp emc& Wedf ed ehk hpbdk emc hp {l we} ed whp qtffmfg* ed whp {ljk {eh{ h
xthqqdj ehk {hbdf yjh`d ad{wddf Pmkmb Ahbhq hfk Bhqpd~hbp hfk ed whp admfg
adh{df& H{ {eh{ {mcd* plcd > lq 7 Bhqpd~hbp ehk `lcd {edqd hfk hpbdk al{e ln
{edc {l pydhb Oh} Peqm Qhc& Ed qdpylfkdk at{ Clechk Jh{mbh admfg h Ctpjmc
kmk fl{ pydhb Oh} Peqm Qhc& Pl {ed Bhqpd~hbp ehk p{hq{dk adh{mfg Clecdk
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
50/196
;>
Jh{mbh at{ ed whp hajd {l dp`hyd& Ed ehk glfd hwh} qtffmfg {lwhqkp {ed dfgmfd&
Hn{dq glmfg fdhq Pmgfhj Nhjmh* ed ehk p{hq{dk qhmpmfg pelt{p {eh{ {ed} wdqd admfg
adh{df& Ed ehp {edf p{h{dk halt{ ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed {qhmf a} ydqplfp p{hfkmfg
lt{pmkd& [emp wm{fdpp mf emp p{h{dcdf{ adnlqd O&C&N&@& Glkeqh qd`lqkdk tfkdq
Pd`{mlf 8>; @q&Y&@& lf =#7#1991 ehp qdm{dqh{dk weh{ ed ehk p{h{dk dhqjmdq adnlqd
{ed yljm`d&
>1& Y&@&Peqmclehf Ohkh~ %W#10- wel whp ydqnlqcmfg kt{} fdhq @YWM
lnnm`d hjlfgwm{e yljm`d `lfp{hajd Bhqhfpmfe ehk edhqk plcd flmpdp `lcmfg nqlc
yjh{nlqc fl&8& Ed ehk* {edqdnlqd* glfd lf yjh{nlqc fl&8& Ed ehp p{h{dk {eh{ {edqd
ed ehk `lcd {l bflw {eh{ {edqd whp h xthqqdj ad{wddf yhppdfgdqp hfk lfd ~dfklq
lf {ed yjh{nlqc at{ ed ehk fl{ `lcd {l bflw h{ {eh{ {mcd we} {ed phmk xthqqdj ehk
{hbdf yjh`d&
>0& Peqm Qhot Aehqgh~ %W#08-* wel whp {ed Ptydqmf{dfkdf{ ln Yljm`d h{
Glkeqh h{ {ed qdjd~hf{ {mcd hfk wel ehk qtpedk {l {ed yjh`d ln mf`mkdf{ fdhqH`hamf mccdkmh{dj}* ehp p{h{dk mf emp d~mkdf`d qd`lqkdk a} {ed @lccmppmlf {eh{
ed ehk {qmdk {l gh{edq mfnlqch{mlf nqlc {ed yhppdfgdqp hp {l weh{ whp {ed `htpd
nlq {ed mf`mkdf{ hfk h{ {eh{ {mcd* ed ehk `lcd {l bflw {eh{ {edqd whp plcd p`tnnjd
wedf {ed {qhmf whp lf {ed yjh{nlqc& Ed `ltjk fl{ gd{ hf} `jdhq ym`{tqd lf {ed ahpmp
ln {ed mfnlqch{mlf wem`e ed ehk {edf gl{* hp lfd ~dqpmlf whp {eh{ {edqd whp h
kmpyt{d qdghqkmfg yh}cdf{ nlq {dh {l lfd {dh ~dfklq hfk {ed l{edq ~dqpmlf whp {eh{
h Ctpjmc gmqj whp ytjjdk hfk {hbdf a} plcd Bhqpd~hb mfpmkd {ed {qhmf&
>;& Mf emp yljm`d p{h{dcdf{ kh{dk 17#1#1991* HPM @eeh{qhpmfe ehp p{h{dk {eh{
ed hfk yljm`d `lfp{hajd Chedfkqhpmfe wdqd ydqnlqcmfg kt{} lf yjh{nlqc fl& 8
wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk {edqd& Plcd{mcd {edqdhn{dq Pmkmb Ahbhq*
h {dh jhqmwhjh hfk Pmqho qm`bpehwhjh ehk cd{ emc lf {ed yjh{nlqc hfk {ljk emc
{eh{ {ed} wdqd adh{df a} {ed Bhqpd~hbp wel wdqd {qh~djjmfg a} {ed Phahqch{m
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
51/196
;7
Duyqdpp {qhmf& Al{e ln {edc ehk pelwf {edmq mfotqmdp {l emc& [edqdnlqd* ed ehk
{ljk {edc {l gm~d h `lcyjhmf{ mf {eh{ adehjn* at{ {ed} ehk fl{ klfd pl hfk ehk
glfd hwh} {lwhqkp H `hamf&
>4& Edhk @lfp{hajd Bhftaehm wel whp ydqnlqcmfg kt{} lf {ed lnn pmkd ln {ed
{qhmf ehk glfd {l yjh{nlqc fl& 8 hn{dq {ed {qhmf ehk jdn{ hfk wedf ed ehk mfxtmqdk
halt{ ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed {qhmf* ed whp {ljk a} HPM @eeh{qhpmfe {eh{ {edqd whp
plcd xthqqdj ad{wddf Bhqpd~hbp hfk lfd {dh ~dfklq& Yljm`d `lfp{hajd
Chedfkqhpmfe whp wm{e HPM @eeh{qhpmfe hfk ed ehp hjpl p{h{dk {ed phcd {emfg&
Yljm`d `lfp{hajd Yqhaeh{aehm mf emp p{h{dcdf{ kh{dk 8#0#1991 ehp p{h{dk {eh{ Pmkmb
Ahbhq hfk Pmqho Qm`bpehwhjh ehk cd{ emc lf {ed yjh{nlqc hfk {ed} ehk {ljk emc
{eh{ {ed} wdqd adh{df a} {ed Bhqpd~hbp& Yljm`d `lfp{hajd Qhchaehm whp wm{e edhk
`lfp{hajd Bhftaehm&hfk ed ehp hjpl phmk {ed phcd {emfg&
>>& Hjj {edpd wm{fdppdp ehk fl qdhplf {l ph} plcd{emfg wem`e whp fl{ `lqqd`{&
Weh{ {ed} eh~d phmk kdpdq~dp {l ad adjmd~dk& [edmq d~mkdf`d wedf qdhk {lgd{edq*dp{hajmpedp {eh{ h xthqqdj ehk {hbdf yjh`d ad{wddf Qhcpd~hbp hfk h {dh ~dfklq&
Wel {eh{ {dh ~dfklq whp mp kmp`jlpdk a} {ed yljm`d p{h{dcdf{ ln Hoh} Bhftaehm
Ahqm}h gm~df lf ;&=&1991& Hp qdghqkp {ed hpphtj{ a} lfd Qhcpd~hb lf Pmqho Cm{eh*
h qm`bpehwhjh* wel whp p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc fdhq {ed wh{dq et{* {edqd mp fl
kmqd`{ d~mkdf`d ln hf} wm{fdpp& Hoh} Ahqm}h emcpdjn admfg h ~dfklq* emp yqdpdf`d
lf {ed yjh{nlqc h{ {ed {mcd wedf {ed {qhmf ehk hqqm~dk whp xtm{d fh{tqhj& Hp p{h{dk
a} emc* ed whp p{hfkmfg fdhq `lh`e P,0 hfk* {edqdnlqd* ed `ltjk eh~d pddf
Chedalla Jh{mbh hfk Pmqho `lcmfg qtffmfg nqlc {ed qdhq pmkd ln {ed {qhmf hfk
glmfg {lwhqkp {ed dfgmfd& Emp `lfkt`{ mf hpbmfg Clechk Jh{mbh we} ed whp
qtffmfg whp hjpl xtm{d fh{tqhj hfk {edqd mp fl qdhplf {l kmpadjmd~d emp ~dqpmlf
halt{ {elpd mf`mkdf{p& Cdqdj} ad`htpd ed ehp fl{ `lcd nlqwhqk {l gm~d d~mkdf`d
lydfj} hghmfp{ Gehf`em Ctpjmcp ln Glkeqh lt{ ln ndhq hfk qmpb mf~lj~dk* weh{ ed
ehk p{h{dk mf emp p{h{dcdf{p fddk fl{ ad kmp`hqkdk& [ed @lccmppmlf hn{dq
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
52/196
;5
`lfpmkdqh{mlf ln d~mkdf`d ln hjj {edpd wm{fdppdp nmfkp fl qdhplf fl{ {l h``dy{ {edmq
d~mkdf`d& [ed nh`{ {eh{ {edqd whp h xthqqdj ad{wddf Qhcpd~hbp hfk h {dh ~dfklq mp
fl{ lfj}* fl{ kmpyt{dk at{ mp h``dy{dk a} a} {ed yhq{mdp lyylpmfg {ed P{h{d
Gl~dqfcdf{p ~dqpmlf halt{ {ed chmf mf`mkdf{& Weh{ mp ptacm{{dk a} {edc mp {eh{
weh{ ehk ehyydfdk lf {ed yjh{nlqc ktqmfg {ed {qhmfp 4 cmft{dp ehj{ h{ {ed P{h{mlf
ehk jdk {l {ed ptapdxtdf{ h{{h`b lf {ed {qhmf hfk m{ whp fl{ ad`htpd ln {ed
`lfpymqh`} hjjdgdk a} {ed {ed P{h{d Gl~dqfcdf{&
>7& Lfd clqd mf`mkdf{ ln h{{dcy{dk hakt`{mlf ln Plnmhahft %W#48- mp p{h{dk {l
eh~d ehyydfdk wemjd {ed {qhmf whp p{hfkmfg h{ {ed p{h{mlf& Lf 17#81#1991* jdhqfdk
hk~l`h{d nlq Ohcmh{d#Tjch#D#Emfk gh~d hf hyyjm`h{mlf nlq `hjjmfg Plnmhahft
adnlqd {emp @lccmppmlf {l gm~d d~mkdf`d& M{ whp p{h{dk mf {ed hyyjm`h{mlf {eh{ hp
ped mp `m{dk hp h wm{fdpp mf {ed `ehqgd pedd{ nmjdk a} {ed yljm`d* edq d~mkdf`d mp
jmbdj} {l edjy {ed @lccmppmlf mf aqmfgmfg lt{ {ed {qt{e& Lf >#8#1990 {ed
@lccmppmlf yhppdk hf lqkdq hjjlwmfg {eh{ hyyjm`h{mlf& Ped whp duhcmfdk hp h
wm{fddpp lf 80#8#1990& Mf edq d~mkdf`d ped ehp p{h{dk {eh{ lf 10&1&1991 pedhjlfgwm{e edq pmp{dq hfk cl{edq ehk glfd nqlc ^hklkhqh {l Glkeqh {l `djdaqh{d
Mkk ndp{m~hj& [ed} ehk p{h}dk wm{e {edmq cl{edqp pmp{dq Ohm{tfamam wel whp {edf
qdpmkmfg mf Pmgfhj Nhjmh& [ed} ehk glfd {l {ed qhmjwh} p{h{mlf lf 17#1#1991 h{
halt{ 7#09 mf {ed clqfmfg hp {ed} whf{dk {l gl ah`b {l ^hklkhqh a} Cdct {qhmf&
[ed} wdqd pm{{mfg fdhq {ed wh{dq et{ wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk lf
{ed yjh{nlqc& Plcd ydqplfp wdhqmfg phnnqlf `ljltq Yh{{hp %`jl{e adj{p- hfk
pelt{mfg Oh} Ahoqhfg ehk `lcd lt{ lf {ed yjh{nlqc nqlc {ed {qhmf& [ed} ehk
adh{df lfd adhqkdk ydqplf* hfk {edqdnlqd gd{{mfg nqmge{dfdk {ed} ehk cl~dk jm{{jd
hwh} nqlc {eh{ yjh`d& Pllf {edqdhn{dq lfd ydqplf wm{e h phnnqlf `ljltq adj{ ehk
yt{ emp ehfk lf edq clt{e hfk a} ytjjmfg edq* ehk {qmdk {l {hbd edq {lwhqkp {ed
{qhmf& Lf edq qhmpmfg pelt{p* ed ehk jdn{ edq ehfk& [ed} ehk {edqdhn{dq cl~dk hwh}
nqlc {eh{ yjh`d hfk glfd fdhq {ed {m`bd{ wmfklw&Hp {ed} ehk ad`lcd ~dq} ct`e
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
53/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
54/196
49
ped ehk {hjbdk halt{ {emp mf`mkdf{ {l hf}lfd* ped ehp p{h{dk {eh{ 0 lq ; kh}p hn{dq
{ed mf`mkdf{ ped whp {hbdf {l h qdjmdn `hcy wem`e whp pd{ ty mf Mxahj P`ellj hfk
{edqd ped whp xtdp{mlfdk a} plcd yqdpp qdylq{dqp& Hn{dq halt{ h clf{e edq
p{h{dcdf{ whp qd`lqkdk a} {ed qhmjwh} yljm`d& Mf edq yljm`d p{h{dcdf{ ped ehk
p{h{dk {eh{ hn{dq halt{ 4 lq > kh}p plcdalk} adjlfgmfg {l {edmq `hp{d ehk {hbdf edq
{l Mxahj p`ellj& Hp ped ehk fl{ p{h{dk hf}{emfg {l hf}lfd halt{ {emp mf`mkdf{ {mjj
{edf fl lt{pmkdq wltjk eh~d `lcd {l bflw halt{ {ed phcd& Tfkdq {ed
`mq`tcp{hf`dp* m{ ad`lcdp klta{ntj hfk ptpym`mltp we} plcdalk} ehk hyyqlh`edk
edq hn{dq halt{ 4 kh}p hfk {hbdf edq {l h qdjmdn `hcy hfk {eh{ {ll h{ {ed {mcd wedf
yqdpp qdylq{dqp wdqd yqdpdf{& Phjmc Yhfwhjh ehk qhmpdk pelt{p adnlqd Phahqch{m
Duyqdpp {qhmf ehk p{hq{dk nqlc {ed p{h{mlf {eh{ lfd Gehf`em Ctpjmc gmqj whp admfg
hakt`{dk a} {ed Bhqpd~hbp& Phjmc Yhfwhjh whp fl{ yqdpdf{ fdhq {eh{ yjh`d hfk
ehk fl{ pddf {ed hjjdgdk h{{dcy{ {l bmkfhy Plnm}hahft hfk }d{ ed ehk qhmpdk h
pelt{ {eh{ h Gehf`em Ctpjmc gmqj whp admfg bmkfhyydk a} {ed Bhqpd~hbp& [ed
d~mkdf`d kmp`jlpdp {eh{ Phjmc Yhfwhjh ehk hyydhqdk lf {ed yjh{nlqc h{ halt{ {ed
{mcd wedf Clechk Jh{mbh hfk Pmkmb Ahbhq ehk glfd qtffmfg fdhq {ed lydfpyh`d {lwhqkp {ed dfgmfd pmkd& Nlq hjj {edpd qdhplfp {ed @lccmppmlf mp mf`jmfdk
{l {hbd {ed ~mdw {eh{ pt`e hf mf`mkdf{ ehk mf nh`{ fl{ ehyydfdk hfk yqlahaj} weh{
Plnm}hahft ehp p{h{dk whp h{ {ed mfp{hf`d ln Phjmc Yhfwhjh wel ehk pyqdhk pt`e h
nhjpd qtcltq& M{ hyydhqp {l ad hf h{{dcy{ {l yhpp lnn {ed nhjpd qtcltq hp {qtd& Mn
weh{ Phjmc Yhfwhjh ehk phmk whp {qtd* {edf hf h{{dcy{ wltjk eh~d addf chkd {l
jllb nlq edq wemjd {ed {qhmf whp p{hfkmfg lf {ed p{h{mlf nlq halt{ 5 {l 89 cmft{dp
{edqdhn{dq& Fl alk} ehk klfd {eh{&
>=& [ed d~mkdf`d hjpl kmp`jlpdp {eh{ ktqmfg {ed nm~d cmft{dp ehj{ h{ {ed p{h{mlf
{edqd whp ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed nqlf{ pmkd ln {ed {qhmf a} ydqplfp p{hfkmfg
lt{pmkd {ed p{h{mlf hfk plcd yhppdfgdqp p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc ehk hjpl {eqlwf
p{lfdp {lwhqkp {elpd ydqplfp& Wm{fdpp Peqmclehf Ohkh~ %W#10-* h QYN Yljm`d
@lfp{hajd ehp p{h{dk {eh{ wedf Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk lf {ed
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
55/196
48
yjh{nlqc ed whp yqdpdf{ fdhq {ed @YWM lnnm`d& Ed edhqk plcd pelt{p `lcmfg nqlc
yjh{nlqc Fl&8 hfk* {edqdnlqd* ed ehk glfd {edqd& Ed ehk fl{m`dk {eh{ plcd
yhppdfgdqp hfk lt{pmkdqp wdqd {eqlwmfg p{lfdp h{ dh`e l{edq& Ed hfk emp
`lcyhfmlf yljm`d `lfp{hajd ehk chkd {ed yhppdfgdqp pm{ mf {ed {qhmf hfk a}
cl~dcdf{ ln {edmq p{m`bp kmqd`{dk {ed lt{pmkdqp {l kmpydqpd& [eh{ whp {ed yhq{ ln
{ed {qhmf wem`e whp duylpdk {l Pmgfhj Nhjmh hp m{ whp lt{pmkd {ed ylq{mlf ln {ed
yjh{nlqc `l~dqdk a} {ed qhmjwh} lnnm`d ajl`b hfk {ed qlln l~dq {ed yjh{nlqc&
Peqmclehf whp h yljm`d `lfp{hajd ln QYN hfk hf mfkdydfkdf{ ydqplf& Yqlahaj}
nlq {eh{ qdhplf emp d~mkdf`d ehp qdchmfdk hjclp{ tf`ehjjdfgdk& Fl qdhplf mp
ptggdp{dk nlq fl{ adjmd~mfg emc& Emp d~mkdf`d dp{hajmpedp {eh{ adnlqd {ed {qhmf ehk
p{hq{dk plcd ydqplfp p{hfkmfg lt{pmkd {ed p{h{mlf fdhq Pmgfhj Nhjmh ehk {eqlwf
p{lfdp lf {ed nmqp{ {wl lq {eqdd `lh`edp ln {ed {qhmf hfk yhppdfgdqp p{hfkmfg fdhq
{elpd `lh`edp ehk hjpl {eqlwf ah`b p{lfdp {lwhqkp {elpd ydqplfp hfk {eh{ ed hfk
emp `lcyhfmlf yljm`d `lfp{hajd ehk chkd {elpd yhppdfgdqp pm{ mf {ed {qhmf hfk
kmpydqpd {ed lt{pmkdqp&
79& Hn{dq {ed p`edktjdk p{ly ln nm~d cmft{dp Phahqch{m Duyqdpp {qhmf p{hq{dk m{p
lfwhqk oltqfd} h{ 7&;5 h&c& [eh{ mp pl p{h{dk a} K}& P&P& ]tptnhjm Phm}hk hfk
HPC Ehqmclehf Cddfh& @lymdp ln df{qmdp yqlkt`dk nqlc {ed `ehqgd allb
qdgmp{dq* ytf`{thjm{} qdgmp{dq hfk {qhmf pmgfhj qdgmp{dq hjpl pelw {eh{ {ed {qhmf ehk
p{hq{dk h{ 7#;5 h&c&& [edqd mp plcd kmnndqdf`d ad{wddf {edmq d~mkdf`d hfk {ed
d~mkdf`d ln {ed gthqk hfk {ed kqm~dq qdghqkmfg {ed {mcd h{ wem`e Phahqch{m
Duyqdpp {qhmf ehk p{hq{dk& H``lqkmfg {l Ph{}hfhqh}hf ^hqch* {ed gthqk hfk
hppmp{hf{ dfgmfd kqm~dq Ctbdpe Yh`elqm Phahqch{m Duyqdpp {qhmf ehk hqqm~dk h{
7&;9 h&c&& hfk ehk p{hq{dk h{ 7&;4 h&c&& H``lqkmfg {l kqm~dq Qhodfkqhqhl Ohkh~* lf
qd`dm~mfg {ed pmgfhj h{ halt{ 7#;4 h&c& ed ehk ajlwf {ed wemp{jd& [edqdhn{dq lf
gd{{mfg hjj `jdhq pmgfhj nqlc {ed gthqk* ed ehk p{hq{dk {ed {qhmf& [etp h``lqkmfg {l
emp d~mkdf`d* {ed {qhmf ehk p{hq{dk m{p lfwhqk oltqfd} h{ 7#;7 h&c& H&P&C&
Qhodfkqhyqhphk Cddfh wel whp h{ {ed H `hamf ehk gm~df h pmgfhj h{ 7#;4 h&c& {l
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
56/196
41
{ed {qhmf {l p{hq{ hp {ed jmfd whp `jdhq& Ed ehp hjpl p{h{dk {eh{ {ed {qhmf ehk {edf
p{hq{dk h{ 7#;5 h&c& [ed qd`lqk chmf{hmfdk h{ {ed p{h{mlf ptyylq{p weh{ K}& P&P&
]tptnhjm Phm}hk ehp p{h{dk& Weh{ {ed kqm~dq hfk {ed gthqk eh~d p{h{dk mp ptyylq{dk
a} {ed qd`lqk chmf{hmfdk a} {edc& Hp h ch{{dq ln nh`{* {edqd mp fl `lf{ql~dqp} lf
{emp ylmf{& Pchjj kmnndqdf`d mf {mcd mp nlq {ed qdhplf p{h{dk a} tp dhqjmdq&
78& [ed d~mkdf`d kmp`jlpdp {eh{ pllf hn{dq {ed {qhmf ehk p{hq{dk* {edqd whp `ehmf
ytjjmfg& Chf} yhppdfgdqp* {ed {wl kqm~dqp* gthqk hfk l{edq qhmjwh} lnnm`dqp eh~d
p{h{dk pl& H``lqkmfg {l kqm~dq Qhodfkqhqqhlp d~mkdf`d* {ed {qhmf ehk p{lyydk hn{dq
`l~dqmfg kmp{hf`d dxtm~hjdf{ {l {ed jdfg{e ln halt{ {wl `lh`edp m&d& halt{ ;4 C{qp&
[ed d~mkdf`d ln hfl{edq wm{fdpp mp {eh{ {ed kmp{hf`d `l~dqdk whp halt{ 79 {l 59
C{qp& Elw ct`e kmp{hf`d {ed {qhmf ehk `l~dqdk mp fl{ ln ct`e mcylq{hf`d& D~df
hn{dq {ed `ehmf ytjjmfg {qh~djjmfg pt`e {ed {qhmf ehk qdchmfdk lf {ed yjh{nlqc wedf
`ehmf whp ytjjdk& [ed d~mkdf`d ln {ed kqm~dq kmp`jlpdp {eh{ hp tpthj* ed ehk
{edqdtylf ajlwf {ed pyd`mhj wemp{jd mfkm`h{mfg ytjjmfg ln {ed `ehmf& Ed ehk hjpl
mfnlqcdk {ed gthqk halt{ m{ lf whjbmd#{hjbmd& Ed ehk {edf kmqd`{dk emp hppmp{hf{Ctbdpe Yh`elqm {l `ed`b `lh`edp nqlc wem`e {ed hjhqc `ehmf whp ytjjdk hfk {l
pd{ m{ qmge{& Hn{dq plcd {mcd ed whp mfnlqcdk a} emp hppmp{hf{ kqm~dq {eh{ `ehmf
ytjjmfg whp nqlc {ed gthqkp `lh`e hfk {eqdd l{edq `lh`edp hfk {eh{ ed ehk qd#pd{
{ed `ehmf& Ed whp {ljk {eh{ `ehmf whp ytjjdk nqlc `lh`edp adhqmfg flp& 50898*
40;0* =810> hfk 55105& [edpd ftcadqp wdqd fl{dk klwf a} emc mf emp fl{d
allb& H{{df{mlf ln {emp wm{fdpp whp kqhwf {l {eh{ fl{d %Due&874- hfk ed whp hpbdk
plcd xtdp{mlfp halt{ m{& Mf qdyj} {l {elpd xtdp{mlfp* ed ehp p{h{dk {eh{ {ed wlqkp
wqm{{df {edqdmf hqd H@Y ln nltq `lh`edp hfk {eh{ whp wqm{{df mf qdpyd`{ ln {ed
nmqp{ `ehmf ytjjmfg& Ed ehp hjpl p{h{dk {eh{ mf emp fl{d allb* {ed hqqm~hj {mcd pelwf
mp 7#;9 h&c& hfk {ed H&@&Y& mp pelwf h{ 7&;4 h&c& Emp d~mkdf`d hp qdghqkp weh{ ed
whp {ljk a} Ctbdpe Yh`elqm hfk emp fl{mfg klwf {ed ftcadqp ln `lh`edp nqlc
wem`e hjhqc `ehmf whp ytjjdk ehp qdchmfdk tf`ehjjdfgdk& [ed nh`{ {eh{ {ed hjhqc
`ehmf whp ytjjdk mp fl{ mf kmpyt{d& M{ mp {edqdnlqd* fl{ fd`dpphq} {l kmp`tpp d~mkdf`d
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
57/196
40
ln dh`e hfk d~dq} wm{fdpp lf {emp ylmf{& Wd hqd qdndqqmfg {l {emp hpyd`{ hp lfd ln
{ed ylmf{p qhmpdk a} {ed Ohf Phfgehqpe Chf`e mp {eh{ {edqd whp `ehmf ytjjmfg nqlc
`lh`e Fl&=9105 hjpl&
71& We} hfk nqlc wem`e `lh`edp {ed hjhqc `ehmf whp ytjjdk wltjk fl{ eh~d
addf {ed mpptdp qdxtmqmfg ltq `lfpmkdqh{mlf* at{ nlq {ed {wl qm~hj ~dqpmlfp eh~mfg
mcylq{hf{ mcyjm`h{mlfp& [ed Gl~dqfcdf{p ~dqpmlf mp {eh{ {ed hjhqc `ehmf whp
ytjjdk {l h`emd~d {ed laod`{ ln {ed `lfpymqh`} eh{`edk a} Qhzhb Btqbtq* Phjmc
Yhfwhjh hfk l{edqp {l p{ly {ed {qhmf hfk pd{ m{ lf nmqd* at{ a} cmp{hbd m{ whp ytjjdk
adnlqd {ed {qhmf jdn{ {ed yjh{nlqc hfk {edqdnlqd* m{ whp hghmf ytjjdk hn{dq {ed {qhmf
wdf{ lt{ ln {ed p{h{mlf* {l p{ly m{ h{ {ed kdpmqdk yjh`d mf {ed }hqk& [ed l{edq ~dqpmlf
mp {eh{ {ed `ehmf whp ytjjdk ad`htpd {ed {qhmf ehk p{hq{dk adnlqd hjj {ed yhppdfgdqp
`ltjk gd{ mf{l {ed {qhmf hfk m{ ehk p{lyydk ad`htpd m{ `ltjk fl{ gl ntq{edq hp h
qdptj{ ln `lf{mftltp hyyjm`h{mlf ln aqhbd* nlq {ed qdhplf {eh{ `ehmf ytjjmfg nqlc
`lh`e Fl&=9105 whp fl{ pd{ qmge{ wedf {ed {qhmf ehk p{hq{dk nqlc {ed p{h{mlf& A}
{ed {mcd Ctbdpe Yh`elqm ehk pd{ qmge{ `ehmf ytjjmfg nqlc {wl `lh`edp* ydj{mfg lnp{lfdp lf {ed {qhmf ehk hghmf p{hq{dk hfk* {edqdnlqd* ed ehk jdn{ {eh{ wlqb
mf`lcyjd{d hfk mccdkmh{dj} qtpedk ah`b {l {ed dfgmfd& [ed mcyjm`h{mlf mp {eh{
p{lyymfg {ed {qhmf fdhq H `hamf whp fl{ mf ytqpthf`d ln hf} `lfpymqh`}&
70& Gthqk Ph{}hfhqh}hf ^dqch hfk lfd yhppdfgdq Phke~m Cmfhumkd~mom %W#
8995- eh~d p{h{dk {eh{ `ehmf ytjjmfg ehk {hbdf yjh`d ad`htpd plcd yhppdfgdqp
wdqd jdn{ ademfk lf {ed yjh{nlqc wedf {ed {qhmf ehk p{hq{dk& [ed Gthqk ehk fl{
pddf hf} yhppdfgdq wel whp jdn{ ademfk& Ed ehp p{h{dk {eh{ plcdlfd ehk {ljk emc
{eh{ plcd yhppdfgdqp wdqd jdn{ ademfk& [ed `ehmf whp ytjjdk nqlc {ed gthqkp
`lh`e hfk fdhqa} {eqdd `lh`edp& [eh{ wltjk cdhf {eh{ {ed yhppdfgdqp ln {elpd
`lh`edp wdqd jdn{ ademfk mn h{ hjj {eh{ whp pl& L{edqwmpd {edqd wltjk eh~d addf fl
qdhplf nlq {ed yhppdfgdqp ln {elpd `lh`edp {l ytjj {ed `ehmf& [ed Gthqk ehk gm~df
pmgfhj nlq p{hq{mfg {ed {qhmf a} wh~mfg h njhg& Mn yhppdfgdqp ln fdhqa} `lh`edp wdqd
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
58/196
4;
jdn{ ademfk lf {ed yjh{nlqc* ed wltjk eh~d fl{m`dk {edc wemjd klmfg pl& Phke~m
Cmfhumkd~mom %W#8995- ehk cdqdj} mfndqqdk jmbd {eh{ ad`htpd ped ehk pddf plcd
ydqplfp {edqdhn{dq gd{{mfg mf{l {ed `lh`e mf wem`e ped whp pm{{mfg& Ped kmk fl{
bflw wed{edq {elpd ydqplfp wel wdqd pddf a} edq gd{{mfg mf{l {ed `lh`e ehk
dhqjmdq glfd lt{ ln {eh{ `lh`e lq wed{edq {ed} wdqd kmnndqdf{ ydqplfp wel wdqd
qdhjj} jdn{ ademfk wedf {ed {qhmf ehk p{hq{dk& Ped whp h yhppdfgdq ln `lh`e fl&
P,7&[ed hjhqc `ehmf whp fl{ ytjjdk nqlc {eh{ `lh`e& [ed `ehmf whp ytjjdk nqlc
{ed `lh`edp wem`e wdqd lf {ed qdhq pmkd ln {ed {qhmf& [edqd wdqd nltq `lh`edp mf
ad{wddf& Mfndqdf`d kqhwf a} edq nqlc {ed nh`{ {eh{ plcd ydqplfp wdqd pddf a} edq
gd{{mfg mf{l {ed `lh`e mf wem`e ped whp pm{{mfg mp qdhjj} h gtdppwlqb lf edq yhq{
hfk {etp ln fl ~hjtd& [ed d~mkdf`d gm~df a} al{e {ed wm{fdppdp mp fl{ ln hf} edjy
mf qdh`emfg {ed qmge{ `lf`jtpmlf lf {emp ylmf{& @lfpmkdqmfg {ed pelt{p wem`e wdqd
qhmpdk a} Clecdk Jh{mbh hfk Phjmc Yhfwhjh hfk {ed ptapdxtdf{ d~df{p wem`e
ehk {hbdf yjh`d* m{ hyydhqp {l {ed @lccmppmlf {eh{ {ed `ehmf whp fl{ ytjjdk a} {ed
yhppdfgdqp ad`htpd plcd yhppdfgdqp wdqd jdn{ ademfk lf {ed yjh{nlqc&
7;& Ctbdpe Yh`elqm %W#4- wel whp pdf{ a} kqm~dq Qhodfkqhqhl Ohkh~ {l gl
hfk pd{ qmge{ {ed `ehmf ehp p{h{dk {eh{ `ehmf ytjjmfg whp nqlc {ed jhp{ nltq `lh`edp&
[ed} wdqd fl{ hkolmfmfg `lh`edp& [ed gthqk whp wm{e emc wemjd qdpd{{mfg whp
klfd& Mf emp p{h{dcdf{ k{& 17#1#1991 chkd {l {ed yljm`d* m{ mp p{h{dk {eh{ `ehmf
ytjjmfg whp nqlc `elh`edp adhqmfg flp* 50898* 40;0* 481>0 hfk 55105 hfk {eh{
hn{dq glmfg ah`b {l {ed dfgmfd ed ehk gm~df ftcadqp ln {ed `lh`edp {l kqm~dq
Qhodfkqhqhl Ohkh~& Emp d~mkdf`d {eh{ {ed `ehmf whp ytjjdk nqlc nltq `lh`edp ehp
hjpl qdchmfdk tf`ehjjdfgdk& Fl h{{dcy{ whp chkd {l dp{hajmpe nqlc {ed d~mkdf`d
ln {emp wm{fdpp {eh{ {ed `ehmf whp ytjjdk nqlc hf} l{edq `lh`e& Ed whp {ed ydqplf
wel ehk glfd nlq qdpd{{mfg {ed `ehmf ytjjmfg hfk whp {edqdnlqd* {ed adp{ ydqplf {l
ph} nqlc wem`e `lh`edp {ed `ehmf whp ytjjdk& ]d{ fl{ h pmfgjd xtdp{mlf whp hpbdk
{l emc {l hp`dq{hmf mn `ehmf whp ytjjdk nqlc hf} l{edq `lh`e hjpl& [emp wm{fdpp ehp
p{h{dk {eh{ {ed `lh`edp nqlc wem`e `ehmf whp ytjjdk wdqd fl{ hkolmfmfg `lh`edp&
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
59/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
60/196
4>
`lh`edp hkolmfmfg {ed gthqkp `lh`e hfk adhqmfg Flp&40;0* =81>0 hfk =9105& Lf
{ed ahpmp ln emp p{h{dcdf{ hfk {eh{ ln HPC Cddfh* h ylmf{ ehp addf qhmpdk a} Ohf
Phfgehqpe Chf`e {eh{ `ehmf whp ytjjdk nqlc `lh`e Fl&=9105& Al{e {edpd
wm{fdppdp ehk fl ydqplfhj bflwjdkgd halt{ {ed `lh`edp nqlc wem`e {ed `ehmf whp
ytjjdk& A} {ed {mcd HPC Cddfh ehk qdh`edk {ed {qhmf {ed pd{{mfg qmge{ wlqb whp
l~dq hfk ed ehk fl{ pddf nqlc wem`e `lh`edp {ed `ehmf whp ytjjdk& HPC Cddfh
bfdw lfj} weh{ ed whp {ljk a} {ed gthqk hfk K}& P&P& ]tptnhjm Phm}dk bfdw {eh{
wem`e whp `lf~d}dk {l emc a} HPC Cddfh& K}& P&P& ]tptnhjm Phm}hk& K}& P&P&
]tptnhjm Phm}dk ehk fl{ cl~dk lt{ ln emp lnnm`d& Al{e {edpd wm{fdppdp eh~d fl{
gm~df ftcadqp ln {ed `lh`edp wemjd gm~mfg d~mkdf`d adnlqd {emp @lccmppmlf hfk
eh~d p{h{dk {eh{ `ehmf ytjjmfg whp nqlc {elpd `lh`edp& Hp hghmfp{ {edmq d~mkdf`d*
{ed ydqplfp wel wdqd `lf`dqfdk wm{e pd{{mfg qmge{ ytjjmfg ln `ehmf eh~d ylpm{m~dj}
p{h{dk {eh{ {edqd whp `ehmf ytjjmfg nqlc `lh`edp Flp&50898* 40;0* =81>0 hfk
55105 wem`e wltjk cdhf {eh{ {edqd whp fl `ehmf ytjjmfg nqlc `lh`e Fl&=9105&
[edqd whp fl h{{dcy{ {l dp{hajmpe {eh{ weh{ {ed gthqk hfk {ed hppmp{hf{ kqm~dq
Ctbdpe Yh`elqm eh~d p{h{dk mf {edmq d~mkdf`d mp fl{ `lqqd`{& [ed d~mkdf`d ln {edkqm~dq* hppmp{hf{ kqm~dq hfk {ed gthqk ehp {l ad qdghqkdk hp clqd qdjmhajd {ehf l{edq
d~mkdf`d ad`htpd {ed} ehk pd{ qmge{ {ed `ehmf& [ed d~mkdf`d ln {ed kqm~dq hfk {ed
gthqk mp ptyylq{dk a} kl`tcdf{hq} d~mkdf`d hjpl& [ed kqm~dqp fl{d allb* h `ly}
ln wem`e ehp addf yqlkt`dk lf qd`lqk ptyylq{p {ed lqhj d~mkdf`d ln {ed kqm~dq&
[ed gthqk ehk hjpl fl{dk klwf ftcadqp ln {ed `lh`edp nqlc wem`e {ed `ehmf whp
ytjjdk hfk {etp emp lqhj d~mkdf`d hjpl qd`dm~dp ptyylq{ nqlc {ed `lf{dcylqhfdltp
kl`tcdf{hq} d~mkdf`d& Lf hyyqd`mh{mlf ln {emp d~mkdf`d* {ed @lccmppmlf `lcdp
{l {ed `lf`jtpmlf {eh{ `ehmf ytjjmfg whp nqlc `lh`edp Flp&50898* 40;0* =81>0
hfk 55105 hfk {edqd whp fl `ehmf ytjjmfg nqlc `lh`e Fl&=9105& Weh{ K}&P&P&
Phm}dk ehk p{h{dk mf emp yljm`d p{h{dcdf{ whp fl{ `lqqd`{& Weh{ HPC Cddfh ehp
phmk mp {eh{ `ehmf ytjjmfg whp nqlc {eqdd qdhq `lh`edp& [eh{ wltjk cdhf {eh{ m{ whp
nqlc `lh`edp Flp&50898* 40;0 hfk =81>0 lfj}& [ed gthqk ehk fl{ kmp`jlpdk
ftcadqp ln `lh`edp {l HPC Cddfh flq HPC Cddfh mf emp {tqf ehk gm~df
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
61/196
47
ftcadqp {l K}&P&P& Phm}dk& Hp ed ehk edhqk HPC Cddfh hp ph}mfg {eh{ {ed `ehmf
ytjjmfg whp nqlc {eqdd `lh`edp yqd`dkmfg {ed gthqkp `lh`e* K}&P&P& Phm}dk
hyydhqp {l eh~d gm~df ftcadqp ln {ed `lh`edp lf {ed ahpmp ln {ed qd`lqk h~hmjhajd
mf {edmq lnnm`d& [ed h{{dcy{ chkd {l pelw {ed ylppmamjm{} ln `ehmf eh~mfg addf
ytjjdk nqlc `lh`e fl&=9105 lq plcd l{edq `lh`e mp ahpdk lf h cmp{hbd chkd a}
K}&P&P& Phm}dk hfk m{ ehp {l nhmj&
75& [ed d~mkdf`d kmp`jlpdp {eh{ d~df adnlqd {ed {qhmf ehk jdn{ {ed yjh{nlqc hn{dq
{ed nmqp{ `ehmf ytjjmfg* ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed {qhmf ehk hghmf p{hq{dk& QYN Yljm`d
@lfp{hajd Peqmclehf %W,10- ehp p{h{dk {eh{ hn{dq {ed {qhmf ehk p{lyydk lf {edyjh{nlqc ad`htpd ln `ehmf ytjjmfg {edqd whp ydj{mfg ln p{lfdp hghmf a} ydqplfp
p{hfkmfg lt{pmkd {ed p{h{mlf&&Ed hfk yljm`d `lfp{hajd Bhqhfpmfe ehk glfd fdhq {eh{
yjh`d hfk chkd {elpd ydqplfp qtf hwh} nqlc {edqd& [edqdhn{dq {ed {qhmf ehk
p{hq{dk& Hjj {edpd nh`{p wdqd {edqdhn{dq qdylq{dk a} emc {l emp lnnm`d& Ed ehp ntq{edq
p{h{dk {eh{ ydj{mfg ln p{lfdp whp lf {ed nqlf{ yhq{ ln {ed {qhmf m&d& {lwhqkp {ed
dfgmfd pmkd& Wedf {ed {qhmf ehk p{hq{dk hn{dq {ed nmqp{ `ehmf ytjjmfg* ed ehk fl{m`dk
lfd pchjj cla fdhq {ed Pmgfhj Nhjmh& Gtjhapmfe [hk~m wel whp h Yhq`dj `jdqb
hfk whp mf emp lnnm`d h{ {ed qdjd~hf{ {mcd* ehp p{h{dk mf emp yljm`d p{h{dcdf{
qd`lqkdk lf 8#0#1991* {eh{ hn{dq {ed {qhmf ehk p{lyydk hp h qdptj{ ln `ehmf ytjjmfg*
ed ehk pddf ydqplfp wel wdqd p{hfkmfg ademfk {ed yhq`dj lnnm`d* {eqlwmfg p{lfdp
lf yhppdfgdqp wel wdqd p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc hfk {ed yhppdfgdqp wdqd hjpl
{eqlwmfg ah`b p{lfdp lf {elpd ydqplfp& Ehqmyqhphk Olpem %W#899=- ehp p{h{dk {eh{
pllf hn{dq {ed {qhmf ehk p{hq{dk ed hfk l{edq yhppdfgdqp wdqd {ljk {l `jlpdwmfklwp ln {edmq `lh`e hp {edqd whp jmbdjmellk ln ydj{mfg ln p{lfdp lf {ed {qhmf&
Mccdkmh{dj} hn{dq {ed {qhmf ehk cl~dk plcd kmp{hf`d ydj{mfg ln p{lfdp ehk
p{hq{dk& Ed ehp hjpl p{h{dk {eh{ d~df wedf {ed {qhmf whp p{hfkmfg lf {ed yjh{nlqc
hn{dq {ed nmqp{ `ehmf ytjjmfg* ydj{mfg ln p{lfdp ehk p{hq{dk& Ph{mpebtchq Cmpeqh
%W,;8- ehp p{h{dk {eh{ {ed {qhmf ehk p{lyydk lf {ed yjh{nlqc mccdkmh{dj} hn{dq m{
ehk p{hq{dk hfk h{ {eh{ {mcd hjpl ydj{mfg ln p{lfdp ehk `lf{mftdk& Aetyh{aehm Kh~d
%W,;0- ehp p{h{dk {eh{ {ed {qhmf ehk p{lyydk pllf hn{dq m{ ehk p{hq{dk hfk h{ {eh{
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
62/196
7/31/2019 Godhra Train Burning - Justice Nanavati Report
63/196
4=
Ed ehp kdfmdk {eh{ Ctbdpe Yh`elqm ehk {ljk emc {eh{ ed ehk fl{ pd{ qmge{ `ehmf
ytjjmfg nqlc P,=