67

Click here to load reader

Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Gliederung für 16.11.20091. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert,

Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit Textproben zu den vier Autoren2. EinhardLeben und Werk

Page 2: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Frankfurter Kapitular (3)

Page 3: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 4: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 5: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Bilderverehrung Begriffe: Ikonodulie, Ikonolatrie, Idolatrie.

Ikonoklasmus, Proskynesis, Adoratio, Veneratio Gleichsetzung – Abbild – Symbol Papst Gregor: Die Bilder seien die Bücher der

Armen, aus welchen, die, die nicht lesen können, die Kenntnis der heiligen Geschichte gewinnen.

Geschichte: im Verlauf des 6. Jhts. Entsteht vor allem im Osten Ikonodulie. Bildersturm im 8. Jhts. 2. Konzil von Nikäa 787. Konzil zu Frankfurt 794

Anbetung:Verehrung. Libri Carolini (Vat.7207)

Page 6: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Bilderverehrung (2) Libri Carolini Buch III Die Maler können Geschichtserzählungen

in gewisser Weise in Erinnerung rufen, aber die Dinge, die nur mit den Sinnen erfasst und durch Worte ausgedrückt werden, können nicht von den Malern, sondern nur von den Schreibern begriffen und durch die Erzählungen anderer veranschaulicht werden.

Laudage 105

Page 7: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 8: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Historia Langobardorum 1, 26

26. His quoque diebus beatissimus Benedictus pater et prius in loco qui Sublacus dicitur, qui ab urbe Roma

quadraginta milibus abest, et postea in castro Casini, quod Arx appellatur, et magnae vitae meritis et apostolicis

virtutibus effulsit. Cuius vitam, sicut notum est, beatus papa Gregorius in suis Dialogis suavi sermone composuit.

Ego quoque pro parvitate ingenii mei ad honorem tanti patris singula eius miracula per singula distica elegiaco

metro hoc modo contexui:

Ordiar unde tuos, sacer o Benedicte, triumphos,Virtutum cumulos ordiar unde tuos?

Euge, beate pater, meritum qui nomine prodis,Fulgida lux secli, euge, beate pater!

Nursia, plaude satis tanto sublimis alumno;Astra ferens mundo, Nursia, plaude satis!

………

Page 9: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Libet me breviter referre, quod beatus Gregorius papa minime in huius sanctissimi patris vita descripsit. Denique cum divina ammonitione a Sublacu in hunc, ubi requiescit, locum per quinquaginta ferme milia adventaret, tres eum corvi, quos alere solitus erat, sunt circumvolitantes secuti. Cui ad omne bivium, usque dum huc veniret, duo angeli in

figura iuvenum apparentes, ostenderunt ei, quam viam arripere deberet. In loco autem isto quidam Dei servus

tunc habitaculum habebat, ad quem divinitus ita dictum est:

His tu parce locis, alter amicus adest.Huc autem, hoc est in Casini Arcem, perveniens, in magna

se semper abstinentia coartavit. Sed praecipue quadragesimae tempore inclausus et remotus a mundi strepitu mansit. Haec omnia ex Marci poetae carmine sumpsi, qui ad eundem patrem huc veniens, aliquot versus in eius laudem composuit, quos in his libellis

cavens nimiam longitudinem minime descripsi. Certum tamen est, hunc egregium patrem vocatum caelitus ob hoc ad hunc fertilem locum et cui opima vallis subiacet advenisse, ut hic multorum monachorum, sicut et nunc Deo praesule facta est, congregatio fieret. His cursim, quae omittenda non erant, narratis, ad nostrae seriem

revertamur historiae.

Page 10: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

27. Igitur Audoin, de quo praemiseramus, Langobardorum rex, Rodelindam in matrimonio habuit; quae ei Alboin, virum bellis aptum et per omnia strenuum, peperit. Mortuus itaque est Audoin, ac deinde regum iam decimus Alboin ad regendam patriam cunctorum votis accessit. Qui cum famosissimum et viribus clarum ubique nomen haberet, Chlotharius rex Francorum Chlotsuindam ei suam filiam in matrimonium sociavit. De qua unam tantum filiam Alpsuindam nomine genuit. Obiit interea Turisindus rex Gepidorum; cui successit Cunimundus in regno. Qui vindicare veteres Gepidorum iniurias cupiens, inrupto cum Langobardis foedere, bellum potius quam pacem elegit. Alboin vero cum Avaribus, qui primum Hunni, postea de regis proprii nomine Avares appellati sunt, foedus perpetuum iniit. Dehinc ad praeparatum a Gepidis bellum profectus est. Qui cum adversus eum e diverso properarent, Avares, ut cum Alboin statuerant, eorum patriam invaserunt. Tristis ad Cunimundum nuntius veniens, invasisse Avares eius terminos edicit. Qui prostratus animo et utrimque in angustiis positus, hortatur tamen suos primum cum Langobardis confligere; quos si superare valerent, demum Hunnorum exercitum e patria pellerent. Committitur ergo proelium, pugnatum est totis viribus. Langobardi victores effecti sunt, tanta in Gepidos ira saevientes, ut eos ad internicionem usque delerent atque ex copiosa multitudine vix nuntius superesset. In eo proelio Alboin Cunimundum occidit, caputque illius sublatum, ad bibendum ex eo poculum fecit. Quod genus poculi apud eos "scala" dicitur, lingua vero Latina patera vocitatur.

Page 11: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 12: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 13: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 14: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 15: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Paulinus von Aquileja, carm 1 (MGh Poetae 1, S. 126

Te, pater omnipotens, mundum, qui luce gubernas,Et te, nate die, caeli qui sidera torques,

Teque, sacer flamen, rerum moderator et auctor,Aeternum trinumque deum veneranter et unum

Confiteor labiis, pleno sed pectore credo.In te credo patrem, cum quo deus unica proles

Regnat, et omnipotens cum quo deus aureus ignis.Non tres ergo deos, absit, sed sanctius unum

Corde deum credo, labiis non cesso fateri:Qui semper summus, perfectus semper et altus,

Solus ipse potens, trinus persistit et unus…(131v.)

Page 16: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Paulinus patriarcha Aquileiensis Haistulfo, ed. MGh epp.4, S. 520 f

Admonere te cum lacrimis et multo gemitu cordis curamus, fili Haistulfe, si tamen filius dici debeas, qui tam crudeliter infelix homicidium perpetrasti. Nam occidisti uxorem tuam, partem corporis, legitimo tibi matrimonio sociatam, sine mortis causa, non tibi resistentem, non insidiantem quocumque modo vitae tuae. Non invenisti eam cum alio viro nefariam rem facientem, sed incitatus a diabolo, impio inflammatus furore, latronum more atrocius eam cum gladio tuo, crudelior omni bestia interemisti.

Et nunc post mortem eius addis iniquitatem super iniquitatem, filiorum tuorum improbe praedo, qui matri non perpercisti et filios tuos orphanos esse fecisti, inducere super eam vis mortis causam post mortem per testem unum homicidam et reprobum. Cum nec sanctum evangelium nec ulla divina humanaque lex unius testimonio etiam idonei quempiam condempnet, vel iustificet, quanto magis per illum tam flagitiosissimum et scelestisissimum. Nec illa debuit viva condempnari nec tu poteris post mortem eius excusari…

Page 17: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Libellus sacrosyllabus episcoporum Italiae ed. MGh conc.2,1 S. 130f

Sancto incitante Spiritu ac zelo fidaei catholicae scintillatim sub pectore fervescente clementissimi et tranquilissimi gloriosique Caroli regis, domini terrae,

imperii eius decreta per diversas provincias regni eius ditione subiectas summa celeritate praecurrentia,

multitudo antistitum sacris obtemperando praeceptis in uno collegio adgregata convenit. Quadam die residentibus

cunctis in aula sacri palatii, adsistentibus in modum coronae presbyteris, diaconibus cunctoque clero, sub

praesentia praedicti principis allata est epistola missa ab Elipando, auctore inhormi negotii, Tolitanae sedis antistite

Hispaliensi finitimae ruri. Cumque iubente rege publica voce recitata fuisset, statimque surgens venerabilis princeps de sella regia stetit supra gradum suum,

adlocutus est de causa fidaei prolixo sermone et adiecit: Quid vobis videtur? Ab anno prorsus praeterito et ex quo

coepit huius pestis insania tumescente perfidiae ulcu diffusius ebulisse, non parvus in his regionibus, licet et in extremis finibus regni nostri, error inolevit, quem censura

fidaei necesse est modis omnibus resecare…

Page 18: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Ubi caritas et amor, Deus ibi est.Congregavit nos in unum Christi amor.

Exultemus, et in ipso iucundemur.Timeamus, et amemus Deum vivum.

Et ex corde diligamus nos sincero.

Ubi caritas et amor, Deus ibi est.Simul ergo cum in unum congregamur:Ne nos mente dividamur, caveamus.Cessent iurgia maligna, cessent lites.Et in medio nostri sit Christus Deus.

Ubi caritas et amor, Deus ibi est.Simul quoque cum beatis videamus,

Glorianter vultum tuum, Christe Deus:Gaudium quod est immensum, atque probum,

Saecula per infinita saeculorum. Amen

MGh Poetae 1, S.526, rhythmus 27 – Paulinus Aqu.?

Page 19: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Where charity and love are, God is there.Christ's love has gathered us into one.Let us rejoice and be pleased in Him.

Let us fear, and let us love the living God.And may we love each other with a sincere heart.

Where charity and love are, God is there.As we are gathered into one body,Beware, lest we be divided in mind.

Let evil impulses stop, let controversy cease,And may Christ our God be in our midst.

Where charity and love are, God is there.And may we with the saints also,

See Thy face in glory, O Christ our God:The joy that is immense and good,

Unto the ages through infinite ages. Amen

Page 20: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 21: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

20 Angilbert Ecloga ad Carolum 1-14

Surge, meo domno dulces fac, fistula, versus, David amat versus, surge et fac, fistula versus! David amat vates, vatorum est gloria David, quapropter, vates cuncti, concurrite in unum atque meo David dulces cantate camenas. David amat vates, vatorum est gloria David. Dulcis amor David inspiret corda canentum, cordibus in nostris faciat amor ipsius odas. Vaits Homerus amat David, fac, fistula, versus. David amat vates, vatorum est gloria David. Inclita, dulcisono taceas ne, tibia plectro, nomen in ore tuo resonet per carmina David, ilius atque tuum repleat dilectio pectus. David amat vates, vtorum est gloria David.

Page 22: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Angilbert Auf denn, Flöte, meinem Herrn dichte süße Verse, David liebt die Verse, auf denn Flöte, dichte Verse! David liebt die Dichter, der Dichter Ruhm ist David, so eilt denn, Dichter, alle an einen Ort und singt meinem David süße Gesänge: David liebt die Dichter , der Dichter Ruhm ist David. Süße Liebe zu David erfülle die Herzen der Sänger, in unseren Herzen dichte die Liebe zu ihm [ihre] Lieder. Der Dichter Homer leit David; Flöte, dichte Verse: David leibt die Dichter, der Dichter Ruhm ist David. Herrliche Flöte, schweige nicht zur süß erklingenden Leier, Davids Name soll aus deinem Mundes in Liedern ertönen und Liebe zu ihm dein Inneres erfüllen: David liebt die Dichter, der Dichter Ruhm ist David.

Page 23: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Angilbert 48-55 Virginis egregiae Bertae nec dicite laudes, Pieridis, mecum placeant cui carmina nostra; carminibus cunctis musarum digna puella est. Surge, meis caris dulces, fac, fistula, versus! Tibia vos laudet pariter nunc nostra, puellae, praefragiles annis, maturae in moribus almis. Praepulchram speciem virae iam vicit hoestas. Surge, meis caris dulces fac, fistula, versus!

Page 24: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Angilbert Der auserlesenen Jungfrau Berta Lob tragt nur vor, Musen, zusammen mit mir, ihr möge unser Sang

gefallen; aller Musengesänge wert ist dieses Mädchen: Auf denn, Flöte, meinen Lieben dichte süße Verse! Euch möge un meine Flöte in einem preisen, ihr

Mädchen überaus zarten Alters, doch reif in vorbildlichem Betrage, hervorragende Schönheit wird noch übertroffen von

sittsamem Wandel: Auf denn, Flöte, meinen Lieben dichte süße Verse!

Page 25: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 26: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

21 Theodulf von OrléansDe libris quos legere solebant et qualiter fabulae poetarum a philosophis mystice

pertractentur Namque ego suetus eram hos libros legisse frequenter, extitit ille mihi nocte dieque labor. Saepe et GRegorium Augustinum perlego saepe et dicta hilarii seu tua, papa Leo, Hieronyum, Ambrosium, Isidorum, fulvo ore Johannem, inclyte seu martyr te, Cypriane pater, sive alios, quorum describere nomina longum est, quoes bene doctrinae vexit ad alta decus. Legimus et crebo genitilia scripta sophorum, rebus qui in variis eminuere satis. Cura decens aptrum nec erat postrema piorum,

Page 27: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Theodulf, de libris quorum sunt subter nomina scripta, vide:

Sedulius rutilus, Paulinus, Arator, Avitus et Fortunatus, tuque, Iuvence tonans;

diversoque potens prudenter promere plura metro, o Prudenti, noster et ipse parens.

Et modo Pompeium, modo te, Donate, legebam, et modo Virgilium, te modo, Naso loquax.

In quorum dictis quamquam sint frivola multa, plurima sub falso tegmine vera latent.

Falsa poetarum stilus affert, vera sophorum, falsa horum in verum vertere saepe solent.

Sic Proteus verum, sic iustum Virgo repingit, virtutem Alcides furtaque Cacus inops.

Page 28: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Theodulf, de libris Ich war nämlich gewöhnt, folgende Bücher häufig zu lesen, diese Mühe war mir Tag und Nacht gegenwärtig. Oft lese ich Gregor durch, auch Augustin oft, die Worte des Hilarius oder deine, Papst Leo, Hieronymus, Ambrosius, Isidor, Johannes Chrisostomus, oder dich, ruhmvoller Märtyrer, Vater Cyprian, oder andere, deren Namen aufzuzählen zu weit führt, die aber der Ruhm ihrer Lehre zu Recht in den Himmel erhebt. Wir lasen auch häufig die Schriften der heidnischen Denker, die auf verschiedenen Wissensgebieten sich hervortaten. Keineswegs an letzter Stelle stand die Beschäftigung mit frommen

Vätern; ihre Namen sind im folgenden aufgezeichnet, schau:

Page 29: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Theodulf, de libris der goldene Sedulius, Paulinus, Arator, Avitus und Fortuantus und du, donnertönender Iuvencus; begabt Schließlich, sinnreich in verschiedenen Versmaßen vieles zu dichten, du, Prudentius, mein Stammverwandter. Bald las ich auch Pompeius, bald dich Donat, bald Vergil bald dich, wortreicher Ovid. In deren Werken ist zwar manches Gotteslästerliche, aber sehr viel Wahrheit ist unter falschem Gewande verborgen. Irrtum trägt der Griffel der Dichter auf, Wahres der der Denker, und sie wenden die Irrtümer jener oft zur Wahrheit. So ist Proteus ein Bild der Wahrheit, die Jungfrau eines der

Gerechtigkeit, Herkules einer der Tapferkeit, Cacus einer der Dieberei.

Page 30: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

23 Theodulf von OrléansTheodulfus Modoino suo salutem

1-6 Hoc, Modoine, tibi Theodulfus dirigit exul summo pontificum cernuus ecce melos. Ito, Talia, celer, celeri transcurre volatu, nec mora nec tibi sit ulla in eundo quies, donec pervenias Moduini ad tecta beati, praesulis eixmii pontifisque pii.

Page 31: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

An Modoin

1-6 Diesen Sang, Modoin, sendet der verbannte Theodulf

dir, dem größten der Bischöfe, in Demut. Eile, Thalia, geschwind; in schnellem Fluge begib dich

dorthin, nicht Rast noch Ruhe habe ich auf deinem Weg, bis du zum Hause des glücklichen Modoin gelangst, des ausgezeichneten Kirchenfürtsen, des frommen

Bischofs.

Page 32: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

An Modoin 37-43 Unus ego, quamvis sim, non est unius haec

res: quod factum est mihimet, esse potest alii. Est commune malum, communis cura

petenda est: quod nostrum est hodie, cras erit alterius. Haec non quis frater timeat contagia demens, ne illi, quae nobis, inrepat ista lues.

Page 33: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

An Modoin 37-43 Obwohl ich nur einer bin, handelt es sich hier nicht die

Sache eines Einzelnen: Was mir widerfuhr, kann auch einem anderen geschehen. Es handelt sich um ein allgemeines Übel, allgemeine Abhilfe

zu suchen: Was heute mein [Schicksal] ist, ist morgen das eines

anderen. Kein Bruder soll in seinem Unverstand diese Berührung

fürchten, damit ihn nicht die geliche Seuche befalle wie mich. Mit dem Fieber pflegt das Fieber, mit der Wunde die Wunde

zu wachsen;

Page 34: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

An Modoin 49-56 Servus habet propriam et mendax ancillula

legem, oppilio, pistor, nauta, subulcus arans. Pro dolor, amisit hanc solus episcopus, ordo qui labefactatur nunc sine lege sua, dbuit et qui aliis legalia promere iura, officii perdit ius sine iure sui. Culpa facit saevum confessa perire latronem, non est confessus praesul, et ecce, perit.

Page 35: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

An Modoin 49-56 Selbst ein Sklave und eine unehrliche Magd haben ihr Recht, Schäfer, Bäcker, Matrose, Sauhirt und Pflüger. Wehe, nur der Bischof hat es verloren, ein Stand, der nun ohne das ihm zukommende Recht ins Wanke gerät, und er, dessen Amt es war, für andere nach dem Gesetz

Recht zu sprechen, verliert das Recht seines Amtes und ist ohne persönliches

Recht. Die eingestandene Schuld bewirkt, dass ein Räuber stirbt: Der Bischof hat nicht gestanden, doch siehe, auch er stirbt.

Page 36: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

24 ModoinRescriptum Modoini

Modoinus indignus episcopus Theodulfo suo

11-16 Vilis apud doctos namque est mea Musa

poetas, condere ob hoc nullum carmine nitar opus. Sed me cunctatem conpellit epistola vestra scribere disparibus carmina iam numeris; et molli durum nunc cerae inducere ferrum cogor et insueto texere verba modo.

Page 37: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Antwort

11-16 Wenig gilt nämlich bei den gelehrten Poeten meine

Muse, und so werde ich nicht danach streben, in Versen ein

Werk zu schaffen. Aber mich Zögernden treibt Euer Brief an, Verse zu schreibe in ungleicher Zahl [von Versfüßen], und in das weiche Wachs das Eisen einzudrücken bin ich genötigt und Worte zu fügen in ungewohnter

Weise.

Page 38: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

49-62Ipse Severinus magna est deiectus ab urbe,

consul Romana clarus ab arce procul.Magnus ab infesto est agitatus milite vatis

Virgilius propriis exspoliatus agris.Vulnera saeva suo fertur sumprisse tyranno

Seneca praecipuus, caede Neronis obit.Quid memorem ex ostris plures sudasse

nefandumpro nostra exilium religione pia?

Qui magis a magno colitur pius ipse magistro,Iohannes durum pertulit exilium.

Hilarius, sensisti ergastula tu quoque dira,missus in ignotum rege iubente locum.

Claviger ipse Petrus nam, necnon et populorum doctor erat Paulus carceris in gremio.

Page 39: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

49-62Selbst Boethius wurde vertrieben aus der grossen

Weltstadt,er, der berühmte Konsul, entfernt von der Burg Roms.Der große Dichter Vergil ist von drohenden Soldaten

gehetztund seiner Ländereien beraubt worden.

Schlimme Wunden, berichtet man, empfing von seinem bösen Herrscher

der einzigartige Seneca du starb durch Neros Bluttat.Was soll ich davon reden, dass mehrere von unseren

Mitchristenunrecht Verbannung erlitten um unseres gottesfürchtigen

Glaubens willen?Er, der vom großen Meister vor allem ausgezeichnet

wurde, Johannes, ertrug harte Verbannung.

Auch du, Hilarius, bekamst das grässliche Zuchthaus zu spüren,

auf Geheiß des Königs an einen unbekannten Ort verschickt.

Ja, Petrus selbst und auch der Völker Lehrer Paulus waren im Schoße des Kerkers.

Lehrer Paulus waren im Schoße des Kerkers.

Page 40: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

89-96Commissum scelus omne tibi dimittere mavult,

si peccasse tamen et memorare velis.Nam prodesse tibi confessio pura valebit,

si te voce probas criminis esse reum.Si te dissimulas, de quo tibi crimine dicam,

scire nota pro quo huc situs ipse fores.Elige si quid agas et quod tibi cumque videtur,

consilium melius mente teneto, precor.

Page 41: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

89-96Er wird dir gerne begangenen Frevel verzeihen,

wen du nur sagen willst, du habest gefehlt.Und es wird dir das bloße Geständnis nützen

können,wenn du äußerlich zugibst, ein schuldiger

Missetäter zu sein.Wenn du vorgibst nicht zu wissen, von welcher

Missetat ich zu dir rede,so wisse: Es ist die, um derentwillen du hierher

gebracht worden bist.Entscheide, was du tust und was immer dir richtig

scheint,behalte bitte den besseren Rat im Sinn.

Page 42: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

101-106Promittit, si te peccasse fateberis, ipse

consilium Caesar dedere velle tibi.Nam tibi promittit, redeat quod pristina virtus,

amissum ut possis rursus adire gradum.Nescio, frater amans, mage quid tibi scribere possim,

cum sint haec tota non tibi nota minus.

Page 43: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

101-106Der Kaiser selbst verspricht, falls du dein

Vergehen eingestehst,wolle er dir den Urteilsspruch überlassen.

Denn er verspricht dir, dass dir wieder deine ehemalige Macht zukommt,

so dass du wieder deinen verlorenen Rang einnehmen kannst.

Ich weiß nicht, lieber Bruder, was ich dir mehr schreiben kann;

du weißt das alles nicht weniger gut [als ich].

Page 44: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Carm. 69 ed MGh Poetae 1 S.558

GLORIA, laus et honor tibi sit, Rex Christe, Redemptor:Cui puerile decus prompsit Hosanna pium.

Vers 1Israel es tu Rex, Davidis et inclyta proles:Nomine qui in Domini, Rex benedicte, venis.

Vers 2Coetus in excelsis te laudat caelicus omnis,Et mortalis homo, et cuncta creata simul.

Vers 3Plebs Hebraea tibi cum palmis obvia venit:Cum prece, voto, hymnis, adsumus ecce tibi.Vers 4Hi tibi passuro solvebant munia laudis:

Nos tibi regnanti pangimus ecce melosVers 5Hi placuere tibi, placeat devotio nostra:

Rex bone, Rex clemens, cui bona cuncta placent.

Page 45: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Ruhm und Preis und Ehre sei dir, Erlöser und König!Jubelnd rief einst das Volk sein Hosianna dir zu.

Du bist Israels König, Davids Geschlechte entsprossen,der im Namen des Herrn als der Gesegnete kommt.

Dir lobsingen im Himmel ewig die seligen Chöre;so auch preist dich der Mensch, so alle Schöpfung

zugleich.Einst mit Zweigen in Händen eilte das Volk dir entgegen;

so mit Lied und Gebet ziehen wir heute mit dir.Dort erklang dir der Jubel, als du dahingingst zu leiden;

dir, dem König der Welt, bringen wir hier unser Lob.Hat ihr Lob dir gefallen, nimm auch das unsre entgegen,

großer König und Herr, du, dem das Gute gefällt.

Page 46: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Einhard – 770 bis 840 Um 770 geboren im Maingau Schüler im Kloster Fulda und danach in Aachen bei

Alkuin Aufseher über die kaiserlichen Bauten, künstlerische

Ader (Beseleel), Einhardsbogen 806 als Gesandter Karls d.Gr. in Rom, Reichsteilung Laienabt von Klöstern in Gent, Maastricht, St.Clous,

Michelstadt, Seligenstadt 830 Rückzug aus der Politik nach Michelstadt, später

Seligenstadt, 836 Tod der Gattin Imma Tod am 14.März 840 in Seligenstadt

Page 47: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Einhards Werke Vita Karoli Magni Translatio et Miracula SS. Marcellini et

Petri Passio martyrum Marcellini et Petri (?) Quaestio de adoranda cruce Epistulae

Page 48: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 49: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 50: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 51: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner SS 2009 Geistesgeschichtliche Profile I Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 52: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner SS 2009 Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 54: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 55: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 56: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 57: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 58: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 59: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 60: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 61: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 62: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner SS 2009 Geistesgeschichtliche Profile I Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Einhart, Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri auctore Einhardo, MGH SS 15,1 S.245: Wegen der Menschenmenge konnte man bei Ankunft der Reliquien nicht sofort in die Kirche ziehen. Daher errichtete man zunächst draußen, unter freiem Himmel einen Altar,

stellte dahinter die Gebeine der Heiligen aus und feierte die Messe. Erst danach folgte der Einzug in die

Kirche; wiederum stellte man die Bahre mit den Reliquien in der Nähe des Altars auf. Am folgenden Tag wurden die Gebeine dann in ein neues behältnis gelegt,

in der Apsis deponiert, mit einem Baldachin aus Holz überbaut und mit Tüchern und Seidenstoffen verziert.Thema: Reliquien haben große Bedeutung. Mithilfe der

Heiligen kann man Gottes Ohr gelangen.

Page 63: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Passio martyrum Marcellini et Petri

Erat quidem exorcista Romae Petrus nomine

Qui doctrinam magni Petri secutus apostoli

Veram fidem Jesu Christi praedicavit gentibus.

Troch.4 kat.10f + 5 s

Page 64: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 65: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner SS 2009 Geistesgeschichtliche Profile I Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte

Page 66: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit
Page 67: Gliederung für 16.11.2009 1. Nacharbeit Paulus Diaconus, Paulinus von Aquileja, Angilbert, Theodulf Konzil zu Frankfurt 794: Adoptianismus, Bilderstreit

Prof. Dr. Rudolf Pörtner WS 2009/10 - Geistesgeschichtliche Profile II Prof. Dr. Rudof Pörtner

[email protected] / www… homepage: mittelalterliche Geschichte