GLASNIK - istorijskiarhiv.rs · rada depoa u registraturi .....79 Biljana Stojakovi}: Recommendations for the creating and organization of the registration depot KRITIKE I PRIKAZI

ISTORIJSKI ARHIV VAQEVO

G L A S N I K

44

Vaqevo 2010

ISTORIJSKI ARHIV VAQEVOGLASNIK

Broj 44

HISTORY ARCHIVE VALJEVO

HERALD

Number 44

Izdava~/Publisher

Istorijski arhiv VaqevoHistorical archives of Valjevo

Urednik/Editor

Aleksa Tomi}

Redakcija/Editorial Board

dr Sini{a Mi{i}, dr Mili} Mili}evi}, mr Vladimir Krivo{ejev,Mil~a Madi}, dr Nedeqko Radosavqevi}, Dejan Popovi},

Sneàna Radi} (sekretar redakcije/Editorial Secretary)

Recenzenti/Reviewers

dr Qubodrag Dimi}dr Sini{a Mi{i}

Prevod/Translaton

Sowa Milanovi}

Tira`/Circulation

500 primeraka

Grafi~ka realizacija i {tampa

Graphic Preparation and Printing

„MS”, Vaqevo

Adresa redakcije/Editorial Board Address

14000 Vaqevo, Pop-Lukina 52, tel. 014/221-028e-mail: [email protected]

âsopis izlazi jedanput godi{we.

Izdavawe ~asopisa finansira Grad Vaqevo

UDK 93/94 ISSN 0354-9143GLASNIK

Broj 44, godina 2010.

HERALD

History archive Valjevo

number 44, year 2010.

SADR@AJ – CONTENTS

^LANCI

ARTICLES

Radivoje Arsi}: Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz uglaistorijske arheologije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Radivoje Arsi}: Tower of Nenadovi} family and moat

on the hill of Kli~evac from the point of historical archeology

Milorad Radoj~i}: Babi}i iz Vaqeva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Milorad Radoj~i}: Babi} family from town of Valjevo

Dejan V. Popovi}: Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899 . . . . . . . . . . . . . 50

Dejan V. Popovi}: Drina division circumstances in period 1883–1899

PRILOZI

SUPPLEMENTS

Milorad Beli}: Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45 . . . . . . . . . . . . . 67

Milorad D. Beli}: Terror of War Winners in town of Valjevo 1944/45

IZ RADA ARHIVA

OUT OF THE ARCHIVE’S WORK

Biqana Stojakovi}: Preporuka za formirawe i organizovawerada depoa u registraturi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Biljana Stojakovi}: Recommendations for the creating

and organization of the registration depot

KRITIKE I PRIKAZI

REVIEWS

Milorad Radoj~i}: Miodrag Stanimirovi}: Isto~na Tamnava

– Brgule i okolina, izdawe Kulturno-prosvetne zajednice Srbijeiz Beograda, u ediciji „Hronike sela“, Obrenovac, 2010, 572 . . . . . . . . . . . 95

3

4

Mil~a Madi}: Dr Laza Dimitrijevi}: Kako ìvi na{ narod,„Infinitas“ Beograd 2010, 216 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Mil~a Madi}: Velibor Berko Savi}: î~a Ilija Stanojevi}

– najlep{a pri~a starog Beograda, Jugoslovenska kinoteka iSamostalni izdava~ autorskih dela „Berko“, Vaqevo–Beograd 2010. . . . . . 101

Jelena Pavlovi}: Dejvid Gibs, Humanitarno razarawe Jugoslavije,Izdava~ka kwiàrnica Zorana Stojanovi}a, Sremski Karlovci– Novi Sad 2010, 419 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Prof. dr Milan D. Lazi}: Dr Mom~ilo Isi} i Milorad Radoj~i}:

Osnovna {kola „Milan Muwas“ Ub 1820–2010, Osnovna {kola„Milan Muwas“ Ub, 2011, 580 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

BIBLIOGRAFIJE

BIBLIOGRAPHIES

Milorad Radoj~i}: Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu„Napred” 1946–2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Milorad Radoj~i}: Bibliographies of obituaries in Valjevo local

weekly newspapers “Napred” 1946-2010.

Mil~a Madi}: Bibliografija istoriografskih izdawa u vaqevskomkraju u 2009. i 2010. godini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

Mil~a Madi}: Bibliography of Valjevo region historical publications in 2009

IN MEMORIAM

Bogumil Hrabak (1927-2010). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

Radivoje Arsi}

Zavod za za{titu spomenika kulture „Vaqevo“[email protected]

KULA NENADOVI]A I [ANAC NA KLIÊVCU

IZ UGLA ISTORIJSKE ARHEOLOGIJE

Apstrakt: Za potrebe uzrade projekta rekonstrukcije {anca oko KuleNenadovi}a obavqena su mawa arheolo{ka istraìvawa. Kako nema pouzda-nih opisa i crteà iz vremena podizawa kule jedini na~in da se do|e valid-nih informacija je arheolo{ko istraìvawe ostataka bedema. Ciq istra-ìvawa je bio otkriti i dokumentovati elemente konstrukcije fortifika-cije oko kule. U radu je kori{}ena i dokumentacija sa starijih arheolo{kihiskopavawa 1985. godine. Problem se sastoji u tome {to je konstrukcija be-dama mogla biti re{ena na vi{e na~ina. Na osnovu istraìvawa i druge do-stupne dokumentacije je utvr|en izgled fortifikacije oko kule, razli~itefaze upotrebe, i vreme nastanka prvog {anca. Na osnovu dobijenih rezultatana~iwen je i 3D model fortifikacije sa kulom. Tekst nudi podatke i o upo-trebi platoa oko kule i tokom bronzanog doba i poznog sredweg veka, kao iinformacije o austrijskom {ancu na Kli~evcu i wegovom verovatnom izgle-du na osnovu avio snimaka.

Kqu~ne re~i: zapadna Srbija, Vaqevo, Kli~evac, Kula Nenadovi}a, {a-nac, fortifikacija, kula, Prvi srpski ustanak, bedem, rov, bronzano doba,sredwi vek

TOWER OF NENADOVI] FAMILY AND MOAT ON THE HILL OF

KLIÊVAC FROM THE POINT OF HISTORICAL ARCHEOLOGY

Abstract: For the purpose of moat reconstruction project around tower of

Nenadovi} family, some minor archeological researches have been conducted in the

past. As there are no reliable descriptions or drawings dating from the period when

the tower was built, the only way of obtaining valid information was archeological

research of the remains of rampart (defense walls). The goal of the research was to

discover and document fortification construction elements around the tower. Also,

for the purpose of making this article, documentation from earlier archeological ex-

cavations conducted in 1985 was used. The problem lies in the fact that rampart con-

struction could have been solved in several ways, and, on the basis of research and

other available documentation, the appearance of fortifications, various stages of use

and actual time of its origin were determined. In addition, based on results obtained,

5

UDK = 902.3(497.11 Vaqevo)

^LANCIARTICLES

3D model presenting tower and fortification was made. The article offers data regard-

ing usage of terraces around the tower during Bronze Age and late Middle Age, as

well as information about Austrian moat on the hill of Kli~evac and it`s possible

structure according to aerial photos.

Key words: Western Serbia, Valjevo, hill of Kli~evac, Tower of Nenadovi} fam-

ily, moat, tower, First Serbian Uprising, rampart, trench

Uvod

Ministarstvo kulture odobrilo je po~etkom 2010. finansije Zavo-du za za{titu spomenika kulture Vaqevo za nastavak radova na rekon-strukciji {anca oko Kule Nenadovi}a. Predstoje}a faza je rekon-strukcija bedema oko kule. Kako nema pouzdanih detaqnih opisa i cr-teà {anca i kule od strane savremenika jedini na~in da se do|e va-lidnih informacija je arheolo{ko iskopavawe. Zadatak istraìva-wa je bio otkriti i dokumentovati elemente konstrukcije fortifika-cije oko kule. U radu je kori{}ena i dokumentacija sa arheolo{kihistraìvawa koja su V. Trbuhovi}, Novak Milo{evi} i MilivojeVasiqevi} obavili 1985. godine.1

Tokom izrade projekta rekonstrukcije pojavio se problem vezan zaizgled konstrukcije odbrambenog bedema {anca. Postoje samo malo-brojne informacije savremenika u op{tim crtama o izgledu {ancakod kule.2 Problem se sastoji u tome {to je konstrukcija bedama moglabiti re{ena na vi{e na~ina. Sve te varijante gradwe su bile u upotre-bi jako dugo pa i u vreme pravqewa {anca oko kule Nenadovi}a. Naovaj problem je upu}ivalo i istraìva~ko iskustvo zavoda na forti-fikacionim objektima iz perioda od XVI do XIX veka kao {to su [a-bac, Crna Bara, Bauri}.3 Svaki od 3 istraèna objekta bio je re{enna osoben na~in. O~uvani dokumenti ukazuju na veliki broj varijantiu materijalima i izgledima konstrukcije bedema.

Na po~etku rada sa ovakvom temom treba re}i ne{to o samoj isto-rijskoj arheologiji i {ta se podrazumeva pod tim pojmom.

Istorijska arheologija je interesantna oblast sa intelektualneta~ke gledi{ta. Moè se definisati na dva, donekle razli~ita na~i-na, kao na arheolo{ko ispitivawe pro{losti kultura koje su razvilepisanu tradiciju, ili kao studija „modernog sveta“, istorijskih ikulturnih uslova koji su oblikovali na{ svet, po~ev{i okvirno sa1500. godinom. Zna~i, nakon sredweg veka. Ove definicije istorijske

Radivoje Arsi}

6

1 Vasiqevi} 1987; 1994, 261

2 Milutinovi}, 1888, 246

3 Arsi}, 2005, 85-90; 2008, 118-121

arheologije koegzistiraju i nisu me|usobno iskqu~ive, i obe {irokokoriste arheolozi istorijskog perioda. Prema tome ona deli poqeistraìvawa sa mnogim drugim disciplinama istorijom, antropolo-gijom, sociologijom, ali se prete`no razlikuje od wih jer kao metodkoristi prou~avawe materijalnih tragova. U svakom slu~aju istorij-ska arheologija se kombinuje se sa drugim srodnim disciplinama, imoè pruìti sagledavawe odre|enih problema iz sasvim drugog uglaod onog koji pruàju pisana dokumenta. Ujedno moè biti i skupqina~in da saznamo ne{to {to je ve} poznato. Danas se istraìvawa ko-riste u dru{tvima izuzetno dobro dokumentovane pro{losti i o~uva-nih arhiva kao {to su Velika Britanija i SAD, te tako ne bi {kodiladru{tvima sa fragmentovanim arhivama. Dakle, u evropskim okviri-ma istorijska arheologija se bazira na tuma~ewu materijalnih trago-va i materijalne kulture kao i svaka druga arheologija ali u u okviruperioda koji su arhivski dobro dokumentovani.

Istorijat istraìvawa

Arheolo{ka istraìvawa 1985. prostora oko Kule Nenadovi}aobavili su V. Trbuhovi}, Milivoje Vasiqevi} i Novak Milo{evi}.Radovi nikada nisu bili publikovani u punom obimu, ve} kao kra}iizve{taj.4 Sa~uvana je osnovna dokumentacija i terenski izve{taj. Naplatou oko kule bilo je istraìvawe ukupno 5 sondi povr{ine oko185 m2. Jednom sondom je bio prese~en bedem dok su ostale bilepostavqene na danas ravnom delu terena. Tom prilikom je otkrivenopostojawe 2 ~ardaka, stepeni{na konstrukcija kule, palisad na bede-mu i jo{ jedan kameni temeq. Tuma~e}i stratigrafiju autori ovihistraìvawa protuma~ili su stratigrafsku situaciju tako da je {a-nac nastao u 18 veku, a mo`da ~ak i u 17. (Sl. 2). Treba re}i da se pro-blemima stratigrafije ranije u srpskoj arheologiji nije poklawalodovoqno pa`we, te da se ona {ablonski tuma~ila kao prosta verti-kalna stratigrafija bez ozbiqnije analize. U tom kontekstu protuma-~eno i postojawe objekata unutar {anaca kao hajdu~kih ~ardaka. Naneke nelogi~nosti ovih zakqu~aka i nesklad sa kartografskim doku-mentima ukazao je V. B. Savi} u delu Nenadovi}a kula u Vaqevu.5 Dokje na poloàj austrijskog {anca iz XVIII veka na vrhu brda Kli~evacukazao i V. Krivo{ejev desetak godina ranije.6

Kula Nenadovi}a i {anac na Kli~evcu iz ugla istorijske arheologije

7

4 Vasiqevi}, 1994, 261-265

5 Savi}, 2005, 47

6 Krivo{ejev, 1997,104

Radivoje Arsi}

8

Sl. 1. Poloàj test sondi u odnosu na kulu i druge objekte

Sl. 2. Profil sonde 1 iz 1985. godine sa interpretacijom autora(Vasiqevi} 1994: 264)

Sl. 3. Severni profil sonde 1 2010. god

Metode i opis istraìvawa

Ove godine je na~iwen jo{ jedan presek zapadnog bedema na mestu zakoje se pretpostavqalo da nije poreme}en naknadnim ukopima, tako daje ovaj presek mogao pruìti dodatne elemente za rekonstrukciju. Son-da 1 je postavqena na delu zapadnog bedema, za koji se pretpostavqa danije poreme}en. Mesto spajawa zapadnog i severnog bedema. Dimenzijesonde su 2h14 m, kvadrati 1-7. Sonda se pruà pravcem istok – zapad.Maksimalna istraèna dubina bila je 2,3 m (Sl. 1). Iskopavawa suobavqena pa`qivo kako bi se do{lo do {to ve}eg broja pokretnih na-laza i kako bi konteksti nalaza bili {to preciznije dokumentovani.Precizno beleèwe konteksta bi ujedno omogu}ili relativno dato-vawe slojeva. Jedna od lo{ih karakteristika prethodnih istraìvawamoè biti {to su obavqena prili~no grubo. Kod srpskih arheologa jedugo postojalo uverewe da se noviji periodi mogu brè i grubqe is-traìvati.

Severno od sonde 1 postavqena je sonda 2, koja se pruà pravcem is-tok-zapad i paralelna je sa sondom 1 na koju se i nadovezuje. Sonda 2pozicionirana je na mestu spoja severnog i zapadnog bedema (Sl. 1).Dimenzije sonde su 6h2 m. Ukupna istraèna povr{ina iznosi 60 m2.

Ovim iskopavawima i upore|ivawem sa dokumentacijom starihiskopavawa moglo se do}i do ve}eg broja novih zakqu~aka.

Stratigrafija

U sondama iz 2010. je registrovana sloèna stratigrafska situaci-ja, sli~na situaciji u sondi 1 iz 1985. godine. Od ukupno 7 stratigraf-skih slojeva. Gledano od najniìh slojeva stratigrafija ima slede}usliku (Sl. 3).

Sloj 1 – Svetlobraon-ùta lesivirana glina sa proslojcima sivezemqe i opiqcima minerala tamnobraon boje, ve}im delom pleisto-censkog porekla. Gorwa zona mo`da holocen, sadrì nalaze bronza-nog doba. Zanimqivo je da ovi nalazi nisu uo~eni tokom iskopavawa1985.

Sloj 2 – Tamnobraon sive zemqe rastresite strukture (prahumus)debqine oko 20 do 30 sm prekriva ~itav plato. Na wegovom vrhu spo-radi~ni ostaci keramike i kostiju iz poznog sredweg veka XV vek

Sloj 3 – Sloj kamene drobine, opiqaka kre~waka i pe{~ara i sigemawih dimenzija promera od 1 do 5 sm. U sondi 2 registrovani ne{tokrupniji komadi 10 do 20 sm.


9

Radivoje Arsi}

10

Sl. 4. Osnova sonde 1 na nivou hodne povr{ine iz 1813. godine

Sl. 5. Rekonstrukcija procesa gradwe i ru{ewa bedema

Sloj 4 – Sloj gareì od drvene konstrukcije debqine 2 do 3 sm, naograni~enom prostoru gde se sru~ilo unutra{we drveno platno bede-ma.

Sloj 5 – Sloj pome{ane zemqe svetlobraon glinovite lesiviranezemqe i u ne{to mawoj meri tamno braon prahumusa ostaci ugqenisa-nog drveta.

Sloj 6 – Sloj svetlobraon ‘ute glinovite zemqe bez primesa, saotiskom stuba ograde. Nalazi gle|osane keramike, koja se datuje u {i-ri raspon od kraja XVIII do kraja XIX veka.

Sloj 7 – Sloj braon glinovite zemqe pome{an sa visokom koncen-tracijom {uta i otpada, sadrì komade opeke, }eramide i zdrobqenimalter i mnogobrojne ~aure metaka.

Elementi konstrukcije

Tokom arheolo{kog istraìvawa otkriven je ve}i broj tragova ko-ji predstavqaju ostatke konstrukcija bedema oko {anca (Sl. 4).

– Obra|ene ugqenisane gredice sa spoqne strane bedema vertikal-no usa|ene, okrivene dimenzije 9 h 9 sm, prvobitne veli~ine oko 12 sm.Nije mogu}e utvrditi dubinu ukopavawa, nalaze se na me|usobnoj uda-qenosti od oko 1m.

– Temeqni rov sa unutra{we strane {irine 15 sm ispuwen svetlobraon glinom dubine 45 do 50 sm ukopan sa gorwe kote prvobitnog slo-ja humusa. U wega su verovatno bile vertikalno usa|ene grede iz kon-strukcije bedema sa unutra{we strane koje nisu potpuno izgorele ikoje su po~upane nakon uni{tavawa bedema.

– Paralelno sa wim registrovan je rov ispuwen tamnobraonsivomzemqom {irine 15 sm, ispuwen ostacima ugqenisanog drveta nadove-zuje se otiskom stuba ovalnog oblika 20 sm pre~nika. Moè pripadativremenu podizawa bedema, a mo`da je i stariji.

– Me|usobna udaqenost temeqnog rova i greda u spoqwem zidu 3 do3,2 m.

– Ugqenisani tragovi vrbovog pru}a, pre~nika 1,5 sm, originalno2 do 3 sm. Otkriveni na originalnoj hodnoj povr{ini iz vremena na-kon podizawa kule. U taj poloàj dospeli nakon poàra i uru{avawapro{}a ~ije je ostatke prekrila osuta zemqa iz bedema. Vatra niskogintenziteta u kojoj je izgorelo samo pru}e.

– Otisak stuba na vrhu ‘ute ilova~e odmah ispod prvog sloja sa {u-tom i nalazima iz XX veka. Pre~nik 22 sm dubina ukopavawa 33 sm.Ostatak ograde iz druge polovine XIX veka. Mogu}e je da se vidi na


11

Kanicovom crteù. Stub je bio u~vr{}en mawim komadima lomqenogkamena.

– Sloj pome{ane svetlobraon ‘ute zemqe sa proslojcima tam-nobraonsive zemqe identi~ne kao u prvobitnom humusnom sloju. Zem-qana ispuna bedema. Nastala ubacivawem iskopane zemqe iz rova saspoqne strane bedema. Tom prilikom kopawem pome{an tawi sloj hu-musa sa podlogom svetlobraon ‘ute glinovite zemqe.

– Ukupna zapremina prvog bedema po du`nom metru iznosi 4,5 do 5m3 {to zna~i da ukoliko je bio {irok oko 3 m wegova visina je iznosi-la oko 1,5 m.

– Rov sa spoqne strane, {irine oko 3,5 m levkastog preseka dubineoko 2 m, zemqa iskopana iz rova uba~ena je u bedem.

Hronologija

Na osnovu pokretnih nalaza i stratigrafskog poloàja moè se re-konstruisati slede}a hronologija doga|aja na ovom prostoru:

Sloj 1 – Svetlobraon ‘uta zemqa sa proslojcima sive zemqe iopiqcima tamnobraon boje, sadrì sporadi~ne nalaze iz bronzanogdoba 1500 do 1000 god. p.n.e. Nekoliko fragmenata keramike ukazuju daje mo`da bilo nekih de{avawa u {iroj okolini tokom rimskog car-stva.

Sloj 2 – Tamnobraonsive zemqe rastresite strukture (prahumus) de-bqine oko 20 do 30 sm prekriva ~itav plato. Na wegovom vrhu spora-di~ni ostaci keramike i kostiju iz poznog sredweg veka (XV-XVI vek).

Sloj 3 – Sloj kamene drobine i opiqaka kre~waka i pe{~ara i sigeformiran u vreme podizawa kule finalnom obradom kamena koji jeugra|en u zidove. Vreme nastanka 1813. godina.

Sloj 4 – Sloj gareì od drvene konstrukcije koja se zapalila i podpritiskom pala preko hodne povr{ine, pritisnuta osutom zemqom izbedema. Ostaci drvene konstrukcije od stubova i vrbovog pru}a koja jepodignuta pre nasipawa bedema zemqom.

Sloj 5 – Sloj pome{ane zemqe ostaci osutog bedema ~iji su drvenidelovi izgoreli nakon propasti Prvog ustanka ili na po~etku dru-gog, a ve}i komadi drveta su pova|eni.

Sloj 6 – Sloj svetlobraon ‘ute sa otiskom stuba ograde koja je po-dignuta oko sredine XIX veka, verovatno 1844. godine formirawe be-dema kao grudobrana i ograde oko kule, tada barutane. Nalazi gle|o-sane keramike, koja se datuju u {iri raspon 18- 19. veka.

Sloj 7 – Iz prve polovine XX veka za ure|ewe bedema kao grudobra-na kori{}en {ut oko kule. Nasipawem {uta, bedem je izdignut za oko

Radivoje Arsi}

12

30 sm, otkriveno streqa~ko mesto iz prvog svetskog rata. Dominiramunicija proizvedena 1907. i 1908. u sloju je sporadi~no otkrivenamanevarska municija iz perioda 1946-1950.

Rekonstrukcija procesa gradwe ru{ewa

Pre podizawa kule prostor platoa je bio prili~no ravan, ograni-~en sa tri strane strmim padinama. Na ovom prostoru postojao je hu-musni sloj rastresite tamnobraon zemqe debqine 20 do 30 sm (Sl. 5).Ovaj sloj sadrì sporadi~ne nalaze grn~arije iz poznog sredweg veka.Ovakvi slojevi formiraju se na mestima na kojima postoji intenzivnaaktivnost qudskih zajednica, a prostor se aktivno koristi za naseqa-vawe, sahrawivawe ili kultivaciju zemqi{ta. Zemqi{ta ovakvestrukture i boje nastaju raspadawem organskih materija koje odbacujuqudi i doma}e ‘ivotiwe. Sloj je formiran samo na zaravwenom deluplatoa. Ispod wega prostire se sloj svetlobraon‘ute zemqe uglavnomkvartarnog porekla (vreme ledenih doba) Na samom vrhu ovog sloja re-gistrovani su sporadi~ni nalazi iz bronzanog doba i verovatno rim-skog carstva.

Pa`qivim radom na novim istraìvawima registrovan je je jo{jedan sloj koji je bitan za hronologiju doga|aja oko kule. Na samom vr-hu humusnog sloja registrovan je sloj debqine 2 do 3 sm sa~iwen od ka-mene drobine i opiqaka kre~waka, pe{~ara i sige koji su morfolo-{ki identi~ni kamenu koji je uzidan u kulu. Ovaj sloj potpuno pokri-va humus po~ev{i od oko 6 m od zidova kule pa daqe ka periferiji. Od-nosno prostire se ispod celog dana{weg bedema. [to su komadi bli-è kuli oni su sve krupniji.

Sloj je formiran finalnim klesarskim radovima na oblikovawukamena koji je ugra|en u kulu. [to zna~i da bedem {anca nije podig-nut pre zavr{etka zidarskih radova, 1813. godine. [to se moè za-kqu~iti i iz izgleda osnove samog {anca koji prati zidove kulu satri strane.

Da bi se podigao bedem, potrebno je iskopati zemqu iz wegove nepo-sredne blizine. Kopawem zemqe formira se rov, a zemqa se se istovre-meno ubaci bedem (Sl. 5). Tako da se o istom tro{ku dobiju dva elementafortifikacije. Pre kopawa premeri se i ozna~i prostor budu}eg bede-ma, a zatim se najpre postave nose}i stubovi za konstrukciju bedema ko-ji se pobodu u zemqu na pribli`no istom odstojawu. Stubovi mogu bitiod obra|enog ili neobra|enog drveta, a mogu biti pobodeni direktno uzemqu ili ranije iskopani temeqni rov. Stubovi dodatno mogu bitioja~ani kosnicima. Prilikom istraìvawa otkriveni su otisci drve-


13

nih stubova, i temeqni rov sa unutra{we strane u koji su stubovi bilipobodeni. Potom je prostor izme|u stubova opleten drvenim pru}emrazli~ite debqine. Pru}e je na odre|enom rastojawu moglo da povezujei stubove izme|u spoqweg i unutra{weg lica bedema, {to daje dodatnu~vrstinu konstrukcije. Ovaj element konstrukcije je na nekim forti-fikacionim objektima re{avan, talpama, mawim oblicama, sloènimsnopovima pru}a. Prema zapremini po du`nom metru zemqe iz prvo-bitnog bedema wegova visina je iznosila oko 1,5 m. [to je dovoqno daza{titi vojnika u stoje}em poloàju. Sli~na konstrukcija na {ancu uBauri}u je imala znatno ve}u visinu, te je morala imala drvenu stazu zabranioce bedema. Po{to je zavr{ena drvena konstrukcija, pristupilose wenom puwewu. Tom prilikom se najmla|i sloj zemqe van bedema kulena mestu rova potpuno prese~en. U ovom slu~aju najmla|i geolo{ki hu-musni sloj je pome{an sa starijim slojem i zajedno uba~eni u bedem.Prilikom kopawa zemqe i popuwavawa bedema mogu se dobiti dve stra-tigrafske slike u bedemu. Ako se zemqa stratigrafski striktno raz-dvaja prilikom iskopa, onda se u bedemu slojevi pozicioniraju u izvr-nutoj stratigrafiji, najmla|i se nalazi u najnièm poloàju, a starijiu vi{em stratigrafskom poloàju.

U drugom slu~aju ako se nemarno i neujedna~eno kopa u rovu, kakoobi~no vojska radi u samom bedemu dolazi do me{awa gorweg starijeg imla|eg doweg geolo{kog sloja zemqe. [to se preseku zapadnog bedemaogleda u izme{anosti svetlobraon ‘ute glinovite i mla|e humusnezemqe. Drvena konstrukcija je u jednom trenutku bila zapaqena, a naj-brè je izgorelo platno od pru}a, Prilikom popu{tawa platna do{loje do osipawa zemqe iz bedema. Tom prilikom zemqa iz bedema jeosipawem prekrila ostatke izgorelog drveta koje je palo na hodnu po-vr{inu oko bedema. Ovim osipawem bedem je dobio formu izvrnutoglatini~nog slova V, koja i danas postoji na terenu. Izgleda da {anacnije bio zapaqen 1813. ve} 1815. u vreme drugog srpskog ustanka sude}ipo opisu Sime Milutinovi}a Sarajlije.7 Malobrojni nalazi u samom{ancu ukazuju na kratkotrajnu upotrebu {anca u originalnoj formi.Prilikom obnove kule i {anca 1836. godine, ostaci starog bedema suposluìli kao podloga za formirawe novog grudobrana sa ogradom okokule. Najpre je nasut sloj zemqe debqine oko 30 sm, ~ime je izdignut gru-dobran a potom je po najvi{oj koti bedema poboden jedan red drvenihoblica debqine oko 20 sm izme|u kojih je opet opleteno pru}e (ta ogra-da je verovatno prikazana i na Kanicovom crteù vaqevske kule.

Radivoje Arsi}

14

7 Milutinovi}, 1888, 246

Istraìvawem su otkriveni ukopani delovi drvenih stubova na me|u-sobnoj udaqenosti oko 2 m. Ograda je ostala na tom mestu dok se potpunonije raspala, a onda je u prvoj polovini XX veka ovaj grudobran bio iz-dignut za jo{ 20 do 30 sm slojem {uta koji je prikupqen sa prostora okokule, ovoga puta bez ograde. Imao je samo ulogu za{tite straàrskihmesta i okolnog prostora od eventualne eksplozije unutar vojnog maga-cina. Zanimqivost u ovom sloju predstavqa dokumentovano leè}estreqa~ko mesto sa koga je ispaqena velika koli~ina municije, tokomPrvog svetskog rata. Otkriveno je preko 80 praznih ~aura grupisanihna jednom mestu. Dva najmla|a sloja sadrè veliki broj nalaza metala,stakla, ~aura koji se mogu datovati i drugu polovinu XIX i XX veka.Dok ispuna starijeg bedema sadrì samo sporadi~ne nalaze kostiju isitnije fragmente starije keramike sredweg veka.

Ukupna duìna bedema iznosila je oko 230 m. U ovakav {anac je mo-gla biti sme{tena jedinica veli~ine ~ete. Do drugog svetskog ratatrasa bedema je bila potpuno o~uvana, {to je zabeleèno na katastar-skom snimku iz 1926. godine. Na wemu vidi se i poloàj kapije. Ona senalazila pribli`no na mestu gde i danas put ulazi u prostor {anca.Nedaleko od ta~ke gde je prelomqen ju`ni bedem, tako da je onaj koprilazi kuli izloèn bo~noj vatri sa dela bedema koji je paralelan saprilaznim putem. Ovo je na~in trasirawa prilaza fortifikaciji ko-ri{}en kod mnogih praistorijskih i sredwevekovnih utvr|ewa. Uisto vreme prilazni put je mogao biti izloèn artiqerijskoj vatri saisto~ne platforme gde je postavqen top. Ove mere su preduzimane ka-ko bi se oja~ala odbrana ulazne kapije kao najslabije ta~ke ovakvihfortifikacija. Preko kanala koji je dodatno mogao biti utvr|en pre-prekama u {anac se ulazilo sa drvenog mosta koji je lako mogao bitiuklowen. U bedem su dodatno mogle da budu pobodeni drveni zakloni ipostavqeni gabioni (drvene korpe). Oni su pruàli i zaklon strel-cima i artiqeriji koji su mogli stajati i na samom bedemu (Sl. 6). Is-pred predweg lica bedema mogla je biti nasuta i zemqana {karpa kojaje dodatno ~inila bedem otporniji na artiqerijske napade.

Zakqu~ak

Na prostoru oko kule nema tragova starijih fortifikacija od1813. godine, odnosno iz austrijsko-turskih ratova. Ima nalaza kojuupu}uju na sredwevekovne i praistorijske tragove ‘ivota. Kako je is-traèn mali prostor ne moè se govoriti u koje svrhe je u ova vremenakori{}en prostor platoa oko dana{we kule. Nalazi komada opekemo`da ukazuju na neke objekte od ovog materijala.


15

Radivoje Arsi}

16

Sl. 6. Idealna grafi~ka rekonstrukcija {anca

Sl. 7. Osnova austrijskog {anca na Kli~evcuna osnovu ostataka rovova i bedema

Sloj sa ostacima obrade kamena ukazuju da je bilo zapo~eto podi-zawe same kule, a neposredno posle we {anac koji je ve}im delom pre-krio prostor na kome je vr{ena finalna obrada kamena pre ugradwe uzid kule. [anac je vrlo brzo posle prvog ustanka zapaqen i razvaqen.U toj formi vi{e nije obnavqan a potom se opet mawim nano{ewemzemqe izdiè grudobran sredinom XIX u po~etkom XX veka.

[anac koji se pomiwe u istorijskim izvorima vezanim za austrij-sko-turske ratove i Prvi srpski ustanak nalazi se na koti 287, 1200 mseverno od kule, na mestu koja je najdominantnija i najpreglednijata~ka na ovom delu terena, a takve su poloàje uvek imale zna~ajne voj-ne fortifikacije tog vremena. Na vrhu Kli~evac gde se tada nalaziobarutni magacin i danas se nalazi {anac koji su gradili Austrijanci1788-1791,8 koji negde u blizini pomiwe jo{ jedan Kara|or|ev {anac.[anac je jasno ucrtan na najvi{oj koti Kli~evca i na austrijskojkarti iz 1789. godine. koja je precizno kartografski ura|ena.9 Do{anca vodi put koji danas prati ulica Jakova Nenadovi}a, dok u tovreme na mestu kule Nenadovi}a nema podignutih objekata. Na topo-grafskim kartama iz 1910. ozna~en je kao vojni objekat a na karti iz50. godina XX veka ucrtan je rov {anca na ovom mestu. U prepisci izsredine XIX veka pomiwe se kao vojni magacin. Dva plana iz 1853. i 54godine koje je objavio V. B. Savi} prikazuju da se radi o dva razdvojenaobjekta.10 Me|utim kako su navedeni planovi krajwe naivne i {emat-ske skice li{ene svake realne perspektive, razmere i preciznosti, nemogu se sa wih shvatiti koji su realni odnosi u prostoru me|u objek-tima. Ovakav odnos na skicama naterao je V. B. Savi}a da pretpostavida je taj {anac bio postavqen samo 100 do 200 m daqe od kule, {to je ja-ko lo{a strate{ka pozicija, padina brda. Sa vrha Kli~evca postojiizuzetna vizuelna komunikacija sa pojedinim istovremenim zna~aj-nim {an~evima posebno prema zapadu Proslop, Debelo brdo, okolinaKrupwa11 {to je olak{avalo komunikaciju signalima u slu~aju opa-snosti. Dotle, sa prostora oko kule postoji jako dobra vizuelna kon-trola same vaqevske kotline, tada{weg grada i prilaznih puteva.

Na satelitskom i avio-snimku vrha Kli~evaca jasno se vide obrisi{anca. Od XVIII veka ovaj prostor se, do dana{wih dana, kontinuira-no koristi u vojne svrhe kao {anac, {anac sa magacinom, magacin,


17

8 Pavlovi}, 1987, 708

9 Krivo{ejev, 1997, 106

10 Savi}, 2005, 48, 51

11 Nikoli}, 1998

vojni poligon i poloàj. Dana{wi bedemi imaju pribli`no pravou-gaonu osnovu zaobqenih uglova, dimenzija 120 h 100 m. [to odgovaraprikazu na austrijskoj karti i planovima iz 1853. i 1854. U {anac ovepovr{ine moglo je biti sme{teno 2.000 do 3.000 vojnika. Bedemi sa se-vera, istoka i zapada deluju kao da su naknadno nasipani i dosta su iz-dignuti tako da se vi{e ne razaznaje granica izme|u rova i bedema. Je-dino bedem sa ju`ne strane deluje dosta nisko ali je delom o{te}en sa-vremenim vojnim rovom, Ulaz u {anac se verovatno nalazio sa ju`nestane (Sl. 7). Prostor je pogodan i za starije praistorijske i sredwe-vekovne fortifikacije. Prostor ovog {anca potrebno je evidentira-ti istraìti i proglasiti za kulturno dobro jer jo{ uvek nije ugro-èn investicionim aktivnostima.

Bibliografija:

Arsi}, 2005 - Arsi} R.: Istraìvawe [aba~ke tvr|ave, Glasnik dru{tvakonzervatora Srbije br. 29, Beograd, 2005.

Arsi}, 2008 - Arsi} R.: Rezultati arheolo{kog istraìvawa {anca u Sa-

la{u crnobarskom, Arheolo{ki pregled 2/3, Beograd, 2008

Vasiqevi}, 1994 - Vasiqevi} M.: [an~evi kod Nenadovi}a kule na Kli~ev-

cu, Vaqevo postanak i uspon gradskog sredi{ta, Urednik S. Brankovi}.Narodni muzej Vaqevo, Vaqevo, 1994.

Vasiqevi} M., Trbuhovi} V. i Milo{evi} N.: Izve{taj o arheolo{kimistraìva~kim radovima na prostoru kod kule Nenadovi}a na MalomKli~evcu u Vaqevu, sa predlogom daqih mera. Dokumentacija Zavoda zaza{titu spomenika kulture Vaqevo, 1986.

Grupa autora: Encyclopedia of historical archaeology.edit by Charles E.Orser

rutlidge London and New York, 2002.

Krivo{ejev, 1997 - Krivo{ejev Vladimir: Vaqevo, nastanak i razvoj grada,Centreks, Vaqevo, 1997.

Milutinovi}, 1888 - Milutinovi}, S.: Istorija Srbije, [tamparijakraqevine Srbije, Beograd, 1888.

Nikoli}, 1998 - Nikoli} M. @..: Ustani~ki {an~evi na Drini, Narodnimuzej Kru{evac, Kru{evac,1998,

Pavlovi}, 1987 - Pavlovi}, Q.: Kolubara i Podgorina, fotipsko izdawe

DNIP „Napred“, Vaqevo, 1987.

Savi}, 2005 - Savi} V. B.: Nenadovi}a kula u Vaqevu, Kwièvna zajednicaVaqevo, Vaqevo, 2005.

Radivoje Arsi}

18

Summary

At the beginning of 2010, Ministry of culture granted Cultural Heritage Preser-

vation Institute of Valjevo financial fund for continuance of reconstruction project of

moat around Tower of Nenadovi} family. During the preparation of the reconstruc-

tion project, the problem of the appearance and construction of defensive walls -

rampart emerged. There is only a handful of information, gained mostly from the

rare descriptions of contemporaries, on how the trench and moat looked like. The

goal of the research was to discover and document fortification construction ele-

ments around the tower. Documentation from older archeological excavations con-

ducted in 1985 was also used in this article. On the basis of research and other avail-

able documentation, the appearance of fortifications, various stages of use and ac-

tual time of its origin were determined. In 2010, yet another cross-section of west-

ern part of rampart was made, in the area for which was assumed not to be disturbed

by subsequent diggings. Total investigated area is now 60 sqm.

Information gained with this archeological research and comparing newly found

data with documentation from previous researches, helped deducting several new

conclusions. (Fig. 1-4).

In the area around the tower there is no trace of older fortification than 1813, that

is before Austrian-Turkish wars. However, there are findings that point to medieval

and prehistoric traces of life. Being that only small area was thoroughly explored,

we cannot say with certainty for what purposes the space around the tower was used

for in these periods.

The fortification around the tower was consisted of moat, funnel shaped in

cross-section, 3 m wide and a rampart made out of the soil dug out from the moat.

The rampart was 1.5 m high, and was wide around 3 m. The outer and inner trench

construction was made out of wooden profiles, consisted of vertically placed

wooden beams, with wattle wrapped in between. The space between wooden pro-

files was packed with soil dug from the moat. The moat was entered by wooden

bridge which could easily be removed. The trench had an option of additional

strengthening by wooden shelters and baskets. The purpose of all of this was to pro-

vide shelter for archers and artillery, which could have been standing on the very

rampart (Fig. 6). This type of fortification was used till 1815.

During subsequent restorations, the trench was made in the form of battlement.

The trench which is mentioned in historical sources, related to Austrian-Turkish

wars and the First Serbian Uprising, is situated on elevation point 287, 1200 m north

of the tower, placing it on the most dominant point with best view on the whole sur-

rounding terrain. Many of fortifications from that time had similar positions. (Fig. 7)

Satellite and airborne images of Kli~evac hill clearly show outlines of the trench.

Since the XVIII century to the present day, this area is continually used for military

purposes as a moat, a moat with a warehouse, storage and military training area. The

rampart today is roughly rectangular, with rounded corners, measuring 120 x 100 m,

corresponding to presentation on Austrian map dated from 1789 and plans from

1853 and 1854.


19

Milorad R. Radoj~i}

Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo

[email protected]

BABI]I IZ VAQEVA

Apstrakt: U tekstu se govori o porodici Babi}a, poreklom iz [apca, gra-|anskoj porodici iz druge polovine XIX i prve polovine XX veka. Mada je o ne-kima od wih vi{e puta pisano, o wima se, u celini, jo{ uvek nedovoqno zna. Au-tori koji su se wima bavili uglavnom su razmatrali wihove pojedina~ne sudbi-ne, rad i zasluge. Me|utim, po svom entuzijazmu i te`wi za op{tim i stru~nimobrazovawem oni daleko odska~u od svoje sredine i vremena u kome su ‘iveli.

Kqu~ne re~i: Vaqevo, [abac, porodica, trgovac, predsednik op{tine, lekar.

BABI] FAMILY FROM TOWN OF VALJEVO

Abstract: The text tells us about Babi} family, which originated from town of

[abac, but was living in the town of Valjevo during the second half of XIX and first

half of XX century. Although some members of this family were the subject of sev-

eral texts and articles, we do not know much about them in general. Authors who

wrote about them mainly studied their individual destinies, work and merits. How-

ever, because of their enthusiasm and thrive to gain general and expert education,

they distinguish themselves from their surroundings and the time they lived in.

Key words: Valjevo, [abac, family, merchant, municipality president, medical doctor.

Uvod

Dosta je rasprostraweno uverewe o bespo{tednom rivalitetu, pa iizvesnoj netrpeqivosti izme|u pojedinih, obi~no susednih, srpskih gra-dova. Poznate su pri~e o rivalitetu Kragujevca i Jagodine, Kru{evca iKraqeva, [apca i Vaqeva, Subotice i Sombora, Pan~eva i Vr{ca, ]u-prije i Para}ina itd. Istini za voqu ima tu izvesnog nadmetawa ali, neretko, to je posledica ~esto razli~itih (~esto su~eqenih) interesa, pa ikonfrontacija politi~kih vrhu{ki, koje nekad prati i neprincipijel-na borba da se ti interesi ostvare.

Zato se u javnosti o tim sukobqavawima i rivalitetima dosta go-vori u peòrativnom smislu, pa se u navijawu za svoju „stvar” koristenajraznovrsniji argumenti. Zbog toga se sve vi{e sti~e utisak da je

20

UDK = 929.52

smisao kadkad u wihovom trenutnom nadmetawu, pa se vremenom i po-~eo praviti humor na wihov ra~un. Stalno su u vazduhu lebdelapitawa: Ko }e napraviti boqu {alu na ra~un onog drugog?, Ko }e kome,

kad i kako dosko~iti? i sli~no. Narod je voleo ta nadmetawa i slatkose smejao dosetkama i jednih i drugih.

Vremenom te {ale su po~ele prelaziti u ocene jednih o drugima bezpravih argumenata, dovoqnog poznavawa qudi i aktuelnih problema,uvaàvawa lokalnih specifi~nosti i sli~no. O wihovim me|usob-nim odnosima dosta se govorilo i govori navija~ki, pa su za za ‘i-teqe rivalskih mesta smi{qeni i lansirani pogrdni nazivi. Tako sustanovnici jednog grada postati: ]urani, drugog Xigera{i, tre}eg â-

rapani, ~etvrtog îvija{i, petog Podvalaxije i tako redom. Tim povo-dom i daqe se smi{qaju razne, {ale, anegdote, dosetke, pa se i pesmepevaju.

Jedna narodna izreka kaè „Gde ima vatre tu ima i dima”. Da je ta-ko, najboqe se da videti na primeru Vaqeva, sedi{ta kolubarskog i[apca, sedi{ta ma~vanskog okruga, koji su nekad zajedno sa~iwavaliVaqevski srez ili Podriwsko-kolubarsku me|uop{tinsku regional-nu zajednicu. Neko je zabeleìo da narod zna da to nadmetawe postojiod kako je gavran pocrneo ili ta~nije, od kako je ispevana pesma ovaqevskoj podvali i {aba~koj ~iviji. Zato je to verovatno najdugo-ve~niji i naj~uveniji me|ugradski rivalitet na ovim prostorima.

O rivalitetu dva susedna grada

Postoji vi{e verzija o postanku tog rivaliteta. U daqoj i bliòjpro{losti ispredane su razli~ite pri~e, a ~esto i kori{}eni razli-~iti argumenti da se jedni drugima nasmeju, pa bogami i napakoste.

Prema jednoj, taj rivalitet je zasnovan na narodnoj pesmi, navodnonastaloj na „istinitoj” pri~i o tome kako su Vaqevci podvalili[ap~anima presvla~e}i jednog svog mladi}a u devoja~ku ode}u i pod-me}u}i ga da prvu bra~nu no} prespava sa wihovom lepom i ~ednommladom na svadbenom proputovawu kroz ovaj grad od Uìca ka [ap-cu. Kako su Vaqevci po{li da ih isprate i da im tako uve}aju svadbe-no veseqe [ap~ani su im uzvratili podmetawem ~ivija pod to~koveko~ija kojim su Vaqevci putovali, pa se tako i wihov povratak ku}ineslavno zavr{io. Ostalo je nepoznato kako se kasnije provela {a-ba~ka mlada, ali se zna da se nije poàlila na do~ek u Vaqevu.

Po drugoj verziji, rodona~elnik {aba~ko-vaqevskog nadmetawa bioje izvesni Marko Kalaba. Sve je po~elo u drugoj polovini XIX veka. Ka-laba, poznati vaqevski rakixijski trgovac toga doba ~esto je zbog po-

Babi}i iz Vaqeva

21

sla ali i kocke svra}ao u [abac. U gradu nije nikada ostajao kra}e odjednog dana, a znao je, kad bi ga karta sluìla da za stolom sastavi i potri dana. Za to vreme wegove rabaxije prodavale su rakiju ~ar{ijom.Pri~a kaè da su jednom prilikom [ap~ani skloni lakrdiji i ~arka-ma nahranili i napili rabaxije i potom im u burad s rakijom dolilivodu. Sutradan je ~ar{ijom pukla bruka. Me|utim, kada je slede}i putdolazio u [abac Kalaba je bio obazriviji, a i karta ga je boqe sluì-la, pa je na kocki zaradio i fijaker. Da bi upotpunio svoj trijumf, fi-jakerom je paradno pro{ao gradom. [ap~ani su mu na odlasku nekako izsve ~etiri osovine povadili ~ivije koje drè to~kove, te se fijakerraspao, a Kalaba zavr{io u blatu.1

Pored ovog tradicionalnog rivaliteta, postoji i onaj koji se ogledakroz borbu za razme{taj pojedinih me|uop{tinskih institucija (Pri-vredne komore, Zadru`nog sveza...), isturenih organa republi~ke uprave,raznih zavoda, agencija, uprava i drugih ustanova od zajedni~kog intere-sa. Bilo je i povremenih sukobqavawa oko izbora pojedinih li~nosti naodgovorne du`nosti na raznim nivoima vlasti; strategijskih pravacarazvoja; nosilaca pojedinih mati~nih funkcija u raznim oblastima ‘i-vota i delovawa, kao i izme|u wihovih pojedinih sportskih kolektiva,raznih dru{tava i udruèwa. îni nam se da je to i razumqivo, jer zdravtakmi~arski duh podsti~e na ve}i i kvalitetniji rad, pa traì i poja~a-ni anga`man u svim sferama ‘ivota, a sve to doprinosi brèm i razno-vrsnijem razvoju pomenutih gradova i wihovih institucija.

Posebno je zna~ajno da se to negativno ne odraàva na me|uqudskeodnose stanovnika tih mesta. Iskustva wihovih ‘iteqa naj~e{}e poka-zuju da nemaju problema i pote{ko}a u me|usobnoj komunikaciji isaradwi. U prilog ovoj konstataciji ide i ~iwenica da je u svakoj gene-raciji odvajkada vi{e desetina, pa i stotina, [ap~ana ‘ivelo i radi-lo u Vaqevo, pa i Vaqevaca u [apcu. Da su oni u novim sredinama bilitoplo i qudski primani pokazuje i podatak da su tamo preseqavali inastawivali svoje porodice u novoj sredini, pa i ostajali da ‘ive dokraja ‘ivota. Poznato je da je grupa podgorskih trgovaca (Jan~i}i, Pe-takovi}i, Pavlovi}i i drugi) u [apcu na Savi imala svoje magaze i tr-gova~ke radwe za promet poqoprivrednih, pre svega vo}arskih proiz-voda. Naravno, bilo je i onih koji nisu bili ro|eni ni u Vaqevu ni u[apcu, ali ih je ‘ivot naveo da ‘ive i rade u oba ova grada. Velika ve-}ina novoprido{lih, u oba grada, brzo su se sna{li i postali uspe{niu poslu kojim su se bavili, bili sre}ni i zadovoqni u li~nom i poro-

Milorad Radoj~i}

22

1 Vujanac, Be~eji}, 2006, 10-11

di~nom ‘ivotu, pa su ostavili lepe uspomene o sebi i svojima. Tako sumnogi ro|eni u jednom od ovih, nazovimo rivalskih, gradova steklive~ni dom u onom drugom.

O normalnom prijemu jednih od strane drugih govore mnoge~iwenice, pa i podatak da su nekima od wih poveravane i najodgovor-nije du`nosti u novoj sredini. Tako je Qubomiru Qubi Pavlovi}u, po-znatom profesoru i ~uvenom antropogeografu iz Klinaca kod Vaqevatridesetih godina pro{log veka, pored ostalih, bila poverena idu`nost predsednika {aba~ke op{tine. Tu istu du`nost pedesetih go-dina XX veka obavqao je i Veroqub Veca Pavlovi}, profesor i pozna-ti kulturni radnik iz Mili~inice kod Vaqeva.

Nasuprot tim primerima jedan [ap~anin je, jo{ krajem XIX veka,dva puta biran za predsednika Vaqevske op{tine. Mo`da to i ne bibilo toliko zanimqivo da i wegov sin u tri navrata tridesetih i ~e-trdesetih godina pro{log veka nije vr{io tu istu du`nost. Kako sujo{ neki ~lanovi ove porodice ostavili dubokog trag u javnom ‘ivo-tu Vaqeva i lepu uspomenu na sebe odlu~ili smo da ih pojedina~nopredstavimo u ovom prilogu. Razlog vi{e da to u~inimo leì i u~iwenici da se ove godine navr{ilo 95 godina od smrti rodona~elni-ka ove porodice i wegove k}erke, po`rtvovane lekarke i velikog hu-maniste, ~iju smrt nije mogao da preàli.

Kao {to je poznato o nekim ~lanovima ove porodice pisano je vi{eputa, ali nikad u celini nije sagledavan ni valorizovan wihov zajed-ni~ki doprinos ‘ivotu i razvoju Vaqeva, pa i {ire. I pored pose-dovawa osnovnih saznawa o wima trebalo je dosta truda, napora i vreme-na da se prikupe svi relevantni podaci o wima, da se to prou~i i sagle-da wihov stvarni doprinos. Zbog veze jednog od Jankovih sinova sa ne-ma~kim okupatorom tokom Drugog svetskog rata i drugi su bili zane-mareni, a wihove zasluge zaboravqene. Ni to ne sme da nas iznenadi akose zna da su mnogi na{i sunarodnici skloni da sve stvari ocewuju crno– belo. Malo ko ho}e da se potrudi da sve sagleda i adekvatno vrednuje.

Zato smo se za ovu priliku opredelili da prikupimo {to vi{e po-dataka o svakom od wih i da wihov doprinos najpre sagledamo pojedi-na~no a potom i u celini. Da bi smo tu nameru ostvarili izvr{ilismo uvid u raspoloìvu arhivsku gra|u u Vaqevu i [apcu, stare no-vine i ~asopise. Konsultovali smo i mnoge kwige i publikacije kakoiz tog perioda, tako i ove novije koje govore o tim danima. Razgovara-li smo i sa savremenicima nekih od wih i svojski se trudili da dobi-jemo {to potpuniju i objektivniju sliku o wima.

Babi}i iz Vaqeva

23

Evo portreta svakog od ~lana ove ne naro~ito brojne ali veoma zna-~ajne porodice.

JANKO BABI]

Janko Babi}, ro|en je 1851. godine u [apcu, ane kako Baji} pi{e 18532, od oca Ilije, bakalina,i majke Marije, doma}ice. U popisu stanovni-{tva [apca iz 1862. godine3 za Iliju Babi}a pi-{e da je star 45 godina. @iveo je u braku sa supru-gom Marom starom 35 godina i sinom Jankom, od12 godina, te k}erkama Milkom od 17 i An|om, od6 godina. Imali su ku}u s placem u [apcu i u Do-bri}u srez pocerski, okrug {aba~ki, zemqe oddva dana orawa. Wegovi mese~ni prihodi od radaiznosili su 13 talira. Po imawu spadao je u prvua po prihodima u tre}u klasu. Dakle, ro|en je u

trgova~koj porodici, a po{to je imao zemqu u pocerskom Dobri}upretpostavqamo da mu je otac bio poreklom otuda, mada ne trebaiskqu~iti mogu}nost da je tu zemqu dobio putem miraza ili kupio.

Osnovnu {kolu i trgova~ki zanat Janko u~io je u rodnom gradu, ve-rovatno u o~evoj trgovini. Drugih podataka o wegovom poreklu, radui dràwu u mladosti nemamo. Nismo uspeli ni precizno ustanovitikada se i za{to preselio u Vaqevo. Moè se zakqu~iti da je to bilopo~etkom sedme decenije XIX veka.

Zna se samo da je ubrzo po dolasku u ovaj grad otvorio je bakalsko-ko-lonijalnu radwu i ovde se decenijama uspe{no bavio trgova~kim po-slovima. Veoma brzo se afirmisao kao vredan, retko po{ten i ~estit~ovek, pa je stekao op{te simpatije sugra|ana. Naro~ito je bio popula-ran kod naroda siroma{nijeg staleà, koji je redovno i na razne na~inei materijalno pomagao.

Svi raspoloìvi podaci pokazuju da je bio veoma vredan i jakopreduzimqiv, pa je u ovom gradu stekao solidan imetak. O tome govorii podatak da je neko vreme imao i tri trgovinske radwe bakalsko-ko-lonijalne robe.4 U svojim radwama drào je veliki asortiman razno-vrsne i vrlo kvalitetne robe, sa solidnim cenama5, {to mu je uz brzu i

Milorad Radoj~i}

24

2 Baji}, 1993, 5

3 Peruni~i}, 1967, 327

4 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 54-55

5 Lazarevi}, 1931, 3

qubaznu uslugu donosilo dobar promet. Za wega se tvrdi da je bio je-dan od prvih trgovaca koji je u {tampi objavqivao cene najzna~ajni-jih roba u svojoj trgovini.

Kao human i ~estit gra|anin bio je naviknut da pomaè siroma{nei na druge na~ine ugroène slojeve, te je godinama davao robu na vere-siju. Iako je dobro znao onu ~uvenu maksimu svojih brojnih kolega:„Velika veresija – gotova propast”, ipak zbog „mekog srca” mnoge nijemogao da odbije da im „jo{ samo sad” ne da robu na po~ek (Baji} D.1993: 5). Zbog toga je po~eo da se zaduùje i stvara sve ve}e obaveze. Naj-pre, je prodao jednu, a zatim i drugu trgova~ku radwu. Tako je morao po-novo da koncentri{e svoje poslovawe na jednu radwu, a potom i woj dapo~ne da suàva obim poslovawa. Preduzimao je i mnoge druge mere da bisa~uvao ste~eni ugled, ali nije uspevao da sa~uva i ste~eni kapital.

Vreme je pokazalo da sve to nije bilo dovoqno. Usled velike preza-duènosti re{ewem Prvostepenog suda vaqevskog, broj 29.807, od 12.decembra 1898. godine, otvoren ste~aj nad wegovom pokretnom i nepo-kretnom imovinom. Pozvani su svi koji imaju {ta da po pravu potraù-ju da se jave tom sudu do 4. februara slede}e godine.6 Nakon toga pao jepod ste~aj, te je wegova celokupna imovina prodavana po~etkom 1899.godine. Ipak se, po~etkom XX veka, jo{ uvek bavio trgova~kom delatno-{}u. Vremenom, ostav{i bez elementarnih sredstava za rad, bio je pri-moran da potraì zaposlewe u dràvnoj slu`bi. Posledwih desetak go-dina, uglavnom je, radio kao sudski i op{tinski pisar u Vaqevu.

Vaqevski gradona~elnik

Me|u osniva~ima Radikalne stranke u vaqevskom kraju bio je i Jan-ko Babi}. I ne samo da je aktivno u~estvovao u radu svoje stranke ve} izna~ajnoj meri predwa~io u wenom svakodnevnom radu. Redovno je i{aona wene sastanke i zborove, a povremeno i drào govore koji dolikujuuspe{nom politi~aru i ~estitom ~oveku.7 U svojim istupima o{tro jekritikovao sve nepravilnosti koje je uo~avao i najavqivao energi~anobra~un sa wima kad radikali do|u na vlast. U politi~kom smislu dokraja ‘ivota ostao je nepokolebivo na strani Radikalne stranke.

Veoma human i pravdoqubiv uvek je bio spreman da se odazove na svakipoziv za pomo}. êsto je davao i vi{e od sopstvenih mogu}nosti, podno-se}i velike a ~esto i nepotrebne materijalne ‘rtve. Kao takav, a uz tobistar i radan, dobro}udan i po{ten mnogima je bio simpati~an. Zato ga

Babi}i iz Vaqeva

25

6 Trgovinski glasnik, Beograd, 1899

7 Lazarevi}, 193, 3

mnogi nisu smatrali strancem u svom gradu, mada su znali da je [ap~nini dosta voli svoj rodni grad i koristi svaku priliku da ga poseti.

Zbog politi~kog opredeqewa i angaòvawa imao je dosta proble-ma i neprilika, a u zna~ajnoj meri trpela mu je osnovna delatnost. Po-sebno kada su radikali bili u opoziciji. I pored te krize on se nijeodricao svojih politi~kih uverewa i nije prestajao da se politi~kiangaùje. Za partijske potrebe davao vi{e novca nego ostali koji subili boqeg materijalnog stawa.

Za razliku od ranijih ustava, Ustav Kraqevine Srbije od 1888. go-dine lokalnoj samoupravi posvetio je du`nu pa`wu i ~itavo jednopoglavqe. Po wemu Srbija se deli na 15 okruga, okruzi na srezove, asrezovi na op{tine (~lan 5). Op{tine su imale svoju upravu, pa su zavr{ewe op{tinskih poslova obrazovani op{tinski sud, op{tinskiodbor i op{tinski zbor. Na osnovu tog Ustava, donet je 1889. godineZakon o op{tinama, kojim su precizno utvr|eni poslovi navedenihop{tinskih organa. Predsednik op{tine je istovremeno bio predsed-nik op{tinskog suda koji se ozna~ava kao najvi{a izvr{na vlast u op-{tini. Predsednik suda – op{tine, kmetovi i kmetovski pomo}nicibirani su na dve godine, s pravom da budu ponovo birani.

Na op{tinskom zboru gra|ana odrànom 1. marta 1892. godine, ve-}inom glasova prisutnih, Janko Babi} je izabran za predsednikavaqevske op{tine. Tom prilikom dobio je 206 glasova a wegov pro-tivkandidat liberal Marjan Bir~anin, tako|e ugledni vaqevski tr-govac, samo 44 glasa. Ina~e, do tih izbora je do{lo jer je, februara1892. godine, tako|e ~uveni trgovac Lazar – Laza Lazarevi} podneoostavku na predsedni~ku du`nost. Me|utim, ostalo je zapam}eno, a ka-snije i zapisano, da se neko od prisutnih jo{ na tom zboru javno zapi-tao: „Zar nema Vaqevo domorodaca – Vaqevaca koji bi mogli upravqati

op{tinom, ve} da uzmemo [ap~anina”. On se nije osvrtao na te i sli-~ne komentare ve} se rado prihvatao nove funkcije i svih poslova ko-ji su bili u nadle`nosti predsednika op{tine. U op{tini je radiopredano, odgovorno i po{teno.

Op{tinski odbor pod wegovim predsedavawem odlu~io je da Op-{tina napravi „osam du}ana preko puta ovda{we gimnazije za izdavawe

pod zakup mesarima i piqarima. Tako|e, odlu~eno je da se zemqi{te pred

kasarnom – izme|u Kolubare, ”Jadra" i kantara – ustupi komandantu

puka „za podignu}e parka”. Poslovi na pravqewu parka na Jadru su ubrzo

izvedeni i on je ve} 5. aprila sve~ano otvoren. Vredi pomenuti da je

tada{we rukovodstvo Vaqevske op{tine saop{tilo da je „Tadi}ev jaz

Milorad Radoj~i}

26

ispod Lipaka odre|en za kupawe ‘enskih lica i da niko od mu{kih, za

vreme kupawa, tuda ne sme prolaziti”. 8

Zbog politi~kih trzavica koje su bile dosta rasprostrawene u ta-da{woj Srbiji, Janko Babi} se nije dugo zadrào na predsedni~kompoloàju. Iako su ga pojedinci gledali kao do|o{a iz [apca wegovapopularnost ne samo da nije opadala ve} je izgleda i daqe rasla. Kaodobrog ~oveka, sposobnog privrednika i humanog gra|anina Vaqevciga, 20. juna 1893. godine, ponovo – drugi put izabrali za predsednikagradske op{tine Vaqevo. Shvatili su da je on pogodna li~nost da uop{tini zameni Radovana Lazi}a, Vlajka Tadi}a i druge ~estite qudekoji su ranije upravqali vaqevskom op{tinom.9 Nisu se u tome preva-rili jer je on bio izuzetno vredan, radan, dobro}udan i po{ten.

Zahvaquju}i tom poverewu imao je zadovoqstvo da u predsedni~kojulozi, 17. avgusta 1893. godine, u Vaqevu do~eka mladog kraqa Alek-sandra Obrenovi}a i da mu bude doma}in. Ostalo je zapisano da je1892. godine bio i predsednik Odbora za izgradwu pruge Vaqevo – Za-bre`je kod Obrenovca, koja je mnogo doprinela intenzivnijem pri-vrednom i svakom drugom razvoju Vaqeva i okoline. U jesen 1893. godi-ne na molbu Odbora Op{tine vaqevske i wenog predsednika Janka Ba-bi}a u Vaqevskoj gimnaziji otvoren je peti razred, {to zna~i da je po-~elo {kolovawe i na vi{em stupwu.10

Usled promene vlasti na dràvnom nivou novoformirana vlastnastavqa da progoni politi~ke protivnike. Brojni su primeri takvihpostupaka. Odlukom na~elnika Sreza vaqevskog, sredinom decembra1893. godine, smewen je sa te du`nosti. Svestan da ni{ta lo{e nije ura-dio, pa ni bilo kakve propuste po~inio najpre je odbio da preda predsed-ni~ku du`nost. Tim povodom sreski na~elnik ga ka`wava sa 30 dana za-tvora i 12. decembra 1893. godine {aqe ‘andarme u op{tinu da ga uhapsei sprovedu u zatvor. Videv{i da sa wima nema {ale upitao je da li moèda im podnese ostavku. Na to je jedan od wih hitro odgovorio „Ako bude

ostavke ne}e biti apsa”. Tako je Janko Babi} pod pretwom hap{ewa pot-pisao ostavku na poloàj predsednika vaqevske op{tine11 i umesto u za-tvor na izdràvawe kazne oti{ao svojoj ku}i. Ve} 19. decembra 1893. go-dine odràni su izbori za nove odbornike u Vaqevu.

Babi}i iz Vaqeva

27

8 Rankovi}, 2003, 22-23

9 Lazarevi}, 193, 3

10 Rankovi}, 2003, 22-23

11 Radoj~i}, 1993, 24

Janko porodi~no

U ovom gradu na Kolubari, 18. januara 1876. godine, zasnovao je braksa Jelenom – Jelkom, k}erkom Jovana Mi{kovi}a kazanxije iz Vaqeva.Kum na wihovom ven~awu bio je Milan Kova~evi}, poznati kafexija izVaqeva i vlasnik ~uvenog restorana „Kova~ev han” u Te{waru. Za mla-du osnovano pretpostavqamo da je bila mira`xinka, jer se on dosta br-zo sku}io, pa i za onda{we prilike obogatio. Zna se da je u trenutkusmrti Jelka imala samo dve ‘ive sestre – Katarinu i Leposavu.

Ostalo je zapisano da je Jelka umrla 14. maja 1900. godine u Vaqevu u43. godini ‘ivota, {to bi trebalo da zna~i da je ro|ena 1857. godine.Weni najbliì su u Trgovinskom glasniku, 24. maja 1900, izrazili za-hvalnost „gra|anima svih rodova koji svojim mnogobrojnim prisustvomovaj tu`ni pristup uveli~a{e i milu nam pokojnicu do wene ve~ne ku}eisprati{e a nama neute{nim tugu ublaì{e za nenadoknadnim gubit-kom”. Posebno su blagodarili dr Miti Nikoli}u, okru`nom lekaruiz Vaqeva u penziji, „koji be{e sav svoj trud i znawe upotrebio da binam pokojnicu, milu na{u Jelku, od smrti spasao”. Sahrawena je navaqevskom Novom grobqu pored svoje rano preminule dece Milice –Mice i Milo{a (1881-1885).

U braku sa Jelenom – Jelkom Mi{kovi}, doma}icom, imao je osmo-ro dece (Milo{a, Leposavu, Dragiwu, Milana, Mariju, Marka, Mi-licu, i Jovana) ali su Vaqevci zapamtili samo wih petoro. Verovalose da su preostali umrli jo{ dok su bili sasvim mali. Naknadnimproveravawem ustanovqeno je da je postojao sin Milan, ro|en 12. de-cembra 1879. godine u Vaqevu. Zna se se da je, u trenutku kad mu je majkaumrla, bio ~inovnik Beogradske zadruge u Beogradu. On je izgleda ve}tada imao i svoju porodicu, ali po{to je mlad oti{ao iz ovog gradabrzo je pao u zaborav.

Nije suvi{no podsetiti da je, krajem XIX veka, u Vaqevu ‘iveo i Jan-kov brat \or|e Babi}, koji je bio mehanxija. Prema zapisu u Mati~nojkwizi ven~anih Crkve vaqevske, \or|e Babi} je ro|en 12. marta 1860. go-dine u [apcu. Me|utim, zanimqivo je da se u popisu stanovnika [apcaiz 1862. godine ne pomiwe. Dana 8. septembra 1888. godine u SremskojMitrovici sklopio je brak sa Juditom Vanseni iz tog grada, od oca Joze-fa, kr~mara, i majke Marije, kr~marke. Zanimqivo je da je kum nawihovom ven~awu bio Mihailo Mika Bogatin~evi} ([abac, 13. januar1847 – Beograd 15. april 1897), trgovac, veleposednik, oficir i politi-~ar, koji se posebno istakao u srpsko-turskim i srpsko-bugarskim rato-vima sredinom druge polovine XIX veka. Bio je oèwen k}erkom MilanaDanilovi}a, a unukom kneza Pavla Danilovi}a. @iveo je na Ubu, gde jebiran za predsednika ubske op{tine i narodnog poslanika.

Milorad Radoj~i}

28

Janko Babi} preminuo je 27. januara 1915. godine u Vaqevu. Dakle,samo tri dana po smrti k}eri dr Dragiwe. Svi su izgledi da nije mo-gao da preàli preranu smrt svoje k}eri. U mati~noj kwizi umrlihCrkve vaqevske pi{e da je u to vreme bio pisar suda, da je umro 62. go-dini, da je bio udovac, da je preminuo od pegavog tifusa i da je sutra-dan sahrawen.

Dr DRAGIWA BABI]

Dragiwa – Draga Babi}, ro|ena je 3. oktobra1886. godine u Vaqevu. Osnovnu {kolu i niùgimnaziju u~ila je u mestu ro|ewa. Vi{e razredegimnazije zavr{ila je u Beogradu 1906. godine,uvek kao najboqa u~enica.12 Bila je dobar |ak iskromna. Na predlog dr Selimira \or|evi}a,okru`nog fizikusa i uglednog zdravstvenog rad-nika, op{tina Vaqevo izabrala je 1906. godineza svog blagodejanca na studijama medicine. Nataj na~in sru{ena je dotada{wa zastarela tra-dicija nepoverewa prema ‘enskoj omladini.

Kao pitomac vaqevske op{tine zapo~ela jestudije medicine u Cirihu (1907). Ubrzo, potom, napu{ta ovaj {vaj-carski grad da bi studije medicine nastavila i zavr{ila u Berlinu,9/22. decembra 1911,13 gde je promovisana za doktora celokupnog le-karstva sa najve}im ocenom (egregeria). Tako je postala prva Srpkiwakoja je zavr{ila studije medicine na Berlinskom univerzitetu. Pre-ma pisawu Budimira Pavlovi}a medicinu je zavr{ila u Bernu u[vajcarskoj.14

O~igledno zadovoqni wenim znawem i radom profesori su joj po-nudili radno mesto. Bila je po~astvovana tim predlogom, ali ipaknije poslu{ala savete svojih profesora da se ne vra}a u Srbiju. Nijepomoglo ni dokazivawe da je u Srbiji o~ekuje teàk ‘ivot, nepove-rewe i naporan rad, a i da je rat sa Turskom na pomolu. Zahvalila se iodbila primamqive ponude za radno angaòvawe na mati~nom fakul-tetu. Tim povodom je izjavila: „Svakom po{tenom ~oveku je sada mesto

u Srpskoj vojsci”. 15

Babi}i iz Vaqeva

29

12 Mitra{inovi}, 1996, 53-54

13 Rankovi}, 2002, 55

14 Pavlovi}, 2002, 180

15 Rankovi}, 2002, 53

Po dolasku u Vaqevu najpre je bila pomo}ni lekar (lekarski po-mo}nik) u Okru`noj bolnici. Nakon poloènog dràvnog ispitazapo{qava se kao op{tinski lekar u Vaqevu i zapo~iwe svoju kratko-trajnu, ali blistavu lekarsku karijeru. Mnogi stariji Vaqevci rado suje se se}ali kako je sa odu{evqewem radila ovaj visoko humani posao.Od ranog jutra do kasno u no} bila je na poslu u bolnici ili kod svojihprivatnih bolesnika. Do kraja idealista ona je svoj poziv gledala~ovekoqubivo, a svoju du`nost vr{ila je prema sirotiwi besplatno.16

Vojni lekar

Tokom balkanskih ratova (1912-1913), po nare|ewu Ministarstvavojnog, postavqena je za upravnika Rezervne vojne bolnice, koja je bilastacionirana u biv{oj Okru`noj gra|anskoj bolnici u Vaqevu. Uslednedostatka stru~nih kadrova i ratnih okolnosti radila je kao jedinilekar, pa je skoro sav stru~ni posao pao na wena nejaka i jo{ uveknedovoqno iskusna ple}a. Do~ekivala je, previjala i le~ila rawenikei obolele, savetovala i podu~avala dobrovoqne bolni~arke, klonulete{ila i hrabrila. Istovremeno, obavqala je du`nost op{tinskog isreskog lekara, rade}i bukvalno od zore do kasno u no}. înila je sve touz mnogo napora i uz brojna odricawa, ne razmi{qaju}i o mogu}im ne-gativnim posledicama.

Posle prve okupacije Vaqeva u Prvom svetskom ratu, me|u posled-wima je po nare|ewu pretpostavqenih, sa vojskom i mnogobrojnim gra-|anstvom napustila rodni grad i povla~ila se ispred daleko brojnijeg itehni~ki nadmo}nijeg protivnika. Ubrzo je postavqena za upravnikaOkru`ne bolnice u Pirotu.17 Me|utim, posle prvog oslobo|ewa Vaqevai izvojevane pobede u Kolubarskoj bici vra}a se u rodni grad, u kome jeostalo zarobqeno skoro {ezdeset hiqada austrougarskih vojnika, da bipomogla svojim sugra|anima.

Austrougarski vojnici su bili stra{no va{qivi, i prema pisawuvojnog istori~ara Isidora \ukovi}a, postali glavni prenosioci va-{iju, koje su izazvale pegavi tifus.18 Ubrzo potom, on zahvata ne samona{e vojnike, ve} i wihove rawene i obolele ratne drugove, a prekowih, i civilno stanovni{tvo u Vaqevu i okolini. Potom se ona {irii na druga mesta i gradove u Srbiji i dobija obele`ja nezapam}eneepidemije. Cela varo{ je postala bolnica, gde je tada umiralo na sto-

Milorad Radoj~i}

30

16 Divqanovi}, 1965, 12

17 Kastratovi}, 2004, 327

18 \ukovi}, 2006, 29

tine qudi dnevno. Ra~una se da je tada u Vaqevu umrlo, pored velikogbroja me{tana, i tri hiqade vojnika.

Svi koji su imali bilo kakvih mogu}nosti gledali su da {to pre na-puste ovo mesto strave i uàsa. Sve kasarne, {kole, hoteli, kafane, ma-gacini, i poneka ku}a, bili su rekvirirani i u wih su sme{tani obole-li i raweni. Dr Dragiwa Babi} je tr~ala od jednog do drugog mesta i le-~ila rawene i obolele vojnike, ali i od ku}e do ku}e civila zaraènihtifusom. Kako se oskudevalo i u lekovima i u sanitetskom materijalunastojala da ih bar ute{i i da im koliko je mogu}e ublaì bol. To {tosu ona, dr Selimir \or|evi}, dr Pavle Vojteh i jo{ neke wene kolegeuradile tih dana u ovom gradu grani~i se sa najve}im juna{tvom.

Taj wen predan i stru~ni rad nije mogao ostati nezapaèn te je po-stala veoma popularna u gradu na Kolubari i mnogi su u woj gledalispas za nevoqe u kojima su se na{li. Tada oboleti od tifusa zna~ilo jebiti osu|en na smrt.

Prva lekarska ‘rtva pegavca

Prema svedo~ewu sredwo{kolskog profesora, pisca i javnog rad-nika Milorada \eri}a (Vaqevo, 23. oktobra 1892. – Beograd, 6. janua-ra 1942) u mnogim vaqevskim ku}ama svi su bili bolesni i ~esto nikood uku}ana nije nikome mogao pomo}i. Dolaze}i u takve domove ona jeza wih obavqala najraznovrsnije poslove, pa i drva donosila i loì-la vatru da bi ogrejala promrzle bolesnike. To se jednog dana desilo isa wim, pa je tim povodom zabeleìo: „Nikad me u ‘ivotu u tolikoj

meri nije dirnula dobrota”.19

Wu nije upla{ila ni opaka bolest, ni wene brojne kobne posledi-ce. Vukla ju je lekarska etika i ose}aj du`nosti da pomogne bolesnimai nemo}nima. Svesno je u{la u „vrtlog smrti”. Prilikom jednog odsvojih tada{wih susreta sa \eri}em ispri~ala mu je da je prethodnogdana u svojoj kosi na{la belu va{ i da }e se verovatno i sama sigurnorazboleti20 od pegavog tifusa, ali se nije predavala ve} je i daqe tr-~ala od jednog do drugog bolesnika.

I zaista, samo posle nekoliko dana, pala je u postequ iz koje se vi{enikad nije podigla. Izdahnula je 24. januara 1915. godine u Vaqevu.21 Takoje postala prva ‘rtva me|u lekarima u Vaqevu.22 U mati~noj kwizi umrlih

Babi}i iz Vaqeva

31

19 \eri}, 1926, 97-100

20 Divqanovi}, 1965, 12

21 Suboti}, 1922, 11-12

22 Pavlovi}, 2002, 180

Crkve vaqevske upisano je da je bila lekarska pomo}nica Vaqevskeokru`ne bolnice, da je Srpkiwa pravoslavne vere, da je umrla 24. janua-ra/6. februara 1915. godine u 27 godini ‘ivota od pegavog tifusa i da jesahrawena sutradan. Podatke treba prihvati uslovno zbog nedovoqneobave{tenosti mesnog paroha i nemawa vremena da upisano proveri.

Wen program masovne dezinfekcije i depedikulacije Vaqeva i ce-lokupnog stanovni{tva sprovela je francuska sanitetska misija.Naàlost, ona nije do~ekala da vidi rezultate svog rada. Po prirodikrhka i ne`na, iznurena danono}nim radom i psihi~ki „dotu~ena”le~ewem beznade`nih bolesnika, nije se ni sama mogla odupreti tojopakoj bolesti. Kao {to smo ve} pomenuli od tuge za prerano umrlomk}erkom, porodi~nom miqenicom i velikom nadom, tri dana kasnije,27. januara 1915. godine, preminuo je i wen otac Janko Babi}.

Dr Dragiwa – Draga Babi} odlikovana je Ordenom sv. Save IV reda1913. godine. Mada je umrla veoma mlada, ona sa dr Dragom Qo~i} zauzi-ma veoma vidno mesto me|u ‘enama lekarima u istoriji srpskog vojnogsaniteta. Da podsetimo da je, tih dana u Vaqevu, od pegavog tifusa umrladobrovoqna bolni~arka Nade`da Petrovi}, poznata srpska slikarka.

MARKO BABI]

Marko Babi} rodio se 24. aprila, odnosno 7. maja 1889. godine u Va-qevu, kao {esto dete svojih roditeqa. Kuma na wegovom kr{tewu bilaje Milesa, k}i Stevana Kova~evi}a, obu}ara iz Vaqeva. Nema pisanihpodataka o wegovom {kolovawu i zavr{enom obrazovawu. Izgleda da{kolske obaveze nije mnogo voleo i da nije imao nekih kvalifikacija.Poznato je da se uglavnom bavio ugostiteqskom delatno{}u. Obi~nose predstavqao kao hotelijer, po{to je drào pod zakup neke od posto-je}ih hotela u Vaqevu, mada je ~esto imao i po neku kafanu ili kakavdrugi ugostiteqski objekat.

Po ugledu na svog oca bio je politi~ki angaòvan. Zna se da je bio~lan Jugoslovenske nacionalne stranke, ~ije {ef bio general Petar@ivkovi}, predsednik vlade u vreme {estojanuarske diktature, i Ju-goslovenske radikalne zajednice. Vaìo je za jednu od istaknutijihpoliti~kih li~nosti u svakoj od wih na lokalnom nivou.

Uspe{an ugostiteq i hotelijer

Nema pisanih podataka o tome kada je, gde i kako Marko Babi} po~eo dase bavi ugostiteqstvom. Poznato je da je tridesetih godina pro{log vekavodio „Grand hotel” u Vaqevu, koji je smatran elitnim ugostiteqskim

Milorad Radoj~i}

32

objektom u ovom gradu. Za tako visoku kategorizaciju nesumwivo najve}ezasluge pripadaju ba{ wemu i wegovom osobqu, jer je drào prvoklasnukuhiwu, dobru muziku i solidan personal. Uz to, povremeno, u wemu jeorganizovao bioskopske i pozori{ne predstave i sli~ne priredbe. Me-|u prvima uveo je sve~ane ru~kove za boqe stoje}e porodice lekara,advokata, sudija, inèwera i drugih intelektualaca ali i bogatih tr-govaca, industrijalaca, imu}nih zanatlija i drugih.

U wegovo vreme ovaj hotel imao je i svoje stalne abonirce, a u wemusu odràvane i skup{tine raznih dru{tava i udruèwa, esnafske idruge slave, po neki boks me~ i drugi zna~ajni skupovi gra|ana ne samoVaqeva i okoline, ve} i {ire. Zahvaquju}i svojim ~estim putovawimau inostranstvo i saznawima do kojih je dolazio u kontaktima sa gosti-ma nastojao je da stalno ne{to mewa i uvodi izvesne novine u svojeposlovawe. Na wegovu inicijativu pred „Grand” hotelom otvorena jestalna taksi stanica, deùrali fijakeristi, nosa~i itd. Nabavio je idva automobila sa po osam sedi{ta koja su bila na usluzi hotelskim go-stima, a kori{}ena su i za odràvawe nekih me|ugradskih veza.23 Po-sebno je zanimqivo da su te automobile koristili, osim gostiju, i dru-gi zainteresovani iz grada, pa su se oni mogli sresti na linijama Beo-grad – Vaqevo, Vaqevo – Koviqa~a i sli~no.

Babi}i iz Vaqeva

33

Hotel „Sekuli}” koji je Marko drào u zakup

23 Filipovi}, 2006, 15-23

Potom je neko vreme drào ~uvenu kafanu „Gradski podrum” uVaqevu, Ulica vojvode Mi{i}a broj 27, od koje je stvorio renomiraniugostiteqski lokal. Prvobitno tu su bili i neki du}ani, koje je poru-{io i od tog prostora napravio jedinstvenu celinu koju je lepo ure-dio i solidno opremio. Na vidnom mestu ispred objekta postavio jekavez sa papagajem, zvanim „Zora” koji je znao da govori i hteo da ko-municira sa prolaznicima, pa je to bila prava senzacija.

U maju 1935. godine zakupio je biv{i Hotel „Sekuli}”, koji je ubrzopromenio ime u Hotel „Brankovina” u Vaqevu, po kafani koja ranijebila na tom mestu.24 Tu je, u posebnoj salici, instalirao radio aparat;na spratu otvorio mini biblioteku za goste, a u velikoj sali kad nijebilo igranki, zabava i koncerata organizovao je povremeno bioskop-ske predstave.25 Sve do zavr{etka Drugog svetskog rata ovaj hotel jeuspe{no radio i bio jedno od najreprezentativnijih mesta u gradu.

Imaju}i sve to u vidu, wegovu lokaciju i opremqenost Nemci su gadelom koristili za potrebe svoje vojske tokom rata. Mada je Babi}bio predsednik op{tine nekoliko meseci pred oslobo|ewe ovaj hotelpo~eli su koristili i ~lanovi Srpskog dobrovoqa~kog korpusa i ne-ma~ka policijska organizacija – tre}e odeqewe slu`be sigurnosti.Zbog toga su sredinom septembra 1944. godine, u okviru borbe za ko-na~no oslobo|ewe Vaqeva, oko ovog objekta vo|ene ‘estoke borbe i onje pretrpeo veliku {tetu.

I pored rasprostrawenog uverewa o dobrom poslovawu ovog hote-la, Borislav Bora Vuji}, hroni~ar starog Vaqeva, smatra da je MarkoBabi} ugostiteqstvo veoma uspe{no vodio, ali da u hotelu „Branko-vini”, kao po nekom usudu, poput wegovih ranijih vlasnika i zakupa-ca, nije mnogo u~inio.

U tri navrata vaqevski gradona~elnik

Po ugledu na oca i sam je najpre bio aktivan ~lan Radikalne stran-ke, a nakon dono{ewa akata o zabrani KPJ, 6. januara 1929. godine,pri{ao je Jugoslovenskoj nacionalnoj stranci. Kao wen ~lan, 20. jula1932, biran je za odbornika, a ne{to kasnije i zamenika predsednikavaqevske op{tine. Posle prerane smrti dugogodi{weg predsednikavaqevske op{tine Koste Kokana Todorovi}a, tako|e poznatog vaqev-skog ugostiteqa, 30. decembra 1934. godine, koji je za sobom ostaviotrag po{tenog i savesnog radnika na op{tenarodnim stvarima, u ime

Milorad Radoj~i}

34

24 Baji}, 1995, 75

25 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 56-57

svoje, suda i odbora, kao i op{tinskih ~inovnika, sa prozora op{tin-ske sudnice oprostio se od wega kao dugogodi{weg odbornika, kmeta ivi{egodi{weg predsednika.26

Marko Babi} je zamewivao obolelog, a potom i preminulog predsednikaTodorovi}a. Za novog predsednika Vaqevske op{tine, postavqen je 7. marta1934. godine. Iste godine, 12. decembra, kao predsednik op{tine predvodiopoklonstvenu povorku od oko 300 Vaqevaca i Vaqevki, koji su zasebnim vo-zom putovali u Topolu da se na Oplencu poklone grobu „blaènopokojnogkraqa Aleksandra I Ujediniteqa”. Tokom januara 1935. godine Marko Babi}izabran je i u Upravni odbor novoosnovanog Udruèwa prijateqa VelikeBritanije i Amerike u Vaqevu. Pod wegovim patronatom pripremqen jebuxet grada Vaqeva za 1935. godine, a tim povodom „Glas Vaqeva” podsetio jesvoje ~itaoce da ni{ta nema od obe}ane elektrifikacije i vodovoda.27

Re{ewem bana Drinske banovine iz Sarajeva 22. avgusta 1935. godinesmewena je gradska uprava u Vaqevu na ~elu sa dotada{wim predsedni-kom Markom Babi}em. Ve}, 1. septembra 1935. godine, postavqena je novagradska uprava predvo|ena Aleksandrom O. Lomi}em, sreskim na~elni-kom u penziji. @ivot u gradu je nastavqen uobi~ajenom dinamikom.

Po~etkom aprila 1941. godine ponovo se na{ao na du`nosti pred-sednika vaqevske op{tine, ali je nejasno od kada i kako, pa je u tomsvojstvu 14. aprila 1941. godine, sa malom grupom gra|ana, sa~ekao ipozdravio prethodnicu nema~kih snaga koje su okupirale Vaqevo. Utoj grupi sa wim bili su op{tinski kwigovo|a Jovan Berni, policij-ski pisar Qubomir Selakovi} i jo{ nekolicina gra|ana.28

Tada, ta~nije 28. maja 1941. godine, Op{tina grada Vaqevo brojala10.423 stanovnika, od ~ega je bilo 5.157 mu{karaca i 5.266 ‘ena.Vaqevo je tada imalo 2.025 prizemnih ku}a, 133 ku}e na sprat, dakleukupno 2.347 stanova i 486 zanatskih, ugostiteqskih trgovinskih idrugih radwi.

Ve} polovinom maja 1941. godine Poreska uprava u Vaqevu obnovi-la je svoj rad i uputila poziv poreskim obveznicima da odmah„udovoqe svojoj poreskoj du`nosti” i izvr{e uplatu dospelih taksa idràvne tro{arine. U slu~aju neispuwavawa obaveza zapre}eno je „eg-zekutivnim postupkom”, pa je Marko Babi} naredio da se to uz upotre-bu dobo{a javno obnaroduje, 17. maja 1941. godine.29 Pomogao je

Babi}i iz Vaqeva

35

26 Savi}, 1935, 3-5

27 Rankovi}, 2003, 28

28 Jovanovi}, 1990, 29; Jevti}, 1974, 10; Radoji~i}, 1996, 227-228

29 Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo (MIAV), fond: Op{tina gra-da Vaqevo (OGV), 1941, kut. 210

organizovawe posebnog odbora za izbeglice, ~ijim je radom neposred-no rukovodio, i na druge na~ine pomagao normalno funkcionisawegradske uprave i blisko sara|ivao sa okupatorom.

Borci Posavskog partizanskog odreda zarobili su ga 21. avgusta 1941.godine u slu`benom automobilu na putu Obrenovac – Vaqevo, u ataru se-la Stubline kod Obrenovca.30 Pri sprovo|ewu u {tab Vaqevskog parti-zanskog odreda, pod nepoznatim okolnostima, uspeo je da im pobegne31.Zna se da je ve} 11. septembra 1941. predsedavao VIII redovnom sedni-com Gradskog ve}a Op{tine grada Vaqeva i da je referisao o svomzarobqavawu od komunista, a potom se razgovaralo i o zakupu kafane,uvo|ewu vanrednog op{tinskog kuluka, odobrewu {kolskog buxeta,molbama op{tinskih ~inovnika za pomo}, zakupu gostionice „Cen-tral” za nema~ku vojsku i pomo}i za odelo i ishranu slu`benikadràvna policijske straè i predstojbni{tva policije.32

Ne zna se ~ijom je naredbom i na koji na~in smewen sa du`nostipredsednika vaqevske op{tine po~etkom 1942. godine. Prema nekim iz-vorima on je smewen i ranije, i da je novembra 1941. godine postavqenaje nova uprava. Predsednik je bio trgovac Boìdar Lukovi}, a potpred-sednik Vukoman Trifunovi}, kwigovo|a Vaqevske pivare. Rad noveuprave bio je prevashodno usmeren na normalizaciju ‘ivota u graduobezbe|ivawem prehrambenih artikala, zbriwavawe izbeglica, nabav-ku ogreva i sli~no.33

Me|utim, zna se da okupatorska vlast u Vaqevu nije bila zadovoq-na radom Gradskog ve}a Op{tine grada Vaqeva i da je Okru`no na~el-stvo u Vaqevu, posle godinu i po dana, od smene Marka Babi}a, donelore{ewe pov. br. 2.229 od 1. jula 1943. godine o smeni dotada{we op-{tinske uprave i Gradskog ve}a i postavqawu nove op{tinske uprave.Tako je, po tre}i put, za predsednika vaqevske op{tine postavqenMarko J. Babi}34, a za potpredsednika je imenovan trgovac BoìdarMati}. Tim povodom, 1. jula 1943. godine odràna je vanredna sednicaGradskog ve}a u novom sastavu, kojom je predsedavao okru`ni na~el-nik Dragomir Luki}a a bili su prisutni i pomo}nik okru`nog na-~elnika Mali{a Uro{evi} i predstojnik Gradske policije S. [ter.Potom su novoizabrani odbornici poloìli zakletvu a Babi} je kao

Milorad Radoj~i}

36

30 Jevti}, 1974, 471

31 Zbornik dokumenata o narodnooslobodila~kom ratu jugoslovenskih na-roda, Vojno-istorijski institut, Beograd, 1949, tom 1, 99-100

32 MIAV, OGV, 1941, kut. 210

33 Rankovi}, 2003, 30

34 MIAV, OGV, 1943, kut. 216

najva`nije zadatke apostrofirao ishranu stanovni{tva i obezbe|eweogreva, nagla{avaju}i da je svestan svih te{ko}a na koje }e nai}i usvome radu i izjavio da ne}e prezati ni od kakvih napora.35

Ve} na sednici Gradskog ve}a od 12. jula 1943. godine izloìo jeglavne ciqeve i smernice svoga budu}eg rada i obavestio odbornikeda se zainteresovao za hap{ewe gra|ana Vaqeva od strane okupacionevlasti i da }e uloìti napore da se isti oslobode. Tom prilikomformirana je Radna ~eta Nacionalne slu`be za obnovu Srbije radiobavqawa gra|evinskih i drugih radova. Istovremeno, formiran jeSocijalni fond, odre|en doprinos gra|ana za wega i izabrano osamodbora sastavqenih od gradskih ve}nika, a Babi} je po funkciji bio uAprovizacionom fondu.36

Na sednici Gradskog ve}a, odrànoj 1. avgusta 1943. godine po na-logu Dragomira Luki}a, okru`nog na~elnika, Babi} je obavestioprisutne da okupator traì 200 talaca iz grada Vaqeva jer je grupaqudi predvo|ena Nikolom Kalabi}em u{la u Vaqevsku Kamenicu irazoruàla tamo{we oruàne organe Srpske dràvne straè, odvelaih sa sobom i odnela oru`je i druge stvari sa kojima su raspolagali.Tim povodom obavestio je prisutne da okru`ni na~elnik predlaè dase odrede qudi koji }e razgovarati sa Kalabi}em da to ne bi i ubudu}e~inio. Babi} je imao druge predloge i posle rasprave, Gradsko ve}eOp{tine grada Vaqeva je prihvatilo wegove predloge i zakqu~ilo dane treba da daje taoce za one slu~ajeve koji se de{avaju van podru~jaOp{tine grada Vaqeva; da ne moè da na|e pogodne li~nosti za prego-vore sa Kalabi}em i da se kod okru`nog na~elnika urgira da organijavne bezbednosti savesno obavqaju svoju du`nost.37

Shodno uputstvima Predsednika vlade generala Milana Nedi}aGradsko poglavarstvo u Vaqevo predloìlo je da zadrè obveznicinacionalne slu`be za obnovu Srbiju. Gradsko ve}e, pod predsedni-{tvom Babi}a, na sednici od 27. novembra 1943. odlu~ilo je da Op-{tina grada Vaqeva uposli obveznike za gra|evinske i druge radove usvojoj reìji. Zaposlewe }e trajati od 15. novembra 1943. do 1. aprila1944. godine s tim da }e se za svaki radni ~as jednog obveznika pla}ati12 dinara.38

Babi}i iz Vaqeva

37

35 Isto, isto, kut. 210, Zapisnik sa sednica Gradskog ve}a, str. 123

36 Isto, isto, kut. 210

37 Jovanovi}, 2002, 185-187

38 MIAV, OGV, 1944, kut. 219

Sednice Gradskog ve}a odràvane su redovno, a Marko Babi}, kaopredsedavaju}i nastojao je da sledi politiku predsednika Vlade nacio-nalnog spasa i realizuje sve teku}e aktivnosti. O tome svedo~i tele-gram koji je uputio generalu Milanu Nedi}u: „Povodom trogodi{wice

Vlade 'narodnog spasa', na ~ijem ~elu stojite, u ime moje i gra|ana Vaqeva,

izjavqujemo da ste za sve ovo vreme bili ~uvar nacionalne savesti i svim

silama radili na spasavawu i o~uvawu srpskog naroda, koji snaàn i

ujediwen do~ekuje svoga kraqa”.39

Kao predsednik op{tine organizovao je i otvorio veliki narodnizbor 6. septembra 1943. godine na Vaqevskoj pijaci. Pored wega tomprilikom su govorili: okru`ni na~elnik Dragomir Luki}, sve{te-nik Vojislav Stepanovi}, advokat Mihailo Jevti} Kajle, dr RadomirRaca Stefanovi} i jo{ 13 govornika iz redova predsednika op{tinau vaqevskom okrugu, zemqoradnika, radnika, studenata, trgovaca idrugih. Svi su bili jednodu{ni u osudi komunisti~ke „odmetni~keaktivnosti” i pruìli bezrezervnu podr{ku generalu Nedi}u, {to jeposebno bilo izraèno u telegramu koji je sa zbora upu}en predsedni-ku Vlade Srbije.40

Po ugledu na svog oca, ali i druge ~lanove porodice Marko Babi}je bio i human ~ovek. Povodom svoje krsne slave Svetog Nikole, skororedovno je delio izvesnu sumu novca za pomo} siroma{nim u~enici-ma. Me|utim, u~estvovao je i u dono{ewu nekih odluka koje su podrà-vale saradwu sa Nemcima i wihovim saradnicima. Tako je navodnooptuìo grupu poqskih Jevreja, koji su kao muzi~ari svirali u we-govom hotelu, pa su oni streqani sredinom 1941. godine kod Novoggrobqa u Vaqevu.

U oktobru 1944. godine dolazi do konstituisawa privremenih or-gana nove vlasti, pa samim tim ponovo prestaje wegov mandat.

Po re~ima sada pokojnog Branislava – Branka Lome, pravnika upenziji iz Vaqeva, Marko Babi} bio je bistar, radan i dobar organi-zator. U politi~kom pogledu bio je nesiguran u sebe i priklawao sesvakoj vlasti. Druìo se sa nekim poznatim vaqevskim kockarima pase pretpostavqa da se i sam kockao. Nije imao prisnijih prijateqa.

Neslavno je zavr{io

U prole}e 1945. je uhap{en i optuèn {to je sa~ekao Nemce 1941.godine, tere}en je i za rad u op{tini pod okupacijom, organizovaweprinudnog rada, sakupqawe kontribucije i druga dela. Posebno je op-

Milorad Radoj~i}

38

39 Jovanovi}, 2001, 179

40 MIAV, OGV, 1941, kut. 210

tuèn da je kriv: 1) {to je za vreme okupacije kao predsednik op{tineVaqevo, zakidao od naroda artikle za ‘ivotne namirnice (kao bra-{no, {e}er, zejtin i drugo) i davao ih neprijatequ; 2) {to je jula 1941.godine predloìo Nemcima da se me|u 18 lica predvi|enih zastreqawa na|u i ~etiri brata Jevrejina, koji su kao muzi~ari radilikod wega; 3) da je bio intimni prijateq {efa Gestapoa Sajdla i nekih~etni~kih i dobrovoqa~kih funkcionera i 4) {to je pred oslobo|eweVaqeva izdejstvovao ve}u koli~inu oru`ja i municije za borbu pro-tiv narodnooslobodila~kog pokreta.

Presudom Vojnog suda Vaqevske vojne oblasti br. 493/45. i 20/46, od13. juna 1946. godine i Zakqu~kom SNS Vaqevo br. 20/46, prvo je osu|enna kaznu smrti streqawem, trajan gubitak gra|anskih prava i 100% kon-fiskaciju imovine.41 Po{to se ‘alio na tu presudu ona mu je preina~enana kaznu zatvora u trajawu od 20 godina strogog zatvora sa prinudnimradom i 5 godina gubitka gra|anskih ~asti. Umro je 5. oktobra 1949. go-dine u Kazneno-popravnom domu Sremska Mitrovica.42 Kao „saradnikuokupatora”, 26. januara 1946. godine, konfiskovan je i bioskop „Branko-vina” (kasnije bioskop „Sindikat” u Vaqevu) u vrednosti od 80.000 dina-ra i ostale pokretne stvari u vrednosti od 33.215 dinara.

Zanimqivo je da bioskop „Brankovina” nije radio u dane nema~keokupacije, po{to je vlasnik je bioskopsku opremu demontirao, i do 5.novembra 1945, skrivao u svojoj ku}i. Dakle, ni ~iwenica da ta opremanije bila ni na koji na~in u funkciji okupatora, nije smetala novimvlastima da i wu konfiskuje. Kompletan inventar oduzete opremesa~iwen je 1. februara 1946. Potom je tu opremu preuzeo, osposobio idokompletirao, Mesni odbor sindikata Vaqeva i u prostorijama biv.bioskopa „Brankovina” obrazovao Radni~ki dom kulture.43

Bio je oèwen Angelinom, ro|enom 20. maja 1891. godine u Ka~wa-ku. Po mi{qewu nekih starijih ‘iteqa Vaqeva ona je po narodnostibila Nemica, a do udaje radila je kao sobarica. Ispredane su i raznepri~e o wenom predbra~nom ‘ivotu. Tvrdilo se da je imala velikoguticaja na svog supruga. Nije suvi{no podsetiti da je prema podacimaNarodnog sreskog suda u Vaqevu, Angelina imala i deo sopstvene imo-vine koji nije konfiskovan, a po wihovoj proceni, bio je dovoqan zaweno izdràvawe.44 U braku nisu imali poroda. Ina~e, Marko Babi}

Babi}i iz Vaqeva

39

41 Radi}, 2002, 59, 194

42 Vuji}, Radoj~i}, 1996, 56-57

43 Radi}, 2001, 109-110

44 Isto, 109.

je bio veoma debeo ~ovek, a po svedo~ewu Borislava Bore Vuji}a, hro-ni~ara starog Vaqeva, posle kasapina Mitra Prqevi}a, bio je tonajdebqi ~ovek u ovom gradu.45

JOVAN BABI]

Najmla|i Jankov sin i osmo dete, Jovan Ba-bi}, rodio se 1. maja 1892. godine u Vaqevu. U„Leksikonu pisaca Jugoslavije” (str. 115) pogre-{no pi{e da mu je Janko bio o~uh. Krstila ga jeMileva Kova~evi} iz Vaqeva, a ~inodejstvovaoje @ivota Milovanovi}, potowi Iguman Meto-dije. Po{to mu je majka rano umrla pod ~ijimstarawem zavr{io prvi razred osnovne {kole umestu ro|ewa. Zatim se preme{ta kod sestre i ze-ta Marije i Petra Tadi}a u Beograd, gde u Tera-zijskoj osnovnoj {koli, 1902. godine, zavr{avapreostale razrede. Prema pisawu vi{e autora

posle zavr{etka prva tri razreda gimnazije u Beogradu prelazi uVaqevsku gimnaziju. Kako ovde nije bilo sedmog i osmog razreda Gim-nazije to daqe {kolovawe ponovo nastavqa u Prvoj mu{koj beogradskojgimnaziji, gde je 1911. godine poloìo i veliku maturu, mada ima poda-taka da je gimnaziju u~io i u Gruì.46 Gde god da je u~io uvek je bio me|unajboqim u~enicima svoje generacije.

Upisao je studije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beo-gradu, ali je ne{to duè studirao, ometan balkanskim i Prvim svet-skim ratom. Vojni rok je sluìo u \a~koj ~eti u Skopqu, od 1. septem-bra, do 1. novembra 1914. godine. Aktivno je u~estvovao u ratovima od1914. do 1919. godine, najpre kao pripadnik \a~kog bataqona „1300 ka-plara”, a potom kao rezervni oficir u VIII pe{adijskom puku prvog po-ziva. Ostavio je dosta pisanih svedo~ewa o tim ratnim strahotama, kao{to su: „Zapisi od rata 1914-1918”, „Sa Timoka na Dunav”, „Suvobor-ski dani”, „Se}awe na Skopski |a~ki bataqon 1914. godine” i drugi.

Tokom tih ratnih dana pri~iwena mu je velika materijalna {teta.Nadle`nima je prijavio {tetu u iznosu od 22.210 dinara. Dosu|ena muje {teta u iznosu od 16.000 dinara ili 72,04%, od podnetog zahteva.47

Milorad Radoj~i}

40

45 Filipovi}, 2006, 15-23

46 Bujas, 2004, 329

47 Isi}, 1996, 59

Ugledni prosvetni radenik

Slu`bovawe je zapo~eo kao privremeni predmetni u~iteq u Vaqevu1919. godine. Po{to je diplomirao slede}e godine postavqen je za su-plenta, a nakon poloènog profesorskog ispita 1922. godine, i za pro-fesora Vaqevske gimnazije. Od osnivawa Sredwe poqoprivredne {ko-le predavao je i u woj, a od 1923. bio je i profesor u Trgova~koj {koliVaqevske trgova~ke omladine.

O wemu kao gimnazijskom profesoru, Mihailo Petrovi} Mingejro|enom u Vaqevu 1907 (umro u Beogradu, 1991), u~iteq, poznati {kol-ski radenik i publicista, pored ostalog je napisao: „Srpski nam je

predavao Jovan Jova Babi}. Wegova predavawa su bila dosta interesan-

tna, a naro~ito ona o narodnoj poeziji koja smo marqivo i stenografski

hvatali dok je predavao. Na wegov podstrek sad smo po~eli vi{e da ~i-

tamo razne kwige, mnogi smo se pretplatili na omladinski ~asopis Ve-

nac u kome smo s vremena na vreme nalazili i neke wegove radove. Bio je

to prvi pisac koga smo videli uìvo.” 48

Opisuju}i svoje {kolovawe u Vaqevskoj gimnaziji, nastavnik i tako|epoznati {kolski poslenik, Mladen Petroni} isti~e49 da je Vaqevska gim-nazija posle Prvog svetskog rata imala vi{e dobrih profesora. „Me|u

wima isticalo se nekoliko, od kojih je najizrazitiji bio Jovan Babi}, pro-

fesor srpskog jezika i kwièvnosti. On je kao nadahnuti poznavalac lepo-

te jezika i kwièvnog izraza, uìvao ugled i po{tovawe u~enika. Preda-

vao je u~enicima svih uzrasta. Za sve je bio podjednako pristupa~an, zanim-

qiv i dopadqiv. Razumqivo je do~aravao materiju slu{aocima, pa su mnoge

stvari na ~asovima bile vrlo jasno i lako usvajane. Wegov stil rada uop-

{te odvajao se od stila drugih. Lako}a i spontanost wegovog kwièvnog

jezika pri~iwavala je uìvawe. Wegova govorna dikcija, sa proznim kwi-

èvnim naglaskom, privla~ila je osobitu pa`wu i pobu|ivala svestrani

interes u~enika.”

Za vreme slu`bovawa u rodnom gradu Jovan Babi} bio je vi{ego-di{wi predsednik Zanatlijskog peva~kog dru{tva „îka Quba”, sekre-tar Odbora za narodno prosve}ivawe i sekretar Narodnog univerziteta.Dvadesetih godina pro{log veka, ovaj agilni prosvetni i kulturni rad-nik, u sve~anoj sali Vaqevske gimnazije, u okviru rada Narodnog univer-ziteta u Vaqevu odrào je vi{e zanimqivih preduze}a iz kwièvnosti,kao {to su: „Slovenci i wihova kwièvnost”, „Strani pisci i wihovo

interesovawe za na{u narodnu poeziju”, „Dubrovnik i wegova kwièvnost”,

Babi}i iz Vaqeva

41

48 Andri}, 1996, 255

49 Grupa autora, 1972, 238-240

„O alkoholizmu u na{oj kwièvnosti”, „Od primitivne do savremene poe-

zije na{e”, „@ivot i rad Alekse [anti}” itd.50

Kao ~lan Okru`nog odbora za narodno prosve}ivawe u~estvovao jeu pokretawu i bio ~lan redakcije lista „Narodni u~iteq”, koji je po-~eo da izlazi od 1. januara 1923. godine, petnaestodnevno.51 Bio je i pr-vi urednik lista „Glas Vaqeva”, koji je najduè izlazio u Vaqevu iz-me|u dva svetska rata. Neko vreme bio je i stare{ina Stega izvidnikai planinki u Vaqevu. Govorio je i na priredbi organizovanoj uVaqevskoj gimnaziji, krajem februara 1924. godine, povodom [anti-}evog dana u Vaqevu.52

Bio je ~lan Jugoslovenske republikanske stranke, u kojoj su se, po-red wega, u vaqevskom kraju jo{ isticali advokat Svetislav SvetaProti} i apotekar Josip Prikelmajer.53

Od 29. avgusta 1928. godine bio je profesor srpskog i nema~kog jezi-ka Trgova~ke akademije u Beogradu. Tokom 1931. godine postavqen je zanastavnog inspektora, a ~etiri godine kasnije za {efa Nastavnogodeqewa Ministarstva trgovine i industrije. Neko vreme bio je u di-rektor Trgova~ke akademije u Beogradu i Zemunu. U Beogradu biran jeza ~lana najuè uprave Jugoslovenskog profesorskog dru{tva, a od1928. do 1931. godine bio je i urednik „Glasnika Jugoslovenskog pro-fesorskog dru{tva”. Kasnije, tokom 1938. i 1939. godine bio je i ured-nik „Glasnika stru~ne nastave”. Kao istaknuti stru~wak, avgusta1935. godine, u~estvuje u u radu Kongresa za trgovinsko-zanatsku na-stavu, koji je odràn u Pragu.54

Kao dobar poznavalac jugoslovenske i svetske literature i {kol-ske problematike objavio je i vi{e stru~nih radova, poput onih: O

{koli i wenom zna~aju, Kako podi}i ispravne karaktere u na{oj omladi-

ni, O omladini i za omladinu, itd. Prilikom skoro svih slu`benihocewivawa imao je samo odli~ne ocene.

Penzionisan je 31. marta 1945. godine. Od 1948, pa do smrti 1958,radio je u Institutu za srpsko-hrvatski jezik Srpske akademije naukai umetnosti u Beogradu, na obradi gra|e za novi Re~nik srpsko-hrvat-

skog i narodnog jezika. Izme|u dva svetska rata odlikovan je ordenima

Milorad Radoj~i}

42

50 Rankovi}, 1981, 4

51 Rankovi}, 2002, 98

52 Isto, 100

53 Tripkovi}, 1980, 119

54 Vojinovi}, 1996, 55-56

sv. Save III i V reda i Jugoslovenske krune IV reda.55 U masonsku loù„Sloga, rad i postojanstvo” primqen je 1933. godine.56

Raznovrstan i plodan pisac

Jovan Babi} pisao je pesme, pri~e, kwièvne rasprave, prikaze, ra-dove iz oblasti {kolstva, memoarske tekstove i sitnije bele{ke, pa seza wega moè tvrditi da je bio i veoma plodan pisac. Prve svoje rado-ve ~itao je u vaqevskoj literarnoj druìni „îka Quba” i beograd-skoj „Nadi”. Prvi wegovi stihovi {tampani su u ~asopisu „Truba”(1909) i „Vencu” (1911). Kasnije je sara|ivao u listovima: „Pravda”,„Zvono”, „Novo vreme”, „Narodni list”, „Epoha”, „Pijemont”, „Tribu-na”, „Re~”, „Pres”, „Slobodna re~”, „Jugoslovenski narod”. Potom jeobjavqivao u raznim kwièvnim listovima, ~asopisima i srodnimpublikacijama (Novo kolo, Misao, Trezvenost, Budu}nost, Ferijalac,

Na{a domovina, Prosvetni glasnik, Glasnik Jugoslovenskog profesor-

skog dru{tva, Glasnik stru~ne nastave u Beogradu, Polet u Ni{u,Mladost u â~ku, Pan~eva~ka nedeqa u Pan~evu, itd.) ve}i broj pesa-ma, pripovedaka, kwièvnih rasprava, memoara, beleàka, crtica,prikaza i prepeva.

Po savetu Jovana Skerli}a, jo{ 1914. godine, po~eo je da pi{e kwi-èvno-istorijske studije i oglede. Me|u prvima napisao je „Spor o au-

torstvu epa smrt Smail-age êngi}a”. Radio je na kwièvnoj kritici ipisao ~lanke iz kwièvnosti, pri~e iz rata i ‘ivota, rasprave o {ko-li i {kolskim problemima. Na osnovu wegove spisateqske produkcije,wenog obima, strukture i kwièvne forme za wega se moè re}i da jebio dobar pesnik, pripoveda~, reporter, putopisac, kwièvni kriti-~ar i urednik vi{e listova.

Rezultate svojih istraìvawa sumirao je u dve kwige pod zajed-ni~kim naslovom „Kwièvni ogledi”, koje su se pojavile u dva izdawa– }irilicom i latinicom. Prvi tom je iza{ao 1928, a drugi tek 1932.godine. Me|u wima i danas odi{e sveìnom i zanimqivim zak-qu~cima Babi}ev ogled „Milovan Gli{i} kao prevodilac”, objavqen uprvoj kwizi. Podse}amo da je prva kwiga ogleda Jovana Babi}a nasta-la tokom wegovog slu`bovawa u Vaqevu. Pripremao je i tre}u kwiguogleda, ali nije stigao da je izda.

Dana 21. novembra 1920. godine u Vaqevu zasnovao je brak sa Mile-vom Vukosavqevi}, ro|enom 19. septembra 1896. godine u Vaqevu, od

Babi}i iz Vaqeva

43

55 Petroni}, 1972, 239-240

56 Nenezi}, 1984, 582

majke Dragice i oca Dragutina – Dragi{e poznatog vaqevskog advoka-ta. Imali su k}i Slobodanku ro|enu 27. avgusta 1912. godine u Vaqevu.Kumovi na wihovom ven~awu bili su Aleksandar Jeroti}, kwigovo|ai Mirko Vasiqevi}, {pediter, oba iz Vaqeva57.

Govorio je nema~ki, francuski i ruski jezik.58 Ogledao se i u pre-pevima, sa nema~kog Hajnea i sa ruskog Pu{kina.

Umro je 17. aprila 1958. u Beogradu. Svojim neumornim i kreativ-nim radom, kako u oblasti prosvete i kwièvnosti, tako i u oblastiprivrede, stvaraju}i ~itavu armiju mladih i dobro stru~no potkova-nih kadrova dosta nas je zaduìo.

MARIJA TADI]

Druga Jankova k}i, Marija – Mara Babi}, ro|ena je 11. avgusta 1895.u Vaqevu. Posle osnovne {kole i niè gimnazije koje je u~ila u Va-qevu, vi{e razrede gimnazije s velikom maturom zavr{ila je u Beogra-du. Zna se da je zavr{ila studije farmacije, ali nismo uspeli ustano-viti gde i kada.

Dana 14/27. maja 1923. udala se za svog kolegu Petra Tadi}a, ro|enog18. avgusta 1889. godine u Beogradu, od oca Milorada, apotekara i maj-ke Frosine, doma}ice. Wegov otac, Milorad Tadi}, bio je sin Vasi-lija, poznatijeg kao @ivko Tadi}, ~uvenog trgovca, veoma imu}nog iuglednog gra|anina i jednog od gradona~elnika vaqevske op{tine.Posle zavr{enih studija farmacije i kra}eg rada u Beogradu, Milo-rad Tadi} se vra}a u rodni grad i otvara drugu apoteku pod nazivom„Kod jelena”. Prvu apoteku u Vaqevu ve} je bio otvorio Klaudije Pri-kelmajer, magistar farmacije iz Slavonske Poège.

Apotekar Milorad Tadi} imao je {estoro dece. Dvoje su umrli sa-svim mali. Kao {to smo ve} zabeleìli sin Petar je nastavio o~evutradiciju. Sin Dragomir, zvani [uka, ro|en je 1893. u Beogradu, gde jei zavr{io gimnaziju. Arhitekturu je studirao u Nema~koj i Italiji.Studije je okon~ao u Rimu, gde je i doktorirao. Bio je profesorSredwe arhitektonske {kole u Beogradu, od wenog osnivawa 1924, apotom arhitekta Patrijar{ije Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.Projektovao je mnoge zna~ajne javne zgrade, privatne ku}e, ku}e za od-mor na Oplencu; hotel „Avala” u Budvi i sva tri paviqona kraqevske

Milorad Radoj~i}

44

57 MIAV, fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907,Mati~ne kwige ven~anih, kw. br. 6

58 Arhiv Srbije Beograd, fond: Ministarstva prosvete i crkvenih dela,Zbirka personalnih dosijea, B – I – 64.

rezidencije u Milo~eru; crkvu u Velikoj Drenovi, crkvu Sv. Lazara uBirmingemu, zgradu Sredwe tehni~ke {kole u Vaqevu itd. Bavio se islikarstvom, a pisao je o istorijatu arhitekture. Bio je pripadnikBataqona „1.300 kaplara” tokom Prvog svetskog rata.

Miloradova k}i Vera bila je udata za Luja Kamenara, potpukovni-ka i viteza Kara|or|eve zvezde sa ma~evima. Wena sestra Stana udalase za Du{ana Simovi}a, vazduhoplovnog oficira a kasnije generala,jednog od organizatora martovskih zbivawa 1941. godine a potom ipredsednika jugoslovenske vlade.

Petar – Pera Tadi}, ro|en 18. avgusta 1889. godine u Beogradu, gde mu jeu to vreme otac drào ~uvenu Delinijevu apoteku. Jo{ kao u~enik glumioje u nekim pozori{nim predstavama u Vaqevu. Bio je veoma muzikalan, ikao student u Gracu, pevao je u horu tamo{weg pozori{ta. Znao je napametmnoge operske i druge arije, koje }e kasnije u vedrom raspoloèwu sa dru-{tvom pevati u „Grand” hotelu, preko puta svoje apoteke.

Apotekarski posao po~eo je da u~i u o~evoj apoteci, gde je radio kaoapotekarski pomo}nik. Studije farmacije zapo~eo je 1909. godine uGracu, u Austriji, a privremeno prekinuo zbog u~e{}a u balkanskim iPrvom svetskom ratu. Poznato je da je u vreme proboja Solunskog fron-ta bio {ef velikog Apotekarskog slagali{ta u Sorovi}u, na gr~koj te-ritoriji. Ubrzo po okon~awu ratnih sukoba dovr{ava studije farma-cije na Sveu~ili{tvu u Zagrebu i preuzima o~evu apoteku, po{to je onoboleo od pegavog tifusa i umro u Vaqevu 1915. godine.

U porodi~noj apoteci naj~e{}e radi Marija po{to je Pera ~estobio odsutan zbog nabavke lekova, bankarskih obaveza ili druèwa saprijateqimai. Mara je bila uvek ~ista i besprekorno sre|ena. Wihovaapoteka, na dobrom mestu, uvek je bila otvorena i dobro snabdevena. Uwu su Vaqevci svra}ali ne samo da bi kupili lekove i druge potrep-{tine, ve} i da bi se videli sa vlasnicima, popri~ali i posavetovalise sa dragim prijateqima. Prema pisawu hroni~ara starog Vaqeva Bo-rislava Bore Vuji}a na velikoj drvenoj klupi u wihovoj apoteci iz-leàvao se najlep{i vaqevski pas – vu~jak „Kiki”, koga su poznavaliskoro svi kupci ove apoteke, pa je on bio neobi~no pa`qiv premawima.59 Neki su svra}ali u Tadi}a apoteku da se poigraju sa Kikijem.

Prema istom izvoru, u ovom braku stalno se vodila borba oko toga~ija je porodica bila zna~ajnija: Tadi}a, koji su bili imu}ni trgovciili Babi}a, koji su bivali u vlasti. Ina~e, Mara je bila povu~ena,}utqiva; vi{e je volela apoteku nego ku}u, a Pera je bio veseqak,

Babi}i iz Vaqeva

45

59 Vuji}, 1995, 11

spreman da sa svakim dru{tvom odsedne u kafani, po ne{to pojede ipopije, pa kadkad i pretera. Zbog toga je od Mare bio gr|en i po neko-liko dana. Pera se obi~no spasavao tako {to je, kao ~lan Upravnog od-bora Vaqevske {tedionice, deùrao u drvnoj industriji „Suvobor” uObrenovcu. Svo slobodno vreme provodio je tamo, po obrenova~kimugostiteqskim objektima, sa dru{tvom koje ga je rado primalo i bezopasnosti da ga Mara prona|e i izgrdi.

Tadi}i su imali veliku i lepu ku}u u Vaqevu, u Kara|or|evoj uli-ci broj 39, do sada{we zgrade Mesne zajednice „Andra Sav~i}”. Pomnogima bila je to jedna od najlep{ih, ako ne i najlep{a privatna ku-}a u gradu. Ura|ena po projektu poznatog arhitekte Mi{e Kapetano-vi}a, pa je sada kao spomenik kulture pod za{titom dràve. Bila je togra|evina sa prostranim odeqewima i uvezenim name{tajem, od ~egaje bila najlep{a garnitura u trpezariji ura|ena po stilu Luja XIV. Uwoj su nekad bile sme{tene neke op{tinske slu`be, a sada se koristiza stanovawe.

Kao imu}an ~ovek, veliki veseqak i odli~an peva~ Pera Tadi} je dostavremena provodio po restoranima i drugim ugostiteqskim objektima uzmuziku, meze i prijatno dru{tvo. Umro je decembra 1949. godine, po nacio-nalizaciji sopstvene apoteke. Marija i Petar nisu imali potomaka.

OSTALI

Najstariji sin Milan, ro|en je 23. novembra 1876. godine u Vaqevu.Za wega znamo da je bio kwigovo|a. Iz ~ituqe objavqene povodom maj-~ine smrti proizilazi da je u to vreme bio ~inovnik Beogradske za-druge u glavnom gradu. Zna se da je tada u braku sa Micom imao sinoveDragutina i Racu i k}eri Jelu i Zlatu. Na ‘alost drugih podataka owima nemamo, a on je jedan od Babi}a koji je naknadno identifikovan.

Za Milo{a Babi}a znamo da je bio ro|en 30. novembra 1881. godineu Vaqevu, gde je i umro 1885. godine. Zna~i, kao beba od 3- 4 godine.

Za tre}u Jankovu k}erku Leposavu Babi} znamo da je ro|ena 22. septem-bra 1883. godine u Vaqevu i da je bila babica i da je mnogim Vaqevcimapomogla da ugledaju svetlo dana. Sva na{a nastojawa da o woj, i eventu-alno wenoj porodici, jo{ ne{to vi{e saznamo ostala su bez rezultata.

Me|utim, ona je potvrdila ta~nost one narodne izreke koja kaè dakrv nije voda. Naime, poznato je da se vratila u rodni kraj svog oca,ali nismo uspeli da saznamo ni kad je to, ni za{to je to u~inila. Umr-la je u Mi{aru kod [apca 29. januara 1973. godine.

Nije nam poznato da li od Milana i Leposave ima potomaka bilogde. Poku{ali smo do wih do}i veruju}i da bi nam mogli pomo}i da

Milorad Radoj~i}

46

upotpunimo saznawa o ovoj zna~ajnoj porodici ali u tome nismo uspe-li. Ni nastojawe da stupimo u vezu sa Jovanovom k}erkom, ako je jo{uvek ‘iva, nije bilo uspe{no.

Bez obzira na neke proma{aje, pre svih Marka, ~lanova ove porodi-ce ~ini nam se da su svojim obrazovawem, ukupnim delovawem i radomdali zna~ajan doprinos ukupnom procvatu Vaqeva i {ire, pa nas i ti-me zaduìli da ih ne zaboravimo.

Izvori i literatura

Izvori:

Arhiv Srbije Beograd– Fond: Ministarstva prosvete i crkvenih dela

Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo (MIAV)– Fond: Op{tina grada Vaqevo 1941, 1943-1944.(OGV)– Fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907, Mati~ne

kwige ven~anih

Literatura:

– Andri}, 1996 – Andri} Qubisav: Pri~a iz Te{wara – Se}awa Mihaila

Petrovi}a Mingeja, Kalendar „Kolubara”, Vaqevo, 1996.– Baji}, 1995 – Baji} M. Dragutin: Vaqevske kafane, Vaqevo, 1995.– Bujas, 2004 – Bujas M.: Srpski biografski leksikon, I tom, Novi Sad, 2004.– Vaqevska op{tina 1839-2003, priredio Rankovi} Zdravko (Rankovi} Z.

2003), Vaqevo, 2003.– Vojinovi}, 1996 – Vojinovi} Stani{a: Babi} Jovan, Biografski leksi-

kon Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.– Vuji}, Radoj~i}, 1996 – Vuji} Borislav, Radoj~i} Milorad: Babi} Janko i

Babi} Marko, Biografski leksikon Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.

– Grupa autora, 1972 – Grupa autora: Srbija u ratovima 1912-1918. sa

osvrtom na vaqevski kraj, Vaqevo, 1972.– \eri}, 1926 – \eri} P. Milorad: Dr Dragiwa Babi}eva (1886-1915), Na{a

nahija, Beograd, 1926.– \ukovi}, 2006 – \ukovi} Isidor: Pegavi tifus u Srbiji 1914-1915, Beo-

grad, 2006.– Isi}, 1996 – Isi} Mom~ilo: Materijalno stradawe vaqevskog stanovni-

{tva u Prvom svetskom ratu, Vaqevo, 1996.– Jevti}, 1974 – Jevti} Aleksandar: Uspravqeni u vekove, Vaqevo, 1974.– Jovanovi}, 2001 – Jovanovi} @arko: Vaqevo pod okupacijom 1941-1944,

Beograd, 2001.– Jovanovi}, 2002 – Jovanovi} @arko: Gradsko ve}e Op{tine grada Vaqeva

1941-1944, Zbornik gra|e, Beograd, 2002.

Babi}i iz Vaqeva

47

– Jovanovi}, 1990 – Jovanovi} Milenko: Zaboravqeno vreme, Vaqevo, 1990.

– Kastratovi}, 2004– Kastratovi} Du{an: Srpski biografski re~nik, NoviSad, tom I, 2004.

– Mitra{inovi}, 1996 – Mitra{inovi} Milorad: Babi} Dragiwa, Bio-grafski leksikon Vaqevskog kraja, kw. 1, sv. 2, Vaqevo, 1996.

– Nenezi}, 1984 – Nenezi} Zoran: Masoni u Jugoslaviji 1764-1980, Beograd,1984.

– Pavlovi}, 2002 – Pavlovi} Budimir: Istorija srpske medicine, Beograd,2002.

– Peruni~i}, 1967 – Peruni~i} Branko: Popis ‘iteqa i wihove imovine u

[apcu 1862. godine, Godi{wak Istorijskog arhiva [abac, br. V, [a-bac, 1967.

– Petroni}, 1972 – Petroni} Mladen: Jovan Babi}, nekada{wi profesor u

Vaqevu, Srbija u ratovima 1912-1918. sa osvrtom na vaqevski kraj,Vaqevo, 1972.

– Radi}, 2001– Radi} Sneàna: @ivi qudi na platnu – bioskopi u vaqevskom

kraju 1944-1946, Kalendar „Kolubara”, Vaqevo, 2001.

– Radi}, 2002 – Radi} Sneàna: Konfiskacija imovine u Vaqevskom okrugu

1944-1946, Vaqevo, 2002.

– Radoj~i}, 1996 – Radoj~i} Milorad: @ivot u okupiranom gradu 1941-1944,u zborniku Vaqevo 1941-1945, ur. Brankovi} S., Vaqevo: Narodni muzejVaqevo, 1996.

– Rankovi}, 2002 – Rankovi} Zdravko: Vaqevski kraj u XX veku – Hronologija,Vaqevo, 2002.

– Suboti}, 1922 – Suboti} M. Vojislav: Pomenik poginulih i pomrlih leka-

ra i medicinara u ratovima (1912-1918) redovnih dopisnih i po~asnih ~la-

nova, osniva~a, dobrotvora i zadu`binara (1872-1922), Beograd, 1922.

– Tripkovi}, 1980 – Tripkovi} Milan: Vaqevo 1900-1941, Vaqevo, 1980.

– Filipovi}, 2006 – Filipovi} Mirjana: Marko Babi}, vaqevski hoteli-

jer, „Petni~ke sveske” 52, ~asopis Istraìva~ke stanice Petnica,Vaqevo, 2006.

[tampa

– Baji}, 1993 – Baji} Dragutin: Vaqevska trgovina i trgovci, „Napred”,2338-2339, Vaqevo, 1993.

– Vujanac, Be~eji}, 2006 – Vujanac Predrag, Be~eji} Milan: Najboqi u

[apcu su glumci iz Vaqeva, „Blic”, Beograd, 2006.

– Vuji}, 1995 – Vuji} Borislav: Apoteka „Kod jelena”, „Napred” 2447,Vaqevo, 1995.

– Divqanovi}, 1965 – Divqanovi} Drag.: Vaqevka na ~elu Pirotske

okru`ne bolnice, „Napred” 841, Vaqevo, 1965.

– Lazarevi}, 1931– Lazarevi} Luka: Janko Babi}, „Glas Vaqeva” 2, Vaqevo,1931.

Milorad Radoj~i}

48

– Radoj~i}, 1993 – Radoj~i} Milorad: Vaqevski gradona~elnici, „Napred”2293, Vaqevo, 1993.

– Rankovi}, 1981– Rankovi} Zdravko: Pisac Jovan J. Babi}, „Napred”, 1677,Vaqevo, 1981.

– Savi}, 1935 – Savi} S. Nedeqko: Kosta Kokan Todorovi}, „Glas Vaqeva”,Vaqevo, 1935.

– „Trgovinski glasnik”, Beograd, 5. januar 1899. godine

Summary

The text tells us about Babi} family, which originated from town of [abac. Al-

though some members of this family were the subject of several texts and articles,

we do not know much about them in general. Authors who wrote about them mainly

studied their individual destinies, work and merits. The family line which was con-

necting all of them into very intriguing family community was, as a rule, neglected.

At first glance, Babi} family presents ordinary town family from second half of

XIX century and first half of XX century. However, they distinguish themselves

from their surrounding and the time they lived in, by their enthusiasm and constant

thrive to expand their general and expert knowledge and education. They had very

active and fruitful roll in many aspects of social life.

The founder of the family, Janko, was a merchant, then, he was active in public

service sector and politics, but among all this, he was a modest and hardworking

man, known for his generosity and humanity. Patriotism and sacrifice Draginja

showed as a medical doctor during First World War defines her as one of our all time

heroines. Marko always thrived to be one of the best in hospitality industry, always

introducing and presenting some novelties to his clients and customers. He also had

political aspirations, but in this sphere of his activity he had several ups and downs.

Jovan was an excellent teacher, who was assigned with most delicate duties. Large

number of his accomplishments in the field of education made significant contribu-

tion to development of culture, leaving behind cultural heritage for the generations

to come. Also, other members of this, not so numerous and wealthy family, always

tried to raise the bar and were respected and valued part of Valjevo community.

Babi}i iz Vaqeva

49

Dejan V. Popovi}

Ekonomska {kola Vaqevo

[email protected]

PRILIKE U DRINSKOJ DIVIZIJI 1883–1899

Apstrakt: Ovim radom hteli smo da damo sliku vremena i prilika uDrinskoj diviziji potkraj XIX veka, kao i da ~itaocu pruìmo uvid u vojnepropise tog doba. Kroz prepisku Komande i varo{kih organa vlasti moèmoda sagledamo potrebe srpske vojske, weno osavremewivawe i ujedno sazreva-we. S druge strane, pred nama je slika obi~nog ~oveka, koji ima obavezusluèwa narodne vojske i wegovih li~nih te{ko}a i snalaèwa u vojnim pi-tawima. Splet vojnih, i delom socijalnih tema, daje pregled vojnih aktivno-sti Kraqevine Srbije na ovom prostoru, ali i stawe naroda i nekih dru-{tvenih pojava tog doba. Pred nama je prikaz du`nosti i obavezne vojni~kespreme, kao i delatnost ovda{wih vojnih lekara. Rad je zasnovan na neob-javqenoj arhivskoj gra|i.

Kqu~ne re~i: Vaqevo, Drinska divizija, vojska, narod, vojna sprema, pro-pisi, vojni lekari.

DRINA DIVISION CIRCUMSTANCES IN PERIOD 1883–1899

Abstract: The purpose of this article is to describe situation and circumstances in

Drina division at the end of XIX century, and, at the same time, to give reader insight

in the army regulations of that period. Through correspondence of the Command

center and local authorities we get to know what the needs of Serbian army were, then

how it was modernized and strengthened. On the other side, we have an ordinary

man, who has to serve mandatory army service, coping at the same time with per-

sonal difficulties and army issues. Combination of army and social themes gives us

retrospective of army activities of Kingdom of Serbia in this region, but also depic-

tures the overall circumstances among the people and some social aspects of that

time. The article presents list of duties and describes mandatory army equipment. It

also refers to army medical doctors' work and activity. The article is based on unpub-

lished archive material.

Key words: Valjevo, Drina division, army, people, army equipment, regulations,

army medical doctors.

50

UDK = 355.311.5(497.11)"1883/1899"

Umesto uvoda

Formirawe vojnih jedinica u Kneèvini Srbiji i{lo je postepe-no i krajwe obazrivo zbog vrhovnog sizerenstva Turske nad ovim pro-storima. Staja}u vojsku obrazovao je 1825. godine knez Milo{ Obre-novi}. Ona je brojala oko 1.000 vojnika. U vreme vladavine kneza Alek-sandra Kara|or|evi}a, ustavobraniteqska vlada je, 1845, u ciqu uve-}awa vojnih snaga izdala Novo ustroenije garnizonog voinstva. Poovom ustrojstvu vojska je imala tri odeqewa: pe{adiju, kowicu itopxije, a sastojala se od 2.500 vojnika. Pe{adija je imala najve}i brojqudi i bila je podeqena u dva bataqona. Krimski rat (1853-1856) jeKneèvinu Srbiju postavio pred velike politi~ke i vojne izazove, apretila je realna opasnost da Austrija pre|e granice Srbije. Po na-redbi ustavobraniteqske vlade, a u ciqu odbrane zemqe od mogu}egrata sa mo}nom Carevinom, u zemqi su odràne ve`be narodne vojske.Dolaze}i po drugi put na vlast, knez Milo{ je 1859. uveo Glavnu vojenu

upravu, i pove}ao je vojne snage za jo{ 1.000 qudi. Ali, sve uzev, to jebila mala vojska koja nije mogla da zadovoqi kneza Mihaila Obreno-vi}a i wegove planove o kona~nom oslobo|ewu Srbije od Turaka. Sto-ga je 1861, Zakonom o vojsci knez Mihailo uveo narodnu vojsku. Zakonje predvi|ao op{tu vojnu obavezu svih gra|ana od 20 do 50 godina sta-rosti. Pripadnici narodne vojske nisu ve`bali u kasarnama ({toPorta nikako nije mogla da dozvoli), nego u svojim mestima prebiva-li{ta. Vojni napori kneza Mihaila predstavqali su ogroman i smeokorak, jer su se turske postave jo{ nalazile u ve}im srpskim gradovi-ma i varo{ima. Narodna vojska je zbog takvih politi~kih konotacijaustanovqena, tek 1863, kada je od dràve dobila vojnu opremu. Vojni idiplomatski napori kneza Mihaila dali su rezultata 1867. godine,kada je knez primio od sultana ferman o predaji srpskih gradova. Po-znato je koliko je vojska imala uticaja u zemqi posle atentata na knezaMihaila 1868. godine. Novi knez Milan Obrenovi}, u to vreme inspi-risan vojnim duhom, zapo~eo je reforme u vojsci, koje nisu ni blizuprivedene kraju zbog hercegova~kog ustanka 1875. godine i srpsko-tur-skog rata slede}e, 1876. U pozadini ovakvih doga|aja, krajem 1875, knezje pozvao neke jedinice narodne vojske na ve`bu.1

Vaqevo kao sedi{te Drinske divizijske oblasti

Gra|ani varo{i Vaqeva poku{avali su u vi{e navrata tokom XIX

veka da od nadle`nih vlasti izdejstvuju dobijawe vojnog garnizona.Po shvatawu Vaqevaca, pored postojawa crkve, {kole, organa dràv-

Prilike u Drinskoj diviziji 1883–1899.

51

1 Samarxi} D. 1983: 58-71, 83-93

ne uprave, zna~ajno mesto u Srbiji se nije moglo ni zamisliti bez sta-ja}e vojske. Pored ose}aja sigurnosti, vojska je oduvek donosila sa so-bom razvoj trgovine i zanatstva, ja~ala preduzima{tvo i nosila sa so-bom bogatiji dru{tveni kulturni ‘ivot u varo{i. Oficir je bio du-boko po{tovana i cewena li~nost u dru{tvu koje je posebno negovalovojni~ke vrline. Jo{ se od srpsko-turskog rata 1876. godine osetilapotreba za stvarawem stalnih vojnih odreda {to svakako, u to vreme,nije bilo mogu}e. Kneèvina Srbija bila jo{ zavisna od Turske, zao-stala i siroma{na, bez prava i mogu}nosti da poseduje staja}u vojskusa svim svojim rodovima koji su se podrazumevali u jednoj nezavisnojdràvi. Srpska vojska je jo{ imala narodni karakter.

U bici kod Velikog izvora oktobra 1876. godine, te{ko je stradalavaqevska vojska i wene vo|e poru~nik Vlada Danilovi} i zastavnikMiladin Qubi~i}, stare{ine Vaqevskog bataqona vaqevske brigadeI klase narodne vojske. U savremenim spisima, nastalim nakon bitkeisti~e se sumorna atmosfera bola i smrti u vaqevskoj ~ar{iji. Veomaje interesantan i sam pojam srpska vojska. Iako je Srbija imala vojnoministarstvo, istori~ar Vladimir ]orovi} iznosi podatak da jesrpska vojska u stvari vi{e bila milicija, uz to nedisciplinovana,za rat nespremna, neobu~ena i bez potrebne spreme, bez ujedna~ene voj-ne komande i raspar~ana po boji{tima. Komanda je bila bez dovoqnogbroja srpskih oficira. U prilog ovoj tvrdwi stoji ~iwenica da jewen komandant bio ruski general êrwajev.2

U Istoriji srpskog vojnog saniteta potpukovnik dr. Vlad. Stano-jevi} iznosi slede}i zakqu~ak: „Rat 1876. je zapo~eo sa velikim odu-{evqewem, a zavr{io se ubrzo sa jo{ ve}im razo~arewem. Vo|en sa na-{e strane neregularnom vojskom, narodski, potpomognut s ruske ne-zvani~ne strane nov~ano i dobrovoqcima, taj je rat ispao u stvari me-{avina ustani~ko-milicijsko-dobrovoqa~kog vojevawa sa svima po-sledicama te me{avine. Bilans ovog rata je bila suva {teta i za narodi za dràvu, jer – kako pi{e jedan od najinteligentnijih svedoka tog ra-ta dr Vladan \or|evi} – ne dobiv{i ni{ta izgubqeno je u tom ratu oko25.000 qudi, koje mrtvih, koje onesposobqenih, i napravqen je prvidràvni dug od 30 miliona zlatnih dinara”.3

Reorganizacijom Narodne vojske, od februara 1877, formiran je Drin-ski korpus sastavqen od Drinske i Ibarske divizije pozivaca I i II

klase4.

Dejan V. Popovi}

52

2 ]orovi} V. 1993: 651

3 Stanojevi} V. 1925: 20

4 Bjelajac M. 1994: 318-332

Posle uspe{nog drugog srpsko-turskog rata 1877-78 godine, i dobi-jawem nezavisnosti na Berlinskom kongresu 1878. godine, stvorili suse uslovi da se formira vojni aparat u samostalnoj, mladoj srpskojdràvi. Nakon progla{ewa Srbije za kraqevinu, 1882. godine, done-sen je januara 1883, novi Zakon o ustrojstvu vojske kojim se u Kra-qevini formira stalni kadar, a u ratnom stawu se popuwavao rezer-vom. Zakonom je vojska podeqena na tri poziva i uvedena op{ta vojnaobaveza. Sa dozvolom kraqa Milana Obrenovi}a, 1883. godine, Vaqe-vo je postalo sedi{te Drinske divizije sa pe{adijskim i artiqe-rijskim pukom ~ije su jedinice bile razme{tene u nekoliko varo{i(Uìcu, Gorwem Milanovcu i â~ku). U odabiru Vaqeva za sedi{teDivizije, svakako je uticala ~iwenica o povoqnom geostrategijskompoloàju mesta. Prvi komandant Divizije bio je pukovnik AntonijeOre{kovi}. Iste godine, ustanovqena su divizijska sanitetska slaga-li{ta u Vaqevu, Kragujevcu, Ni{u, Zaje~aru i glavno sanitetsko sla-gali{te u Beogradu.5 Istovremeno, formirana je stalna stalna vojnabolnica sa nekoliko paviqona i vozarski eskadron u Vaqevu. Nedugopotom, 1885. godine, sagra|ena je kasarna Petog pe{adijskog puka –dana{wa Kadiwa~a. Ovaj vojni objekat je gra|en izme|u 1883. i 1885.godine i vi{e puta je dogra|ivan. Gra|ewem nove kasarne Petog pe{a-dijskog puka kraqa Milana 1899. godine (objekat se nalazio na po~et-ku dana{weg naseqa Peti puk, sa frontalne strane, a sru{en je ubombardovawu Vaqeva 1944. godine), stara kasarna je 1902. ponela na-ziv kasarna XVII pe{adijskog puka. Godine 1906-1908. na periferijivaro{i, u nasequ Zloku}ani, sagra|ena je jo{ jedna kasarna XVII

artiqerijskog puka.6

Septembra 1885. izdat je proglas ujediwewa Isto~ne Rumelije saBugarskom. Srpski kraq Milan Obrenovi} bio je iznena|en razvojemdoga|aja u susednoj Bugarskoj i smatrao je da su prekr{ene ta~ke Ber-linskog kongresa, tim pre {to je to u praksi predstavqalo put zaujediwewe Bugara i stvarawa jake nacionalne dràve na Balkanu, te-ritorijalno dvaput ve}e od Srbije. Kraq Milan je smatrao da bi ta-kva Bugarska mogla razviti u Makedoniji ja~u aktivnost i ugrozitisrpske interese. U Srbiji je uvedena mobilizacija, ali bez odu{ev-qewa; kraq Milan je hteo dobijawe od{tete od Bugara; narod pak, saukusom vekovne gor~ine, hteo je da se ona dobije na ra~un Turske. Ratprotiv Bugarske otpo~eo je 2. novembra 1885. godine. Stawe i moral


53

5 Stanojevi} V. 1925: 131

6 Stameni} D. 1994: 357-367

srpske vojske nije bio u najboqem redu. Milan Mili}evi}, istori~ari savremenik ovog rata u svom dnevniku pomiwe kako je bila lo{eopremqena vaqevska vojska – bez dobrih uniformi, bez dovoqno mu-nicije u zastarelim artiqerijskim oru|ima, bez dovoqno lekova iuop{te sanitetskog materijala. U rat je kraq u{ao sa odredima staja-}e vojske, ali samo sa nekoliko pukova prva dva poziva, bez oslonca na{iroke narodne mase, jer vladar nije imao poverewa u sve rezervisteiz naroda. Kraq Milan nije verovao u {iru narodnu mobilizaciju izbog posledica Timo~ke bune 1883. godine.7

U prizmi takvih doga|aja 6. novembra 1885. godine, kraqevsko srp-sko ministarstvo vojno, sa centrom u Ni{u, poslalo je komandantimaaktivnih i oblasnih diviziona i upravnim vlastima naredbu slede}esadrìne:

„Da bi i oni gra|ani, koji li~no ne sluè u vojsci podnosili izvesne

terete i da`bine, koje poti~u od gra|anske du`nosti i jednake pra-

vi~nosti; ~lan 69 ustrojstva u svom zakqu~ku naredio je slede}e:

potrebna tegle}a stoka i tovarni kowi za aktivnu vojsku, propisne

kakvo}e, uzimqu se od imu}nih gra|ana preko pedeset godina i masa.

Kao {to je iskustvo pokazalo, izvr{ewe ovog zakona nailazi na pre-

preke zato {to mnogi na kojima postoji ova obaveza ili ne}e da je ispune

ili se izgovaraju na to: da im nije mogu}e na vreme i kako se zahteva da

nabave predmete koji se od wih traè.

Da bi se unapred ovo izbegavawe svojih obvezanosti spre~ilo, Mini-

star vojni na osnovu ~l. 69 ustrojstva vojske nare|uje, da se od lica i ma-

sa, na ovom davawu podleè, moè ovo davawe zamenuti novcem, koje }e

se egzekutivnim putem naplatiti i to po ovoj srazmeri:

a) za tegle}eg vola 150 dinara

b) za tegle}eg kowa 400 dinara

v) za kola kowska ili volovska 200 dinara i

g) za zapre`ni materijal 150 dinara

Kada se ovi predmeti daju u naturi, ne smedu se primiti ako po vred-

nosti i kvalitetu ne mogu u svemu da odgovore vojnoj potrebi.

Bude li takvih slu~ajeva da je popisna komisija nepravi~no ili pre-

terano koga obteretila, ili je imu}no stawe pretrpelo promenu, izvr-

{na vlast predstavi}e takovo stawe vojnom ministru, kojom prilikom

javi}e, koliko danka doti~no lice pla}a, i koliko je pravo da se razrezani

porez smawi.

Dejan V. Popovi}

54

7 ]orovi} V. 1993: 663-666

Novci koji se na ra~un ovih potreba naplate, {iqa}e se ministar-

stvu vojnom radi nabavke ovakvih potreba.

Ovo se saop{tava svima upravnim i vojnim vlastima radi upravqawa.

Ministar vojni pukovnik Jovan Petrovi}"8

Srpski zapovednici r|avo su vodili vojsku, te je iz ovog rata sa Bu-garima srpska vojska iza{la poraèna u bitkama kod Slivnice i Pi-rota. Drinska aktivna divizija u{la je u rat sa 8.233 borca, a izgubi-la ih je u ratnim dejstvima 1938. U borbama je poginuo i sanitetskimajor Drinske divizije dr Qubomir Vesovi}. Borci Divizije tuklisu se na Slivnici, Golemom Molovu, Tri u{i, na Dragomanskom te-snacu i kod Caribroda. Pojedini bataqoni Divizije ostali su bezmunicije, pa je odstupawe vojske bilo neminovno. Komanda Drinskedivizije u Srpsko-bugarskom ratu bila je poverena pukovniku JovanuMi{kovi}u. Mir je potpisan u Bukure{tu slede}e, 1886. godine. De-mobilizacija Drinske divizije izvr{ena je februara 1886. Stoka jeodmah vra}ena pukovskim okru`nim komandama, radi daqe predajesopstvenicima.9

Narednih godina, srpska vojska, a sa wom i Drinska divizijadobile su zadatak da se uve`baju, da se podigne vojna disciplina u tru-pama, kao i da se osposobi vojska u rukovawu novim, savremenim pu{ka-ma, koje su upravo pristizale iz susedne Austro-Ugarske carevine.

Na praznik Cveti, 1886. godine, Peti pe{adijski puk je dobio svo-ju zastavu.10

Od zavr{etka Srpsko-bugarskog rata 1885. godine, pou~ene lo{imiskustvom, vojne vlasti su vrlo uredno vodile spiskove vojnih obve-znika sva tri poziva narodne vojske. U sa~uvanoj prepisci komandeDrinske divizije, koja je intenzivno vo|ena sa organima lokalneuprave varo{i Vaqeva nailazimo na spiskove obveznika sa celokupneteritorije sreza, ~ak i onih koji su iz nekih razloga iselili se u drugeoblasti Srbije, ili u Crnu Goru. Vojne vlasti su pedantno vodilespiskove regruta, ali i umrlih obveznika, o ~emu svedo~i veliki brojsa~uvanih spiskova za period 1894-1899.11 Ove podatke treba sagleda-


55

8 Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo (u daqem tekstu: MIAV), fond:Op{tina grada Vaqeva – Vaqevo (u daqem tekstu OGV), 1879-1899. godina,kut. br. 75, pr. br. 1, No5953 – pismo je upu}eno na adresu Na~elstva okrugavaqevskog, od 6. novembra 1885. godine, u jeku borbe na Slivnici – op. aut.

9 \or|evi} V. 1886: 534-549; Bjelajac M. 1994: 321

10 Samarxi} D., 1983: 109

11 Isto, isto, kut. inv. br. 75

vati i u ~iwenici da se posledwih godina 19. veka u Kraqevini Srbi-ji na velika vrata uvodila vojna reforma, koja se ticala svih rodovasrpske vojske, sa ciqem da se ista osavremeni i podigne na vi{i bor-beni nivo, a u kojoj su u~estvovala oba srpska vladara kraqevi Milani Aleksandar Obrenovi}. Tako su zakonom iz 1890. godine pripadni-ci I poziva postali redovna vojska, a II i III poziv preina~eni su u I i II

poziv narodne vojske. Me|utim, to nije mnogo mewalo stvari, jer na-rodnoj vojsci nije dato oru`je. Od 1896. godine, I poziv narodne vojskereorganizovan je za operativnu upotrebu.

Od 1888. vr{en je veliki razme{taj jedinica, a Drinski artiqerij-ski puk je zna~ajno oja~ao, kako u naoruàwu tako i kadrovski. Trebapomenuti da su u Drinskoj diviziji, jedno vreme, bili Stepa Stepano-vi} i Pavle Juri{i} [turm.12

Godine 1890. Drinska divizija dobila je svoj vojni orkestar. Ka-pelnik orkestra bio je êh Frawo Pokorni, koji je nedugo potom daooglas u Vaqevskim novinama u kome obave{tava gra|anstvo varo{iVaqeva o davawu ~asova klavira i violine. Vojni orkestar je orkestri-rao praznicima ulicama varo{i i po parku Pe}ina.13

Kraq Milan, po povratku u zemqu, 1897, odmah je energi~no pri-stupio reformi vojske, dono{ewem Zakona o ustrojstvu vojske. Drin-ska divizija se uve}ava novim jedinicama. Shodno tome, u oblastiDrinske divizije ~esto su odràvane vojne ve`be i vojni~ke smotre uperiodu izme|u 1897. i 1899. godine. Sve navedeno bilo je u sklopu naj-ve}ih manevara srpske vojske dotad vi|enih, a odrànih 1898. godine.Tom prilikom, i u vaqevskom kraju pozivani su svi pe{adijski obve-znici prvog i drugog poziva, po bataqonima. Oni koji su bili stacio-nirani u Vaqevu, za preno}i{te su razme{tani u kafane i ostaleugostiteqske objekte po varo{i. Komanda V pukovskog okruga u vi{enavrata je zahtevala od Suda op{tine da ovaj po{aqe spisak gostio-nica, mehana i kafana u Vaqevu u kojima se kona~i, sa informacijomkoliko koji ugostiteqski objekat moè da primi qudi i kowa. Apri-la i maja meseca 1899. godine, u velikim vojnim aktivnostima, na pre-no}i{tu u Vaqevu i okolnim selima svake no}i bilo je oko 1.000 ob-veznika.14 Vojska se obi~no okupqala na tzv. pukovskom zbori{tu, kojeje bilo na brdu Kru{ik. Na ovom mestu se oduzimalo zaduèno oru`jeod obveznika koji su prestareli i pro{li obavezu li~nog sluèwa.

Dejan V. Popovi}

56

12 Bjelajac M. 1994: 326

13 Tripkovi} M., et al.1986: 267

14 Isto, isto, A2, 2552/1899, kut. br. 75, pr. br. 1.

Oru`je se potom izdavalo novim, mla|im obveznicima koji su preve-deni u drugi poziv. Pukovska komanda je britkim, vojni~kim jezikomnalagala Sudu da ovaj najhitnije obavesti obveznike kada su vojneve`be, a dopisa je bilo vi{e u toku godine. U izvorima, na vi{e mesta,komandanti Drinske divizije zapovedni~kim tonom su traìli da semnoge vojne potrebe sprovedu u delo, a ako to varo{ka uprava, iz nekograzloga, nije u~inila, traèno je hitno obja{wewe i za{to. Neki odtada{wih oficira nisu mnogo bili komunikativni, a pojedinih senarod i pla{io. Mnogi visoki oficiri tog doba, na slu`bi u Vaqevuu svojim dopisima na posredan na~in su ukazivali na veze sa vladar-skom dinastijom, a potowi komandant divizije pukovnik B. Damjano-vi} potpisivao se kao po~asni a|utant Wegovog Kraqevskog Veli~an-stva kraqa Aleksandra Obrenovi}a.15

Novoprido{li obveznici su bili du`ni da sa sobom ponesu svojevojni~ke isprave i dokumentaciju. Wih su sa~ekivali, u varo{i, op-{tinski slu`benici gde je utvr|ivano brojno stawe, pa su skupa odla-zili na Kru{ik, gde je qudstvo predavano komandiru ~eta, odnosno~etovo|i. Svaki obveznik je morao da ponese sredstva za li~nu higije-nu. Vojska je, izri~ito upozoravana da prilikom dolaska u jedinicumora da bude oprana, ~isto odevena, o~e{qana, obrijana i da oru`jesa municijom i opremom bude u najboqem stawu. Sa obveznicima i{laje i sva komora i komorxije, koji su imali nare|ewe da svu stoku pri-kupe i u {to je mogu}e kra}em roku osposobe za vu~ewe vojnih sredsta-va. Vojne ve`be trajale su do tri meseca. Ovu narodnu vojsku u vaqev-skom kraju prikupqao je podnarednik Tanasije Qubisavqevi}. Na-redbe je izdavao tada{wi komandant puka major Sava Stevanovi}.16

Sli~na je bila situacija i sa obveznicima koji su sluìli u kowi-~kim jedinicama. S obzirom da je slu`ba u ovim jedinicama bilaznatno skupqa, vojska je dosta pa`we posve}ivala ovim trupama iwihovim aktivnostima. Me|utim, ovde je bilo najmawe obveznika ko-ji su se opremali o svom tro{ku. Siroma{ne obveznike finansiralisu op{tinski organi uprave, na teret op{tinskog buxeta, prema ~la-nu 100. ta~ke 7. zakona. Vaqevo je, prema svim raspoloìvim izvori-ma, kao siroma{na op{tina, vrlo te{ko podnosila ove tro{kove.Vojni obveznici, komorxije, I i II poziva traìli su od Suda da imisti izda uverewa da su kowe i ostalu stoku nabavqali u vojnom ciqui da im op{tina izda sto~ni paso{, jer ga je vojska obavezno traìla


57

15 Isto, isto, 1903, kut. inv. br. 97, pr. br. 9066, od 15. novembra 1901.

16 Isto, isto, del. br. 2746/1899, kut. br. 75.

od obveznika kao obavezan dokument, kojim se garantovala kakvo}astoke. Paso{ se ~uvao za „li~nu i vojenu upotrebu” i u slu~aju ve`beili rata, obveznik je morao da krene u jedinicu sa kowem, ili, u slu~a-ju da je bio spre~en u tome, da kowa preda za vojne potrebe.

Pojedini vojni obveznici, zaposleni u dràvnoj slu`bi (~i-novnici, dràvni slu`benici) su osloba|ani poziva na vojnu ve`bu umiru i ratu po ~lanu 87. zakona. Po vojnom pravilniku, ovim licimanisu mogli da se uru~uju pozivi ovakvog tipa.17

U toku 1898. i 1899. godine ministarstvo vojno i komandant divi-zije izdavali su nare|ewa svim obveznicima, odnosno davaocima sto-ke i komore da svoje vojne obaveze mogu i nov~ano da podmiruju i u vre-me mira. U naredbama je stajalo da ako se desi da obveznik iz nekog raz-loga ne poloì stoku i komoru u naturi, tada }e ta op{tina da izvr{inaplatu odmah, egzekutivnim putem, po postoje}em vojnom zakonu. Uslu~aju neizvr{ewa prispelih vojnih obaveza, ministarstvo vojske jeisticalo da predsednik op{tine moè biti li~no odgovoran po ~la-nu 115. Zakona o ustrojstvu vojske Srbije. Za siroma{ne obveznike op-{tina je bila zaduèna da nabavi vojnu spremu. Komanda divizije je uvi{e navrata izve{tavala op{tinu Vaqevo, odnosno Sud op{tine, daona biti odgovorna ako bi obveznik bez vojni~ke spreme bio upu}en nave`bu ili smotru. Komandant puka major Sava Stevanovi} obavezao jeuputstvima op{tinski sud da ovaj izve{tava komandu o svim spornimpitawima.

Vojna komanda je izve{tavala Sud i traìla obja{wewe za{to seizdaju sumwiva uverewa o sirotnom stawu mnogih ka`wenih vojnihobveznika, od kojih doti~ne komande traè naplatu vojne hrane utro-{ene za vreme ve`be. Komanda je smatrala da je takva praksa znatno {te-tila interesima dràvne kase. Vojne vlasti su sugerisale op{tinamada ubudu}e pripaze o datim uverewima, jer je vojni buxet ograni~en, ada hrana koja se utro{i na ka`wene i sirotne vojne obveznike pada nateret doti~ne op{tine, po nare|ewu ministra vojske. Komanda Drin-ske divizije je u svojim depe{ama iznosila tvrdwu da policijske vla-sti vrlo labavo vr{e razne naplate u vojne potrebe. Stoga je ministarvojske svojom naredbom, od 2. oktobra 1898, naloìo svim policijskimvlastima da vr{e, po ubrzanom postupku, naplatu hrane od ka`wenihvojnih obveznika, a ako je potrebno i uz gubitak imovine doti~nih ob-veznika. Prepisku vojnih i civilnih organa vlasti dajemo u slede}imredovima:

Dejan V. Popovi}

58

17 Isto, isto, I, A2, del. br. 2694/1899, kut. br. 75

„Komanda petog pukovskog okruga

Sudu op{tine Vaqevo

Sluè}i se nazorima g. ministra vojnog u pogledu naplate vojne hra-

ne od ka`wenih sirotnih obveznika. Nare|uje se slede}e

1) da sve op{tinske vlasti, od sada, za hranu svojih sirotnih i

ka`wenih vojnih obveznika odmah ispla}uju doti~nim komandama

u~iwene tro{kove, prema podnesenim ra~unima, a iz partije buxetska,

koja se svake godine u svakom op{tinskom buxetu unosi za nepredvi|ene

op{tinske potrebe.

2) Da sve policijske vlasti najenergi~nije i najbrè izvr{uju sve na-

plate za vojnu hranu smatraju}i te predmete za hitne, i napla}eni no-

vac odmah {aqu kome treba;

3) Da doti~ne okru`ne i sreske stare{ine strogo vode ra~una o

izvr{ewu ovog nare|ewa"18

Za naru{avawe discipline, vojne vlasti u Vaqevu sastavile suspisak neposlu{nih obveznika. U periodu, od 1894. do 1896. godine,vojska je naplatila kazni u iznosu od 78 dinara. Za kasniji period do-stupni arhivski podaci ne daju nam odgovora na ovo pitawe

Narodna vojska – i ~ast i teret

Vojni i uop{te dràvni aparat Kraqevine Srbije tog vremenaumeo je da pokaè i represivne mere prema svojim podanicima i voj-nim obveznicima. Ve} smo napred pomenuli da je vojska imala ogro-man uticaj u dru{tvu, i da je svojim naredbama ~esto sugerisala varo-{kim organima vlasti kako da se postavqaju prema nekim pojavama idoga|ajima. S druge strane Vaqevo je jedna od siroma{nijih varo{iSrbije sa malim buxetskim sredstvima, a ujedno u ~estim finansij-skim neprilikama. Mnogi izdaci i jedne i druge uprave padali su nanarodna ple}a. Nakon velikih poplava kada se Kolubara izlivala iplavila gradsko jezgro, prilikom sanirawa varo{kih mostova, pute-va i drugih objekata gradska uprava je imala silnih finansijskihproblema po ovim pitawima. Sa druge strane, vojska nije uvek pokazi-vala voqe da u~estvuje u re{avawu istih, niti da finansijski potpo-mogne varo{ane, pa je kuluk kao oblik rada jo{ uvek postojao. Videlismo kako vojne vlasti nalaù varo{kim da sve naplate od obveznikaizvr{e u najkra}em roku. Poznato je da su mnogi siroma{ni seqani,zbog raznih neizmirenih obaveza prema dràvi prodavali svoju imo-vinu, ili im je, ~ak, ista na dobo{ odlazila, i potom, odlazili u varo-


59

18 Isto, isto, I, A2, del. br. 186/1899 i I, A2, del. br. 794/1899, kut. inv. br. 75.

{i naseliv{i wihova predgra|a. Ovi qudi, ~esto bez stalnog posla izanimawa, a pokatkad bez mesta prebivali{ta ~inili su neku vrstuvaro{kog lumperproleterijata. U izvori{noj gra|i sa prelaza veko-va nailazimo na mnogo slu~ajeva sumwivih lica, koja su okarakteri-sani kao lopovi, sitni kriminalci, va{arske secikese. Po spisima,to su mla|a lica, bez stalnog posla, a „ìvu iskqu~ivo od kocke i kra-|e”.19 Jedno od tada{wih novonastalih vaqevskih naseqa, upravo je powima ponelo ime Zloku}ani. Pojedini od ovih qudi u~estvovali su uvojnim ve`bama. Komanda Drinske divizije u vi{e navrata se ‘alilaSudu op{tine nagla{avaju}i da pojedini obveznici pozivci dolaze ukasarnu bez odgovaraju}e spreme, a pod izgovorom da nisu znali {taim je sve tamo potrebno naru{avaju vojnu disciplinu. Mnogi od pri-spelih obveznika zapali su u stawe nemilosti kod vojnih vlasti i bi-li izloèni surovim metodama dovo|ewa u red, iako su mnogi tvrdilida ih niko nije upoznao sa novim propisima o vojnoj spremi. Komandanije trpela nikakve izgovore, a broj ka`wenih obveznika se pove}a-vao; oni koji su u takvim uslovima dospeli do okru`ne bolnice mora-li su sami da plate le~ewe u iznosu od 2 dinara dnevnih tro{kova.Upravnik vaqevske okru`ne bolnice dr Cvijeti} molio je Na~elstvookruga da ovo naredi Sudu da bolesnici plate bolni~ko le~ewe, a akonisu u mogu}nosti, onda podnesu uverewe o sirotnom stawu. Komandaje izve{tavala i Sud i vaqevsku okru`nu bolnicu da oni obveznicikoji prekora~e rok, a ne plate dospele obaveze ima da se privedu i akoi tada ne plate, da se egzekutivnim putem naplati sve ono {to nije na-pla}eno u vojne i bolni~ke svrhe u ime Narodnog sanitetskog fonda.

Iz ovakvog socijalnog okruèwa po~etkom XX veka regrutovani supripadnici komitske organizacije u vaqevskom kraju. Pouzdano se znada su komite bile vojni~ki ume{ne li~nosti i da je postojala izvesna ve-za izme|u vojske i komita. Me|utim, komite su ~esto bile qudi bez ika-kvog zanimawa, vrlo ~esto sa margina tada{weg dru{tva, pokatkad u su-kobu sa organima reda. Da bi se re{io problem ovih qudi, ali i qudikoji su bili sa druge strane zakona {to je svakako, sve uzev bio dru{tve-ni problem, op{tinske vlasti su zapo{qavale ova lica u dràvnojslu`bi i tako za duè vreme re{avali wihove egzistencijalne i drugeprobleme. Poznat je slu~aj Milo{a Ki}i}a, vaqevskog nadni~ara koji jedevedesetih godina XIX veka slu`bovao u {tabu 3. baterije Petog pe{a-dijskog puka kao stare{ina komore. Prgavog temperamenta, vojsku je na-pustio oko 1902 ili 1903. godine i zaposlen je u dràvnoj slu`bi. Wegovsrodnik, koji je tako|e, pro{ao vojnu obuku bio je Mijailo Ki}i},

Dejan V. Popovi}

60

19 Isto, isto, kut. br. 98, pr. br. I, A2, FII-71/1904.

vaqevski komita koji se tako javno potpisivao i koji je poginuo u komit-skim borbama na tlu Makedonije maja 1904. godine.20

Povodom proslave jubileja dinastije Obrenovi}a 1898. godine, Pe-topukovska komanda dobila je od vladara odlikovawe u vidu spo-men-medaqe.21

U jesen 1899. godine, Komanda Petog pukovskog okruga poslala jeSudu dopis kojim ga obave{tava {ta svaki vojni obveznik mora daima od vojni~ke spreme, zarad spre~avawa daqih neèqenih pojava uvojsci. Dopis prenosimo u celosti:

Pregled

„Iz koga se vidi {ta od spreme mora svakad i u svako doba imati re-

zervni oficir, podoficir i redovi redovne vojske I i II poziva narodne

vojske sviju redova i pomenutih struka.

Redovna vojska

a/ rezervni pe{adijski, inxilirski, sanitetski i sudski oficiri

moraju imati odelo po propisu kao i aktivni oficiri wihovog ranga,

ali i svu ostalu spremu sem revolvera, koga dobijaju od one kadrovske ko-

mande pri kojoj su raspore|eni, ali pak oficiri koji su u poloàju koma-

danta bataqona, diviziona, komandira ~ete, baterije, eskadrona, sani-

tetski oficiri, lekari, marveni lekari, sudski oficiri moraju imati

kowa sa propisanim jaha}im priborom kao i kowi~ki oficiri, kowi~ki

rezervni oficiri moraju imati pored ostalog jo{ kowa po mogu}stvu

dorata, alata ili mrkava, jer se beo kow izbegava. Kow mora biti visok

150 cm, a ako je kupqen sa strane onda mora imati visinu 158 cm i svi do

8 godina stari, a od spreme na kowu mora imati sedlo, bok sa uzengijama,

uzengi kaji{ima, dva kolana, tri terki kaji{a. Sve od belog blanka uzde

sa |emovima i ‘valama i dizginima od belog blanka, grudwak od belog

blanka, bisage od belog blanka za bok sedlo ko`na kesa za rezervni kov i u

woj dve potkovice i 32 klinca. Sakla za rezervnu zob, pepeqavo }ebe za is-

pod sedla i pokrivawe kowa, ular sa kudeqnim povodnikom, kola~ kudeq-

ni za }ebe, zobnica kostretna, ~e{agija, ~etka, |ebra i lanena krpa za

~i{}ewe kowa. Sve ovo vaì i za podoficire i redovne kowanike. S tom

samo razlikom {to oni moraju imati jo{ ko~i} sa alkom za vezivawe

kowa u poqu i {to im ular sav moè biti kudeqni.

b/ za podoficire i redove sviju redova sprema koju oni moraju nabavi-

ti. Torba za no{ewe spreme podesna za no{ewe u vidu ranca dok jaha}e

trupe mesto torbe imaju bisaga na sedlu, dva para preobuke, podesne za

vojni~ko odelo, dva pe{kira za brisawe, dva para ~arapa, jedne dobre


61

20 Popovi} D. 2008: 47-56

21 Samarxi} D. 1983: 112

opanke i kaji{e a kowanici ~izme sa mamuzama par vunenih rukavica za

zimqe doba, ~etka za ~ak{ire, sapuni} i krpica za ~i{}ewe dugmeta me-

talnih, iglenica i u woj 2 do 3 igle, kalem beli i kalem crni konaca, dva

do tri dugmeta metalna kod artiqerije i pe{adije ‘uta, a kod

kowanika inìwerije bela, dva do tri dugmeta za pantalone (mawa) i

2-3 dugmeta za blire (ve}a) sapun za prawe i sapun za umivawe, ~e{aq,

par~e presnog loja netopqenog, fla{ica sa smesom od masti i gasa za

podmazivawe oru`ja, ~iste krpe i ku~ine za ~i{}ewe pu{aka (za one koji

su naoruàni pu{kama), a kod kowice i artiqerije pribor za ~i{}ewe

jaha}eg i tegle}eg pribora, ka{ika i ~inija za jelo, no` srpski o pojasu,

dve do tri xepne marame, za oficire jo{ i bele`nik (notes) i ~uturica

za vodu i dobar pokriva~.

v/ komorxije sa tegle~im kowima moraju imati tegle}e kowe visine 145

cm, pa na vi{e, a za specijalne uslove kao {to su mostovi, tremovi i polu-

tremovi, municione kolone i poqske bolnice, moraju imati visinu 158 cm, pa

na vi{e, sa znakom A i B, ali koji su sa svojim kowima i kolima moraju imati

dobra i jaka kola pokrivena mu{emama i dobre amove, a koji su samo sa

kowima i amovima tako|e dobre amove, a koje komorxija sasakom za vodu, onda

on mora imati saku-bure koje vata 100 litara vode i kola za to bure podesna,

ali sa tovarnim kowima moraju imati samar uì~ki sa pre|icama, dva ko-

nopca od po tri metra. êtiri vre}e, samar za tovarewe, a oni koji su za vodu

vezani bure od po 40 litara vode i dve vre}e, ali sa volovima i kolima moraju

imati dobre volove i kola pokrivena asurom u vidu arweva ili mu{emama i

svi uop{te moraju imati pribor za jelo, ~i{}ewe, krpqewe i umivawe, a i ko-

~i} za vezivawe kowa i volova i jo{ po jednu malu sikiricu, po nekoliko ekse-

ra, a oni sa volovima jo{ mawi i ve}e svrdlo i najzad za pokrivawe kowa dva

}ebeta a za volove dva pokrovca, ~etku i ~e{agiju za timarewe stoke.

I poziv narodne vojske

Sve {to je kazato za redovnu vojsku vaì i za I poziv s tom razlikom

{to obveznici I poziva nabavqaju odelo za svoj novac koji mora biti po

naro~itom propisu, a dok se po propisu, svaki treba da ima guw i ~ak{i-

re od crnog ili sivog – pepeqavog sukna ili {ajka kapu {ajka~u ili {uba-

ru i dobar pokriva~.

II poziv narodne vojske

Za ovaj poziv sve vaì {to i za I poziv kazato, sem odelo nema naro~i-

tog propisa, ali se ipak teìti treba da i ovi obveznici imaju odelo

od tkanine, koje je za I poziv kazato.

Novembra 1899. Vaqevo komadant major Sava Stevanovi}"22

Dejan V. Popovi}

62

22 Isto, isto, kut. br. 75, pr. br. I, A2, 9942/1899.

Ovakva obavezna vojna sprema, koju je obveznik morao da poseduje ikoja nije bila jeftina, sasvim izvesno da je predstavqala te{ko}u si-roma{nijim delovima naroda, pogotovu {to se ista ve}im delom na-bavqala o svom tro{ku. Vojni i dràvni nameti su rasli, a pojavqujese jo{ jedan dràvni problem – kriminal i hajdu~ija. Veliki je brojsavremenih dokumenata koji govore o ovom problemu dràve i dru-{tva. Dràvni aparat postaje sve skupqi. Uz to treba napomenuti daporeska politika tada{we dràve nije bila ure|ena, {to je za posle-dicu imalo i osiroma{ewe velikih slojeva naroda. I pored ovih po-te{ko}a, srpska vojska polako se modernizuje i ulazi u red savremeniharmija toga doba. Relativno kratak, a uspe{an je bio put razvoja voj-ske – od opstanka po~etkom sedme decenije 19. veka do respektabilnevojne sile na Balkanu krajem tog istog veka. Vrlo je interesantan bioi razvoj vojnog kadra – na po~etku ovog perioda on je bio poluobrazo-van, malobrojan, da bi u budu}em periodu vojska razvila svoje {kole,oficiri odlaze u inostranstvo na {kolovawe i to dovodi do poboq-{awa i usavr{avawa vojske, a vojne tekovine zapada polako dospevajuu srpsku vojsku, kao i sistem obuke. Na takav na~in je ja~ala i vojnasprema naroda uop{te. Ali, treba napomenuti da ni vojni kadar nije‘iveo potaman; plate su bile male i nedovoqne. Oficir je biooli~ewe dràve; on je elegantan, gospodin na ulici a u ku}i trudi seda preìvi i ~esto je zaduèn. Zabeleèno je u arhivskoj gra|i, da supored podoficira, i mnogi visoki oficiri sa slu`bom u Vaqevu bi-li du`ni mnogim varo{kim poveriocima. Podaci do kojih smo do{liu neposrednoj arhivskoj gra|i govore o ~estoj prezaduènosti podofi-cira i oficira Drinske divizije. S druge strane, vojna komanda imalaje dobru saradwu sa varo{kim zanatlijama, najvi{e kova~ima, sara~i-ma, koàrima od kojih su nabavqani artikli potrebni vojsci.23

VOJNI LEKARI U VAQEVU KRAJEM 19. VEKA

Vaqevo pri kraju 19. veka nije imalo veliki broj {kolovanih leka-ra, zaposlenih u vojnoj i dràvnoj slu`bi. Razloge za{to je to takotreba traìti u nedostatku visokih {kola u Srbiji, koje su mogle da{koluju lekarski kadar. Najve}im delom oni su se {kolovani na zapa-du – u Be~u, Gracu, Pragu, Nema~koj. U vreme srpsko-bugarskog rata uSrbiji je ordiniralo samo 104 lekara, 49 apotekara i 31 lekarski po-mo}nik.24 Svakako da je broj lekara u tada{woj Srbiji bio porazan i u


63

23 Isto, isto, kut. br. 76, pr. br. I, A2, FII-1/1900.

24 \or|evi} V. 1886: 276-289

mirnodopsko, a kamoli u ratnim vremenima. Zbog malog broja vojnihlekara u toku 1885. godine oko 45 civilnih lekara proizvedeno je u ~i-nove rezervnih sanitetskih oficira i upu}eni su na front.25 KrozDrinsku diviziju je u toku ovog rata vi{e lekara pro{lo i ordinira-lo: rezervni sanitetski kapetan I klase dr M. Spiridonovi}, kapetanII klase dr Atanasije Kujas, rezervni sanitetski kapetan II klase dr.Stevan Siber, rezervni sanitetski kapetan II klase dr Janko Senkije-vi}, sreski lekari Igwat Feliks, dr Laza Ilij}, dr Frawo Kop{e,dr. Fridman. Neki od ovih lekara bili su samo na kratko postavqeniod vrhovne komande, pa su ih mewali drugi lekari. Apotekari Drin-ske divizije bili su Klaudije Prikelmajer iz Vaqeva i Frawo Racin-ger iz [apca.26 U vreme srpsko-bugarskog primirja u vaqevskoj bol-nici na 40 rawenika i bolesnika ordinirao je jedan lekar i jedan le-karski pomo}nik. Po zavr{etku rata svi aktivni sanitetski, rezervnisanitetski oficiri i gra|anski lekari ostajali su u slu`bi pri voj-nim bolnicama sve dok je bilo rawenih i bolesnih vojnika. Po zatva-rawu vojnih bolnica rezervni sanitetski oficiri i gra|anski lekarirazre{avali su se od vojnih du`nosti. Upravnik privremene vaqevskebolnice 1886. godine bio je dr. major Alojz Kumer.27 Jedan od prvih le-kara razme{tenih u Drinskoj diviziji bio dr Jovan \oki}, referentkoji je slu`bovao u Vaqevu od 1883. do 1884. U Vaqevu su ostavili tragai potowi vojni lekari, kao {to su bili major dr Osvald Hajnc, major drJevfta Risti}, dr Evgenije Branova~ki i drugi.28

Vojni konkursi na kojima su primani lekari bili su veoma rigoro-zni i kandidati su morali u pisanoj formi da vojnim komandama pri-loè svoje biografije. Zbog oskudice srpskih lekara, de{avalo se dasu na konkurse prijavqivali lekari stranci. Ovi lekari, ~esto vo|e-ni idejom panslavizma dolazili su iz susedne Austrougarske carevi-ne, ‘enili se u Srbiji, prihvatali pravoslavnu veru i postajali srp-ski gra|ani. Veliki je bio broj ~e{kih lekara, inèwera, ali i ofi-cira, vojnih muzi~ara koji su dolazili u Srbiju i ~esto mewali svojaimena za srpska. Sedamdesetih i osamdesetih godina 19. veka u Vaqevubio je ~uven vojni lekar dr Sigel. On se, sli~no apotekaru KlaudijuPrikelmajeru iz Slavonije naselio u vaqevsku ~ar{iju. ObojicaNemci, bili su ceweni kao dobri stru~waci, ali i qudi koji su dono-sili prvi u na{e mesto tekovine i kulturu Zapada. Zanimqivo je bilo

Dejan V. Popovi}

64

25 Isto, n. d., 1886: 56

26 Isto, n. d., 1886: 11-27

27 \or|evi} V. 1886: 560

28 Bjelajac M. 1994: 327-328

i wihovo prijateqstvo sa Josipom Jurajom [trosmajerom, |ako-va~kim biskupom, nosiocem jugoslovenske ideje (]orovi} V. 1993: 630,647). Mnogi od wih su, kasnije dobijali vojnu slu`bu. Konkursi za op-{tinske lekare {tampani su u javnim glasilima „Novobeogradskomdnevniku” i „Srpskim novinama”, a oni su vo|eni poslom, nekada-{wim vojnim aktivnostima pokatkad prelazili u vojnu slu`bu. Takavje bio slu~aj sa lekarima Ilijom Rozen{trajhom i Milanom Morav-cem, koji su u vremenima posle Srpsko-bugarskog rata konkurisali zamesto vojnog lekara u Vaqevu. Godine 1888. varo{ Vaqevo imalo je dvavojna lekara, jednog fizikusa i jednog lekara op{tine vaqevske.29 Uslede}im redovima da}emo nekoliko konkursnih prijava lekara kojisu se javqali u slu`bu pri Drinskoj diviziji.

„Za vreme srpsko-bugarskog rata, pozvan sam kao rezervni vojni kape-

tan II klase u vojsku, i vr{io sam kao takav du`nost pri divizijskoj ~e-

ti moravske divizije, posle kao bolni~ki lekar u bolnicama ni{kim, i za

vreme primirja bio sam upravnik vojenih bolnica u Leskovcu. Star sam

sada 37 godina, po veroispovesti katolik, oèwen i otac porodice.

4. novembra 1887. u Ni{u

Dr. Milan Moravac,

lekar sreza ni{kog i vlasotina~kog"

„da sam za vreme prvog rata (1876) kao dobrovoqac vojevao za oslobo-

|ewe i ujediwewe srpstva, svedo~i uverewe i diploma na darovani mi

„Takovski krst”, da sam za vreme srpsko-bugarskog rata nosilac Takov-

skog krsta sa ma~evima.

Dr. \ura Vidakovi},

lekar pre~anin"30

Poznato je da je, u nacionalnom zanosu, jedan broj {kolovanih le-kara Srba do{ao iz Austrougarske pred Srpsko-turski rat 1876. sle-de}i put svojih sunarodnika Srba iz Bosne i Hercegovine, Slavonije,Vojvodine i Stare Srbije.

Od Srpsko-Bugarskog rata 1885. godine, Ministarstvo vojno slaloje ve}i broj pitomaca u inostranstvo, na medicinske studije, pa sekrajem devedesetih godina 19. veka vojni sanitet lagano „srbizirao”.Upravo u to vreme iz cele Srbije u Vaqevo dolazi ve}i broj {kolova-nih lekara obrazovanih na zapadu, kao i na{ih sugra|ana sa lekar-skim zvawem. Oni }e, svi skupa, u ve}oj meri uticati na istoriju na-{eg kraja u doga|ajima koji su obeleìli prve decenije XX veka.


65

29 Isto, isto, kut. br. 75, pr. br. I, A2, 3049/1888.

30 Isto, isto, kut. inv. br. 75.

Literatura:

– Bjelajac, 1994 – Bjelajac Mile: Vaqevo – sedi{te Drinske divizijske ob-

lasti 1883-1941, Vaqevo – postanak i uspon gradskog sredi{ta, Narod-ni muzej Vaqevo, Vaqevo, 1994.

– \or|evi}, 1886 – \or|evi} dr Vladan: Istorija srpskog vojnog sanite-

ta, Srpsko lekarsko dru{tvo, kraqevsko-srpska dràvna {tamparija,Beograd, 1886.

– Popovi}, 2008 – Popovi} Dejan: Vaqevski komita Mijailo Ki}i}, Gla-snik MIAV, br. 42, Vaqevo, 2008.

– Tripkovi}, 1986 – Tripkovi} M., et al.: [kole u vaqevskom kraju 1918-1985,Narodni muzej Vaqevo, Vaqevo, 1986.

– Samarxi}, 1983 – Samarxi} Dragana: Vojne zastave Srba do 1918, Vojnimuzej, BIGZ, Beograd, 1983.

– Stameni}, 1994 – Stameni} Dragan: Zna~ajne gra|evine u Vaqevu, „Vaqe-vac”, Vaqevo, 1994.

– Stanojevi}, 1925 – Stanojevi} Vlad.: Istorija srpskog vojnog saniteta,Beograd, 1925.

– ]orovi}, 1993 – ]orovi} Vladimir: Istorija Srba, II, BIGZ, Beograd,1993.

Summary

Town of Valjevo became headquarters of Drina division in 1883. In 1885, during

Serbo-Bulgarian war, division actively participated in several battles and suffered

great losses. Through preserved part of army correspondence from that period, we

can begin to grasp what Serbian army basic necessities were. After the war, through

correspondence of army and local authorities, we have an insight in the introducing

of army reforms, improvement of army regulations, army strengthening and regi-

mentation, as well as review of army activities in this region during the last two de-

cades of XIX century. Apart from army problems we are presented with social prob-

lems of people living in this region, recruits, who are required to serve mandatory

army service, burdened, among other things with army penalties and the matter of

recruit financing. On the other hand, army had a list of army equipment which was

prerequisite. During this period, Drina division is being modernized and branched

into several army formations, thus becoming a serious army force in terms of Ser-

bian army. During and after Serbo-Bulgarian war, important part in division organi-

zation played army medical doctors. At the beginning, medical staff of the division

was mainly made out of foreign experts, but by the end of the XIX century a lot of

Serbian doctor joined the medical unit. Some great men of Serbian army history

serviced in the Drina division, such as Stepa Stepanovi} and Pavle Juri{i} - [turm.

Dejan V. Popovi}

66

Milorad D. Beli}

Vaqevska gimnazija

Vaqevo

TEROR RATNIH POBEDNIKA U VAQEVU 1944/45.

Apstrakt: Rad je, najve}im delom, zasnovan na dokumentaciji Ozne (Udbe) ko-ju BIA, od 2004. predaje Arhivu Srbije. Gra|a je u postupku sre|ivawa, takoda nije u celosti dostupna istraìva~ima.Kqu~ne re~i: Vaqevo, teror, streqawe, strati{ta, Ozna, dobrovoqci, partizani.

TERROR OF WAR WINNERS IN TOWN OF VALJEVO 1944/45

Apstract: The text is mainly based on the documentation of Department for People

protection (Serbian: Odeljenje za za{titu naroda - OZNA) and Department of State

Security (Serbian: Uprava dràvne bezbednosti - UDBA) which was handed over to

Archives of Serbia by Security Information Agency (Serbian: Bezbednosno-infor-

mativna agencija - BIA) in 2004. The material is currently in the phase of systemati-

zation and is not available to researchers as a complete.

Key words: Valjevo, terror, execution, execution locations, Department for People

Protection (OZNA), war volunteer, partisan

Sredinom septembra 1944, otpo~ele su borbe za Vaqevo.Glavni nosioci otpora partizanskim jedinicama bili su dobrovoqci

SDK (Srpski dobrovoqa~ki korpus), koji su bili utvr|eni u Oficirskomdomu, „Brankovini“, Komandanturi i Gimnaziji. Uop{te, Vaqevo je posleSmedereva, tokom rata, bilo najja~e upori{te Qoti}evaca u Srbiji. Ide-olo{ki fanatizam ove partijske vojske mogao se meriti samo sa komuni-sti~kim fanatizmom. Bila je to ~vrsta vojna formacija, „osobenog kodek-sa ~asti i pona{awa“.1 Nemci su se bili utvrdili u kasarni Petoga pukana periferiji grada, odakle su se povukli 18. septembra. Zahvaquju}i iz-razitoj vojnoj i tehni~koj nadmo}nosti partizani su deo grada oslobodi-li 15. septembra, a ceo grad 18. septembra. Zna~ajnu podr{ku pruìli suim savezni~ki bombarderi. Pored upori{ta, po ulicama i dvori{tima,svuda su leàli le{evi izginulih. Miris qudske krvi me{ao se sa miri-som baruta i paqevine. Me|u le{evima jasno su se raspoznavali pripad-

67

UDK = 94(497.11 Vaqevo) "1944/1945"

PRILOZI

SUPPLEMENTS

1 Nikoli}, 2002, 224

nici dobrovoqa~kih jedinica po Dobrovoqa~kom krstu, sa likom Sv.\or|a, na grudima.2 Jednim vodom, koji je u Vaqevo do{ao 17. septembraiz Lajkovca, komandovao je maturant Slobodan Jawatovi}. Wegov ro|e-ni brat, Dragoqub, poginuo je prvog dana borbi za grad, kada je poginuoi Miodrag Loma, dok je prosvetar Dragoqub Slavkovi} izvr{io samou-bistvo da ga ne bi zarobili. Partizanskim jedinicama prikqu~io se ilije mobilisan i jedan broj gimnazijalaca, od kojih }e 39 poginuti na srem-skom frontu posle samo mesec-dva „bora~kog staà“.

Partizani su odmah pristupili hap{ewu, ispitivawu i streqawubrojnih gra|ana, a me|u wima je bilo i u~enika gimnazije. Uop{te, premaprocenama najvi{eg rukovodstva KPJ, Srbija je trebalo da plati svojdanak u krvi zbog podr{ke ~etnicima.3 Prema iskazu jednog pripadnikaOzne, streqan je 61 zarobqeni dobrovoqac, dok su mu trojica prosvetaraumakla. Na wih mu je prstom ukazao jedan Vaqevac.4 Prema Protokoluumrlih Crkve vaqevske, streqano je 41 lice, dok je prema dokumentacijiOzne, broj streqanih i nestalih lica vi{e od 600. Otpo~ela je hajka naporaène, denuncirawa, potkazivawa, streqawa bez suda. Za sve one kojisu bili ozna~eni kao „narodni neprijateqi“, odigravala se prava drama.Pobedni~kom trijumfu partizanskih jedinica, prikqu~io se, malobroj-ni deo gra|ana koji su svoje simpatije ka komunizmu skrivali i od sebesamih i koji su se sada prikqu~ili kao „pozadinski partijski radnici“.Ovaj spoj bi}e poguban za mnoge koji su bili na drugoj strani, tj. za „reak-ciju“, „narodne neprijateqe“, „kulake“, „nema~ke qubavnice“... Na povr-{inu su isplivali mr`wa, zavist, li~na osveta, uro|ena podlost. Imenalikvidiranih osvanula bi na banderama i plotovima, na spiskovima ko-je je sastavqao „narodni sud“.5 Naj~e{}e su presude formalno dono{ene,jer su partizani ve} streqali uhap{enike. Streqani su i mnogi koji suse predali poverovav{i pri~ama o amnestiji. „Svakoga dana u }eliju suuvodili oko 20 qudi. Bilo je tu vaqevskih intelektualaca, trgovaca,imu}nijih qudi, doma}ina, seqaka... Oko 23 sata upadali su u }eliju i~itali spisak. I tako pet dana. Dawu je }elija bila krcata, uve~e samspavao sam. Ubijali su ih kod Kru{ika, iz zatvora su se ~uli mitraqezi.Znam da niko nije ~uo presudu...“6 Aktivisti Skoja su spre~avali rodbi-nu da na ku}e oka~e crne barjake.7 Prema nekim istraìvawima, u

Milorad D. Beli}

68

2 Karapanxi}, 1955, 79

3 Nikoli}, 2002, 281

4 Dimitrijevi}, 1998, 244

5 Isto, n. d., 273

6 Svedo~ewe dr Du{ana Mikovi}a, www.ugradu.info.

7 Cvetkovi}, 2006, 219

Vaqevu je ubijeno 238 pripadnika „Nedi}evske Srbije“.8 Komanda IV

kraji{ke divizije naredila je svojim jedinicama da kod svih boraca „mo-raju razviti istinsku mr`wu prema neprijatequ kao zdravu, aktivnu ikorisnu inicijativu“.9 Stariji Vaqevci pamte kako su psi razvla~ilikosti streqanih po Petom puku i kako su se, posle obilnijih ki{a, poutrini pojavqivali delovi kostiju, ode}e, kose (prostor dana{weg hote-la „Jablanica“). Trojka Ozne, sastavqena od po zlu ~uvenih MiodragaDragana \uri}a, Pere Mati}a i Vojkana \or|evi}a, postala je strah itrepet za sve protivnike nove vlasti. Motrewa D. \uri}a na korzou, jo{se se}aju stariji Vaqevci. Tih dana, u gradu se na{la i engleska vojna mi-sija predvo|ena Mek Lejnom. Preìveli u~esnici ovih borbi zabeleì-li su da su ga, na ulici, presretale majke, padale na kolena i prekliwaleda spase wihove najmilije. Me|utim, on ih je grubo gurao od sebe i nijehteo „ni prstom da mrdne“.10 U svojim se}awima objavqenim u kwizi„Rat na Balkanu”, (glava XV, Veliko finale), Mek Lin pi{e: „Brzi padVaqeva iznenadio je mnoge wegove stanovnike, koji su sara|ivali saneprijateqem i vi{e nisu imali vremena da organizuju bekstvo. To subile pristalice Nedi}a, sledbenici srpske fa{isti~ke strankeQoti}a i nekolicina ~etnika. Na fasadi jedne ku}e bila je ispisana pa-rola: '@iveo Qoti}. Smrt boq{evi~koj fukari!' U gradu je bilo mnogohap{ewa i su|ewa onima koji su sara|ivali sa neprijateqem, ali, presu-de su, uglavnom, bile blage i bilo je relativno malo smrtnih kazni”.11

Koliko je izve{taj britanskog obave{tajca bio proizvoqan (i to-kom rata su, uglavnom, svoje izve{taje pisali na osnovu saop{tewakoja su dobijali u partizanskim {tabovima), svedo~e dokumenta.

U jednom izve{taju Ozne, naveden je spisak likvidiranih lica poulasku partizanskih jedinica u Vaqevo, septembra 1944. (imena stre-qanih ili poginulih lica su nagla{ena u celom tekstu).

Bir~anin Zora, agent ispostave12, Cvijovi} Marko, Nade`da i Pa-

vle, agenti i dostavqa~i ispostave. Marka i Nade`du su streqali par-tizani 1. oktobra 1941. u Pri~evi}u, dok je Pavle streqan kasnije (ne

Teror ratnih pobednika u Vaqevu 1944/45.

69

8 Lopu{ina, 1997, 132

9 Dimitrijevi}, 1997, 187

10 Karapanxi}, bez godine izdawa, 76

11 Meklejn, 1953, 504

12 Nema~ka obave{tajna slu`ba (BDS), formirana po~etkom 1942. i delo-vala do 15. septembra 1944. Bila je podre|ena Oblasnoj ispostavi [abac.Oslawala se na Krajskomandanturu i Predstojni{tvo gradske policije,da bi kasnije radila preko svoje agenture. [ef joj je bio major Karl Sajdl,a imala je osam zaposlenih slu`benika.

zna se pouzdano kada); Gavrilovi} @ivorad, op{tinski pisar, sarad-nik ispostave; Gerbec Gojko, saradnik ispostave; Jankovi} Mila, agentispostave; Kolari} Olga, tuma~ ispostave; Kuzmanovi} Jelica, (1898),doma}ica, dostavqa~ ispostave; Mandi} Ranko, sajxija (ili: Radenko),saradnik ispostave; Mati} Milan, saradnik ispostave; Nedeqkovi}

Dragutin, agent ispostave i saradnik Predstojni{tva policije; Nova-

kovi} Nade`da, agent ispostave (radi se o Cvijovi} Nade`di, koja seudala za Novicu, opan~ara i promenila prezime, (prim. M. B.); Pev~e-

vi} Nedeqko, bravar, sara|ivao i bio tuma~ Feldàndarmerije;Radosavqevi} Desanka, dostavqa~ odeqewa Ic; Te{i} (ili: Tasi}) Pe-

tar, dostavqa~ ispostave i odeqewa Ic; Todorovi} Petar, agent ispo-stave; Tabakovi} Vukadin, zemqoradnik iz Ba~evaca, agent ispostave;[afarik Vladimir, tuma~ Krajskomandanture, sara|ivao sa isposta-vom. Likvidirani su i: Sabu Pi{ta, tuma~ Krajskomandanture od janu-ara 1942, pa do oslobo|ewa; Kova~evi} Milo{, saradnik Krajskoman-danture; Vin{ Bohuslav, komandir vatrogasne ~ete, tuma~ Krajskoman-danture; Engel Karlo, pripadnik trupa SS (radio je kao kinoopera-ter), agent Gestapoa; [nur Aleksandar, tuma~ Krajskomandanture i sa-radnik Gestapoa i Kah Jakob, predsednik „Doj~efolke grupe“ u Vaqevui dostavqa~ Gestapoa. U jednom drugom izve{taju, me|u streqanima sejo{ nalaze: Jankovi} Marija, Mihailovi} Qubinka, Ladavec Vinko,Timotijevi} Stanimir iz V. Kamenice, Kawer Petar, Ma|arevi} Kati-

ca, Todorovi} Stojan iz Pri~evi}a, Vinter Frawa, Tau~ar Ludvig,Milovanovi} Du{an, Raki} Sofija, Guqajev Vladimir, Savi} Milo-

rad, Bogi}evi} Svetomir, biv{i u~enik Gimnazije, pa Poqoprivredne{kole i Dobrojutrovi} Mirjana, maturant gimnazije.13

Uz ovaj spisak pridodata su i imena: Orlovi} @ivko, gestapovac;Malu{evi}, policijski agent (na koga se, ina~e, za vreme okupacije ‘a-lila op{tinska vlast da ne hapsi komuniste i da ih pu{ta, ubrzo poprivo|ewu); Luki} Ranko, potporu~nik; Vasilij Aqtov, profesor; Urh

(negde: Urlih) Vinko, tehni~ar „Vistada“; Ristovi} Du{an, trgova~kipomo}nik; Kalugxi} Sava, {ef agenata – u bekstvu; Tomi} Pera, {uster;Pintari} Milan, u~iteq; Mati}, kafexija; Mili} @ivorad, zvani„@upan“; [teri} Stevan, predstojnik policije – u bekstvu, kao i izve-sni Vasiqevi} iz Pauna, za koga je dopisano da je „izgleda zaklan“.14

Milorad D. Beli}

70

13 Arhiv Srbije Beograd (AS), fond: Bezbednosno-informativna agencija(BIA), Izve{taj OZN-e (Odeqewe za{tite naroda) za vaqevski okrug,pov. br. 14/45, upu}en OZN-i za Srbiju.

14 Isto, isto, pov. br. 79/45, od 16. marta 1945.

Streqano je jo{ Vaqevaca, ~ija se imena ne spomiwu u prvim izve-{tajima Ozne. U Paunama je, 17. septembra 1944, streqan Kosti} Kosta

(21), narednik SDK, ina~e gimnazijalac, a 20. septembra, u Komanicamasu streqani Novakovi} Natalija Lula, (24) student farmacije iz Grad-ca i Ra{i} Milan (24), pripadnik JVuO. Narednih dana, partizani }estreqati i: \or|evi} Milorada, na~elnika sreza vaqevskog; Dimitri-

jevi} \or|a (19), maturanta gimnazije; Ne{kovi} Sretena (42), {ofera;Raki} Sofiju, udovu kafexije @ivorada iz Vaqeva; Stepanovi} Petra,(34), kelnera, Marjanovi} An|elka, kafexiju; Milanovi} Velu, (31), ‘e-nu majora Milanovi}a, koji se nalazio u zarobqeni{tvu; Petrovi}

Konstantina (31), kwigovo|u Finansijske direkcije; Kova~evi} Mi-

lenka, (38), nadzornika pruge; Urh Vladimira, (29), tehni~ara „Vista-da“; Marjanovi} Svetislava (34), vodnika; Kva~anovi} Milutina,kafexiju; Stojkovi} @ivorada, policijskog pisara; Majstorovi} Ili-

ju, direktora Gimnazije; Tabakovi} Gojka, (21), studenta; Obradovi}

Mihaila, zemqoradnika iz Kli~evca; Popovi} Slavoquba, okru`nogna~elnika iz Vaqeva; Dragojlovi} Jovana, intendanta, kapetana I kla-se; Risti} Du{ana (25); Pavlovi} Dragoquba (32), zemqoradnika iz Ko-zli~i}a; Radosavqevi} @ivojina (34); Trifunovi} Ratka (32), tehni~a-ra „Vistada“; Timotijevi} Milutina, {efa Dirisa; Jankovi} \or|a,sreskog na~elnika iz Kamenice; Perovi} Vlajka, ‘andarmerijskog na-rednika; Stojanac Svetomira (35), kapetana SDK; Kosjerinu Kostu (44),‘andarmerijskog narednika; Savi} Jovanu i Veru, suprugu i k}erkukafexije Aleksandra; @ugi} Ratomira (30), ~inovnika gra|evinske sek-cije; Milo{evi} Milana kafexiju; Velimirovi} Jerotija, (39), nared-nika – vodnika SDS; dr Vladimira Popovi}a; Mladenovi} Milutina,inèwera iz Beograda; Milovanovi} Du{ana, policijskog pisara;Ili} Vojina (32), aktivnog narednika; kapetana Petrovi} @ivojina;Janki}evi} Vojislava iz Popu~aka; Nedi} Milovana, Jovanovi} Rat-

ka, zv. Xibac; Gavri} Du{ana iz Vrago~anice. Streqani su i sudijaDragoqub Dragojlovi}, \uri} Milorad (23), maturant; Vasovi} Rado-

mir Batan (20); Kalabi} Milan (15); Todorovi} Branislava, student;Miladinovi} Vera (17); Markovi} Borivoje (23), iz Petnice, Gojko Pa-

vi}.15 Kafexija Kva~anovi} (drào je kafanu u zgradi na uglu dana{wePanti}eve i Karaxi}eve ulice) streqan je zajedno sa policijskim pisa-rom Stojkovi}em i jo{ 7-8 mu{karaca u Veselinovcu. Svezane su ih


71

15 Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo (MIAV), fond: Crkva Pokro-va Presvete Bogorodice u Vaqevu, Protokol umrlih Crkve vaqevske za1944/45. i M. Beli}, „Zatamwena istorija – Vaqevska gimnazija 1941-1945",u {tampi.

dràli u vajatu Drage Milovanovi}a. U toku no}i, nekoliko me{tana jeiskopalo veliku raku, a streqali su ih u rano jutro. Stojkovi}a nije spa-sla ni ~iwenica da je za vreme okupacije izdavao li~ne i putne ispravepoznatim komunisti~kim aktivistima, o ~emu je pisala “Politika" ufeqtonu od 6. novembra 1980.16 Danas je mesto wihovog streqawa pre-krila {uma, ali se raka jo{ uvek jasno raspoznaje.

U istom izve{taju Ozne navedena su i lica koja su prebegla u ino-stranstvo i za kojima se traga: Karapanxi} Borivoje; Kolari} Hinko,(naknadno je dopisano: likvidiran); Kva~anovi} Milo{ (likvidi-ran)17; Lazi} Lazar, pobegao pred samo streqawe i prebegao u ino-stranstvo; Mati} Boìdar, kapetan SDK; Mladenovi} Miroqub Mi-

}ara, student, prosvetar SDK, ~lan Zbora; Najdanovi} Boìdar, stu-dent, ~lan „Zbora“; Radovanovi} Vlastimir, kwiàr, ~lan Zbora;Vukosavqevi} Milan, zavrbovan u [apcu, upu}en u Nema~ku gde je iostao; Baskijevi} Vladimir, saradnik Gestapoa; Najmiler Novakovi}.Za Golubovi} Milo{a (1921), (êdomir, Mara), nije pouzdano utvr|eno{ta se desilo. Naime, u leto 1941. oti{ao je u Nema~ku „kao avanturi-sta“, dolazio je u Vaqevo narednog leta i ponovo se vratio. Pri~alo seda je poginuo prilikom bombardovawa, {to nije utvr|eno.18

U drugim izve{tajima nalazi se jo{ likvidiranih lica: Vuji} V. Bori-

voje, {tampar; Jankovi} Aleksandar, Matunovi} Obrad, {ofer; Tomi}

Milovan i Milanka, doma}ica; Stojanovi} T. Dragoqub, fotograf; Vesi}

Milutin, iz Kli~evca; Simi} Du{an, sve{tenik; Tadi} N. Dobrosav, tr-govac. Tako|e, streqani su i: Miqkovi} Andrija, veterinar; Ka{ikovi}

Pavle, ba{tovan; Gavrilovi} Milo{, piqar; Spasi} \ur|e, zbogdezertirawa iz JA; Milovanovi} Ivan, poslovo|a u „Tadi}a mlinu“, dr

Danilo Pa{kvan, (streqan negde oko Ose~ine)19, Joki} @ivorad iz Grad-ca, Tihomir Lazarijan, 18-godi{wi â~anin, kojeg su streqali na sredputa kod ~esme u Kamenici; Proti} Ratomir, kojeg su, prema tvrdwiwegove rodbine, ubili partizani i bacili u jamu. Majka ga je prona{la isahranila na vaqevskom grobqu.20 U kwizi Sneàne Radi} „Konfiskacijaimovine u vaqevskom okrugu 1944-1946“, Vaqevo, 2002, navedena su i imenalica “osu|enih na smrt“, odnosno, na „kaznu smrti streqawem“. Za Vaqevo

Milorad D. Beli}

72

16 Se}awe Qubice Tanasijevi} – Stojkovi} i Dragutina Milovanovi}a, au-toru 24. jula 2010.

17 Mogu}e je da se radi o Kva~anovi} Milutinu, kafexiji , koji je streqan18. oktobra 1944. u Veselinovcu.

18 AS, BIA, Zbirka dokumenata o aktivnosti ~etnika D.M, f -140.

19 Se}awe Lepe Pa{i}, autoru, 14. oktobar 2010.

20 Se}awe mr Marine Proti} – Nikoli}, „Vaqevac“, 89, 2001.

je navedeno 30 imena. Mogu}e je da je nekim licima preina~ena kazna, kao{to je bio slu~aj sa hotelijerom Babi} Markom. Uz imena koja se ve} nala-ze u ovom ~lanku, na najteù kaznu jo{ su osu|eni: Valsamaki Leontije,Bogdanovi} Radosav, mesar; Dimitrijevi} Sreten, biv{i kapetan Nedi-}eve vojske; @ivkovi} Bogoqub iz Kli~evca, Tomi} Bo{ko, stolar i Pe-trovi} Sava, biv{i narednik, rodom iz Leskovica.21

U spisku nema~ke agenture (BDS), nalazila su se i slede}a lica: Alek-si} Natalija iz Kru{ika; Bukelica Ruà (odleàla 2 godine robije);Ivkovi} Qubomir, sve{tenik, radio za D.M. i ispostavu; Panti} Mi-lo{, radio na liniji sredwo{kolske omladine; Sre}kovi} Branislava,tuma~ Felxandarmerije. Veza joj je bio {ef ispostave, sa kojim je ‘ivela;Sin|eli} Radoslav (1921, Petnica); \uri} Radovan, bio u partizanima1941, pa zarobqen i potom zavrbovan; Loma Bogoqub (1919, Vaqevo), bio~lan Zbora, radio kao informator; Milo{evi} Branislav, zavrbovan uzatvoru, radio po liniji D.M; Obradovi} Mi}uka, oxa~ar, zavrbovan uzatvoru; Panti} Mica, u~enica Trgova~ke akademije, radila na linijiomladine; Piperski Mila, zavrbovana na osnovu podataka da je simpati-zer NOP-a; Radovi} Du{an, zemqoradnik iz \ur|evca; Novakovi} Sve-tislav, bio 1941. kod Pe}anca, pa radio na liniji D.M; Anti} Milica,fotograf iz Vaqeva.22 Za @ivkovi} Svetislava se navodi da je „sadana{ agent po pitawu jedne grupe neprijateqa iz varo{i“, Mila Piper-ski „se javno vi|ala u dru{tvu nema~kih oficira, sada je ~lan KPS“,kao i Milo{evi} Branislav. Radovi} Du{an je aktivno radio zaJNOF, bio je i ~lan KPJ, odakle je izba~en „kao neprijateq“. Radova-

novi} Vlastimir je bio ~lan Gradskog ve}a, mrzeo je NOP, pobegao je uNema~ku. „Izgleda da je bio u grupi uba~enoj na Kopaonik 1945, gde je ipoginuo“.23 Za Najdanovi} Boìdara se navodi da je „prema nepotvr|e-nim informacijama poginuo na granici“. U stvari, ubijen je pri poku-{aju bekstva sa masovnog streqawa u Ko~evju, u prole}e 1945.

Ispostava je tokom 1941. uhapsila 68 lica, 1942 – 134 lica, 1943 – 142lica i 1944 – 14 lica.

Na kazne zatvora su jo{ bili osu|eni: Kadej Natalija, tuma~ Kraj-skomandanture (tri godine), Timotijevi} Tereza (jedna godina), bilau „folksdoj~erima“, sara|ivala sa nema~kom obave{tajnom slu`bom;


73

21 Radi}, 2002, 57-92, 194

22 AS, BIA, k – 32.

23 Radi se o grupi diverzanata koji su, po~etkom marta 1945, nema~kim avi-onima preba~eni u Srbiju, pa onda padobranima spu{teni na Kopaonik.U sukobu sa OZN-om najve}i deo je poginuo, dok je preostalom delu su|enou Beogradu.

Arsenijevi} Cale (zbog saradwe sa nema~kom obave{tajnom slu`bom);Ostoji} Milena (saradwa sa Nemcima); [o{ki} Guqajev Svetlana(saradwa sa Nemcima); Babi} Marko, Samokresovi} Dragomir, Luko-vi} Boìdar (osu|eni od Sreskog suda u Vaqevu zbog saradwe sa Nem-cima); Ili} Sibinka, Milovanovi} Qubica, Vesni} Tereza (Folk-sdoj~er); Jakovqevi} Stanislava (Folksdoj~er); \akovi} Matilda(folksdoj~er); Milutinovi} Vilma, Mili~i} Anka (Folksdoj~er). Zaneke osu|ene je jo{ stajala optu`ba „intimni odnosi sa Nemcima“ i„pripadnik nema~ke mawine“. Kao neprijateqi bili su jo{ registrova-ni: Horvat Ilija, Horvat Ana, Mitrovi} Radovan i [kamovi} Jovan.

Me|u hap{enima i osu|ivanim licima nalazili su se i: Alagi}Danilo (oslobo|en optu`be 13. jula 1945); Atanackovi} Dragoslav,pu{ten da se brani sa slobode; Bir~anin Vidosava, osu|ena na dve go-dine prinudnog rada, jer je „bila u dosluhu sa Gestapom“; Vasiqevi}Kosta „Bambek“, osu|en zbog kockawa na {est meseci prinudnog rada;Davidovi} Milorad, oslobo|en; Damwanovi} Lazar, (prazna rubrika?); Jakovqevi} Dobrila, oslobo|ena; Jankovi} Kata, oslobo|ena, akonfiskovan joj je radio-aparat; Jakovqevi} An|elija, osu|ena na petgodina gubitka politi~kih prava, Jakovqevi} Stanislava, na dve go-dine prinudnog rada, bez li{ewa slobode i na 7 godina gubitka poli-ti~kih prava, osim roditeqskih; Kva~anovi} Ruà, peva~ica, na jed-nu godinu prinudnog rada i tri godine gubitka politi~kih prava„zbog nemorala“; Markovi} Nikola, na 10 godina te{kog prinudnograda i tri godine gubitka politi~kih prava; Mati} Vladan iz Popu-~aka, upu}en na vojni sud 21. udarne divizije; Mihailovi} Olga, matu-rant iz Klinaca, na 5 godina te{kog prinudnog rada i 10 godina gu-bitka politi~kih sloboda; Milo{evi} Mom~ilo, oslobo|en op-tu`be; Romanovi} Milan, na tri meseca prinudnog rada i dve godinegubitka „~asnih prava“; Timotijevi} Boìdar, na 15 meseci prinud-nog rada, „jer je bio u nacionalnoj slu`bi, potom u dobrovoqcima i{to se nije odazvao pozivu mar{ala Tita da do polovine septembrapoloì oru`je i prikqu~i se NOV“; Timotijevi} Olga, obustavqenpostupak; [estovi} Mirjana, na jednu godinu prinudnog rada i dvegodine gubitka politi~kih prava, a wena majka Darinka na {est mese-ci prinudnog rada i pet godina gubitka politi~kih prava. Nade`daCvijovi}, doma}ica, bila je uhap{ena i osu|ena na {est meseci zatvo-ra jer je „grdila NOP i govorila da je ovo stawe ropstva i da }e do}i isloboda“. Gvozden Radovi} iz Gradca je osu|en na {est meseci zatvorajer je „vr{io kurirsku slu`bu izme|u Drago{a Popovi}a, Bate Milo-

Milorad D. Beli}

74

savqevi}a i wihovih roditeqa“. Uhap{en je bio i Jovan Coki}, ali jeposle dva meseca pu{ten „na popravak“.24

U drugom izve{taju navedena su jo{ neka lica za kojim se tragalo.Me|u wima su bili: Coki} (Du{an, prim. M.B.),1923, Vaqevo, stu-dent. Bio u „Belim orlovima“, a od 1941. borac u \a~kom dobrovoqa-~kom odredu. Od 1943. je potporu~nik, komandant ~ete u Prvom dobro-voqa~kom puku u Vaqevu, sve do kraja rata. Emigrirao je. BratDragoqub, tako|e je emigrirao. ]iri} Vukosav, pitomac Vojne akade-mije, ~lan mesne organizacije u Vaqevu. Bio je vodni oficir u prvompuku. Filipovi} (Qubi{a, prim. M.B.), aktivni kapetan, do 1943. po-mo}nik komandira puka, kada je prekomandovan u Vaqevo (poginuo je uborbama za Vaqevo 15. septembra 1944, prim. M. B.). Ivkovi} Mileta,svr{eni |ak gimnazije, rodom iz okoline Vaqeva, bio je u Prvom puku.Vratio se u Srbiju sa diverzantima kao padobranac; ing. Lazi}, teh-ni~ar iz „Vistada“, pa oficir u Prvom puku SDK u Vaqevu, potoma|utant komandanta SDK, nema~ki |ak; Mihajlo Milo{evi} Mi{a,student iz Vaqeva, ro|en 1919. U „Zboru“ je od 1937/38. Aktivan je bioi u gimnaziji i na fakultetu. Bio je redov u Tre}em |a~kom odredu, paobi~an gra|anin. Ponovo se aktivirao 1943. u Prvom bataqonu. Odoktobra 1943. a|utant je Prvog bataqona. Pobegao u inostranstvo.Mladenovi} Miodrag Mi}ara, bio stare{ina „Belih orlova“ i naj-aktivniji Zbora{. Od 1941. je prosvetar Prvog |a~kog dobrovoqa~kogodreda, pa prosvetar Prvog puka. Slavkovi} Dragoqub, u~iteq izVaqeva. Bio je stare{ina mesne organizacije i prosvetar Prvog puka.Izvr{io je samoubistvo 14. septembra 1944. Jawi} (treba: Jawatovi})Slobodan, 1922. ^lan „Belih orlova“ u gimnaziji, a od 1941. u \a~komdobrovoqa~kom odredu, od 1944. je potporu~nik, komandir ~ete u Pr-vom puku. Emigrirao je. [estovi} @arko, 1922, pitomac Vojne akade-mije. Stupio je u SDK po~etkom 1943, u Peti bataqon kao podoficir,a od oktobra 1943, kao vodni oficir u Drugom bataqonu Petoga puka.Ubile su ga usta{e 1944. Sin je generala [estovi}a (negde pi{e: pu-kovnika).

Iz dokumentacije OZN-e za 1944-1948. vidi se kako se osipala ~et-ni~ka organizacija u Srbiji. Tokom 1945. broj ~etnika se sa oko 8.000,koliko se procewivalo da ih ima u prole}e 1945, smawio za 4.882. Odovoga broja je ubijeno 2.664, dok se 2.218 predalo. Od novembra do de-cembra 1945, ubijeno je jo{ 212 ~etni~kih boraca, a u prva tri meseca


75

24 Vojni arhiv Beograd, Evidencija osu|enih i Upisnik I Vojnog suda Va-qevo za 1944/45.

1946, jo{ 801. U poverqivim izve{tajima Ozne istaknuto je da jeuni{tewem grupe Vuka Kalajitovi}a uni{ten posledwi poku{ajorganizovawa i povezivawa ~etnika, kao i da je u Srbiji preostalo sa-mo jo{ „186 odmetnika“.25

U periodu 1947-1949, Ozna je likvidirala: Jovanovi} Radivoja (no-vembar 1947), Seni} @ivko (uhva}en decembra 1947), \uki} Stevan

(ubijen, januar 1948), Nikoli} @ivorad iz Ose~ine (uhva}en februara1948), Ku{akovi} Nikola (ubijen marta 1948), Obradovi} Nikola

(ubijen marta 1948), \ur|evi} Dragoqub (ubijen maja 1948), Jovanovi}

Boà i Persida iz Qiga (ubijeni 16. novembra 1948), Mihailovi} Jo-

va iz Uba (uhva}en), Jovanovi} Antonije (ubijen 27. novembra 1948) iJovanovi} Aleksa, jatak (ubijen 27. novembra 1948).

Ubijeni su Paunovi} Mihailo (1925, Vasilije, Stanka) i Radovan

(1924, Qubomir, Stoja) iz Koceqeve. Uhva}eni su u Dragiwu i likvi-dirani. Iz Koceqeve je bio i Banovi} Borivoje, (1926, Qubomir, Sav-ka), koji je, tako|e, uhva}en i streqan od Ozne. Ne{to kasnije (1949),da ne bi i{ao u Titovu vojsku, odmetnuo se u {umu Nedi} (Danilo)Milorad iz Leli}a. Udba ga je otkrila i likvidirala 1951.

Rade}i na istoriji Vaqevske gimnazije u periodu 1941-1945, do{lismo i do saznawa o u~enicima koji su streqani, ili nestali tokom rata.

Pored navedenih lica, odlukama prekih sudova, streqani su jo{ i Je-

vri} Srpko, Te{i} Miodrag i Kova~evi} Milo{, kao i biv{i u~eniciGimnazije, Milisavqevi} Bogoqub Bata (ubijen u jednoj od pe}ina Gradca).

Neka lica, za koje se sigurno moè konstatovati da su poginuli,streqani ili umrli od posledica rawavawa ili tifusa, u posledwimmesecima rata, Ozna je vodila kao „nestala“.

Gaji} (Kosta) Jovan (1924); Komar~evi} (Jefta) Vladimir, 1910, biv-{i aktivni kapetan; Savi} (Milo{) Janko (1923), {oferski po-mo}nik; Mojsilovi} (êdomir) Mladen (1911), zemqoradnik; Mitro-

vi} (Milorad) Ro}ko (1908), radnik; Mitrovi} Nedeqko (1912), zem-qoradnik; Joki} (Nikola) Milan (1908), zemqoradnik; Radovi} (Gvo-zden) Jovan (1921), Nedi} (Du{an) Aleksandar (1922) i Milutin (1923),|aci; \or|evi} Milo{, (treba: Milorad, prim. M.B) biv{i aktivnipotporu~nik; \or|evi} Milorad, |ak (pogre{no je navedeno i ovoime, treba: Radenko, koji je bio Miloradov brat, prim. M.B); Golubo-

vi} Milo{, (1921), proleter, Kari} Branko. Svi „nestali“ su rodom

Milorad D. Beli}

76

25 AS, BIA, Neprijateqska aktivnost oruànih bandi i ilegalnih orga-nizacija u NRS 1944-1948, III-36.

iz Gradca i, uglavnom, su uhva}eni i streqani u Bosni, dok je jedan deostradao u borbi protiv Ozne i partizanskih jedinica.

Me|u u~enicima Gimnazije koji su vo|eni kao „nestali“, nalazili suse: Gavrilovi} Vojislav i ]irilovi} Milorad iz Novaka; Pirgi} Ra-

divoje, Boì} Pavle, Prodanovi} Nenad, Gojkovi} Radomir Raja, Kr-

sti} Du{an, Stojanovi} Radisav, Vitorovi} @ivko, Lazi} Vojislav izBelo{evca, Joksimovi} Miodrag iz Kqu~a, Proti} Qubivoje iz Subje-la, Dra{kovi} An|elko, bra}a Maksimovi} Milan i Aleksandar, Mi-

li}evi} Vojislav, bra}a \oki} Bogoqub i Srboqub, Radovanovi} Je-

vrem, Negi} Qubomir, Mihailovi} Svetozar, Obradovi} Milan, Jago-

di} @ivorad, Tomi} Novak iz [u{eoke i Kati} Stevan.Spisak poginulih, streqanih i nestalih ovde se ne zavr{ava. Neop-

hodna su dodatna istraìvawa kako bi slika stradawa boraca i simpa-tizera poraène strane bila potpunija, a samim tim i ova stranica na-{e nacionalne povesti.

Izvori i literatura

Izvori

Arhiv Srbije Beograd

Fond: Bezbednosno-informativna agencija (BIA), Izve{taji OZN-e(Odeqewe za{tite naroda) za vaqevski, 1944-1948, fasc. 140 i 36, kut. 32

Vojni arhiv Beograd

Evidencija osu|enih i Upisnik I Vojnog suda Vaqevo za 1944/45.


Fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907, mati~nekwige umrlih

Literatura

– Dimitrijevi}, 1997 – Dimitrijevi} Bojan: „Odmetnici“ i „oslobodio-

ci“. Progon ostataka JVuO u vaqevskom kraju u drugoj polovini 1945,Glasnik MIAV br. 31, Vaqevo, 1997.

– Dimitrijevi}, 1998 – Dimitrijevi} Bojan: Vaqevski Ravnogorci,Vaqevo, 1998.

– Karapanxi}, 1955 – Karapanxi} Borivoje, Oko Vaqeva i u Vaqevu, Za-

pisi iz oslobodila~ke borbe, III, Minhen, 1955.– Karapanxi}, bez godine izdawa – Karapanxi} Borivoje: Dnevnik jednog

emigranta, Klivlend – Ohajo, bez godine izdawa.– Lopu{ina, 1997 – Lopu{ina, M.: Ubij bli`weg svog, I, Beograd, 1997.


77

– Meklejn, 1953 – Meklejn F.: Rat na Balkanu, Zagreb, 1953.– Nikoli}, 2002 – Nikoli} K., Strah i nada u Srbiji 1941-1944. godine.

Svakodnevni ‘ivot pod okupacijom. Beograd, 2002.– Radi}, 2002 – Radi} Sneàna: Konfiskacija imovine u Vaqevskom okru-

gu 1944-1946, MIAV, Vaqevo, 2002.– Cvetkovi}, 2002 – Cvetkovi} S.: Izme|u srpa i ~eki}a, Beograd, 2006.– List „Iskra“, 1098, 1. novembar 2002.

Summary

Immediately upon entering the Valjevo, on 15th September 1944, partisans have

begun their internal fight with members and supporters of the defeated forces. All

who were tagged, even by simple point of the finger by some of the locals, were af-

fected by this - "kulaci (rich peasants)", "Germans' mistresses", "agents", "domestic

traitors"….

According to the researches made so far in the Archives of Serbia and in Military

archives and memories of victims` relatives, most massive executions were carried

out by the end of 1944. In Valjevo municipality, the number of victims executed

reached 600, but that number is not final, and additional research is necessary. De-

spite the fact that documentation from Department for People protection is some-

what available to the researches, still many people are considered "missing", and of

their destiny we find out from their families or some stories from elder members of

town`s community. The most of the victims were executed according to "short trial",

being that many of them had no actual trial, which can be determined by checking

court records in the Military archives. For some of the victims, documents state only

name and some vague details. This article deals with people who were arrested by

Department for People protection and evidenced as "enemies of the people". Some

reached the court, while some managed to emigrate.

The state has recently begun extensive work on determining the number of vic-

tims and the discovery of secret locations of execution. Disclosure of all data regard-

ing this issue, especially for the Valjevo region, will make the pages of our natinal

history more complete.

Milorad D. Beli}

78

Biqana Stojakovi}

PREPORUKE ZA FORMIRAWE I ORGANIZOVAWE

RADA DEPOA U REGISTRATURI

Uvod

Stvaraoci arhivske gra|e (registrature) su pravna ili fizi~kalica koja svojim radom stvaraju dokumenta: pisana, crtana, {tampa-na, fotografisana ili na bilo koji na~in zabeleèna. Na po~etkusvog rada svaka registratura ima ve} propisana ili propisuje (jedin-stvene) uslove rada za zapo~iwawe svog poslovawa koriste}i odgova-raju}e zakonske propise, poslovnike, pravilnike i druga normativnaakta. Me|utim, velika ve}ina u svom organizovawu, na samom po~etkurada, gubi iz vida potrebu za organizovawem odgovaraju}eg prostoraza sme{taj i odlagawe dokumenata koji nastaju tokom rada i koja se go-dinama umnoàvaju i uve}avaju. Pored ovog, umawuje se zna~aj po-{tovawa normativa vezanih za wihovo kori{}ewe, tj. vo|ewe eviden-cija kretawa arhiviranog predmeta.

Postoje primeri gde stvaraoci arhivske gra|e imaju svest o zna~aju~uvawa i na~ina kori{}ewa svojih dokumenata, u skladu sa vaè}imnormativima, ali se de{ava da im izmaknu osnovni preduslovi za za-{titu arhivske gra|e od o{te}ewa, uni{tewa i za boqe organizovawerada. To su na prvom mestu tehni~ki uslovi prostora iz domena stan-darda vezanih za objekat – zgradu, kao i prostora predvi|enog za sme-{taj arhivalija, zatim i normativi vezani za proces rada sa istim.

Ciq ovog rada su preporuke, ne toliko za organizovawe rada pri-ru~nog depoa kao dela pisarnice, ve} depoa u koji se sme{ta arhivskagra|a i registraturski materijal do isteka rokova za ~uvawe. Iako jenova tehnologija omogu}ila mikrofilmovawe i digitalizaciju, {tostvaraocima olak{ava ~uvawe i kori{}ewe svojih podataka, arhiv-ska gra|a ~iji rok ~uvawa nosi kategoriju „TRAJNO“ iziskuje i odgo-varaju}u za{titu.

79

IZ RADA ARHIVAOUT OF THE ARCHIVE'S WORK

Pregled poslova za formirawe depoa

Za potrebe organizovawa depoa u registraturama, iskoristiti ve}postoje}e standarde i normative1 koji se primewuju u arhivima Srbije,ali prilago|ene organizovawu rada pojedina~nih registratura. Odgo-vorna lica za organizovawe rada registratura moraju da imaju pregledposlova potrebnih za uspe{nu organizaciju rada sa arhivalijama i da:

1. se upoznaju sa objektom koji je predvi|en za rad registrature,

2. odrede prostor za formirawe depoa u skladu sa standardima inormativima,

3. pregledaju Arhivsku kwigu i odrede veli~inu prostora u du`nimmetrima radi sme{taja arhivske gra|e u depo i predvide potrebe zabudu}i period,

4. pregledaju registraturske (inventarne) jedinice i uzimaju poda-take o dimenzijama radi izrade odgovaraju}ih polica za depo,

5. obeleè depo,

6. prenesu arhivsku gra|u u prostor odre|enog za depo,

7. sa~ine evidencije vezane za bezbedno ~uvawe i kori{}ewe arhiv-ske gra|e u depou,

8. da rad depoa reguli{u u normativnim aktima (od odgovornog li-ca za arhivalije, preko obezbe|ewa i odràvawa higijene prostora).

Objekat – zgrada za potrebe registrature

Zgrada registrature je objekat (ili grupa objekata) koja po svojojgra|evinsko-arhitektonskim, lokacijskim i drugim osobinama trebada zadovoqi osnovne (minimalne) normative i standarde kako bi se sauspehom mogle obavqati osnovne i prate}e funkcije. Objekat se moèobezbediti na dva na~ina:

a) izgradwom namenske zgrade

b) adaptacijom ve} postoje}eg objekta.

Biqana Stojakovi}

80

1 Dragan ]irovi}: Organizacija rada u arhivima Srbije, Beograd, 1982, str. 12-15 – a)standard – tehni~ko-pravni akt o standardizaciji, koji sadrì precizno definisanenorme koje treba da ispuwava odre|eni objekat, proizvod, usluga, rad ili bilo kojidrugi predmet standardizacije. Pod standardom se obi~no podrazumeva: definicijapredmeta, sastav, osnovne fizi~ke, mehani~ke i druge osobine, tehni~ko-tehnolo{keperformanse, metod proveravawa kvaliteta, gra|evinsko tehni~ki i urbanisti~kiuslovi i sli~no; b) normativi – propisana koli~ina utro{ka ili angaòvawapojedinih elemenata procesa rada i utvr|eni za: materijal, rad, opremu, sredstva zarad, ciklus rada (tehnolo{ka linija rada), angaòvawe sredstava za obavqawe rada, apotrebni su u procesu planirawa (rad – delatnost, nabavka i utro{ak materijala zarad, radna snaga, kapacitet prostorija za rad, tehni~ka oprema, ure|aji i sli~no).

Za potrebe mawih registratura, mogu se adaptirati postoje}e zgra-de koje nisu imale istu namenu. Adaptacija takvih zgrada moè bitiperspektivna ili privremena.

Perspektivna adaptacija dolazi u obzir ako postoji jedan od glav-nih uslova, a to je lokacija2. Perspektivna adaptacija pruà mo-gu}nosti postepenih investicija.

Prilikom adaptacije mora se voditi ra~una o kapacitetu dobijenogprostora, rasporedu prostorija, wihovoj veli~ini, kako bi bile {tofunkcionalnije i da bi odgovarale potrebama zaposlenih i strankama.Da bi odgovarala svojoj nameni, svaka prostorija mora biti odgovara-ju}e ure|ena, snabdevena potrebnim instalacijama i opremom.

U najkra}em, u pogledu objekta – zgrade moraju se zadovoqiti slede-}i standardi, a koji su sastavni deo projektnog zadatka:

1. lokacija prostora,2. struktura namene objekta u zavisnosti od vrste delatnosti regi-

strature3. tehni~ki ure|aji4. oprema za rad5. mogu}nost kori{}ewa komunalnih, energetskih i drugih postro-

jewa iz najbliìh objekata.

Depo kao organizaciona jedinica u registraturi

Kancelarijsko poslovawe je administrativno-tehni~ka delatnostjedne registrature. Wen zadatak je da obezbedi pravilno kretawe ievidenciju akata od wihovog prijema, odnosno nastanka do okon~awapostupka. Najva`nija organizaciona jedinica u kancelarijskom po-slovawu je pisarnica. Arhiva je sastavni deo pisarnice gde se ~uvajusvr{eni predmeti do isteka naredne godine, a nakon tog perioda, uzodgovaraju}e evidencije, sme{ta se u arhivski depo registrature.

Namena depoa

Depo treba da bezbedno osigurava arhivsku gra|u i registraturskimaterijal od vlage, kolebqive temperature, suvi{ne svetlosti, poà-ra, poplave, kra|e i drugih uzroka uni{tewa i o{te}ewa.

Tehni~ki uslovi prostora3

– Objekat u kome se nalazi depo mora da bude na suvom i ~vrstom tlu.

Preporuka za formirawe i organizovawe rada depoa u registraturi

81

2 Savez dru{tva arhivskih radnika Jugoslavije, Priru~nik iz arhivistike (u da-qem tekstu: Priru~nik iz arhivistike), Zagreb, 1977, str. 301-302

3 Dragan ]irovi}, Organizacija rada u arhivima Srbije, Beograd, 1982, str. 19-20.

– Iz bezbednosnih razloga, nu`no je da bude odvojen od radnih pro-storija, kako od zaposlenih tako i od stranaka.

– Mora da bude lako dostupan zbog izlu~ivawa bezvrednog regi-straturskog materijala (najboqe u prizemqu, lako dostupno ulaznimvratima u zgradu), ali i bezbedan od pristupa neovla{}enih lica.

– Ako je spratni objekat, nosivost konstrukcije je oko 1.000 kg/m2.– Da ima dovoqan prolazni otvor za prijem i cirkulaciju arhiv-

ske gra|e (prijem, slu~aj poàra, ratne opasnosti, nepogoda i sl.).– Visina prostorije depoa treba da bude od 2,5 m do 2,8 m.– Tavanica i pod od cementnog maltera.– Elektri~ne instalacije od nesagorivih provodnika sa automat-

skim ga{ewem.– Termometri i hidrometri koji odre|uju najpovoqniju temperatu-

ru i vla`nost.– Izvor toplote i gorivo ne smeju budu u istom prostoru.– Police smestiti tako da oko wih kruì vazduh, a ne da se sabijaju

uza zid.– Prostor za depo mora da bude na ~vrstoj i jakoj podlozi zbog

wihove teìne.– Ako je depo u podrumu, tavanica treba da bude debela barem 70 sm,

a prvi red u polici izdignut od poda 30 sm (ako je zgrada na vla`nomterenu).4

– Prostor treba da ima dosta svetlosti, ne bqe{tave, ja~ine oko 20luxa./m3.5

Mere za{tite objekta i prostorija za sme{taj arhivske gra|e6

Posledwih godina, u ve}ini slu~ajeva, registrature su pod fizi~kimi video obezbe|ewem (nadzorom) svih 24 sata.

Fizi~ku za{titu objekta u kojima je sme{tena arhivska gra|a, vr{eodgovaraju}e slu`be u skladu sa propisima, koje donosi registratura.

Sve prostorije u kojima se nalazi arhivska gra|a, u ovom slu~aju depo,podleù posebnim merama za{tite kada se radi o zakqu~avawu, odnosnoo zaduèwu sa kqu~evima od ulaznih vrata u tu prostoriju, ulasku i radui boravku radnika u tim prostorijama, mogu}nosti vanrednog ulaska u tu

Biqana Stojakovi}

82

4 Priru~nik iz arhivistike, 304.5 Dragan ]irovi}, n. d., 20.6 Arhiv Jugoslavije: Pravilnik o preuzimawu, sme{taju, ~uvawu, za{titi i ko-

ri{}ewu arhivske gra|e u Arhivu Jugoslavije i profesionalnoj odgovornostiradnika arhiva u odnosu na arhivsku gra|u (u daqem tekstu: Pravilnik...), ~l. 31 i~l. 32, Beograd, 1986.

prostoriju drugih ovla{}enih lica (kada radnik zaduèn za rad u tojprostoriji nije tu – u slu~aju poàra, poplave i sl.) i drugo.

Mere za{tite arhivalija

1. Protiv vi{ka svetlosti:

– Rolo-zavese ili ‘aluzine {tite od dejstva sun~eve svetlosti kao i dr-veni i metalni kapci, platnene zavese ili se stakla premazuju bojom.7

– Sve vrste ve{ta~kog osvetqewa su {tetne za arhivsku gra|u. Fluo-rescentne cevi moraju da budu snabdevene filterima za ultraqubi~astozra~ewe. Lampe sa volframovim vlaknom treba da imaju za{titni baloni da budu udaqeni od gra|e zbog toplote koju razvijaju.8

2. Protiv poàra:

– Unutra{wa oprema, pod i tavanica moraju biti otporni na po-àr na duè vreme (2 sata).9

– Mora postojati oprema za ga{ewe poàra i protivpoàrnialarmni ure|aji osetqivi na gas, dim i vatru. Koriste se slede}a pri-ru~na sredstva za ga{ewe poàra:

a) Aparati za suvo ga{ewe poàra vrste „S 6“, „S-9“ (na 100 m2 trikomada),

b) SO2-5 aparat sa ugqen-dioksidom za ga{ewe elektri~nih instala-cija i priru~na sredstva kao {to su pesak (koji se drì u metalnom san-duku) i lopata. (Ne sme se gasiti vodom zbog organskog porekla papira!)

– U ciqu spre~avawa poàra, u depoima i prostorijama u kojima seradi sa gra|om strogo je zabraweno pu{ewe i upotreba bilo kakvogotvorenog plamena.

– Va`na prevencija je i redovna kontrola i odràvawe elek-tri~nih instalacija.

3. Protiv poplave, neodgovaraju}e temperature i vla`nosti:

– Za{titu od poplava pre svega ~ini redovna kontrola i odrà-vawe vodovodnih, kanalizacionih i instalacija za centralno grejawekoje prolaze kroz depoe.

– U slu~aju da je zgrada na terenu podlo`nom poplavama, gra|u netreba ~uvati u suterenskim prostorijama,


83

7 Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe stru~nogispita iz arhivistike), Beograd, 1997.

8 Isto, isto9 Priru~nik iz arhivistike, 306.

– Najniè police u prizemqu postaviti najmawe 30 cm od poda, a izuzet-no zna~ajna gra|a se ~uva na spratu ili na vi{im policama u prizemqu.10

– Treba voditi ra~una o odnosu polica sa arhivskom gra|om i in-stalacija za vodu i kanalizaciju,

– Zidovi koji ne propu{taju vlagu (odgovaraju}a hidro izolacija).– Za odràvawe optimalne temperature moè da se iskoristi ure-

|aj za klimatizaciju (tzv. „klima“).– Niske temperature, koje su najpogodnije za ~uvawe arhivskog ma-

terijala, ne odgovaraju qudima koji rade sa gra|om, pa se na{lo kom-promisno re{ewe. Na osnovu vi{e iznetih predloga u stru~noj lite-raturi, raspon idealne temperature vazduha je od 12 do 22oS.11

– Idealna vla`nost prostora u depou je od 40 do 60%. Kada prostordepoa ne odgovara svojoj nameni, dolazi do naglih promena i temperatu-re i vla`nosti {to dovodi do trajnog o{te}ewa papira. To se najboqeutvr|uje pomo}u aparata polimetra i termo-higrografa.

– U nedostatku ure|aja, regulisawe se vr{i provetravawem, zagre-vawem prostorija upotrebom dehidracionih sredstava (naro~ito an-hidrovanog kalcijum hlorida).

– U slu~aju nedovoqne vla`nosti u prostoriju se pu{ta vlaàn va-zduh spoqa, sniàva temperatura, unosi sud s vodom koja lagano ispa-rava ili se pod bri{e vla`nom, neisce|enom krpom.12

4. Protiv pra{ine:

– Redovno ~i{}ewe depoa, polica i samog materijala je veoma zna-~ajno, ne samo kao mera kojom se spre~avaju razni {tetni uticaji, ve} sena taj na~in vr{i i pregled gra|e {to omogu}ava da se blagovremenoreaguje ~im se primete prve promene na materijalu (plesni, insekti...).

– Depo, police i kutije se ~iste usisiva~em za pra{inu.– Preporuka je da se ~i{}ewe pra{ine vr{iti, najmawe, jednom

tromese~no.

5. Protiv {tetnih gasova iz atmosfere – prozori i vrata.

6. Protiv glodara i insekata – dezinfekcija, dezinsekcija i derati-zacija.

Biqana Stojakovi}

84


11 Priru~nik iz arhivistike, str. 304: od 14 do 16oS; Arhiv Srbije, Beograd, 1997: Li-teratura za polagawe stru~nog ispita iz arhivistike, Konzervacija i restaura-cija: od 12 do 22oS i vla`nost od 50 do 60%; Dragan ]irovi}, n. d., 20: od 17 do 19oS.


7. „Protiv ~oveka“:

– Ovde se pre svega misli na ~oveka, kao korisnika u svakodnevnomradu prilikom rukovawa arhivalijama, ~oveka kao „konzervatora –amatera“ i za{titu od kra|e – da depo ne bude lako pristupa~an svimai izdavawe arhivalija na revers.

– Depo mora biti obezbe|en odgovaraju}om bravom – cilindar bra-vom sa tri kqu~a (po jedan arhivaru i zameniku i jedan slu`benikuobezbe|ewa zgrade).

– Radnik zaduèn za depo treba da vodi evidenciju ulaska u depodrugih radnika (npr. u slu~aju sre|ivawa arhivske gra|e, izlu~ivawaitd.) i unosi slede}e podatke: ime i prezime, razlog boravka, datum ivreme preuzimawa i vra}awe kqu~a depoa...13

Organizovawe prostora u depou

Na osnovu Arhivske kwige treba izra~unati i projektovati brojpolica tj. du`nih metara prostora za sme{taj arhivske gra|e i regi-straturskog materijala za vi{e godina u napred. Sme{tati istu poklasifikacionim oznakama, ali ostavqati prostor za sme{taj istihu narednim godinama i perspektivom za izlu~ivawe ({kartirawe,uni{tewe) iste.

Projektovati kapacitet za sme{taja arhivske gra|e u depou, sa slo-bodnim prostorima za prispelu gra|u, najmawe za 5-10 godina.14

Tako|e, mora da se predvidi i prostor za arhivirawe dokumenata uelektronskom obliku, jer }e u bliskoj budu}nosti biti u upotrebi iovaj vid ~uvawa arhivske gra|e.

Tehni~ki ure|aji i oprema

Pored standarda za objekat (zgradu), prostora i radnih uslova, po-stoje i standardi za tehni~ke ure|aje i opremu.

A) Tehni~ki ure|aji koji predstavqaju sastavni deo objekta:– instalacije slabe i jake struje (alarmni ure|aji za signalizaciju

poàra, telefonska mreà, interfoni, razglasni ure|aji)– instalacije grejawa (sigurnosnog karaktera za prostor depoa – i

zgrade)– instalacije vodovoda i kanalizacije (ako su u blizini depoa)– higrometri sa termometrima (za svaku prostoriju u kojoj se ~uva

arhivska gra|a),


85

13 Pravilnik..., ~l. 32 i 33.14 Dragan ]irovi}, n. d., 21.

– ure|aji za ventilaciju (aklimatizaciju),– ure|aji za ga{ewe poàra,– gromobranske instalacije (na zgradi), teretni lift (za prenos

arhivske gra|e) ako se objekat sastoji iz vi{e spratova,– elektro-alarmni ure|aji za otvarawe ulaznih vrata.Napomena: Prilikom adaptacije ili gradwe novog objekta, u ciqu ra-

cionalizacije i snièwe cena objekta, moè da se iskoristi i deo in-

stalacija sa susednih objekata (grejawe, kanalizacija, vodovod, elek-

tri~ni vodovi, telefonska mreà i sli~no).

B) Tehni~ki ure|aji koji predstavqaju sredstva za obavqawe po-slova i radnih zadataka u skladu sa tehnolo{ko-metodolo{kim po-stupcima, planovima i programima rada – za sada ih NEMA.

Oprema depoa

Neophodna oprema depoa su: ormani, police, sto, stolica, manipu-lantska kolica, merdevine, telefon15, aparat za ga{ewe poàra, ter-mometar, higrometar, klima ure|aj, cilindar brava sa tri kqu~a.16

U opremu spadaju i registraturske jedinice u kojima se ~uva arhiv-ska gra|a (fascikle, registratori, kutije i sl.). Moraju da odgovarajuformatu dokumenta, tj. arhivskoj gra|i.17

Tehni~ki uslovi opreme

Police, ormani i sto treba da su od metala. Visina merdevina za-visi od visine polica i ormana. Telefon moè biti beì~ni.

Police:– postaviti ih pod pravim uglom u odnosu na zid sa prozorima,– {irina glavnih prolaza izme|u redova polica (regala) je 100-120 cm,– {irina prolaza izme|u polica (regala) je 70-80 cm.– rastojawe izme|u poda i najnièg dela police (regala) mora biti

15 cm.– ako postoje police posebne namene (karte, planovi, fotografije,

dokazni materijal18) raspore|uju se najpovoqnije u odnosu na prostori navedene standarde za klasi~ne police.

a) police za predmete:

Biqana Stojakovi}

86

15 Ivanka Bruk i Qubodrag Popovi}, Arhivistika, Beograd, 1986.16 Pravilnik..., ~l. 33, str. 10.17 Isto, isto, ~l. 1618 Npr. – u tuìla{tvima ili drugim dràvnim organima vezanim za istragu i drugo

(prim. autora).

– visina polica je od 210, najvi{e do 230 cm.19

– redovi u policama treba da odgovaraju veli~ini fascikli iliregistratorima i kutijama.

– police mogu biti jednostrane ili dvostrane.– {irina jednostranog regala je 35 cm.– {irina dvostranog regala je 70 cm.– duìna police 1 m.– razmak izme|u redova u polici je 35 cm.20

b) za kwige:– visina polica je od 210, najvi{e do 230 cm.– redovi u policama treba da odgovaraju veli~ini fascikli ili

registratorima i kutijama.– police mogu biti jednostrane ili dvostrane.– {irina jednostranog regala je 35 cm.– {irina dvostranog regala je 70 cm.– duìna police 1 m.– razmak izme|u redova u polici je 35 cm.

v) za fascikle:– razmak izme|u dve police po visini 26-31 cm– {irina police na koju se odlaè fascikla 27-33 cm– duìna – idealna 1 m (zbog lak{eg evidentirawa arhivalija).– mogu biti dvostrane.Dimenzije registraturskih jedinica:

Za arhivske kutijeArhivske kutije od kartona sa trenutnom potre-bom i neophodnom rezervom, dimenzija:37h25h10 cm, 38h27h10 cm

Za fascikleFormat 33h23h7 cm

(Namenske veli~ine se posebno izra|uju)

Za registratore Format 32h29h9 cm

Za kwigeDelovodni protokol 34h25h2 cm

Sveska (ve}a) 29,5h22h1,5 cm


87

19 Priru~nik iz arhivistike, 304.20 Dragan ]irovi}, n. d., 20.

Organizacija rada u depou

Obeleàvawe depoa

Neophodno je isticawe plana rasporeda svih prostorija na vidnommestu na ulazu u slu`benu zgradu ili radni prostor,21 kao i stavqawenatpisa na vratima svake prostorije, pa tako i za depo.

Sme{taj arhivske gra|e i registraturskog materijala u depou morabiti sistematski ura|en da bi se dokumenta lak{e na{la.

A. Topografska oznaka depoa ozna~ava numerisawe i obeleàvaweprostorije odre|ene za depo sa slede}im podacima: broj sprata, brojprostorije na tom spratu, broj police u prostoriji, broj reda u polici.Pri tome se sluì rimskim i arapskim brojevima22, a mogu i slovneoznake. Ako depo ima vi{e prostorija, iste se broje s leva na desno odulaza. Police u prostorijama se ozna~avaju rimskim brojevima, tako|es leva na desno od ulaza, a wihovi odeqci arapskim brojevima, a deloviodeqka malim slovima abecede. Ove podatke moè da sadrì i Arhiv-ska kwiga. Ozna~avawe (numerisawe) uvek ide S LEVA NA DESNO.

B. [ema sme{taja se radi prema:

- klasifikacionim oznakama (po vrstama predmeta), tj. po planuarhivskih znakova iz pisarnice,

- na~inu pakovawa (kutija, fascikla, kwiga...)

Na~in sme{taja i pakovawa arhivske gra|e

Sme{taj arhivske gra|e obuhvata: sme{taj akata i predmeta u regi-straturske jedinice ~uvawa (kutije, fascikle, sve`wevi, registrato-ri) obezbe|uju dokumenta od fizi~kog o{te}ewa i lak{e manipuli-sawe. Postavqaju se tako da ima cirkulacije vazduha.

Registraturske jedinice ~uvawa sme{taju se u police, ormane i ka-se vertikalno i to s leva na desno od vrha prema dnu, ako format regi-straturskih jedinica ~uvawa i specifi~ne osobine arhivske gra|e nezahtevaju druga~ije.

Police, ormani i kase obeleàvaju se rimskim brojevima, redoviunutar polica, ormana i kasa obeleàvaju se arapskim brojevima odvrha do dna, a pregrade u redu obeleàvaju se {tampanim malim slovi-ma azbuke s leva na desno. Razmak izme|u polica je od 60 do 80 cm.23

Biqana Stojakovi}

88

21 "Slu`beni glasnik RS", br. 116/08 i 104/09: Pravilnik o upravi u javnim tuì-la{tvima

22 Priru~nik iz arhivistike, 105-10623 Pravilnik..., ~l. 17.

Pravilno pakovawe arhivske gra|e je glavno za{titno sredstvo odve}ine {tetnih uticaja. Materijali koji se koriste za izradu kutija,fascikli i omota moraju da budu najboqeg kvaliteta, odnosno ne smejuda sadrè {tetne supstance koje mogu da ugroze gra|u koja se u wih paku-je. Na~in pakovawa treba da je prilago|en vrsti i formatu dokumenata.

Arhivska gra|a se sme{ta u policu od gorweg reda, s leva na desnodo posledweg reda police, a onda se prelazi na novu policu na desno,istim redosledom odozgo na dole, sa leva na desno!

Gra|a se sme{ta u metalne police vertikalno, udaqena od zidovapoda i tavanice 30-40 cm, na na~in koji omogu}ava slobodnu cirkula-ciju vazduha. Horizontalno se ~uvaju samo kwige velikih formata,planovi, skice, plakati, crteì i karte mawih formata.24

Sme{taj mikrofilmova i drugih nekonvencionalnih nosilaca za-pisa vr{i se u odgovaraju}e registraturske jedinice ~uvawa koje po ob-liku i drugim karakteristikama odgovaraju toj vrsti arhivske gra|e.

Moè se uraditi Topografski vodi~ za lak{i pronalazak predmetana policama ili konsultovati Arhivsku kwigu.

Obave{tajna sredstva

Arhivska kwiga je op{ti inventarni pregled (popis) celokupnogregistraturskog materijala nastalog radom jedne registrature (spi-si, fotografski snimci i na drugi na~in sastavqeni zapisi i doku-menta, kao i kwige i kartoteke o evidenciji tog materijala primqe-nog i nastalog tokom rada).

Pisarnica je du`na da vodi Arhivsku kwigu. Iz we dobijamo po-datke o arhivskoj gra|i i registraturskom materijalu koji je sme{tenu depo, vrsti dokumenata, godini nastanka ili razdobqa, koli~ini udu`nim metrima, na~inu pakovawa, rokovima ~uvawa i izlu~ivawa,mestu sme{taja u samom depou sa eventualno nastalim promenama.

Po{to se gra|a prema ve} utvr|enom planu smesti u depo, i ako seukaè potreba, moè se pristupiti izradi detaqnijih evidencija.

Topografski vodi~ – on daje detaqno obave{tewe gde se nalazi kojavrsta predmeta (vrsta predmeta, broj prostorije, br. police, br. reda).

Topografski pokaziva~ – on daje obave{tewe koja arhivska gra|ase nalazi po prostorijama i policama (broj depoa, broj police, vrstapredmeta na policama sa rasponom godina i koli~inom registratur-skih jedinica u redu u polici). Topografski pokaziva~i rade se na


89


tvr|em kartonu u obliku grafi~kog prikaza i nalazi se na zidu u pro-storiji radnika zaduènog za depo i u samom depou.25

Popis depoa – Svaki depo moè da ima svoj popis, kao pomo}nu evi-denciju. To je slu`beni dokument s ta~nim popisom gra|e u depou i ko-ji se mora svake godine posle godi{weg inventarisawa, uporediti sastvarnim stawem, tj sa Arhivskom kwigom.

Postupak izdavawe arhivske gra|e iz depoa

Izdavawe gra|e iz depoa se evidentira putem reversa sa slede}impodacima:

– broj reversa,– razlog z izdavawe,– ime lica ili organizacije kome se izdaje gra|a,– koli~ina ( broj fascikli, kwige, jedinica opisa, predmeta, li-

stova, duìnskih metara,– datum izdavawa– prezime, ime i potpis radnika koji izdao gra|u,– prezime, ime i potpis ko je preuzeo gra|u,– mesto za napomenu (ako je do{lo do promena na gra|i za vreme bo-

ravka van depoa),– datum vra}awa gra|e u depo,– prezime ime i potpis lica koje vra}a gra|u,– prezime, ime i potpis lica koje je preuzelo gra|u i vratilo u depo.Redni brojevi reversa se vode u kontinuitetu od red. br. 1 za svaku

kalendarsku godinu.Revers se sa~iwava u dva primerka od kojih prvi primerak ostaje u

depou, koji ~uva radnik depoa, a drugi se daje onom ko preuzima gra|u.Vode se u slobodnim listovima i to odvojeno za svaki osnov izdavawagra|e.

Reversi po kojima je vra}ena gra|a u depo ~uvaju se odvojeno od onihpo kojima gra|a jo{ nije vra}ena u depo.26

Postupak u slu~aju nestanka ili o{te}ewa arhivske gra|e

Radnik odgovoran za rad u depou je duàn da sa~ini Zapisnik o ne-stanku odnosno o{te}ewu arhivske gra|e, sa slede}im podacima:

– datum i mesto sastavqawa zapisnika,– imena prisutnih radnika pri sastavqawu zapisnika

Biqana Stojakovi}

90

25 Pravilnik..., ~l. 18, 19. i 20.26 Isto, ~l. 41

– ta~an opis arhivske gra|e ili dokumenata koji su nestali ili suo{te}eni (vrsta dokumenta, godina nastanka, kao i svi drugi podaci uvezi datog dokumenta),

– opis o{te}ewa gra|e,

– oznaka prostorije iz koje je gra|a ili dokument nestao,

– kada je gra|a zadwi put vi|ena u toj prostoriji pre nestanka –o{te}ewa,

– ime ili imena lica zaduèna,

– da li je gra|a kori{}ena i ko je posledwi put koristio,

– datum kada je ustanovqen nestanak – o{te}ewe gra|e,

– potpis radnika koji je sa~inio zapisnik.

Zapisnik se radi najmawe u dva primerka – jedan rukovodiocu ustano-ve, a jedan u pisarnicu. Formira se Komisija koja }e da ispita slu~aj.27

Zaposlena lica i normativna akta kojima se reguli{e rad depoa

Za obezbe|ewe obavqawa osnovne funkcije depoa i odràvawaistog potrebno je da se odrede zaposleni:

1. slu`benik pisarnice odgovoran i za rad depoa (vo|ewe eviden-cija, zaduèwe za kqu~...),

2. zamenik slu`benika pisarnice odgovornog i za rad depoa (upo-znat sa vo|ewem evidencija, zaduèwe za kqu~ kada prvo-odgovorninije tu),

3. pomo}ni radnik za higijensko odràvawe depoa (za{tita od pra-{ine, vlaèwe krpom, provetravawe... na tri meseca ili jednom go-di{we),

4. slu`ba za fizi~ko obezbe|ewe objekta (zaduèwe za tre}i kqu~depoa koji koristi u slu~aju opasnosti po objekat ili prostor depoa).

Normativna akta kojima se reguli{e rad depoa

– ... akt o radu pisarnice i depoa,

– imenovawe odgovornog radnika za rad depoa i wegovog zamenika,

– ... akt o raspodeli kqu~eva za depo i imenovawe odgovornih lica,

– ... akt o regulisawu odnosa me|u registraturama, ukoliko koristezajedni~ki prostor depoa, opremu i obaveze za isti,

– ... Plan ~i{}ewa (3 meseca – 12 meseci), i drugo.


91

27 Isto, ~l. 39.

Zakqu~ak

Sa po~etkom organizovanog rada ustanova za{tite arhivske gra|e(arhiva) u Srbiji, po~elo se i sa upoznavawem i obrazovawem qudi, tj.zaposlenih u registraturama i podizawem wihove svesti o zna~aju ina~inu ~uvawa dokumenata, a {to je od nacionalnog zna~aja. Kada se,posle 60-ak godina, osvrnemo i pogledamo stawe na{e svesti u vezi oveobaveze, ne moèmo mnogo da se pohvalimo. Jo{ uvek postoje problemiuspe{ne organizacije rada sa arhivalijama u registraturama.

Osnovni razlog je to, {to lica odgovorna za organizaciju rada jedneregistrature nemaju u vidu da im je prva i osnovna obaveza da stvorepreduslove za za{titu arhivalija. Ne treba biti prestrog u proceniwihovog rada, ali su propusti napravqeni na samom po~etku. Pravdaju}ise, oni }e re}i da su u procesu svog rada imali i imaju mnogo ve}e problemeod problema ~uvawa „nekog papira“. To su finansije, zapo{qavawe odgova-raju}eg kadra, broj izvr{ilaca odre|enih poslova, zatim neodgovaraju}iradni prostor (veli~ina zgrade – objekta, koja im je dodeqena), politi~keprilike i tako daqe... Zbog svega pomenutog, takozvana „arhiva“ se odlaè upodrumske prostore, tavane, {upe, „gura se“ u }o{kove hodnika i kancelarijai to naravno bez popisa. Zaposleni skre}u pa`wu pretpostavqenima o nasta-lom problemu i „nagomilavawu dokumenata“, ali i kada ima razumevawa,isti pretpostavqeni ima ve}ih problema koje je treba da re{i u svojoj regi-straturi. Naj~e{}e su se zadovoqavali kontaktirawem ustanova za{titearhivske gra|e u smislu izlu~ivawa bezvrednog registraturskog materi-jala ({kartirawa), a primedbe i preporuke u vezi nepravilnog sme{taja,odràvawa i vo|ewa evidencija su „prolazile uz sve~ano obe}awe da }epropuste ispraviti“.

Dakle, osnovni razlog uspe{nog ili neuspe{nog organizovawa ra-da sa arhivalijama u nekoj registraturi jeste:

– organizovawe rada u delu izbora odgovaraju}e zgrade, a u okviruwe i prostora za sme{taj dokumenata, bilo da se radi o izgradwi na-menske zgrade ili vr{i adaptacija ve} postoje}eg objekta; to treba dabude sastavni deo projektnog zadatka arhitekte koji na osnovu tehno-logije rada projektuje radni prostor,

– odgovaraju}i tehni~ki uslovi namewenog prostora za odlagawe i~uvawe dokumenata,

– upravqawe arhivalijama (sme{taj, kori{}ewe, vo|ewe evidenci-ja, sprovo|ewe mera za{tite) i sistematizacijom poslova odre|iva-wem lica koja }e obavqati posao arhivara i odgovarati za isti,

Biqana Stojakovi}

92

– dobrom procenom koli~ine arhivske gra|e i registraturskog ma-terijala koji }e nastajati, a koji po zakonu uìva prethodnu za{titu itreba ga ~uvati.

Ispuwavawem iznetih preporuka, standarda i normativa, svakoj re-gistraturi bi bio olak{an rad sa svojim arhivalijama. Odre|ivawe, ilipredvi|awe sistematizacijom radnog mesta arhivara, tako|e bi bio una-pre|en rad u registraturi, a zaduèno lice za rukovawe arhivalijama nebi imalo ose}aj da je „u nemilosti kod pretpostavqenog“ zato {to mu jeradni zadatak „da kopa po podrumima i tavanima“.

Literatura

– Arhiv Jugoslavije: Pravilnik o preuzimawu, sme{taju, ~uvawu, za{titi i

kori{}ewu arhivske gra|e u Arhivu Jugoslavije i profesionalnoj odgovornosti

radnika arhiva u odnosu na arhivsku gra|u, Beograd, 1986.

– Arhiv Srbije: Konzervacija i restauracija (Literatura za polagawe

stru~nog ispita iz arhivistike), Beograd, 1997.

– Bruk Ivanka i Popovi} Qubodrag: Arhivistika, Beograd, 1986.

– ]irovi} Dragan: Organizacija rada u arhivima Srbije, Beograd, 1982.

– Savez dru{tva arhivskih radnika Jugoslavije: Priru~nik iz arhivistike,

Zagreb, 1977.

– Slu`beni glasnik RS, br. 116/08 i 104/09: Pravilnik o upravi u javnim

tuìla{tvima


93

94

Milorad Radoj~i}

Miodrag Stanimirovi}: ISTO^NA TAMNAVA – BRGULE IOKOLINA, izdawe Kulturno-prosvetne zajednice Srbije iz

Beograda, u ediciji „Hronike sela“, Obrenovac, 2010, str. 572.

Za razliku od nekih drugih kraje-va (Vojvodina, â~ak, Uìce, Lesko-vac, Zaje~ar, Pirot....) gde se dostapa`we poklawa zavi~ajnoj istorio-grafiji, Tamnava, poput ostalih de-lova vaqevskog kraja, ne moè se po-hvaliti time. Na prste jedne ruke mo-gu se izbrajati kwige o tamnavskimnaseqima. Ne{to povoqnija situa-cija je kada je re~ o istorijatu {kol-stva u Tamnavi, gde je ve} od{tampa-no pet kwiga, a do kraja godine o~e-kuje se i {esta.

Imaju}i sve to u vidu, ‘elimo daukaèmo da je nedavno iz {tampe iza-{la kwiga Miodraga Stanimirovi-}a „Isto~na Tamnava – Brgule i oko-lina“. Kako iz naslova kwige proiz-ilazi naro~ita pa`wa posve}ena jeistorijatu Brgula, jednog od ve}ihsela u Srbiji. Me|utim, ova kwigaopisuje deo podru~ja Isto~ne Tamna-ve, koji se nalazi u severo-isto~nomdelu Kolubarskog okruga, ili preci-znije re~eno – wenih osam sela: Brgu-le, Radqevo, Kaleni}, [arbane, Li-so Poqe, Stublenica, Mali Borak iSkobaq. To je podru~je koje, jo{ odsrpskih ustanaka, ~ini jednu dru{t-venu celinu, pre svega u pogledu or-ganizacije vlasti, {kolstva, crkve-nog ‘ivota i narodne privrede. Tawihova povezanost posebno je dola-

zila do izraàja u periodu pre Drugogsvetskog rata. Katkad, autor se bavi idrugim delovima Tamnave, vaqevskogkraja, pa i {ire.

Kwiga po~iwe Predgovorom ured-ni{tva, koji je za ovu priliku napi-sao prof. dr. Petar J. Markovi}, ag-roekonomista, glavni i odgovorniurednik edicije „Hronike sela“. Uwoj su, najpre, dati osnovni podacio imenima i postanku tih sela; wi-hovom geografskom poloàju, geolo-{kom sastavu i reqefu zemqi{ta,hidrografiji, mreì saobra}ajnicai naseqa. Potom, slede tragovi pro-{losti kroz praistoriju, rimsko do-ba, sredwi vek i robovawe pod Tur-cima, sa podacima o starim nadgrob-nim spomenicima. U nastavku se go-vori o u~e{}e me{tana tih sela uoslobodila~kim ratovima, kao {tosu: prvi i drugi srpski ustanak, srp-sko-turski ratovi od 1876. do 1878.godine; rat sa Bugarskom 1885. godi-ne, oba balkanska i oba svetska rata.Posebno su izloèni poznati poda-ci o ratnicima stradalim u Prvom iDrugom srpskom ustanku, ali i bio-grafije viteza Kara|or|eve zvezde sama~evima sa ovog podru~ja.

îtavo jedno poglavqe posve}enoje organizaciji teritorije Vaqevske

95

KRITIKE I PRIKAZIREVIEWS

Kritike i prikazi

96

nahije i wenim dru{tvenim insti-tucijama. Najpre, predstavqena jeova teritorija krajem XVIII veka i usrpskim ustancima. Potom sledi pre-gled Tamnavskog sreza u XIX i XX. ve-ku. Prikazan je poloàj i uloga op-{tina u Srbiji u XIX veku, a ondadat pregled sedi{ta op{tina u Is-to~noj Tamnavi od 1839. do 1957. go-dine. Poimeni~no su navedeni kme-tovi i predsednici op{tina u Brgu-lama i Radqevu. I na kraju dat je raz-voj sudstva u vaqevskom kraju.

U kwizi su na pregledan i jasan na-~in obra|ena pro{lost i sada{wostovog dela Tamnave. Posebno su zna~aj-ni antropogeografski podaci prikup-qeni po metodu ~uvenog nau~nika Jo-vana Cviji}a i u skladu sa dobijenimUputstvom za pisawe hronika selaOdbora za selo Srpske akademije na-uka i umetnosti. Najpre su dati op-{ti podaci o popisima stanovni-{tva i imovine u Srbiji 1834. i1863. godine, potom sledi navo|ewecelokupnog popisa imovine i sta-novni{tva Brgula iz 1863, godine,odnosno na{eg najpotpunijeg popisau 19. veku, koji je u celini sa~uvan.Nisu izostali ni zbirni i drugi va`ni-ji podaci o popisu imovine u Is-to~noj Tamnavi 1863. godine i pre-gled najimu}nijih familija krajem19. veka i izme|u dva svetska rata.

U poglavqu o stanovni{tvu datje osvrt na stanovni{tvo u isto~nojTamnavi; pa Vreme doseqavawa sta-rih familija u Brgule, do Drugogsvetskog rata i pregledno su dati ro-doslovi 74 brgulske familije. Po-tom su navedene familije koje su se uBrgule doselile posle Drugog svet-skog rata; one familije kojih vi{enema u Brgulama i najstarije fami-lije u isto~noj Tamnavi, ali nisu za-nemareni ni Romi, koji ‘ive i rade utom delu Tamnave. Ima dosta razno-vrsnih statisti~kih podataka o sta-novni{tvu u Brgulama i isto~noj Tam-

navi, pa i strukturi stanovni{tva uisto~noj Tamnavi.

Na preko 80 strana govori se onarodnoj privredi, putevima i sa-obra}aju. To poglavqe po~iwe pri-~om, o vodenicama u isto~noj Tamna-vi, gde naravno posebno mesto zauzi-ma biv{a Protina vodenica u Brgu-lama, kao zna~ajan kulturno-isto-rijski spomenik, ali se opisuju i sveostale vodenice u tom kraju. Daju se iosnovni podaci o sto~arstvu, ratar-stvu, vo}arstvu i vinogradarstvu,poqoprivrednom oru|u i mehaniza-ciji itd. Govori se o trgovini,ugostiteqstvu i zanatstvu, pa o pute-vima i saobra}aju. Naravno posebnoje obra|ena biv{a pruga uskog kolo-seka Vaqevo – Zabre`je (i Beograd),po{to je omogu}ila brè i lak{e ko-munikacije ‘iteqa ovog kraja sadrugima, ali i industrijske prugeTermoelektrane „Nikola Tesla“ izObrenovca, jer imaju poseban zna~ajza ekonomski razvoj ovog kraja. Tu sui podaci o svim po{tama u Tamnavi,elektrifikaciji Tamnave, biv{em rud-niku ugqa u Radqevu, povr{inskim ko-povima ugqa u Rudarskom basenu „Ko-lubara“, ali i o arheolo{kim nala-zi{tima na wihovom podru~ju.

U osmom poglavqu dato je obiqepodataka o svim crkvama, {kolama ipismenosti u isto~noj Tamnavi, aslede}e o zdravstvu, najpre u Srbiji,pa vaqevskom kraju i isto~noj Tam-navi, koje se zavr{ava podacima oduìni ‘ivotnog veka stanovnika uTamnavi. Deseto poglavqe kwige jeslika seoskog ‘ivota do prve polo-vine XX veka. A posleratni period uTamnavi, od 1945. do 1955. godine,obra|en je kroz slede}e teme: Konfi-skacija imovine u vaqevskom kraju1944-1946; Agrarna reforma u tam-navskom srezu 1946. godine; Obave-zni otkup od seqaka; Neka aktuelnadru{tvena kretawa u Tamnavi u pe-riodu 1945-1953; aktivnosti NOO

Brgule u tom periodu; Informbi-rovci i Golooto~ani iz Tamnave iRehabilitacija neopravdano osu|e-nih lica posle Drugog svetskog ratau vaqevskom okrugu.

Zadrugarstvo u isto~noj Tamnavipredstavqa posebno poglavqe. U we-mu su prikazane seqa~ke radne za-druge i zemqoradni~ke zadruge. Zna-~ajna pa`wa posve}ena je i zadru`nimdomovima u Tamnavi, koji ve} dece-nijama propadaju, a naro~ito je ob-ra|en Zadru`ni dom u Brgulama. Pri-kazan je i sport u isto~noj Tamnavi,uglavnom kroz aktivnosti fudbal-skih klubova u Radqevu, Brgulama,Malom Borku, Kaleni}u, [arbana-ma, Lisom Poqu i Skobaqu. U delukwige koja govori o lovstvu u Tamna-vi, obra|eni su Lova~ko dru{tvo„Tamnava“ Ub, Kinolo{ko dru{tvoi rezultati ulova u Tamnavi.

Pri kraju kwige objavqene su 33biografije znamenitih i zaslu`nihqudi u isto~noj Tamnavi, me|u kojimaima ustanika i ratnika, politi~ara,narodnih prosvetiteqa, sve{tenika,univerzitetskih profesora i kultur-nih stvaralaca. Vredna pomena je iHronologija va`nijih doga|aja u Tam-navi od 18. do 21. veka; a verujemo da }e~itaoce obradovati i prilozi o na-dimcima tamo{wih familija, kao itekst pod naslovom „Ono ~ega vi{enema u isto~noj Tamnavi“.

Ova kwiga je osobito bogata broj-nim i raznovrsnim prilozima. Po-~iwe statisti~kim podacima stanov-ni{tva u isto~noj Tamnavi u XIX iXX veku, a nastavqa se raznim spi-skovima, kao {to su: Poginuli i umr-li ratnici u ratovima 1912-1918; No-sioci Albanske spomenice; Gra|anikoji su poginuli, od 1941. do 1945.godine; Nosioci Partizanske spo-menice 1941. godine; Spisak u~iteqa{kole u Radqevu, od osnivawa 1842.do 1940. godine; Osobe sa zavr{enimfakultetom a ro|ene su u osam okol-

nih sela; Predsednici op{tine Ubod 1957. do 2008. godine i Spisak du-gove~nih stanovnika posle Drugogsvetskog rata. Tu je i impozantan spi-sak saradnika na ovoj kwizi; pregledkori{}ene literature i drugih iz-vora, kratka bele{ka o autoru i gra-fi~ki prikaz rodoslova familijeIvanovi} iz Brgula. Nije suvi{noni podsetiti da pored pomenutogteksta kwiga ima mno{tvo pedantnoura|enih tabela, grafikona, crteà,fotografija i drugih ilustracija.

U pripremu ove kwige sa blizu600 stranica autor je uloìo mnogotruda, vremena, znawa, pa i novca.Rad na wenoj pripremi i {tampawutrajao je punih sedam godina. Ovakoobimnu i sadràjnu mogao je da napi-{e samo dobar poznavalac lokalnihprilika, znalac metodologije dru-{tvenih istraìvawa i veliki zaqub-qenik u taj kraj, kao {to je Miodrag– Mija Stanimirovi}, diplomiraniekonomista, ro|en 1937. godine u Br-gulama, koji je svoj radni vek proveorade}i na rukovode}im du`nostimau Vaqevu (1962-1976) i Obrenovcu,gde i sada ‘ivi kao penzioner. Od1985. godine on se sistematski iuporno bavi zavi~ajnom istorijom iantropogeografijom. Pre ove kwigenapisao je i objavio monografiju „Sta-nimirovi}i iz Brgula – rodoslov ipro{lost“, koja je u javnosti vrlo do-bro primqena.

Da bi pribavio sve relevantne po-datke za ovu dragocenu kwigu obav-qao je vi{ednevna istraìvawa poarhivima u Beogradu i Vaqevu, ali imnogim drugim ustanovama u Beogra-du, Vaqevu, Ubu, Obrenovcu, Radqevu,Brgulama, Lajkovcu... Ve{to je kori-stio i mnoge ve} objavqene kwige idruge publikacije, stare novine i~asopise, konsultovao brojne pozna-vaoce ove problematike, ne bili do-{ao do jo{ nekog novog izvora izanimqivog saznawa. Posebnu pa`wu

Kritike i prikazi

97

Kritike i prikazi

98

posvetio je terenskom radu, obilaze-}i pomenuta sela, a naro~ito zanim-qive lokalitete, obavqaju}i razgo-vore sa svojim zemqacima i dobrimpoznanicima tamo{wih prilika, za-viruju}i u nadgrobne spomenike i dru-ga spomen-obele`ja.

Ova kwiga objavqena je u tiraùod hiqadu primeraka, kao jubilarna350. kwiga u ve} dobro poznatoj edi-ciji „Hronike sela“, koju zajedni~kiobjavquju Odbor za selo Srpske aka-demije nauka i umetnosti i Kultur-no-prosvetna zajednica Srbije iz Be-ograda. Weni recenzenti su: univer-zitetski profesor dr Vitomir Vule-ti} iz Novog Sada (ro|en u Lon~ani-ku kod Uba), Nikola Vladisavqevi},publicista iz Smederevske Palankei magistar geografskih nauka i dugogo-di{wi na~elnik Vojnogeografskog in-stituta u Beogradu Zdravko Ivanovi},ro|en u Brgulama. O grafi~ko-tehni-~koj pripremi starao se mr KostaMilovanovi}, dok je lektorsko-kore-ografski posao uspe{no obavila au-torova k}erka Mirjana Stanimiro-vi}, gimnazijski profesor. Kwiga jekvalitetno od{tampana u [tampari-ji „Elvodprint“ iz Lazarevca.

Prema re~ima recenzenta NikoleVladisavqevi}a ona predstavqa stu-diju sa sadràjima istoriografije,sociologije, antropogeografije, et-nologije, demografije i privrede, paje i logi~no {to je wen rukopis oce-nio jednim od boqih koje pregledao uposledwe vreme kao operativni ured-nik pomenute edicije „Hronike se-la“. Ugledni profesor Vuleti} usvojoj recenziji nagla{ava da je au-tor ovom poslu pri{ao s qubavqu,da je dobro upu}en u na~in rada, da jeuloìo veliki napor da svestranoosvetli sve strane ‘ivota qudi togkraja i zakqu~uje da rukopis za-sluùje prvorazrednu pa`wu jer do-prinosi boqem upoznavawu jednog

zna~ajnog dela Srbije. Magistar Iva-novi} posebno isti~e da je kwiga pi-sana pripoveda~kim stilom, ali dase pisac strogo drào ~iwenica iarhivskih podataka, pa prema tomeona predstavqa svojevrsnu istorijui geografiju tog kraja. Otuda, powegovim re~ima, dana{wi ‘iteqiisto~ne Tamnave, kao i cele Tamna-ve, a isto tako i wihovi potomci uovoj kwizi prona}i }e mno{tvo ra-znih podataka o svom rodnom selu, orodoslovu familija i svojim pojedi-nim precima.

Ovu vrednu kwigu, autor je posve-tio svim svojim precima, koji su po-stojali u Brgulama i za koje nagla-{ava da su prvi doseqeni iz starepostojbine Hercegovine oko 1740.godine, pod prezimenom Ostoji}, aod 1800. godine su Stanimirovi}i ive} broje dvanaest kolena. Mada nijepro{lo mnogo vremena od izlaska iz{tampe ove kwiga je na{la put dosvojih ~italaca i lepo je primqena.Tome su doprinele i ve} odrànepromocije u Obrenovcu, Radqevu ina Ubu, a postoji interes izdava~a dase ona predstavi i u Beogradu.

Bez sumwe ovo je vredna, zanimqi-va i izvan svega korisna kwiga. Pi-sana jasnim i razumqivim jezikom,te }e dobro do}i svima koji vole ovajkraj i wegove stanovnike i ‘ele dane{to vi{e saznaju o wima. Kako sa-drì mno{tvo raznovrsnih i drago-cenih podataka za sada{we i budu}eistraìva~e zavi~ajne pro{lostiverujemo da }e uskoro postati drago-cen i nezaobilazan izvor saznawasvima koji se budu interesovali zataj kraj. Otuda se za wu sve ~e{}e ~ujeda je istinska zavi~ajna istorijska(narodna) ~itanka. Po nama ona jeistovremeno velika brana protivzaborava, ali i dragoceni spomenikmnogim poznatim Tamnavcima.

Mil~a Madi}

Dr Laza Dimitrijevi}: KAKO @IVI NA[ NAROD,„Infinitas“ Beograd 2010, 216 str.

[tampawe novog izdawa, posle vi-{e od sto godina od prethodnih iz-dawa, kwige dr Laze Dimitrijevi}a,lekara, okru`nog fizikusa u Smede-revskom i Vaqevskom okrugu, krajem19. veka, jeste pravi izbor izdava~a,ve} zaboravqene, po mnogo ~emu ak-tuelne kwige i danas. Prva tri iz-dawa {tampana su: 1893, 1896. i 1897.godine, izazvav{i neo~ekivano ve-liki odziv i pa`wu kod ~itala~kepublike.

Najnovije ~etvrto izdawe, sadr-àjno je nasloweno na drugo izdaweiz 1896. pro{ireno Pismima iz naro-da. Radi se o autenti~nom i prvora-zrednom svedo~ewu jednog narodnoglekara i humaniste, koji je poziv po-svetio svom neprosve}enom narodu,pritisnutog nema{tinom i svekoli-kom zaostalo{}u. Iznose}i pred ~i-taoca svoja neposredna iskustva izlekarske prakse, nastoji da jedno-stavnim kazivawem ukaè na pogub-ne uslove u kojima se ra|a, tegobno‘ivi i umire tada{wi srpski na-rod, posebno velika ve}ina seoskog‘ivqa.

Snaga wegovih bri`qivo i siste-mati~no beleènih doìvqaja, pou-ka i saveta upu}eni su celokupnomnarodu, posebno wegovoj zaparloè-noj i korumpiranoj vlasti, neoset-

qivoj na te{ko}e i probleme sa koji-ma je suo~en obi~an ~ovek. Autor neostavqa nijednu oblast dru{tvenog‘ivota izvan svog vidokruga i pa-`we i wihovog uticaja na zdravstve-nu (ne)kulturu, koja ispostavqa da-nak u ogromnoj smrtnosti dece, po-rodiqa, ne mawe i odraslog ‘ivqa.Savestan lekar do kraja odan svomepozivu, pa`qivo prati i beleìsvoja iskustva i zapaàwa o bolesti-ma, wihovoj u~estalosti, smrtnosti,uslovima u kojima nastaju i uput-stvima kako se boriti za suzbijawesvih bolesti, posebno onih koje suepidemijskog karaktera i koje uzima-ju najve}i danak. U svakom susretu sabolestima na terenu, pomno proma-tra uslove u kojima oboleli ‘ive,stanovawe, odevawe, voda, ishrana iukupan na~in ‘ivota, zalaù}i se usvakoj prilici za wihovo poboq-{awe i prosve}ivawe, zdravstveno iukupno kulturno uzdizawe i osloba-|awe od tradicionalnih zabluda izaostalih obi~aja.

Svoja zapaàwa o stawu Crkve isve{tenstva, wihovom siroma{tvu ipoluprosve}enosti, ugledu i uticajuu narodu na religiozno i moralnovaspitawe, autor ubedqivo ilustru-je mno{tvom primera o pona{awusve{tenika u svakodnevnom ‘ivotu.

Kritike i prikazi

99

Odràwu vere i morala vi{e dopri-nosi patrijarhalna porodica nego-vawem verskih obreda u svom okriqunego crkva i sve{tenstvo, ube|en jedr Laza Dimitrijevi}. Zato posve}u-je posebnu pa`wu patrijarhalnojseqa~koj zadruzi i wenoj nezamenqi-voj ulozi u ekonomskom, moralnom iukupnom dru{tvenom ‘ivotu srp-skog sela s kraja 19. i po~etka 20. ve-ka. Raslojavawem i raspadom seqa-~ke porodi~ne zadruge, dolazi doformirawa inokosne porodice, eko-nomskog siroma{ewa sela i wegoveizloènosti zaduìvawu i sveukup-nom propadawu, zato autor predlaèosnivawe seqa~kih zadruga koje bitrebalo da organizuju seqake, eko-nomski ga podupiru, {tite wegoveinterese i ja~aju wegov status u dru-

{tvu, obezbe|uju}i mu boqe prosve-}ivawe i sigurniju zdravstvenu za-{titu.

Opisuju}i politi~ke prilike uokruzima u kojima je slu`bovao, au-tor ukazuje na poguban uticaj parti-zan{tine na postavqewe i izbor lo-kalnih vlasti, na~elnika, kapetanai drugih, koji se smewuju posle sva-kih izbora i ~ija je preokupacija da{to brè i boqe unov~e svoje po-loàje ne obaziru}i se na tegoban ibedan ‘ivot ve}ine naroda. Na krajuostaje autorova poruka za ~itaoca:„Ja sam fotografisao na{e gre{ke inedostatke a ~italac neka ih razgle-da i sam promi{qa“, dodali bismoda se u mnogome ova poruka moè od-nositi i na dana{weg ~itaoca, ovognadasve pou~nog {tiva.

Kritike i prikazi

100

Mil~a Madi}

Velibor Berko Savi}: ÎÂ ILIJA STANOJEVI] –NAJLEP[A PRIÂ STAROG BEOGRADA, Vaqevo–Beograd 2010,

Jugoslovenska kinoteka i Samostalni izdava~ autorskih dela „Berko“

Kwiga o jednom od najpoznatijihi najpopularnijih dramskih umetni-ka s kraja 19. i prvih decenija 20. ve-ka u Srbiji, nastala je vi{egodi-{wim istraìvawem arhivske gra-|e, {tampe, objavqenih kwiga i ~la-naka. U obimnom tekstu od preko 850stranica teksta, fotografija i ilu-stracija, autor izlaè biografskepodatke o î~a Iliji Stanojevi}u,po~ev od ro|ewa i ranog detiwstva,prvih iskustava i opredeqivawa zabudu}u bogatu i burnu karijeru dram-skog umetnika, u prvom redu auten-ti~nog glumca, ne mawe uspe{nog re-diteqa, pisca dramskih dela, pri~ai feqtona. Ilija Stanojevi} premaneproverenim podacima, ro|en je oko1858. godine u Beogradu. Odrastao iformirao se kao li~nost u varo{i-ci tek oslobo|enoj od Otomanske vla-sti, me{avini orijentalne kulturesa sveìm prodorom evropskih vred-nosti i kulture ali i na epskom na-sle|u i romanti~arskom zanosu probu-|ene samosvesti o pripadnosti srp-skom narodu.

Autor kwige strpqivim prikup-qawem ~iwenica i arhivske gra|e iz‘ivota i umetni~kog stvarala{tvaIlije Stanojevi}a, sa~inio je obim-no delo koje autenti~no svedo~i oogromnom doprinosu i nasle|u kojije ostavio svom narodu. Posle kratkeuvodne re~i Borivoja S. Jovanovi}a,

autor kwige kroz narednih desetakpoglavqa izlaè: ‘ivotni i profesi-onalni put dramskog umetnika, ob-javqene feqtone, pri~e, li~ne doìv-qaje, wegova dramska dela; „Potera“ i„Dor}olska posla“, izvode tekstovauloga koje je ostvarivao u pozori{tu,{ta su drugi rekli i napisali o umet-niku, wegov boemski ‘ivot na Ska-darliji i Dor}olu, gde je ostavio naj-lep{u pri~u starog Beograda.

Kao dramski umetnik î~a Ilijaje najduè ostao privrèn Narod-nom pozori{tu u Beogradu, nekoli-ko godina boravi u Novom Sadu, gdeigra vi{e uloga u predstavama Srp-skog narodnog pozori{ta. Tokomsvog relativno dugog profesional-nog delovawa, gostovao je {irom Sr-bije a pojavquje se i u Mostaru,Trebiwu, Skopqu, Zagrebu i drugimsredinama, gde je bio uvek rado vi|enkao vrstan glumac i rediteq. Poredostalog î~a Ilija je jedan od pio-nira dramske umetnosti na filmukod nas, u~estvuje kao rediteq iglumac u prvim filmovima snim-qenim na teme iz nacionalne isto-rije („Kara|or|e“ i drugi). KwigaBerka Savi}a o î~i Iliji Stanoje-vi}u je svojevrsna spomenica ovombardu dramske umetnosti s kraja 19.i prve tri decenije 20. veka, koji jejedan od utemeqiva~a modernog na-cionalnog teatra.

Kritike i prikazi

101

Jelena Pavlovi}

Dejvid Gibs, HUMANITARNO RAZARAWE JUGOSLAVIJE,Izdava~ka kwiàrnica Zorana Stojanovi}a, Sremski Karlovci –

Novi Sad 2010, 419.

Prestanak Hladnog rata i naru-{avawe politi~ke ravnoteè koju jedoneo kraj XX veka doveo je do stva-rawa nove politi~ke karte Evrope.Istoriografija i publicistika su ido sada uo~avale razne probleme, alijo{ uvek nisu dale kona~ne odgovorekada su u pitawu uzroci raspada so-cijalisti~ke Jugoslavije.

Period koji je doneo ujediweweNema~ke, raspad SSSR-a, unilate-ralnu prevlast SAD (Pax Americana),kao posledicu je imao pojavu feno-mena koji se u savremenom poli-ti~kom re~niku po~eo nazivati „hu-manitarni“ intervencionizam. Jedanod mogu}ih odgovora na pitawe u ~e-mu se sastoji wen zna~aj i wena ulogau raspadu Jugoslavije ponudio je Dej-vid Gibs (David Gibbs), redovni pro-fesor istorije i dràvne uprave naUniverzitetu u Arizoni (SAD).

Napisana, kako sam autor prizna-je, sa stanovi{ta politi~ke levice,ova monografija ulazi u spor sa ve-likim delom literature koja postojio ovoj temi.

Jugoslovenski slu~aj je, vi{e ne-go bilo koji drugi, imao ogromanuticaj kako na usvajawe doktrine„humanitarnog“ intervencionizma,tako i na rasprave o woj. Autor Jugo-

slaviju smatra najzna~ajnijim i naju-ticajnijim primerom „humanitar-ne“ intervencije koje su SAD ikadaizvele.

Uvaàvaju}i unutra{we ~inioceraspada Jugoslavije, Gibs pre svegaosvetqava ulogu me|unarodnih ~i-nilaca (SAD i EU), koji su, po wemu,bili odlu~uju}i za raspad zemqe.

Analiziraju}i spoqnu politikuSAD i EU, kao dominantnih poli-ti~kih faktora u me|unarodnim od-nosima, pokazao je da su zapadne sileod samog po~etka dezintegracionihprocesa bile uvu~ene u sukob. Ovospoqa{we uplitawe imalo je nega-tivne, ~ak katastrofalne posledicepo opstanak Jugoslavije. Koriste}iistorijske izvore prvog reda kao{to su: svedo~ewa sa su|ewa S. Mi-lo{evi}u i D. Tadi}u pred Me|una-rodnim sudom u Hagu, bogatu kolek-ciju memoara koje su pisali zva-ni~nici SAD i Evrope, izvode izsvetske {tampe na nema~kom, fran-cuskom i engleskom jeziku, op{te istru~ne ~asopise iz oblasti vojske iposlovawa, saslu{awa i istrage po-kretane u SAD, Velikoj Britaniji iHolandiji, zvani~nu dokumentacijuSAD, Evropske Unije i Ujediwenihnacija (Predsedni~ka biblioteka X.

Kritike i prikazi

102

Bu{a, Arhiv nacionalne bezbedno-sti, dokumentacija lorda D. Ove-na...), uz odli~no poznavawe hrono-logije doga|aja, poku{ao je da ispra-vi sistematski iskrivqivanu slikustvarnosti u kojoj postoji samo jedankrivac. Utisak da iza svih sukoba naBalkanu stoji neprestana srpska ag-resija ustanovqen je vrlo rano i po-kaza se kao nepovratan proces. Krozsedam poglavqa (I Uspon doktrinehumanitarnog intervencionizma, IIPrevlast SAD i logika intervencio-nizma, III Uzroci sukoba u Jugoslaviji,IV Nema~ka pali {ibicu, V [irewerata u Bosnu, VI Samo se slabi osla-waju na diplomatiju, VII Kosovo i no-vo dokazivawe ameri~ke mo}i) on nasubedqivo vodi kroz sloèni spletdoga|aja koji su sudbinski odredilinestanak jedne zemqe.

U poglavqu Uspon doktrine hu-manitarnog intervencionizma autortvrdi da je ideja vodiqa ovog na~eladavawe prednosti pojmu qudskih pra-va nad pravima dràva i vlada. Kakoparadigma intervencionizma po~i-va na hegemoniji SAD, „humanitar-ne“ intervencije u Jugoslaviji su sesavr{eno uklopile u geostrate{keinterese Amerike, kao i u pronala-èwu nove uloge za NATO-pakt ipravdawe wihovih velikih vojnihbuxeta. Jugoslavija }e biti glavnapozornica na kojoj }e iza}i na vide-lo napetosti izme|u SAD i EU. In-sistirawe SAD da u odnosu na EU za-uzme antagonisti~ki poloàj, vero-vatno je produìlo rat za nekolikogodina.

Poglavqe Prevlast SAD i logikaintervencionizma donosi pretpo-stavku da je u posthladnoratovskomperiodu do{lo do pove}awa napeto-sti izme|u vode}ih zapadnih demo-kratija. Usledilo je neophodno vojnodokazivawe i potvr|ivawe ameri~keliderske pozicije, ali i otvarawe

evropske sfere uticaja za trgovinu iinvesticije. NATO je postao osnovanovouspostavqene ameri~ke prevla-sti u Evropi i „glavna institucio-nalna veza Evrope i SAD“ (Kisin-xer). Na stvarawe samostalne spoqnei bezbednosne politike EU (CFSP)gledalo se kao na mogu}u pretwu NA-TO-paktu. SAD su po~ele otvoreno darade na potkopavawu evropske spoq-nopoliti~ke i vojne integracije.

Napetosti u odnosima izme|u part-nera primorale su SAD da, 1992. go-dine, preispitaju svoju strategiju uUputstvima za planirawe odbrane(DPG) koje su sa~inili visoki zva-ni~nici: Pol Volfovic, Zelmaj Ka-lilzad i Dik êjni. Dokument je pred-vi|ao uspostavqawe globalne pre-mo}i Amerike. Pronalaèwe pret-wi u Evropi bilo je spasonosno re-{ewe za o~uvawe NATO-alijanse itraèwe wenih novih du`nosti. [i-rewe na istok je pomoglo da se predu-predi mogu}nost gubitka ugleda ikona~nog raspada ovog vojnog saveza.

Tre}e poglavqe Uzroci sukoba uJugoslaviji donosi kratak preglednajva`nijih datuma iz burne jugoslo-venske istorije, kao i glavne ~inio-ce unutra{we krize kao {to su: na-cionalno pitawe, ekonomski proma-{aji, regionalne nejednakosti i za-duìvawa, sa akcentom na posledwedve decenije wenog postojawa u koji-ma je do{lo do slabqewa centralnevlasti i umnoàvawa niza ekonom-skih proma{aja i socijalnih pro-blema. Oteàni ekonomski uslovibili su okida~ za politi~ke i et-ni~ke sukobe. Ekonomija prilago|a-vawa zna~ila je po~etak ekonomskograspada federacije.

U ~etvrtom poglavqu Nema~kapali {ibicu, Gibs pokazuje da je glav-na odlika evropske politike 1991.godine bilo odsustvo podr{ke jugo-slovenskom jedinstvu. U svetu je po-

Kritike i prikazi

103

~elo da raste prosecesionisti~koraspoloèwe i SAD su postale zago-vornik takve politike. Ta~nije, ame-ri~ka politika je doprinela stvara-wu me|unarodnog konsenzusa o neop-hodnosti raspada zemqe i time ubr-zala kraj Jugoslavije, a preko pri-znawa novih dràva Slovenije i Hr-vatske i uspostavqawa punih diplo-matskih odnosa. Kqu~nu ulogu u Ev-ropi odigrala je ujediwena Nema~ka.Priznawe biv{e dve jugoslovenskerepublike je bio prvi samostalnispoqnopoliti~ki akt ove zemqe po-sle 1945. godine, kao i wena „velikapoliti~ka pobeda“ (Kol). Nema~kojednostrano delovawe izazivalo jenervozu u SAD i strah od pogor{a-wa ameri~kog poloàja u Evropi.

Poglavqe [irewe rata u Bosnudonosi zakqu~ak da, sa progla{e-wem nezavisnosti BiH, sukob u Jugo-slaviji ulazi u svoju „ameri~ku eta-pu“. SAD su odigrale kqu~nu ulogu uprogla{ewu bosanske nezavisnosti,a glavna podr{ka takvoj politicidolazila je od visokih zvani~nikaX. Bu{a, X. Bejkera, L. Iglbergera iV. Cimermana. Svesno se opredequ-ju}i za jednu stranu u sukobu, SAD suna me|unarodnim forumima postaleglavni oslonac Izetbegovi}evih sna-ga. Bu{ova administracija je bloki-rala primenu ve} usvojenog Lisabon-skog sporazuma. Iako su Srbi ostaliotvoreni za postizawe sli~nog spo-razuma, Bosna je, uz ameri~ku podr-{ku, proglasila nezavisnost i dobi-la me|unarodno priznawe.

Kao {to je Nema~ka odigrala glav-nu ulogu u destabilizaciji Jugosla-vije 1991, isto se moè re}i i za ulo-gu SAD u toku 1992. godine. Zna~ajsredstava propagande u kojima je ten-denciozno iskrivqivana prava sli-ka ratnih de{avawa, kao i delovawelobisti~kih centara, dovelo je doklime u kojoj su se u raspravama o Bo-

sni uvek kao zlo~inci i ‘rtve pri-kazivale ve} poznate strane.

Poglavqe Samo se slabi oslawajuna diplomatiju govori o podelama uameri~koj administraciji na zago-vornike i protivnike vojne inter-vencije. Suo~avawe Klintonove ad-ministracije sa ratom u Bosni dove-lo je do blokirawa Vens-Ovenovogplana, kao i Oven-Stoltenbergovihmirovnih re{ewa ~iji je ciq bio dase Evropi obezbedi pozicija kqu-~nog igra~a me|unarodne politikena Balkanu. SAD su otvoreno podr-àle akciju „Oluja“ (Hrvatska), kaoi zdruènu akciju hrvatsko-musli-manskih snaga „Maestral“ (BiH). Od-nos snaga u Bosni je temeqno izme-wen, pa je federacija BiH predsta-vqala politi~ku pobedu Klintono-ve administracije. Dejtonski miro-vni sporazum (1995) tako|e predsta-vqa ponièwe za EU i podrivawe we-nih napora za uspostavqawe nezavi-sne spoqne politike. DiplomatijaSAD je imala kqu~nu ulogu kodonemogu}avawa postizawa dogovorai produèwa trajawa rata za nekoli-ko godina.

Posledwe sedmo poglavqe Kosovoi novo dokazivawe ameri~ke mo}i po-kazuje jo{ jednom kako je sukob na Ko-sovu ozna~io opadawe evropske po-liti~ke mo}i i potvr|ivawe ame-ri~kog politi~kog i vojnog pre-stià. Nerazvijenost regiona, demo-grafski bum, siroma{tvo i nezapo-slenost, kao i stvarawe albanskognacionalnog pokreta, uspostavqaweparalelnih institucija, uz primenugra|anske neposlu{nosti, predsta-vqali su uvod u sukobe na Kosovu.

Stvarawe teroristi~ke OVK, ko-ja je imala bliske veze sa me|unarod-nim prometom heroina, uz pomo} al-banske dijaspore na Zapadu, dobiloje i pre}utnu saglasnost me|unarod-nih faktora. Smirivawu situacije

Kritike i prikazi

104

doprinelo je potpisivawe tzv. Hol-brukovog sporazuma i povla~ewesrpskih snaga sa Kosova. Ovo kratkozati{je bi}e prekinuto kr{ewemsporazuma od strane OVK, srpskomkontraofanzivom i ponovnim raz-buktavawem sukoba. Pregovori u Ram-bujeu (1999), zvani~no vo|eni podokriqem kontakt-grupe, u stvari supredstavqali pregovore koje je vodi-la ameri~ka diplomatija koja semoè smatrati i najodgovornijom zawihov kona~ni ishod.

Vojni aneks (Aneks B) kojim se do-zvoqava da NATO-snage imaju nesme-tani pristup ne samo Kosovu ve} icelom podru~ju SR Jugoslavije pred-stavqa deo {ire strategije SAD dase blokira dono{ewe diplomatskogre{ewa, ~ime bi se rat u~inio neiz-be`nim. Politika potvr|ivawa va-

`nosti NATO-alijanse, u kombina-ciji sa propalim mirovnim prego-vorima, dovela je do vazdu{nog rataprotiv Srbije. OVK je svoja novaovla{}ewa iskoristila za progonSrba i drugih mawina i stvarawe et-ni~ki ~iste teritorije. Pored toga{to je sukob na Kosovu doneo i eko-nomsku dobit (rast dolara i padvrednosti evra), on je jo{ jednom po-tvrdio ja~awe glavne poluge ame-ri~kog uticaja u Evropi: NATO-ali-janse.

Pi{u}i jasno i ~itko, sa distan-com objektivnog registratora ~iwe-nica, i uz wihovo znala~ko tuma~e-we, Dejvid Gibs je ponudio jednu odzadovoqavaju}ih analiza koju su zah-tevale nametnute dileme i tragi~nidoga|aji minulog veka.

Kritike i prikazi

105

Prof. dr Milan D. Lazi}

Dr Mom~ilo Isi} i Milorad Radoj~i}: OSNOVNA [KOLA„MILAN MUWAS“ UB 1820- 2010, Osnovna {kola „Milan

Muwas“ Ub, 2011, 580.

Nedavno je objavqena kwiga dvo-jice poznatih autora dr Mom~ilaIsi}a i Milorada Radoj~i}a, pisa-ca niza monografija o srpskimosnovnim {kolama u XIX i XX veku.Jedna od tih je i ova o kojoj pi{emo,zna~ajna monografija, kako po svomobimu, tako i po sadràju izvanred-nog ~iweni~nog i istorijskog mate-rijala, za {kolu ~ije ra|awe, ‘ivoti trajawe ima retko dugu istoriju od190 godina.

Kwiga napisana o ovoj {kolipredstavqa, po bogatstvu ~iwenica,snazi argumenata, ‘ivosti izlaga-wa, plasti~nim prikazima i opisi-ma doga|awa, zna~ajno i sna`no de-lo. Ova monografija ne govori samoo prosvetiteqsko-kulturnoj delat-nosti ove {kole, nego daje i presekistorijskih, politi~kih, kulturnihi dru{tvenih zbivawa u srpskomdru{tvu tokom XIX i XX veka, kakoonog na selu, tako i onog po srpskimpalankama, varo{ima i gradovima.Ovo je jedna od boqe napisanih iobjavqenih monografija i moè bi-ti primer kako treba pisati o zna-~ajnim ustanovama i institucijamaprosvete i kulture u nas.

Monografiju ~ine dve, hronolo-{ki i tematski povezane celine i to:

vreme ra|awa, nastajawa i ‘ivota{kole, od 1820. do 1944. godine (pe-riod dug 124 godine), i drugi deokwige od 1944. do 2010. godine (ili66 godina) ‘ivota i rada ove pro-svetne ustanove. Zadovoqstvo je bilo~itati sadràje monografije i jed-nog i drugog atora, uz konstatacijuda su obojica po{tovali osnovna me-todolo{ko-istraìva~ka pravila iprincipe pridràvaju}i se hrono-lo{ko-tematskog oblika izlagawa,uz sna`no ilustrovawe najzna~ajni-jih i kqu~nih doga|awa i zbivawa,dokumentima i istorijskom gra|omprvog reda, kao i nezaobilaznom{kolskom dokumentacijom, naro~i-to novijeg perioda. Svi istorijskiizvori i gra|a su znala~ki upotreb-qeni, tako da su prikazi i ilustra-cije doga|awa i zbivawa, u ovoj pro-svetnoj ustanovi, dati ‘ivotno, pla-sti~no i potpuno verno {to prika-zuje realnu, sliku pro{losti, u svega{to se zbivalo u {koli i dugom pe-riodu trajawa, ‘ivota i rada.

Da bi smo ~itaocima ovog prika-za, pribliìli kwigu o kojoj pi{e-mo, da}emo kra}u analizu wenog sa-dràja, najzna~ajnijih podataka, okojima autori pi{u uz preporuku dasamo ~itawem same monografije, mo-

Kritike i prikazi

106

èmo se potpunije informisati iupoznati detaqnije niz zanimqivihpodataka, desetine i stotine imenau~esnika i delatnika koji su stvara-li i kreirali istoriju ove ugledneprosvetne ustanove.

Dr Mom~ilo Isi} u prvom delukwige u poglavqu „Osnovna {kola uUbu 1820-1944.“ pod naslovom „Prva{kola u Tamnavi“ zanimqivo pi{eo nizu detaqa iz istorije prve os-novne {kole, o prvom u~itequ, za-tim o te{kim i dugotrajnim napori-ma da se izgradi prva {kolska zgradakoja bi odgovarala normalnim uslo-vima za rad. Pi{e o siroma{tvu op-{tine i nedostatku novca, a i nema-ru, koji je u~inio svoje. Ub je dobiosvoju prvu i pravu {kolsku zgradutek 1902/03. {kolske godine, za kojuje {kolski nadzornik tada napisao:„Da Ub ima {kolsku zgradu kojom bise mogla svaka varo{ podi~iti.“

U slede}em podnaslovu „Ubski os-novci“, autor je detaqno pisao o de-ci ubske osnovne {kole, a zahvaqu-ju}i arhivskoj gra|i, mogao je dati~itav niz imena i prezimena tada-{wih |aka, wihova mesta ro|ewa,imena wihovih roditeqa, imovnostawe, razred koji su poha|ali, uspehkoji su postigli i dr. Podaci su iz1839/40. {kolske godine, drugi poda-ci su iz 1842/43. {kolske godine.Sli~ne podatke autor je dao i za pe-riod od 1880/81. do 1909/10. {kolskegodine. Ovaj deo monografije oboga-}en je jo{ i podacima o broju de~akai devoj~ica koji su se tada {kolova-li. Istovremeno autor je dao i nizzanimqivih podataka o u~iteqimaubske osnovne {kole, zatim o nastav-nim planovima i programima, na~i-nu wihove realizacije, te{ko}amana koje su nailazili, niskom vredno-vawu rada u~iteqa, wihovom nezado-voqstvu i ~estom beàwu u~iteqa udruga zanimawa (popove, dràvne

slu`benike i dr.). Uz tekstove kaoilustracije dat je i spisak u~iteqaubske osnovne {kole od 1869. do1914. godine.

Autor se u ovom delu monografijeosvrnuo i na stawe pismenosti u op-{tini, konstatuju}i da je 1890. godi-ne procenat nepismenog stanovni-{tva u ubskoj op{tini bio 98,13%, apet godina kasnije procenat nepi-smenih je smawen na 97,54%. U nared-nom podnaslovu autor je detaqno pi-sao o velikoj ratnoj {teti nanesenoj{kolama ubske op{tine u vreme oku-pacije austrougarske vojske od 1914.do 1918. godine.

U poglavqima: „Osnovna {kolaizme|u dva svetska rata“ i „Osnovna{kola u toku Drugog svetskog rataod 1918-1944. godine“ autor je nizomtabela i drugih zna~ajnih podataka,dao detaqnu analizu {kolskog zako-nodavstva, sadràj nastavnih plano-va i programa, na~in wihove reali-zacije, uslova u kojima su u~iteqiradili, wihov materijalni poloàj.Autor je daqe pisao o entuzijazmu izalagawu u~iteqa koji su bili pot-puno posve}eni svom radu i ‘eqi dapostignu {to boqi uspeh kako u raz-redu tako i aktivnostima van {kolei aktivnom narodnom prosve}ivawu.

Drugi deo monografije Osnovna{kola „Milan Muwas“ Ub 1944-2010godina, autora Milorada Radoj~i}asadrì desetine podnaslova me|u ko-jima su: „Osnovno-{kolski sistem usocijalizmu i vi{estrana~ju”, gde jeautor dao istorijat dru{tveno-po-liti~kih i {kolskih zbivawa u pe-riodu od 1944. godine sa nagove{ta-jima izmena u sistemu obrazovawa ivaspitawa od 1945. godine, postepe-nim izmenama u nastavnim planovi-ma i programia, ukidawem nekih na-stavnih predmeta, i izmenama u pro-gramskim sadràjima u nastavnimpredmetima shodno promenama dru-

Kritike i prikazi

107

{tveno-politi~kih prilika u zemqi.U odeqku „Od ~etvorazredne do ma-ti~ne osmogodi{we osnovne {kole“autor je ilustrativno prikazao iz-rastawe ubske osnovne {kole od ~e-tvorazredne do osmogodi{we {koleu vremenu od 1944. do 1956. godine po-{tuju}i hronolo{ko-tematski red uizlagawu.

Posebno interesantno poglavqeje „Upravqawe {kolom“, u kome je au-tor veoma uspe{no predstavio stru-~ne, upravne i samoupravne organe{kole u razli~itim vremenskim pe-riodima, kao i izmene normativnihakata {kole i wihovo prilago|a-vawe dru{tvenim promenama i izme-nama u zakonima o osnovnom obrazo-vawu.

U odeqku „Osnovna {kola “Mi-lan Muwas" na zadatku" ima tri pod-naslova, ali su sve tri celine pove-zane hronolo{kim nizom a to su:„Ubski nastavnici – stoèr {irewaprosvete i kulture“, „Ubski osnovci– zalog budu}nosti“ i „Osnovna {ko-la i dru{tvena sredina“. U wima au-tor sa entuzijazmom govori (pi{e) osvesnom i po`rtvovanom radu u~i-teqa i nastavnika na ostvarivawuciqeva i zadataka u vaspitawu iobrazovawu za budu}nost mladih Ub-qana, kao i o entuzijazmu nastavnikau vannanstavnim aktivnostima. Au-tor uz deo o u~enicima daje podatke obroju u~enika, polnoj strukturi, us-pehu, radu sekcija i klubova van na-stave, nagradama i pohvalama u~eni-ka i od {kole i dru{tvene lokalnesredine, kao i pohvalama i nagrada-ma u~iteqa, nastavnika i profesora

za odgovorno i savesno zalagawe u{koli i van we.

Monografija je upotpuwena i obo-ga}ena i slede}im prilozima: „Fi-zi~ki odvojena odeqewa“,"NosiociDiplome „Vuk Karaxi}“, „Zna~ajnaimena |aka ubske osnovne {kole, “Se-}awa ubskih osnovaca", „Spisak svihradnika ubske osnovne {kole“ (u~i-teqa, nastavnika, profesora, vero-u~iteqa, direktora, stru~nog, admi-nistrativnog, tehni~kog i pomo}nogosobqa {kole sa osnovnim biograf-skim podacima). Na kraju je data ibiografija narodnog heroja MilanaMuwasa, ~ije ime nosi osnovna {ko-la na Ubu.

Oba autora su uloìla veliki na-por i sa~inili zaista zna~ajno deloo jednoj od najstarijih {kola u Sr-biji. [kola „Milan Muwas“ i sviweni radnici i generacije u~enikaove ugledne prosvetne ustanove mogusa ponosom proneti slavu ove {kolei wene monografije, jer je retko do-bro napisana, tako da je {kola ovimdobila i trajni spomenik od wenogro|ewa, dugog trajawa i ‘ivota, dodana{wih dana. Ova monografija jei spomenik svekolikom {kolstvu utamnavskom kraju, obuhvatom jo{ sa-da 14 fizi~ki izdvojenih odeqewa,osnosno biv{ih ~etvorazrednih os-novnih {kola na tom podru~ju.

Monografija je pisana lepim i ja-snim stilom i jezikom, lako ~itqivai oboga}ena niza interesantnih po-jednosti zbog ~ega je preporu~ujemo ~i-taocima, stru~noj i nau~noj javnostikoja }e o woj dati najobjektivnijisud, nadamo se, veoma pozitivan.

Kritike i prikazi

108

Milorad Radoj~i}


[email protected]

BIBLIOGRAFIJA NEKROLOGA U

VAQEVSKOM LISTU „NAPRED“ 1946-2010. GODINE

U Vaqevu i okolini izlazilo je vi{e desetina raznih listova, ~asopi-sa i drugih publikacija. Jedni su pokretani, a drugi su ga{eni. One naj-va`nije izdavali su organi okru`nih, sreskih i op{tinskih organa dru-{tveno-politi~kih organizacija ili organi lokalne samouprave. Ipak,najbrojniji su listovi koje su pokretali i izdavali privredni subjekti irazna dru{tva, dru{tvene organizacije i udruèwa gra|ana. Naàlost ve-}ina wih bila je kratkog veka. Posledwih godina registrovano je i vi{eprivatnih inicijativa u ovoj oblasti („Re~ nedeqe“) ali one nisu uspeleda zaìve, osim ~asnih izuzetaka (Revija „Kolubara“, „Glas Tamnave“).

Ako je „Glasono{a“ list koji se prvi pojavio u na{em gradu, onda je„Napred“ bez sumwe, javno glasilo sa najduìm trajawem. Pokrenut je 15.februara 1945. godine pod nazivom „Sve za pobedu“. Godinu dana kasnijeuzeo je sada{wi naziv i traje sve do dana{wih dana. Od maja 1949. godinedo maja 1952. godine nije izlazio jer je Vaqevo pripalo beogradskoj obla-sti, a wen zvani~ni organ bio je „Novi dani“.

Od osnivawa „Napred“ uglavnom izlazi jednom sedmi~no. Bio je najpreorgan Okru`nog odbora Jugoslovenskog narodnooslobodila~kog fronta –JNOF okruga vaqevskog; pa Narodnog fronta okruga vaqevskog(1946-1947);Narodnog fronta grada Vaqevo (1947-1949); Sreskog odbora Narodnogfronta Vaqevo (1952-1953); te od 1983. op{tinskih konferencija SSRNVaqevo, Lazarevac, Lajkovac, Qig, Mionica, Ose~ina i Ub.1 Potom nekovreme nije pokrivao podru~je op{tina Lazarevac, jer je ono pripojenoGradu Beogradu i Uba, po{to su oni imali svoje „Tamnavske novine“.Posledwih godina je vlasni{tvo porodice Nedi} iz Vaqeva i ponovo

109

BIBLIOGRAFIJE

BIBLIOGRAPHIES

1 Rankovi}, 1985, 161

pokriva celu tu teritoriju, pa nekad zahvati i po koju temu iz susednihop{tina.

Glavni i odgovorni urednici ovog lista bili su: A{er Deleon, Rato-mir Ivkovi}, Nade`da ]iri}, Boà Markovi}, Bogdan Rankovi}, Milo-rad Niki}, Radivoje Maksi}, Zoran Joksimovi}, Stevan ]iri}, ZdravkoLazi}, Olga Petrovi}, Jovan Bugarski i Zoran Milovanovi}. Kao listza dru{tveno-politi~ka i privredna pitawa vaqevskog kraja, objavqujeraznovrsne sadràje, kako po formi (vesti, izve{taji, komentari, in-tervjui, reportaè, prikazi) tako i po sadràju. Zahvaquju}i tome ve}duè vreme ubraja se me|u boqe lokalne listove u na{oj zemqi. Wegov ti-ra` po broju i{ao je i blizu 25 hiqada primeraka, a remitenta za to vre-me skoro zanemarqiva. Po svojoj koncepciji, ure|iva~koj politici, li-kovno-grafi~kom izgledu dosta je prepoznatqiv i veoma cewen. Naravno,kao i kod drugih sli~nih listova bivalo je uspona i padova u kvalitetu,{to se naravno odraàvalo i na tira`.

Ovaj nedeqnik godinama bio je prepoznatqiv po brojnim, kvalitet-nim i raznovrsnim tekstovima koji su se odnosili na negovawe slobodar-skih i borbenih tradicija. Ta istorijsko – dokumentarna dimenzija ovoglista decenijama dolazila je do punog izraàja i doprinosila ne samoradoj ~itanosti lista ve} i wegovom trajnom ~uvawu. Zbog objavqivawatih kvalitetnih, a ~esto i veoma argumentovanih istoriografskih tek-stova ovaj list sve ~e{}e se citira i navodi kao zna~ajan izvor dragoce-nih podataka o zavi~ajnoj pro{losti, pa i {ire, ~ak i u vrednim na-u~no-istorijskim i sli~nim publikacijama.

Pored raznovrsnosti i kvaliteta objavqenih tekstova list je prepo-znatqiv i po velikom broju nekrologa, a naro~ito ~ituqa. Zbog toga gapojedini ~itaoci u {ali katkad zovu i „grobqanski glasnik“. Mada je za-ista ponekad ~ituqa previ{e ne treba zaboraviti da su one zna~ajan iz-vor prihoda izdava~u, a neretko u tome se oskudeva. Uz to, ~ituqe, same posebi su svojevrsne informacije, koje mnogi pa`qivo ~itaju i prate iakoneki wihovo objavqivawe kritikuju. Ima i onih koji tvrde da je ovaj listrekorder, ~ak i u svetskim okvirima, po broju objavqenih ~ituqa.

Tre}a zna~ajna karakteristika ovog lista bio je veliki broj podlist-aka koje je povremeno objavqivao. Dok je ve}ina wih (Mali polet, Infor-mator Skup{tine op{tine i samoupravnih interesnih zajednica op{ti-ne Vaqevo, AIK „Vaqevo“, „Glasono{a“, „Strela“, „Diva“, „Stevan Fi-lipovi}“ i drugi) objavqivana obi~no na jednoj, a re|e na ~etiri strane,kao sastavni deo lista, dotle su drugi {tampani kao wegovi dodaci(„Kru{ik“, Dodatak za kulturu i umetnost i sli~no), koji su se mogli ifizi~ki odvojiti od osnovnog dela lista i tako distribuirati. Narav-no, u podliske ne spadaju i neke stalne rubrike, koje katkad podse}aju nawih, kao {to su: Trambulina, Kroz Vaqevo, Sport..., koje zauzimaju po

Milorad Radoj~i}

110

~itavu stranu i pojavquju se iz broja u broj. Me|utim, oni se posebno nefinansiraju i wih priprema i ure|uje redakcija lista „Napred“, dok koddrugih to nije slu~aj. Zato oni nemaju i ne mogu imati status podlistka.

Zbog duìne wegovog izlaèwa, ugleda koji uìva kod ~italaca, problema-tike kojom se bavi i teritorije koju pokriva leì i odgovor na pitawe za{to seba{ bavimo nekrolozima u „Napredu“.

U ovom prilogu objavqujemo Bibliografiju nekrologa objavqenih u listu„Napred“ od po~etka wegovog izlaèwa 1946. do kraja 2010. godine. Iz ovogaproisti~e da objavqujemo bibliografske podatke o nekrolozima za 64 godineizlaèwa lista, ali ako se ima u vidu da „Napred“ nije izlazio od 1949. do1952 godine, to ~inimo za oko {est decenije, {to ipak nije ni mali period.Drugim re~ima predmet na{eg interesovawa, pa i istraìvawa bilo je 3.221broj ovog lista. S tim u vezi moramo naglasiti da u zvani~nim institucijamaVaqeva nisu sa~uvani pojedini brojevi ovog lista te da nismo mogli ostva-riti uvid u wih. Primetili smo da nedostaju brojevi od 1. januara 1946. do 29.marta 1946; i od maja 1952. do kraja decembra 1952. godine kada je po~eo ponovoizlaziti. Ne iskqu~ujemo mogu}nost da i u ostalim kompletima fali po nekibroj ili strana, poput broja od 29. marta 1965. godine.

Po neko }e se zapitati za{to ba{ bibliografija nekrologa, po{to jeovaj list objavio i mno{tvo zanimqivih istoriografskih i drugih tek-stova, a naro~ito mnogo ~ituqa. Tim povodom podse}amo da su biblio-grafije istoriografskih tekstova u wemu ve} objavili mr Milan Trip-kovi} i Qubisav Andri} u vi{e brojeva ovog ~asopisa – Glasnika Me|u-op{tinskog istorijskog arhiva u Vaqevu. Me|utim, ~ituqe same po sebiobuhvataju veliki broj lica, a naj~e{}e donose samo osnovne podatke oumrlom pa u istraìva~kom pogledu nemaju neku ve}u vrednost. Pored to-ga nekrolozi su dugo i neopravdano zapostavqeni i jo{ uvek su dostaskrenuti. O tome svedo~i i ~iwenica da ih ni jedna nauka nije smatralapredmetom svojih istraìvawa.

Najva`nije karakteristike nekrologa su: a) odavawe priznawa i po~a-sti preminulom ~oveku, odnosno izraàvawe ‘alosti zbog gubitka zna-~ajne li~nosti i b) da ni jedna nauka posebno nije ovu vrstu teksta sma-trala svojim predmetom istraìvawa. Oni imaju istoriografsku, kwi-èvnu i drugu vrednost. Po{to je za nas najbitnija istoriografska vred-nost naglasi}emo da wu umawuju: a) pijetet pred neopozivo posledwim ‘i-votnim ~inom zaklawa svest o wegovom zna~aju (ili je spre~ava da se is-kaè) i b) potreba da se tekst nekrologa sro~i u kratkom vremenu (kako bibio aktuelna informacija) ostavqa veoma malo vremena da se prikupqaju,proveravaju i precizno defini{u ~iwenice. To u izvesnoj meri umawujezna~aj nekrologa kao prvorazrednog istorijskog izvora, ali nesumwivo onostaje zna~ajan, pogotovo inicijalni, izvor saznawa o postojawu i delova-wu pokojnika, a jo{ vi{e o odnosu savremenike prema wemu.

Bibliografija nekrologa u vaqevskom listu „Napred” 1946–2010.

111

Prema tome za nekrologe smo se opredelili i jer su dragoceni izvoripodataka o poznatim politi~kim, privrednim, prosvetnim, zdravstve-nim, kulturnim, sportskim i drugim li~nostima ovog kraja i mogu bitikorisni sada{wim i budu}im istraìva~ima zavi~ajne pro{losti. Ne-krolozi su specifi~ni tekstovi koje su pisali wihovi savremenici po-vodom wihove smrti i bez obzira {to imaju odre|enih mawkavosti (pi-sani su na brzinu, bez navo|ewa izvora kori{}enih podataka, kadkad susuvi{e blagoglagoqivi, nedovoqno precizni i sli~no) verujemo da }eposluìti za upoznavawe ‘ivota, rada i dràwa mnogih li~nosti i ta-ko doprinositi ustanovqewu biografija qudi koji se smatraju zna~aj-nim za zavi~ajnu istoriju i {ire. Uz to, sada }emo prvi put staviti nauvid spisak li~nosti na{eg kraja koja su u proteklih skoro {est i podecenija smatrane zna~ajnim.

Odre|ivawe zna~aja preminulog ~oveka je su{tina nekrologa, pa sewime meri nastali gubitak za zajednicu. Samom ~iwenicom da je nekro-log objavqen ve} se izraàva wegov zna~aj jer iza toga stoji autor nekro-loga, glavni i odgovorni urednik lista, a u nekim slu~ajevima redakcijai direktor preduze}a, ako su konsultovani. Dodatne elemente tog zna~ajapredstavqaju mesto (strana, od prve do posledwe stranice) na kojoj je ne-krolog u listu objavqen, veli~ina slova i tip {tampe kojim se to ~ini.Naravno, obimom i stilizacijom teksta o umrlom tako|e odre|uje se me-sto umrlog u ~esto ne zapisanoj i nedefinisanoj, ali postoje}oj hijerar-hiji zna~ajnih li~nosti. Vrednosni sud o li~nosti wenom delu i delawuizraàva se i neposredno upotrebom prideva: najve}i, najzaslu`niji, pr-vi i sli~no.

Nekrologu je imanentno veli~awe pokojnika jer su nekrolozi nekadbili posve}ivani samo svecima i vladarima, a ‘iva je i sada poslovicakoja kaè „O mrtvima samo lepo (najlep{e)“. Me|utim, to nu`no ne zna~ida glorifikovawa pokojnika ima u svim slu~ajevima, kao i da nema odre-|enih proma{aja u izboru i vrednovawu pokojnika. U svakom slu~aju, ob-javqivawe nekrologa ima za ciq da se javnosti ukaè na nastali gubitaku {irim razmerama, ponekad u okviru nacije ili dràve a ponekad umawim lokalnim zajednicama.2

U ovom tekstu evidentirani su i obra|eni svi objavqeni nekrolozi ulistu „Napred“, dakle nije bilo selektivnog pristupa. Prema tome izborli~nosti ~iji su nekrolozi publikovani iskqu~ivo je bio u nadle`nostiredakcije, odnosno glavnog i odgovornog urednika ovog nedeqnika. Mismo sledili wihov izbor. Vredno je podsetiti da su ovog puta evidenti-rani nekrolozi publikovani, ne samo u listu „Napred“, ve} i wegovimpodliscima, ali ne i u dodacima. U~inili smo to jer u sve dodatke nismo

Milorad Radoj~i}

112

2 Bujas, et al., 1998, 12

imali priliku da ostvarimo uvid ali i da smo imali bio bi to preobi-man rukopis, pa bi se postavilo pitawe wegove upotrebqivosti i svrsis-hodnosti. Prema tome bibliografija nekrologa na primer u dodatku(podlisku – listu) „Kru{ik“ mogla bi biti posebna tema.

Inicijativa za pripremu i objavqivawe nekrologa naj~e{}e je poti-cala od glavnog i odgovornog urednika, a bilo je i slu~ajeva kada su onipripremani na inicijativu i pojedinih novinara, saradnika ili dopi-snika iz pojedinih sredina. Preko 90% tih nekrologa je nepotpisano, asamo retki su potpisani punim imenom i prezimenom autora, dok je malovi{e potpisanih inicijalima. Poznato je da su naj~e{}i autori ob-javqenih nekrologa bivali: Zoran Joksimovi}, mr Milan Tripkovi},Zdravko Lazi}, Zdravko Rankovi}, Borislav Vuji}, Jovan Stoji}, Milo-rad Radoj~i}, a re|e Branislav Milosavqevi}, Miodrag Gaji}, BrankoVi}entijevi}, Slobodan Jeremi}, Dragan Ili}, Milo{ Vitezovi}, RadePetronijevi}, Dragan Savi}, Slobodan ]iri} i drugi. Razumqivo pu-blikovani nekrolozi su razli~itog obima, od onog najkra}eg sa samo parre~enica do onog najduèg, koji se svojim obimom i iscrpno{}u podatakasasvim pribliàva biografiji.

U ovoj bibliografiji nekrolozi su izloèni hronolo{kim redom ka-ko su objavqivani u listu „Napred“. Nekrolo{ki tekst obi~no po~iweobave{tewem da je neka li~nost preminula. Potom sledi segment kojiidentifikuje pokojnika, pa onaj koji isti~e pojedine epizode iz pokojni-kovog ‘ivota, te odre|ivawe zna~aja preminulog i na kraju podaci o vre-menu i mestu sahrane. Nemaju svi nekrolozi ba{ sve te elemente, a u neki-ma od wih te{ko je na}i i osnovne biografske podatke o pokojniku, kao{to su mesto i godina ro|ewa, zanimawe, pa i vreme i mesto smrti. Dabismo te propuste nadomestili, u dosta slu~ajeva konsultovali smo ma-ti~ne kwige i na{li èqene podatke.

Ako se po|e od definicije da je nekrolog vrsta govornog ili pisanogteksta u kome se obnaroduje smrt nekog lica, opisuje wegov ‘ivot i odre|u-ju wegove zasluge i ~iwenice da se on na neki na~in izdvaja od ostalih tek-stova u publikacijama – uokviravawem ili natpisom „in memoriam“, „ne-krolog“, „u spomen“ i sli~no, ispada da ga nije posebno te{ko razlikovatiod drugih tekstova. Me|utim, u praksi ovog lista nije ba{ tako. êsto senailazi na vesti i druge tekstove o smrti pojedinca, naravno me|u kojimaima i zna~ajnih pojedinaca, koje sadrè dosta elemenata karakteristi~nihza nekrologe. Ima i se}awa ili podse}awa na pokojnike koji su ovaj svestnapustili znatno ranije, pa naravno ti tekstovi ovog puta nisu uzimani uobzir. Katkad smo nailazi i na razvijenu ~ituqu koja se u zna~ajnijoj meripribliàva saètom nekrologu. âk ima i klasi~nih ~ituqa koje su obe-leène odrednicom „in memoriam“, ali nemaju druga obele`ja nekrologa.Po{to je funkcija i jednih i drugih ogla{avawe smrti pojedinca, po{li


113

smo od toga da ono {to ih me|usobno razlikuje je sadràj teksta, na~in pre-zentacije i da iza tih podataka ne stoje pojedinci – najbliì srodnici iprijateqi. Zato ovim radom nisu obuhva}eni izve{taji ili vesti o smrtinekih drugih osoba, ~ituqe, izjave zahvalnosti i sli~no.

Po~etno istraìvawe ove problematike obavqeno je u li~noj kolek-ciji lista „Napreda“ autora ovog teksta, koja obuhvata listove iza{le uperiodu 1974- 2010. godine. Preostale godine su istraìvane u bibliote-ci Me|uop{tinskog istorijskog arhiva u Vaqevu, koja ima najkomplet-niju kolekciju. Deo ovog istraìvawa u ranijem periodu obavqen je i uZavi~ajnom odeqewu Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ u Va-qevu. Kako je na svim ovim mestima konstatovano da nedostaju pojediniprimerci ovog lista ili neke wegove strane dopunska istraìvawa deli-mi~no su vr{ena su i u Narodnoj biblioteci Srbije i Univerzitetskojbiblioteci „Svetozar Markovi}“ u Beogradu. Posebno su kori{}eni di-skovi sa digitalizovanim primercima ovog lista koja je obavqena u or-ganizaciji Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ iz Vaqeva.

U bibliografskim odrednicama ovog teksta sadràni su slede}i po-daci: Ime i prezime, eventualno nadimak (u zagradi: mesto ro|ewa, zavi-

~ajna op{tina, dràva ro|ewa, ako je ro|en izvan Srbije, godina ro|ewa –

mesto3

i godina smrti), osnovno zanimawe ili najvi{a funkcija, spored-

no zanimawe. U novoj zagradi dati su: podaci o osnovnom izvoru – broj li-

sta, datum izlaèwa i strana na kojoj je nekrolog objavqen. Po{to u sva-kom nekrologu nema svih navedenih podataka, nastojali smo da ih dopu-nimo iz drugih dostupnih izvora ili li~nih saznawa autora. Naro~itosu nam korisno posluìle mati~ne kwige ro|enih i umrlih, a posebnonam je bila dragocena pomo} Alekse Milivojevi}a iz Mati~ne slu`beop{tine Vaqevo, ali i mati~ara iz Uba, Mionice, Bogova|e, Bre`|a,Dra~i}a, Radqeva i jo{ nekih mesta. Ostali dopunski izvori se ovog pu-ta ne navode jer ih ima jako mnogo i dodatno bi opteretili ovaj tekst. Ve-rujemo da }e i bez tog navo|ewa zainteresovane osobe umeti da na|u put dopotpunijih podataka o konkretnom pokojniku. Da bi im taj posao olak-{ali ili omogu}ili razlikovawe osoba istih ili sli~nih imena i pre-zimena u po nekoj bibliografskoj odrednici dodali smo i po neki poda-tak koji se odnosi na wegovo osnovno ili dopunsko zanimawe, a ne pomi-we se u wegovom nekrologu. Otuda verujemo da }e i ova Bibliografija ne-krologa biti dragocen izvor podataka o odre|enoj li~nosti a ne samo pu-tokaz da se do tih podataka do|e.

Evo pregleda svih nekrologa objavqenih u vaqevskom nedeqniku „Na-pred“ od februara 1946. do kraja 2010. godine, po godinama:

Milorad Radoj~i}

114

3 Ako su istovetni mesto ro|ewa i smrti onda se ne ponavqa zavi~ajna (mati~na) op-{tina i naravno dràva, ukoliko je ro|en van teritorije Srbije.

1946. godina

MIHAILO IVANOVI] KALIWIN (?, 1875 – ?, 1946), metalski radnik,sovjetski politi~ki radnik i dràvnik, predsednik Centralnog izvr{nog komi-teta SSSR i predsednik Prezidijuma Visokog sovjeta SSSR (72, 7. jula 1946, 1).

1948. godina

KOSAN VOJI] (Paune, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1948), poslovo|a Stolarske ra-dionice Preduze}a „Trudbenik“ u Vaqevu, predratni skojevac i saradnik NOP-a(173, 28. avgusta 1948, 2).

1953. godina

BORIS KIDRI^ (1912 – 1953), revolucionar, narodni heroj i dràvnik isekretar Izvr{nog komiteta CK SKJ (258, 17 aprila 1953, 1).

ALEKSANDAR ACA SOLUNAC (?, 1929 – ?, 1955), slu`benik ‘elezni~kestanice [id (274, 7. avgusta 1953, 6).

1954. godina

RADE JOKANOVI] (?, 1889 – Vaqevo, 1954), kwigovezac, pripadnik pred-ratnog revolucionarnog pokreta i ~lan SSRN (307, 30. aprila 1954, 5).

ILIJA R. MITROVI] (?,? – Marti{~nica, Rijeka, Hrvatska, 1954), apsol-vent matematike utopio se u moru za vreme letovawa 29. jula 1954. godine (3222,208, 20. avgusta 1954, 3).

1956. godina

STEVAN TIMOTI] (Kamenica, ? – Sava, 1956), podoficir i nastavnik Voj-no-podoficirske {kole utopio se u Savi prilikom kupawa (420, 17. avgusta 1956, 5).

1957. godine

MO[A PIJADE (Beograd, 1890 – Pariz, Francuska, 1957), novinar i slikar, po-liti~ki radnik i dràvnik – predsednik Savezne skup{tine (448, 22. marta 1957, 1-3).

DRAGOMIR GLI[I] (Vaqevo, 1872 – Beograd, 1957), likovni pedagog, rat-ni fotograf i poznati slikar (460, 21. juna 1957, 4).

1958. godina

Dr QUBIVOJE MIHAILOVI] (Kragujevac, 1891 – Mionica, 1958), u~e-snik ratova od 1912. do 1918, poznati lekar i ugledni zdravstveni radnik (488,17. januara 1958, 7)

MARKO GRBI] (Zabrdica, Vaqevo, 1902, – Vaqevo, 1958), stolar i saradnikNOP-a, predsednik Sreskog narodnog odbora, jedan od osniva~a i prvi direk-tor Preduze}a „Stevan Filipovi}“ u Vaqevu (492, 14. februar 1958, 7).

QUBINA [AMI (Ora{ac, BiH, 1922 – Vaqevo, 1958), doma}ica, dugogodi{wipartijski radnik i aktivni ~lan mnogih dru{tvenih organizacija u Vaqevu(494, 28. februara 1958, 7).

QUBOMIR QUBA S. MARKOVI] (Kr~mar, Mionica, 1905 – Beograd,1958), napredni zemqoradnik, dugogodi{wi ~lan i sekretar Osnovne organiza-cije SK i dru{tveno-politi~ki radnik (501, 18. aprila 1958,7).

JOVAN J. BABI] (Vaqevo, 1892 – Beograd, 1958), u~esnik ratova od 1912 do1918, profesor, glavni urednik vaqevskih listova „Narodni u~iteq“ i „Glas


115

Vaqeva“, direktor trgova~kih akademija u Beogradu i Zemunu i saradnik Insti-tuta za jezik SANU (502, 30. aprila 1958, 7).

\URO SALAJ (Valpovo, Hrvatska, 1889 – Lovran, Hrvatska, 1958), kroja~kiradnik, pripadnik i funkcioner revolucionarnog pokreta, istaknuti poli-ti~ki radnik – predsednik Centralnog ve}a Saveza sindikata Jugoslavije, no-silac brojnih odlikovawa i drugih priznawa (505, 23. maja 1958, 1).

1959. godina

MIODRAG R. DAMWANOVI] (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1925 – ?, 1959),borac NOR-a i zastavnik JNA, poginuo je vr{e}i slu`bu (546, 3. aprila 1959, 5).

BORISAV VUKOVI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Mali Borak, 1959),borac Vaqevskog i [umadijskog partizanskog logora, bawi~ki logora{, pred-sednik Narodnog odbora sreza u Ubu i Lazarevcu, upravnik Zemqoradni~ke za-druge Mali Borak (552, 15. maja 1959, 2).

TEOFILO ANDRI] (Dragodol, Ose~ina, 1883 – Dragodol, 1959), imu}anzemqoradnik, u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenice,predratni predsednik op{tine u Dragodolu, saradnik NOP-a i aktivan dru-{tveni radnik (558, 26. juna 1959, 5).

LAZAR STANI[I] LALA (êrevi}, Novi Sad, 1934 – Vaqevo, 1959), voza~Gra|evinskog preduze}a „Jablanica“ Vaqevo i bokser (564, 7. avgusta 1959, 6).

KRSTIVOJE RANISAVQEVI] KIXA (Koùar, Ub, 1922 – Koùar,1959), u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik Narodnog od-bora op{tine Bawani (581, 11. decembra 1959, 7).

1960. godina

@IVAN JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1898 – Jo{eva, 1960), delovo|a, sarad-nik NOP-a, predsednik narodnih odbora op{tine u Kote{ici i Brankovini(586, 15. januara 1960, 3).

MILAN MI]A JOVANOVI] (Osladi}, Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 1960), u~e-nik tre}eg razreda i predsednik [kolskog komiteta Narodne omladine Vaqevskegimnazije i u~esnik saveznih omladinskih radnih akcija (603, 26. maja 1960, 2)

BUDIMIR BUDA MILIVOJEVI] (Balinovi}, Vaqevo, ? – Vaqevo, 1960),kroja~ki radnik u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanske spomenice;pripadnik i funkcioner predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-ai dru{tveni aktivista (613, 5. avgusta 1960, 2).

BORISAV P. SARI] (Beograd, 1907 – Beograd, 1960), saradnik NOP-a, za-to~enik logora na Bawici i Mauthauzenu, privrednik, direktor Gradskog elek-tri~nog preduze}a u Beogradu, jedan od rukovodilaca izgradwe i rukovodilacprivredno- ra~unskog sektora Termoelektrane „Kolubara“ u Velikim Crqeni-ma (621, 30. septembra 1960, 2).

MIHAILO MIKA SRE]KOVI] (Klanica, Vaqevo, 1913 – Beograd, 1960),u~iteq i nastavnik, direktor osnovne {kole u Divcima i „Nada Puri}“ u Va-qevu (630, 9. decembra 1960, 2).

1961. godina

JOVAN GRKINI] [ALE (Lisi~ine, Podravska Slatina, Hrvatska, 1913 –Lazarevac, 1961), bravarski radnik u „Vistadu“, borac Vaqevskog i [umadijskog

Milorad Radoj~i}

116

partizanskog odreda, ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spomeni-ce, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac (676, 10. novembra 1961, 2).

RADOVAN MIJU[KOVI] (Povija, Nik{i}, Crna Gora, 1895 – Beograd,1961), oficir i advokat u Ubu, u~esnik NOB-a, ~lan AVNOJ-a i ASNOS-a, nosi-lac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, poslanik, predsed-nik Zemaqske komisije za utvr|ivawe ratnih zlo~ina okupatora i wegovih po-maga~a i sudija Vrhovnog suda (679, 8. decembra 1961, 1).

VOJA M. PERI[I] (?, 1909 – Beograd, 1961), poqoprivredni stru~wak –vo}ar, sekretar Sekcije za vo}arstvo Poqoprivredno-{umarske komore vaqev-skog kraja (681, 22. decembra 1961, 3).

1962. godina

SRETEN MILI]EVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1900 – Pambukovica, Ub, 1962),trgovac, saradnik NOP-a, prvi predsednik Mesnog narodnog odbora Pambukovi-ca i prvi direktor Dràvnog magazina „Tamnava“ u Ubu (683, 12. januara 1962, 2).

TIOSAV BLAGOJEVI] (Zaglavak, Uìce, 1878 – Vaqevo, 1962), kafexija,vlasnik prvog bioskopa u Vaqevu i jedan od pionira srpske kinematografije(688, 16. februara 1962, 6).

LAVOSLAV MIHAILOVI] FI[ER (Sarajevo, BiH 1905 – Stepojevac,Lazarevac, 1962), diplomirani inèwer, saradnik i u~esnik NOR-a, direktorTermoelektrane „Kolubara“ u Velikim Crqenima stradao u saobra}ajnom udesu(689, 23. februara 1962, 2).

DU[KO ILI] (Ni{, 1912 – Lajkovac, 1962), metalostrugar u Lajkovcu, bo-rac Vaqevskog i Suvoborskog partizanskog odreda, partizan u Gr~koj, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine, jedan od osniva~a i po~asni predsednikFK „@elezni~ar“ iz Lajkovca, potpukovnik JNA i direktor Preduze}a „Pio-nir“ u Novom Sadu (692, 16. marta 1962, 2).

MILORAD BELI] (Ravwe, Bogati}, 1921 – Vaqevo, 1962), u~esnik NOB-a,radnik i stare{ina organa unutra{wih poslova u vi{e mesta, pa i Vaqevu, ka-petan Narodne milicije (693, 23. marta 1962, 2).

1963. godina

RADOJICA RADO[EVI] (Poàr, Nik{i}, Crna Gora, 1865 – Vaqevo 1963),u~esnik oslobodila~kih ratova od 1912. do 1918. godine i posledwi vaqevskiguslar (731, 11. januara 1963, 6).

Dr DRAGUTIN JELI] (Vaqevo, 1898 – Vaqevo, 1963), u~esnik Prvog svet-skog rata, studije medicine zavr{io u Lionu u Francuskoj, dr medicinskih nau-ka, lekar u Kamenici, Ose~ini i Vaqevu (751, 31. maja 1963, 8).

SRETEN RADISAVQEVI] (Veli{evac, Qig, 1935 – Breìce, Slovenija,1963), pilot – kapetan Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva, poginuo u sao-bra}ajnoj nesre}i (750, 26. jula 1963, 7).

JAK[A VASIQEVI] (Se~a Reka, Kosjeri}, 1897 – Vaqevo, 1963), boracVaqevskog partizanskog odreda, voza~ Josipa Broza Tita kroz zapadnu Srbiju1941, prvi taksi voza~ u Vaqevu (769, 4. oktobra 1963, 2).

DRAGA TE[I] (?, 1863 – Loznica, 1963), pekarka, potomak Todora Bojinovi}aznamenite li~nosti iz Jadra i najstariji ‘iteq Loznice (769, 4. oktobra 1963, 4).


117

MILENKO \OR\EVI] (Raàna, Kosjeri}, 1895 – Beograd, 1963), bravarskiradnik u Vaqevu i Beogradu, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik I svetskograta i odbornik prve komunisti~ke op{tine u Vaqevu (770, 11. oktobra 1963, 2).

NEDEQKO NE\A SAVI] (Mao~e, Vi{egrad4, 1871 – [abac, 1963), u~itequ Brankovini i Vaqevu, narodni prosvetiteq, neumorni zadrugar, jedan odosniva~a vazdu{ne bawe Div~ibare, putopisac, glavni i odgovorni urednik„Glasa Vaqeva“ (781, 27. decembra 1963, 2).

1964. godina

DOBROSAV TOMA[EVI] (Rajkovi}, Mionica, 1880 – Vaqevo, 1964), eko-nom, jedan od osniva~a i predsednik Saveza zemqoradnika, neumorni zadrugar ipredsednik Glavnog saveza zemqoradni~kih zadruga Jugoslavije, narodni posla-nik i ~lan Prezidijuma Skup{tine FNRJ (785, 31. januara 1964, 1. i 2).

CVETKO I. ILI] (Novo Selo, Prilep, Makedonija, 1868 – Vaqevo, 1964),privatni gra|evinski preduzima~, otac tri sestre Ili}, koje su kao partizankestreqane u {aba~kom logoru (793, 27. marta 1964, 2).

PETRIJA KOVAÊVI], ro|. Pavi}evi} (Danilovgrad, Crna Gora, 1884 –Vaqevo, 1964), partizanska bolni~arka i aktivista SSRN i Crvenog krsta uvaqevskoj mesnoj zajednici „Novo naseqe“ (822, 16. oktobra 1964, 2).

SLOBODAN PENEZI] KRCUN (Uìce, 1918 – [opi}, Lazarevac, 1964), stu-dent Poqoprivrednog fakulteta u Beogradu, borac i stare{ina partizanskih jedi-nica, narodni heroj, politi~ar, poslanik, na~elnik OZN-e, ministar unutra{wihposlova i predsednik Izvr{nog ve}a Srbije (826, 13. novembra 1964, 1).

Dr \OR\E \URA PRIKELMAJER (Vaqevo, 1897 – Beograd, 1964), lekarGradske bolnice u Zemunu, u~esnik NOB-a i dru{tveno-politi~ki radnik u Beo-gradu (830, 11. decembra 1964, 3)

1965. godina

MILO[ M. MILANOVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1964),kroja~ki radnik i pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, funkcio-ner KUD „Abra{evi}“, direktor Zavoda za socijalno osigurawe i upravnik Na-rodnog pozori{ta u Vaqevu (834, 8. januara 1965,7).

BO@IDAR MARINKOVI] ]ERIM (Balinovi}, Vaqevo, 1907 – Vaqevo,1965), ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941, dru-{tveno-politi~ki radnik, radio u Savezu zemqoradni~kih zadruge i kao uprav-nik Zemqoradni~ke zadruge u Balinovi}u (843, 12. marta 1965, 2).

RADOMIR RATKO DOKI] (Piroman, Obrenovac, 1912 – Vaqevo, 1965),diplomirani pravnik – sudija Okru`nog suda u Vaqevu i dru{tveno-politi~kiradnik, (845, 26. marta 1965, 2).

STOJAN PETROVI] (Krupaw, 1932 – [abac, 1965), kao dete u~estvovao uNOB-u, u~iteq, dru{tveno-politi~ki radnik i direktor Novinske ustanove „GlasPodriwa“ u [apcu (856, 11. juna 1965, 2).

RADI[A ANTONIJEVI] (Latkovi}, Qig, 1932 – Vaqevo, 1965), pravnik– slu`benik Sekretarijata za unutra{we poslove u Vaqevu (856, 11. juna 1965, 2).

Milorad Radoj~i}

118

4 Nije precizno utvr|eno gde je ro|en po{to su u opticaju razli~iti podaci. Po jednomizvoru ro|en je u Priboju na Limu, a po drugom u Vaqevu.

NIKOLA NIKOLI] (\akovica, 1908 – Vaqevo, 1965), u~iteq u vi{e me-sta, ali i Popu~kama i O[ „Sestre Ili}“ u Vaqevu, dru{tveni aktivista (858,25. juna 1965, 2).

MIHAILO R. JEVTI] KAJLE (Vaqevo, 1975 – Vaqevo, 1965), u~esnik oslo-bodila~kih ratova 1912-1918, ratni predsednik op{tine u albanskom graduQe{u, u toku II svetskog rata bawi~ki logora{ i advokat (865, 13. avgusta 1965, 6).

1966. godina

Dr DEJAN ORLI] (Korenica, Lika, Hrvatska, 1899 – Vaqevo, 1966), lekar– bakteriolog u vi{e mesta i u Vaqevu, ugledni dru{tveno-politi~ki i zdrav-stveni radnik (900, 22. aprila 1966, 2).

RADI[A RADOJIÎ] (û~uge, Ub, 1922 – û~uge, 1966), u~esnik NOB-a,sekretar OK SK Pambukovica i upravnik Zemqoradni~ke zadruge Pambukovica(914, 15. jula 1966, 8).

MILORAD LI[ANÎ] LIJA (Vaqevo, 1922- Vaqevo, 1966), u~esnik NOB-a,dru{tveno-politi~ki radnik, operativac i na~elnik Odeqewa UDB-e za Vaqe-vo i Leskovac i na~elnik SUP-a Vaqevo (914, 29. jula 1966, 2).

1967. godina

MILOJKA LALOVI], ro|. Paunovi} (Sankovi}, Mionica, 1898 – Sankovi},1967), doma}ica, saradnik NOP-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{edrugih odlikovawa i priznawa (949, 31. marta 1967, 8).

Dr JELISAVETA JELA PANTI], ro|. Radosavqevi} (Vrani}, Barajevo,1922 – Vaqevo, 1967), lekar – pedijatar, na~elnik Slu`be za za{titu dece i om-ladine Doma zdravqa u Vaqevu (956, 19. maja 1967,6).

BRANISLAV BRANA KOVAÊVI] (Vaqevo, 1933 – [opi}, Lazarevac,1967), diplomirani inèwer gra|evine u Ustanovi za vodovod i kanalizaciju uVaqevu i projektant vi{e gra|evina u Vaqevu i Loznici, poginuo u saobra}aj-noj nesre}i (981, 10. novembra 1967, 6).

1968. godina

ANDRIJA JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1928 – Jo{eva, 1968), napredni po-qoprivredni proizvo|a~, u~esnik vi{e saveznih radnih akcija i dru{tveno-po-liti~ki radnik (996, 23. februara 1968, 2).

RADOVAN DRAJI] RA[O (Kamenica, Vaqevo, 1914 – Kamenica, 1968),dru{tveno-politi~ki radnik, jedan od osniva~a i prvih rukovodilaca Zemqo-radni~ke zadruge u Kamenici, poslanik i upravnik Narodnog univerziteta uKamenici (996, 23. februara 1968, 2).

NATALIJA NATA USKOKOVI] (?, ? – Rakari, Mionica, 1968), doma}i-ca, saradnik NOP-a, hap{ena i zatvarana, dru{tveno-politi~ki radnik (997, 1.marta 1968, 2)

@IVKO LALOVI] (Sankovi}, Mionica, 1893 – Sankovi}, 1968), zemqorad-nik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, logo-ra{ na Bawici i u Smederevskoj Palanci, dru{tveno-politi~ki radnik (997, 1.marta 1968, 2).


119

DRAGOBRAT BANKOVI] (Mionica, 1902 – Mionica, 1968), potekao izugledne sve{teni~ke porodice, poznati apotekar u Beogradu, Boru i Mionici(1010, 31. maja 1968, 3).

STOJAN STOLE JANKOVI] (Kumanovo, Makedonija, 1912 – Vaqevo, 1968),diplomirani pravnik – sudija u vi{e mesta i dugogodi{wi okru`ni javni tu-ìlac u Vaqevu (1014/15, 28. juna 1968, 2).

MILENKO MATI] BAXA (Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1968), aktivni sport-ski radnik i republi~ki fudbalski sudija (1016,12 . jula 1968, 7).

MOMÎLO MOMA JANKOVI] (Vaqevo, 1906 – Vaqevo, 1968), diplomi-rani pravnik, sudija u vi{e mesta, rezervni oficir i zamenik okru`nog javnogtuìoca (1030, 18. oktobra 1968, 2).

NADE@DA NADA NO@ICA, ro|. Stefanovi} (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1968),doma}ica, privremena u~iteqica, saradnik NOP-a, nosilac Partizanske spo-menice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1033, 8. novembra 1968, 2).

VEQKO VEQA ANDRI] (Vrtiglav, Mionica, 1908 – Vaqevo, 1968), trgo-va~ki radnik, saradnik NOP-a i direktor Trgovinskog preduze}a „Kolubara“ uVaqevu (1033, 8. novembra 1968, 3).

1969. godina

JOVI[A TRIFUNOVI] (Vrtiglav, Vaqevo, 1892 – Vrtiglav, 1969), zem-qoradnik, u~esnik I svetskog rata, nosilac Albanske spomenice, saradnik NOB-ai predsednik Narodnooslobodila~kog odbora op{tine Dowa Toplica 1941. go-dine (1046, 7. februara 1969, 2).

JEVREM A. NENADOVI] – ÎKA JE[KO (Vaqevo, 1890 – Vaqevo, 1969),diplomirani pravnik – upravnik vi{e kazneno-vaspitnih ustanova i sudijaOkru`nog suda u Vaqevu (1051, 14. marta 1969, 5).

VLADIMIR V. \URIÎ] LALE (Brezovica, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1969),zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac inosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1054, 4. aprila 1969, 8).

VLADIMIR MANDI] MANDA (Vaqevo, 1947 – Durmitor, CrnaGora1969), svestrani sportista, student Gra|evinskog fakulteta u Beogradu i~lan Speleolo{ke grupe Dru{tva mladih istraìva~a iz Vaqeva, poginuo ne-sre}nim slu~ajem na prvoj velikoj akciji dru{tva (1071, 1. avgusta 1969, 1 i 1072,8. avgusta 1969, 9).

BO@A BO@I] ^VAKALICA (Gr~i}, Qubovija, 1898 – Vaqevo, 1969), opan-~arski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, predsednikOp{tinskog ve}a sindikata Vaqevo, potpredsednik Okru`nog narodnooslobo-dila~kog odbora Vaqevo i poverenik za rad i socijalna pitawa (1074, 27. avgu-sta 1969, 2).

JOVAN KOVAÊVI] (Poèga, 1899 – Vaqevo, 1969), profesor biologije ihemije u Loznici, Novom Pazaru i Vaqevu, gde je ‘iveo od 1940. godine; ratnizarobqenik, od 1950. do 1958. bio direktor Vaqevske gimnazije (1079, 26. septem-bra 1969, 2).

1970. godina

MILAN SAVI] (Golubac, Mionica, 1925 – Beograd, 1970), u~esnik NOB-a,diplomirani ekonomista, profesor Sredwe ekonomske {kole, na~elnik Sekre-

Milorad Radoj~i}

120

tarijata za privredu i potpredsednik Sreskog narodnog odbora u Vaqevu, di-rektor Finansijskog sektora @TP i savetnik u Stru~noj slu`bi Skup{tine SRSrbije (1099, 13. februar 1970, 2).

MILENKO GOLUBOVI] LEMAN (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1970), sara~kiradnik, fudbaler, saradnik NOP-a, po oslobo|ewu sudija – laik Okru`nog sudau Vaqevu i predsednik FK „Budu}nost“ u Vaqevu (1102, 6. marta 1970, 11).

RADISAV PAUNOVI] ÎÂ (Latkovi}, Qig, 1891 – Uìce, 1970), sa-ra~ki radnik, aktivista predratnog radni~kog pokreta, odbornik prve komuni-sti~ke op{tine u Vaqevu, predsednik Gradskog narodnog odbora u Uìcu u dvamandata (1105, 27. marta 1970).

Dr HERBERT KRAUS (Ba}inci, [id, 1910 – Beograd, 1970), lekar Zdrav-stvene zadruge u Peckoj, borac NOP-a i na~elnik Sanitetskog odeqewa V[NOV i POJ-a; upravnik Vojne bolnice i na~elnik Vojno-medicinske akademijeu Beogradu, general-major JNA, savezni sekretar za zdravstvo i direktor Save-znog zavoda za zdravstvenu za{titu (1108, 17. aprila 1970, 2).

NIKOLA RISTIVOJEVI] (Bobova, Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1970), bankar-ski ~inovnik – direktor Gradske {tedionice i Komunalne banke, ~lanOkru`nog NOO, sportski radnik – dugogodi{wi predsednik FK „Budu}nost“ uVaqevu (1108, 17. aprila 1970, 11).

SUZANA @U@A REBAVKA (?, êhoslova~ka, 1888 – Ub, 1970), doma}ica,pripadnik revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a, vi{e puta hap{ena iprogawana, majka poznatih partizanki Milice i Qubice Rebavke, koje su stra-dale u NOB-u (1117, 19. juni 1970, 2).

MIRKO VLAHINI] (Banatsko Kara|or|evo, Zrewanin, 1924 – Stepoje-vac, Lazarevac, 1970), u~esnik NOB-a, aktivni oficir JNA na slu`bi u Vaqevu,kao pukovnik JNA nastradao u saobra}ajnoj nesre}i (1119/20, 3 jula 1970, 7).

BOGOQUB BOBE MILOVANOVI] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1970), ekono-mista, poznati biciklista, biciklisti~ki trener i sportski radnik – predsed-nik Biciklisti~kog kluba „Metalac“ u Vaqevu (1121, 17. jula 1970, 9).

ÊDA IVANOVI] (Lukavac, Vaqevo, 1906 – Vaqevo, 1970), voza~ i autome-hani~ar, bokser, propagator boksa, bokserski trener i sudija, poznati sportskiradnik (1125, 14. avgusta 1970, 9).

VERA USKOKOVI], ro|. Mihailovi} (Ni{, 1924 – Vaqevo, 1970), u~ite-qica Osnovne {kole „Nada Puri}“ u Vaqevu i aktivni dru{tveno-politi~kiradnik (1130, 18. septembra 1970, 2).

VLADIMIR VLADA ZEÊVI] (Nik{i},5 Crna Gora, 1903 – Beograd,1970), sve{tenik u Krupwu i politi~ar, predratni zadrugar, jedan od organiza-tora i rukovodilaca NOP-a, ve}nik AVNOJ-a, ministar unutra{wih poslova,predsednik Saveznog ve}a Savezne skup{tine (1136, 30. oktobra 1970, 1).

1971. godina

MILO[ Q. KORA] (Vaqevo, 1870 – Vaqevo, 1971), poti~e iz stare poznatevaqevske porodice, gvo`|arski trgovac, dobar poznavalac zavi~ajne pro{lo-sti i jedan od najstarijih Vaqevaca (1148, 22. januara 1971. 2).


121

5 Po nekim izvorima ro|en je u Loznici, ali je tamo samo odrastao.

MILICA JOVANOVI], ro|. Stani{i} (Buja~i}, Vaqevo, 1892. – Zarube,Vaqevo, 1971), doma}ica, saradnik NOP-a, bawi~ki logora{, majka narodnogheroja Radivoja Jovanovi}a Bradowe (1159, 9. aprila 1971, 2).

MILENTIJE POPOVI] (Crna Trava, 1913 – Beograd, 1971), diplomira-ni inèwer, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik NOB-a, ve}nik AV-NOJ-a, poslanik, ministar u vi{e vlada i predsednik Savezne skup{tine (1164,14. maja 1971, 1).

STANISLAV STANKO SAVI] (Brata~i}, Ose~ina, 1923 – Vaqevo, 1971),opan~arski radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki interni-rac i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1175, 30. jula 1971, 9).

LUKA STEVI] (Mojkovi}, Krupaw, 1887 – [abac, 1971), zemqoradnik, u~es-nik oba balkanska i oba svetska rata, nosilac Kara|or|eve zvezde sa ma~evima imnogih drugih odlikovawa, ve}nik AVNOJ-a (1194, 10 decembra 1971, 2).

VLADA MRDAK (Borce, Bijelo Poqe, Crna Gora, 1901 – Vaqevo, 1971), u~e-snik i stare{ina NOP-a, kapetan I klase JNA, radio u Sekretarijatu za narodnuodbranu Vaqevo (1194, 10. decembra 1971, 10).

BOGOSAV GAVRILOVI] (Topola, 1898, – Beograd, 1971), jedan od rukovo-dilaca vaqevskog „Vistada“; dobar fudbaler i sportski radnik – predsednikfudbalskih klubova „Radni~ki“ i „Budu}nost“, inicijator izgradwe stadiona„Kru{ik“ u Vaqevu (1197, 31. decembra 1971, 16).

1972. godina

MILO[ CEROVI] (Tu{ina, [avnik, Crna Gora, 1909 – Vaqevo, 1972),u~esnik NOB-a, oficir JNA – kapetan I klase JNA, dru{tveno-politi~ki rad-nik u Vaqevu (1209, 24. marta 1972, 8).

DROBRICA BOBE OPAÎ] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1972), poznati sport-ski radnik u stonom tenisu, fudbalu i boksu, dugogodi{wi tehni~ki sekretarFK „Budu}nost“ u Vaqevu (1210, 31. marta 1972, 11).

BRANKO MIRKOVI] ÛKQA (Ub, 1913 – Ub, 1972), opan~arski radnik,pri-padnik predratnog revolucionarnog pokreta, ilegalac u NOB-u, logora{ uNema~koj, fudbaler i jedan od osniva~a ubskog „Radni~kog“, odnosno „Jedin-stva“, dru{tveno-politi~ki radnik (1216, 12. maja 1972,11)

MIODRAG DRAGAN \URI] (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1972), poqopriv-redni tehni~ar, predratni skojevac, ilegalac NOP-a, opunomo}nik OZN-e i UDB-eu Vaqevu, Zaje~aru i Beogradu, major organa unutra{wih poslova (1218, 26. maja1972, 2).

BOGDAN BAKI] (Nerodimqe, Uro{evac, KiM, 1906 – Vaqevo, 1972),stru~ni u~iteq crtawa i nastavnik likovnog vaspitawa u Vaqevskoj gimnazijii O[ „Milovan Gli{i}“ u Vaqevu, slikar i vajar (1222, 23. juna 1972, 4).

JOSIP BOUREK (Slavonska Poèga, Hrvatska, 1900 – Vaqevo, 1972), ~a-sovni~ar u Qubqani, Ni{u i Vaqevu, funkcioner Sokolskog dru{tva i Dru-{tva za telesno ve`bawe „Partizan“, odbornik SO Vaqevo, predsednik Ud-ruèwa zanatlija i funkcioner Republi~ke zajednice samostalnih zanatlija(1231, 25. avgusta 1972, 2).

STEVAN STEVA LUKI] (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1972), strastan lovac idugogodi{wi predsednik Lova~kog dru{tva „Bra}a Nedi}“ u Vaqevu (1237, 6.oktobra 1972, 10).

Milorad Radoj~i}

122

DIMITRIJE MIKICA \OR\EVI] (Beograd, 1913 – Vaqevo, 1972), au-tomehani~ar, biv{i bokser i bokserski trener BK „Metalac“ iz Vaqeva(1244/45, 24. novembra 1972, 11).

1973. godina

DU[AN OSTOJI] (Babaji}, Qig, 1891- Qig, 1973), ugledni poqopriv-redni proizvo|a~, u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenicei vi{e drugih odlikovawa, predsednik Podru`nice nosilaca Albanske spome-nice u Qigu (1251, 12. januara 1973, 5).

@IVORAD @IKA MARKOVI] (Vaqevo, 1895 – Vaqevo, 1973), doneo prvuloptu u Vaqevo, igra~ FK „Srpski ma~“ u Vaqevu; profesor i v. d. direktorVaqevske gimnazije, strastan lovac (1251, 12. januara 1973, 11).

SLOBODAN SOLE DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1925 – Vaqevo, 1973), u~e-snik NOR-a, diplomirani ekonomista, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik idugogodi{wi direktor Jugoslovenske investicione banke – Filijala u Vaqevu(1252, 19. januara 1973, 2)

VOJISLAV VOJA RAFAILOVI] (Rajkovi}, Mionica, 1889 – Rajkovi},1973), obu}arski radnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, delegat Vuko-varskog kongresa KPJ 1920, saradnik NOP-a i posrednik u pregovorima izme|upartizana i ~etnika, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (1254, 2. februara1973, 2).

DESANKA BOJINOVI] ro|. Dudi} (Klinci, Vaqevo, 1896 – Vaqevo, 1973),doma}ica, saradnik NOP-a, sestra narodnog heroja Dragojla Dudi}a, u ~ijoj ku-}i je 1941. boravio Josip Broz Tito (1255, 9. februara 1973, 2).

MILKA DUDI] (?, 1891 – Klinci, Vaqevo, 1973), doma}ica i saradnik NOP-a,majka poginulog {panskog borca – avijati~ara Sretena Dudi}a, a supruga BoèDudi}a zaklanog saradnika NOP-a (1261, 23. marta 1973,7).

NEDEQKO NE\O TOBXI] ([opi}, Lazarevac, 1910 – Vaqevo, 1973), kro-ja~ki radnik, aktivista Crvenog krsta i vi{estruki davalac krvi (1262, 30.marta 1973, 10).

STANIMIR RANKOVI] (Kaleni}, Ub, 1905 – Radqevo, Ub, 1973), zem-qoradnik, u~esnik NOB-a, borac II proleterske brigade i Prate}eg bataqona V[NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1263, 6. aprila 1941, 2).

DOBRIVOJE DOBRICA PANTELI] (Zabre`je, Obrenovac, 1912 – Vaqe-vo, 1973), grafi~ki radnik – slovoslaga~, ratni zarobqenik, dru{tveno-poli-ti~ki radnik, direktor [tamparije u Vaqevu (1264, 13. aprila 1973, 3)

JOSIF JOSA MARKOVI] (Prelovo, Vi{egrad, BiH, 1904 – Vaqevo, 1973),bravarski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, hap{en iprogawan, prvi poratni rukovodilac proizvodwe i predsednik sindikata uvaqevskom „Vistadu“ (1264, 13. aprila 1973, 3).

MIODRAG ANI] PACIKA (?, 1912 – Lajkovac, 1973), ‘elezni~ki ~inov-nik, dugogodi{wi fudbaler u Vaqevu, Uìcu, Beogradu i Lajkovcu; fudbalskiradnik u Lajkovcu (1268, 11. maja 1973, 11).

TEOFILO TOJA SAVI] (Gradac, Vaqevo 1943 – Vaqevo, 1973) bravar, vo-doinstalater i metalostrugar – bokser vaqevskog „Metalca“ u sredwoj ili po-lute{koj kategoriji (1272, 8. juna 1973, 11).


123

Dr DOBRIVOJE LUKI] (Rabrovica – Divci, Vaqevo, 1904 – Beograd, 1973),u~esnik NOB-a, lekar – ginekolog i aku{er u Vaqevu i Beogradu, osniva~ Gine-kolo{ko-aku{erske klinike u Beograd, vanredni profesor i na~elnik Gineko-lo{kog odeqewa Vojno-medicinske akademije u Beogradu (1277, 13. jula 1973, 2).

MIRKO OBU]INSKI (Paquvi, Ub, 1947 – Slovac, Lajkovac, 1973), u~i-teq – sekretar SOFK op{tine UB i aktivan dru{tveno-politi~ki radnik, uto-pio se prilikom kupawa u Kolubari (1279, 27. jula 1973, 8).

JOVI[A MAJSTOROVI] (Tulari, Ub, 1907 – Tulari, 1973), dugogodi{widirektor Poqoprivredne zadruge u Tularima, predsednik Mesnog narodnooslo-bodila~kog odbora i dru{tveno-politi~ki radnik (1281, 10. avgusta 1973,5)

MIRKO [OBOT (Bastasi, Drvar, BiH, 1923 – Vaqevo, 1973), u~esnik NOB-aod 1941. godine, borac vi{e partizanskih jedinica, oficir – potpukovnik JNA,aktivan dru{tveno-politi~ki radnik i nosilac vi{e odlikovawa (1282, 17. av-gusta 1973, 2).

ACA KOVAÊVI] [UWEVARA (?, ? – Vaqevo, 1973), zaqubqenik u rekuGradac, ribolovac i strastan gwurac (1283, 24. avgusta 1973, 6).

MARKO PAVI]EVI] (Rsojevi}i, Danilovgrad, Crna Gora, 1883 – Gra-dac, Vaqevo, 1973), u~esnik oba balkanska i oba svetska rata, ve}nik AVNOJ-a,nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, major JNA i dru{tveno-poli-ti~ki radnik (1285, 7. septembra 1973, 1 i 2)

MOMIR MO[A RAKOVI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1973),trgovac, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, vi-{e puta hap{en i progawan, dru{tveno-politi~ki radnik i dugogodi{wi di-rektor TP „Budu}nost“ u Vaqevu (1288, 28. septembra 1973, 9).

STEVKA DUDI], ro|. Todori} (Klinci, Vaqevo, 1887 – Vaqevo, 1973), do-ma}ica, saradnik NOP-a, bawi~ki logora{, supruga i majka narodnih herojaDragojla i Mi{e Dudi}a (1289, 5. oktobra 1972, 1 i 2).

ALEKSANDAR ACA RADOVI] (Kli~evac, Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1973),gra|evinski tehni~ar, radio u Ubu i Vaqevu, vi{egodi{wi direktor „Vaqe-vo-projekta“ u Vaqevu (1290, 12. oktobra 1973, 10).

MILOQUB MILE SAVI] (Ivanovci, Qig, 1938 – Ceqe, Slovenija, 1973),demobilisani podoficir JNA, novinar qubqanskog „Dnevnika“, nastradao usaobra}ajnoj nesre}i u Savinskoj dolini izme|u Qubqane i Ceqa. Sahrawen naporodi~nom grobqu u Ivanovcima. (1298, 7. decembra 1973, 6).

AN\A DUDI] (?, ? – Klinci, Vaqevo, 1973), doma}ica i saradnik NOP-a,supruga Pante Dudi}a koga su ~etnici DM zaklali i majka tri partizanska pr-voborca (1300, 21. decembra 1973, 2).

PAUN PAJI] (Gola Glava, Vaqevo, 1986 – Gola Glava, 1973), dobar poqo-privredni proizvo|a~, u~esnik I svetskog rata i proboja Solunskog fronta, anajstariji sin mu poginuo u partizanima, lovac (1300, 21. decembra 1973, 5).

1974. godina

NEDEQKO NE[A MARKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1889 – Bobova, 1974), zem-qoradnik, u~esnik ratova od 1912. do 1918, nosilac Albanske spomenice, ratnivojni invalid, saradnik NOP-a i dru{tveni aktivista (1303, 11. januara 1974, 2).

Milorad Radoj~i}

124

Dr CVETKO TOMI] (Carina, Ose~ina, 1926 – Beograd, 1974), borac Vaqevskogpartizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941, le-kar – direktor Doma zdravqa u Peckoj i poslanik (1307, 8. februara 1974, 2).

Dr in`. ALEKSANDAR LECA JANKOVI] (Lukavac, Vaqevo, 1920 – Beo-grad, 1974), borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine, dr {umarskih nauka i profesor [umar-skog fakulteta u Beogradu (1309, 22. februara 1974, 2).

Prim. dr VLADIMIR \UROVI] (Trnovci, Vi{egrad, BiH, 1897 – Beo-grad, 1974), u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomeni-ce, lekar – hirurg, dugogodi{wi na~elnik Hirur{ke slu`be i upravnik Ok-ru`ne bolnice i direktor [kole za medicinske sestre i tehni~are u Vaqevu(1309, 22. februara 1974, 9).

AN\ELKO \ELE KUZMANOVI] (Jovac, Svetozarevo, 1921 – Vaqevo, 1974),profesor U~iteqske {kole u Ubu, direktor O[ u Lazarevcu i prosvetni savetniku Prosvetno-pedago{kom zavodu u Vaqevu, publicista (1312, 15. marta 1974, 11).

MARTIN BAGI (Pleternica, Slavonska Poèga, Hrvatska, 1906 – Beograd,1974), kova~ki radnik, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941.godine, po oslobo|ewu radio u vaqevskom „Kru{iku“, potpukovnik JNA, penzi-onisan kao na~elnik Vojnog odseka u Beogradu (1320, 10. maja 1974, 2).

RADOVAN M. DRA[KOVI] (Vaqevo, 1889 – Vaqevo, 1974), u~esnik ratovaod 1912-1918. godine, nosilac Albanske spomenice, biv{i finansijski inspek-tor, jedan od osniva~a Narodnog muzeja i Istorijskog arhiva Vaqevo, istori~ar,autor vi{e zapaènih radova o Vaqevu i vaqevskom kraju (1320, 10. juna 1974, 5).

@IVOTA PETROVI] ROTA (Suvodawe, Vaqevo, ? – Vaqevo, 1974), ber-berski radnik – dugogodi{wi rukovodilac Berbersko-frizerske zanatskeradwe „Rad“ u Vaqevu i humanista (1320, 10. maja 1974, 13).

PELADIJA JOVANOVI], ro|. Vasiqevi} (Stanina Reka, Vaqevo, 1884 –Osladi}, Vaqevo, 1974), doma}ica, majka Zdravka Jovanovi}, komandanta Vaqevskogpartizanskog odreda i narodnog heroja, saradnik NOP-a (1323, 31. maja 1974, 2).

HEDVIGA HEDI PIRGI], ro|. Peri~evi}, (Dubrovnik, Hrvatska, 1918 –Vaqevo, 1974), ekonomista, radila u „Angrosirovini“ i SDK; osniva~ i aktivi-sta Dru{tva ra~unovodstvenih i finansijskih radnika (Dru{tva kwigovo|a) uVaqevu (1324, 7. juna 1974, 10).

RADENKO IVANOVI] (Dra~i}, Vaqevo, 1936 – Dra~i}, 1974), zavr{iogimnaziju, jedan od najnaprednijih poqoprivrednih proizvo|a~a u vaqevskomkraju i u~esnik u mnogim komunalnim akcijama (1327, 28. juna 1974, 4).

MILO[ PETROVI] (Vrtiglav, Mionica, 1920 – Vaqevo, 1974), boracVaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spo-menice 1941. i drugih odlikovawa (1337, 6. septembra 1974, 2).

VOJIMIR \OR\EVI] (Bogova|a, Lajkovac, 1911 – Bogova|a, 1974), ‘ele-zni~ki radnik, saradnik NOP-a i dru{tveni aktivista (1339, 20. septembra 1974, 4).

PAVLE PETKOVI] (Kalinovac, Ub, 1919 – Beograd, 1974), borac Vaqevskogpartizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. idrugih priznawa, obavqao vi{e odgovornih du`nosti u Ubu, Obrenovcu i Beo-gradu i autor kwige „Tamnava u NOB“ (1345, 1. novembra 1974, 2).


125

1975. godina

@IVORAD KRSTI] DEVA (Leli}, Vaqevo, ? – Leli}, 1974), napredan zem-qoradnik, qubiteq pisane re~i, glumac – amater i u~esnik mnogih komunalnihakcija (1355, 10. januara 1975, 9).

DRAGAN MAJEROVI] (Ni{, 1926 – Vaqevo, 1974), u~esnik NOB-a, nastav-nik Sredwe tehni~ke {kole i nastavnik prakti~ne nastave u Kazneno-poprav-nom domu u Vaqevu, dru{tveno-politi~ki radnik i agilni funkcioner Narod-ne tehnike i Auto-mota saveza (1355, 10. januara 1975, 12).

BOSA CVETI] (Gu~a, Lu~ani, 1912 – Beograd, 1975), profesor, pripadnikpredratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizanskog odreda idrugih jedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941. i drugih priznawa, dru-{tveno-politi~ki radnik, ~lan Saveta federacije (1356, 17. januara 1975, 1).

RADMILA RADA ]UKOVI] (Lazarevac, 1915 – Lazarevac, 1974), tekstil-na radnica u Lazarevcu, saradnik i u~esnik NOP-a, hap{ena i progawana, dru-{tveni aktivista (1356, 17. januara 1975, 2).

NIKOLA MAKSIMOVI] (Bogo{tica, Krupaw, 1911 – Vaqevo, 1975), u~e-snik NOB-a, profesor Ekonomskog obrazovnog centra u Vaqevu, autor vi{e{kolskih uxbenika (1357, 24. januara 1975, 10).

VEQKO VLAHOVI] (Rovci, Kola{in, Crna Gora, 1914 – @eneva, [vaj-carska, 1975), revolucionar, {panski borac, narodni heroj, istaknuti politi-~ar i dràvnik (1364, 14. marta 1975, 1).

BRANKO ALEKSI] (?, 1949 – Beograd, 1975), ma{inski tehni~ar SOUR „Kru-{ik“, dugogodi{wi sportista (gimnasti~ar i fudbaler), ko{arka{ki trener i su-dija; ~lan KUD „Abra{evi}“ i Radio kluba u Vaqevu (1364, 14. marta 1975, 15).

IVO ANDRI] (Travnik, BiH, 1892 – Beograd, 1975), kwièvnik, diploma-ta, dr istorijskih nauka, akademik, dobitnik Nobelove nagrade i niza drugihpriznawa, ~lan Saveta federacije (1365, 21. marta 1975, 1).

BRANISLAVA PANDUROVI], ro|. Milo{evi} (Vaqevo, 1887- Beograd,1975), kwièvnica i supruga pesnika i diplomate Sime Pandurovi}a, kojoj jesuprug posvetio pesmu „Biserne o~i“ (1369, 18. aprila 1975, 4 i 1370/71, 25. apri-la 1975, 9).

ÊDOMIR ÊDA GLIGORI] (Ostruàw, Ose~ina, 1915 – Ose~ina, 1975),borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac i nosilac Parti-zanske spomenice 1941. godine (1370/71, 25. aprila 1975, 2).

QUBI[A M, MARKOVI] (Godqevo, Kosjeri}, 1903 – Vaqevo, 1975), kroja~kiradnik, pripadnik predratnog revolucionarnog radni~kog pokreta, u~esnik NOB-apri Komandi podru~ja u Vaqevu, ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu, vi{egodi{wifudbaler, fudbalski sudija i sportski radnik (1370/71, 25. aprila 1975, 39)

BO@IDAR KOLAROV (Zrewanin, 1925 – Beograd, 1975), u~esnik NOB-a,diplomirani inèwer, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – di-rektor OOUR „Kru{ik – Akumulatora“ u Vaqevu (1375, 30. maja 1975, 2).

BO@IDAR ILI] ]OLE (Ni{, 1922 – Lajkovac, 1975), pripadnik predrat-nog revolucionarnog pokreta, dru{tveno-politi~ki radnik u lajkova~koj op-{tini i potpredsednik SO Lajkovac (1379, 27. juna 1975, 2).

Milorad Radoj~i}

126

PETAR JOVI[I] (Tramo{ina, Sanski Most, BiH, 1914 – Vaqevo, 1975),kroja~ki radnik, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godinei kapetan I klase JNA (1386, 15. avgusta 1975, 2).

DIMITRIJE DIKA DRA[KOVI] (Vaqevo, 1903 – Vaqevo, 1975) u mlado-sti bio ~lan SKOJ-a, diplomirani pravnik – doajen vaqevske advokature, velikihumanista i dobar poznavalac zavi~ajne pro{losti (1396, 24. oktobra 1975, 2).

1976. godina

MILORAD RISTIVOJEVI] (Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 1976), u~esnikNOB-a, diplomirani pravnik – okru`ni javni tuìlac i predsednik Okru`nogsuda u Vaqevu (1411, 6. februara 1976, 2).

JOVAN JOVA STEFANOVI] (Kragujevac, 1920 – Vaqevo, 1976), KV radnik,nema~ki internirac, upravnik pogona „Kru{ik – Namenske“, poslanik, dru{tve-no-politi~ki radnik „Kru{ika“, stradao u saobra}ajnoj nesre}i (1420, 9. aprila1976, 15).

KRSTA TAÊVI] (?, 1887 – Beograd, 1976), nastavnik u Vaqevskoj gimnazi-ji, sekretar Mesne organizacije Srpske socijaldemokratske partije i predsed-nik Mesnog sindikalnog ve}a u Vaqevu, kasnije istaknuti sindikalni aktivi-sta i novinar (1421, 16. aprila 1976, 2).

RADOJKO JE^MENICA LACA (Dobroselica, âjetina, 1937 – Ub, 1976),pravnik, predsednik OK NO, predsednik Op{tinskog ve}a Saveza sindikata ipredsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Ub (1426, 21. maja 1975, 2).

MILAN MA[I] (Jo{an, Titova Korenica, Hrvatska, 1922 – Zagreb, 1976),u~esnik NOB-A, major JNA i predsednik Op{tinskog odbora SUBNOR-a Vaqevo,nosilac vi{e odlikovawa i drugih javnih priznawa (1428, 4. juna 1976, 2).

ZLATOMIR ZLAJA ANDRI] (Jo{eva, Vaqevo, 1924 – Beograd, 1976), ilegalniskojevski aktivista u ratu, borac VIII crnogorske brigade, radnik Slu`be dràvnebezbednosti i {ef ispostave SUP-a ûkarica u Beogradu (1434, 16. jula 1976, 2).

RADOVAN KILIBARDA (Tupawe, Nik{i}, Crna Gora, 1908 – Vaqevo, 1976),u~esnik NOB-a, potpukovnik JNA i nosilac Partizanske spomenice 1941. godi-ne, strastan lovac, poginuo u saobra}ajnoj nesre}i (1442, 10. septembra 1976, 2 i1443, 17. septembra 1976, 15).

VIDA MILIVOJEVI] (Ose~ina, ?, – Beograd, 1976), saradnik NOP-a, maj-ka poznate skojevke Stanice Cake Milivojevi}, streqane u bawi~kom logoru idru{tveno- politi~ki radnik – potpredsednik i poverenik za socijalno sta-rawe Okru`nog NOO Vaqevo (1453/54, 26. novembra 1976, 2).

1977. godina

XEMAL BIJEDI] (Mostar, BiH, 1917 – Kre{evo, Sarajevo, BiH, 1977), pri-padnik revolucionarnog pokreta, nosilac Partizanske spomenice 1941, pred-sednik Izvr{nog ve}a i Skup{tine SR BiH, poslanik, savezni sekretar za rad izakonodavstvo i predsednik Saveznog izvr{nog ve}a, poginuo u avionskoj nesre-}i (1461, 21. januara 1977, 1).

MILORAD RADULOVI] MARKO (Loznica, 1919 – Beograd, 1977), u~esnikNOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, poslanik ASNOS-a, pred-sednik Glavnog saveza zanatskih zadruga Srbije, predsednik Skup{tine Sreza


127

Vaqevo, dru{tveno-politi~ki radnik i ~lan Saveta Republike Srbije (1465, 18.februara 1977, 2).

BRANKO PAVLOVI] (Brankovina, Vaqevo, 1916 – Beograd, 1977), opan~ar-ski radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog{taba NOV i POJ, radnik organa unutra{wih poslova Srbije, dru{tveno-poli-ti~ki radnik, narodni poslanik i kwièvnik (1471, 1. aprila 1977, 1 i 4).

KATARINA MILI]EVI], ro|. Radovanovi} (Vrtiglav, Mionica 1895 – Mio-nica, 1977), saradnik NOP-a, hap{ena i saslu{avana, majka prvoborca MilanaMili}evi}a, a cela wena porodica pomagala je NOP. (1473, 15. aprila 1977, 2).

MILAN DRAKULI] (Vrelo, Titova Korenica, Hrvatska, 1907 – Beograd, 1977),rukovodilac u partizanskim jedinicama u vaqevskom kraju, nosilac Partizanskespomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1477, 13. maja 1977, 2).

DRAGOQUB TOMI] [ULE (Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1977), samouki umetnik– preparator Narodnog muzeja u Vaqevu, koji je iza sebe ostavio mnoge makete idruge predmete sopstvene izrade (1482, 17. juna 1977, 4).

NIKOLA ANDRI] (Pluàc, Ose~ina, 1893 – Pluàc, 1977), napredni po-qoprivrednik, u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanske spomenice i vi-{e drugih odlikovawa, a sin mu poginuo u NOB-u (1487, 11. jula 1977, 2).

DU[AN PETROVI] [ANE (Kragujevac, 1914 – Beograd, 1977), kamenore-za~ki radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, organizator NOP-a u [u-madiji, narodni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – predsednikCentralnog ve}a Saveza sindikata i Savezne konferencije SSRN Jugoslavije(1488, 29. jula 1977, 1).

KATARINA KA]A SRETENOVI] (â~ak, 1902 – Vaqevo, 1977), profesoristorije u Vaqevskoj gimnaziji, humanista i akcija{, preminula nakon preìv-qene saobra}ajne nesre}e (1491, 19. avgusta 1977, 2).

SLAVKO JOJI] (Vaqevo, 1899 – Vaqevo, 1977), opan~arski radnik, pripad-nik predratnog radni~kog pokreta, u~esnik NOB-a, radnik vaqevske koàre idru{tveno-politi~ki radnik (1493, 2. septembra 1977, 2).

MILO[ MILOVI] (Andrijevica, Crna Gora, 1927 – Vaqevo, 1977), u~esnikNOB-a, oficir – major JNA i dru{tveno-politi~ki radnik poginuo u saobra-}ajnoj nesre}i sa k}erkom (1496, 23. septembra 1977, 3).

RADOMIR RA[A PLAOVI] (Ub, 1899 – Beograd, 1977), arhitekta i isto-ri~ar umetnosti; glumac, dramski pisac i rediteq; prvak Narodnog pozori{tau Beogradu, jedan od najistaknutijih dramskih umetnika Jugoslavije (1502, 4. no-vembra 1977, 4).

VEROSLAVA VERICA DIVNI] (Beomuèvi}, 1946 – Mili~nica, 1977),u~iteqica Osnovne {kole „Milovan Gli{i}“ u vaqevskoj Kamenici, odeqeweUbi} u Mili~nici, delegat SIZ de~je za{tite op{tine Vaqevo i organizatorvi{e komunalnih akcija (1508, 16. decembra 1977, 11).

SPASENIJA CANA BABOVI] (Lazarevac, 1907 – Beograd, 1977), kvali-fikovana radnica, pripadnik revolucionarnog i partizanskog pokreta, narod-ni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – ~lan Predsedni{tva SR Sr-bije (1509, 23. decembra 1977, 1).

Milorad Radoj~i}

128

1978. godina

VIDOJE JOVANOVI] (Vaqevo, 1890 – Vaqevo, 1978), u~iteq i dru{tveniradnik – osniva~ vi{e zemqoradni~kih zadruga i neumorni popularizatorkwiga (1513, 20. januara 1978, 2).

@IVOTA DAMWANOVI] (Kopqare, Aran|elovac, 1889 – Vaqevo, 1978),ma{inovo|a, nosilac Albanske spomenice, otac narodnog heroja Boìdarke –Kike Damwanovi}, udate Markovi} (1513, 20. januara 1978, 2).

ALEKSANDAR ACA STOJANAC (Vaqevo, 1930 – Frankfurt, Nema~ka,1978), inèwer organizacije rada, {ef kontrole „Kru{ik – Namenske“, sporti-sta – igra~ FK „Radni~ki“ iz Vaqeva (1513, 20. januara 1978, 15)

MI]A SABQI] (Mokronoge, Drvar, BiH, 1925 – Qig, 1978), u~esnikNOB-a, nosilac Partizanska spomenica 1941, trì{ni inspektor, dru{tve-no-politi~ki radnik (1515, 3. februara 1978, 2).

RAJKO CVETI] (Vrutci, Uìce, 1922 – Lajkovac, 1978), pripadnik pred-ratnog revolucionarnog pokreta, nema~ki logora{, komandir Stanice milici-je u Lajkovcu i poznati dru{tveno-politi~ki radnik lajkova~ke op{tine (1516,10. februara 1978, 2).

NIKOLA PIRGI] (Rebeq, Vaqevo, 1885- Vaqevo, 1978), abaxijski radnik,najstariji ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu, otac partizanske ilegalke OlgePirgi}, streqane u bawi~kom logoru (1523, 31. marta 1978, 2).

SLOBODAN PETROVI] CURI (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1978), radnik Pi-vare, nekada{wi fudbaler vi{e klubova i dugogodi{wi sportski radnik, (1523, 31. marta 1978, 22).

BRANKO RAKI] (Gorwa Grabovica6, Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 1978), gra|e-vinski radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i nosilac Partizanskespomenice 1941. godine (1524, 7. aprila 1978, 2).

NIKOLA JAPALAK (?, 1925 – Beograd, 1978), fudbaler i jedan od najistak-nutijih fudbalera – golmana ubskog „Jedinstva“ (1524, 7. aprila 1978, 18).

DU[AN DULE VOJINOVI] (Beograd, 1911 – Vaqevo, 1978), ma{inbra-var, nema~ki logora{, u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik i biv{ipredsednik op{tine Vaqevo (1527/28, 28. aprila 1978, 2).

OLGA JELIÎ] (Vaqevo, 1903 – Vaqevo, 1978, u~iteqica u vi{e mestavaqevskog kraja, saradnik NOP-a i dru{tveni radnik (1532, 2. juni 1976, 2.

@IVOTA @IKA ILI] (Belo{evac, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1978), diplo-mirani pravnik – sudija Okru`nog suda u Vaqevu i sekretar Osnovne zajednicepenzijsko-invalidskog osigurawa Vaqevo (1534, 16. juna 1978, 10).

TODOR @IVANOVI] TO[A (Lopataw, Ose~ina, 1927 – Beograd, 1978),poti~e iz u~iteqske porodice, poznati fudbaler beogradske „Crvene zvezde“ ifudbalski reprezentativac (1535, 23. juna 1876, 16).

Dr DRAGAN PETROVI] (Kraqevo, 1903 – ?, 1978), u~esnik NOB-a, lekar uvi{e mesta i upravnik Vojne bolnice u Vaqevu (1548, 22. septembra 1978, 7).


129

6 U Mati~noj kwizi umrlih Crkve Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu (Vaqevskacrkva), pi{e da je ro|en 29. avgusta 1919. godine u Ra|evom Selu, a poznato je da jero|en u zaseoku Dro~ine, koji pripada Gorwoj Grabovici, ali su verovatno u trenutkuwegovom ro|ewa i Dro~ine i Grabovica pripadale op{tini Ra|evo Selo.

BOGDAN RAJÎ] (Valovsko, Opatija, Hrvatska, 1902 – Zagreb, 1978), pro-fesor i vi{egodi{wi direktor Osnovne {kole „Mi{a Dudi}“ u Vaqevu (1549,29. septembra 1978, 4).

@IVAN NIKOLI] (Zabu~je, Uìce, 1922 – Vaqevo, 1978), u~iteq, boracVaqevskog partizanskog odreda, norve{ki zato~enik i nosilac Partizanskespomenice 1941. godine (1550, 6. oktobra 1978, 2)

PETAR MUWAS QUBA (Gojak, Ogulin, Hrvatska, 1922 – Beograd, 1978), bo-rac NOR-a, sekretar Okru`nog komiteta SKOJ-a za Vaqevo i istaknuti poli-ti~ki radnik (1551, 13. oktobra 1978, 2).

ANGELINA GINA STEFANOVI] (Uì~ka Poèga, 1898 – Beograd,1978), stru~na u~iteqica @enske stru~ne {kole i upravnica De~jeg obdani{tau Vaqevu (1553, 27. oktobra 1978, 2).

BORIVOJE BORA MAKSIMOVI] (Vaqevo, 1898 – Zagreb, 1978), u~esnikPrvog svetskog rata, ratni zarobqenik, profesor u Bitoqu, Novom Sadu, Vaqevu iZagrebu, dru{tveni radnik, plodan pisac i prevodilac (1553, 27. oktobra 1978, 4).

KONSTANTIN KOJA JOVANOVI] (Vaqevo, 1906 – Beograd, 1978), gra-fi~ki radnik i aktivista NOP-a (1555, 10. novembra 1978, 8).

BOGDAN VELI] (Deliblato, Kovin, 1905 – Beograd, 1978), opan~arskiradnik, aktivista predratnog radni~kog pokreta i prvi posleratni predsednikubske op{tine (1559, 8. decembra 1978, 2).

MIROSLAV MIRE KRNETI] (Novi Sad, 1948 – Vaqevo, 1978), stru~nisaradnik Centra za marksisti~ko obrazovawe Op{tinskog komiteta SKVaqevo (1559, 8. decembra 1978, 8)

Dr VASILIJE VASA JOVANOVI] (Vu~itrn, KiM, 1912 – Beograd, 1978),lekar – urolog i poverenik za zdravstvo u Vaqevu, redovni profesor Medicin-skog fakulteta u Beogradu (1560, 15. decembra 1978, 13).

DANICA PETROVI], ro|. ]osi}, (Selo Mionica, Mionica, 1912 –Vaqevo, 1978), doma}ica, aktivni saradnik NOP-a (1561, 22 . decembra 1978, 2).

MOMIR MO[A SAMUILOVI] (Ose~ina, 1952 – Vaqevo, 1978), pomo}nikkomandira Stanice saobra}ajne policije u Vaqevu (1561, 22 . decembra 1978, 12).

1979. godina

NIKODIN PERI] (Carina, Ose~ina, 1911 – Vaqevo, 1979), rudarski rad-nik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {ta-ba NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i kapetan JNA (1564, 12. ja-nuara 1979, 2).

TRAJKO PROKOPIEV (Kumanovo, Makedonija 1909 – Beograd, 1979), is-taknuti kompozitor i dirigent, vi{egodi{wi ~lan ‘irija i drugih organa Ju-goslovenskih susreta amatera „Abra{evi}“ u Vaqevu (1566, 26. januara 1979, 2).

PETAR PERA SIMI] (Molve, \ur|evac, Hrvatska 1905 – Vaqevo, 1979),u~iteq i ugledni prosvetni radnik u \ur|evcu kod Mionice i Osnovnoj {koli„Mi{a Dudi}“ u Vaqevu (1566, 26. januara 1979, 7).

SLAVKO BIONDI] (Jurijevac, \akovo, Hrvatska, 1903 – Beograd, 1979),opan~arski radnik u Ubu, pripadnik revolucionarnog pokreta, u~esnik NOB-a,nosilac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (1567, 2.februara 1979, 2).

Milorad Radoj~i}

130

MIODRAG JOKSIMOVI] (Druèti}, Koceqeva, 1922 – Nova Pazova, 1979),borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilac Partizanske spomenice 1941, di-plomirani inèwer agronomije i vi{egodi{wi direktor Poqoprivrednog dobra„Napredak“ u Staroj Pazovi (1567, 2. februara 1979, 2).

EDVARD KARDEQ (Qubqana, Slovenija, 1910 – Qubqana, 1979), revoluci-onar, organizator NOP-a i narodni heroj, ~lan Predsedni{tva SFRJ i ~lanPredsedni{tva CK SKJ i nosilac mnogih odlikovawa i drugih javnihpriznawa (1569, 16. februara 1979, 1-3).

MIODRAG PI[TIWAT (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1979), opan~arski rad-nik, predratni skojevac, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logo-ra{ i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1572, 9. marta 1979, 2).

QUBICA LELEKOVI] (Ra|evo Selo7, Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1979), ile-galni partijski radnik i nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e raznih imirnodopskih odlikovawa i priznawa, dru{tveno-politi~ki radnik (1585, 8.juna 1979, 2).

RADOVAN PANTI] (Gori}, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1979), diplomiranipravnik, sudija Op{tinskog suda, pomo}nik direktora Medicinskog centra ina~elnik Sekretarijata za skup{tinske poslove u Podriwsko-kolubarskoj me-|uop{tinskoj regionalnoj zajednici u Vaqevu (1588, 29. juna 1979, 8).

MIODRAG DRAGAN BORISAVQEVI] (Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1979), vi-so-kokvalifikovani grafi~ki radnik, poslovo|a slaga~nice, tehni~ki direktor ipredsednik Upravnog odbora GIRO „Mili} Raki}“ u Vaqevu (1591, 20. jula 1979, 12).

SLOBODAN ARSI] (Mu{inkovo, KiM, 1921 – Split, Hrvatska, 1979), bo-rac NOR-a, poverenik za unutra{we poslove u Vaqevu, vi{i savetnik Repu-bli~kog sekretarijata za unutra{we poslove Srbije (1593, 3. avgusta 1979, 2).

\OR\E PEVÊVI] PEVAC (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1979) inèwer orga-nizacije rada SOUR „Kru{ik“; fudbalski golman, poznati fudbalski sudija iinstruktor (1597, 31. avgusta 1979, 15).

RADENKO PAUNOVI] TEKIR (Vaqevo, 1949 – Tabanovi}, Mionica,1979), poqoprivredni tehni~ar IPK „Srbijanke“, talentovani igra~vaqevskog FK „Budu}nost“ i ~lan amaterske fudbalske reprezentacije Jugosla-vije (1598, 7. septembra 1979, 19).

@ARKO MIQKOVI] (Crkvenac, Svilajnac, 1930 – Vaqevo, 1979), u~itequ Gvozdenovi}u kod Uba i Nepri~avi kod Lajkovca, direktor O[ u Bajevcu, po-znati dru{tveno-politi~ki radnik, stradao u saobra}ajnoj nesre}i a umro ubolnici (1600, 21. septembra 1979, 2).

@IVOMIR JEREMI] MODELAR (Ilovik, Aran|elovac, 1920 – Beograd,1979), predratni radnik „Vistada“ u Vaqevu, pripadnik revolucionarnog po-kreta, borac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. i general-major JNA (1604, 19. oktobra 1979, 2).

JORDAN SAJI] SAJKE ([tavica, Qig, 1934 – Beograd, 1979), ma{inskiinèwer RO „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“, fudbaler, republi~ki fudbalskisudija, kontrolor i instruktor (1604, 19. oktobra 1979, 18).


131

7 Sada je to Vaqevo Du{anova br. 78

VASILIJE VASA NO@ICA (Qubiwe, Trebiwe, BiH 1896 – Vaqevo,1979), student tehnike, pripadnik revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a,op{tinski slu`benik i dru{tveno-politi~ki radnik, biv{i predsednikvaqevske op{tine (1605, 26. oktobra 1979, 2).

SLOBODAN STANI[I] MITA ([utci, Qig, 1920 – ?, 1979), boracVaqevskog i [umadijskog partizanskog odreda i nosilac Partizanske spome-nice 1941. i vi{e drugih odlikovawa (1608, 16. novembra 1979, 2).

MILADIN [IMUNOVI] PRLE (Lajkovac, 1931 – ?, 1979), bravar i dru-{tveno-politi~ki radnik – predsednik Ve}a Saveza sindikata lajkova~ke op-{tine (1609/10, 23. novembra 1979, 2).

IVAN PUCEQ (Veliko Le{}e, Qubqana, Slovenija, 1906 – Vaqevo, 1979),diplomirani inèwer agronomije, direktor SP[ u Pri{tini, vi{egodi{wiprofesor Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu i pisac {kolskih uxbenika(1611, 7. decembra 1979, 8).

1980. godina

NIKO KUSAR DU[AN (?, ? – Dubrovnik, Hrvatska, 1979), berberski rad-nik, pesnik i veliki po{tovaoc dela Milovana Gli{i}a, pa je odràvao wegovgrob na Boninovu (1616, 11. januara 1980, 4).

VERA RADOJIÎ] (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1980), u~esnik NOB-a, akci-ja{, zubotehni~ar – glavna medicinska sestra i dru{tveno-politi~ki radnik(1617, 18. januara 1980, 9).

BUDIMIR R. \UR\EVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1894 – Vaqevo, 1980), u~iteq uOsladi}u, Vaqevu i vi{e drugih mesta, poznati humanista (1617, 18. januara 1980, 15).

OLGA JOVANOVI], ro|. \or|evi} (Temi{var, Rumunija, 1891. – Beograd,1980), doma}ica, simpatizer NOP-a, majka revolucionara i narodnog heroja@ikice Jovanovi}a [panca (1618, 25. januara 1980, 2).

JELENA JELA @IVANOVI], ro|. Kotlaji}, (Vaqevo, 1901 – Vaqevo,1980), u mladosti pripadala revolucionarnom pokretu, diplomirani pravnik –sudijski pripravnik u Okru`nom sudu i advokat (1620, 8. februara 1980, 10).

PETAR [PANOVI] (Kukuwevac, Pakrac, Hrvatska, ? – Beograd, 1980), bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanskespomenice 1941. godine (1621, 15. februara 1980, 2).

SVETISLAV MATI] (Lopataw, Ose~ina, 1894 – Pambukovica, Ub, 1980),zemqoradnik, dobrovoqni u~esnik I svetskog rata i predsednik NOO Pambu-kovica (1624, 7. marta 1980, 2).

DESANKA DESA JEREMI], ro|. Mati}, (Vaqevo, 1901 – Vaqevo, 1980),u~iteqica u vi{e mesta, saradnik NOP-a i kwi`ni~ar Mati~ne biblioteke(1625, 14. marta 1980, 10).

DRAGOMIR DRAGAN PRODANOVI] JARAC (Vaqevo, 1920 – Vaqevo,1980), u~esnik NOB-a – borac I proleterske brigade, berberski radnik, jedan odnajboqih fudbalera Vaqeva svih vremena (1626, 21. marta 1980, 18 i 1627, 28.marta 1980, 8).

BORIVOJE BORA JEVTI] (Zabrdica, Vaqevo, 1908 – Vaqevo, 1980),u~iteq, poznati dru{tveno-politi~ki, prosvetni i kulturni radnik – predsed-nik Sreskog narodnog odbora Vaqevo, direktor O[ „Mi{a Dudi}“, direktor

Milorad Radoj~i}

132

Narodnog muzeja Vaqevo i poslanik.Sahrawen na seoskom grobqu u Osladi}u.(1629, 11. aprila 1980, 2).

ÊDOMIR ÊDA TODOROVI] (Batalage, Koceqeva, 1903 – Ub, 1980),opan~ar, aktivista predratnog revolucionarnog pokreta, ilegalni radnik,bawi~ki logora{ i dru{tveno-politi~ki radnik (1630, 18. aprila 1980, 2).

DRAGI[A ]EBI] (Leskovice, Vaqevo, 1903 – Zlatari}, Vaqevo, 1980),zemqoradnik, saradnik NOP-a, predsednik NOO Jovawa i dru{tveno-poli-ti~ki radnik (1631 /32, 25. aprila 1980, 2).

\URA [ALI] (\akovo, Hrvatska, 1910 – Vaqevo, 1980), bravarski radniku Kragujevcu, Bugojnu i Vaqevu, konstruktor sloènih alata i tehnolog u SOUR„Kru{ik“ u Vaqevu (1631/32, 25. aprila 1980, 18).

JOSIP BROZ TITO (Kumrovec, Hrvatska, 1892 – Qubqana, 1980), predsed-nik Predsedni{tva SFRJ; predsednik SKJ, vrhovni komandant oruànih smagaSFRJ i po~asni gra|anin Vaqeva8 (1633, 9. maja 1980, 1-9, 12 i 13).

VERA PEVÊVI]9

BABU[KA, ro|. Miju{kovi}, (Vaqevo, 1903 – Vaqevo,1980), pripadnik predratnog revolucionarnog radni~kog pokreta, saradnikNOP-a i dru{tveno-politi~ki radnik (1634, 16. maja 1980, 10).

@IVOTA \EDOVI] (Stubo, Vaqevo, ? – Stubo, 1980), trgovinski poslovo-|a, rawen u obra~unu sa grupom koja je napala wegovu prodavnicu i poku{ala daopqa~ka (1635, 23. maja 1980, 14).

OLGA LOLA NO@ICA (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1980), saradnik NOP-a,akcija{, prosvetni i dru{tveni radnik, predavala fiziku u gimnaziji i na vi-{oj {koli (1638, 13. juna 1860, 2).

DRAGAN SIN\ELI] (Petnica, Vaqevo, 1925 – Petnica, 1980), saradnikNOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik u op{tini i srezu, sekretar Streqa~kogsaveza Srbije u Beogradu (1643, 18. juli 1980, 2).

MILORAD MI[A MARKOVI] ([utci, Qig, 1911 – Lazarevac, 1980),borac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanskespomenice 1941. godine i dru{tveno-politi~ki radnik (1645, 1. avgusta 1980, 2).

QUBICA \URI], ro|. Gavrilovi} (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1940 – Vaqevo,1980), dobra i primerna radnica RO „Kru{ik – Namenska“ (1645, 1. avgusta 1980, 7).

SLOBODANKA PETROVI], ro|. @ivkovi} (Gorwa Bukovica, Vaqevo,1948 – Vaqevo, 1980), socijalni radnik Vaqevske bolnice i biv{i istaknutiomladinski funkcioner (1647, 15. avgusta 1980, 6).

PETAR LIPAR (?, ?, – Kraw, Slovenija, 1980), profesor i vi{egodi{wipredstavnik Slovenije u Me|urepubli~kom odboru Jugoslovenskih susreta ama-tera „Abra{evi}“ (1648, 22. avgusta 1980, 2).

VI]ENTIJE PERI] (Kaleni}, Ub, 1911 – ?, 1980), napredni zemqoradnik,borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac i dru{tveno-po-liti~ki radnik u Ubu, Vrwa~koj Bawi, Soko Bawi i Aran|elovcu (1648, 22. av-gusta 1980, 2).


133

8 Objavqeno je i posebno izdawe ovog lista posve}eno wemu 5. maja 1980, 1-8.

9 U Mati~noj kwizi umrlih Crkve vaqevske pi{e Pjev~evi}.

VESELIN BOGDANOVI] GUJAR (Pambukovica, Ub, 1908 – Pambukovica,1980), dru{tveno-politi~ki radnik – predsednik NOO Pambukovica i direktorPoqoprivrednog dobra „Sveta Popovi}“ u Ubu (1648, 22. avgusta 1980, 4).

OBREN RADOJEVI] (Timar, [avnik, Crna Gora, 1897 – Vaqevo, 1980),nastavnik, direktor Osnovne {kole „Andra Sav~i}“ u Vaqevu i dru{tveno-po-liti~ki radnik (1648, 22. avgusta 1980, 9).

KRSTIVOJE MILATOVI] (Vaqevo 1907 – Beograd 1980), u~iteq u vi{emesta vaqevskog kraja, u~esnik NOB-a, prosvetni i dru{tveno-politi~ki rad-nik (1651, 12. septembra 1980, 2).

Dr MILEVA TODOROVI] – VESI] (Vaqevo, 1922 – Beograd, 1980), lekar– endokrinolog, dru{tveni aktivista u Vaqevu i doktor medicinskih nauka uSmederevu (1655, 10. oktobra 1980, 9).

SRETEN ZEQI] (Ose~ina, 1908 – Vaqevo, 1980), ugostiteqski radnik, bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i nosilac Partizanske spomenice 1941. go-dine (1657, 24. oktobra 1980, 2).

KRSTIVOJE XAJI] (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 1980), sa-radnik NOP-a, poslanik, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac uTamnavi (1660, 14. novembra 1980, 2).

FILIP PAVLOVI] FI]A (Ostruàw, Ose~ina, ? – Beograd, 1980), nosi-lac Partizanske spomenice, nastavnik srpskog jezika pomo}nik direktora O[„Bra}e Jerkovi}“ u @elezniku, direktor O[ „Svetolik Rankovi}“ u VelikojMo{tanici i O[ „Josif Pan~i}“ u Beogradu i dru{tveno-politi~ki radnik(1660, 14. novembra 1980, 2).

1981. godina

MIHAILO MIKA VUJKOVAC (Tolisavac, Krupaw, 1908 – Beograd, 1980),borac Vaqevskog partizanskog odreda, ilegalni partijski radnik i nosilacPartizanske spomenice 1941. godine (1668, 9. januara 1981, 2).

ZORAN VLAJKOVI] (Ub, 1920 – Beograd, 1981), sara~ki radnik, partizan-ski prvoborac, privrednik, predsednik ubske op{tine i predsednik Op{tin-skog odbora SUB NOR-a Vra~ar u Beogradu (1668, 9. januara 1981, 2).

DU[AN DU[KO NIKEZI] (?, ? – Beograd, 1981), u~esnik NOB-a, ratni voj-ni invalid, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, poznati ugostiteqskoturisti~ki radnik – direktor Bawe Koviqa~e (1668, 9. januara 1981, 8).

MILORAD PANTOVI] (Bajina Ba{ta, 1891 – Vaqevo, 1981), bravarskiradnik, aktivista predratnog revolucionarnog pokreta i dru{tveno-poli-ti~ki radnik, direktor Preduze}a „êlik“ u Vaqevu (1669, 16. januara 1981, 2).

KATA DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1890 – Klinci, 1981), doma}ica, ro|ena sestranarodnog heroja Dragojla Dudi}a i saradnik NOP-a (1669, 16. januara 1981, 2).

JELENA LELEKOVI] – PANÎ] (Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1981), kroja~karadnica, pripadnik predratnog radni~kog pokreta, istaknuti saradnika NOP-a,dru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu i Kosjeri} (1671, 30. januara 1981, 2).

BO@IDAR BO@A PANTI]10 (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1981), visokokvali-

fikovani ‘elezni~ar, u~esnik I svetskog rada, nosilac Albanske spomenice, pri-

Milorad Radoj~i}

134

10 Gre{kom pi{e PANI] umesto PANTI].

padnik predratnog revolucionarnog pokreta i saradnik NOP-a (1671, 30. januara1981, 2).

KONSTANTIN MI[A VUJI] (Jasenica, Vaqevo, 1888 – Jasenica, 1981),zemqoradnik, u~esnik balkanskih i Prvog svetskog rata i saradnik NOP-a(1674, 27. februara 1981, 2).

RATKO KITANOVI] (Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1981), kroja~ki radnik, u~e-snik Drugog svetskog rata, privrednik i dru{tveno-politi~ki radnik (1675,27. februara 1981, 2).

ZDRAVKO JEVTI] (Bobova, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1981), napredni po-qoprivrednik, saradnik NOP-a i odbornik NOO Stave 1941. i vi{egodi{wiodbornik SO Vaqevo (1675, 27. februara 1981, 2).

MILAN TERZI] TERZA (Tesli}, BiH, 1936 – Vaqevo, 1981), svestrani spor-tista (gimnasti~ar, pliva~, smu~ar, odbojka{ i atleti~ar) profesor fizi~kogvaspitawa u Vaqevskoj gimnaziji i sportski radnik (1675, 27. februara 1981, 2).

MILOVAN MI]KO DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1904 – Vaqevo, 1981), na-stavnik – prosvetni savetnik, partizanski prvoborac, istaknuti prosvetni,kulturni i dru{tveno- politi~ki radnik (1679, 27. marta 1981, 2).

IVAN DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1907 – Vaqevo, 1981), bankarski slu`be-nik, hap{en i progawan, predsednik Sreskog narodnog odbora Vaqevo (1680, 3.aprila 1981, 2).

DU[AN ANDRI] SOLID (Dragodol, Ose~ina, 1909 – Beograd, 1981), tr-govac, aktivni u~esnik NOB-a i privrednik (1680, 3. aprila 1981, 2).

DRAGAN JEREMI] (Popadi}, Mionica, 1909 – Vaqevo, 1981), u~iteq,biv{i sportista i saradnik lista „Napred“ (1688, 29. maja 1981, 14).

MILIVOJE STANOJEVI] (Drla~e, Qubovija,11 1908 – Vaqevo, 1981),kafexija – poslovo|a vi{e kafana i prvi predsednik Upravnog odbora UP„Sloga“ u Vaqevu, humanista i dobrotvor (1695, 17. jula 1981, 5).

MILIVOJE MILENKOVI] (Mali Mokri lug, Beograd, 1898 – Beograd,1981), o~ni lekar u Vaqevu, sportista, plodan pisac i dru{tveni radnik (1703,11. septembra 1981, 7)

PAUNA PETROVI] (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1937 – Beograd, 1981), eko-nomista i diplomirani politikolog, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik– ~lan Izvr{nog komiteta SK i ~lan Predsedni{tva Ve}a Saveza sindikataSrbije (1708, 16. oktobra 1982, 2).

BRANKO KRNETI] (Bawani, Bosanska Krupa, BiH, 1911 – Vaqevo 1981),borac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i oficir JNA u pen-ziji (1709, 23. oktobra 1981, 2)

RADOSLAV RADE BELOVUKOVI] (Ravwe, Bogati}, 1923 – [abac, 1981),prvoborac, major JNA u penziji, publicista i dru{tveno-politi~ki radnik u[apcu (1714, 27. novembra 1981, 4).

\OR\E TE[I] (Beograd, 1931 – Beograd, 1981), diplomirani etnolog, vi-{i muzejski savetnik, biv{i direktor Narodnog muzeja u Vaqevu, autor vi{e za-paènih muzejskih izlo`benih postavki (1716, 11. decembra 1981, 6).


135

11 U Mati~noj kwizi umrlih Mati~ne slu`be Op{tine Vaqevo upisano da je ro|en uVaqevu, 12. oktobra 1908. godine, od oca Bogosava i majke Qubice.

1982. godine

EDHEDEM EDO BUZAQKO (Stolac, BiH, 1898 – âpqina, 1982), apotekari dugogodi{wi predsednik Crvenog krsta, nosilac vi{e odlikovawa i drugihpriznawa (1721, 15. januara 1982, 10).

MIHAILO URO[EVI] ]ATA (Dowa Grabovica, Vaqevo, 1909 – Beo-grad, 1982), diplomirani pravnik, {ef odseka unutra{wih poslova, sekretarSreskog odbora Vaqevo, dugogodi{wi op{tinski javni tuìlac i istaknutidru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu (1722, 22. januara 1982, 10).

\URO MIRJAÎ] (Br{no, Niko{i}, Crna Gora, 1903 – Vaqevo, 1982), ru-darski radnik na Kosovu, u~esnik i saradnik NOB-a, rezervni kapetan I klase inosilac Partizanske spomenice (1725, 12. februara 1982, 2).

SPAHIJA NIJAZI (Kolesjan, Qum Kula, Albanija, 1920 – Vaqevo, 1982),rezervni major JNA, nosilac Partizanske spomenice 1941 i dru{tveno-poli-ti~ki radnik (1736, 30. aprila 1982, 2 i 1738, 14. maja 1982, 8).

@IVORAD @IVOTA \ERMANOVI] (Vaqevo, 1897 – Beograd, 1982),advokat, saradnik NOB-a, predsednik Okru`nog NOO Vaqevo, poslanik i ~lanPredsedni{tva ASNOS-a, ministar i potpredsednik vlade, diplomata, ~lanSaveta Republika Srbija (1736, 30. aprila 1982, 2).

MILO[ ATANACKOVI] MI[A (Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1982), poti~eiz ugledne gradske porodice, diplomirani gra|evinski inèwer, {ef Tehni~kesekcije i direktor Uprave za puteve (1736, 30. aprila 1982, 14).

ZDRAVKO SAVKOVI] (Vaqevo, 1891, – Vaqevo, 1982), opan~arski radnik,pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta i jedan osniva~a FK „Budu}nost“u Vaqevo ((1736, 30. aprila 1982, 39).

SINI[A ÂRAPI] (Mionica, 1922 – Vaqevo, 1982), diplomirani inè-wer agronomije, radio u Zavodu za poqoprivredu u Vaqevu, saradnik lista „Na-pred“ (1737, 7. maja 1982, 4).

BLA@A MATUNOVI] (Rijeka Crnojevi}a, Titograd, Crna Gora, 1898 –Beograd16, 1982), dugogodi{wi profesor matematike i direktor Vaqevske gim-nazije. Sahrawen je na varo{kom grobqu u Mionici.(1738, 14. maja 1982, 4).

MA[INKA MAKA MARI] (Vrhovine, Ub, 1892 – Mionica, 1982), majkaistaknutih partizanskih prvoboraca mioni~kog kraja Qubinke i TihomiraMari}a, saradnik NOP-a, hap{ena i progawana (1739, 21. maja 1982, 2).

ZDRAVKO LAZI] (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 1982), svestrani sportista, no-vinar, glavni i odgovorni urednik lista „Napred“ i direktor OOUR Novin-sko-izdava~ka delatnost NRU „Napred“ u Vaqevu (1748, 23. jula 1982, 1 i br. 1749,30. jula 1982, 2).

DRAGUTIN N. @IVANOVI] – [najca (Vaqevo, 1896 – Vaqevo, 1982), su-dija u Prvostepenom, docnije Sreskom i Okru`nom sudu u Vaqevu (1755, 10. sep-tembra 1982, 10).

IVAN MILI]EVI] (Ub, 1920 – Beograd, 1982), mesarski radnik, boracTamnavskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spo-menice 1941. godine (1761, 22. oktobra 1982, 2).

Milorad Radoj~i}

136

1983. godina

BO[KO ÔLAKOVI] (Ni{, 1903 – Vaqevo, 1983), kwigovo|a i republi~kifudbalski sudija (1773, 14. januara 1983, 13).

VLADIMIR BAKARI] (Velika Gorica, Zagreb, Hrvatska 1912 – Zagreb,1983), diplomirani pravnik, revolucionar, politi~ar, dràvnik i akademik,nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (1774, 21. januara 1983, 1).

RADMILA VUÎ]EVI]12 (Radqevo, Ub 1906 – Radqevo, Ub, 1983), pripad-

nik i saradnik NOP-a i dru{tveno-politi~ki radnik isto~ne Tamnave – ~lan pr-vog NOO Radqeva i predsednik Sreskog odbora AF@ (1778, 18. februara 1983, 2).

DRAGUTIN PETROVI] (Pa{tri}, Mionica, 1901 – Pa{tri}, 1983), sto-lar, saradnik NOP-a, otac dva sina poginula u NOB-u i dru{tveni radnik(1778, 18. februara 1983, 2).

AGAPIJA MILO[EVI] GACA, ro|. Radovanovi} (Dowi Mu{i}, Mio-nica, 1878 – Mionica, 1983), doma}ica i ratni vojni invalid, supruga poginu-log u~esnika I svetskog rata, u~esnik vi{e radnih akcija i najstariji stanov-nik Podriwsko-kolubarskog regiona (1779, 25. februara 1983, 5).

BUDIMIR PETROVI] – BUDA KRASTAVAC (Vaqevo, ? – Beograd, 1983),biv{i fudbaler – golman vi{e klubova, u~esnik NOB-a i kapetan re~nog broda(1781, 11. marta 1983, 15).

DRAGO L. PAVI] (Bistrica, Prijedor, BiH, 1934 – Beograd, 1983), medi-cinski higijeni~ar, sanitarni inspektor Op{tine Lajkovac, pa`qivi hroni-~ar zbivawa u svojoj sredini i vi{egodi{wi saradnik lista „Napred“ i RadioVaqeva (1783, 25. marta 1983, 6).

BO@IDAR TADI] (Stubo, Vaqevo, 1932 – Beograd, 1983), VKV radnik – ruko-vodilac u RJ „Tesari i Strugara“ GRO „Jablanica“ u Vaqevu, dru{tveno-poli-ti~ki radnik, nosilac vi{e odlikovawa i drugih priznawa (1792, 27. maja 1983, 2).

ILIJA KANTAR (?, ?- Beograd, 1983), grafi~ki radnik beogradske „Politi-ke“, koji je neprestano bdio nad {tampawem lista „Napred“ (1796, 24. juna 1983, 3).

MILAN ZEC (Vrto~e, Bosanski Petrovac, BiH, 1919 – Bawa Koviqa~a, 1983),u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, preko trideset godina‘iveo u Vaqevu i bio aktivan dru{tveno-politi~ki radnik (1802, 5. avgusta 1983, 2).

PREVISLAV PAUNOVI] (Sankovi}, Mionica, 1921 – Vaqevo, 1983), sto-larski radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, mi-licionar i radnik „Kru{ika“ i „Strele“ u Vaqevu (1805, 26. avgusta 1983, 2)

MILAN IGWATOVI] (Berkovac, Mionica, 1912 – Vaqevo, 1983),dugogodi{wi rukovodilac u „Kru{iku“ (upravnik Alatnice i Prototipske ra-dionice) i dru{tveno-politi~ki radnik (1806, 2. septembra 1983, 2).

KRSTIVOJE VILOTIJEVI] KRCA (Qe{tansko, Bajina Ba{ta, 1909 –Vaqevo, 1983), pekarski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokre-ta, u~esnik NOB-a, ~lan KUD „Abra{evi}a“ u Vaqevu, rezervni oficir (1806, 2.septembra 1983, 2).

JELKA TRIFUNOVI] – JEVTI] (Ravwe, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1983),doma}ica, saradnik NOP-a, u~esnik vi{e radnih akcija, dugogodi{wi aktivi-sta Mesne zajednice „Nada Puri}“ u Vaqevu (1812, 14. oktobra 1983, 2).


137

12 Weno zvani~no prezime je Vu~i~evi}, ali ga ve}ina izgovora Vu~i}evi}.

ALEKSANDAR ACA JEVTI] (Lukavac, Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1983), ‘e-lezni~ar u Qigu, â~ku, Kru{evcu i Vaqevu dugogodi{wi dru{tveno-poli-ti~ki i sportski radnik – generalni sekretar FK „Budu}nost“ iz Vaqeva, do-bitnik vi{e priznawa (1812, 14. oktobra 1983, 15).

DRAGI[A SIMI] (Koùar, Ub, 1921 – Vaqevo, 1983), abaxijski radniku~esnik NOR-a, aktivni dru{tveno-politi~ki radnik i direktor Preduze}a zaputeve u Vaqevu (1814, 28. oktobra 1983, 2).

MILI] MILI]EVI] (Kr~mar, Mionica, 1923 – Vaqevo, 1983), napred-ni zemqoradnik u~esnik NOB-a i dru{tveni radnik (1814, 28. oktobra 1983, 2).

BORIVOJE BORA VESELINOVI] (Komiri}, Ose~ina, 1923 – Vaqevo,1983), predsednik Sreskog narodnog odbora u Ose~ini, predsednik Savezazemqoradni~kih zadruga, direktor „Vaqevoputa“, dru{tveno-politi~ki rad-nik i poslanik (1818/19, 25. novembra 1983, 2).

BOGDAN RANKOVI] (Kozli~i}, Vaqevo, 1926 – Beograd, 1983), u~esnikNOB-a, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, glavni i odgovorni uredniklista „Napred“ i biv{i direktor NU „Napred“ Vaqevo, (1818/19, 25. novembra1983, 2 i 1820, 9. decembra 1983, 4).

1984. godina

ALEKSANDAR SMIQANI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Beograd, 1984), pe-kar, borac Vaqevskog partizanskog odreda i II proleterske brigade, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. godine i oficir – major JNA (1926, 20. januara 1984, 2).

BORIVOJE S. STOJKOVI] (Zabre`je, Obrenovac, 1909 – Dubrovnik,1984), poreklom Vaqevac i odrastao u Vaqevu, profesor, esejist, kwièvni ipozori{ni radnik, istori~ar umetnosti, autor vi{e kwiga o srpskom pozori-{tu i wegovim velikanima (1827, 27. januara 1984, 6).

@IVORAD @IKA LUÎ] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1984), radnik SOUR„Kru{ik“ u Vaqevu; igra~ i trener Rukometnog kluba „Radni~ki“ iz Vaqeva,~lana Prve savezne lige u velikom rukometu, a bio je i fudbaler „Radni~kog“ i„Kru{ika“ (1831, 24. februara 1984,15).

MILAN NIKITOVI] (Novakovi}i, @abqak, Crna Gora, 1910 – Vaqevo,1984), partizanski prvoborac i gr~ki logora{, direktor Fabrike name{taja„Pobeda“ u Kuli, rezervni major JNA i nosilac Partizanske spomenice 1941.godine. (1832, 2. marta 1984, 2).

STANIMIR @IVANOVI] (Svileuva, Koceqeva, 1908 – Vaqevo, 1984), u~i-teq u vi{e tamnavskih sela, nastavnik na odgovornim prosvetnim du`nostima usrezovima tamnavskom i vaqevskom, direktor U~iteqske {kole u Ubu, prosvet-ni savetnik u Me|uop{tinskom prosvetno-pedago{kom zavodu u Vaqevu (1833, 9.marta 1984, 8).

Prota MIODRAG STANOJLOVI] (Druèti}, Koceqeva, 1908 – [titar,[abac, 1984), poti~e iz brojne i poznate porodice sve{tenik u [titaru kod[apca kao saradnik NOP-a progawan i zatvaran u logore u [apcu i Mathauze-nu (1834, 16. marta 1984, 2).

JELENA JELA MARKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1898 – Bobova, 1984), sarad-nik NOP-a i aktivistkiwa AF@, sa svojim muèm Nedeqkom u svojoj ku}i pri-mala je ilegalne partijske radnike i za wih obavqala razne zadatke (1840/41, 27.aprila 1984, 2).

Milorad Radoj~i}

138

VUKO VU^KOVI] (Mahala, Titograd, Crna Gora, 1920 – Loznica, 1984),u~iteq i nastavnik u rodnom kraju, Senti, Loznici i Tuzli, gde je obavqao vi{eodgovornih du`nosti i pedago{ki savetnik u Me|uop{tinskom prosvetno-pe-dago{kom zavodu u Vaqevu (1842, 11. maja 1984, 11).

@IVKO I. PETROVI] (Klanica, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1984), istaknutidru{tveno-politi~ki radnik i privredni rukovodilac (predsednik NOO Div-ci, potpredsednik NOO Vaqevo, direktor Fabrike vijaka „Gradac“ i Vaqevskebanke), te predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo (1843, 18. maja 1984,1).

IVAN GRBI] (Popu~ke, Vaqevo, 1908 – Beograd, 1984), diplomirani elek-tro inèwer i istaknuti aktivista naprednog radni~kog i studentskog pokretau Beogradu, bavio se i nau~no-istraìva~kim radom, duè vreme ‘iveo i radiou SSSR-u (1844, 25. maja 1984, 2).

DRAGOMIR GIBE J. SAMOKRESOVI] (Vaqevo, 1950 – Drina, 1984),radnik RO „15. septembar“, savezni rukometni sudija i sportski radnik – ~lanPredsedni{tva i sekretar RK „Metalac“ i sekretar Op{tinskog rukometnogsaveza Vaqeva (1845, 5. juna 1984, 15).

MILINKO BOJIÎ] (Pepeqevac, Lajkovac, 1925 – Lajkovac, 1984), u~e-snik NOB-a, na slu`bi u JNA, sekretar Op{tinskog odbora SUB NOR-a i biv-{i predsednik Skup{tine op{tine Lajkovac (1847, 15. juna 1984, 2).

BO@A DROBAC (Rajnovac, Biha}, BiH, 1913 – Vaqevo, 1984), u~esnik NOB-a,ratni major, penzionisani radnik OUP-a i nosilac Partizanske spomenice1941. godine i vi{e drugih ratnih i mirnodopskih odlikovawa i drugihpriznawa (1847, 15. juna 1984, 2).

STANOJE FILIPOVI] (Milina, Loznica, 1924 – [abac, 1984), nastavniki profesor, prosvetno-pedago{ki savetnik, novinar, istori~ar Podriwa, autorvi{e kwiga iz zavi~ajne pro{losti Podriwa i kwièvnik (1854, 3. avgust 1984, 4).

STIPE SPLIVALO (Jelsa, Hvar, Hrvatska, 1910 – Supetar, Bra~, Hrvatska,1984), geometar i predratni komunista u Vaqevu, u~esnik NOB-a, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. godine, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovo-dilac (direktor „Plive“, potpredsednik Sabora, ministar i predsednik Komitetaza spoqnu trgovinu) i ~lan Saveta Republike Hrvatske (1856, 17. avgusta 1984, 2).

MILENA VODENLI], ro|. \uri}, (Vaqevo, 1899 – Vaqevo, 1984), poti~eiz ugledne trgova~ke ku}e, a otac joj je bio i predsednik vaqevske op{tine; pro-fesor gimnazije u Prokupqu i Vaqevu, najstariji profesor vaqevske gimnazije(1859, 7. septembra 1984, 6)

Dr PANTA JANKOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1900 – Vaqevo, 1984), poti-~e iz poznate porodice, a otac mu je godinama bivao narodni poslanik, sa srp-skom vojskom povla~io se preko Alabanije, a u Francuskoj zavr{io studije med-icine, lekar i poznati zdravstveni radnik (1860, 14. septembra 1984, 13).

BRANKO BOROVNICA (Lakta{i, Bawa Luka, BiH, 1912 – Vaqevo, 1984),u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i potpukovnikJNA i na~elnik Sekretarijata za narodnu odbranu SO Vaqevo, nosilac mnogihodlikovawa i drugih priznawa (1864, 5. oktobra 1984, 2).

MILORAD MIKA PERI[I] (Gode~evo, Kosjeri}, 1910 – Vaqevo, 1984),poreznik, diplomirani pravnik – sudija, predsednik Sreskog suda i advokat,


139

dru{tveno -politi~ki radnik, predavao i filozofiju u Vaqevskoj gimnaziji(1864, 5. oktobra 1984, 2).

Dr JULKA ME[TEROVI] (Srpski Itebej, @iti{te, 1906 – Beograd,1984), lekar u Vaqevu, supruga dr Milo{a Panti}a, lekara, revolucionara i hu-maniste; borac vi{e partizanskih jedinica, nosilac Partizanske spomenice1941. godine i sanitetski pukovnik JNA (1865, 12. oktobra 1984, 2).

PAUN B. PLE]I] (Osladi}, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 1984), oca Blagoja muzaklali ~etnici; saradnik i u~esnik NOB-a dru{tveno- politi~ki i privrednirukovodilac u Vaqevskoj Kamenici – direktor Zemqoradni~ke zadruge i fi-nansijski direktor RO „Zdravko Jovanovi}“ (1865, 12. oktobra 1984, 2).

ZLATIJA RADOSAVQEVI] (Zarube, Vaqevo, 1893 – Paune, 1984), doma}i-ca, majka Milivoja Radosavqevi}a, predratnog i ratnog sekretara Okru`nogkomiteta SKOJ-a za Vaqevo, ilegalni partijski radnik i nosilac Partizanskespomenice 1941. godine (1865, 19. oktobra 1984, 2).

BORIVOJE ]OSI] (Lopataw, Ose~ina, 1927 – Vaqevo, 1984), visokokvali-fikovani galvanizer – poslovo|a u Fabrici vijaka „Gradac“ u Vaqevu i du{tve-no-politi~ki radnik, delegat u Skup{tini SR Srbije (1867, 2. novembra 1984, 2).

1985. godina

DRAGI] JOKI] (Loznica, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1985), u~esnik NOB-a, prav-nik i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar Sreza ra|evskog, predsednikOp{tinskog suda Vaqevo, sekretar Skup{tine op{tine i Regionalne privredne ko-more Vaqevo, dru{tveni pravobranilac samoupravqawa (1880, 1. februara 1985, 2).

BO@IDAR MINA NE[KOVI] (Okletac, Bajina Ba{ta, 1902- Okletac,1985), ~amxija, koji je marta 1942. godine preko Drine prevezao borce Vaqevskogpartizanskog odreda iz Srbije u Bosnu (1881, 8. februara 1985, 1).

TOMISLAV TOMA MARTINOVI] (Vaqevo, 1934 – Beograd, 1985), akadem-ski slikar i novinar, dugogodi{wi likovno-grafi~ki urednik beogradskog lista„Reporter“ i vi{egodi{wi saradnik lista „Napred“ (1881, 8. februara 1985, 6).

RAJKO KOVAÊVI] (Tubravi}, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1985), saradnikNOP-a, prvi predsednik NOO Po}uta i poznati dru{tveno-politi~ki radnik– predsednik Sreskog narodnog odbora Vaqevo (1882, 15. februara 1985, 2).

DOBROSAV LUKI] (Gorwa Grabovica, Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1985), radnik,borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizan-ske spomenice 1941. i radnik vaqevskog „Kru{ika“ (1884, 1. marta 1985, 2).

VOJIMIR VOJA JELIÎ] (Dupqaj, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1985), u~e-snik NOB-a, {ef Slu`be obezbe|ewa SOUR „Kru{ik“ i poznati dru{tveno-po-liti~ki radnik (1884, 1. marta 1985, 2).

SPASOJE SUXUM (Podosoje, Bile}a, 1924 – Vaqevo, 1985), prvoborac NOR-ai potpukovnik milicije (1886, 29. marta 1985, 2).

JEVREM JE[KO VIDI] (Bajina Ba{ta, 1928 – Vaqevo, 1985), nastavnik teh-ni~kog crtawa u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe u Vaqevu, dugogo-di{wi sportista – gimnasti~ar i sportski radnik tragi~no preminuo (1895, 17.maja 1985, 17).

TOMA BREUQ – VUJA (Kru{evo, Obrovac, 1916 -Zadar, 1985), borac Va-qevskog partizanskog odreda, narodni heroj i nosilac Partizanske spomenice1941. godine (1897, 31. maja 1985, 2).

Milorad Radoj~i}

140

MOMÎLO JOKSI] (Tulari, Ub, 1920 – Vaqevo, 1985), borac Vaqevskogpartizanski borac, ratni zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. idrugih priznawa (1897, 31. maja 1985, 2).

DRAGOMIR DRAGO MARÊTI] (Resavci, Sanski Most, BiH, 1915 –Vaqevo, 1985), bravarski radnik, saradnik NOP-a, poznati dru{tveno-poli-ti~ki radnik (1898, 7. juna 1985, 2).

TIHOMIR SMIQANI] (Slavkovica, Qig, 1906 – Vaqevo, 1985), pred-ratni predsednik op{tine, borac Vaqevskog partizanskog odreda i ilegalnipartijski radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941, predsednik Narodnogodbora Sreza kolubarskog (1900, 21. juna 1985, 2).

ZORKA VELI^KOVI], ro|. Todorovi} (]uprija, 1898 – Vaqevo, 1985),stru~na u~iteqica bez zaposlewa, majka partizanskih prvoboraca Milisava –Mi{e i Danila Veli~kovi}a i saradnik NOP-a (1900, 21. juna 1985, 2).

NADA CVIJI] – KUZMANOVI] (Vaqevo, ? – Beograd, 1985); u~iteqica idru{tveni rudnik (1901, 28. juna 1985, 26).

LUKA ZORI] (Mazin, Gra~ac, Hrvatska, 1923 – Vaqevo, 1985), u~esnik NOR-a,pukovnik JNA i dru{tveno-politi~ki radnik (1904, 19. jula 1985, 2).

SLOBODAN \OKOVI] (Glogovac, Ma~va, 1922 – [abac, 1985), prvobo-rac i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik (1905, 26. jula 1985, 2).

GOJKO MARKOVI] (Guwica, Mionica, 1899 – Guwica, 1985), saradnikNOP-a i predsednik NOO Gorwa Toplica (1909, 23. avgusta 1985, 2).

BRANKO MARI] (?, 1962 – Beograd, 1985), fudbaler – centarfor vaqevske„Budu}nosti“ (1910, 30. avgusta 1985, 15).

BRANISLAV KECOJEVI] (Zrewanin, 1949 – Vaqevo, 1985), apsolventFakulteta fizi~ke kulture, poznati ko{arka{ i ko{arka{ki trener (1912, 13.septembra 1985, 27).

Dr MIODRAG DRAGAN JOVANOVI] (â~ak, 1906 – Beograd, 1985), zubni le-kar, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizan-skog odreda i nosilac Partizanske spomenice 1945. godine (1915, 4. oktobra 1985, 2).

DESIMIR JOVOVI] ÎÂ (Dowi Braneti}i, Gorwi Milanovac, 1905 –Beograd, 1985), narodni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik i ~lanSaveta federacije (1917, 18. oktobra 1985, 2).

@IVKO GAVRILOVI] (Bo{wanovi}, Qig, 1949 – Beograd, 1985), ekono-mista, predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Qig i predsednikPrinudnog poslovodnog odbora RO „Kolubara – Granit – Pe{~ar“ u Qigu (1919,1. novembra 1985, 3).

VLADETA PETROVI] – VLADA GAJDAROV (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1985),trgovinski radnik i pesnik (1919, 1. novembra 1985, 6).

MILAN OLBINA (Krbavica, Li~ka Korenica, Hrvatska, 1921 – Sovqak,Ub, 1985), borac Vaqevskog partizanskog odreda, nema~ki logora{, slu`benik,rezervni kapetan JNA i dru{tveno-politi~ki radnik (1921, 15. novembra 1985, 2).

\URO KNE@EVI] (Mali Cvetini}, Drvar, BiH, 1901 – Vaqevo, 1985),{umski radnik, borac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e dru-gih priznawa (1924, 6. decembra 1985).


141

MILI] BUÎ] (Ravwe, Sremska Mitrovica, 1903 – Ub, 1985), borac vi{epartizanskih jedinica, kapetan I klase milicije i {ef Uprave milicije na Ubu,nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1924, 6. decembra 1985, 4).

1986. godina

BORISLAV BORA BLAGOJEVI] (Vaqevo, 1911- Beograd, 1985), jedan od na-{ih najpoznatijih pravnika, dr pravnih nauka, redovni profesor i dekan Pravnogfakulteta u Beogradu, rektor Beogradskog univerziteta, sudija Ustavnog suda, direk-tor Instituta za uporedno pravo, direktor Jugoslovenskog leksikografskog zavoda,~lan JAZU, autor mnogih kwiga i ~lan Saveta SR Srbije (1929, 10. januara 1986, 2)

\URO RADOVANAC (?, ? – Beograd, 1985), u~esnik NOB-a, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. i prvi komandant Komande vojnog podru~ja u Vaqevu ikomandant Okru`ne milicije (1929, 10. januara 1986, 2).

Dr BOGDAN Q. VRHOVAC (Beograd, 1927 – Vaqevo, 1986), lekar – gineko-log i aku{er, istaknuti zdravstveni radnik, ~lana Srpskog lekarskog dru{tva(1929, 10. januara 1986,10).

DOBRIVOJE JANKOVI] BRALE (Zagreb, 1924 – ?, 1986), u~esnik NOB-a,arhitekta, za ~ije se ime vezuje po~etak urbanizma Lajkovca, stradao u saobra-}ajnoj nesre}i (1930, 17. januara 1982, 2).

MIROSLAV SELAKOVI] FAQA (Ub, 1937 – Beograd, 1986), poznatisportista, diplomirani inèwer agronomije, jedan od najuspe{nijih predsed-nika Skup{tine op{tine Ub i generalni direktor PIK „Ub“, poznati kozer iboem (1931, 24. januara 1982, 2).

Dr DU[AN STEPANOVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1986), le-kar – ginekolog i aku{er, na~elnik Slu`be za zdravstvenu za{titu ‘ena Ok-ru`ne bolnice u Vaqevu i savezni poslanik (1932, 31. januara 1982, 10).

SLAVOQUB \UR\EVI] (Slatina, Ub, 1907 – Slatina, 1986), kova~kiradnik, saradnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – di-rektor preduze}a „Plug“ i „Univerzal“ u Vaqevu (1938, 14. marta 1986, 2).

NIKOLA STOJKOVI] (Vaqevo, 1897 – Vaqevo, 1986), kroja~, horski pe-va~ i najstariji ~lan KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu (1934, 14. februara 1986, 8).

SLOBODAN BANE @IVKOVI] (Vaqevo, 1918 – Vaqevo, 1986), u~iteq –muzi~ar, upraviteq Osnovne {kole, direktor Doma kulture u Vaqevu, direktor isekretar Jugoslovenskih susreta amatera „Abra{evi}“ (1941, 4. aprila 1986, 11).

SRETEN KU[AKOVI] (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 1986), radnik i talentova-ni pesnik, koji je sara|ivao u vi{e listova i ~asopisa (1942, 11. aprila 1986, 8).

VEROQUB VECA PAVLOVI] (Mili~nica, Vaqevo, 1925 – Beograd, 1986),u~esnik NOR-a i ratni vojni invalid, poznati prosvetni, kulturni i dru{tve-no-politi~ki radnik, predsednik Skup{tine op{tine [abac, glavni i odgo-vorni urednik ~asopisa „Podriwe“, Ustvari" i îvija", sekretar Kulturno-pro-svetne zajednice Srbije u Beogradu (1947, 16. maja 1986, 13).

DOBRIVOJE BO[KOVI] (Komanice, Mionica, 1922 – Beograd, 1986),kroja~ki radnik u Vaqevu, borac Vaqevskog partizanskog odreda i vi{e drugihjedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941, istaknuti dru{tveno-poli-ti~ki radnik i dràvnik (1950, 6. juna 1986, 2).

BORISLAV @IVKOVI] LALA (Dowa Bukovica, Vaqevo, 1931 – Vaqevo,1986), diplomirani ekonomista, profesor [kolskog centra za ekonomsko ob-

Milorad Radoj~i}

142

razovawe i direktor u Fabrici koà i krzna „Milan Kitanovi}“ u Vaqevu(1950, 6. juna 1986, 5).

BO[KO GALI] (Male{evci, Bosansko Grahovo, BiH, 1924 – Beograd,1986), borac vi{e partizanskih jedinica i Prate}eg bataqona Vrhovnog {tabaNOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa,potpukovnik JNA, ‘iveo u Vaqevu (1952, 20. juna 1986, 2).

MARKO PREDOJEVI] (Lu{ci Palanka, Sanski Most, BiH, 1921 – Vaqevo,1986), borac II kraji{ke brigade, u~esnik borbi na Sutjesci i Neretvi, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine, ‘iveo i radio u Vaqevu (1953, 27. juna 1986, 2).

BO@A MARKOVI] (Mionica, 1915- Beograd, 1986), metalski radnik i no-vinar, glavni i odgovorni urednik „Napreda (1948. i 1949), aktivan dru{tve-no-politi~ki radnik, jedan od inicijatora osnivawa KUD “Kru{ik" u Vaqevu(1955, 11. jula 1986, 2).

RADOSLAV RADE PAJURKOVI] (?, ? – Sarajevo, 1986), ratne 1941. godine kaoizbeglica se nastanio u Vaqevu, bio je poznati atleti~ar, osniva~ sportskog aktiva„Kru{ika“; inèwer i konstruktor nekih atletskih sprava (1956, 18. jula 1986, 15).

Prim dr. RADOJKO KOSTI] (Rti, Lu~ani – Vaqevo, 1986), u~esnikNOB-a, lekar – pneumoftiziolog, na~elnik Pneumoftiziolo{ke slu`be i An-tituberkuloznog dispanzera u Vaqevu (1958, 1. avgusta 1986, 6).

TIOSAV TILE JEVTI] (Lukavac, Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1986), najprekova~ki radnik u „Kru{iku i dru{tveno-politi~ki radnik, potom diplomira-ni ekonomista – direktor „Progresa“ u Vaqevu (1960, 15. avgusta 1986, 2).

ÊDOMIR ÊDA PROTI] (Kamenica, Vaqevo, 1905 – Mionica, 1986),u~iteq, istaknuti prosvetni i kulturni radnik Mionice i okoline, dopisnikvi{e listova i drugih glasila (1960, 15. avgusta 1986, 7).

GORDANA KOSANOVI] (Vaqevo, 1953 – ?, 1986), glumica Ateqea 212 i Be-ogradskog dramskog pozori{ta u Beogradu i pozori{tu u Manhajmu (Nema~ka),igrala je i na filmu (1960, 15. avgusta 1986, 8).

STANISLAVA CANA STOJANOVI] (Mionica, 1911 – Beograd, 1986),aktivista revolucionarnog pokreta, supruga Milana Stani{i}a predratnog iratnog sekretara MK KPJ za Kolubaru, logora{ica Au{vica i Ravensburga iprosvetni radnik (1961, 22. avgusta 1986, 2).

STANISLAV CANE LUKI] (Veliko Mari{te,13 Mionica, 1913 – Mioni-ca, 1986), abaxijski radnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta,borac Vaqevskog partizanskog odreda, gr~ki partizan, politi~ki komesar me-sta u Kamenici i prvi predsednik Mesnog NOO u Mionici, rezervni kapetan I

klase i nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (1963, 5. septembra 1986, 2).ALEKSANDAR ACA BABI] (Haxi}i, Bile}e, 1921 – Sarajevo, 1986), borac

Vaqevskog partizanskog odreda, general-major JNA, nosilac Partizanske spo-menice 1941, ~lan Saveta SR BiH i istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik(1966, 26. septembra 1986, 2).

ZORAN @UJOVI] (Pambukovica, Ub, 1928 – Vaqevo, 1986), kwigovo|a, do-bar {ahista i istaknuti {ahovski radnik – vi{egodi{wi sekretar Vaqevskog{ahovskog kluba – V[K (1969, 17. oktobra 1996, 19).


143

13 U vreme wegovog ro|ewa Veliko Mari{te bilo je u okviru Gorweg Mu{i}a.

DU[AN DULE JEVTI] (Ravwe, Vaqevo, 1920 – Ravwe, 1986), udruènizemqoradnik, borac NOR-a, neimar socijalisti~ke izgradwe i aktivni dru-{tveno-politi~ki radnik, nosilac vi{e priznawa (1972, 7. novembra 1986, 2).

ROSA ÔMI] (Vrawska, Bile}a, 1922 – Novi Sad, 1986), saradnik NOP-a,stru~na u~iteqica i nastavnica, direktor Centra za ekonomiku i doma}instvo,direktor Ustanove za dnevni boravak dece u Vaqevu i dru{tveno-politi~kiradnik (1973, 14. novembra 1986, 2).

QUPÔ ARSOV ([tip, Makedonija, 1910 – Skopqe, 1986), kao bankarski~inovnik kra}e vreme radio u Vaqevu, pripadao revolucionarnom pokretu, re-volucionar i dràvnik, ~lan Saveta Federacije (1975, 28. novembra 1986, 2).

MILOSAV MILOSAVQEVI] (Leu{i}i, Gorwi Milanovac, 1911 – Beo-grad, 1986), papuxijski radnik i predratni sekretar Okru`nog komiteta KPJ zaVaqevo, jedan od organizatora oruànog ustanka i politi~ki komesarVaqevskog partizanskog odreda, narodni heroj i istaknuti dru{tveno-poli-ti~ki radnik, nosilac brojnih odlikovawa i drugih priznawa (1976, 5. decem-bra 1986, 1 i 1977, 12. decembra 1986, 1).

RADOVAN LUÎ] (Raàna, Kosjeri}, 1903 – Vaqevo, 1986), opan~arskiradnik, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog par-tizanskog odreda i Centralne radionice Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilacPartizanske spomenice 1941 i major JNA (1976, 5. decembra 1986, 2).

ÂSLAV TODOROVI] (Pecka, Ose~ina, 1929 – Vaqevo, 1986), kroja~ki radniki tekstilni inèwer, generalni direktor Konfekcije „Uzor“ u Vaqevu i komerci-jalni direktor Konfekcije „Mladost“ u Mionici (1977, 12. decembra 1986, 3).

1987. godina

DESIMIRKA DESA ANDRI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1911 – Vaqevo,1987), doma}ica i sportski radnik – dugogodi{wi ~lan uprave FK „Budu}nost“iz Vaqeva (1984, 30. januara 1987, 19).

@IVOJIN LAZI] (Sankovi}, Mionica – Vaqevo, 1987), zemqoradnik,u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomenice, autor rat-nog dnevnika, ~uvar slobodarskih tradicija o kome je dosta pisano, a snimqenasu i ~etiri filma (1986, 13. februara 1987, 2).

SRE]KO JANKOVI] (Drenovac, [abac, 1909 – Beograd, 1987), u~iteq, is-taknuti prosvetni i dru{tveno-politi~ki radnik podgorskog sreza i op{tineVaqevska Kamenica (1986, 13. februara 1987, 11).

DU[AN REPAC – DULE KWI@AR ([iroka Kula, Gospi}, Hrvatska, 1914– Beograd, 1987), kwiàrski radnik i ilegalac u Beogradu, borac Prvog {umadij-skog i Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanskespomenice 1941. godine i pukovnik milicije (1988, 27. februara 1987, 2).

QUBICA QUBA BABI] (Vaqevo, 1909 – Vaqevo, 1987), poti~e iz ugledneadvokatske porodice, bankarski ~inovnik, supruga inèwera Milorada MilaBabi}a, koji je kao saradnik NOP-a ubijen u logoru na Bawici; prvi predsednikOkru`nog odbora AF@ u Vaqevu (1988, 27. februara 1987, 2).

VELIMIR VEQA LAZAREVI] (Komanice, Mionica, 1932 – Vaqevo, 1987),nastavnik i dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar Op{tinske konferencijeSSRN i sekretar SIZ-a de~je i socijalne za{tine op{tine Vaqevo (1992, 27.marta 1987, 10).

Milorad Radoj~i}

144

DRAGOQUB TIMOTIJEVI] ÎÂ (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987, voza~i vi{egodi{wi golman FK „Budu}nosti“ iz Vaqeva (1996, 24. aprila 1987, 19).

MIROSLAV MUWI] PILAC (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1987), ma{inskitehni~ar „Kru{ika“ i „Strele“, svestrani sportista (gimnasti~ar, atleti~arfudbaler), isticao se kao golman fudbalskih klubova „Radni~kog“ i „Metal-ca“, prete~e dana{we „Budu}nosti“ iz Vaqeva (1998, 8. maja 1987, 19)

VASA [OFRANAC (Gorwi Ceklin, Cetiwe, 1911 – Beograd, 1987), pripad-nik revolucionarnog pokreta i komunista od 1934; borac I proleterske brigade,nosilac Partizanske spomenice 1941 godine i drugih odlikovawa, major JNA(2001, 29. maja 1987, 2).

MILI] MILO[EVI] (Gubin Do, Uìce, 1894 – Beograd, 1987), trgovacu Vaqevu, u~esnik ratova od 1912. do 1918. godine, nosilac Albanske spomenice,Kara|or|eve zvezde sa ma~evima i vi{e drugih priznawa (2004, 19. juna 1987, 3).

DRAGO BEJATOVI] (Bratunac, BiH, 1908 – Sala{ No}ajski, Sremska Mi-trovica, 1987), stolarski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog po-kreta, u~esnik NOB-a, logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine,inspektor SUP-a u Ose~ini, Ubu i Vaqevu (2006, 3. jula 1987, 2).

BRANISLAV BRANA JOVANOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1922 – Vaqevo,1987), diplomirani pravnik i dru{tveno-politi~ki radnik, sekretar OK SK Ose~i-na, predsednik Izvr{nog saveta SO Vaqevo, sekretar Skup{tine Podriwsko-kolu-barske me|uop{tinske regionalne zajednice u Vaqevu (2007, 10. jula 1987, 2).

VLAJKO XOKOVI] (Zagreb, 1932 – Sarajevo, 1987), svestrani sportista(atleti~ar i stonoteniser), sportski radnik, profesor srpsko-hrvatskog jezikai kwièvnosti i novinar – dopisnik Oslobo|ewa i Ve~erweg lista, uredniksportske rubrike VEN-a (2007, 10. jula 1987, 15).

ZORA RISTIVOJEVI], ro|. Petrovi} (Ose~enica, Mionica, 1913 –Vaqevo 1987), kroja~ka radnica i pripadnik revolucionarnog radni~kog po-kreta u ~ijoj je ku}i doneta odluka o formirawu Vaqevskog partizanskog odre-da, nosilac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2008,17. jula 1987, 2).

BOGDAN MILO[EVI] (Guko{, Qig, 1894 – Guko{, 1987), borac III ~eteIII bataqona VIII prekobrojnog puka u ratovima 1912-1918; nosilac Albanskespomenice i porodi~ni penzioner – otac dva sina poginula u partizanima(2007, 17. jula 1987, 4).

QUBI[A RISTOVI] (Roànstvo, âjetina, 1921 – Vaqevo, 1987), parti-zanski prvoborac, kapetan I klase JNA, dru{tveno-politi~ki radnik, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine i drugih odlikovawa (2009, 24. jula 1987, 2).

MILORAD MI]A TE[I] (Novaci, Ub, 1895 – Novaci, 1987), poqoprivrednistru~wak, pripadnik legendarnog bataqona „1.700 kaplara“ i Dunavske divizije, no-silac Albanske spomenice, rezervni kapetan I klase, a u Drugom svetskom ratu, ne-ma~ki zarobqenik (2009, 24. jula 1987, 2).

KRSMAN PETROVI] (Qe{tansko, Bajina Ba{ta, 1912 – Vaqevo, 1987), diplo-mirani pravnik – sudija Op{tinskog suda u Vaqevu, glumac KUD „Abra{evi}“, pla-ninar i predsednik PD „Zdravko Jovanovi}“ Vaqevu (2009, 24. jula 1987, 15).

RADISLAV PLE]I] (Osladi}, Vaqevo, 1923 – Osladi}, 1987), naprednipoqoprivredni proizvo|a~, rekorder i dobar doma}in (2014, 28. avgusta 1987, 1).


145

NOVAK NOCA MILO[EVI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987), jedan od naj-boqih vaqevskih fudbalera, magistar arheologije, kustos Narodnog muzeja uVaqevu i veliki istraìva~ (2015, 4. septembra 1987, 5).

SREDOJE STARÊVI] (Suvodawe, Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1987), napre-dan poqoprivrednik, jedan od prvih udruènih zemqoradnika u OOK „Stave“ ivrsni proizvo|a~ maline, {qive i jagwe}eg mesa (2016, 11. septembra 1987, 6).

MILICA MICA JEROSIMI] (?, Zaje~ar, 1940 – Vaqevo, 1987), inèwertehnologije RO „Srbijanka“ u Vaqevu (2016, 11. septembra 1987, 6).

SVETISLAV MILOJKOVI] (Mokli{te, Bela Palanka, 1915 – Vaqevo,1987), u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugihpriznawa, dru{tveno-politi~ki radnik (2025, 13. novembra 1987, 2).

VOJA POPOVI] (Trstenik, 1898 – Bogova|a, Lajkovac, 1987), u~esnikPrvog svetskog rata, nosilac Albanske spomenice, direktor Narodne banke uQigu, jedan od pionira turizma u Bogova|i i blagajnik Odmarali{ta Crvenogkrsta u tom mestu (2025, 13. novembra 1987, 2).

SVETISLAV RADOSAVQEVI] – SVETA @ONGLER (Vaqevo, ? – Vaqevo,1987), gimnasti~ar i odli~an fudbaler; sportski radnik i diplomirani pravnik –sekretar Sreskog NO i sudija Okru`nog suda u Vaqevu (2026, 20. novembra 1987, 19).

@IVORAD QUBIÎ] (Zavlaka, Krupaw, 1912 – Beograd, 1987), u~iteq,borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedinicama, no-silac Partizanske spomenice i niza drugih priznawa, narodni poslanik, is-taknuti dru{tveno-politi~ki radnik – sekretar Okru`nog komiteta SKJ ipredsednik Skup{tine op{tine Vaqevo, a ure|ivao je i ovaj list (2027, 27. no-vembra 1987, 2).

MILO[ VITEZOVI] (Mionica, 1924 – Mionica, 1987), pravnik, sekre-tar Skup{tine op{tine Mionica, dru{tveno-politi~ki radnik i narodni po-slanik, pa`qivi hroni~ar zbivawa, dopisnik ovog lista i vi{e drugih glasila(2027, 27. novembra 1987, 4).

1988. godina

PREDRAG – Dragan TODOROVI] (Obrenovac, 1928 – Lajkovac, 1987), ‘e-lezni~ar – {ef Sekcije za odràvawe pruge, dru{tveno-politi~ki i sportskiradnik (2032, 1. januara 1988, 30).

TOMISLAV TOMANI] (?, 1947 – ?, 1988), radnik „Trep~e“ iz KosovskeMitrovice, ~lan Poslovodnog odbora Zemqoradni~ke zadruge iz Lajkovca idru{tveno-politi~ki radnik (2033, 8. januara 1988, 6).

@IVAN BRANKOVI] (Stapar, Vaqevo, 1928 – Vaqevo, 1988), ma{inskitehni~ar – nastavnik u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe u Vaqevu,sportista i sportski radnik – na~elnik i predsednik Dru{tva za telesnove`bawe „Partizan“ iz Vaqeva (2033, 8. januara 1988, 19).

LAZAR TRPKOVI] (Kragujevac, 1914 – Beograd, 1988), metalostrugar „Vi-stada“, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog{taba NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i general-major JNA(2038, 12. februara 1988, 2).

RADISAV SRE]KOVI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1921 – Vaqevo, 1988)borac Vaqevskog partizanskog odreda, nema~ki logora{, autor pesme „Boj na

Milorad Radoj~i}

146

Zavlaci“ i dru{tveno-politi~ki radnik u Ose~ini i Kamenici (2038, 12. fe-bruara 1988, 2).

TOMA VASI] (Mojkovi}, Krupaw, 1912 – [abac, 1988), borac Vaqevskogpartizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilacPartizanske spomenica 1941. i potpukovnik JNA (2040, 26. februara 1988, 2).

SVETOZAR SVETA \URA[INOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1924 –Vaqevo, 1988), u~esnik rata, ratni vojni invalid, diplomirani ekonomista,predsednik [umarske komore, predsednik Op{tinskog sindikalnog ve}a, pot-predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo i direktor ZOIL „Dunav“ u Vaqevu(2045, 1. aprila 1988, 2).

@IVAN RANISAVQEVI] (Koùar, Ub, 1910 – Beograd, 1988) grafi~kiradnik i pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskogpartizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske spomenice1941. godine i dru{tveno-politi~ki radnik (2051, 13. maja 1988, 2).

MOMÎLO BO[KOVI] XORA (Paune, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 1988),obu}arski radnik, fudbaler, saradnik NOP-a i bawi~ki logora{, sportskiradnik (2051, 13. maja 1988, 19).

VLADETA VLADA STARÊVI] (Divci, Vaqevo, 1956 – Beograd, 1988),fudbaler vaqevske „Budu}nosti“, OFK „Beograda“ i nekih inostranih klubova,stradao u saobra}ajnoj nesre}i kod Stepojevca (2051, 13. maja 1988, 19).

PREDRAG FILIPOVI] FI]A (Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 1988), radnik RO„Kru{ik – Namenske“, sportista, svestrani i veoma agilni sportski radnik, sa-vezni rukometni sudija (2052, 20. maja 1988, 19).

MILIVOJE MARI] MARE (Rajkovi}, Mionica, 1953 – Vaqevo, 1988), tr-govinski radnik TRO „Div~ibare“ i bokser – kapiten BK „Metalac“ i trostru-ki prvak Srbije (2054, 3. juna 1988,19).

@IVOTA LUKI] (Babaji}, Qig, 1912 – Babaji}, 1988), zemqoradnik, bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i ilegalni radnik, nosilac Partizanskespomenice 1941. godine i savezni poslanik (2055, 10. juna 1988, 2).

NIKOLA [AMI KOLE (Ose~ina, 1923 – Beograd, 1988), ma{inbravar, sa-radnik i u~esnik NOB-a, dru{tveno-politi~ki radnik u Vaqevu i Puli (2058,1. jula 1988, 2) .

OBREN JOVANOVI] (Kowsko, Trebiwe, 1897 – Vaqevo, 1988), od 1941. go-dine ‘iveo je i radio u Vaqevu, fotograf, koji je ovekove~io mnoge zna~ajne do-ga|aje u Vaqevu i okolini i dobitnik vi{e priznawa (2060, 15. jula 1988, 2).

DIMITRIJE RATKOVI] – MI]A KEZUN (?, ? – Vaqevo, 1988), poznatibokserski radnik i trener (2060, 15. jula 1988, 19) .

SIMKA SRE]KOVI], ro|. Jankovi} (Kamenica, Vaqevo, 1904 – Vaqevo,1988), zdravstveni radnik – ~uvena babica (2061, 22. jula 1988, 2).

PETAR PERA MATI] (Mali Borak, Lajkovac, 1920 – Vaqevo, 1988), boracNOR-a, pripadnik OZN-e, dràvni ~inovnik i direktor „Mesoprodukta“ u Va-qevu (2062, 2).

SLOBODAN MILOVANOVI] [QIVAC (?, 1941 – Lajkovac, 1988), ta-lentovani fudbaler i fudbalski trener (2062, 29. jula 1988, 19).

BLANKA KRAUS (Vukovar, 1915 – Beograd, 1988), saradnik NOP-a u vaqevskomkraju i poznati prosvetni, kulturni i javni radnik (2064, 12. avgusta 1988, 2).


147

@ARKO PRA[TALO (Lu{ci Palanka, Sanski Most, BiH, 1909 – Vaqevo,1988), poznati prodavac novina i kwiga u Lajkovcu, prvi direktor TP „Prosve-ta“ u Vaqevu i dugogodi{wi poslovo|a „Nolitove“ kwiàre u Vaqevu (2064, 12.avgusta 1988, 5).

ZDRAVKO ALEKSI] CIGA (Rebeq, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1988) jorgan-xija, pripadnik revolucionarnog pokreta, saradnik NOP-a, direktor zanatskihpreduze}a „Bora Milovanovi}“ i „Budu}nost“ u Vaqevu (2066, 26. avgusta 1988, 2).

MILAN TE[I] – MI]A ÛLA (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1988), u~esnikNOB-a, talentovani fudbaler i fudbalski pedagog, trgovinski radnik TRO„Div~ibara“ i agilni lovac (2077, 11. novembra 1988, 19).

1989. godina

JEROTIJE N. VUJI] JE[KO (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1989), slu`benik,ratni zarobqenik, diplomirani pravnik – sekretar Narodnog pozori{ta; ar-hivista i direktor Istorijskog arhiva; publicista i pokreta~ Glasnika IAVaqevo (2085, 6. januara 1989, 5).

BRANISLAV TEODOROVI] BRANKI] (Vaqevo, 1927- Vaqevo, 1989),radnik „Kru{ika“; pionir i republi~ki instruktor vazduhoplovnog modelar-stva; filmski snimateq i predsednik Foto-kino klub „Vaqevo“, dobitnik mno-gih priznawa (2085, 6. januara 1989, 15).

MILORAD DIVQANOVI] GUSAK (Kosovska Mitrovica, KiM, ? – ?,1989), u~enik Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, ratni zarobqenik, pozna-ti igra~ (golman) vi{e fudbalskih klubova u zemqi (2086, 13. januara 1989, 19).

MILOVAN \ENADI] \ENE (Ratkovac, Lajkovac, 1941 – Vaqevo, 1989),kwigovezac, dobar fudbaler jo{ boqi bokser, predsednik FK „Zanatlija“ u Vaqevu,fudbalski sudija i delegat na bokserskim me~evima (2086, 13. januara 1989, 19).

DRAGOQUB VASI] FASA14 (Uìce, 1927 – Rijeka 1989), borac Uì~kog

partizanskog odreda i Druge proleterske brigade, nosilac Partizanske spome-nice 1941, operativni radnik Slu`be dràvne bezbednosti u Vaqevu i sportskiradnik (2088, 27. januara 1989, 2).

DRAGI[A KUTLA[I] KUTLA (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1989), u~enik @e-lezni~ke saobra}ajne {kole, fudbaler, u~esnik NOB-a od 1941. godine, interni-rac u Austriji i Nema~koj, radio na vi{e odgovornih du`nosti u organimaunutra{wih poslova i pravosu|u u Vaqevu i Ose~ini (2088, 27. januara 1989, 2).

NADA MANDI] KLARA, ro|. Jagrovi} (Zagreb, 1913 – Vaqevo, 1989), profe-sor matematike i fizike u Vaqevskoj gimnaziji i glumica Dramske sekcije KUD„Abra{evi}“ u Vaqevu (2090, 10. februara 1989, 6)

BLAGOJE LALA JANKOVI] (?, 1923 – Lajkovac, 1989), otpravnik vozova,biv{i bokser u Vaqevu i igra~ Fudbalskog kluba „@elezni~ar“ iz Lajkovca(2090, 10. februara 1989, 19).

MILOMIR MILANOVI] (Du~i}, Mionica, 1895 – Du~i}, 1989), zemqo-radnik, u~esnik Prvog svetskog rata, nosilac Albanske spomenice i vi{e dru-gih odlikovawa (2095, 17. marta 1989, 4).

Milorad Radoj~i}

148

14 Gre{kom pi{e Vasa.

MOMÎLO MOCA PAJI] (Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 1989), trgovac, biv{ifudbaler i sportski radnik i novinski izve{ta~, ~lan hora i dramske sekcijeKUD „Abra{evi}“ i Ansambla „Vaqevci“ (2096, 24. marta 1989, 18).

JOVAN VELIMIROVI] – VLADIKA JOVAN (Leli}, Vaqevo, 1912 – [a-bac, 1989), profesor i rektor bogoslovije u Bitoqu i Beogradu, arhimandrit,episkop {aba~ko – vaqevski. Sahrawen u porodi~noj grobnici u mesturo|ewa.(2097, 31. marta 1989, 1).

MLADEN KRSTI] (?, 1929 – Vaqevo, 1989), igra~ vi{e fudbalskih klubo-va; oficir JNA, radnik vaqevskog „Kru{ika“ i savezni fudbalski sudija (2098,7. aprila 1989, 19).

MILAN MI]A VUJI] (Vaqevo, 1904 – Vaqevo, 1989), bravarski radnik, je-dan od osniva~a FK „Sloge“, prete~e dana{we vaqevske „Budu}nosti“; igra~ vi-{e klubova, borac Ra~anske ~ete Uì~kog partizanskog odreda, voza~ i prvipredsednik Radni~kog saveta ASRO „Strela“ u Vaqevu (2099, 14. aprila 1989, 19).

Prof. dr. DRAGOQUB DIVQANOVI] (Vaqevo, 1920 – Beograd, 1989) drveterinarski nauka, profesor Veterinarskog fakulteta u Beogradu istori~arzdravstva i plodan pisac (2102, 28. aprila 1989, 2).

DARINKA BRANKOVI] (?, 1925 – Vujinova~a, Vaqevo, 1989), doma}ica, sa-radnik NOP-a i ilegalni partijski radnik; predsednik Op{tinskog odboraAF@ i odbornik prvog Narodnog odbora op{tine Po}uta (2105, 26. maja 1989, 1).

A]IM DAKOVI] (Rije~ani, Grahovo, Crna Gora, 1912 – Vaqevo, 1989), di-plomirani inèwer agronomije, direktor Poqoprivrednog dobra „Kosmet“ idugogodi{wi profesor Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu (2105, 26. maja1989, 6).

VOJISLAV BA[KALOVI] (Kozeq, Qig, 1893 – Babaji}, Qig, 1989), zem-qoradnik i stari ratnik – u~esnik Prvog svetskog rata i nosilac Albanskespomenice i vi{e drugih odlikovawa (2106, 2. juna 1989, 16).

MILOVAN SPASOJEVI] (Vaqevo, 1924 – Vaqevo, 1989), borac V kraji-{ke brigade, biv{i fudbaler i sportski radnik – predsednik FK „Budu}no-sti“; inèwer agronomije i privrednik – direktor RO „15. septembar“ i Pi-ja~ne uprave u Vaqevu (2116, 11. avgusta 1989, 15).

@IVORAD @IKA DIMITRIJEVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1921 –Vaqevo, 1989) borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, no-silac Partizanske spomenice 1941. i na~elnik SUP-a Lajkovac (2122, 22. sep-tembra 1989, 2).

@IVORAD ROSI] ROJKE (Ra|evo Selo, 1904 – Vaqevo, 1989), zemqoradnik,najstariji ~lan Lova~kog dru{tva „Bra}a Nedi}i“ iz Vaqevo, naro~ito se istakaou izgradwi Lova~kog doma u Vaqevu i dobitnik mnogih lova~kih priznawa (2125,13. oktobra 1989, 14).

JEVREM JE[A TOMI] (Sova~, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 1989), u~iteq i na-stavnik matematike O[ „Andra Sav~i}“ u Vaqevu, „alfa i omega“ Podru`nicematemati~ara u op{tini Vaqevo i „tvorac“ mnogih matemati~kih talenata(2127, 27. oktobra 1989, 10)

VLADA MITROVI] (?, 1969 – Lajkovac, 1989), tehni~ar i aktivni igra~Fudbalskog kluba „@elezni~ar“ iz Lajkovca, nastradao u saobra}ajnoj nesre}i(2131/32, 24. novembra 1989, 27).


149

1990. godina

LUKA STANÎ] (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 1990), svestrani sportista (fud-baler, rukometa{ i ko{arka{) i istaknuti ko{arka{ki trener (2137, 5. januara1990, 13).

SLOBODAN SAVI] DEBELI (Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 1990), glumac KUD„Abra{evi}“ i pozori{ni rediteq OSE (Omladinske scene) u Vaqevu (2138, 12.januara 1990, 5).

VOJISLAV AVRAMOVI] (Kote{ica, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 1990), u~e-snik NOB-a, ratni vojni invalid, dru{tveno-politi~ki, privredni i sportskiradnik – predsednik Op{tinskog ve}a Saveza sindikata Vaqevo, direktorvaqevskog „Elinda“, predsednik Regionalne privredne komore i Ko{arka{kogkluba „Metalac“ Vaqevo (2141, 2. februara 1990, 2).

STOJAN MITROVI] (Bastav, Ose~ina, 1915 – Bawa Koviqa~a, Loznica,1990) zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqonaVrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i kapetan I

klase (2142, 9. februara 1990, 2).MILOJE ANDRI] (Dragodol, Ose~ina, 1943 – Vaqevo, 1990), visokokva-

lifikovani trgovinski radnik – poslovo|a skladi{ta u TP „Diva“ Vaqevo(2142, 9. februara 1990, 8).

@IVORAD @IKA BEQI] (Guwaci, Ose~ina ? – Mionica, 1990), u~iteq,nastavnik i dru{tveno-politi~kik, preko 25 godina bio je pomo}nik direktorai direktor Osnovne {kole u Mionici; predsednik OK SSRN Mionica i pred-sednik Izdava~kog saveta vaqevskog lista „Napred“, pedago{ki savetnik (2143,16. februara 1990, 2).

NADE@DA NADA SIMI] – ILI] (Selo Ose~ina, Ose~ina, 1926 – Vaqevo,1990), gimnazijski profesor srpsko-hrvatskog jezika i kwièvnosti, slikar i sa-radnik lista „Napred“, dobitnik brojnih priznawa (2144, 23. februara 1990, 5).

SELIMIR JEVTI] (Stanina Reka, Vaqevo, 1949 – Vaqevo, 1990), visoko-kvalifikovani trgovinski radnik i poslovo|a u TP „Diva“ u Vaqevo (2144, 23.februara 1990, 8).

BRANKO RU@IÎ] (Beograd, 1923 – Vaqevo, 1900), koàrski radnik, bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilac Partizanskespomenice 1941. godine i vi{e drugih priznawa, privredni i dru{tveno-poli-ti~ki radnik (2146, 9. marta 1990, 2).

VELE GLI[EVI] (Nova Varo{, 1915 – Vaqevo, 1990), borac Zlatarske par-tizanske ~ete i III sanxa~ke brigade, nosilac Partizanske spomenice 1941. godi-ne, stare{ina organa unutra{wih poslova u Prokupqu, Kraqevu, Zaje~aru iVaqevu, gde je penzionisan kao pukovnik milicije (2146, 9. marta 1990, 2).

NIKOLA SAVI] – OTAC NIKANOR (Divci, Vaqevo, 1903 – Sidnej, Au-stralija, 1990), monah, proiguman srpskog manastira Hilandar, prot. Svetogor-ske vlade u Kareji i zadu`binar (2146, 9. marta 1990, 2).

BORIVOJE PAJI] CURI (Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1990), pitomac Vojneakademije KJ jedan od najboqih vaqevskih fudbalera igrao i za BSK, nema~kilogora{ (2148, 23. marta 1990, 17).

DRAGOMIR USKOKOVI] KOÂ (Planinica, Mionica, 1907 – Beograd,1990), opan~arski radnik, pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, bo-

Milorad Radoj~i}

150

rac Vaqevskog partizanskog odreda, dru{tveno-politi~ki i privredni radnik(2152, 20. aprila 1990, 2).

QIQANA MILENKOVI] (Radqevo, Ub, 1930 – Roviw, Hrvatska, 1990),nastavnik i profesor, narodni poslanik, istaknuti prosvetni i dru{tveno-po-liti~ki radnik – direktor Sredwe medicinske {kole i predsednik Op{tinskekonferencije SSRN Vaqevo (2155, 11. maja 1990, 2).

SLAVKO TEODOROVI] (Vaqevo, 1953 – Ponikve, Uìce, 1990) voza~ i au-tomehani~ar Republi~kog sekretarijata za narodnu odbranu Srbije – Odeqeweu Vaqevu, aviomehani~ar, jedrili~ar i motorni pilot Aerokluba „Kru{ik“ izVaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).

MILOQUB SAVATIJEVI] (Vaqevo, 1956 – Ponikve, Uìce, 1990), elek-tro-mehani~ar RO „Kru{ik – Odràvawa“, jedrili~ar, nastavnik jedrili~ar-stva i motorni pilot Aerokluba „Kru{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj ne-sre}i (2157, 25. maja 1990, 19).

MILIVOJE \OKI] (Vaqevo, 1961 – Ponikve, Uìce, 1990), tehni~ar –tehnolog RO „Kru{ik – Namenska“, padobranac i jedrili~ar Aerokluba „Kru-{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).

ZORAN H. JOVANOVI] (Vaqevo, 1954 – Ponikve, Uìce, 1990), kvalifi-kovani radnik RO „Kru{ik – Namenska“, jedrili~ar i motorni pilot Aeroklu-ba „Kru{ik“ iz Vaqevo, nastradao u avionskoj nesre}i (2157, 25. maja 1990, 19).

BRANKO PROTI] (?, ? – Beograd, 1990), akademski slikar i profesor Aka-demije likovnih umetnosti u Beogradu, ~lan Aero kluba „Kru{ik“ iz Vaqeva,dràvni reprezentativac u padobranstvu, nastradao u vazdu{noj nesre}i na Po-nikvama kod Uìca (2160, 15. juna 1990, 19).

BRANKO KOVAÊVI] (Selo Mionica, Mionica, 1942 – Mionica, 1990),poqoprivredni tehni~ar – upravnik hotela „Vrujci“, fudbaler mioni~ke „Rib-nice“ i fudbalski trener (2160, 15. juna 1990, 19).

Dr \URA ME[TEROVI] (Srpski Itebej, 1908 – Beograd, 1990), lekar,{panski borac, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941 i ordenanarodnog heroja, sanitetski general-pukovnik i predsednik Crvenog krsta Jugo-slavije (2161, 22. juna 1990, 2).

@IVORAD @ILE PRODANOVI] (?, 1947 – ]elije, Lajkovac, 1990), poz-nati fudbaler i diplomirani ekonomista vaqevskih preduze}a, nastradao u sa-obra}ajnoj nesre}i (2170, 24. avgusta 1990, 15).

JOVAN XEMA SAMOKRESOVI] (Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1990), bankar-ski ~inovnik, fudbaler i sportski radnik (2172, 7. septembra 1990, 19).

RADE RISTANOVI] (Tolisavac, Krupaw, 1909 – Beograd 1990), ma{ini-sta, borac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona V[ NOV iPOJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, pukovnik JNA i ~lan SvetaRS Srbije (2173, 14. septembra 1990, 2).

BRANISLAV DEKA \UNISIJEVI] (Ub, 1928 – Ub, 1990), privrednik, po-znati fudbaler, dru{tveni i sportski radnik i saradnik lista „Napred“ (2173,14. septembra 1990, 23).

MILORAD COLE RAKI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 1990), voza~ autobusa uvaqevskoj „Streli“, svestrani sportista – rukometa{ i fudbaler (2181, 9. no-vembra 1990, 19).


151

MOMÎLO MITROVI] (Vaqevo, 1903 – Beograd, 1990), ~lan Omladin-skog kluba intelektualnog rada (OKIR-a) u Vaqevu, diplomirani pravnik –advokat u Vaqevu i Beogradu, glavni i odgovorni urednik lista „Glas Vaqeva“ isekretar Saveza advokatskih komora Jugoslavije (2183, 23. novembra 1990, 2).

RATOMIR SMAJA MATI] (Kote{ica, Vaqevo, 1918 – Vaqevo, 1990), fud-baler, oficir BJKV, nema~ki zarobqenik, na~elnik Uprave prihoda Skup{ti-ne op{tine Vaqevo (2187,20. decembra 1990, 19).

1991. godina

NIKOLA MI[ÊVI] (Lipovo Poqe, Gospi}, Hrvatska – Beograd, 1991),borac Vaqevskog partizanskog odreda i Tre}e li~ke partizanske brigade, nosi-lac Partizanske spomenice 1941, stare{ina JNA i organa unutra{wih poslova,novinar (2190, 11. januara 1991, 2).

MILISAV \OKI] [EF (Gra~anica, Qubovija, 1936 – Vaqevo, 1991), spor-tista (fudbaler i rukometa{), sportski radnik, organizator distribucije lista„Napred“ i poslovo|a prodavnice „Peko“ u Vaqevu (2195, 15. februara 1991, 19)

RADENKO SIMI] (Moravci, Qig, 1920 – Vaqevo, 1991), profesor pedago-gije – direktor Prosvetno-pedago{kog zavoda u Vaqevu i dru{tveno – poli-ti~ki radnik (2196, 22. februara 1991, 2).

DRAGAN M. PURI] (?, 1967 – ?, 1991), fudbaler vaqevske „Budu}nosti“ istudent Vi{e ekonomske {kole, stradao u saobra}ajnoj nesre}i na Ibarskoj ma-gistrali (2208, 17. maja 1991, 19).

TRIFUN TRI[A JOVANOVI] (Obrenovac, 1912 – Vaqevo, 1991), fudba-ler, fudbalski trener i veliki kozer (2209, 24. maja 1991, 19).

MILIVOJE RALETI] (Jo{eva, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, ?), stolar, glumacu Amaterskom pozori{tu „Abra{evi}“, odbornik i funkcioner Planinarskogdru{tva „Magle{“ iz Vaqeva (2212, 14. juna 1991, 10).

MARKO LAZI] (Kowic, Ose~ina, 1940 – Vaqevo 1991), poqoprivrednitehni~ar u „Podgorki“ Ose~ina i dopisnik ovog lista i vi{e drugih glasila(2216, 12. jula 1991, 4).

MILAN M. MILI]EVI] (?, ? – Div~ibare, Vaqevo, 1991), borac i stare-{ina X i XII hercegova~ke brigade, nosilac Partizanske spomenice 1941, pu-kovnik avijacije JNA i ~lan Saveta BiH (2217, 19. jula 1991, 2).

MILAN KORA] [VABA (Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 1991), obu}arski radniki slu`benik Katastarske uprave Vaqevo, borac VI proleterske divizije i igra~tri fudbalska kluba u Vaqevu (2218, 26. jula 1991, 15).

MILAN SIMOVI] PALENTA (Mionica, 1949 – Mionica, 1991), dobarfudbaler i talentovan glumac, uspe{an sportski i kulturni radnik – direktorNarodnog univerziteta u Mionici (2220, 9. avgusta 1991, 15).

Prof. Dr VOJISLAV KOLARI] (Komiri}, Ose~ina – Beograd, 1991), naj-pre ‘elezni~ki radnik, potom diplomirani ekonomista i dr ekonomskih nauka,profesor i dekan Ekonomskog fakulteta u Beogradu, dugogodi{wi ekspert i sa-vetnik u Zajednici jugoslovenskih ‘eleznica u Beogradu (2221, 16. avgusta 1991, 2).

MILENKO \URI] \U[A (Jago{tica, Bajina Ba{ta, 1929 – Vaqevo,1991), radnik vaqevskog „Kru{ika“, angaòvani ~lan Planinarskog dru{tva„Magle{“, organizator brojnih letovawa i jedan od prvih Vaqevaca koji suosvojili vrh Monblan (2221, 16. avgusta 1991, 15).

Milorad Radoj~i}

152

DMITAR TRNINI] (Bosanski Petrovac, BiH, 1914 – Vaqevo, 1991), nosi-lac Partizanske spomenice 1941. godine i vi{e drugih odlikovawa (2222, 23. av-gusta 1991, 2).

MIHAILO PETROVI] MINGEJ (Vaqevo, 1909 – Beograd, 1991), u~iteq,sportista, rezervni poru~nik BJKV, nema~ki zarobqenik, predsednik Savezaprosvetnih radnika Srbije, publicista i istraìva~ zavi~ajne pro{losti(2225, 10. septembra 1991, 7 i 2228, 4. oktobra 1991, 19).

SRETEN \ERI] (Zlatari}, Vaqevo, 1998 – Vaqevo, 1991), predratni trgo-vac, nakon nacionalizacije trgovinski radnik, blagajnik Peva~kog dru{tva„Venac“, funkcioner Crvenog krsta i ~lan Gradskog NOO (2225, 10. septembra1991, 7).

SRETEN \URICA \URA (Vaqevo, 1940 – Beograd, 1991), komercijalni re-ferent HK „Kru{ik“ i DD „Kru{ik-komerc“ – Predstavni{tvo u u Beogradu ijedan od najtalentovanijih fudbalera koje je Vaqevo ikad imalo (2226, 12. sep-tembra 1991, 19).

TOMISLAV RADOSAVQEVI] VRABAC (?, 1938 – Beograd, 1991),inèwer vaqevskog „Kru{ika“, jedan od najboqih golmana Rukometnog kluba„Metalac“ i sportski radnik (2227, 27. septembra 1991, 19).

@IVORAD @IKICA STEFANOVI]15 (Urovci, Obrenovac, 1921 – Obre-

novac, 1991), opan~arski radnik i aktivista revolucionarnog radni~kog po-kreta na Ubu, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, no-silac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2228, 4. okto-bra 1991, 2).

BOGDAN OKLOBXIJA (Nebqusi, Dowi Lapac, Hrvatska, 1910 – Beograd,1991), po{tanski ~inovnik, borac i stare{ina u vi{e partizanskih jedinica, rat-ni zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa(2228, 4. oktobra 1991, 2).

MILOMIR JOKI] JAZA (Cerova, Krupaw 1945 – Vaqevo, 1991), voza~„Elinda“, talentovani bokser i kapiten Bokserskog kluba „Metalac“ iz Vaqeva,biran za sportistu grada (2230, 18. oktobra 1991, 23 i 2231, 25. oktobra 1991, 11).

SLAVI[A MILOJEVI] (Vaqevo, 1951 – Borovo Selo, Hrvatska, 1991),radnik [taba teritorijalne odbrane Mionica, rezervni major JNA i koman-dant srpske dobrovoqa~ke jedinice poginuo gre{kom (2233, 8. novembra 1991, 2).

PANTA MITROVI] (Kamenica, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 1991), dreer, sve-strani sportista (bokser, smu~ar, gimnasti~ar i planinar), sportski pedagog iuspe{an organizator raznih sportskih priredbi (2233, 8. novembra 1991,19).

RADOVAN CVETKOVI] (Beograd, 1920 – Vaqevo 1991), diplomirani pravnik– zamenik okru`nog javnog tuìoca, agilni planinar i dugogodi{wi predsednikPlaninarskog dru{tva „Zdravko Jovanovi}“ u Vaqevu (2237, 6. decembra 1991, 19).

\OR\E OBRADOVI] (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 1991) pirotehni~ar vaqev-skog „Kru{ika“, svestrani sportista (fudbaler, planinar i smu~ar) i sportskiradnik, fotografski umetnik (2237, 6. decembra 1991, 19).


153

15 Pogre{no pi{e Jovanovi}, a treba Stefanovi}.

MOMÎLO MITROVI] MOMA (Pe}, KiM, 1946 – Vaqevo, 1991), kvali-fikovani trgovinski radnik – poslovo|a prodavnice TIP „Diva“ u Vaqevu(2239, 20. decembra 1991, 8).

MIHAILO STOJANOVI] BRKA (Mionica, 1917 – Mionica, 1991), ko-va~ki radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosi-lac Partizanske spomenice 1941. i dru{tveno-politi~ki radnik (2240/41, 27.decembra 1991, 2).

1992. godina

TOMISLAV MITROVI] (Paune, Vaqevo, 1928 – Beograd, 1992), dr prav-nih nauka, saradnik Instituta za me|unarodnu politiku i privredu, profesorPravnog fakulteta u Beogradu i samostalni savetnik Saveznog sekretarijata zainostrane poslove (2243, 17. januara 1992, 2).

SLOBODAN @IVOJINOVI] ([abac, 1901 – [abac, 1991), u~iteq, {kol-ski nadzornik, u~esnik NOB-a, upravnik Narodnog pozori{ta u [apcu, pro-svetni savetnik, prevodilac i kwièvnik, autor monografija manastira Bogo-va|a i Pustiwa (2243, 17. januara 1992, 10).

RISTA MIHAILOVI] (Divci, Vaqevo, 1915 – Beograd, 1992) predratnikomunista, zato~enik u nema~kim logorima, nosilac Partizanske spomenice1941. i vi{e drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnikvaqevskog kraja i Srbije. (2244, 24. januara 1992, 2).

VITOMIR KUZMANOVI] (Takovo, Ub, 1918 – Takovo, 1992), predratnikomunista, u~esnik u NOR-u, nosilac Partizanske spomenice 1941, dru{tve-no-politi~ki radnik (2244, 24. januara 1992, 2).

NINKO NINE TADI] (Qubovija, 1929 – Vaqevo, 1992), diplomirani ma-{inski inèwer, projektant u namenskoj industriji, tehni~ki direktor vaqev-skog „Kru{ika“ (2248, 21. februara 1992, 2).

BRATISLAV VASI] BAJA (Pepeqevac, Lajkovac, 1932 – Lajkovac, 1992),politikolog, istaknuti dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac – se-kretar OK SK, predsednik Skup{tine op{tine Lajkovac, narodni poslanik, za-menik i direktor TP „Pobeda“ u Lajkovcu (2248, 21. februara 1992, 2).

Prof. dr \UR\E \URA POPOVI] (Divci, Vaqevo, 1937 – Beograd, 1992),lekar – ortoped, sanitetski pukovnik JNA, dr medicinskih nauka i profesorVojno-medicinske akademije u Beogradu (2249, 28. februara 1992, 2).

MILIJAN MI]A JEREMI] (Jo{eva, Vaqevo, 1913 – Beograd, 1992), di-plomirani pravnik, jedan od organizatora ustanka u Ra|evini, nosilac Parti-zanske spomenice 1941, istaknuti dru{tveno-politi~ki i pravni rukovodilac,republi~ki sekretar za zakonodavstvo, sekretar Republi~kog izvr{nog ve}a Sr-bije, publicista (2251, 13. marta 1992, 2).

@IVAN @IVANOVI] (Boqkovci, Gorwi Milanovac, 1919 – Slavkovica,Qig, 1992), kamenoreza~ki radnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve-{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine (2251, 13. marta 1992, 2).

DRAGOSLAV DRAGAN LAZI] (Novo Murino, Skopqe, Makedonija, 1926– Vaqevo, 1992), sportista i sportski radnik, poqoprivredni tehni~ar i na-stavnik fizi~kog vaspitawa u Mionici, vaqevskoj gimnaziji i Osnovnoj {koli„Nada Puri}“ u Vaqevu (2252, 20. marta 1992, 23).

Milorad Radoj~i}

154

BRANKO ATANACKOVI] (Vaqevo, 1928 – Beograd, 1992), poti~e iz ugled-ne vaqevske porodice, novinar beogradskog lista „Politika“ i urednik {ahov-ske rubrike i odli~an poznavalac {aha (2253, 27. marta 1992, 2).

ZDRAVKO MARKOVI] – Rosi} (Popu~ke, Vaqevo, 1895 – Vaqevo, 1992),zemqoradnik, u~esnik i mitraqezac u ratovima 1912-1918, posledwi Solunac uokolini Vaqeva i nosilac Albanske spomenice (2255, 10. aprila 1992, 2).

SVETOLIK CEKA @UJOVI] (Vra~evi}, Lajkovac, 1906 – Vra~evi}, 1992),zemqoradnik, najstariji traktorista vaqevskog kraja (2259, 8. maja 1992, 7).

BLAGOJE ÛPAREVI] (Prizren, 1907 – Vaqevo, 1992), profesor srp-sko-hrvatskog jezika i kwièvnosti u Vaqevskoj gimnaziji i Sredwoj tehni~koj{koli u Vaqevu, italijanski logora{, jedan od osniva~a Istorijskog arhiva uVaqevu, saradnik SANU, pisao i objavqivao pesme (2261, 22. maja 1992, 6).

ANDRIJA MAZIWANIN (Kupinovo, Pe}inci, 1911 – Vaqevo, 1992),opan~arski radnik u Ubu, pripadnik predratnog revolucionarnog pokreta, je-dan od organizatora i rukovodioca oruànog ustanka u Tamnavi 1941, ilegalnipartijski radnik, nosilac Spomenice 1941 i dru{tveno-politi~ki radnik(2269, 17. jula 1992, 2).

DRAGAN PAVLOVI] PI@ON (Jabu~je, Lajkovac, 1952 – ?, 1992), sportskiradnik – tehni~ki sekretar Bokserskog kluba „Metalac“, jedan od osniva~a i teh-ni~ki sekretar Kluba za mali fudbal „Vo`d“ iz Vaqeva (2283, 23. oktobra 1992, 19).

DRAGI[A SEKULI] (Gode~evo, Kosjeri}, 1909 – Vaqevo, 1992), kazanxijai poznati sportski radnik (2287, 20. novembra 1992, 19).

MIODRAG MIKI \OR\EVI] (Vaqevo, 1954 – Beograd, 1992), poznatiakademski slikar (2288, 27. novembra 1992, 3 i 4).

Prof. dr MILOVAN MARI] (Jovawa – Zlatari}, Vaqevo, 1933 – Vaqevo,1992), dr filozofskih nauka, profesor matematike u Sredwoj tehni~koj i Vi{ojekonomskoj {koli u Vaqevu (2292, 25. decembra 1992, 2).

VOJISLAV PECA MATI] (Vaqevo, 1915 – Vaqevo, 1992), poti~e iz ugled-ne gradske porodice, dobar fudbaler i sportski radnik, dugogodi{wi direktorFilijale SDK u Vaqevu (2292, 25. decembra 1992, 19).

1993. godina

VLADISLAV LOLE ANTI] ([abac, 1930 – Beograd, 1993), ro|en u u~iteqskojporodici, pa je ‘iveo u Stubu i Vaqevu, ko{arka{ki igra~, trener i sudija – kome-sar Me|unarodne ko{arka{ke organizacije (2295, 15. januara 1993, 19).

BO[KO \ERI] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1993), dru{tveno-politi~ki i sport-ski radnik – predsednik Op{tinskog SOFK i doìvotni predsednik FK ZSK uVaqevu, nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (2296, 22. januara 1993, 19).

VELIBOR VEQA \UKI] (Ratkovac, Lajkovac, 1937 – Vaqevo, 1993), u~iteq uGorwim Leskovicama, Markovoj Crkvi i Dowoj Toplici, predsednik OK SSRNMionica i direktor Fonda za puteve op{tine Mionica (2297, 29. januara 1993, 7).

DESANKA MAKSIMOVI] (Rabrovica (Divci), Vaqevo, 1898 – Beograd,1993), profesor srpskog jezika i kwièvnosti, velika pesnikiwa, redovni ~lanSANU (2300, 19. februara 1993, 1, 2, 5 i 7).

MIROSLAV MILI]EVI] FIS (Uro{evac, KiM, 1926 – Vaqevo, 1993),nastavnik fizi~ke kulture u O[ „Andra Sav~i}“ u Vaqevu, atletski, rukomet-ni i pliva~ki trener (2300, 19. februara 1993, 19).


155

RADIVOJE MARINKOVI] (Radobi}, Mionica, 1934 – Beograd, 1993), di-plomirani ekonomista, finansijski direktor SOUR-a „Kru{ik“ u Vaqevu, po-mo}nik generalnog direktora Vaqevske banke i slikar (2318, 25. juna 1993, 10).

MILIJAN D. TOMI] (Rubribreza, Vaqevo, 1895 – Rubribreza, 1993), eko-nom i podoficir, u~esnik I svetskog rata, kapetan I klase, nosilac Albanskespomenice i vi{e drugih priznawa, zadrugar, posledwi Solunac Kolubare(2320, 9. jula 1993, 3).

Dr BRANKO PERUNIÎ] (Proji}i, Bijelo Poqe, 1913 – Beograd, 1993), u~e-nik Sredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, u~esnik NOB-a, nastavnik i dr istorij-skih nauka, autor vi{e zna~ajnih kwiga, dopisni ~lan SANU (2321, 16. jula 1993, 5).

TOMISLAV MILINOVI] (Virovci, Mionica, 1934 – Beograd, 1993),profesor kwièvnosti i novinar – u dva navrata glavni i odgovorni urednik„Ve~erwih novosti“, dopisnik „Borbe“ i „Novosti“ iz Moskve, izuzetan repor-ter i komentator (2322, 23. jula 1993, 2).

BOGOSAV MITROVI] [UMAR (Dowe Nedeqice, Loznica, 1917 – Beograd,1993), radnik, borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedi-nicama, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, generalJNA, publicista (2323, 30. jula 1993, 5).

SAVI] RABRENOVI] (Ujni~e, Bjelo Poqe, Crna Gora, 1928 – Vaqevo,1993), nastavnik i direktor {kole, prosvetni savetnik – vi{i pedago{ki savet-nik, sekretar SIZ-a osnovnog obrazovawa i Kulturno-prosvetne zajednice uVaqevu i autor vi{e kwiga(2323, 30. jula 1993, 5).

MILORAD PETROVI] GRBA (Gorwa Grabovica, Vaqevo, ? – Gorwa Gra-bovica, 1993), vrsni muzi~ar – pravi virtuoz na violini, rodona~elnik i vas-pita~ grupe izuzetnih muzi~ara (2323, 30. jula 1993, 10).

VLADAN JAKOVQEVI] (Bo{wanovi}, Qig, 1920 – Poàrevac, 1993),pripadnik revolucionarnog radni~kog pokreta, borac Vaqevskog partizan-skog odreda, nema~ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{edrugih odlikovawa, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac(2329, 10. septembra 1993, 2).

STANICA STEFANOVI], dev. Rosi}, zv. CANA GOLUBICA (Beograd,1925 – Vaqevo, 1993), sudska slu`benica, supruga Milana Stefanovi}a – Golu-ba, glumica u Dramskom studiju i sopran u Horu KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu(2331, 24 septembra 1993, 5).

PETAR PECA PAJI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1993), poti~e iz sportskeporodice, jedan od najboqih fudbalera Vaqeva svih vremena, a 1961. progla{enje i za najboqeg sportistu Vaqeva (2333, 8. oktobra 1993, 19).

Prim. dr RADOVAN SIMI] (Bobova, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 1993) – lekar –internista, dugogodi{wi na~elnik Internisti~ke slu`be Bolnice u Vaqevu, bioje pionir u primeni izotopa u vaqevskom zdravstvu, predsednik Podru`nice SLDu Vaqevu i redovan ~lan Medicinske akademije SLD (2338, 12. novembra 1993, 6).

SRETEN BAJI] CAR (Jabu~je, Lajkovac, 1941- Jabu~je, 1993), poqopriv-redni tehni~ar Zemqoradni~ke zadruge u Lajkovcu, organizator sportskog ‘ivo-ta u Jabu~ju, predsednik FK „Jabu~je“ i Op{tinskog fudbalskog saveza Lajkovca apoginuo u saobra}ajnoj nesre}i (2338, 12. novembra 1993, 7 i 19).

Milorad Radoj~i}

156

SAVO LABAN (Plav, Crna Gora, 1924 – Podgorica, 1993), u~esnik rata,oficir JNA, poznati slikar i kulturni pregaoc do 1973. godine ‘iveo i stva-rao u Vaqevu (2340, 26. novembra 1993, 2).

SELENA STOJANOVI] (?, 1917 – Lajkovac, 1993), telefoniskiwa lajko-va~ke po{te, dobra radnica i draga sugra|anka (2340, 26. novembra 1993, 7).

DRAGI[A VASIQEVI] (Klinci, Vaqevo, 1933 – Vaqevo, 1993), sudija zaprekr{aje i sudija Okru`nog privrednog suda u Vaqevu (2341, 3. decembra 1993, 7).

GORDANA BABI] – \OR\EVI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo 1993), istori~arumetnosti, dr filozofskih nauka, redovni profesor Filozofskog fakulteta uBeogradu, dopisni ~lan Srpske akademije nauka i umetnosti i plodan pisac(2345, 31. decembra 1993, 5).

1994. godina

JOSIP KAMENICA (]elije, Lajkovac, 1923 – ]elije, 1994), vi|eni kolu-barski doma}in i zadrugar (2348, 21. januara 1994, 5).

DRAGAN MIJAILOVI] (Planinica, Mionica, 1926 – Planinica, 1994),ugledni doma}in i aktivista (2348, 21. januara 1994, 5).

DIMITRIJE MIKICA GUBEREVAC (Vaqevo, 1913 – Ni{, 1994), fudba-ler i doajen jugoslovenskih fudbalskih trenera (2348, 21. januara 1994, 15).

PETAR SMEDEREVAC (Pan~evo, 1922 – Beograd, 1994), nastavnik matema-tike u {kolama u Pri~evi}u i Divcima kod Vaqeva, igrao za Vaqevski {ahklub, bio trener i selektor {ahovske reprezentacije (2348, 21. januara 1994, 15).

SRE]KO PETKOVI] \AN\A (Stubline, Obrenovac, 1935 – Beograd,1994), poznati fudbaler i fudbalski trener, koji je trenirao i vaqevske klubo-ve (2348, 21. januara 1994, 15).

SRETEN BUDIMIROVI] BARON (?, 1935 – Vaqevo, 1994), ma{inski teh-ni~ar, svestrani sportista (ko{arka{, rukometa{, fudbaler, teniser i stono-teniser), ko{arka{ki trener i savezni ko{arka{ki sudija (2351, 11. februar1994, 15).

RADOJKO JOVANOVI] (?, 1961- ?, 1994), prodavac Divine prodavnice„Merkur“ (2358, 1. aprila 1994, 10).

PREDRAG LAZAREVI] LA]A (?, ? – Vaqevo, 1994), poznati advokat i prvipredsednik Ko{arka{kog kluba „Student“ u Vaqevu (2363, 6. maja 1994, 19).

MIODRAG JOCI] (Pambukovica, Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1994), boracVaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, diplomirani pravnik idugogodi{wi novinar (2370, 24. juna 1994, 2).

MILOVAN KOLAREVI] [IBA (Gorwa Bukovica, Vaqevo, 1935 – Vaqe-vo, 1994), visokokvalifikovani trgovac i dugogodi{wi poslovo|a TP „Diva“iz Vaqeva (2370, 24. juna 1994, 8).

RADOMIR Q. ]IRI] (Majinovi}, Vaqevo, 1902 – Majinovi}, 1994), ko-va~ i saradnik NOP-a, vlasnik radwe za izradu bombi i druge municije (2373,15. jula 1994, 7).

DRAGAN SIMI] BUTKA (?, 1960 – ?, 1994), dugogodi{wi igra~ i kapitenFK „Povlen“ iz Brezovice kod Vaqeva (2376, 5. avgusta 1994, 23).

OBRAD USKOKOVI] [ILE (?, 1953 – Vaqevo, 1994), sportski radnik(2381, 9. septembra 1994, 23).


157

BRANIMIR BANE SPASOJEVI] (Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 1994), profe-sor srpsko-hrvatskog jezika i kwièvnosti u [kolskom centru za tehni~koobrazovawe u Vaqevu i sjajan glumac (2382, 16. septembra 1994, 5).

VELIMIR \EDOVI] (Stubo, Vaqevo, 1897 – Stubo, 1994), jedan od naj-boqih poqoprivrednih proizvo|a~a (2391, 18, novembra 1994, 2).

ALEKSANDAR KOSTI] [ANGAJ (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 1994), jedan odnajtalentovanijih vaqevskih fudbalera (2391, 18, novembra 1994, 23).

RADIVOJE RAJA LAZI] (Belo{evac, Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 1994), po-znati fudbaler vaqevskih klubova i OFK „Beograda“, fudbalski trener (2392,25. novembra 1994, 31).

MARIJA RADI] (Drini}, Bosanski Petrovac, BiH, 1921 – Vaqevo, 1994),borac Tre}e kraji{ke udarne brigade, u~esnik borbe za kona~no oslobo|eweVaqeva, nosilac mnogih odlikovawa (2396, 23. decembra 1994, 2).

RATKO BRANKOVI] RUDIKA (Beograd, 1942 – Vaqevo, 1994), voza~„Elinda“ u Vaqevu, jedan od najtalentovanijih vaqevskih boksera (2397, 30. de-cembra 1994, 27).

1995. godina

Dr RADOSAV SUBOTI] (Dragodol, Ose~ina, 1922 – Vaqevo, 1995), diplo-mirani inèwer agronomije – stru~wak za vo}arstvo, dr agronomskih nauka(23999, 13. januara 1995, 6).

ÊDOMIR VIDAKOVI] [EKA (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1995), poznatistomatolog, svestrani sportista, pionir i legenda vaqevske ko{arke (2403, 10.februara 1995, 23).

MILAN MI]A IGWATOVI] (Vaqevo, 1905 – Vaqevo, 1995), vaqevskiindustrijalac i svestrani gimnasti~ar (2404, 17. februara 1995,27).

DANILO CIBI] (?, 1905 – Qubqana, 1995), vojno-sanitetski slu`benik uVaqevu, svestrani sportista (smu~ar, planinar i teniser) i dobar fotograf,koji je snimio ~itavu kolekciju fotografija o Vaqevu i okolini (2404, 17. fe-bruara 1995,27).

RATOMIR IVKOVI] (Moravci, Qig, 1917 – Beograd, 1995), u~esnikNOR-a, jedan od prvih urednika ovog lista, poznati filmski rediteq i jedan odnajzna~ajnijih i najplodnijih jugoslovenskih filmskih dokumentarista (24.06,3. marta 1995, 2).

ZORAN Al. JOVANOVI] (Vaqevo, 1955 – Beograd, 1995), novinar NIN-a, „Au-to-sveta“, „Sveta“ i „Ilustrovane politike“ iz Beograda (2409, 24. marta 1995, 4).

ANTONIJE PURI] PURKE (Vaqevo, 1938 – Vaqevo, 1998), diplomiranipravnik – zamenik okru`nog javnog tuìca, svestrani sportista i poznatisportski radnik (2416, 12. maja 1995, 23).

Prim. dr RAJKO NENADI] (Boqani}i, Pqevqa, 1905 – Vaqevo, 1995), le-kar – pedijatar, {ef De~jeg odeqewa Okru`ne bolnice u Vaqevu, jedan od inici-jatora osnivawa i upraviteqa [kole za de~je negovateqice i babice u Vaqevu(2419, 2. juna 1995, 2).

PREDRAG DRA@A TODOROVI] (Skopqe, 1925 – Vaqevo, 1995) u~esnikNOR-a, ratni vojni invalid, novinar u vi{e javnih glasila i Radio Vaqevu, gdeje penzionisan, autor dve kwige humoristi~kih priloga (2420, 6. juna 1995, 9).

Milorad Radoj~i}

158

MILOMIR VASI] MICOJE (Vaqevo, 1933 – Vaqevo, 1995), stru~ni u~iteq– nastavnik fizi~kog vaspitawa u [kolskom centru za tehni~ko obrazovawe uVaqevu, poznati bokser i bokserski trener (2428, 4. avgusta 1995, 23).

ZORAN D. GRBI] GRBA (Vaqevo, 1958 – Vaqevo, 1995), radnik DD „Kru-{ik – Ma{inogradwa“ u Vaqevu, poznati fudbaler i republi~ki fudbalski su-dija (2428, 4. avgusta 1995, 23).

SRPKO BIBA RANKOVI] (?, 1956 – Ose~ina, 30. jula 1995), radnik DD„Kru{ik – Alatnica“ u Vaqevu, dugogodi{wi fudbaler vaqevskog kluba „Bo-rac“ i sportski radnik, tragi~no je nastradao (2428, 4. avgusta 1995, 23).

Prim. dr MIODRAG BANKOVI] (Kusadak, Smederevska Palanka, 1924 –Lajkovac, 1995), lekar, zdravstveni, dru{tveno-politi~ki i sportski radniklajkova~ko-lazareva~kog kraja (2434, 15. septembra 1995, 12).

RADMILA RADA JOVANOVI], ro|. Kova~evi} (Osladi}, Vaqevo, 1919 –Vaqevo, 1995), supruga narodnog heroja Zdravka Jovanovi}a, u~esnik NOB-a,dru{tveno-politi~ki radnik i poslanik (2438, 13. oktobra 1995, 6).

DRAGUTIN M. BAJI] (Klinci, Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1995), op{tinski~inovnik, hroni~ar zbivawa u vaqevskom kraju, publicista i saradnik lista„Napred“ (2438, 13. oktobra 1995, 6).

Prof. dr VLADETA S. MILOVANOVI] (Bogova|a, Lajkovac, 1928 – Beo-grad, 1995), dr tehni~kih nauka i vanredni profesor geodezije na Gra|evinskomfakultetu u Beogradu (2449, 29. decembra 1995, 2).

1996. godina

MILORAD ILI] MI]ELA (Nepri~ava, Lajkovac, 1932 – Nepri~ava,1996), napredni poqoprivredni proizvo|a~ i istaknuti dru{tveni aktivista(2452, 19. januara 1996, 7).

SLOBODAN SLOBA CRNOJA^KI (Vaqevo, 1943 – Vaqevo, 1996), nastav-nik i diplomirani politikolog, na~elnik Odeqewa za urbanizam i stambe-no-komunalne poslove Skup{tine op{tine Vaqevo (2452, 19. januara 1996, 11).

MILIVOJE KRGOVI] (Vra~evi}, Lajkovac, 1954 – Vra~evi}, 1996), poti-~e iz ~estite porodice, dobar i vredan radnik Zemqoradni~ke zadruge „Lajko-vac“ (2455, 9. februara 1996, 7).

RADICA POPOV (@abaq, Novi Sad, 1925 – Vaqevo 1996), tehni~ar –konstruktor u „Kru{iku“, modelar i motorni pilot, veteran vaqevskog sport-skog vazduhoplovstva (2458, 1. marta 1996, 19).

@IVKO @ILE PAUNOVI] (Sankovi}, Mionica, 1915 – Beograd, 1996),u~iteq, nema~ki i bugarski internirac, u~esnik NOB-a, poznati dru{tve-no-politi~ki, i privredni rukovodilac u vaqevskom kraju i Srbiji – predsed-nik NO sreza Vaqevo, sekretar Vlade Srbije i generalni direktor Elektropri-vrede Srbije (2466/67, 26. aprila 1986, 2).

GRUJICA GRUJIÎ] (\ur|evac, Mionica, 1954 – Vaqevo, 1996), oficir– potpukovnik JNA, komandant Vaqevskog garnizona, vi{e puta vanredno una-pre|ivan, odlikovan i pohvaqivan Sahrawen na Centralnom grobqu uBeogradu. (2473, 14. juna 1996, 2).

MILORAD B. JANKOVI] MI]A (Kli~evac, Vaqevo, 1920 – Beograd,1996), pitomac bojne akademije, borac Vaqevskog partizanskog odreda, borac ikomandant Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, general-pukovnik


159

JNA, vojni pisac, nosilac Partizanske spomenice 1941. i mnogih drugihodlikovawa i ~lan Saveta SR Srbije (2475, 28. juna 1996, 2).

VUKOSAVA VUKA BO@I] – NIKOLI] (Svileuva, Koceqeva, 1913 – Be-ograd, 1996), u~iteqica i profesorka, predratni komunista, saradnik NOR-a,istaknuti dru{tveno-politi~ki, prosvetni i kulturni radnik u Vaqevu i Beo-gradu (direktor Vaqevske gimnazije) (2477, 12. jula 1996, 2).

Dr ZAGORKA DUGALI] (Dragoq, Aran|elovac, 1920 – Beograd, 1996), bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanskespomenice 1941, lekar – sanitetski pukovnik JNA i sestra narodnog heroja Du-{ana Dugali}a 2480, 2. avgusta 1996, 2).

DRAGI[A [QIVANÂNIN (Bude~evica – Most na Tari, 1938 –Pqevqe, 1996), diplomirani inèwer agronomije i predsednik Zadru`nog save-za Jugoslavije (2484, 30. avgusta 1996, 7).

BRANISLAV M. OBRADOVI] (Du~i}, Mionica, 1953 – Popu~ke, 1996),u~iteq i nastavnik – direktor Osnovne {kole „Dragojlo Dudi}“ u Mionici,neumorni dru{tveno-politi~ki, kulturni i sportski radnik mioni~kog krajai saradnik „Napreda“ i vi{e javnih glasila, nastradao u saobra}ajnoj nesre}i(2487, 20. septembra 1996, 19).

DRAGOQUB TERZI] ERA (Popu~ke, Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1996), elek-tri~ar i bokser vaqevskog „Metalca“ od 1956. do 1965. godine (2488, 27. septem-bra 1996, 19).

JAKOV DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1923 – Beograd, 1996), borac Vaqevskogpartizanskog odreda, nema~ki logora{, nosilac Partizanske spomenice 1941,radnik i stare{ina organa unutra{wih poslova (2489, 4. oktobra 1996, 2).

ZLATOMIR VIDAKOVI] (Brgule, Ub, 1923 – Beograd, 1996) u~iteq i u~e-snik NOR-a, poznati dru{tveno-politi~ki i prosvetni radnik, profesor Beo-gradskog univerziteta i autor vi{e uxbenika, scenarija za filmove i drugih ra-dova iz zdravstvenog prosve}ivawa (2489, 4. oktobra 1996, 2).

@IVAN DIMITRIJEVI] GIJA (Jalovik, Vladimirci, 1912 – Beograd,1996), diplomirani pravnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, borac istare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu i drugim jedinicama, nosilacPartizanske spomenice 1941. i drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-poli-ti~ki radnik (2493, 31. oktobra 1996, 2).

DRAGOMIR RADOJIÎ] SIXA (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1996), profesorbiologije u Vaqevskoj gimnaziji i direktor Osnovne {kole „Nada Puri}“ uVaqevu (2495, 14. novembra 1996, 2).

Dr MILAN SIKIRICA (Lu~inci, Slavonska Poèga, Hrvatska, 1926 –Vaqevo, 1996), profesor istorije, dr politikolo{kih nauka, direktor [koleza vi{e obrazovawe radnika u Vaqevu i pisac (2495, 14. novembra 1996, 2).

1997. godina

VOJKO MARINKOVI] ([utci, Qig, 1924 – Beograd, 1997), diplomiraniinèwer agronomije, priznati poqoprivredni stru~wak i nau~ni radnik(2503, 10. januara 1997, 2).

VEROQUB VE[A STANKOVI] (Gola Glava, Vaqevo, 1935 – Beograd,1997), diplomirani pravnik radio u vi{e kolektiva, rezervni oficir i dru-{tveni pravobranilac samoupravqawa u Vaqevu (2507, 7 februara 1997, 2).

Milorad Radoj~i}

160

SRETEN PENEZI] (Uìce, 1920 – Beograd, 1997), metalski radnik, u~e-snik NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, pukovnik JNA u rezervi, po-znati privrednik – direktor vaqevskog „Vistada“ i ~lan Republi~kog izvr-{nog ve}a Skup{tine SR Srbije (2511, 7. marta 1997, 2).

MATIJA NIK[I] (Sinac, Oto~ac, Hrvatska, 1925 – Vaqevo, 1997), bra-var, saradnik i u~esnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik i ~lan Saveta SRSrbije (2514, 28. marta 1997, 2).

\OR\E \OKA STOJANOVI] (Aran|elovac, 1923 – Vaqevo, 1997), bravarvaqevskog „Kru{ika“, glumac – prvak Pozori{ta „Abra{evi} u Vaqevu (2514,28. marta 1997, 9).

MIQA KOVAÊVI], ro|. \uri} (Radobi}, Mionica, 1887- Radobi},1997), poti~e iz ugledne porodice, doma}ica, supruga Save Kova~evi}a uglednogdoma}ina, majka profesorke Vide Gaji} i najstarija ‘iteqka vaqevske Koluba-re (2517, 28. marta 1997, 10).

SLOBODAN JEREMI] UÂ (?, 1932 – Vaqevo, 1997), elektro-tehni~arvaqevske „Elektrodistribucije“, poznati sportista i saradnik „Napreda“ idrugih glasila (2514, 28. marta 1997, 19 i 20).

@ARKO PAVLOVI] – Vaqevac (Mili~nica, Vaqevo, 1941 – Beograd,1997), muzi~ar – harmonika{, kompozitor narodne muzike – autor mnogobrojnihhitova (2517, 18. aprila 1997, 9).

JORDAN JOLE ]OSI] (Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 1997), poznati sportskiradnik – osniva~ Kluba malog fudbala „Vo`d“ i direktor Bokserskog kluba„Metalac“ iz Vaqeva (2517, 18. aprila 1997, 19)

MILAN KRSTI] (Vaqevo, 1900 – Beograd, 1997), u~esnik oba svetska rata –stari ratnik, rezervni oficir i doajen srpskog novinarstva (2518, 25. aprila1997, 2).

QUBIVOJE ÛBROVI] – Mali Susa (Popu~ke, Vaqevo, 1974 – Vaqevo,1997), fudbaler FK „Poleta“ iz Popu~aka nastradao u saobra}ajnoj nesre}i(2526, 27. juna 1997, 19).

BOGOQUB BOCA TANASIJEVI] (Stublenica, Ub, 1919 – Beograd, 1997),abaxijski radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog par-tizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanske spomenice 1941.godine, dru{tveno-politi~ki radnik i poslanik (2528, 11. jula 1997, 2).

Dr MARIJA ISAILOVI], ro|. Naki} (Beograd, 1925 – Beograd, 1997), dristorijskih nauka, ugledni prosvetni radnik i autor vi{e zapaènih radova oVaqevu i vaqevskom kraju (2532, 8. avgusta 1997, 5).

ANTONIJE \UR\EVI] – Arhimandrit Antonije (Suvodawe, Vaqevo,1917 – Trono{a, Loznica, 1997), kalu|er, nema~ki internirac, stare{ina mana-stira Trono{a kod Loznice (2532, 8. avgusta 1997, 11).

RUZMILKA DIMITRIJEVI] (Gorwa Bela Reka, Zaje~ar, 1909 – Vaqevo,1997), ugledni sredwo{kolski profesor srpsko-hrvatskog jezika i kwièvnostii jedan od prosvetarskih veterana vaqevskog kraja (2533, 15. avgusta 1997, 5).

MILORAD MILE MILATOVI] (Vaqevo, 1910 – Beograd, 1997), diplo-mirani pravnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, jedan od organizatora irukovodilaca partizanskog pokreta u vaqevskom kraju, nosilac Partizanske


161

spomenice i vi{e drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno – politi~ki rad-nik, general-major JNA i diplomata (2535, 29. avgusta 1997, 2).

MOMÎLO MOMA STANI[I] (Vaqevo, 1941 – Beograd, 1997), glumac ipoznati kulturni poslenik ((2535, 29. avgusta 1997, 5).

GROZDAN \UKANOVI] (Kru{~ica, Kosjeri}, 1923 – Beograd, 1997), kro-ja~ki radnik i pripadnik revolucionarnog pokreta u Vaqevu, borac Vaqevskogpartizanskog odreda i drugih jedinica, nosilac Partizanske spomenice 1941.godine i drugih odlikovawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, predsed-nik vaqevske op{tine i poslanik (2538, 18. septembra 1997, 2).

MIHAILO POPOVI] – MIKA PITA (Vaqevo, 1943 – Popu~ke, Vaqevo,1997), diplomirani ma{inski inèwer, poznati ko{arka{ i sportski radniknastradao u saobra}ajnoj nesre}i ((2541, 10. oktobra 1997, 19).

VOJIN VOJKAN LUKI] (Subotica, Koceqeva, 1919 – Beograd, 1997), di-plomirani pravnik, borac i stare{ina u Vaqevskom partizanskom odredu idrugim jedinicama, nosilac Partizanske spomenice 1941, republi~ki i saveznisekretar za unutra{we poslove (2549, 31. oktobra 1997, 2).

BO[KO NOVAKOVI] (Leskovac, Lazarevac, 1919 – Beograd, 1997), boracVaqevskog partizanskog odreda, ratni zarobqenik, nosilac Partizanske spo-menice 1941. i vi{e drugih priznawa, publicista (2546, 14. novembra 1997, 2).

PETAR MARI] ([iroka Kula, Gospi}, Hrvatska, 1922 – Beograd, 1997), tr-gova~ki pomo}nik i pripadnik revolucionarnog pokreta u Beogradu, boracVaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Partizanskespomenice 1941, poznati privrednik (2546, 14. novembra 1997, 2).

1998. godine

MIODRAG MILE MANDI] (Tulari, Ub, 1922 – Beograd, 1998), boracVaqevskog partizanskog odreda, logora{, poznati privredni i politi~ki ru-kovodilac, predsednik SO Ub (2556, 23. januara 1998, 2).

RADUL IGWATOVI] (Berkovac, Mionica, 1922 – Beograd, 1998), boracVaqevskog partizanskog odreda, diplomirani ekonomista, privredni i poli-ti~ki rukovodilac qi{kog kraja (2560, 20. februara 1998, 2).

LAZAR NINKOVI] (Bobova, Vaqevo, 1926 – Beograd, 1998), poqoprivred-ni tehni~ar, u~esnik NOR-a, radnik organa unutra{wih poslova, privredni idru{tveno-politi~ki radnik (2561, 27. februara 1998, 2).

MILIVOJE RISTIVOJEVI] (Beloti}, Ose~ina, 1913 – Omoqica, Pan~e-vo, zemqoradnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, logora{ i dugogodi{wiupravnik Zemqoradni~ke zadruge u Omoqici (2561, 27. februara 1998, 2).

MILOMIR A. MATI] (Du~i}, Mionica, 1909 – Du~i}, 1998), saradnikNOP-a, zemqoradnik – farmer i uzoran doma}in (2563, 13, marta 1998, 7).

QUBOMIR PETROVI] ]UBAN (Gorwa Grabovica, Vaqevo, 1939 – Beo-grad, 1998), vrsni muzi~ar – violinista i kompozitor (2566, od 3. aprila 1998,3)

MILENKO TOPALOVI]16

BRKA (Babaji}, Qig, 1914 – Beograd, 1998),u~iteq, ratni zarobqenik, ilegalni partijski radnik, nosilac Partizanske spo-menice 1941, dru{tveno-politi~ki radnik i istori~ar (2568, 17. aprila 1998, 2).

Milorad Radoj~i}

162

16 U nekim dokumentima on se pojavquje i pod prezimenom Ostoji}.

Prof. dr MIHAILO DANIÎ] ([tavica, Qig, 1919 – Beograd, 1998), di-plomirani inèwer poqoprivrede, doktor agronomskih nauka, profesor i za-menik direktora Instituta za prehrambenu tehnologiju i biohemijuPoqoprivrednog fakulteta u Zemunu i pisac uxbenika (2570, 1. maja 1998, 2).

MITAR MIJA STEFANOVI] (Vaqevo, 1930 – Zemun, 1998), ma{inski teh-ni~ar i pozori{ni stvaralac, direktor Scene Narodnog pozori{ta u Zemunu idirektor Jugoslovenskog festivala monodrame i pantomime (2570, 1. maja 1998, 2).

MAKSIM KOVAÊVI] (Spila, Grahovo, 1914 – Vaqevo, 1998), borac i ruko-vodilac u partizanskim jedinicama, pukovnik JNA, nosilac Partizanske spomenice1941. i predsednik Sreskog odbora Crvenog krsta Vaqevo (2577, 19. juna 1998, 2).

NIKOLA MASTILICA (Mekiwar, Udbine, 1915 – Beograd, 1998), pripadnikrevolucionarnog pokreta, borac i pu{komitraqezac Vaqevskog partizanskog odreda,nosilac Partizanske spomenice 1941. i niza drugih priznawa (2578, 3. jula 1998, 2).

Dr MILIVOJE MI[A GOJKOVI] (Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 1998), lekar –neuropsihijatar, jedan od utemeqiva~a Neuropsihijatrijske slu`be i dugogo-di{wi {ef Neurolo{kog odeqewa Vaqevske bolnice (2580, 10. jula 1998, 2).

STEVA RAU[ (Brezi~ani, Prijedor, BiH, 1916 – Beograd, 1998), istaknutiborac NOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, narodni heroj, general-pu-kovnik JNA, neko vreme ‘iveo i radio u Vaqevu (2584, 7. avgusta 1998, 2).

SLOBODAN GAVRILOVI] KEZUN (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 1998), diplo-mirani inèwer tehnologije – glavni inèwer hemijskih tehnologija „Kru{ik– Namenske“, svestrani sportista (boks i fudbal) i sportski radnik (2584, 7. av-gusta 1998, 11).

SRE]KO MARJANOVI] (Paune, Vaqevo, 1973 – Srbica, KiM, 1998), pripad-nik rezervnog sastava MUP Vaqevo, kao prva ‘rtva albanskih terorista i separati-sta iz vaqevskog kraja, poginuo u borbi sa teroristima (2585, 14. avgusta 1998, 8).

MILAN P. ]A]I] (Qeskovac, Sluw, Hrvatska, 1919 – Vaqevo, 1998), u~e-snik NOR-a, ratni vojni invalid, nosilac Partizanske spomenice 1941. i ofi-cir JNA (2586, 21. avgusta 1998, 2).

RADOVAN RAKA JOVANOVI] (Sankovi}, Mionica, 1919 – Beograd, 1998),borac Vaqevskog partizanskog odreda, logora{, nosilac Partizanske spomenice1941. i mnogih drugih odlikovawa, pukovnik JNA (2587, 28. avgusta 1998, 2).

VJEKOSLAV SPOJA (Bribir, Crikvenica, Hrvatska, 1916 – Beograd, 1998),gra|evinski radnik – miner, borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine i oficir JNA. (2590, 18. septembra 1998, 2).

OLGA @. JOKI], ro|. Ni}iforovi} (Kla{ni}, Mionica, 1922 – Divci,Vaqevo, 1998), doma}ica i aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (2592, 2. okto-bra 1998, 2).

ALEKSANDRA LEJA MILOSAVQEVI], ro|. Maksimovi} (Kalawevci,Qig, 1920 – Beograd, 1998), u~esnik NOR-a borac vi{e jedinica, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. i aktivni dru{tveno-politi~ki radnik (2596, 13. novem-bra 1998, 2).

RADOSLAV ]OSI] (Zlatari}17, Vaqevo, 1931 – Beograd, 1998), diplomi-rani pravnik, sudija i predsednik Op{tinskog suda u Qigu, sudija Okru`nogsuda u Vaqevu i Vrhovnog suda Srbije u Beogradu (2596, 13. novembra 1998, 2).


163

17 Sada Jovawa.

BRANIMIR BRANA POPOVI] (Kragujevac, ? – Beograd, 1998), radnikbeogradske {tamparije „Politika“ i dugogodi{wi korektor lista „Napred“.(2596, 13. novembra 1998, 2).

Dr RANKO STEFANOVI] ([u{eoka, Mionica, 1919 – Beograd, 1998),u~esnik NOB-a, lekar – internista, docent Medicinskog fakulteta Univerzi-teta u Beogradu (2599, 20. novembra 1998, 2).

PETAR NOVKOVI] (îkago, SAD, 1916 – Gorwi Milanovac, 1998), radnik,borac Vaqevskog partizanskog odreda, nosilac Partizanske spomenice 1941. idru{tveno-politi~ki radnik u Tamnavi (2601, 4. decembra 1998, 2).

GOLUB M. @IVKOVI] (Bu~, Berane, Crna Gora, 1929 – Vaqevo, 1998), na-stavnik i profesor – prosvetni savetnik u Me|uop{tinskom zavodu za unapre|ewevaspitawa i obrazovawa u Vaqevu i saradnik prosvetene {tampe (2601, 4. decembra1998, 6).

Prim. dr REQA KALEMBER (Jasenovac, Novska, Hrvatska, 1921 – Vaqevo,1998), student, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosi-lac Partizanske spomenice 1941, lekar i dugogodi{wi direktor Zavoda zazdravstvenu za{titu radnika „Kru{ika“ u Vaqevu (2602, 11. decembra 1998, 2)

1999. godina

MILIVOJE KRSTI] (Komanice, Mionica, 1917 – Vra~evi}, Lajkovac,1999), u~iteq, veliki qubiteq pisane re~i, saradnik „Napreda“ i mnogih dru-gih javnih glasila (2607, 15 januara 1999, 2).

STOJADIN STOJANOVI] (Gori}, Vaqevo, 1921 – Vaqevo, 1999),zemqoradnik, saradnik i u~esnik NOP-a, dru{tveno-politi~ki radnik i na-rodni poslanik (2610, 5. februara 1999, 2).

JORDAN RADOJIÎ] (Osladi}, Vaqevo, 1923 – Beograd, 1999), opan~ar-ski radnik, pripadnik revolucionarnog pokreta, borac Vaqevskog partizan-skog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV i POJ, nosilac Parti-zanske spomenice 1941. godine i pukovnik JNA (2611, 12. februara 1999, 2).

Prof. dr BOGDAN [E[I] (Vaqevo, 1909 – Beograd, 1999), ro|en uu~iteqskoj porodici, dr filozofskih nauka, sredwo{kolski i univerzitetskiprofesor i pisac (2612, 19. februara 1999, 2).

PANTA PANTI] (Karan, Uìce, 1910 – Vaqevo, 1999), zemqoradnik, bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOVi POJ, nosilac Partizanske spomenice 1941. i oficir – major JNA (2613, 26. fe-bruara 1999, 2).

ILIJA [O] (Dubrava, Cetiwe, 1922 – Beograd, 1999), u~esnik NOB-a, no-silac Partizanske spomenice 1941, kapetan I klase JNA i vi{egodi{wi sekre-tar Sredwe medicinske {kole u Vaqevu 2613, 26. februara 1999, 2).

MAKSIM [TERNI] MAKI (Beograd, 1921 – Beograd, 1999), izvesno vre-me ‘iveo i radio u Kamenici, Ose~ini i Vaqevu, lekar – neuropsihijatar, pro-fesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, nosilac Partizanske spomenice1941. godine (2614, 5. marta 1999, 2).

DU[AN MEDI] (Doqani, Dowi Lapac, Hrvatska, 1921 – Vaqevo, 1999),u~iteq i nastavnik – direktor O[ „êda Milosavqevi}“ u Peckoj i pomo}nikdirektora O[ „@ikica Jovanovi} [panac“ u Vaqevu, pedago{ki savetnik iveliki humanista (2615, 12. marta 1999, 4).

Milorad Radoj~i}

164

DU[AN JOKI] (Loznica, Vaqevo, 1918 – Divci, Vaqevo, 1999), abaxija,zavr{io i trgova~ku akademiju, slu`benik op{tine Divci, {ef Mesne kancela-rije u Divcima i poznati p~elar (2617, 26. marta 1999, 8).

RANKO JOVANOVI] (Klinci, Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 1999), boracVaqevskog partizanskog odreda i Prate}eg bataqona Vrhovnog {taba NOV iPOJ, nosilac Partizanske spomenice i vi{e drugih odlikovawa i oficir –potpukovnik JNA (2618, 2. aprila 1999, 2).

BOGOMIR BO[KO JEREMI] (Preqina, â~ak, 1928 – Vaqevo, 1999),istori~ar umetnosti, direktor Narodnog muzej a u Vaqevu, sekretar Kultur-no-prosvetne zajednice Sreza Vaqevo i publicista (2618, 2. aprila 1999, 10).

RATOMIR VRANI] (Strawani, Prijepoqe, 1918 – Vaqevo, 1999). u~esnikNOR-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i potpukovnik JNA, nosi-lac brojnih odlikovawa i drugih priznawa (2620, 16. aprila 1999, 2).

Dr NINA MIHAJLUK (Moskva, SSSR, 1912 – Beograd, 1999), lekar – spe-cijalista za de~je bolesti radila u Qigu i Vaqevu, a zatim nakon Drugog svet-skog rata u Beogradu i Zvorniku (2622, 30. aprila 1999, 8).

MILO[ MARKOVI] (Bogati}, Vaqevo, 1910 – Vaqevo, 1999), poznatimajstor u Vaqevu – sara~ i sedlar, a kasnije i ta{ner, harmonika{. (2623, 7. maja1999, 10).

MILENKO PAVLOVI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1959 – Buja~i},Vaqevo, 1999), potpukovnik Ratnog vazduhoplovstva Vojske Jugoslavije i pilotpoginuo brane}i otaxbinu u Nato agresiji na Srbiju (2624, 14. maja 1999, 2)

VUKA DUN\EROVI], ro|. Markovi} (Vaqevo, 1925 – Beograd, 1999), zavr-{ila Dràvnu trgova~ku akademiju u Vaqevu, poznata glumica i prvakiwa Na-rodnog pozori{ta u Beogradu (2624, 14. maja 1999, 8).

MARIJA RADOSAVQEVI] (Vaqevo, 1927 – Beograd, 1999), radio tehni-~ar RTS, poznata atleti~arka (baca~ kugle i kladiva, skok u vis), vi{estrukarekorderka, dràvna reprezentativka i najboqa sportistkiwa Vaqeva svih vre-mena (2627, 4. juna 1999, 15).

MILOVAN BATANOVI] BATAN (Ribari, [abac, 1912 – Beograd, 1999), bo-rac Vaqevskog partizanskog odreda i jo{ nekih jedinica, nosilac Partizanske spo-menice 1941. i poznati dru{tveno-politi~ki radnik (2631, 2. jula 1999, 2).

DRAGAN PANI] (Dupqaj, Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 1999), u mladosti pisao po-eziju i bavio se glumom, diplomirani ekonomista i poznati privredni rukovodi-lac – ~lan PO AIK „Vaqevo“ i direktor Vaqevske pivare (2633, 16. jula 1999, 5).

QUBINKA RABRENOVI], dev. Tomi} ([u{eoka, Mionica, 1927 – Va-qevo, 1999), u~iteqica Osnovne {kole „Mi{a Dudi}“ u Vaqevu, dobar pedagog iautor kwige rodoslova o svojim Tomi}ima (2633, 16. jula 1999, 17).

ALEKSANDAR JEVTI] (Stepawe, Lajkovac, 1932 – Beograd, 1999), ro|en uu~iteqskoj porodici, diplomirani inèwer ma{instva i poznati privrednik– direktor RO „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ u Vaqevu 2634, 23. jula 1999, 3).

Dr ALEKSA \UROVI] (Beograd, 1936 – Vaqevo, 1999), lekar – internista,poznati sportista (ko{arka{ i rukometa{), sportski radnik (predsednik KK„Metalca“); lekar Fudbalskog kluba „Budu}nost“ u Vaqevu i ko{arka{ke re-prezentacije Jugoslavije (2636, 13. avgusta 1999, 19).


165

JOVAN PIMI] (Dupqaj, Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 1999), poqoprivredni teh-ni~ar i sportski radnik – predsednik ZSK -a Vaqevo; tehni~ki direktor UNIP-aVaqevo i predsednik drugoliga{a FK ZSK Vaqevo (2638, 20. avgusta 1999, 18).

RADOMIR MILUTINOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1924 – Vaqevo, 1999),abaxija, borac Vaqevskog partizanskog odreda, ratni vojni invalid i nosilacPartizanske spomenice 1941. godine (2339, 27. avgusta 1999, 2).

\URO BJEQAC (Qeskovice, Drvar, 1922 – Vaqevo, 1999), u~esnik NOB-a, nosi-lac Partizanske spomenice i oficir – potpukovnik JNA (2644, 1. oktobra 1999, 10).

RADOMIR RA[A JELI] (Vaqevo, 1916 – Vaqevo, 1999), elektri~ar, u~e-snik NOB-a pri Komandi podru~ja u Vaqevu, dru{tveni aktivista, fudbaler,republi~ki fudbalski sudija i sportski radnik – predsednik FK „Zanatlija“ uVaqevu (2644, 1. oktobra 1999, 19).

MIROSLAV ÂNGALOVI] (Glamo~, BiH, 1921 – Beograd, 1999), u~enikSredwe poqoprivredne {kole u Vaqevu, saradnik NOP-a, velikan operske sce-ne i nosilac mnogobrojnih priznawa (2645, 8. oktobra 1999, 2).

RATKO ÔLI] (Ub, 1917 – Beograd, 1999), borac I proleterske divizije, ve-terinar, fudbaler beogradskog „Partizana“, dràvni reprezentativac; sportskiradnik i trener (2650, 12. novembra 1999, 15).

ÊDOMIR ÊDA JELENI] (Jabu~je, Lajkovac, 1923 – Beograd, 1999), u~e-snik NOR-a, politi~ar i poznati privrednik – direktor Robnih ku}a „Beo-grad“ (2651, 19. novembra 1999, 7).

MIHAJLO NIKOLI] KAJLE (Mili~nica Vaqevo, 1911 – Beograd, 1999), ro-|en je u u~iteqskoj porodici, pilot – lovac, jedan od posledwih branilaca Beogradaaprila 1941. godine, dosta radio na negovawu leta~kih tradicija i osposobqavawunovih kadrova, vazduhoplovni pukovnik, kasnije unapre|en u ~in general – majoraVojske Jugoslavije (2653, 3. decembra 1999, 2).

BOGOQUB KRSTI] (Selo Ose~ina, 1926 – Ose~ina, 1999), zemqoradnik,u~esnik NOR – a, rezervni vojni stare{ina, dru{tveno-politi~ki radnik – pred-sednik Op{tinskog odbora SUB NOR-a Ose~ina (2654, 10. decembra 1999, 3).

2000. godina

Prof. dr PREDRAG JOVANOVI] ([arbane, Ub, 1917 – Beograd, 2000), di-plomirani gra|evinski inèwer, pripadnik revolucionarnog i partizanskogpokreta, dr tehni~kih nauka, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu,projektant mnogih vrednih gra|evina (2659, 14. januara 2000, 6).

JOVI[A ÛBROVI] (Popu~ke, Vaqevo, 1913 – Vaqevo, 200), sudski ~inov-nik i veoma angaòvani glumac vaqevskog „Abra{evi}a“ (2661, 28. januara 2001, 3).

SVETOZAR SVETA MITROVI] BATA (Bre`|e, Mionica, 1911 – Vaqevo,2000), trgovinski radnik – poslovo|a prodavnice „Borovo“ u Vaqevu, bokser ibokserski trener u Vaqevu, Ni{u, Leskovcu, Aleksincu, Jagodini i drugim me-stima (2662, 4. februara 2000, 19).

DRAGAN GO\EVAC (Prijezdi}, Vaqevo, 1919 – Beograd, 2000), pre rata tr-gova~ki pomo}nik, posle rata privrednik – vi{egodi{wi direktor beogradske„Balkanije“ (2663, 11. februara 2000, 2).

@IVORAD \OKI] (Druèti}, Koceqeva, 1919 – Beograd, 2000), podofi-cir biv{e jugoslovenske kraqevske vojske, borac i komandant Podgorskog

Milorad Radoj~i}

166

bataqona Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki internirac, nosilac Par-tizanske spomenice 1941. godine (2666, 3. marta 2000, 2).

BRANISLAV BRANA QUJI] (Bistrica, Nova Varo{, 1920 – Uìce,2000), u~esnik NOR – a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, pukovnikJNA i radnik „Kru{ika“ u Vaqevu (2667, 10. marta 2000, 2).

DU[AN NIKOLI] (Kamenica, Vaqevo, 1912 – Vaqevo, 2000), u~iteq i na-stavnik, ugledni prosvetni i dru{tveni radnik – direktor Osnovne {kole„@ikica Jovanovi} [panac“ u Vaqevu (2667, 10. marta 2000, 2).

MARKO PERI] (Drechsler Velimir) (\akovo, Hrvatska 1914 – Pariz,Francuska, 2000), poqski Jevrejin, radnik, {panski borac, u~esnik NOB-a inosilac Partizanske spomenice 1941. godine, u jesen 1944. oìveo Slavujevu{tampariju i organizovao izdavawe listova „Vesti“, „Slobodna Srbija“,„Mladi borac“ i nekih publikacija (2669, 24. marta 2000, 2).

TATJANA JOKSIMOVI], ro|. Mihajluk (Beograd, 1937 – Vaqevo, 2000),dugogodi{wi profesor ruskog jezika u Vaqevskoj gimnaziji i Vi{oj {koli „ProtaMateja Nenadovi}“, kwièvni prevodilac i sudski tuma~ (2670, 31. marta 2000, 4)

Dr STANISLAV TE[I] CANE (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2000), lekar –ftiziolog Klini~ko-bolni~kog centra „Beànijska kosa“ u Beogradu, primari-jus i veliki humanista (2672, 14. aprila 2000, 2).

QUBOMIR QUBA KOVAÊVI] (Blizowe, Vaqevo, 1924 – Kragujevac2000), u~esnik NOR-a, upravnik Narodnog pozori{ta u Vaqevu i dugogodi{wiglumac Teatra „Joakim Vuji}“ u Kragujevcu (2675, 5. maja 2000, 9).

PETAR PERA PAVLOVI], (Delnice, Hrvatska, 1921 – Vaqevo, 2000), di-plomirani pravnik, obavqao vi{e zna~ajnih du`nosti, okru`ni javni tuì-lac, nosilac mnogih odlikovawa i drugih priznawa (2675, 5. maja 2000, 9).

ZORKA DUDI] (Klinci, Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 2000), u~iteqica, k}erkanarodnog heroja Dragojla Dudi}a, saradnik NOR-a i zato~enik bawi~kog logo-ra, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i poznati dru{tveno-poli-ti~ki radnik (2678, 26. maja 2000, 2).

MIHAILO MILOVANOVI] (Selo Lajkovac, Lajkovac, 1933 – Lajkovac,2000), u~iteq i socijalni radnik, rezervni oficir, dru{tveno-politi~ki rad-nik, predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op{tine Vaqevo i komandant Te-ritorijalne odbrane op{tine Lajkovac (2678, 26. maja 2000, 7).

DRAGAN DIMITRIJEVI] GUDOWA (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2000),slu`benik i istaknuti glumac KUD „Abra{evi}“ iz Vaqeva, dobar ~ovek i drugmnogih (2678, 26. maja 2000, 9).

RADIVOJE JOVANOVI] BRADOWA (Zarube, Vaqevo, 1918 – Beograd,2000), pitomac Vojne akademije, jedan od rukovodilaca oruànog ustanka u Sr-biji, narodni heroj, general-potpukovnik, poslanik i republi~ki sekretar zasaobra}aj i veze SR Srbije (2683, 30. juna 2000, 2).

STANOJKA CICA PANTELI] (Dowe Dragovqe, Ga~in Han, 1947 – Vaqe-vo, 2000), radnik Uprave za zajedni~ke poslove Skup{tine op{tine Vaqevo(2683, 30. juna 2000, 4).

Dr ALEKSANDAR OBRADOVI] (Mionica, 1922 – Beograd, 2000), lekar –specijalista fizikalne medicine, poznati fudbalski trener i fudbalski rad-nik, jedna od legendi FK „Crvena zvezde“ iz Beograda (2683, 30. juna 2000, 19).


167

MILKA MINI], ro|. Jankovi} (â~ak, 1915 – Beograd, 2000), profesorDràvne tehni~ke {kole u Vaqevu, jedan od organizatora oruànog ustanka uvaqevskom kraju, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa,poznati dru{tveno-politi~ki i kulturni radnik (2684, 7. jula 2000, 2).

@EQKO PETROVI] (Vaqevo, 1971 – Vaqevo, 2000), borac, ratni vojni inva-lid i aktivista Udruèwa boraca ratova od 1990. godine (2689, 11. avgusta 2000, 5).

ALEKSANDAR ACA BOGDANOVI] (Lajkovac, 1947 – Lajkovac, 2000), ru-darski tehni~ar, direktor JKP „Kolubara“, predsednik FK „@elezni~ar“; od-bornik i potpredsednik SO Lajkovac (2690, 18. avgusta 2000, 7).

Mr MILAN TRIPKOVI] (Gu~a, Lu~ani, 1935 – Vaqevo, 2000), magistaristorijskih nauka, v. d. direktora Narodnog muzeja, profesor Vaqevske gimna-zije i prosvetni savetnik, arhivista i direktor Me|uop{tinskog istorijskogarhiva u Vaqevu, autor vi{e kwiga i drugih radova (2691, 25. avgusta 2000, 4).

BOGOQUB BOKA A. LOMA (Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 2000), diplomiranipravnik, sekretar Udruèwa zanatlija, turisti~ki poslenik i publicista(2692, 1. septembra 2000, 5).

QUBOMIR PETROVI] – MINGEJ (Vaqevo, 1920 – Div~ibare, Vaqevo,2000), pre rata hemijski radnik u Kru{evcu i pripadnik revolucionarnog pokreta,ilegalni partijski radnik, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik, poslanik, ~lanRepubli~kog izvr{nog ve}a i Predsedni{tva SR Srbije (2693, 8. septembra 2000, 2).

MARKO TODOROVI] (Prwavor, sada Bogova|a, Lajkovac, 1929 – Beograd,2000), glumac – prvak Jugoslovenskog dramskog pozori{ta u Beogradu, nosilacvelikog broja zapaènih uloga (2693, 8. septembra 2000, 7).

DARKO M. MARJANOVI] (Vaqevo, 1952 – Vaqevo, 2000), ko{arka{vaqevskih klubova „Metalac“ i „Student“, novinar lista „Napred“ i pisac dvekwige (2694, 15. septembra 2000, 2).

LEPOSAVA LEPA POPOVI] – PEROVI] (Ma{i}i, Bosansko Grahovo,1911 – Beograd, 2000), u~iteqica u Du~i}u, Vra~evi}u i Pa{tri}u, predratnikomunista, u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941. godine i vi{edrugih priznawa, istaknuti dru{tveno-politi~ki i kulturni radnik (2694, 15.septembra 2000, 2)

BUDIMIR BUDA \UR\EVI] (Slatina, Ub, 1935 – Vaqevo, 2000), nastav-nik u Sredwoj tehni~koj {koli, jedan od osniva~a Radio Vaqeva i dugogodi{wi{ef tehnike Radio Vaqeva (2699, 20. oktobra 2000, 2).

DU[AN MILENKOVI] (Radqevo, Ub, 1931 – Beograd, 2000), direktor„Vaqevo-projekta“, jedan od najistaknutijih jugoslovenskih arhitekata i pozna-ti privrednik, sa preko 500 realizovanih zna~ajnih gra|evinskih projekata(2700, 27. oktobra 2000, 2).

BORISAV CVETANOVI] (Ose~ina, 1951 – Beograd, 2000), radnik „Kru-{ik – Plastike“, sindikalni funkcioner, predsednik Op{tinskog odbora Cr-venog krsta Ose~ina i vi{estruki davalac krvi (2670, 27. oktobra 2000, 6).

BO@IDAR MIJA^ (Bar, Crna Gora, 1910 – Beograd, 2000), sve{tenik iistori~ar umetnosti, protojerej-stavrafor bavio se izu~avawem crkvene i kul-turne pro{losti a svoja saznawa publikovao, kao sve{tenik radio u crkvi u Ra-brovici od 1936. do 1962. godine (2701, 3. novembra 2000, 2).

Milorad Radoj~i}

168

Dr RADMILA MILETI] (Kli~evac, Vaqevo, 1920 – Vaqevo, 2000), doktoragronomskih nauka i poznati privrednik, direktor Poqoprivredne stanice ipredsednik Regionalne privredne komore u Vaqevu (2701, 3. novembra 2000, 8).

DRAGOQUB DRAGAN POPOVI] (Divci, Vaqevo, 1916 – Beograd, 2000),sredwo{kolski profesor fizike u Vaqevu i stru~ni saradnik Elektroteh-ni~kog fakulteta u Beogradu (2706, 8. decembra 2000, 7).

Prof. dr BOGOQUB MARKOVI] (Jabu~je, Lajkovac, 1934 – Beograd, 2000),lekar – urolog na VMA, doktor medicinskih nauka, upravnik Hirur{ke klini-ke KBC „Beànijska kosa“ i profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu (2706,8. decembra 2000, 7).

MILORAD MI]A NIKI] (Sankovi}, Mionica, 1925 – Beograd, 2000),diplomirani pravnik, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodi-lac, predsednik SO Mionica i glavni i odgovorni urednik ovog lista (2708, 20.decembra 2000, 2).

MILIVOJE MI]A MILOSAVQEVI] (Du~i}, Mionica, 1933 – Du~i},2000), napredni zemqoradnik, jedan od najpoznatijih i najboqih sto~ara u Ko-lubari, aktivni zadrugar (2708, 20. decembra 2000, 6).

MILIVOJE KRSTI] (Stapar, Vaqevo, 1943 – Vaqevo, 2000), diplomiraniinèwer agronomije u Zemqoradni~koj zadruzi u Kamenici, profesor i direk-tor Sredwe poqoprivredne {kole i na~elnik Odeqewa Ministarstva prosveteSrbije u Vaqevu (2709, 29. decembra 2000, 2).

2001. godine

MIODRAG MIJA ANTONIJEVI] (Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 2001), u~i-teq, nastavnik i profesor, istaknuti dru{tveno-politi~ki i prosvetni rad-nik, direktor Osnovne {kole u Popu~kama, direktor [kole za KV radnike ipomo}nik direktora Tehni~ke {kole (2710, 5. januara 2001, 12).

RADIVOJE RA[A MILOVANOVI] (Grabovica, Gorwi Milanovac, 1907– Beograd, 2000), vojno-sanitetski kapetan, svestrani sportista (atleti~ar,gimnasti~ar, smu~ar, teniser, planinar) i istaknuti sportski radnik – trener(2710, 5. januara 2010, 15).

ZORAN ZO]A KOVAÊVI], (Beograd, 1952, – Vaqevo, 2001) eletrotehni-~ar, ko{arka{ „Metalca“ ko{arka{ki trener i sportski direktor KK „Meta-lac“ Vaqevo (2715, 1. februara 2001, 19) .

JOVAN DRAJI] (Kamenica, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 2001), strugar vaqev-skog „Vistada“, dru{tveno-politi~ki i privredni funkcioner – direktor RO„Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ u Vaqevu (2716, 16. februara 2001, 2).

MARKO KARAPANXI] (Vaqevo, 1935 – Vaqevo, 2001), dugogodi{wisportski radnik, rukometni sudija, predsednik Rukometnog kluba „Metalac“ ifunkcioner SOFK op{tine Vaqevo (2717, 23. februara 2001, 15).

SLOBODAN LOLE MILIVOJEVI] (Vaqevo, 1928 – Beograd, 2001), di-plomirani inèwer agronomije, istaknuti dru{tveno-politi~ki i privrednirukovodilac, predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo i Podriwsko – kolubar-ske me|uop{tinske regionalne zajednice, republi~ki sekretar za poqopriv-redu, vodoprivredu i {umarstvo i predsednik Zadru`nog saveza Srbije (2720,16. marta 2001, 2).


169

JOVAN \UR\EVI] (Ra|evo Selo, Vaqevo, 1920 – Beograd, 2001), diplomirani{umarski inèwer, direktor {umskih uprava u Ku~evu, Zaje~aru i Vaqevu, direktorDIRO „Stevan Filipovi}“ u Vaqevu, direktor Instituta za {umarstvo Srbije ivanredni profesor [umarskog fakulteta u Beogradu (2722, 30. marta 2001, 6).

NOVAK GAJI] (Sirdija, Ose~ina, 1924 – Vaqevo, 2001), pravnik, predsednikSkup{tine op{tine Ose~ina, predsednik Poslovnog saveza zemqoradni~kihzadruga Vaqevo i sekretar Zajedni~kog sekretarijata za unutra{we poslove uVaqevu (2729, 25. maja 2001, 9).

SVETOZAR SAMUROVI] (?, 1928 – ?, 2001), poznati slikar, vi{e puta iz-lagao u Vaqevu i „ambasador“ Vaqeva (2738, 27. jula 2001, 5).

MARIJA PRISTAV, ro|. Vi}entijevi} (Brankovina, Vaqevo, 1906 – Beo-grad, 2001), nastavnik crtawa i kaligrafije – likovni pedagog u Vaqevskoj gim-naziji, Sredwe tehni~koj {koli u Vaqevu i VIII beogradskoj gimnaziji i slikar(2739, 3. avgusta 2001, 13).

MILOQUB A. LAZI] (Sankovi}, Mionica, 1923 – Vaqevo, 2001), oficirBJKV, u~esnik NOR-a, poznati profesor nema~kog i engleskog jezika u Sredwojtehni~koj i Vi{oj ekonomskoj {koli Vaqevu i autor vi{e {kolskih uxbenika(2744, 7. septembra 2001, 4).

DRAGOQUB DRAGAN PAVLOVI] (Beograd, 1929 – Beograd, 2001), diplomirani ekonomista, profesor i vi{egodi{wi direktor Centra za ekonomskoobrazovawe, Radne organizacije za sredwe obrazovawe i Vaqevske gimnazije i se-kretar SIZ osnovnog obrazovawa Srbije u Beogradu (2746, 21. septembra 2001, 2).

KOSTA ^. SAVI] (Dowa Mu{i}, Mionica, 1931 – Mionica, 2001), poqo-privredni stru~wak – direktor Zemqoradni~ke zadruge u Dowoj Toplici, pot-predsednik Narodne radikalne stranke (2748, 5. oktobra 2001, 7).

MILAN JOVÎ] (Ber{i}i, Gorwi Milanovac, 1929 – Se~a Reka, Kosjeri},2001), nastavnik matematike i poznati {ahista – ~lan vaqevskog {ah klu-ba(1951-1960), velemajstor i prvak dràve, dràvni reprezentativac u dopisnom{ahu (2748, 5. oktobra 2001, 15).

SIN\ELIJA RADOVANOVI] (?, 1908 – Dupqaj, Vaqevo, 2001), doma}icai najstariji stanovnik Dupqaja i okolnih sela (2751, 26. oktobra 2001, 7).

Dr ZORA RADOVANOVI] (?, 1923 – Vaqevo, 2001), lekar – pneumoftizio-log, {ef odeqewa i na~elnik Pneumoftiziolo{ke slu`be Zdravstvenog centrau Vaqevu, veliki humanista (2752, 2. novembra 2001, 4)

DRAGUTIN DRAGAN MIJANOVI] – MIJAN (Vaqevo, 1922 – Vaqevo,2001), profesor filozofije u Vaqevskoj gimnaziji, dugogodi{wi predsednikvaqevskog KUD „Abra{evi}“ i kulturni pregaoc (2754, 16. novembra 2001, 4).

Prof. dr DRAGOSLAVA PERI[I], ro|. Boji} (Vaqevo, 1920 – Beograd,2001), doktor kwièvnih nauka, profesor na Katedri na nema~ki jezik ikwièvnost Filolo{kog fakulteta u Beogradu i pisac (2755, 23. novembra 2001, 4).

MOMÎLO ISAILOVI] (Vrago~anica, Vaqevo, 1911 – Vaqevo, 2001),}ur~ija – koàr, najstariji vaqevski zanatlija (2755, 23. novembar 2001, 6).

BRANKO VUKOSAVQEVI] PIRICKI (?, 1921- Vaqevo, 2001), majstor „Kru-{ika“, fudbaler i fudbalski trener vi{e klubova (2756, 30. novembra 2001,15).

ZORAN MARI] MARE (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 2001), voza~ vaqevske „Strele“,dugogodi{wi fudbaler – golman vaqevskog „Radni~kog“ (2756, 30. novembra 2001,15).

Milorad Radoj~i}

170

Prof. dr RADI[A RADOVANOVI] (Veselinovac, Vaqevo, 1953 – Beo-grad, 2001) doktor ekonomskih nauka, redovni profesor i {ef Katedre za ra~u-novodstvo i poslovne funkcije Ekonomskog fakulteta u Beogradu, pisacuxbenika (2759, 21. decembra 2001, 4).

2002. godina

@IVOTA AVRAMOVI] (Kote{ica, Vaqevo, 1934 – Beograd, 2002), gene-ral-potpukovnik JNA, komandant III i V armijske oblasti i dràvni podsekre-tar u Saveznom sekretarijatu za narodnu odbranu, dobitnik mnogih odlikovawai drugih priznawa (2761, 11. januara 2002, 2).

Dr DRAGOQUB ]IRI] (Vaqevo, 1930 – Beograd, 2001), diplomirani inè-wer rudarstva, dr tehni~kih nauka, poznati privrednik i na~elnik Odeqewa zaistraìvawe i razvoj Rudarskog instituta u Beogradu (2761, 11. januara 2002, 7).

VIDA JOCI] (Skopqe, Makedonija, 1921 – Beograd 2002), borac Vaqevskogpartizanskog odreda, logora{ica u Au{vicu i Revensburgu, akademski vajar kojaje na{u skulpturu uklopila u svetske tokove, dobitnik vi{e vrednih nagrada iautor ve}eg broja spomen-obele`ja u na{em gradu (2762, 18. januara 2002, 4).

RADOMIR RAKA VI]ENTIJEVI] (Paune, Vaqevo, 1914 – Vaqevo, 2002),livac, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki interniraca, nosilacPartizanske spomenice i vi{e drugih priznawa, istaknuti dru{tveno-poli-ti~ki i sportski radnik u Mionici i Vaqevu, predsednik vaqevske op{tine,poslanik i ~lan Sveta SR Srbije (2763, 25. januara 2002, 2).

BRANISLAV BRANA IKONI] (Gorwe Crniqevo, Ose~ina, 1928 – Beo-grad, 2002), diplomirani inèwer elektrotehnike, generalni direktor „Visko-ze“ u Loznici, predsednik Privredne komore Srbije, predsednik Republi~kogizvr{nog ve}a i Skup{tine SR Srbije (2763, 25. januara 2002, 4).

MILAN MILADINOVI] MI]KO (Vaqevo, 1976 – Vaqevo, 2002), sve-strano talentovana osoba – diplomac filmske i TV reìje, autor dve zbirke pe-sama i dokumentarnog filma „Srbija na dokovima“, ubijen pri napadu namewa~nicu „Metaleks“ u Vaqevu (2764, 1. februara 2002, 1).

GRADIMIR GAGA ÛLI] (Vaqevo, 1949 – Vaqevo, 2002, diplomiraniinèwer geodezije, biv{i na~elnik Zavoda za katastar Vaqevo, poznati bici-klista, istaknuti automobilista i predsednik Skup{tine ASK „Vaqevo“(2764, 1. februara 2002, 19).

Prof. dr. MILADIN KORA] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2002), diplomiraniekonomista, dr ekonomskih nauka, profesor i dekan Ekonomskog fakulteta u Be-ogradu, ~lan Nau~nog dru{tva Srbije i dopisni ~lan Jugoslovenske akademijeznanosti i umetnosti, autor vi{e kwiga i nosilac vi{e priznawa (2765, 8. fe-bruara 2002, 2).

QUBISAV ANDRI] (Osladi}, Vaqevo, 1938 – Novi Sad, 2002), u~iteq idiplomirani politikolog – novinar vi{e glasila i kwièvnik, direktor Iz-dava~kog preduze}a „Matice srpske“ u Novom Sadu i autor vi{e kwiga o vaqev-skom kraju (2766, 15. februara 2002, 4).

OBRAD PAVLOVI] (Sirdija, Ose~ina, 1939 – Vaqevo, 2002), poqoprivrednitehni~ar i pravnik, dugogodi{wi slu`benik i rukovodilac u op{tinskim orga-nima uprave, predsednik Izvr{nog odbora SO Ose~ina i dopisnik lista „Napred“i Radio Vaqeva (2768, 1. marta 2002, 4).


171

Dr DU[AN VASI] (Vaqevo, 1931 – London, Engleska, 2002), lekar – gineko-log i aku{er, doajen Aku{erske slu`be Bolnice u Vaqevu, jedan od lidera opozici-onih stranaka i poslanik Savezne skup{tine Jugoslavije (2769, 8. marta 2002, 4).

MARIJA KOH (?, 1938 – Qig, 2002), ugledni profesor ruskog jezika u qi{kojgimnaziji, qubiteq pisane re~i (2771, 22. marta 2002, 8)

Dr RADIVOJE MOLEROVI] (Stepawe, Lajkovac, 1928 – Vaqevo, 2002),lekar specijalista op{te medicine, odbornik i potpredsednik Skup{tine op-{tine Qig (2772, 29. marta 2002,7).

SRBOQUB SRBA AN\ELKOVI]18 (Lajkovac, 1944 – Uìce, 2002), pozna-

ti fudbaler – golman lajkova~kog „@elezni~ara“, uì~ke „Slobode“ i jo{ ne-kih klubova (2773, 5. aprila 2002, 19).

DU[AN RAKI] (Carina, Ose~ina, 1919 – Vaqevo, 2002), dugogodi{wi op-{tinski funkcioner u Peckoj i Ose~ini i poznati dru{tveno-politi~ki isportski radnik Podgorine (2774, 12. aprila 2002, 18).

MILO[ MI[A MILISAVQEVI] (?, 1927 – Vaqevo, 2002), diplomira-ni inèwer arhitekture, urbanista, projektant vi{e gra|evinskih objekata islikar (2778, 17. maja 2002, 4).

BRANISLAV BRANKO OBRADOVI] (Podgorica, Crna Gora, 1948 –Vaqevo, 2002), nastavnik, novinar i urednik u redakciji lista „Napred“, pozna-ti karikaturista i dobitnik mnogih vrednih nagrada (2781, 7. juna 2006, 3 i2782, 14. juna 2002, 4)

ALEKSANDAR ILI] (Vaqevo, 1912 – Beograd, 2002), pravnik, saradnikNOP-a, najstariji brat tri sestre Ili}, partizanke, streqane istog dana (2781,7. juna 2002, 8).

Prof. dr MILORAD MI[A IVKOVI] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2002),diplomirani inèwer gra|evinarstva, doktor tehni~kih nauka, profesor i de-kan Gra|evinskog fakulteta u Beogradu, autor projekata vi{e zna~ajnih objeka-ta i ~lan Inèwerijske komore Srbije (2785, 5. jula 2002, 8).

Dr MARICA MATEI, ro|. Drapovi} (Beograd, 1932 – Pariz, Francuska, 2002),lekar u Francuskoj, veliki humanista, istakla se u sakupqawu pomo}i za srpski na-rod i najve}i donator Zdravstvenog centra u Vaqevu (2787, 19. jula 2002, 9).

@IVKO DOBRISAVQEVI] (Gorwe Ko{qe, Qubovija, 1945 – Vaqevo, 2002),nastavnik, sekretar Auto – moto dru{tva u Vaqevu, direktor Preduze}a „ZdravkoJovanovi}“ u Kamenici, {ahista i sportski radnik (2791, 16. avgusta 2002, 14).

Dr MILAN POPOVI] (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2002), ugledni lekar – gi-nekolog i aku{er, veliki humanista politi~ar – predsednik Okru`nog odbora„Ravna gora“, funkcioner SPO i narodni poslanik (2793,30. avgusta 2002, 3).

MIHAILO MIHAILOVI] (Popadi}, Mionica, 1938 – Vaqevo, 2002),gimnasti~ar i sportski radnik, profesor fizi~kog vaspitawa, pomo}nik di-rektora [kolskog centra za tehni~ko obrazovawe, v. d. direktora Muzi~ke{kole i direktor Doma kulture u Vaqevu (2796, 20. septembra 2002, 14).

PAUNA DAMWANOVI], ro|. Raki} (Dowa Grabovica, Vaqevo, 1892 –Vaqevo, 2002), doma}ica i najstarija Vaqevka (2803, 8. novembra 2002, 4).

Milorad Radoj~i}

172

18 Pogre{no pi{e An|elkovi} treba Aran|elovi}.

STOJAN PAJI] (Gola Glava, Vaqevo, 1923 – Vaqevo, 2002), diplomiraniinèwer ma{instva, radio u vi{e mesta, pisac, poznati slikar i ~lan ULUS – a(2806, 29. novembra 2002, 4).

VERA KOLAKOVI], ro|. Jeremi} (Gradac, Vaqevo, 1940 – Beograd, 2002), pro-fesorka, kwièvnica i kwièvni prevodilac (2806, 29. novembra 2002, 8).

Prof. dr MILOJKO RANKOVI] (Beomuèvi}, Vaqevo, 1937 – â~ak,2002), diplomirani inèwer poqoprivrede, dr agronomskih nauka, direktorInstituta za vo}arstvo i vinogradarstvo i profesor Agronomskog fakulteta uâ~ku (2809, 20. decembra 2002, 7).

DRAGOSLAV KOJI] ([tavica, Qig, 1908 – [tavica, 2002), u~iteq, graditeq{kola, inovator u nastavi, poznati vo}ar i p~elar (2809, 20. decembra 2002, 7).

2003. godine

MILIVOJE @IVKOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1952 – Vaqevo, 2003), VKVma{inbravar u „Kru{ik – Tekstilne ma{ine“ i drugim preduze}ima, preduzet-nik, poverenik za izbeglice u Vaqevu (2813, 24. januara 2003, 4).

QUBICA MITROVI] (Qutice Koceqevo, 1903 – Gorwe Crniqevo, Ose~i-na, 2003), doma}ica i i najstarija ‘iteqka Podgorine (2814, 31. januara 2003, 7).

Prof. dr QUBI[A JEVTI] (Vaqevo, 1930 – Beograd, 2003), diplomirani{umarski inèwer, dr {umarskih nauka, profesor i dekan [umarskog fakulte-ta u Beogradu, direktor Instituta za vodoprivredu erozivnih podru~ja (2815, 7.februara 2003, 7).

MILOVAN MI]A GAVRILOVI] (Nepri~ava, Lajkovac, 1929 – Vaqevo,2003), diplomirani {umarski inèwer, rezervni oficir i poznati privrednik(direktor „Erozije“ i IPK „Srbijanke“, potpredsednik PO AIK „Vaqevo“) idru{tveno-politi~ki radnik – predsednik Izvr{nog saveta Skup{tine op-{tine i potpredsednik Privredne komore u Vaqevu, (2813, 28. februara 2003,7).

RADIVOJE RA[A VUJI] (Vaqevo, 1923 – Beograd, 2003), ton majstor Ra-dio Beograda i mnogih filmova, serija i emisija na radiju i televiziji (2813, 28.februara 2003, 7).

ZORAN \IN\I] (Bosanski [amac, BiH, 1952 – Beograd, 2003), doktor fi-lozofskih nauka – nau~ni saradnik Centra za filozofiju i dru{tvenu teoriju uBeogradu, narodni poslanik, gradona~elnik Beograda, koordinator DOS-a ipremijer Srbije, ubijen u atentatu (2820, 14. marta 2003, 1. i 2. i 2821, 21. marta2003, 1. i 2).

BO@IDAR BO@A BOTI] (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2003), diplomirani prav-nik – sekretar SO Novi Beograd, internacionalni fudbalski sudija i sportskiradnik – predsednik saveza fudbalskih sudija Beograda, Srbije i Jugoslavije(2823, 4. aprila 2003, 18).

KATARINA KA]A MARI] (Vaqevo, 1971 – Beograd, 2003), ro|ena u lekar-skoj porodici, diplomirani psiholog, aktivista nevladinog sektora, ubijenaslu`benim automobilom Ministarstva poqoprivrede Srbije na uli~nom troto-aru u Beogradu. Sahrawena na Novom grobqu u Vaqevu(2826, 25. aprila 2003, 4).

RADOVAN KRSTI] (Tubravi}, Vaqevo, 1940 – Vaqevo, 2003), diplomira-ni ekonomista, dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodilac, zamenik sekre-tara OK SK, direktor Elektrodistribucije u Vaqevu i Vaqevske banke (2828,16. maja 2003, 4).


173

Mr ZORAN JOVANOVI] (Pecka, Ose~ina, 1937 – Beograd, 2003), diplomi-rani politikolog, sekretar OK SK Vaqevo, ~lan Predsedni{tva Republi~kekonferencije SSRN Srbije; savetnik, zamenik direktora i direktor Repu-bli~kog zavoda za statistiku Srbije, predsednik Dru{tva jugoslovensko-norve-{kog prijateqstva (2828, 16. maja 2003, 4).

TOMISLAV MI[I] (Struganik, Mionica, 1930 – Struganik, 2003), zem-qoradnik, dugogodi{wi doma}in i kustos Spomen ku}e vojvode @ivojina Mi-{i}a u Struganiku ((2828, 16. maja 2003, 7).

Prof. dr NADA PETROVI] (Vaqevo, 1946 – Beograd, 2003), doktor filo-lo{kih nauka, profesor i {ef Katedre za romanistiku Filolo{kog fakultetau Beogradu (2829, 23. maja 2003, 11).

MILOVAN MARKOVI] SRBA (Pri~evi}, Vaqevo, 1947 – Vaqevo, 2003),nastavnik i vi{i kwi`ni~ar Mati~ne biblioteke „Qubomir Nenadovi}“ uVaqevu, organizator rada seoskih kwi`nica (2831, 6. juna 2003, 4).

BORISAV GRUJIÎ] – BORA GRUJA (Trwaci, Ub, 1943 – Ub, 2003), legen-darni {toper FK „Jedinstvo“ iz Uba i „Budu}nosti“ iz Vaqeva, jedan odnajboqih majstora fudbalske igre u Tamnavi svih vremena, fudbalski trener isportski izve{ta~ Radio Vaqeva (2834, 27. juna 2003, 19).

Prof. dr DU[AN KOSTI] (Vaqevo, 1931 – Beograd, 2003), lekar, doktormedicinskih nauka, redovni profesor i {ef Katedre za biohemiju Medicin-skog fakulteta u Beogradu, predavao i na fakultetima u Ni{u, Kragujevcu iPri{tini (2843, 29. avgusta 2003, 7).

RADISAV NOVAKOVI] (Guwaci, Ose~ina, 1923 – Pecka, Ose~ina, 2003),bolni~ar, pa medicinski tehni~ar, glavni medicinski tehni~ar i dugogodi{wipredsednik Zbora radnika Doma zdravqa u Peckoj (2843, 29. avgusta 2003,7).

MILO[ MINI] (Preqina, â~ak, 1914 – Beograd, 2003), diplomiranipravnik, jedan od organizatora ustanka 1941. u vaqevskom kraju, ilegalni partij-ski radnik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugih odlikovawa, na-rodni heroj, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik i dràvnik (2845, 12. sep-tembra 2003, 4).

MILAN MILADINOVI] – MI]A KOCEQEVAC (Vaqevo, 1920 – Va-qevo, 2003), poru~nik biv{e jugoslovenske kraqevske vojske, diplomirani eko-nomista – radnik SDK, talentovani fudbaler vaqevskog „Trgova~kog“ i „Bu-du}nosti“ (2846, 19. septembra 2003, 18).

AKADEMIK QUBICA MARI] (Kragujevac, 1909 – Beograd, 2003), odra-sla u Vaqevu, muzi~ki pedagog, dirigent i kompozitor, redovni ~lan Srpskeakademije nauka i umetnosti. Pri Medicinskoj {koli u Vaqevu obrazovalafond pod imenom svog ujaka dr Selimira \or|evi}a, okru`nog fizikusa (2848,3. oktobra 2003, 9).

QUBINKO FILIPOVI] (Cvetanovac, Qig, 1918 – Vaqevo, 2003), u~iteq inastavnik – pedago{ki savetnik, saradnik i u~esnik NOP-a, aktivni dru{tveno-po-liti~ki i prosvetni radnik, direktor [kolskog centra za tehni~ko obrazovawe isekretar SIZ-a za osnovno obrazovawe u Vaqevu (2849, 10. oktobra 2003, 2).

RADIVOJ VICANOVI] VICAN (Vaqevo, 1948 – Beograd, 2003), filmskistvaralac kratkometra`nih filmova, fotoreporter vi{e glasila, pa i lista

Milorad Radoj~i}

174

„Napred“; autor fotomonografije „Javni ‘ivot“, funkcioner Jugoslovenske le-vice – JUL-a, direktor Izdava~ke delatnosti BIGZ-a (2856, 28. novembra 2003, 4).

QUBINKA OLUJI] (Kragujevac, 1920 – Beograd, 2003), nastavnik fi-zi~kog vaspitawa O[ „Nada Puri}“ u Vaqevu, prva na~elnica Dru{tva za tele-sno ve`bawe „Partizan“ u Vaqevu i kreator mnogih ritmi~kih ve`bi (2857, 5.decembra 2003, 18).

ANTUN VEBER (Nu{tar, Vinkovci, Hrvatska – Beograd, 2003), diplomiraniveterinar u Gaxinom Hanu, Mionici i Qigu, predsednik FK „Spartak“ Qig i je-dan od osniva~a Odbojka{kog kluba „Spartak“ u Qigu (2860, 25. decembra 2003, 12).

2004. godina

Dr PREDRAG DRAGO[ @IVANOVI] (Vaqevo, 1929 – Vaqevo, 2004), le-kar – specijalista medicine rada i socijalne medicine, osniva~ prvih indu-strijskih zdravstvenih stanica u vaqevskom kraju, funkcioner Ministarstvazdravqa u Maroku (2862, 16. januara 2004, 4).

KONSTANTIN KOSTA MARKOVI] (Beograd, 1922 – Vaqevo, 2004), di-plomirani ekonomista i poznati privrednik – finansijski direktor SOUR„Kru{ik“ i generalni direktor Vaqevske banke, sportski i kulturni radnik –predsednik KUD „Abra{evi}“ u Vaqevu (2863, 23. januara 2004, 4).

DRAGOSLAV ROSKE MITROVI] (?, 1931 – Lajkovac, 2004), ‘elezni~ki~inovnik, centarhalf lajkova~kog „@elezni~ara“ i poznati sportski radnik,urednik izdava~ke delatnosti J@Z (2867, 20. februara 2004, 22).

JOVAN COKI] (Vaqevo, 1927 – Elizabeti, SAD, 2004), poznati fudbalerigrao za vaqevske klubove ali i za beogradsku „Crvenu Zvezdu“, fudbalski re-prezentativac, emigrirao iz zemqe i potom igrao u vi{e klubova u SAD (2867,20. februara 2004, 22).

VUKOSAN KOSAN URO[EVI] (Bre`|e, Mionica, 1915 – Vaqevo, 2004),opan~arski radnik, pripadnik predratnog radni~kog pokreta, fudbaler, ne-ma~ki zarobqenik, nosilac Partizanske spomenice 1941. i vi{e drugihodlikovawa, poznati dru{tveno-politi~ki, privredni i sportski radnik,predsednik SO Vaqevo (2868, 27. februara 2004, 4).

ALEKSANDAR ACA MARKOVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1912 – Vaqe-vo, 2004), kroja~ narodnog odeqewa i trgovac, ktitor i donator spomen-zvonareu rodnom mestu (2868, 27. februara 2004, 8).

Dr MIRJANA GAJI] – NOVAKOVI] (Bogati}, 1969 – Kragujevac, 2004),k}i sve{tenika iz Petnice, lekar – hirurg, jedan od autora uxbenika „Vaskular-na dopler ultrasonografija“ i jedan od osniva~a i predsednik NVO „Centar zao~uvawe zdravqa“ (2868, 27. februara 2004, 9).

MARINA PALAVESTRI] (Pa{tri}, Mionica, 1992 – Beograd, 2004), u~e-nica V razreda osnovne {kole i uspe{an ~lan Karate kluba „Radovi} “ u Mio-nici, dobitnik nekih medaqa (2870, 12. marta 2004, 22).

MILOVAN TOMI] (?, 1932 – Beograd, 2004), metalostrugar, bokser beo-gradske „Crvene zvezde“ i vaqevskog „Metalca“ i nastavnik fizi~kog vaspita-wa u Vaqevu i Novom Beogradu (2875, 16. aprila 2004, 19).

PETAR PERA VASI] (Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2004), gimnasti~ar, profe-sor fizi~kog vaspitawa u O[ „Milovan Gli{i}“ i [kolskom centru za teh-


175

ni~ko obrazovawe u Vaqevu, na~elnik Dru{tva za telesno ve`bawe „Partizan“u Vaqevu (2876, 23. aprila 2004, 18).

@IVOMIR MITROVI] (Kamenica, Vaqevo, 1926 – Kamenica, 2004), kwi-govo|a, {ef ra~unovodstva i dugogodi{wi direktor Zemqoradni~ke zadrugeVaqevska Kamenica (2879, 14. maja 2004, 8).

RODOQUB \ERI] (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 2004), diplomirani ma{inskiinèwer – direktor RO „Kru{ik – Armature“ u Vaqevu, fudbaler i rukometa{,sportski radnik – predsednik FK ZSK Vaqevo (2882, 4. juna 2004, 22).

@IVORAD VASI] (Gorwa Oreovica, Qubovija, 1921 – Vaqevo, 2004), vi-sokokvalifikovani tipografski radnik GIRO „Mili} Raki}“ u Vaqevu, jedanod osniva~a i aktivista Dru{tva za negovawe tradicija oslobodila~kih ratovado 1918. i strastveni fotoamater (2889, 23. jula 2004, 8).

Prim. dr DOBROSAV IVKOVI] (Skadar, Ose~ina, 1933 – Beograd, 2004), lekar– pedijatar i kardiolog u Domu zdravqa u Peckoj, narodni poslanik i dobitnik Na-grade „Dr Dragi{a Mi{ovi}“ i nosilac vi{e odlikovawa (2890, 30. jula 2004, 4).

RADOMIR NE[I] BEBA (Vaqevo, 1934 – Vaqevo, 2004), bankarski ~i-novnik i poslovo|a prodavnice „Jugoauta“ u Vaqevu, fudbaler i sportski rad-nik (2894, 27. avgusta 2004, 23).

@IVOTA MAXAREVI] (Bobova, Vaqevo, 1919 – Vaqevo, 2004),, {umarskitehni~ar, organizator po{umqavawa goleti i legenda {umarstva u Srbiji(2895, 3. septembra 2004, 8).

MOMIR MILE PAVI] (Brankovina, Vaqevo, 1931 – Vaqevo, 2004), glu-mac vaqevskog „Abra{evi}a“ aktivista Crvenog krsta i vi{estruki dobrovoq-ni davalac krvi (2898, 24. septembra 2004, 8).

ZVONIMIR ZVONKO SINAKIJEVI] (Prwavor, Bawa Luka, BiH, 1930– Vaqevo, 2004), alatni~ar i ma{inski inèwer – inovator „Kru{ika“, pozna-ti strelac, dru{tveno-politi~ki i sportski radnik – predsednik streqa~kihdruìna i Op{tinskog streqa~kog saveza (2901, 15. oktobra 2004, 22).

MILAN MI]A JANKOVI] (Babaji}, Qig, 1945 – Vaqevo, 2004), svestranisportista, profesor fizi~kog vaspitawa i direktor Vaqevske gimnazije, predsed-nik Komiteta za dru{tvene delatnosti SO Vaqevo, sekretar SIZ-a dru{tvenih de-latnosti, predsednik Izvr{nog saveta SO Vaqevo i na~elnik Policijske upraveVaqevo (2902, 22. oktobra 2004, 4).

BOGDAN PROKI] (Rakinac, Velika Plana, 1929 – Vaqevo, 2004), nastav-nik matematike, sekretar OK SK Dra~i}, direktor Osnovne {kole „MilovanGli{i}“ u Vaqevu, predsednik Komiteta dru{tvenih delatnosti Skup{tineop{tine Vaqevo (2902, 22. oktobra 2004, 9).

Dr MILADIN VESI] (Gradac, Vaqevo, 1932 – Vaqevo, 2004), ugledni pro-svetni radnik i dr geografskih nauka, direktor gimnazija u Ku~evu i Poàrev-cu, rukovodilac u Republi~kom zavodu za plan i analizu Srbije, pisac (2903, 29.oktobra 2004, 10).

SELIMIR ANDRI] SELAC (Jo{eva, Vaqevo, 1935 – Vaqevo, 2004), dip-lomirani pravnik, sudija i predsednik Okru`nog suda, okru`ni javni tuìlaci poznati sportski radnik (2904, 5. novembra 2004, 4).

Milorad Radoj~i}

176

PREDRAG KOJI] (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 2004), arhitekta – direktor„Vaqevo-plana“ i nosilac izrade vi{e projekata prostornog planirawa i pro-jektant vi{e gra|evinskih objekata (2908, 3. decembra 2004, 6).

@IVAN MATI] (Ose~ina, 1926 – Ose~ina, 2004), u~esnik NOB-a i ratnivojni invalid, dru{tveno-politi~ki i privredni radnik, dugogodi{wi ruko-vodilac u „Podgorki“ (2908, 3. decembra 2004, 8).

KRSTIVOJ SUBOTI] (Ose~enica, Mionica, 1924 – Ose~enica, 2004), na-predan zemqoradnik, svira~ na desetak duva~kih instrumenata, igra~ i ~uvarnarodne tradicije, nastupao na presti`nim festivalima a posve}ene mu dvekwige (2908, 3. decembra 2004, 10).

KATARINA DELA^, ro|. Ra{evi} (Vaqevo, 1909 – Vaqevo, 2004), jedna odprvih ‘ena diplomiranih pravnika u Vaqevu, radila u Higijenskom zavodu uVaqevu (2911, 24. decemra 2004, 13).

VOJISLAV VOJA SPASENI] (Ogla|enovac, Vaqevo, 1954 – Vaqevo, 2004),trgovac Robne ku}e, BIGZ-a i Jugoplastike, istaknuti ~lan Demokratske strankei potpredsednik Izvr{nog odbora SO Vaqevo (2913, 31. decembra 2004, 6)

SRETEN JANKOVI] (Paune, Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 2004), u~esnik NOB-a,podoficir JNA, diplomirani ekonomista, dru{tveno-politi~ki i privrednirukovodilac, sekretar OK SK, predsednik Skup{tine op{tine Vaqevo i Regio-nalne privredne komore u Vaqevu (2913, 31. decembra 2004, 6).

2005. godina

BRANIMIR DRAGOJLOVI] XORA (Vaqevo, 1926 – Vaqevo, 2005, slu`be-nik Pija~ne uprave Vaqevo, dobar fudbaler – centarhalf vaqevske „ Bu-du}nosti“, strastan lovac i ribolovac (2914, 14. januara 2005, 35).

Prim. dr MIODRAG SRE]KOVI] (Vaqevo, 1921 – Beograd, 2005), lekar-hirurg i traumatolog, upravnik Druge zdravstvene stanice i [kole za de~jenegovateqice i babice u Vaqevu, direktor Doma zdravqa „Stari grad“ u Beo-gradu (2918, 11. februara 2005, 8).

MILOVAN PLAV[I] (Vaqevo, 1930 – Vaqevo, 2005) metalostrugar va-qevskog „Kru{ika“, svestrani sportista – atleti~ar (sredwepruga{), a kasnijerukometa{ ((2918, 11. februara 2005, 27).

NOVAK \URI] (Kowic, Ose~ina, 1917 – Beograd, 2005), kroja~ki radnik ipravnik, borac Vaqevskog partizanskog odreda, norve{ki logora{, nosilacPartizanske spomenice 1941. godine, poznati dru{tveno-politi~ki i privred-ni rukovodilac (2920, 25. februara 2005, 9).

DRAGAN VASIQEVI] VASKE (Qig, 1950 – Vaqevo, 2005), elektrotehni-~ar vaqevske Elektrodistribucije, jedan od osniva~a i funkcionera poli-ti~kih stranaka u Vaqevu – SPO, Saborne narodne stranke i Nove Srbije, od-bornik SO Vaqevo (2921, 4. marta 2005, 4).

OSTOJA STOJANOVI] XEK (Gori}, Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 2005), tehni-~ar HK „Kru{ik“, nekada{wi bokser vaqevskog „Metalca“, ~lan i predsednikOp{tinskog odbora Srpske radikalne stranke Vaqevo i narodni poslanik(2922, 11. marta 2005, 4).

DU[AN KOH (Smederevo, 1940 – Beograd, 2005), profesor muzike u Gimnazi-ji i Osnovnoj {koli u Qigu, upravnik Narodnog univerziteta u Qigu, {ahista inovinar – dopisnik vi{e medija, pa i lista „Napred“ (2928, 22. aprila 2005, 8).


177

Prof. dr BRANISLAV DRAGI]EVI] PU[A (Mionica, 1924 – Beograd,2005), lekar – hirurg, dr medicinskih nauka, redovni profesor Medicinskogfakulteta u Beogradu, autor preko 150 stru~nih i nau~nih radova, poslani~kikandidat na opozicionoj listi (2931, 20. maja 2005, 5).

RADIVOJE PAVLOVI] (Ostruàw, Ose~ina 1929 – Ose~ina, 2005), istak-nuti dru{tveno-politi~ki radnik i privrednik – vi{egodi{wi direktor„Podgorke“ i predsednik Skup{tine op{tine Ose~ina (2934, 10. juna 2005, 4).

STANIMIR ARAN\ELOVI] (?, 1917 – Lajkovac, 2005), ma{inovo|a i po-znati fudbaler vi{e klubova, a naro~ito lajkova~kog „@elezni~ara“ (2934, 10.juna 2005, 23).

STANIMIR RADOVANOVI] – MALI MUSA (Lajkovac, 1939 – Lajko-vac, 2005), fudbaler lajkova~kog „@elezni~ara“, qi{kog „Spartaka“ itd. (2934,10. juna 2005, 23).

Prim. dr ALEKSANDAR SOFRONI] (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 2005), lekar– internista, dugogodi{wi na~elnik Slu`be interne medicine Zdravstvenogcentra u Vaqevu, predsednik Dru{tva za negovawe tradicija oslobodila~kihratova 1912-1918. godine (2935, 17. juna 2005, 4).

MILORAD MI[A PAVI] (Vlahovi}i, Qubiwe,19 BiH, 1920 – Vaqevo,2005), kao beba donet u Vaqevo, fudbaler, nastavnik Sredwe fiskulturne {koleu Zemunu, istaknuti fudbalski trener vi{e velikih klubova u zemqi i ino-stranstvu (2944, 19. avgusta 2005, 16).

Dr VOJISLAV VOJA RAKI] (Beograd, 1924 – Beograd, 2005), u~esnik NOB-a,zavr{io sredwu muzi~ki {kolu (odsek violine), lekar – hirurg, dugogodi{wina~elnik Hirur{ke slu`be Bolnice u Vaqevu, jedan od inicijatora gradwe Hi-rur{kog bloka, ~lan Gradske vlade i predsednik Podru`nice Srpskog lekar-skog dru{tva u Vaqevu (2945, 26. avgusta 2005, 2).

MILIVOJE MI]A SAVI] (Bre`|e, Mionica, 1920 – Vaqevo, 2005), pod-oficir BJKV, nema~ki zarobqenik, slu`benik „Kru{ika“, jedan od osniva~a,na~elnik, sekretar i predsednik Planinarskog dru{tva „Magle{“ u Vaqevu(2953, 21. oktobra 2005, 2).

DRAGOQUB MILO[EVI] BEBICA ili BEBILE (Vaqevo, 1929 – Pan-~evo, 2005), talentovani fudbaler, fudbalski trener u mnogim poznatim doma-}im i inostranim klubovima (2955, 4. novembra 2005, 2).

VOJISLAV RADOSAVQEVI] @ONGLER (Vaqevo, 1922 – Vaqevo, 2005),poti~e iz poznate gradske i sportske porodice, slu`benik TP „Div~ibare“, ta-lentovani fudbaler i fudbalski trener (2957, 18. novembra 2005, 2).

PANTELIJA MI[A STOJI] (Kru{~ica, Ariqe, 1918 – Vaqevo, 2005),borac NOR-a od 1941. godine, oficir – potpukovnik JNA, direktor Zavoda zazapo{qavawe i Pija~ne uprave u Vaqevu (2957, 18. novembra 2005, 2).

DRAGOVAN BOGDANOVI] (Zagra|e, Gorwi Milanovac, 1917 – Qig,2005), poqoprivredni stru~wak, dugogodi{wi sekretar Dru{tva za negovawetradicija ratova 1912-1918, dopisnik ve} broja glasila i rezbar (2962, 23. de-cembra 2005, 2).

Milorad Radoj~i}

178

19 Po drugom izvoru pi{e da je ro|en u Stocu 11. novembra 1920. godine.

2006. godina

TIMO[ENKO MA[I] TIME (Vaqevo, 2948 – Vaqevo, 2006), poznatiigra~ Fudbalskog kluba „Metalac“, kasnije „Budu}nost“ iz Vaqeva (2966, 20. ja-nuara 2006, 20).

\OR\E REQI] (Vaqevo, 1942 – Vaqevo, 2006), radnik „Elinda“ i „Kru{i-ka“, poznati rukometa{ „Metalca“ iz Vaqeva i sportski radnik (2969, 10. fe-bruara 2006, 20).

ALEKSANDAR ACA VOJINOVI] (Petrovac na Mlavi, 1923 – Vaqevo,2006), nastavnik srpsko-hrvatskog i ruskog jezika u Dowem Milanovcu, Lajkov-cu i Osnovnoj {koli „@ikica Jovanovi} [panac“ Vaqevo i fotograf (2973,10. marta 2006, 9).

MILAN MLADENOVI] (Guwaci, Ose~ina, 1933 – Vaqevo, 2006), pravniki istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik Ose~ine – sekretar Op{tinskog ko-miteta SK, predsednik SO i sekretar SIZ privrednih i dru{tvenih delatno-sti Ose~ine (2977, 14. aprila 2006, 12).

RADENKO RADI] (Obrenovac, 1957 – Vaqevo, 2006), diplomirani politi-kolog, profesor ‘urnalizma u [kolskom centru za ekonomsko obrazovawe i sa-radnik ovog lista (2981, 12. maja 2006, 5).

SVETISLAV SVETA USKOKOVI] (Rakari, Mionica, 1921 – Vaqevo,2006), u~esnik NOB-a, istaknuti dru{tveno-politi~ki radnik – predsednikSkup{tine op{tine Qig, sekretar Me|uop{tinske zajednice obrazovawa i po-slanik (2987, 23. juna 2006, 10).

SVETLANA CECA ]IRI], ro|. Radojevi} (Vaqevo 1967 – Vaqevo, 2006),istaknuta karatistkiwa, nosilac crnog pojasa, dugogodi{wi sportski radnik– trener i sudija (2992, 28. jula 2006, 13).

MI]O SMIQANI] (Cviqane, Knin, Hrvatska, 1923 – Vaqevo, 2006), ru-darski radnik u Velikim Crqenima kod Lazarevca, u~esnik NOR-a, pripadnikKNOJ-a, stare{ina organa unutra{wih poslova u Velikom Gradi{tu, Poà-revcu, Lazarevcu i Vaqevu, dru{tveno-politi~ki radnik i predsednik Op-{tinskog odbora SUB NOR-a Vaqevo (2993, 4. avgusta 2006, 7).

ALEKSANDAR BESEROVAC BAJDO (?, 1929 – ?, 2006), poznati fudbaler ijedna od vaqevskih fudbalskih legendi, stradao u saobra}ajnoj nesre}i kodVaqeva (2993, 11. avgusta 2006, 27).

DRAGI[A GAGA GRAÂNIN (Vaqevo, 1939 – Vaqevo, 2006), radnik, bok-ser vaqevskog „Metalca“, dràvni reprezentativac, progla{avan za najboqegsportistu Vaqeva (2994, 18. avgusta 2006, 27).

ALEKSANDAR JEVTI] (Kosjeri}, 1922 – Vaqevo, 2006), u~iteq, pedago-{ki savetnik, direktor O[ „Sestre Ili}“, borac Vaqevskog partizanskog od-reda, norve{ki logora{, nosilac Partizanske spomenice, dru{tveno-poli-ti~ki radnik i publicista (3003, 13. oktobra 2006, 9).

2007. godine

MILOVAN ROMANOVI] (?, 1956 – Vaqevo, 2007), istaknuti bokser i tre-ner Bokserskog kluba „Metalac“ iz Vaqeva (3015, 12. januara 2007,31).

RADIVOJE RA[A MAKSI] (Divci, Vaqevo, 1930 – Beograd, 2007), di-plomirani ekonomista, poznati dru{tveno-politi~ki radnik, nekada{wi


179

glavni i odgovorni urednik ovog lista i i vi{egodi{wi direktor NRU „Na-pred“ u Vaqevu (3022, 2. marta 2007, 7).

ZORAN ZOKA TRIPKOVI] (Gu~a, Lu~ani, 1933 – Vaqevo, 2007), diplomi-rani socijalni radnik – dugogodi{wi novinar lista „Napred“, direktor, glav-ni i odgovorni urednik Radio Vaqeva i dopisnik vi{e, pre svega sportskih, li-stova i drugih publikacija (3032, 11. maja 2007, 7).

VLADAN KOLAREVI] – KOÂ (Vaqevo, 1948 – ?, 2007), fudbaler „Kru{i-ka“ i „Radni~kog“, ~lan Stru~nog {taba „Vuji} vode“ iz Vaqeva, poginuo u sao-bra}ajnoj nesre}i (3032, 11. maja 2007, 31).

SLOBODAN STOJAKOVI] COCA (Vaqevo, 1948 – Vaqevo, 2007), diplo-mirani ma{inski inèwer, radio na odgovornim du`nostima u Kru{ikovoj„Energetici“ i kao tehni~ki i generalni direktor Javnog komunalnog preduze-}a „Vaqevo“ (3042, 20. jula 2007, 5).

BRANISLAV JOVANOVI] FUQA (Ub, 1948 – Ub, 2007), nastavnik likov-nog obrazovawa i novinar „Tamnavskih novina“, direktor Kulturno-informa-tivnog centra „Ub, sportista i sportski radnik (3042, 20. jula 2007, 10).

DRAGA ILI] – JONA[ (Vaqevo, 1922 – Beograd, 2007), ~uvena spikerkaRadio Beograda, dobar poznavalac jezika i kulturni poslenik, dobitnik vi{evrednih priznawa (31. avgusta 2007, 10).

DRAGUTIN – DRAGAN STAKI] ([abac, 1931 – Vaqevo, 2007), u~iteq i po-znati fudbaler u Vaqevu sa najduìm igra~kim staòm (3055, 19. oktobra 2007, 30).

\OR\E \OKA SAVI] (Gradac, Vaqevo, 1936 – Vaqevo, 2007), gimnasti~ari predwak „Partizana“, dugogodi{wi nastavnik fizi~kog vaspitawa u Osnov-noj {koli „Desanka Maksimovi}“ u Vaqevu (3057, 2. novembra 2007, 309).

Dr TOMISLAV \URI] (Dowa Qubovi|a, Qubovija, 1935 – Vaqevo, 2007),dr psiholo{kih nauka, poznati nau~ni i prosvetni radnik, plodan pisac i sa-radnik ovog lista (7. decembra 2007, 10).

MIODRAG MI[KO LAZI] (Vaqevo, 1921 – Hanza, Bremen, Nema~ka, 2007),berberski radnik, dobar fudbaler i fudbalski trener (3065, 28. decembra 2007, 34).

2008. godina

@IVOTA FILIPOVI] (Strmna Gora, Vaqevo, 1937 – Vaqevo, 2008), pro-fesor nema~kog i engleskog jezika u Sredwoj tehni~koj {koli i Vaqevskoj gim-naziji, prevodilac i kwièvnik (3070, 31. januara 2008, 8).

\URO \UKA QIQAK (Slana, Petriwa, Hrvatska, 1922 – Beograd, 2008),u~esnik NOB-a, nosilac Partizanske spomenice 1941, general – major JNA, po-znati privrednik i dugogodi{wi generalni direktor vaqevskog „Kru{ika“(3071, 6. februara 2008, 8).

DRAGAN MEDAN (Maribor, Slovenija, 1952 – Beograd, 2008), bankarskislu`benik i nekada{wi ko{arka{ vaqevskih klubova „Metalac“ i „Student“(3075, 7. marta 2008, 35).

SLAVOQUB PLAV[I] ZVONCE (Pecka, Ose~ina, 1935 – Beograd, 2008), ~u-veni kaskader, u~esnik mnogih filmskih projekata i saradnik na Katedri za bori-la~ke ve{tine univerziteta „Bra}a Kara}“ u Beogradu (3085, 16. maja 2008, 11).

IVAN IVANOVI] (Dowa Raàna, Kosjeri}, 1942 – Vaqevo, 2008), fudba-ler i fudbalski trener vi{e fudbalskih klubova (3087, 30. maja 2008, 27).

Milorad Radoj~i}

180

NEBOJ[A STANISAVQEVI] (Ose~ina, 1982 – Ose~ina, 2008), fudbalerFK „Ose~ina“, ~iji su i srodnici branili boje ovog kluba (3094, 18. jula 2008, 30).

DU[AN A]IMOVI] (Tu|in, Ose~ina, 1908 – Tu|in, 2008), zemqoradnik inajstariji ‘iteq op{tine i ~itavog kraja (3108, 24. oktobra 2008, 13).

DRAGAN MARKOVI] (Ratkovac, Lajkovac, 1942 – Beograd, 2008),poqoprivredni tehni~ar, poznati dru{tveno-politi~ki i privredni rukovodi-lac, dugogodi{wi direktor Zemqoradni~ke zadruge, sekretar OK SK i predsednikSO Lajkovac, narodni poslanik (3111, 14. novembra 2008, 11).

BORISLAV BORA VUJI] (Obrenovac, 1924 – Vaqevo, 2008), ekonomista,inspektor SUP-a, {ef sreske trì{ne inspekcije, sekretar Trgovinske komore,direktor TRO „Kolubara“ u Vaqevu, publicista i hroni~ar starog Vaqeva(3115, 12. decembra 2008, 11).

2009. godina

Prof. dr RADIVOJE GRBI] (Popu~ke, Vaqevo, 1935 – Beograd, 2008), le-kar, dr medicinskih nauka, redovni profesor i vi{egodi{wi dekan Medicin-skog fakulteta u Beogradu, redovni ~lan Medicinske akademije SLD, veliki hu-manista i prvi presednik obnovqenog Udruèwa Vaqevaca u Beogradu (3133, 24.aprila 2009, 11).

RADOVAN PU[I] (Zabrdica, Vaqevo, 1944 – Zabrdica, 2009), diplomira-ni veterinar, dugogodi{wi direktor Veterinarske stanice u Vaqevu, jedan odosniva~a Demokratske stranke, solidan poznavalac nacionalne istorije ikwièvnosti (3139, 5. juna 2009,7).

Dr MIODRAG @IVANOVI] – FUZI (Vaqevo, 1933 – Beograd, 2009), le-kar – hirurg Bolnice u Vaqevu i predava~ u Sredwoj medicinskoj {koli uVaqevu, doktor medicinskih nauka, na~elnik Odeqewa I hirur{ke klinikeKlini~ko-bolni~kog centra Srbije u Beogradu, redovni profesor Medicin-skog fakulteta u Beogradu, pisac i veliki humanista (3140, 12. juna 2009, 10).

Dr VLADIMIR TRIFUNOVI] (Loznica, Vaqevo, 1921 – Beograd, 2009), dragronomskih nauka, poznati selekcionar kukuruza i dugogodi{wi direktor In-stituta za kukuruz „Zemun poqe“, plodan pisac stru~nih i nau~nih radova, koji jedao nemerqiv doprinos razvoju poqoprivrede u Srbiji (3142, 26. juna 2009, 7).

SLOBODAN DIVNI] – TEÂ (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2009), poznati ru-kometa{, rukometni trener i generalni sekretar RK „Metalac“ iz Vaqeva (3145,17. jula 2009, 30).

Dr MILO[ PA[I] (Vaqevo, 1927 – Vaqevo, 2009 (lekar – prvi specijali-sta op{te medicine u Vaqevu, dugogodi{wi upravnik i direktor Doma zdravqau Vaqevu, u ~ijem je mandatu sagra|en sada{wi objekat Doma zdravqa i vi{ezgrada zdravstvenih stanica na terenu (3148, 7. avgusta 2009, 8).

QUBI[A MILO[EVI] (Vaqevo, 1924 – Beograd, 2009), u~esnik NOB-a,diplomirani ekonomista, istaknuti politi~ar i privrednik – predsednik Skup-{tine op{tine Vaqevo, predsednik Me|uop{tinske podriwsko-kolubarske regi-onalne zajednice, generalni direktor Slu`be dru{tvenog kwigovodstva Srbije(3150, 21. avgusta 2009, 10).

PAVLE STOJÊVI] (Ku}anci, Dowi Mihoqac, Hrvatska, 1914 – Beograd,2009), arhiepiskop pe}ki, mitropolit beogradsko-karlova~ki i patrijarh srp-ski (3163, 20. novembra 2009, 2 i 9).


181

2010. godina

VOJIN MARKOVI] (Svileuva, Koceqevo, 1930 – Lejku, îkago, SAD2010), profesor srpskog jezika i kwièvnosti u Vaqevu i SAD-u, pozori{ni po-slanik, vlasnik TV programa u SAD za Jugoslaviju i ktitor crkve u Babinoj Lu-ci (3170, 8. januara 2010, 8).

NIKOLA JEVREMOVI] GU@VA (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2010), jedan odnajboqih rukometa{a Vaqeva svih vremena i rukometnih trenera u Srbiji(3172, 21. januara 2010, 26).

MILIJAN DIMITRIJEVI] KIRIJA (Vaqevo, 1946 – Vaqevo, 2010),elektrotehni~ar – spiker i ton majstor u Radio Subotici i Radio Vaqevu, di-rektor Radio Vaqeva, glumac vaqevskog „Abra{evi}a“, ~lan SPO i odbornik(3176, 18. februara 2010, 5).

\OR\E BUKELICA (Vaqevo, 1934 – Beograd, 2010), ma{inski tehni~ar,fotografski umetnik, teoreti~ar, pedagog i kriti~ar; majstor fotografskeumetnosti (3178, 4. marta 2010, 5).

DOBRIVOJE V. NEDEQKOVI] (Klanica, Vaqevo, 1926 – Beograd, 2010),profesor srpskog jezika i kwièvnosti, vi{egodi{wi direktor Vaqevske gim-nazije i republi~ki prosvetni inspektor (3183, 8. aprila 2010, 11).

JORDAN IVANOVI] (Dowa Raàna, Kosjeri}, 1947 – Beograd, 2010), nastav-nik, sportski novinar lista „Napred“ i Radio Vaqeva; sportski reporter, komen-tator i urednik Radio Beograda i dobitnik vi{e priznawa, (3191, 3. juna 2010, 8).

SLOBODAN SLOBA MIJAILOVI] (Markova Crkva, Lajkovac, 1934 –Vaqevo, 2010), ekonomista, {ef Propagandne slu`be SOUR „Kru{ik“ i novi-nar – dopisnik vi{e listova i drugih medija (3195, 1. jula 2010, 10).

LEO MAURIC (Sitard, Holandija, 1945 – Sitard, 2010), veliki prijateqSrbije, jedan od osniva~a Dru{tva prijateqa Vaqevo – Sitard, ~lan sitardskeFilharmonije (3197, 15. jula 2010, 8).

BRANKO POLI] (Uzovnica, Qubovija, 1942 – Beograd, 2010), diplomira-ni ekonomista, istaknuti enigmata, osniva~ i dugogodi{wi predsednik Vaqev-skog enigmatskog kluba „Brankovina“, osniva~ Enigmatskog saveza Srbije i we-gov vi{egodi{wi predsednik (3201, 12. avgusta 2010, 10).

VEQKO MARI] ([abac, 1959 – Vaqevo, 2010), diplomirani pravnik, sudija ipredsednik Op{tinskog suda; vr{ilac du`nosti predsednika Vi{eg suda u Vaqevu idugogodi{wi ~lan vaqevskog KUD „Abra{evi}“ (3210, 14. oktobra 2010, 8).

SLOBODAN GOLUBOVI] LEMAN (Vaqevo, 1944 – Vaqevo, 2010), film-ski scenarista, rediteq i autor ve}eg broja poznatih filmova, kratkih filmo-va i televizijskih serija (3214, 11. novembra 2010, 8).

MILOJKO MARJANOVI] (Vaqevo, 1926 – Vaqevo 2010), poznati ekolog,novinar i publicista, dugogodi{wi radnik NU „Napred“ u Vaqevu (3214, 11.novembra 2010, 10).

Dr MIJAN MIJAILOVI] (Makovi{te, Kosjeri}, 1949 – Vaqevo, 2010),lekar – ortoped i traumatolog, upravnik Okru`ne bolnice u Vaqevu i velikihumanista (3214, 11. novembra 2010, 11).

DRAGAN VLAJKOVI] [TACA (Vaqevo, 1950 – Vaqevo, 2010), elektroin-èwer, poznati privrednik, dugogodi{wi igra~ i direktor Fudbalskog kluba„Budu}nost“ iz Vaqeva (3214, 11. novembra 2010, 35).

Milorad Radoj~i}

182

OBRAD FILIPOVI] (Strmovo, Lajkovac, 1947 - Vaqevo, 2010), inèwerelektrotehnike, nekada{wi potpredsednik op{tine Lajkovac i direktor Jav-nog preduze}a Direkcija za ure|ewe i izgradwu op{tine Lajkovac (3220, 23. de-cembra 2010, 13).

Iz ove Bibliografije nekrologa jasno se vidi da od strane glavnog i odgo-vornog urednika, pa i redakcije ovog lista, nije uvek poklawana odgovaraju}apa`wa ovoj vrsti teksta. Odnosno evidentna je neravnomerno prisustvo nekro-loga po godinama izlaèwa lista. Na to pre svega ukazuje ~iwenica da ima godi-na kada u listu nije objavqen ni jedan nekrolog a zna se da je svakoj godini me|upokojnicima bilo zna~ajnih li~nosti. Ali ima i godina kada je objavqen tek pokoji. Posebno iznena|uje da su neki od tih nekrologa posve}eni najvi{im funk-cionerima biv{e SFRJ, pa ~ak i nekim qudima ~iji zna~aj daleko prevazilaziokvire zemqe, a da ima nekrologa posve}enih osobama bez ve}eg zna~aja. Dakle,jedna od prvih karakteristika je da je u po~etku objavqivano jako malo nekrolo-ga, a kasnije sve vi{e. Nekrolozi se masovnije objavquju osamdesetih i devedese-tih godina pro{log veka. Posle promena 2000. godine ponovo dolazi do mawegobjavqivawa nekrologa i oni se pre svega odnose na najzna~ajnije pristalice iprotagoniste tih promena u ovoj sredini.

Me|u do sada objavqenim nekrolozima najvi{e je onih koji se odnose na u~esni-ke i saradnike NOP-a i dru{tveno-politi~ke radnike, naro~ito nosioce Parti-zanske spomenice 1941. godine, mada je evidentno da je posledwih dvadesetak godinatoga sve mawe. Potom slede sportisti i sportski radnici, ali ima i nau~nih, kul-turnih, zdravstvenih i prosvetnih radnika, pa i neposrednih proizvo|a~a(zemqoradnika, radnika, zanatlija itd). Uglavnom su to osobe sredwe ili poodma-kle starosne dobi, ali ima i nekih mla|ih osoba. Najstarija je Pauna Damwanovi},doma}ica iz Dowe Grabovice kod Vaqeva sa 110 godina, a najmla|a Marina Pala-vestri}, karatistkiwa iz Pa{tri}a kod Mionice sa samo 12 godina.

Me|u objavqenim li~nostima ima i onih koji nisu od zna~aja za lokalnu, akamoli nacionalnu istoriju. To se posebno odnosi na nekrologe objavqene u po-jedinim podliscima „Napreda“, gde su objavqivani nekrolozi poznatijim rad-nicima u kolektivu, na primer poslovo|ama prodavnica i sli~no. Nema dilemeda je previ{e saradnika i u~esnika NOB-a {to je o~igledno posledica ure|i-va~ke politike koja je morala biti u skladu sa politi~kim trendovima tog vre-mena. Tako|e, sti~e se utisak da je i me|u sportistima previ{e onih ~iji susportski rezultati bili skromni jer su pre svega nastupali za lokalne klubove idru{tva, pa nisu ni mogli biti {ire poznati. Prema tome moramo konstatova-ti da me|u li~nostima kojima su posve}eni nekrolozi ima i onih koji svojim ra-dom i rezultatima nisu zasluìli tu po~ast – privilegiju.

Zanimqivo je da je objavqeno i nekoliko nekrologa za stranace. Pored so-vjetskog dràvnika Mihaila Ivanovi}a Kaliwina tu je na primer i Holan|a-nin Leo Moric, koji se istakao podsticawem i negovawem saradwe ne samo izme-|u dva naroda, ve} i dva prijateqska grada (Sitarda i Vaqeva). Tu je vi{e funk-cionera biv{e SFRJ koji su ro|eni ili ‘iveli radi u ocepqenim republikama,ali i drugim susednim dràvama poput Nijazi Spahije iz Albanije koji je dece-nijama ‘iveo i radio u ovom gradu. Posebno je dosta onih koji su ro|eni u mesti-ma biv{ih republika SFRJ ali su ‘iveli, radili ili umrli u Vaqevu.


183

I pored velikog broja nekrologa moramo konstatovati da ima jo{ lica kojasu zasluìla tu po~ast ali je iz razli~itih razloga nisu dobila. Naj~e{}irazlozi za to su {to se nije blagovremeno saznalo za wihovu smrt, potom jer od-govorni nisu znali za wegove zasluge ili veze sa ovim krajem i najzad jer nijeimao ko da za tako kratko vreme sa~ini prigodan tekst. Pored nepravdi koja jetim ~inom naneta zaslu`nim pojedincima to donekle umawuje vrednost i osta-lih objavqenih nekrologa jer dovodi u pitawe kriterije kojim se rukovodiloprilikom wihovog sa~iwavawa i objavqivawa.

Bez obzira na sve pomenute nedostatke verujemo da }e oba Bibliografija kori-sno posluìti svim istraìva~ima zavi~ajne pro{losti za daqa istraìvawa isa~iwavawe potpunih biografija mnogih poznatih li~nosti iz vaqevskog kraja.

Izvori i literatura

Izvori:

Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo– Fond: Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Vaqevu, 1837-1907: Mati~ne

kwige

Mati~ne slu`be skup{tina op{tina: Vaqevo, Mionica, Qig, UbMesne kancelarije: Bogova|a, Bre`|e, Gorwa Bukovica, Divci, Dra~i},

Kamenica, Leli}, Rakari, Slovac.

Literatura:

– Bujas, et al., 1998, – Milica Bujas, Marija Kleut i Gordana Rai~evi}: Bi-

bliografija srpskih nekrologa, Novi Sad, 1998.– Nedeqnik „Napred“, Vaqevo, 1946-2010.

– Rankovi}, 1985 – Rankovi} Zdravko: Vek vaqevskog {tamparstva (1885-1985),Vaqevo, 1985.

– Re~nik kwièvnih termina, Beograd, 1985.

Milorad Radoj~i}

184

Mil~a Madi}

BIBLIOGRAFIJA ISTORIOGRAFSKIH IZDAWA O VAQEVSKOMKRAJU, OBJAVQENIH TOKOM 2009–2010. GODINE

Kolubara veliki narodni kalen-

dar za prostu 2010. - 20. kwiga, ured-nici Zoran Joksimovi} i Zdravko Ran-kovi}, Vaqevo 2009. Kolubara, 247 str.

Jubilarno dvadeseto izdawe ka-lendara Kolubara tematski je opre-mqeno sli~no prethodnim sveskama,pored kalendara za 2010. objavquje islede}e priloge: „Kolubarka“, jabu-ka, (29-30), Va`ne godi{wice 2010,(30-32), Listawe kalendara – Hroni-ka 2009 (Qiqane Kecojevi}) 32-49,Branko Antoni}, novinar iglumac,(49-52), Od kurira Danka do [najde-ra Bore (Darija Rankovi}), 52-58,Ars vivendi (Du{an Arseni}), 58-60.Najboqi u privredi 2009. (60-63),Kwige ID Kolubara (63-65), Dva pu-ta po 101 razlog za ostajawe u Vaqevu(63-69), [est puta po 33 razloga zaodlazak iz Vaqeva (69-81), Ruke iz-nad grada (Teofil Pan~i}), (81-84),Realizacija diktirana funkcijom(Vojin Baki}), (84-86), Sa VojinomBaki}em, u Zagrebu i u Vaqevu (Zdra-vko Rankovi} (86-90), Vaqevci u Kra-gujevcu (@ivota Blaì}), (90-95),Vaqevci i Kragujev~ani (95-99), Odprote Matije do Milivoja Nasti}a(Zdravko Rankovi}), (99-112), Boà

Rankovi}, Amerikanac (Boìdar Pu-ri} (112-118), Vitomir Vuleti} (Mi-livoje Jovanovi}), (118-121), Izma-{tana geografija R.B. Markovi}a(Antonije Isakovi}), (121-125), KodQube u ateqeu (@ivojin Pavlovi}),(125-126), Kultura, umetnost, nauka –Stare vesti (126-30), Ro|eni, ven~a-ni, umrli 1910. (Milorad Radoj~i});(130-135), Razli~itosti 1910 – Starevesti (135-141), [kola u Dowoj To-plici (141-148), Sekuli}a tapija(Dejan V. Popovi}), (148-154), Pre150 godina – Hronolo{ki preled(154-158), Latroni (Radivoje Arsi}),(158-166), Raki}i u Mioni~kom gro-bqu (Miloje @. Nikoli}), (166-172),Staro rudarsko naseqe u zaseoku Vre-oci (Vladimir Pecikoza), (172), Ko-lekcija pe{kira u etnolo{koj zbir-ci Narodnog muzeja Vaqevo (Gorda-na Paji}), (178-183), Vasilije Simi},istori~ar rudarstva (Zoran Stanko-vi}), (183-188), Dra` minulog doba(Daren Milivojevi}), (188-195), Mi-{i}i iz Struganika (Zdravko Ran-kovi}), (195-200), Vukajlo Mi{i}(Petar Paji}), (200-202), „Doktor O“(Branko Vi}entijevi}), (202-206), Vre-me uìvawa (Dragan Todorovi}),

185

Mil~a Madi}

186

(206-213), Tabli} (Miroslav Pauno-vi}), (213-216), Kolubarski prebra-nac (216-218), Vaqevski fotografskiletopis (Zdravko Rankovi}), (218-222),Doma}e novosti 1885 – Vesti iz „Gla-sono{e“ (222-238), Moderna galerija(238-241).

Dimitrijevi} M. Laza, Kako ‘ivi

na{ narod, Interfaks 2010, Subotica,218 str. Biblioteka „Zvono“ kwiga 1.

Kwiga Dr Laze Dimitrijevi}a,prvi put objavqena 1897, zatim ukratkom razdobqu jo{ dva izdawa,izazvala je neo~ekinao i za samog au-tora, zna~ajno interesovawe i {ire~itala~ke publike u tada{woj Srbi-ji. Dopuwena sa „Pismima iz naro-da“ objavqena je ove godine u izdawuInterfaksa, sa mawim intervenci-jama i uskla|ivawem sa aktuelnimpravopisom i otklawawem {tam-parskih gre{aka iz prethodnih iz-dawa, predstavqa autenti~no svedo-~ewe o zdravstvenim, kulturnim, po-liti~kim prilikama, navikama inaravima na{eg naroda, krajem 19.veka.

Kao okru`ni lekar obavqao jevi{e godina poslove fizikusa u ok-ruzima Smederevskom i Vaqevskom,susre}e se svakodnevno sa tada{wimdru{tvenim (ne)prilikama, u svimoblastima dru{tvenog ‘ivota iz-vanredno povezuje sa zdravstvenomkulturom stanovni{tva i konkret-nim predlozima {ta i kako trebamewati, kako bi se unapredio ukup-ni dru{tveni ‘ivot, naravi i navi-ke, posebno seoskog stanovni{tva atime i zdravqe stanovni{tva. Aktu-elnost ovog zanimqivog i nadasvepou~nog {tiva je u pore|ewu sadana{wim prilikama i pore|ewukoliko smo napredovali ili stagni-rali kao dru{tvo.

Rankovi} Zdravko, Pozori{te u

Vaqevu 1860 – 2010. Vaqevo 2010. Ko-lubara, 160 str.

Monografija o po~ecima, nastan-ku i razvoju pozori{nog ‘ivota uVaqevu, kao zna~ajnom segmentu kul-ture, zasnovana je na strpqivom vi-{egodi{wem istraìvawu arhivskegra|e i objavqenih ~lanaka, novin-skih zapisa i pa`qivom odabiru po-dataka, koji hronolo{ki predstavqa-ju ovu zna~ajnu oblast dru{tvenog ‘i-vota. Prire|iva~ monografije, prviput u jednoj kwizi daje celovitu pred-stavu o pozori{nom ‘ivotu Vaqevaod wegovih za~etaka osnivawem Do-brovoqnog dru{tva za teatarska pred-stavqawa 1860. godine, hronolo{kiprati zna~ajne datume do dana{wihdana.

Biografski leksikon Vaqevskog

kraja, kwiga, sveska 14, od slova N doP, Vaqevo, Kolubara 2010, str. 225 –296. urednik Zdravko Rankovi}, re-daktor Zoran Joksimovi}

êtrnaesta sveska Leksikona ob-javquje biografije poznatih li~no-sti Vaqevskog kraja sa podacima odelatnostima u kojima su ostvarilizna~ajan doprinos.

Glasnik Me|uop{tinskog istorij-

skog arhiva Vaqevo, br. 43, Vaqevo2009. str. 185. Urednik Aleksa Tomi}.

U ovom broju objavqeni su slede-}i ~lanaci: Aleksandar Uzelac: Ku-mani u sredwevekovnoj Srbiji (5-19),Violeta Raki}: Osnovna {kola „Mi-lo{ Markovi}“ u Dowim Leskovicama1898–2008. (19-55), Milorad Radoj-~i}: Vaqevski advokati u me|urat-nom perioda (55-97), Milan Soviq:Svet „pokretnih slika“ u Vaqevu –Vaqevski bioskopi i filmske projek-cije tridesetih godina dvadesetog

veka (97-109), Sneàna Radi}: Lekarii zdravstveno osobqe u Vaqvskom ok-rugu u periodu 1944–1947 (109-151).Prilozi: Dejan V. Popovi}: Tadi}a}uprija – spor oko mosta 1851 – 1879(151-160), Milan \ur|evi}: Prilogzanatstvu, saobra}aju, ugostiteqstvui trgovini u Obrenovcu u prvoj polo-vini 20. veka (160-173), Prikazi: Sne-àna Radi}: Miroslav Peri{i}: OdStaqina ka Sartru – formirawe jugo-slovenske inteligencije na evropskimuniverzitetima 1945–1958 (173-177),Jelena Pavlovi}: [ezdeset osma –li~ne istorije (177-181) Bibliogra-

fije: Mil~a Madi}: Bibliografijaistorijskih izdawa o vaqevskom krajuobjavqenih tokom 2009 (181).

Savi} Velibor Berko, î~a Ili-

ja Stanojevi} – najlep{a pri~a sta-

rog Beogrda, Vaqevo – Beograd 2010,

Jugoslovenska kinoteka i Samostal-ni izdava~ autorskih dela „Berko“,864 str.

Kwiga posve}ena ‘ivotu i delu,dramskog umetnika, barda pozori-{nog glumi{ta, pionira filmskeglume, redaktora, pisca pozori{nihkomada, pri~a i feqtona, s kraja 19.i po~etka 20. veka. Pored op{irnebiografije burnog ‘ivota, autor kwi-ge objavquje niz priloga iz boemskog‘ivota i gluma~kog ostvarewa IlijeStanojevi}a. Pored mati~nog Narod-nog pozori{ta u Beogradu i Srpskognarodnog pozori{ta u Novom Sadu,gde je bio redovni ~lan, gostovao jenizom predstava, kao glumac i redi-teq, {irom Srbije, Bosne i Herce-govine, Dalmacije i Makedonije. Ig-raju}i uglavnom komi~ne uloge, ste-kao je ogromnu popularnost, osta-viv{i neizbrisiv trag u istorijidramske umetnosti Srbije. Pored bi-ografskog dela, monografija sadrì

feqtone, pri~e i tekstove uloga po-zori{nih komada koje je ostvarivaoî~a Ilija Stanojevi} na pozori-{noj sceni.

Hronika Gorweg Crniqeva, Qup-

ko Milovanovi}, Narodna biblio-teka Ose~ina, Ose~ina 2010, 243 str.

Monografija o selu iz VaqevskePodgorine nastala iz pera autorakoji je zavi~ajno vezan za ovo mesto,obuhvata {irok dijapazon oblasti,po~ev od prirodnog ambijenta i geo-grafskih, istorijskih i demograf-skih podataka do privrednih i etno-grafskih osobenosti sela i stanov-ni{tva. Autor u opisu naseqa nijeizostavio podatke o uslovima stano-vawa, {koli, privrednim aktivno-stima, Zemqoradni~koj zadruzi, u~e-snicima u oslobodila~kim ratovi-ma, seoskim grobqima i narodnimobi~ajima i verovawima.

Dowi Mu{i} po se}awima iz 2009,

Predrag Grbi}, samostalano izdawe,Beograd 2010, 58

Kwiga nevelikog obima u kojojautor daje osnovne podatke o seluKolubarskog kraja, najvi{e pa`weposvetio je stanovni{tvu, porekluporodica i izlagawu kratkih poro-di~nih rodoslova, koriste}i ranijeobjavqene radove o selu i ovom pod-ru~ju; mati~ne kwige, natpise sa nad-grobnih spomenika uz prikupqenepodatke na terenu od samih ‘iteqa.

Isto~na Tamnava Brgule i okoli-

na, Miodrag Stanimirovi}, Obreno-vac, Kulturno-prosvetna zajednicaSrbije, Beograd 2010, 570 str.

Podru~je isto~ne Tamnave i selosvog ro|ewa Brgule autor kwige sta-vqa u centar svog istraìvawa, opi-suju}i pre svega wegovu pro{lost.Posle predgovora, recenzija i uvod-

Bibliografija istoriografskih izdawa...

187

Mil~a Madi}

188

ne re~i, autor kroz narednih 17 po-glavqa izlaè rezultate svog dugo-godi{weg istraìvawa pro{lostiosam naseqa ovog relativno homoge-nog podru~ja, koje je do 1957 godine,administrativno pripadalo istomsrezu. Kwiga sadràjno zahvata {i-rok krug tema po~ev od perioda prenaseqavawa slovenskog stanovni{tva,nastanka i naziva sela, oslobodi-la~kih ratova, demografskih poda-taka, privrede, kulturno-prosvet-nih i zdravstvenih prilika, zadru-gastva, puteva, lovstva i sporta dohronologije va`nih doga|aja i ra-znih spiskova i rodoslova familija.

Drinska divizija prilozi za is-

toriju Srpske vojske, Milisav Seku-

li}, Regionalna organizacija „Po-driwe“ i Udruèwe ratnih dobrovo-qaca, Loznica 2009, 649 str.

Monografija posve}ena pripadni-cima, vojnicima i ratnicima Drinskedivizije. Autor kwige publicista ivi{i vojni stare{ina, koriste}i sa-~uvanu arhivsku gra|u Arhiva vojno-istrijskog instituta, literaturu iobjavqene radove, predstavqa nasta-nak, razvojni i ratni put slavneDrinske divizije, koja je igrala zna-~ajnu ulogu u oslobodila~kim rato-vima od kraja 19. veka do kraja Prvogsvetskog rata. Pored uvodnog delaposve}enog kratkom istorijatu di-vizije, autor izlaè biografije naj-zna~ajnijih li~nosti, stare{ina ivojnika, stradalih u ratovima i wi-hovog u~e{}a u ratnim operacijama,tokom postojawa i delovawa ove voj-ne formacije. Monografija je oprem-qena fotografijama geografskim ivojnim kartama i drugim ilustraci-jama.

[kola za kvalifikovane radni-

ke u Ubu 1964 – 1977, Milivoje Rado-

ji~i} i Nikola Luki}, Tehni~ka {ko-la „Ub“, 2010, 256 str.

Monografija o jednoj stru~noj {ko-li, koja i pored relativno kratkogpostojawa, ostavila zna~ajnog tragane samo u Ubu. Autori koriste}i ar-hivsku gra|u i fotografije iz li-~nih zbirki, sistemati~no su izlo-ìli kratki istorijat {kole, od we-nog formirawa, prosvetno-pedago-{ke delatnosti po {kolskim godi-nama i programima do spiskova za-vr{enih u~enika, nastavnika i po-mo}nog osobqa i biografija zna~aj-nih li~nosti za rad i razvoj {kole.Priloène fotografije maturanata,nastavnika sa proslava godi{wica,upotpuwuju ukupnu predstavu o {koli.

Virovac i Virov~ani, priredioZdravko Rankovi}, Biblioteka „Selo“,kwiga 6, ID Kolubara zajedno sa Stoja-dinom Vesi}em, Vaqevo 2010. 178 str.

[esta kwiga iz Bibloteke „Se-lo“ objavquje sabranu gra|u, ~lankei druge napise, o jo{ jednom kolubar-skom selu Mioni~ke op{tine. Od pr-vog pisanog pomena sela, geograf-sko-demografskih, etnografskih po-dataka, bira~kih spiskova, kratkihbiografija va`nih li~nosti iz ovogmesta, zna~ajnih doga|aja, ~ine zanim-qiv sadràj ove kwige. Razu|enost te-ma koje prire|iva~ nudi ~itaocu,predstavu o pro{losti i sada{wostisela ~ini sloènijom i potpunijom.

Vreme arhitekture – arhitektura

i urbanizam u Vaqevu 2004 – 2009.Dru{tvo arhitekata Vaqevo, ID Ko-lubara, Inèwerska komora Srbije,Vaqevo 2010, 269 str.

Kwiga grupe autora arhitekata,predstavqa izabrana i aktuelna ar-

hitektonska i urbanisti~ka ostva-rewa u Vaqevu i okolini, nastalih uperiodu 2004 – 2009 godine. Uvodnoizlagawe nudi nekoliko priloga izistorije graditeqstva Vaqeva sa po-sebnim osvrtom na nova arhitekton-ska ostvarewa. Kwiga je nastavakistoimenog izdawa iz 2004. za koje jeDru{tvo arhitekata Vaqeva nagra-|eno Poveqom Salona arhitekture uNovom Sadu.

Izvori sa kamena o Vaqevskoj Tam-

navi 1708 – 1804, Miloje @. Niko-

li}, Zavod za za{titu spomenikakulture Vaqevo – Istraìva~ki cen-tar ICNT, Vaqevo – Beograd 2010.165 str.

Prvom kwigom na ovu temu za pe-riod 1804–1815 koja je objavqena2006. autor je otvorio {iroko i zna-~ajno poqe istraìvawa pro{lo-sti Vaqevske Tamnave, {to novimistraìvawima pro{iruje na pret-hodno razdobqe od skoro jednog ve-ka. Objavqivawem ove kwige zao-kruèno je jedno zna~ajno razdobqeistorije ovog kraja, podacima kojise jedino na retko sa~uvanim nad-grobnim spomenicima mogu utvrdi-ti. Autor je strpqivim terenskimistraìvawem nadgrobnih spomeni-ka, stru~no izu~io sistematizovaoi slikovito predstavio u ovoj pu-blikaciji.

Ovom kwigom dat je zna~ajan do-prinos oboga}ivawu srpske istori-ografije sedamnaestog i osamnaestogveka.

Zdravstveni centar Vaqevo 2000 –

2010. Zdravstveni centar Vaqevo, 2010,240.

Krajem 2010. godine iza{la je iz{tampe kwiga „Zdravstveni centarVaqevo 2000-2010”, koju su pripre-mile PR slu`ba Zdravstvenog cen-tra Vaqevo i PR agencija „Pristup”iz Vaqeva, odnosno Dejana Je{i} iBranko Petrovi}. Kwiga po~iwe po-znatom slikom Nade`de Petrovi}„Vaqevska bolnica 1915.” i uvodomprim. dr Ilije Tripkovi}a, general-nog direktora Zdravstvenog centraVaqevo. Blizu dve tre}ine ove kwige~ini hronologija najzna~ajnijih zbi-vawa u prethodnih deset godina. Po-tom slede podse}awa na projekte „Raz-voj zdravstva Srbije”, „Razvoj informa-cionih tehnologija u Zdravstvenom cen-tru Vaqevo”, pregled stru~nih usavr{a-vawa i najva`nijih izvedenih radova,nabavqene opreme i dobijenih dona-cija. Nakon toga je publikovan spi-sak svih zaposlenih u ovoj ustanovisa stawem na dan 31. decembra 2010.godine sa punim imenima i prezime-nima, datumom i godinom ro|ewa,zvawem ili radnim mestom i datu-mom i godinom od kada radi u ovojustanovi. Zanimqivo je da u Zdrav-stvenom centru Vaqevo radi 2.198radnika (Bolnica 1 297, Dom zdra-vqa Vaqevo 731, Dom zdravqa Qig 58,Dom zdravqa Ose~ina 52 i Dom zdra-vqa Mionica 60) pa je to i najbroj-nija radna organizacija u Kolubar-skom okrugu. Na samom kraju dat jepregled svih subjekata koji su omogu-}ili objavqivawe ove kwige.

Bibliografija istoriografskih izdawa...

189

In memoriam

AKADEMIK BOGOMIL HRABAK

Dvanaestog decembra 2010. godine u Beogradu preminuo je akademikBogumil Hrabak, univerzitetski profesor, jedan iz plejade velikanasrpske istorijske nauke i dugo-godi{wi saradnik na{eg ~asopisa.

Bogumil B. Hrabak, rodio se 11. januara 1927. godine u VelikomBe~kereku (sada{-wem Zrewaninu). Osnovnu {kolu u~io je u mesturo|ewa i Senti, a gimnaziju zavr{io u Zrewaninu. Studirao je najprena Filozofskoj a potom na Istorijskoj grupi Filozofskog fakultetaUniverziteta u Beogradu, gde je i diplomirao 1951. godine kao naj-boqi student s prose~nom ocenom 9,9.

Jo{ kao bruco{ odlazio je na rad u Historijski arhiv u Dubrovnik dave`ba latinsku paleografiju. Ponovni odlazak u Dubrova~ki arhivbio je presudan za wegovu budu}nost. Postao je i za sva vremena ostaopobornik rada u arhivima. Doktorirao je na Filozofskom fakultetuu Sarajevu 1957. godine, odbraniv{i disertaciju Dubrova~ki izvoz

‘itarica iz Otomanskog carstva do po~etka XVII veka.U NOB-u je u~estvovao od oktobra 1944. do decembra 1945. godine.

Za vreme studija, od marta 1948. do diplomirawa 1951. godine bio jekwi`ni~ar u biblioteci Seminara za nacionalnu istoriju. Prvozaposlewe dobio je kao asistent na Filozofskom fakultetu u Beogra-du. Potom je radio kao nau~ni radnik u Vojno-istorijskom institutu,pa u Institutu dru{tvenih nauka u Beogradu.

Od septembra 1965. do novembra 1979. godine bio je vanredni pro-fesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Pri{tini, gde je ute-meqio i osam godina rukovodio Katedrom za istoriju. Tokom 1976. i1977. godine honorarno je obavqao du`nost direktor` Instituta zaistoriju radni~kog pokreta Kosova u Pri{tini. Od novembra 1979.do februara 1993. godine (kada je penzionisan) bio je redovni profe-sor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, gde predaje

190

op{tu istoriju sredweg veka. Time nije okon~ana wegova prosvetnakarijera, po{to je nastavio da honorarno predaje na fakultetima uNik{i}u i Bawaluci i na postdiplomskim studijama u Pri{tini iKosovskoj Mitrovici do 2001. godine. U Pri{tini je osnovao i Nau-~no dru{tvo Kosova, a 1978. godine potvr|en je za redovnog ~lana Aka-demije nauka i umetnosti Kosova.

Tokom uspe{nog pedago{kog dr Hrabak se bavio i nau~no-istra-ìva~kim radom i to uvek na osnovu prvorazredne arhivske gra|e.Znala~ki je otkrivao novu i do tada nepoznatu istorijsku dokumenta-ciju u arhivskim ustanovama {irom biv{e SFR Jugoslavije (Dubrov-nik, Kotor, Zadar, Rijeka...) ali i van wenih granica (Carigrad, Vene-cija, Be~, Pariz, Rim...).

Podru~ja wegovih istraìvawa su: privredna istorija poznogsredweg veka, tursko-mleta~ki period u celini, Prvi srpski ustanak,Prvi svetski rat, politi~ka i privredna istorija Jugoslavije 1918-1941.godine, spoqna politika avnojevske Jugoslavije 1945-1965. U~esnik jevelikog broja nau~nih skupova u zemqi i inostranstvu. Autor je preko40 kwiga, a objavio je vi{e od 700 ~lanaka i drugih bibliografskihjedinica. Osnovao je i finansirao Fond za objavqivawe doktorskihdisertacija koji radi ve} nekoliko godina.

Wegovi va`niji radovi su: Izvoz ‘itarica iz Osmanlijskog car-

stva u XIV, XV i XVI stole}u (1971), Zapisnici sa sednica Delegacije

Kraqevine SHS na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919-1920 (1960. saB. Krizmanom), [trajk aeronauti~kih radnika u Beogradu i Zemunu

1940. godine (1960. sa D. Lazarevi}em), Srbija 1918. godine (1968. sa D.Jankovi}em), Zapisnici Ministarskog saveta Srbije 1915-1918 (1976.sa D. Jankovi}em), Arbana{ki ustanci 1912. godine (1978), Jugosloven-

ski zarobqenici u Italiji i wihovo dobrovoqa~ko pitawe 1915-1918

(1970), Arbana{ki upadi i pobune na Kosovu i Metohiji od kraja 1912.

do kraja 1915 (1988), Sile Atlante i SAD prema Bugarskoj 1915-1918

(1990) Jevreji u Beogradu, Katoli~ko stanovni{tvo u Srbiji 1460-1700.

godine i drugi.

Akademik Hrabak se bavio i prou~avawem pro{lo{sti vaqevskogkraja. Kao rezultat tog angaòvawa nastali su, a u Glasniku Istorij-skog arhiva Vaqevo objavqeni slede}i wegovi radovi: Dubrov~ani u

Vaqevu u feudalno doba (broj 2-3), Hajdukovawe severozapadne Srbije od

1806. do 1813. godine (19), Vaqevci u doba turske vlasti (23), Gra|anske

politi~ke konfrontacije u Vaqevu izme|u dva svetska rata (28-29),Vaqevci u po~etnim godinama prvog srpskog ustanka (30) i Vaqevo u ra-

tu 1914. godine (31). Na nau~nom skupu organizovanom povodom {est

In memoriam

191

vekova od najstarijeg pomena Vaqeva u istorijskim izvorima, odrà-nog 8–10. oktobra 1993. godine u Vaqevu podneo je saop{tewa Vaqevo i

wegova trgovina u doba austro-turskih ratova 1593-1791 i Banke i ak-

cionarska dru{tva u Vaqevu i okrugu izme|u dva svetska rata, koja suslede}e godine objavqena u zborniku pod naslovom Vaqevo – postanak

i uspon gradskog sredi{ta.Akademika, prof. dr Hrabaka krasila je nesebi~nost. Altruizam je

iskazivao i na na~in da je teme velikodu{no poklawao drugima. Sve jegledao u kontekstu evropskih doga|awa, pa se takvim metodolo{kimpostupkom podigao do evropskih visina. Me|utim, to ga nije sputava-lo da zagovara istraìvawa u regionalnoj odnosno zavi~ajnoj istori-ji nasuprot globalisti~kim tendencijama.

Akademik Bogumil Hrabak sahrawen je u Novom Be~eju 14. decem-bra 1910. godine.

In memoriam

192

Documents

GLASNIK - istorijskiarhiv.rs · rada depoa u registraturi .....79 Biljana Stojakovi}: Recommendations for the creating and organization of the registration depot KRITIKE I PRIKAZI