GIPUZKOAKOHITZA

Futbola Realak EspainiakoKopako finala jokatuko du

bihar, Atletico Madrilen aurka

11Neurologia Musikak garuneanonura eragiten duela azpimarratu

du Gurutz Linazasoro neurologoak

7Ostirala

2019ko maiatzaren 10aX. urtea398. zenbakia

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y yy y y y y y y y yy y y y y y y yy y y y y y y yy y y y y y y yy y y y y y y yy y y y y y y yy y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y y y yy y y y y y y y y y y y y y y y y y

y y y yy y y y Herenak baino ezMaiatzaren 26ko udal hauteskundeetara Gipuzkoan aurkeztu diren 295 zerrendetatik 98k soilik duteemakume bat alkategai b Kargu horri emakume begirada jarri diote lurraldeko hiru alkate ohik b 2-3

295GIPUZKOAKOALKATEGAIAK

x x x x x x x x xx x x x x x x xx x x x x x x xx x x x x x xx x x x x x xx x x x x x xx x x x x xx x x x x xx x x x xx x x x xx x x x xx x x xx x x xx x xx x xx x xx xx xxxx

2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aAstekoa

Eider Goenaga Lizaso

Maria Euge-nia Arriza-balaga, InoGalparsoroeta MertxeAizpurua.

Gipuzkoan alkate izandako hiruemakume. Elkarren jarraian arituziren; 2003tik 2007rako legeal-dian izan zen Arrizabalaga Zu-maiako alkate (EAJ); 2007tik2011ra Arrasateko alkate izan zenGalparsoro (EAE-ANV); eta Aiz-purua 2011tik 2015era izan zen al-kate Usurbilen (Bildu). Politika-gintzan jarraitzen dute Aizpuruaketa Arrizabalagak; Galparsorokez. Alkate eta emakume izateariburuz jardun dute hirurek.Hauteskunde zerrendek pare-

kideak izan behar dutela agintzenduen legea ez zegoen oraindik in-darrean Arrizabalaga Zumaiakoalkate izendatu zutenean(2006an onartu zuten). «Ha-mahiru zinegotzietatik lau baka-rrik ginen emakumeak; horieta-ko bi, EAJkoak». Arrizabalagakargi utzi du denborak ematenduen perspektibatik hitz egitenduela, eta «zaila» egiten zaiolaorduan gertatutakoa neurtzea.«Alkate gisa, zoritxarrez, behinbaino gehiagotan behartuta sen-titzen zara herritar bati ezezkoaematera, eta oso hurbilekoa iza-ten da harremana. Halakoetan,akordatzen naiz nola pentsatzennuen ‘aurreko alkateak, posizioberdina mantendu izan balu, nikjaso dudan erantzun bera jasokozuen?’. Baina pertzepzio kontuada, eta ez dut esango ohikoa ze-nik, baina noizean behin gerta-tzen zen bibotea jantzi beharhori». Arrizabalagaren esanetan, al-

kateari dagokion jardunean inoizez zuen jaso irainik, baina bai ka-lean. «Alkate izan aurreko edoondorengo garaiekin alderatuta,ez zen berdina festetan ibili etagoizeko ordu bietan etxera baka-rrik itzultzea. Ez nituen entzutengauza berdinak, baina ez dut kon-tatuko zer esaten zidaten. Eta, bai,baziren generoarekin lotutako-

ak». Galparsorok eta Aizpuruakdiotenez, beraiek ez zuten biziizan halakorik.

PaternalismozEmakume izateagatik sufritu be-harreko jarrera paternalista, horida hiru alkate ohiek errepikatzenduten ideia. «Politikagintzan etabazter guztietan gertatzen dahori. Jende askok inkontzientekiegiten duela esango nuke», dioArrizabalagak. Promotoreak aipatu ditu Aiz-

puruak. «Marrazoak bezalakoakdira, eta horiekin, gutxietsia ez,baina sentitzen nuen promotoreurbanistikoek paternalismoz jo-katzen zutela nirekin, emakumeanintzelako». Hirigintza arloa«oso eremu maskulinoa» delaazpimarratu du Aizpuruak, etaideia hori berretsi du Galparsorokere. «Zurekin zerbait inportante-az hitz egitera etorri, eta ‘nahi ba-duzu komite lokaleko norbait zu-

rekin egon daiteke’ esatea... Pa-ternalismoa. Ez digute aitortzenerabakitzeko gaitasuna, nahiz etaez dizuten esaten. Noski, ezin di-zute hori esan, alkatea zara eta».

Galparsoro 1989an hasi zen zi-negotzi gisa Arrasateko Udalean,eta, ilegalizazio garaiko lau urtekenduta (2003-2007), udalgin-tzan aritu zen 2011 arte. «1989an,

noski, egoera askoz ere okerragoazen, oso emakume gutxi aritzenginen udalgintzan». Ordutikegindako bidea nabarmendunahi izan du; ezer ez egotetik, ber-

dintasun teknikari bat,berdintasun plan bat,emakumearen batzordebat... «Arrasaten urteakdira gai hori lantzen hasiginela, eta alkate gisazaudenean hori nabaritueta eskertu egiten da». «Orain, udal guztie-

tan daude berdintasunteknikariak; arraroa daez edukitzea. Baina, due-la ez hainbeste, oso gutxiziren», gehitu du Aizpu-ruak. Bera UsurbilgoUdalera irisi zenean, arlo

horretan lan bat egina zegoelaazaldu du, bazegoela teknikaria,baita berdintasun plana ere. Bil-duko zazpi zinegotzietatik lauemakumeak zirela oroitu du, eta

horietatik hiru dedikazio osoanaritu zirela udalean. «Beraz, ustedut ni ez naizela eredurik egokie-na. Zorte handia izan nuen ema-kume talde batekin egin nuelakolan lau urteetan. Zoritxarrez, horiez da errealitatearen ispilua».

Gizonezkoek diseinatuaHain zuzen ere, gizonezkoekegindako arauen arabera funtzio-natu izanaren pena gelditu zaioGalparsorori. «Zu sartzen zarahistorikoki gizonak egon dirensistema batean, gizonezkoek di-seinatu dutenean eta euren neu-rrira egindakoan. Eta horrek, az-kenean, eramaten zaitu zure izae-rarekin hain bat ez datorrenfuntzionatzeko era bat hartzera,beraien sistema asimilatzera. Ta-malez, alkate zarela oso zaila dapatxada edo tartea aurkitzea, bes-te modu batera antolatzeko, fun-tzionatzeko, hausnartzeko, gau-zak beste modu batera egiteko».

Gipuzkoan, udal hauteskundeetara aurkeztu diren 295 zerrendetatik 98tan doaz emakumeakalkategai gisa. Hiru alkate ohi dira Maria Eugenia Arrizabalaga, Ino Galparsoro eta Mertxe Aizpurua,eta hirurak ados daude gauza batean: bide luzea egin behar da benetako parekidetasuna lortzeko.

Oraindik nahikoa ez delako

Maria Eugenia Arrizabalaga Zumaiako alkatea izan zen 2003tik 2007ra. EAJ

Akordatzen naiz pentsatzennuela ‘aurreko alkateak nik jaso dudan erantzun bera jasoko zuen?’»

«Gogor egin behar dainertziaren kontra; inertziarijarraituz, gizon aurpegiakateratzen baitira normalean»Maria Eugenia ArrizabalagaZumaiako alkate ohia (EAJ)

‘‘

d

Udal eta foru hauteskundeakEmakumeak alkate

M26

3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Astekoa

aldiaEkit

Gudarien Plaza

Maiatzak 13 · 19:00

neki

aiaasP

banatuta egoten direla nabar-

mendu du, bestalde, Arrasateko

alkate ohiak. «Bazeuden batzor-

de batzuk, gai seriotzat jotzen di-

ren horiek, gizonezkoenak zire-

nak. Hirigintza batzordean, oga-

sunean eta bozeramaileen

batzordean, adibidez, PPkoa eta

ni ginen emakumeak, eta PPkoa

egoten zen zinegotzi bakarra zu-

telako. Bozeramaileak ere denak

ziren gizonezkoak, zinegotziak

11 gizon eta 10 emakume ginen

arren».

Alkategaiak, heren batGipuzkoan, udal hauteskundee-

tarako aurkeztu diren 295 zerren-

detatik 98tan doaz emakumeak

zerrendaburu, eta 197tan gizo-

nezkoak. Herenak baino ez dira

emakumezkoak. «Nire garaian,

Araban, Gipuzkoan eta Bizkaian,

hamar alkatetik bi ziren emaku-

meak. Ikusiko dugu zer gertatzen

den hauteskundeetan, eta go-

ranzko joera bat adierazten

duen», esan du Aizpuruak, datua

ezagutzean.

Hirurek, baina, gauza berbera

nabarmendu dute. «Mantso goa-

zen arren, aurrera goazela dirudi.

Argi dago, ordea, oraindik bide lu-

zea dugula egiteko», azaldu du

Aizpuruak. Usurbilgo alkate

ohiak ondo ikusten ditu pareki-

detasun klausulak: «Baina kopu-

ruari ez ezik, alde kualitatiboari

ere begiratu behar zaio, kopuruak

bete daitezkeelako emakumerik

aurrean jarri gabe».

Galparsororen aburuz, datu

horrekin ezin da konforme geldi-

tu: «Nik uste dut gizartean gerta-

tzen denaren isla dela; leku gehie-

netan eta arlo gehienetan gerta-

tzen da hori, eta politikagintzan

eta udalgintzan ere bai. Baina, aldi

berean, pentsatzen dut arlo publi-

koak honetan eredu izan behar

duela, eta aurretik joan behar

duela, besteei tira eginez. Hor da-

go parekidetasun legea, baina argi

dago ez dela nahikoa. Beraz, al-

derdiei konpromiso irmo bat es-

katuko nieke nik».

«Garen guztien erdika bat bal-

din bagara, estatistikaren logika-

ren arabera, edozein kargutan

emakumeak erdiak izatea litzate-

ke normalena edo naturalena.

Pentsatu nahi dut noizbait iritsiko

garela erdi hori izatera», esan du

Arrizabalagak. Ziur dago oreka

hori iritsi bitartean parekidetasun

klausulei eutsi behar zaiela:

«Berdintasuna lortzeko, gogor

egin behar da inertziaren kontra;

inertziari jarraitzen diozunean,

gizon aurpegiak ateratzen baitira

normalean. Oraindik bide luzea

dugu egiteko».

Aizpuruak uste du beraiek lortu

zutela beste modu batera funtzio-

natzea. «Hau esaten dudanean

gizon askok muturra okertzen

duten arren, nik beti esaten dut

lan batzuetan emakumeak oso

onak garela. Beraiek ere izango

dituzte dohainak, baina gure do-

hainak dira, adibidez, oso onak

garela talde lanean, eta eragin-

kortasunaren ikuspegitik oso

onak garela gauzak ixten; eta,

udalean, oso garrantzitsuak dira

bi gauza horiek».

Udalgintzan eta, oro har, politi-

kagintzan, lan arloak generoka

Paternalismoa da. Ez digute aitortzenerabakitzeko gaitasuna.Noski, ezin dizute horiesan, alkatea zara eta»

«Historikoki gizonakegon diren sistema batda, gizonezkoekdiseinatua eta eurenneurrira egindakoa»Ino GalparsoroArrasateko alkate ohia (EAE-ANV)

‘‘Alde kualitatiboari erebegiratu behar zaio,emakumerik aurreanjarri gabe ere kopuruakbete daitezkeelako»

«Zorte handia izan nuen,udalean emakume taldebatekin egin nuelakolan. Zoritxarrez, ez daerrealitatearen ispilua»Mertxe AizpuruaUsurbilgo alkate ohia (Bildu)

‘‘

Ino Galparsoro 2007tik 2011ra izan zen Arrasateko alkate. JUANAN RUIZ / FOKU Usurbilgo alkate izan zen Mertxe Aizpurua 2011tik 2015era. GARI GARAIALDE / FOKU

d

Udal eta foru hauteskundeakEmakumeak alkate

M26

Erik Gartzia Egaña Oiartzun

Duela lau urte, Jexux Leonet(Oiartzun, 1968) buru zuen ze-rrendak gehiengo osoa eskuratuzuen Oiartzunen. Aurten, zinego-tzi gehiago egongo dira jokoan,baina EH Bilduren alkategaiak es-pero du proiektuak «jarraipena»izatea, «egitasmo estrategikoe-tan sakontzen jarraitzeko».Maiatzaren 26an ziur aldatuko

da gauza bat: hamazazpi zinego-

tzi aukeratuko dituzte oiartzua-

rrek. Eraginik izango al du ho-

rrek?

Esperientzia berria izango da, etaikusiko dugu zer ekarriko duen.Taldeak nola gelditzen diren ikusibeharko dugu; gaur egun EH Bil-du eta EAJ gaude udalean. Bestemota bateko osaketa sortzenbada, egoera berrira egokitu be-harko dugu, oiartzuarrek halaerabakita. Talde moduan, lan ba-naketa horretan indarrak bana-tzeko atea irekitzen digu zinego-tzi gehiago lortzeko aukera ho-rrek. Betiere, irabaziko dugulapentsatuz.Irabaziz gero, 1995etik karguan

jarraituko lukeen lehen alkatea

izango zinateke...

2011n osatu zen Bildu, eta hautes-kunde haietan bazen zerrendetanaurkeztu ezin zen jendea, kutsa-tutaomen zeudelako. Ilegalizaziofase batean geunden lehenagoere, eta horrek zaildu egiten zuentaldeen osaketa. Egoerak ez zuenlaguntzen jarraipen horretan, eta2015ean aurkeztu ginenetik oraindaukagu aukera jarraipen horibermatzeko. EH Bilduk bederatzizinegotzi ditu orain, eta horietatikbost gaude zerrendan. Uste dutOiartzungo herriak merezi duelajarraitutasun bat.Orain arte inbertsio handia egin

duzue mugikortasunean: bide-

gorri berriak, aparkalekuak...

Mugikortasun arloan konplexuada Oiartzun: 10.000 biztanle gara,baina zortzi herri txiki bezalako-ak gara. Oinezkoentzako segurta-suna bermatu nahi izan dugu au-zoen arteko loturan; trafikoa ereordenatu dugu; bidegorria berahobetzeko lanak ere egin ditugu...Ibilgailuentzako toki batzuk

ere egokitu ditugu. Autoa gehiegierabiltzen da Oiartzunen, eta pix-ka bat arduratuta gaude. Eskola-ko eta ikastolako saturazioa arin-tzeko parkin berria egin dugunarren, Oinbusa sustatu dugu, es-kolara oinez joateko bideak ziur-tatuz. Eta herri barruko autobuszerbitzua ere zabaldu dugu.Lintzirineko eremua txukundu

duzue agintaldi honetan. Alde

horretatik, elkarlanean aritu za-

rete aldundiarekin.

Azken fasean lagundu digu al-dundiak. Egoera kaskarrean ze-goen Lintzirineko errepidea: oi-nezkoentzako biderik ez zegoen,argia falta zen... Gainera, honda-mendian zeuden garai bateko Ra-mon Vizcaino eta Catelsa lante-giak. Irtenbide integrala beharzuen, inprobisaziorik gabea.Trafiko azterketa eskatu ge-

nuen: jarduerak merkataritzakoaez, bestelakoa izan behar zuen,bideak ezin zuelako jasan bestela.Inbertsio handia behar zuenez,hiru fasetan banatu genuen: ba-rruko errepidea konpondu ge-nuen lehenengoan; oinezkoen-tzako espaloiak hobetu, berriakegin eta argiteria jarri genuen bi-garrenean; eta zerbitzu bide be-rria eraiki genuen hirugarrenean.Aldundiarekin harremanetan

izan gara hasieratik, eta hiruga-rren fasean lagundu digute. Eta

bertako enpresek ere ekarpenaegin dute. Banan-banan elkartuginen haiekin, eta denek kolabo-ratu dute. Uste baino emaitza ho-beak ekarri ditu lanketa horrek:trafikoa ondo bideratu dugu, etaoinezkoentzako bideak ere ondogelditu dira. Ramon Vizcaino lan-

tegi izandakoan industria jardue-ra duen beste enpresa bat jartzealortu dugu, eta oso garrantzitsuada eraikin hori balio erantsiaduen jarduera batekin okupa-tzea, langileen lan baldintzak dui-nak izatea bermatzen duelako.Agintaldi honetan egin ditugungauza asko laburbiltzen du Lin-tzirinek. Guk garrantzia ematen

diogu herriko industrialdeenmantentzeari, eta hala jarraitukodugu datozen urteetan.Parte hartzeari garrantzia ema-

ten diozue beti, eta urtero bile-

rak egin dituzue auzoetan.

500 proposamen inguru jaso ge-nituen 2015eko programan ze-

hazteko, eta agintaldihonetan gauzatuz joangara programan jasota-koa. Herritarrak aktiboizatea da EH Bilduren il-doetako bat. Aurrekon-

tuak aurkeztu aurretik, herrita-rrekin batera partekatu duguudalaren egoera, auzoetan. 100-150 bat lagunek hartu dute parteaurrekontuen diseinuan: propo-samenak egiten dizkiegu, ekar-penak jaso, eta horrekin osatzendugu programa. Gizonek bainoemakume gehiagok parte hartudute azken prozesuan.

Gazteen arloan, etxebizitza poli-

tika jarri duzue martxan etxe hu-

tsen merkatua mugitzeko.

Erronka geneukan. 300-400 gaz-terekin, diagnosia egin genuen,eta behar bat zegoela ikusi ge-nuen, etxe huts asko zegoela. Pro-grama bat abiarazi dugu alokairuduinarekin etxe huts horiek bide-ratzeko. Bederatzi etxe bideratuditugu alokairura, eta alokairupublikoko 26 etxebizitza proiek-tatu ditugu aurrera begira.Proiektu estrategikoak aipatu

dituzu, eta Mendiburu 14 da ho-

rietako bat. Kultur aretoaz gain,

erretiratuen elkartea eta udala-

ren bulego batzuk ere egongo di-

ra hor. Zenbateko garrantzia du?

Urte dezente dira kultur aretoa-ren beharra zegoela. Izugarrizkokultur bizitza daukagu herrian;kultura oso garrantzitsua da gure-tzat, elementu kohesionatzaile gi-sa funtzionatzen duelako. Azpie-giturei begira, gabezia nabarme-nak dauzkagu. Zer egin dezake-gun ikusteko proiekzio bat egindugu agintaldi honetan, beste ga-bezia batzuk ere bazeudelakokultur azpiegiturenarekin batera:erretiroa hartutakoen itxurazkoelkarte bat, eta, udaletxea txikigelditzen zaigunez, bulego be-rriak ere bai. Horretarako, Mendi-buru kalea da egokiena. Partehartze prozesu baten bitartez egingenuen diseinua:erretiratuek,beste herritar batzuek eta berro-gei kultur eragilek hartu dute par-te. Eraikin horri aurten ekitea dahelburua. Egungo azpiegiturakere hobetuko ditugu, Arizmen-dienea ondarearen etxea tartean.Gizarte zerbitzuen arloari ere

garrantzia eman diozue.

Aurrekontua igo dugu. Etxezetxeko zerbitzua indartu egindugu, eta are gehiago indartukodugu. Sail horrek hartzen du uda-letxearen beheko solairua, etaFermiñenera pasatzea da asmoa,herritarrek merezi duten harrerajasotzeko.Aipatutakoez gain, zeintzuk dira

datozen urteetarako erronkak?

Hor daukagu merkatari txikiengaia ere. Salmenta kate handiakhor dauzkagu. Udalaren tresne-kin zaila da horien lana baldintza-tzea, baina batzuetan lortzendugu. Hauspoa eman diogu mer-katari txikien Iturri elkarteari, etaindartu egin da.EH Bilduren lan egiteko mo-

duan dago bere lana herritarrekinpartekatzea eta haiekin lan egitea.Parekidetasun ikuspegia behardugu, eta harreman estua dauka-gu herri mugimenduarekin.Transbertsaltasunarekin eta fe-minismoarekin batera, euskarada beste gai garrantzitsua.

«Herritarrak aktiboizatea da EH Bildurenildoetako bat»

Jexux Leonet b Oiartzungo alkatea

Bigarren aldiz jarraian aginte makila hartzea da Leoneten helburua.1995etik lehenengoa izango litzateke alkate karguan errepikatzen.Oiartzuarrek jarraipena «merezi» dutela uste du egungo alkateak.

ERIK GARTZIA EGAÑA

«Urte dezente dira herriankultur aretoaren beharradagoela. Elementukohesionatzailea da kultura»

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aAstekoa

d

Udal eta foru hauteskundeakElkarrizketa

M26

5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Iritzia

RIRITZIALeire Narbaiza

Porlanarenjonkiak gara

Azken boladan nahikozeregin gogaikarriannabil sartuta; medi-kutan, alegia. Lagun-

tzaile gisa joaten naiz proba etakontsultetara, eta aukera izan dutEibarko ospitale berrian proba-tzeko. Estetikaz ez dut ezer esan-go, baina barruko kolore eta uni-formetasunaz asko idatz liteke.Aurreko baten, erradiologian sar-tu ginen. Ez zegoen inor karrajuluze hartan, eta beldurrezko filmbaterako lokalizazio egokia izanlitekeela begitandu zitzaidan.Hormak eta ateak kolore berde-koak, baina ilar-pureak duenberde hori, 70eko hamarkadatikateratakoa iruditu zitzaidan. De-na berdina ospitale osoan, ez da-go mediku edota espezialitateen

izenik ateetan, zenbakiak beste-rik ez. Eta zenbakiak Osakidetza-ko urdin horretan... Ez dira ondoezkontzen kolore biak!Tira, baina iritziak baino ez

dira horiek, eta dekoraziorakogustu gutxi izateak ez du ezeresan nahi. Arazoa ospitalea berada, nola sortu zen, eta zein izanzen osasun etxe horren helburua.Patxi Lopezek, lehendakari izanaurretik, Eibarren (justu oraingoospitale parean dagoen auzoan)eman zuen mitin baten dago sor-burua. Orduan egin zuen prome-sa. Baina erietxea egiteko orubeaerrepide biren artean ez ezik, ku-tsatuta ere bazegoen. Proiektuaktikili-takala iraun zuen buruetan,nahiz eta Lopezen lehendakari-denbora amaitu. Ez zitzaien

ahaztu, eta kromo trukaketanlortu zuten gauzatzea.Eibarkoa anbulatorio handi bat

da. Torrekua osasun etxea hustu,eta bertara eroan dute, baitaMendaroko espezialista batzukere. Oheak ere badauzka subaku-tuendako, baina besterik ez. Gainera, erdi hutsik dago, apar-kalekurik ez dauka, eta elba-rriendako espazio bat du gordeaerrepidean, baina hiru taxirenda-ko...Egin behar zen, nahiz eta Men-

daroko ospitalearen handitzeageldirik egon diru faltagatik. Etadenok pozarren. Nork egin lie-zaioke kontra ospitale bat egitea-ren ideiari? Ezin da! Nahiz etagero medikuak lanez gainezkaegon, ordezkorik kontratatu ez,

eta pazienteari emandako aten-tzio denbora murriztu, oso txartodago ikusita ospitale baten aurkaegotea.Izan ere, desarrollistahutsak

gara. Azpiegiturak egiteak duerakarmena gure herrian. Bostaireportu izan arren, Hondarribi-koa handitu behar, txikiegia de-lako. Navarra Arena erraldoia,Balentziaga museo gaindimen-tsionatua. Superportu bat ez, bibehar genituen. Supersur errepi-dea inork erabiltzen ez badu ere,bigarren fase bati ekin behar zaio.Erraustegi demasa egin behar

zen, hainbeste erretzeko zabornahikorik ez ekoitziagatik. Inoraez garamatzan abiadura handikotren batekin tematuta 25 urtean.Ez dakit nola ez ditugun proiek-tatutako lau zentral nuklearrak!Gero barre egingo diogu Castello-ko aireportuari. Berdinak gara,barren!«Horrek ez du ogirik jaten»

esaten zuen gure amamak; hauda, ez zekarrela gasturik zerbaitsoberan edukitzeak (seguruene-ra, «jakiteak ez du ogirik jaten»esaera zaharraren bere moldake-ta izango da). Horrela funtziona-tzen dugu, azpiegituren Diogenessindromea dugu —barka diezada-la Edu Lartzangurenek—, etaauzo bakoitzean nahi genuke os-pitalea, edota abiadura handikotrenaren geltokia, nahiz eta geroospitale horretan ez egon medi-kurik, eta geltokian trenik inoizezin hartu. Ospitale eta geltokihorien promesek ilusioz betetzengaituzte, edukitzearen lilurakitsutu. Porlanaren jonkiak gara.

Egin behar zen. Eta denok pozarren.Nork egin liezaiokekontra ospitale bategitearen ideiari?

Ezin da!

Irudiab Andoain

«Gipuzkoarrei egingo die kalte bereziki»Gorabeherekin sortu zen proiektua, eta haserre jarraitzen du Euskal Herriko garraiolari autonomoen sindika-

tuak (Hiru). Gipuzkoako Foru Aldundiak asteartean jarriko du abian N-1 errepideko bidesari sistema berritua,

eta, orain arte salatu bezala, sistema berriak ere «gehien erabiltzen dutenei» egingo die kalte, Hiruk kritikatu

duenez. «Garraiolari gipuzkoarrak kaltetuko ditu bereziki». Aldundia 2018an hasi zen errepide horretan bidesa-

ria kobratzen kamioilariei, eta hiru hilabetera sistema ez zela egokia ebatzi zuen EAEko Justizia Auzitegi Nagu-

siak. Arku batzuk tokiz mugitu eta tarifak egokitu ditu aldundiak. Irudian, Andoaingo arkuetako bat. JON URBE / FOKU

Gaurtik, IATa iraungita daukaten autoekizango dute lehentasuna Irun eta Urnietan

URNIETA bBehin-behineko neurri gisa, gaurtik aurrera IATa iraungitaedo iraungitzeko zorian daukaten ibilgailuek lehentasuna izango duteIrungo eta Urnietako estazioetan. Gidariek Internet bidez edo bulego-etan bertan hartu ahal izango dute ikuskatzerako ordua.

30.242GIPUZKOAKO LANGABE KOPURUA APIRILEAN

Gipuzkoako langabe kopuruak beherantz jarraitzen du. Apirilean joan

den martxoan baino 976 langabe gutxiago zeuden herrialdean, eta, iaz-

ko datuekin alderatuta, duela urtebete baino 2.518 langabe gutxiago

zeuden aurten. Apirilean 30.242 langabe zeuden guztira.

GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 ka-

raktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko

eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:

Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko:gipuzkoa@hitza.eus.

%

Hamabi urte geroago, Europakolehiaketa batean ariko da Bidasoa-Irun

IRUN bHiru partida falta dira, oraindik, Asobal liga amaitzeko, bainaBidasoa-Irunek, dagoeneko, badaki hurrengo denboraldian Europakolehiaketa batean ariko dela; EHF kopa jokatuko du, gutxienez, etaTxapeldunen Ligan ariko da une honetan daukan bigarren postuarieutsiz gero. Irundarrak 2007an aritu ziren, azkenekoz, Europan.

Garbitzaileen auzian esku hartzeko eskatudiote epaileek eta fiskalek Jaurlaritzari

DONOSTIA bLuzatzen ari da Gipuzkoako auzitegietako eta ertzainetxeetako garbitzaileen lan gatazka. Zazpi hilabete baino gehiago da-ramatzate greban, eta epaile eta fiskalen elkarteak eskaera argia egindio Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailari: esku hartzeko lan gatazkan.«Higiene baldintza duinak» eskatu dituzte epaile eta fiskalek.

Aurretik, apurtutakoak bota, eta

berriak erosten zituzten gehie-

nek; krisiarekin, berriz, konpon-

tzen hasi ziren». Harago jo du Or-

duñak. «Konpontzea ekologiko-

agoa da, birziklatu egiten duzu,

produktuaren bizitza luzatu.

Erosten dugun guztiak gutxiago

irauten du, oro har, iraungitze

data bat du. Gurean, gainera,

goma naturalak, produktu natu-

ralak erabiltzen ditugu». Ideia

horretan sakondu du Martinezek:

«Kontsumista da gizartea; erosi,

erabili eta bota egiten dugu, gau-

zak konponduta produktu horiei

bizitza luzatzen zaiela ahaztuta».

Jendeak gomazko zolak jartzea

eskatzen die gehien, «ez irrista-

tzeko», baita takoiak aldatzea ere.

Baina aurten gora egin dute zo-

rroen eta gerrikoen konponke-

tek. Zapatari baino gehiago, uhal-

gile ikusten du bere burua Or-

duñak. «Larrua modu artisauan

lantzen dugulako, eta oinetakoen

kontrahormak ere konpontzen

ditugulako; denak, eskuz». Ma-

kina badaukatela onartu du Mar-

tinezek. «Baina kontu handiago-

arekin josten da eskuz; makinare-

kin zakarragoa izaten da dena».

Erreminta zaharrekinMuseo txiki bat ere badute den-

dan. Orduñaren aitak oinetakoak

egiteko erabiltzen zituen tresnak

dira. «Horietako batzuk erabil-

tzen ditut oraindik; ertz leungai-

lua, adibidez. Larruzko jakak

apurtzen direnean konpondu eta

berriak bezala uzten ditu». Erre-

mintarik onenak zaharrak direla

azaldu du. «Zapatarien ezten za-

harra eta berria ditugu, baina 50

urte baino gehiago dituenarekin

aritzen naiz ni, apurtuta dagoen

arren primeran funtzionatzen

duelako». Beren ofizioan zailena,

«edo arriskutsuena», makinak

erabiltzea dela dio Martinezek.

Pozik handiena, berriz, «egunero

lana ondo eginda etxera joatea»

dela azaldu du Orduñak.

Ikerne Zarate Errenteria

Zapata-konpontzai-

le ofizioa odolean

darama Marta Or-

duña donostiarrak,

eta haren eskutik

ikasi du Begoña Martinez errente-

riarrak. Aita zapataria zuen Or-

duñak, eta harengandik ikasi

zuen ikasi beharreko gehiena.

Gaur egun, oraindik, ez da ohikoa

emakume zapatariak ikustea, eta,

are gutxiago, Errenteriako Or-

duña zapata konpontzaileen den-

dan gertatzen den bezala, bi ema-

kume ofizio horretan lanean ari-

tzea. Orduñaren emaztea da Mar-

tinez. 44 urte dituzte biek, eta Or-

duñak ia 30 daramatza zapatak,

gerrikoak, zorroak eta larruz egin-

dako beste jantziak nahiz osaga-

rriak konpontzen: «Oinetakoak

neurrira egiten zituen aitak, eta

Gipuzkoako ia zapatari guztien

irakasle izan zen; askok egin zuten

lan harekin, eta zapatari ofizioa

ikasi genuen seme-alabek ere».

Aukeratutako bidearekin ez dela

aberastuko aitortu du Orduñak,

bainakrisi garaietan ere «duin»

bizitzea ahalbidetu die ofizioak.

«Irauteko nahikoa lortzen du-

gu». Ofizioa «izugarri» gustatzen

zaiola gaineratu du donostiarrak.

Martinezek denbora gutxiago

darama zapatak konpontzen,

baina hark ere bide luzea egin du

jada ofizioan: hogei urte. «Osta-

laritzan ari nintzen lanean, eta

nekagarria zen oso. Donostiako

Easo plazan Martaren familiak

zuen dendan jendea behar zute-

la—eta sartu nintzen ofizioan.

Emaztearekin ikasi dut lanbidea;

haren aitarekin eta amarekin ba-

tera, Marta izan dut irakasle».

Besteentzat lanean aritu oste-

an, biak duela hiru urte heldu zi-

ren Errenteriara. Hangoa da Mar-

tinez, eta Foru plazako 17. zenba-

kian zabaldu zuten negozioa.

Duela hiru urtera arte gizonekin

batera aritu ziren lanean, eta Mar-

tinezek azaldu du ez dutela izan

arazorik. Baina, haren hitzetan,

lan banaketan nabarmena da ez-

berdintasuna. «Emakumeak jos-

kintzan aritzen dira batez ere, jos-

teko makinarekin, edo publikoari

begira, eta ez hainbeste makine-

tan. Gizonak, berriz, ofizial lane-

tan aritzen dira normalean». Ai-

tak «hasiera-hasieratik» eraku-

tsi zion makinak erabiltzen. «Ofi-

zioaren alderdi guztiak ezagutu

eta ikasi ditut berari esker». Gaur

egun, bien artean egiten dute lan

guztia Orduñak eta Martinezek.

Konponketa gehiagoKrisiaren eraginez garaiak one-

nak ez badira ere, biak pozik dau-

de euren apustuak izan duen

erantzunarekin. Bezero ugari du-

te, eta, herrikoez gain, Donostia

ingurutik eta Hendaiatik ere hel-

tzen zaizkie eskaerak. «Gogorrak

izan dira lehenengo bi urteak, lur

hartu artekoak. Jendeak ezagutu

gaituen arte eta nola lan egiten

dugun ikusi arte, bidea ez da erra-

za izan; baina apurka-apurka ari

gara gure espazioa irabazten».

Zolak eta takoiak konpontzetik

harago doa bien prestakuntza.

«Eskuz konpontzen ditugu zapa-

ta apurtuak, eskuz josten ditu-

gu». Orduñari aitak erakutsi zion

hori ere, hark eskuz egiten zitue-

lako oinetakoak, «nahiz eta ez

den ohikoena». Bitxikeria bat ere

kontatu du Orduñak: «Garai ba-

tean, dirudunek konpontzen zi-

tuzten oinetakoak. Gaur egun,

berriz, denok konpontzen ditugu;

oinetakoa merkea bada, oso gus-

tuko izaten dugulako, eta, gares-

tia bada, oinetako ona delako».

Biek baieztatu dute krisi ga-

raian jende gehiago hasi zela oi-

netakoak konpontzen. «2010etik

aurrera nabarmena izan zen hori.

Zapata konpontzaileak dira Marta Orduña eta Begoña Martinez.Artisau moduan, eskuz josten eta konpontzen dituzte zapatak.Ofizioarentzat ez dira garairik onenak, baina azaldu dute krisiadela-eta konponketak gero eta jende gehiagok egiten dituela .

Zola urratuenkonpontzaile

Marta Orduña eta Begoña Martinez, oinetakoak konpontzeko beren dendaren sarreran. IKERNE ZARATE

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aGaiak

Emakumeak joskintzanaritzen dira batez ere,josteko makinarekin,edo publikoari begira; ez hainbeste makinetan»Begoña MartinezZapataria

«Konpontzeaekologikoagoa da;birziklatu egiten duzuhorrela, produktuarenbizitza luzatu»Marta OrduñaZapataria

‘‘

Kerman Garralda Zubimendi

Musikak zuzenean

eragiten du norbe-

raren emozioetan,

eta, ondorioz, hiz-

kuntza unibertsala da». Gurutz

Linazasoro neurologoak ez dauka

zalantzarik. Ez dago erritmorik ez

duen kulturarik, eta ospakizun

guztiek dute melodiaren bat; are

gehiago, gizakiak hizketan ere ez

zekien garairako bazituzten he-

zurrez egindako txirula itxurako

instrumentuak; musika betida-

nik izan da gizakiaren bidelagun,

baina adituak orain gutxi hasi

dira frogatzen zer onura eragin

ditzakeen musikak. Linazasorok

aurrerapen horiek azalduko ditu

gaur, 19:00etan, Ordiziako Musi-

ka Eskolan.

«Askotariko gaiak jorratuko

ditugu», azaldu du neurologoak.

«Ikasiko dugu garunak nola bila-

katzen dituen soinu uhinak sinfo-

nia; musikari baten garunaren

berezitasunak ikusiko ditugu; az-

tertuko dugu nola arindu daitez-

keen gaixotasun neurodegenera-

tiboak musikaren bidez...». Neu-

rologoak baieztatu du musikak

«mirariak» egin ditzakeela garu-

nean.

Linazasorok Alzheimerren gai-

tza jarri du adibide gisa. Alzhei-

merrak kalte egiten die garuneko

zelulei, eta gaixoak arazo kogniti-

boak pairatzen ditu kaltetze pro-

zesu horren ondorioz; besteak

beste, memoria galera, orienta-

tzeko zailtasuna eta hizketarako

ezintasuna. «Melodiak ezagutze-

ko gaitasuna izaten da garunaren

atrofia prozesu horretan galtzen

den azken prozesu kognitiboeta-

ko bat. Musika entzuten duten

pazienteek aktiboago izaten dute

garuna, eta emozioak arinagoak

izaten dira». Halaber, adituek

ikusi dute alzheimerra dutenak

musikaren bitartez «gauza be-

rriak ikasteko gai» direla, pixka-

naka memoria galtzen duten

arren.

Amusia duten gaixoek, ordea,

zailtasunak izaten dituzte musika

doinuak prozesatzeko —musika-

rekin loturiko nahasmendu bat

da amusia—. «Musikaren eta ga-

runaren arteko harremana alde-

bikoa da: musikak burmuin osa-

suntsu bat izaten laguntzen digu,

baina garunak behar bezala fun-

tzionatu behar du soinu uhinak

prozesatu ahal izateko», argitu

du Linazasorok.

Jaiotzatik eduki daiteke amu-

sia, edo gerta liteke burmuineko

kalte baten ondorioz agertzea.

«Musika oso terapia ona da estre-

sak eta antsietateak eragindako

arazoei aurre egiteko. Amusiak,

zuzenean, ez du eragiten halako-

rik, baina gaixo horiek musika

prozesatzeko ezintasunak izaten

dituztenez, antsietatearekin eta

estresarekin lotura duten arazoak

izan ditzakete».

Neurologoak dio musika estilo

guztiak direla «balekoak»; alde

horretatik, Linazasorok ez du bi-

rritan pentsatu musika genero-

ren bat besteak baino egokiagoa

den galdetuta. «Halere, jakin

egin behar da gure gor-

putzak zer musika estilo

eskatzen digun», zehaz-

tu du.

«Nork ez du jarri inoiz

abesti tristeren bat ani-

moz triste egon arren?»,

galdetu du azalpenari

ekiteko. «Funtsean, mu-

sika arte bat da, eta emo-

zioak astintzeko eta hun-

kitzeko ahalmena du».

Adituak gaineratu du

musikaren bidez «une-

an uneko egoera emo-

zionala» azpimarratu

nahi izaten dela. «Batzuetan, be-

har baino gehiago sakondu deza-

ke tristura, baina alaitu ere egin

gaitezke, erlaxatu, piztu... Mundu

bat da musika, eta, horregatik,

ezin da esan musika estilo bat

egokia denik eta beste bat ez».

Genero jakin bat ezMusika klasikoa genero jasotzat

hartzen denez, oso zabalduta

dago pentsatzea osasungarriagoa

dela. «Mozart efektua deitzen

zaio horri. Duela urte batzuk za-

baldu zen musika klasikoa entzu-

teak kontzentrazioa eta ikasteko

gaitasuna hobetzen dituela, baina

sekula ez da frogatu», azaldu du

Linazasorok. «Musika eta neuro-

logia munduan ere badira mito-

ak, eta ez da zuzena esatea musi-

ka genero bat entzuteagatik adi-

mentsuagoa zarela».

Musikak garunean sortzen

duen estimulazioa da garrantzi-

tsuena neurologoarentzat. «Mu-

sikak, bere forma guztietan, esti-

mulatu egiten du garuna, eta hor-

tik sortzen dira onurak». Hala,

Linazasorok azaldu du musika

instrumentuak jotzea ere onura-

garria dela, baina azpimarratu du

jarduera desberdin bat dela. «Beti

ari gara garuna estimulatzen:

konposatzean, instrumenturen

bat jotzean, musika entzute-

an...». Gehitu du ez dagoela alde

handirik musika zuzenean en-

tzun edo grabatuta entzun: «Tes-

tuingurua erabat desberdina da.

Normalean, lagun artean joaten

gara kontzertuetara, eta beste al-

darte bat izaten dugu. Ondorioz,

garuna beste era batean estimula-

tzen da, baina bi kasuetan lortzen

dira onurak».

Musikari esker, gorputzak do-

pamina askatzen du, jatearen pla-

zerarekin eta sexuarekin gerta-

tzen den bezalaxe. Dopaminak

eragin zuzena izaten du umorean,

logalean eta jarrera kognitiboan.

Gurutz Linazasoro neurologoak musikaren eta garunaren arteko harremana azalduko dugaur, Ordiziako Musika Eskolan. «Musikakgaruna estimulatzen du; onurak eragiten ditu».

Musika notaksendagai

Gizakia gai da jaio aurretik ere musika doinuak prozesatzeko. KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI

Beti ari gara garunaestimulatzen: konposatzean,instrumentu bat jotzean,musika entzutean...»

«Musika entzuten dutenpazienteek aktiboago izatendute garuna, eta emozioakarinagoak izaten dira»Gurutz LinazasoroNeurologoa

‘‘

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Gaiak

Karmele Uribesalgo Alzola Oñati

Autobusera gerturatu

eta «bi kafesne, me-

sedez» eskatu du

Bergara aldetik oinez

iritsi den bikote batek. Gainon-

tzeko autobusetan gertatzen ez

den arren, Sanprubusean posible

da horrelakorik hartzea. Baita

ogia erostea edo ardoa edatea ere.

Autobus bat taberna izateko ego-

kitu du Jon Mujikak, eta Arrasa-

tek, Bergarak eta Oñatik muga

egiten duten tokira eraman du:

Elorregi auzora. San Prudentzio

ere esaten dio jende askok, eta

hortik datorkio izena autobusari.

Astelehenean hartu zituen lehen

bidaiariak, eta egunero egongo

da zabalik, 08:30etik 20:00 ingu-

rura arte.

Mugimendu handiko auzoa da

Elorregi. Bidegorria pasatzen da

handik, eta autobus geltoki bat

ere badago. Autobus aldaketa egi-

teko tokia da bidaiari askorentzat.

«Eta horrelako zerbitzu baten

falta zegoen», adierazi du Muji-

kak. Lagunarteko afari batean

bururatu zitzaion auzoan taberna

bat jartzea. Proiektuan lanean

hasi zenean jakin zuen ez zela po-

sible eraikinik egitea, Gipuzkoa-

ko Foru Aldundiarena baita lurra:

«Pentsatu nuen autobus bat ta-

berna bilakatzea zela aukerarik

onena eta irtenbiderik azkarre-

na». Mujikaren gertukoek «ero-

keriatzat» hartu zuten hasieran,

ez zitzaien guztiz bideragarria

iruditu, baina proiektuak aurrera

egin ahala, begi onez ikusi dute.

Bi urte behar izan ditu Mujikak

ideia gauzatzeko. Homologazioa

lortzeak asko luzatu zuen proze-

sua. Baimenak, berriz, nahiko

erraz lortu zituen. Oñatiko Udala-

rekin egin ditu tramiteak, herri

horretako lurretan baitago auto-

busa, eta hasieratik laguntza han-

dia eskaini diotela azpimarratu

du.

Mujikarekin batera, lanean ari-

ko dira haren bikotekide Irene

Choan eta sukaldari bat. Choanek

aitortu du hasierako asmoa zela

hain ezagunak diren Londresko

bi solairuko autobus gorri bat

erostea; baina Euskotreneko bi-

garren eskuko bat hartu zuten az-

kenean. «Hamabost urte bete-

tzen dituztenean, erretiratu egi-

ten dituzte autobusak, eta, salgai

zegoela ikustean, erostea erabaki

nuen», azaldu du Mujikak. Iris-

garria da, gainera: elbarrientzako

arrapala dauka, esaterako.

Itxuraldatu egin dute autobu-

sa, baina bere esentzia

mantentzen saiatu dira.

Eserlekuak aprobetxatu

dituzte, eta bost mahai

jarri dituzte bezeroen-

tzat. Kanpoan ere bada-

go terraza bat. Horrez

gain, Arrasateko bi artis-

tak margotu egin dute

autobusa, eta inguruko

mendiak irudikatu di-

tuzte, besteak beste. Al-

tzariak jartzeaz, berriz,

Mujika arduratu da,

anaiaren laguntzarekin.

Gasarekin jarri dituzte

martxan sukaldeko aparatu guz-

tiak, baita kafea egiteko makina

ere. Horrez gain, eguzki plakak

dituzte, eta negu parterako, eguz-

kiarekin energia nahikorik lortu-

ko ez balute, sorgailu bat daukate.

«Tori kafeak, eta hemen dauz-

kazue makilatxoak ere. Biodegra-

dagarria da dena», jakinarazi die

Choanek bezeroei. Mujikak adie-

razi du arreta berezia jarri dutela

horretan: «Badirudi plastikoa

ematen ari garela, baina artoare-

kin egindakoak dira gure mahai

tresna guztiak, eta, beraz, sekula

ez dira helduko itsasora».

Sinadura bilketa, martxanAutoa San Prudentzion utzi, eta

autobusera gerturatu da emaku-

me bat. «Oso ideia ona da auto-

busarena, eta kafea ere ona

dago», esan die Mujikari eta Cho-

ani. Bidezko merkataritzako pro-

duktuak eskaintzen dituzte San-

prubusean, eta denetik daukate:

tabernetan aurkitu ohi diren eda-

riez gain, ogia, pintxoak eta opi-

lak eskaintzen dituzte. Aurrera-

go, hanburgerrak egiten hasteko

asmoa ere badaukate.

«Komunak falta dira», adiera-

zi du garagardo bat edaten ari den

bezero batek. Arrazoi duela eran-

tzun dio Mujikak, eta sinadura

bilketa bat egiten ari direla jaki-

narazi dio. Duela hiru urtetik

dago eginda eskaera Arrasateko,

Bergarako eta Oñatiko udaletan,

baina oraindik ez dago komunik.

Horren beharra dagoela gogora-

razteko ari dira sinadurak biltzen.

«Ez dakigu zeinek egin behar di-

tuen; hiru herrien erdian dago

gune hau, eta badirudi denena

dela Elorregi, baina, aldi berean,

ez dela inorena».

Mujikak proiekturako propio

atera zuen autobusen gidabaime-

na, eta Sanprubusa Bergarako fa-

brika batean utziko du gauero.

«Orain, ezin dut hartu gaixo bai-

menik, bestela ea nork mugitzen

duen autobusa», adierazi du

txantxetan. Elorregin egoteko as-

moa dauka printzipioz, baina ez

du baztertu ekitaldiren batera

gonbidatuz gero, joatea. «Hala

ere, neurria hartu behar diogu

oraindik».

Taberna izateko egokitutako autobusa daSanprubusa. Elorregi auzoan egongo da,Arrasatek, Bergarak eta Oñatik bat egiten dutengunean. Zerbitzu faltari erantzuteko sortu dute.

Txartelarenordez, kafea

Sanprubusean, autobusaren barruan nahiz kanpoan eska daiteke jan-edana. JAIZKI FONTANEDA / FOKU

Autobusaren barrualdea ere bezeroen beharretara egokitu dute. J. F. / FOKU

8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aGaiak

Hamabost urte betetzean,erretiratu egiten dituzteautobusak, eta, salgai zegoelaikustean, erostea erabaki nuen»

«Artoarekin egindakoak diragure mahai tresna guztiak, eta, beraz, sekula ez dirahelduko itsasora»Jon MujikaSanprubusa proiektuaren egilea

‘‘

Aitziber Arzallus

Mapa bat eta ipa-

rrorratz bat

nahikoa dira

o r i en taz i oa

praktikatzeko.

Haiek ondo erabiltzen eta inter-

pretatzen jakitea da gakoa. Euro-

pa iparraldeko herrialdeetan

arrakasta handiko kirola da

orientazioa. «Badira 20.000 parte

hartzailetik gorako probak, eta

eskoletan irakasten dute», Ibon

Goikoetxea GOT Gipuzkoako

Orientazio Taldeko kidearen ara-

bera. Gipuzkoan ez da horren ki-

rol ezaguna, oraingoz; baina poli-

ki-poliki ari da lekua egiten. «Az-

ken bost urteotan asko hazi da

praktikatzen dutenen kopurua,

eta azkenaldian ikastetxe askota-

tik jaso ditugu eskaerak orienta-

zioa zer den azaltzera joateko,

gaztetxoentzat oso interesgarria

delako».

Goikoetxeak aspaldiko afizioa

du orientazioa. 2003an hasi zen

probetan parte hartzen. «Orien-

tazioko sail bat sortu genuen

Irungo mendizale taldearen ba-

rruan, eta lagun batzuk han ibili

ginen hamar bat urtez». 2013an,

ordea, «hil edo bizi» zeudela,

orientazioa ardatz izango zuen

talde bat sortzea erabaki zuten.

GOT deitu zioten taldeari: Gipuz-

koako Orientazio Taldea.

Gaur egun, herrialde guztiko 150

bazkidek baino gehiagok osatzen

dute taldea. 5 urte dituzte kiderik

gazteenek eta 60tik gora heldue-

nek.

Orientazioaren «bertuterik

handiena» horixe dela dio Goiko-

etxeak, «adin tarte zabala» har-

tzen duela. «Edozeinek egin de-

zake, eta familia giroko kirola da,

herrikoia. 5 urteko haur batek

egin dezake, eta 80ko batek ere

bai; egin daiteke bakarka, taldean

edo familian; eta probak egin dai-

tezke irabazteko helburuarekin

edo goiz-pasa eder bat egitekoa-

rekin». Goikoetxea bera, esatera-

ko, familiarekin joaten da orien-

tazio probetara. «Denok parte

hartzen dugu: nire semeek,

emazteak eta nik. Dagokigun

txandan irteten gara bakoitza eta

mendi buelta bat emateko eta on-

do pasatzeko aukera ematen digu

guztioi». Gainera, kirol gisa

«osoa» dela azaldu du, lantzen

diren baloreengatik. «Orienta-

zioa bera zer den ikasteko aukera

ematen du, mapak ulertu eta in-

terpretatzekoa, mendian galduz

gero zer egin jakitekoa, erabakiak

hartzekoa... Oso balio politak ditu

atzean, eta beste mila gauza ira-

kasteko erreminta izan daiteke».

Talde gisa, GOTek bi helburu

dituela azaldu du Goikoetxeak.

«Gustatzen zaigun kirola prakti-

katzea da bata; eta orientazioa ki-

rol gisa ezagutaraztea, bestea».

Beste kirol guztietan bezala,

orientazioan ere garrantzitsua da

ondo prestatuta egotea. «Entre-

namenduak egiten ditugu horre-

tarako, adinaren araberako talde-

etan banatuta». 6 urtetik 12ra ar-

teko gaztetxoak biltzen

dituzte Txiki-GOT talde-

an, eta entrenamenduak

eta topaketak ere egiten

dituzte asteburuetan.

Goikoetxearen esanetan,

haurrak 7 urterekin has-

ten dira orientazioa uler-

tzen. «Eta, hortik aurre-

ra, praktikatzea da kon-

tua». Helduek, berriz,

beren kasa egiten dituzte

entrenamendu fisikoak,

eta, gero, asteburuetan

elkartzen dira probak eta

ibilbideak egiteko.

Orientazioa kirol gisa ezaguta-

razteko ere jarduera ugari egiten

dituzte talde gisa. Hainbat ibilbide

iraunkor prestatu dituzte, batetik.

Mapak egin dituzte horretarako,

eta baliza iraunkorrak ezarri.

«Mapak edonork eskuratu ditza-

ke Internetetik, eta parketxeetan

ere lor daitezke. Edonork nahi

duenean eta nahi duen eran egin

ditzake ibilbide horiek, oinez edo

korrika, altxorraren bila jolasa

izango balitz bezala». Zegaman,

Aiako Iturraran eremuan, Erren-

teriako Listorretan, Urretxun eta

beste hainbat txokotan daude

ibilbide iraunkor horiek, eta aurki

jarriko dute beste bat Donostian,

Ulian.

Orientazio probak ere antola-

tzen dituzte, horrez gain. Eta, hain

zuzen ere, Gipuzkoako IV. Orien-

tazio Liga Herrikoia egiten ari dira

aurten. «Sei proba izaten dira ur-

tean, eta hiru ibilbide prestatzen

ditugu proba bakoitzerako: ume-

entzakoa edo familian egiteko

modukoa izaten da bat, hiru kilo-

metro ingurukoa; bestea, lau kilo-

metrokoa; eta azkena, zailena,

orientazio kirola egiten dutenen-

tzakoa, bost kilometrokoa». Etzi

Oñatin izango da aurtengo ligako

bosgarren proba. Dagoeneko izen

ematea itxita badago ere, interesa

duenakwww.gotorientazioa.

org webgunean topa dezake hu-

rrengo probei buruzko informa-

zioa. Etzi, gainera, leku berean,

eskola kirolean ibiltzen diren

haurrek ere izango dute orienta-

zioa praktikatzeko aukera.

Orientazio proba gehienak

mendikoak izan arren, egon, era

askotakoak daudela azaldu du

Goikoetxeak. «Orientazioa prak-

tikatu daiteke mendian, hirian,

herrian, eta eraikin barruetan ere

bai». Mendikoak zailagoak direla

dio, eta hiriguneetakoek beste

teknika bat eskatzen dutela. «Jo-

an den udan Danimarkan izan

nintzen familiarekin eta Mundu-

ko Txapelketako proba batean

parte hartu nuen. Institutu baten

barruan izan zen proba, eta 47 mi-

nutu pasatu nituen institutu ba-

rruan alde batera eta bestera ko-

rrika». Hemen ere antolatu izan

dituzte gisa horretako probak; As-

teasuko frontoian, esaterako.

Emaitza onak probetanEspainiako Txapelketako probe-

tan ere parte hartzen dute Gipuz-

koako Orientazio Taldeko kideek.

50 bat kide Asturiasko Llanes he-

rrian izan ziren duela bi aste, eta

emaitza onarekin itzuli ziren

etxera. Ana Lopez donostiarra eta

Aitana Lertxundi zarauztarra na-

barmendu ziren batez ere. Lopez

hirugarren sailkatu zen distantzia

ertainean, 50 urtetik gorako ema-

kumezkoetan. Lertxundi, berriz,

35 urtetik gorako emakumezko-

en mailan lehiatu zen, eta podiu-

mera igo zen parte hartu zuen hi-

ru probetan: irabazle izan zen

erreleboetan eta esprintean, eta

hirugarren helmugaratu zen dis-

tantzia ertainean.

Europa iparraldean arrakasta handiko kirola da orientazioa, eta gero eta zale gehiagoditu Euskal Herrian ere. Etzi Oñatin izango da Gipuzkoako ligako bosgarren proba.

Altxorraren bila, kirola eginez

Gipuzkoako Orientazio Taldeko kideek emaitza onak erdietsi zituzten Asturiasko Llanes herrian jokatu zen Espainiako Txapelketako proban. GOT

10 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aGaiak

Europa iparraldean badira20.000 parte hartzailetikgorako orientazio probak, eta eskoletan irakasten dute»

«5 urteko haur batek parte hardezake, eta 80 urteko batekere bai; eta egin daitekebakarka, taldean edo familian»Ibon GoikoetxeaGipuzkoako Orientazio Taldeko kidea

‘‘

Unai Zubeldia Donostia

Zarkumendegi fut-bol zelaia, Astiga-rragan. 1987ko uz-tailaren 5a. Espai-niako Kopako fina-

la, eta Oiartzun eta Añorga aurrezaurre. «Ikaragarria izan zen hura.Jendez lepo zeuden harmailak,autoz beteta errepide bazte-rrak...». Ixiar Canellada Oiar-tzungo jokalari ohiak ondo gogo-an dauka egun hartan bizi izanzutena. Kiroletik asko izan zuenegunak, baina ez zen gelditu fut-bol partida soilean. «EspainiakoFederazioak aurreko denboraldi-ko diru laguntza zor zion Oiartzu-ni, eta, presidentea kopa ematerazetorrela baliatuta, zor zigutenaordaindu arte ez ginela zelairatu-ko erabaki genuen». Tentsio han-dia izan zen finalaren aurreko mi-nutuetan. Joaquin Urio Velazquezzen epailea, eta ordubete beranduhasi zen partida. Azkenerako, 3-2irabazi zuen Oiartzunek. «Bainaoraindik ez dakit zor ziguten hurakobratu dugun ere!».Urte asko igaro dira Añorgak

eta Oiartzunek Espainiako Kopa-ko finalak jokatu eta irabazi zituz-tenetik, baina bai Canellada etabai Marian Arizeta Añorgako jo-kalari ohia garai hartako bizipe-nak eguneratzen ari dira azkenasteotan —biek hamabost urteegin zituzten futbolean—. Realak,lehen aldiz, Espainiako Kopakofinala jokatuko du bihar,20:30ean, Granadan (Espainia),Atletico Madrilen aurka, eta, «osoerronka zaila» dela onartuta ere,txuri-urdinak, partida bakarraizanda, «ezustekoa emateko gai»direla sinetsita daude biak. «Ilu-sioz gainezka daude jokalariak,eta disfruta dezatela». Beste zere-gin batzuk tarteko, ez dira joangoGranadara. «Baina telebistarenaurrean egongo gara, noski».Apustua ere egin dute: «1-2 iraba-ziko du Realak», bota du Arize-tak, ziur. «Penaltietan irabazikodu», Canelladaren erantzuna.1983-1984ko denboralditik

1994-1995era Kopako zazpi finaljokatu zituen Añorgak, eta hiruirabazi (1989-1990, 1990-1991 eta1992-1993); Oiartzunek, berriz,hiru final jokatu zituen, eta bi ira-

bazi (1986-1987 eta 1987-1988).Ligan, Añorga 1991-1992, 1994-1995 eta 1995-1996ko denboral-dietan izan zen txapeldun —txa-peldunorde izan zen 1992-1993koan eta 1993-1994koan—,eta Oiartzun 1990-1991koan. Ha-mabi denboralditan bederatzi ti-tulu. «Pentsa zer-nolako garaiakizan ziren haiek», egin du haus-narketa Arizetak.

Bidaiak, «neketsuak»Añorga eta Oiartzungo jokalari

ohien hitzak entzunda, berehala

nabari da garaiak asko aldatu dire-

la. «Nik autobusean egin nituen

Irakasle ikasketak», azaldu du,

barrez, Arizetak. «Autobusean eta

hotelean ikasten nuen nik. Izan

ere, Galiziara, Asturiasera, Madri-

lera, Bartzelonara... joan behar iza-

ten genuen bi astez behin». «Eta

Tomellosora!», gaineratu du Ca-

nelladak. «Lekutan zegoen Tome-

lloso!». Gogoan daukate «luzeak

eta neketsuak» izaten zirela auto-

bus bidaia haiek. «Oso berandu

etxeratzen ginen igandean. Pen-

tsa, garai hartako errepideekin,

hamabi ordu behar izaten geni-

tuen, agian, Galiziatik itzultzeko».

Ikasten aritzen ziren batzuk, la-nean beste batzuk... «Eta ahal ge-nuen moduan moldatzen ginenbaimenekin eta». Zailtasunak ezziren izaten bidaiatzeko bakarrik.«Entrenatu ere oso berandu en-trenatzen genuen guk, eta ahalgenuen bezala», azaldu du Cane-

lladak. «Baina gu pribilegiatuakginen Oiartzunen. Entrenatzekozelaia uzten ziguten; tira, zelai er-dia, noski».Eurek entrenamenduak ikas-

tolan egiten zituztela gogoratu duArizetak. «Behealde batean ari-

tzen ginen eguraldi txarrarekin,bigaz edo zutabez jositako gunebatean, eta uste dut taldekide as-ko horregatik zirela hain onakteknikoki». Urte dezente igaroarte ez zieten utzi Añorgan entre-natzen, eta Haraneko futbol zelai-ra joan behar izaten zuten, Usur-

bilera. «Belar naturalekozelaia zegoen Añorgan,eta gazte mailako muti-lek bakarrik jokatzen zu-ten han».Arizeta eta Canellada

asko poztu dira emaku-meei Anoeta, San Mameseta beste hainbat zelaita-ko ateak zabaldu dizkie-tela ikusita. «Baina gukere jokatzen genuen zelaigarrantzitsuetan: Ato-txan, Vicente Caldero-nen, Camp Noun, Riazo-rren...». 1984ko ekaina-ren 10ean, esaterako,

7.000 zale elkartu zen Atotxan,Añorgaren eta Karbo DeportivoGaliziako taldearen arteko Kopa-ko finalaren itzuliko partidan; galiziarrek irabazi zuten titulua.Emakumeen futbolak «pauso

asko» eman dituela onartu dute

biek. «Guk ez geneukan gauregungo prestaketarik, materialik,fisioterapeutarik...». Bitxikeriagisa, Arizetak gogoan dauka Her-behereetan erosi zituela futbole-ko lehen botak. «Oso oin txikiadaukat nik, eta hantxe aurkitunuen nire zenbakia». Gaur egunhorrelako arazorik ez dagoelatxalotu dute. «Baina pauso askoeman beharra daude oraindik».

Atzerritarren eztabaidaAñorgak eta Oiartzunek 1980kohamarkadan bizi izan zuten le-hen loraldia, eta Arizetak gogoandauka euren kasuan «Añorgakojokalariak soilik» zeudela hasie-rako egitura hartan. Alde horre-tatik ere asko aldatu da futbola,eta Realak 2014-2015eko sasoianireki zuen atzerritarren atea, Cris-tina Pizarro Chini espainiarra fi-txatuta. «Pena eman zidan hasie-ran», onartu du Canelladak.«Baina egia da Reala, bestela,agian, ez zela egongo gaur egungoegoeran». Nahikari Garciarenadibidea jarri dute biek. «Izuga-rrizko maila dauka eta badirudiAtletico Madrilera joan daitekee-la; Athleticek ere fitxatu ditu Rea-leko jokalari batzuk... Oso zaila dahorri aurre egitea».Eurek bizi izan zuten lokatz ga-

rai hartatik ari dira gozatzen Rea-laren denboraldi honetako balen-triarekin, eta hasiak dira astele-heneko ongietorriari bueltaka.«Ederra izango litzateke». Ame-tsetik errealitaterako pauso zailhori emateko irrikan daude biakala biak.

Realak Espainiako Kopako finala jokatuko du bihar, 20:30ean, Atletico Madrilen aurka,Granadan. Marian Arizetak eta Ixiar Canelladak badakite zer den titulu hori irabaztea.

Lokatzetan ikasitakoak

Marian Arizeta eta Ixiar Canellada, Añorga eta Oiartzun taldeetako jokalari ohiak, aste honetan, Anoeta estadioaren atarian. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU

Partida bakarrean ezustekoaemateko gai dira Realekojokalariak. Ilusioz gainezkadaude, eta disfruta dezatela»Marian ArizetaAñorgako jokalari ohia

«Garai hartan, pribilegiatuakginen gu Oiartzunen.Entrenatzeko zelaia uztenziguten; tira, zelai erdia, noski»Ixiar CanelladaOiartzungo jokalari ohia

‘‘

11 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Gaiak

Irati Saizar Artola

Bertsoa eta pilota.

Euskal kulturaren

bi adar horiek batu,

eta, Pazko astearen

bueltan, Gipuzkoa-

ko sei gazte Ipar Amerikan ibili

dira, bertso-pilota saioak egiten.

Duela bi urte egin zuten lehen bi-

daia, Argentinara, eta, aurten, be-

rriro hartu dute itsasoz beste al-

derako hegazkina. Kalifornian

barrena ibili dira aurten. Aurreko

espedizio hartatik, Oihana Igua-

ran bertsolariak eta Iñaki Lizaso

pilotariak errepikatu dute espe-

rientzia —Villabona-Amasakoak

dira biak—. Horiez gain, Unai

Mendizabal bertsolari zizurkilda-

rrak, Jon Urbieta eta Xabier Ur-

bieta pilotari asteasuarrek eta

Ibon Aranalde pilotari oriotarrak

izan dute aukera bidaiaz gozatze-

ko. «Esperientzia bikaina bizi

izan dugu, eta oso harrera polita

egin digute», aitortu du Lizasok.

«Guk hara generaman proposa-

mena zabal zedin nahi genuen,

eta uste dut lortu dugula; emai-

tzak izan ditu».

Euskal Herritik hainbat euskal

etxerekin harremanetan jarri os-

tean, haietako hiruk proiektua

beso zabalik hartu zuten: San

Frantzisko hegoaldeko Basque

Cultural Centerrek, Bakersfield

hiriko Kern County Basque Clu-

bak eta Chino hiriko Chino Bas-

que Clubek.

Apirilaren 14an lur hartu zuten

San Frantziskon, eta han igaro zi-

tuzten lehen egunak, ingurua

ezagutzen. Apirilaren 16an egin

zuten estreinako bertso-pilota

saioa, Basque Cultural Center

euskal etxean. «Euskal Herriko

pilotalekuen oso antzeko bat aur-

kitu genuen han, 1982an eraikita-

koa. Txapapean argi ageri zen

idatzita: ‘Pilota gure amodioa-our

love’», azaldu du Iguaranek.

Pilotazale «porrokatuak»Pilotariek takoak jartzerako ager-

tu ziren lehen pilotazaleak fron-

toira: «Garai batean hara artzain

joandako baztandarrak, baxena-

bartarrak eta lapurtarrak ziren

gehienak». Euskaraz hasi ziren

guztiak, «bakoitza bere

bustiduran». Pilotazale

«porrokatuak» ziren,

eta, kontatu zietenez,

Euskal Herriko pilota

partiden arabera antola-

tzen dute euren egunero-

koa. «Euskal etxean go-

saldu, eta EITB Sat katean

partidak elkarrekin ikus-

ten dituztela kontatu zi-

guten», azaldu du Igua-

ranek. Pozik kontatu du

pilotazaleei partida hasi

aurretik entzundakoa:

«Zera esan ziguten: pro-

fesionalak telebistan iku-

si baino nahiago zutela amateu-

rrak aurrez aurre ikusi».

Zaleei gogotsu erantzuteko,

partida 25era luzatzea erabaki zu-

ten pilotariek. Partidaren ondo-

ren, berriz, afaltzera gonbidatu

zuten taldea. «Afaria laster bila-

katu zen kantu afari, mahai bate-

an elkartutako artzainek hasitako

doinuekin». Azken unean,

Johnny Kurutxet hango bertsola-

ria batu zitzaien kantura.

Bigarren geldialdia egin aurre-

tik —Bakersfielden izan zen—, ber-

tsolariek eta pilotariek ingurua

ezagutzeko baliatu zuten aukera.

Las Vegas eta Arroila Handia bisi-

tatu zituzten, besteak beste.

Sei kideak Pazko igandeko jaira

gonbidatu zituzten Bakersfiel-

den. «Egun berezia zen. Pazko

igandea tokatu zen, eta meza ze-

goen; gure harridurarako, lau-

rehun lagun inguruk euskaraz

kantatu zituzten meza doinuak,

belaze batean», gogoratu du Li-

zasok.

Partida hasi aurretik, pilotariek

takoak jarri zituzten jendaurrean,

eta, ondoren, Our dream-Gure

Ametsa pilotalekuan jokatu zu-

ten partida, Kern Country Basque

Cluben. Bertsolariek itzulpenik

egin behar ote zen galdetu zieten

arduradunei, eta harrituta geratu

ziren erantzunarekin: «Hau eus-

kal etxea da, ezta? Ez dakienak

aurkituko du lagunduko dionik;

zuek egin euskaraz». Partida

amaieran, Villabona-Amasako

Behar Zana pilota klubeko elasti-

ko bat utzi zuten han, sinatuta,

oroigarri gisa.

Azken saioa Chino hirian egin zuten bidaiako

hirugarren eta azken saioa, hango

Chino Basque Cluben. Hango pi-

lotalekua erronka bat izan zen pi-

lotarientzat, dauzkan berezitasu-

nengatik: «Pilota plaza bat zen;

bost metro inguruko ezker eta es-

kuin paretek zituen». Partida jo-

katu osteko unea «bidaiako une-

rik goxoena» izan zela diote.

«Euskaldunez inguratuta, afari

ederra prestatu ziguten euskal

etxean, eta euskal kantuak abes-

ten aritu ginen Mike Bidart abes-

lariarekin batera».

Iguaranek azpimarratu due-

nez, euskaldun izate hutsak ate

asko ireki dizkie Kalifornian.

«Harrera beroa egin digute eus-

kal diasporak eragina duen eta jo-

an garen toki guztietan». Bertso

Pilota egitasmoko kideek azaldu

dute aurten gehiago hitz egin du-

tela euskaraz orain bi urte Argen-

tinan egindako biran baino: «Az-

ken batean, Euskal Herritik hara

joandako lehen belaunaldiak eus-

karari eutsi dio, eta, gaur egun,

kezkaz bizi dute ondorengoek

nahi beste ikasi ez izana». Euska-

ra eurekin agortuko den sentipe-

na adierazi zieten bertakoek, eta,

errealitate horren jakitun, gazte-

ek euskaraz hitz egiten ikas deza-

ten nahi dute.

Gipuzkoako lau pilotari eta bi bertsolariIpar Amerikan izan dira Pazko astean;bertsoa eta pilota uztartuta, hiru saioeskaini dituzte Kaliforniako euskaletxeetan. Gustura itzuli dira bidaiatik.

Bat-batean eta errebotez

Bigarren bertso-pilota saioaren ostean, bertaratu zirenekin taldeko argazkia atera zuten Bakersfielden. BERTSO PILOTA

Chino hirian jokatu zuten azken saioa; pilotalekuak bost metroko ezker eta eskuin paretak zeuzkan. BERTSO PILOTA

12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aGaiak

Guk hara generamanproposamena zabal zedin nahi genuen, eta uste dut lortudugula; emaitzak izan ditu»Iñaki Lizaso Pilotaria

«Harrera beroa egin diguteeuskal diasporak eragina duentoki guztietan; euskaldunizateak ate asko ireki dizkigu»Oihana IguaranBertsolaria

‘‘

Unai Zubeldia

Plaza bat da Literaturia; letrenplaza. Solasaldiarena, aurkezpe-narena, hausnarketarena... Gaurhasi eta igandera arte, hiru egu-nez, euskaratik eta euskaraz sor-tuko dute Zarautzen. Gehiago erebada Literaturia, baina hiru oina-rri dauzka funtsean: liburu azoka,liburu aurkezpenak eta solasal-diak, eta askotariko emanaldiak.Larrabetzun (Bizkaia) dauka sor-burua letren jaialdiak —2008anantolatu zuten estreinakoz—, bai-na 2014tik Zarautz izaten da gunenagusia; Literaturiak seigarrenurtea izango du aurten Gipuzko-an.Zu naiz, ni zara leloarekin,

maskara gaiak egingo ditu loturalanak datozen hiru egunetan.«Zarautzen oso sendotuta dago,jada, jaialdia», azaldu du YosebaPeñak, antolatzaile taldeko kide-ak. Urtero, maiatz amaieran egi-ten dute, normalean, Literaturia.«Baina hauteskundeak dauzka-gu aurten, eta aurreratu egin be-har izan dugu. Jende asko arituzaigu galdezka noiz egitekoak ga-ren, eta zerbaiten seinale da ho-ri». Proiektua Gipuzkoan sustrai-tuta, Peñaren hitzetan, «bizkaita-rrak ere erakartzea» da Literatu-riaren erronka «epe ertainean».

Bere txikian, bidea egiten ari daZarauzko jaialdia, baina antola-tzaileak jabetuta daude askoren-tzat «ezezaguna» dela euskal li-teraturaren errealitate hori. «Ai-patzen diezu Beñat Sarasolarenlehen nobela, eta begira gelditzendira asko. Denek ezagutzen duteBernardo Atxaga, baina hortikbehera...». Peñaren esanetan,«ahaleginak eta ilusioak» lagun-tzen die, urtero, egoera hori irauli

dadin saiatzen. «Agian, uste bai-no kultura espainiarragoa dauka-gu hemen, eta euskal literaturakegunero sufritzen du hori».Hausnarketa fase bat igarota,

aurten «letretara» itzuli direlaazpimarratu du Peñak. «Azkenurteotan, agian, ikuskizunera edomusikara jo izan dugu gehiago,beste publiko bat erakartzeko.Baina oinarrira jo dugu aurten,eta oso literarioa da gaia bera ere:maskara. Gai gutxi izango dira

hori baino literarioagoak». Anto-latzaileek ahalegin berezia egindute bilaketa lanean: «Nabaria dagure letren kalitatea ezagutaraz-teko ahalegina». Peñak Eider Ro-driguezen Lisipe saileko azkenlana jarri du adibide gisa. «Etamahai inguruan Rodriguez bera,Arantxa Urretabizkaia, LauraMintegi eta Miren Agur Meabe el-kartuko dira larunbatean. Kalita-te handikoak dira denak».

Sorkuntzaren txokobihurtuko da Zarautzhiru egunez. «Eta, zen-tzu horretan, guretzatoso garrantzitsua da, adi-bidez, Margolaria filma.Gurean izango dugu Mi-kel Urdangarin, eta izenhori entzunda musikazari garela pentsatuko dujendeak. Baina ez, ez;

musika ez, sorkuntza da».Sorkuntza lan horrek «auzola-

na» dauka, gainera, oinarrian.«Euskal Herrian auzolanean sor-tu dira gauza on guztiak: ikasto-lak, Korrika... Sinetsita gaudeezinbestekoa dela lan hori». Ko-mikiak, bertsoak, jendaurrekoirakurraldiak, mahai inguruak,liburu aurkezpenak... «Jaialdiaez da literaturazale sutsuentzatbakarrik; herritar guztientzat za-balik daude ateak».

Auzolanaren jaialdiaLiteraturia jaialdia egingo dute gaurtik igandera Zarautzen b Tailerrak,liburu aurkezpenak, mahai inguruak eta bertso saioak izango dira tartean

Iazko Literaturia jaialdian, Oier Guillan, Zauri Bolodia liburua aurkezten. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU

EGITARAUA

Emanaldi ugari antolatu dute aur-

tengo Literaturia jaialdirako:

Gaur

18:30-19:30. Jenisjoplin liburuaren

jendaurreko irakurraldia eta Paul

Beitiaren eta Uxue Alberdiren arte-

ko solasaldia, Modelo aretoan.

20:00. Iñigo Astizen manifestua,

eta, ondoren, bertso-maskarada

Andoni Egaña, Maialen Lujanbio,

Uxue Alberdi, Xabier Lizaso eta

Unai Gaztelumendirekin, Modelo

aretoan.

Bihar

10:00-13:00.Komiki tailerra

Ainara Azpiazu Axpi-rekin,

Etxezabalan.

10:20. Liburu aurkezpena, Garoa

liburu dendan: Patxi Zubizarreta-

ren Julien Vinsoren hegaldia.

10:00-12:00.Mundutik euskarara

labur-labur itzulpen tailerra, EIZIE

elkarteak antolatuta, Modelo are-

toan.

11:00.Liburu aurkezpena,

Garoan: Ione Gorostarzuren

Ez da erditzea.

11:40.Liburu aurkezpena,

Garoan: Aintzane Usandizagaren

Kabitu ezina.

11:00-13:30 eta 16:30-19:00.

Liburu azoka, Musika plazan.

11:30-12:30.Ander Iruretagoiena

ipuin kontalaria, Kirol Elkartean

(kioskoan elkartuko dira).

12:30.Otto Petteeleberriaren 25.

urteurrenaren harira, Patxi Santa-

mariaren performancea eta brindi-

sa, Anjel Lertxundi omentzeko,

Musika plazan.

13:00-13:30.Mundutik euskarara

labur-labur, Modelo aretoan.

13:00.Liburu aurkezpena, Garoan:

Miren Amurizaren Basa.

13:40.Liburu aurkezpena,

Garoan: Miren Agur Meaberen He-

zurren erretura.

16:20.Liburu aurkezpena, Garoan:

Iñigo Astizen Analfabetoa.

17:00.Liburu aurkezpena, Garoan:

Juan Luis Otamendiren Disoluzio

agiriak.

17:30. Idazleen gorputzakmahai

ingurua, Modelo aretoan, Eider

Rodriguez gidari lanetan dela.

Gonbidatuak: Arantxa Urretabiz-

kaia, Laura Mintegi eta Miren Agur

Meabe.

17:40.Liburu aurkezpena,

Garoan: Beñat Sarasolaren

Deklaratzekorik ez.

18:20.Liburu aurkezpena,

Garoan: Ainara Maiaren Pepito,

maitasunaren.

19:00.Liburu aurkezpena,

Garoan: Miel Anjel Elustondoren

Kezko bola batek itoak birikak.

19:00-20:40.Margolaria filma,

Modelo aretoan. Ondoren, Mikel

Urdangarini elkarrizketa musika-

tua egingo diote Karmele Jaiok

eta Oier Aranzabalek.

Etzi

11:00-13:30.Liburu azoka, Musi-

ka plazan.

11:20.Liburu aurkezpena, Garoan.

Munduko Poesia Kaierak: Idea Vi-

lariño (Garazi Arrula da itzultzailea)

eta Cesare Pavese (Jon Olano Car-

los da itzultzailea).

11:30-12:30.Yolanda Arrieta ipuin

kontalariaren Letren maskarape-

an, Kirol Elkartearen egoitzan

(kioskoan elkartuko dira).

12:00.Liburu aurkezpena, Garo-

an: Amaia Uriaren Mayi Pelot.

12:30.Literattipia, literaturaren fes-

ta umeentzat, Musika plazan:

liburu trukea, manifestua eta musi-

ka. Aitorpena Yolanda Arrietari,

haur eta gazte literaturan eginda-

ko lanagatik.

12:40.Liburu aurkezpena, Garoan:

Tupust kolektiboaren Tupust!

13:20.Liburu aurkezpena, Garo-

an: Edu Zelaietaren Mundutik

mundura.

13:30.Salbatore Mitxelenaren

jaiotzaren mendeurrenean, mahai

ingurua Modelon. Alex Gurrutxaga

izango da gidaria, eta Anjel Ler-

txundi eta Lourdes Otaegi gonbi-

datuak. Mitxelenaren hainbat poe-

ma musikatuko dituzte Sara Gabi-

rondok, Libe Gastañaresek, Danel

Aizpitartek eta Janet Stangerrek.

17:30.S(u/a)minetik bakera,

Modelo aretoan. Patxi Lurra eta

Mudoh-ren emanaldia. Ana Gala-

rragak eta Imanol Epeldek ere par-

te hartuko dute.

Denek ezagutzen duteBernardo Atxaga, baina hortikbehera... Uste baino kulturaespainiarragoa daukagu agian»Yoseba PeñaLiteraturia jaialdiaren antolatzailea

‘‘

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Proposamena

Kirola eta kulturabat eginda, ProZarautz lehiaketan

RAsteazkenean hasi zen

Pro Zarautz surf txapel-

keta, eta etzi arte izango da goi

mailako lehia Zarautzen. Ola-

tuetako lehia baino askoz

gehiago da, ordea, Pro Zarautz.

170 surflarik parte hartuko dute

txapelketan, baina uretatik kan-

po ere izango da ikuskizunik.

Gaur, 09:00etan, yoga saioa

izango da hondartzan, eta

11:00etan jarriko dute FederAr-

teren merkatua. Dantz Festiba-

laren ondoren (19:00), DJ saioak

izango dira gauean, Bederen,

Beraetxe eta Marmol taberne-

tan. Bihar kontzertua izango da,

eta etzi 16:00etan amaituko da

txapelketa, sari banaketarekin.

MUSIKA

AIAKupela Taldea.

b Igandean, 18:30ean, Aristerrazun.

ALEGIAElizagoien Ahizpak.

b Igandean, 16:30ean, plazan.

ANDOAINLa Noche Sabinera.

bGaur, 20:00etan, Basteron.

ANOETAOdolaren Mintzoa

eta Eraso.

bGaur, 23:00etan, gaztetxean.

ARETXABALETACraic’n’Roll Band.

bGaur, 22:00etan, Zaraian.

ARRASATEOreka Quartet.bGaur, 19:30ean, Kulturaten.

ARRASATEArrasate MusikalekoOrkestra eta Goikobalu eta

Arizmendi abesbatzak.

b Igandean, 19:30ean,

San Frantzisko elizan.

AZKOITIAOswaldovi, Everest

Magma eta Sorotan Babies.

bGaur, 22:00etan, Matadeixen.

AZKOITIASuhar abesbatza.

bBihar, 18:30ean, Santa Kutzen.

AZKOITIARiosenti eta Lumi.

bBihar, 22:30ean, Matadeixen.

AZPEITIAAngelus Apatrida

eta Legen Beltza.

bBihar, 23:00etan, Sanagustinen.

BERGARANogen eta eMe.

bGaur, 21:00etan, Seminarixoan.

BERGARAEñaut Elorrieta &

Kaabestri String Ensemble: Harian.

bBihar, 19:00etan, Seminarixoan.

DEBAHendrik Rover.

bGaur, 22:00etan, kultur elkartean.

DONOSTIABageralako Nor Festa:

Nerabe, Kilimak, Rude Kanka

eta DJ North-Asuna.

bGaur, 19:00etan, Dokan.

DONOSTIAEuskadiko Orkestra

Sinfonikoa: Bihotz mindua.

bGaur, 20:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAPedrina eta El Remolon.

bGaur, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIADeus Ez.

bGaur, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAMarea.

bGaur, 21:30ean, belodromoan.

DONOSTIANo Sanctuary,

Sons of Decay eta Motorastola.

bGaur, 22:00etan, Mogambon.

DONOSTIAMikel DJ: Dantza festa.

bBihar, 17:30ean, Bidebietako

frontoian.

DONOSTIASasibil Lirika Elkartea:

Zarzuelaren antologia.

bBihar, 19:00etan, Viktoria Eugenia

antzokian.

DONOSTIAKaotiko

eta Guilty Brigade.

bBihar, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIASweet California.

bBihar, 20:30ean, Kursaalean.

DONOSTIASolea Morente.

bBihar, 21:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAKokein.

bBihar, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAChill Addicts.

bBihar, 22:00etan, Mogambon.

DONOSTIAMoonshine Wagon

eta M & M DJak.

bBihar, 22:30ean, Añorgako

Jolas Etxean.

DONOSTIALaurine, Galiano

eta Orphidal.

bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIASara Hebe.

b Igandean, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAXyrinx taldea, eta

Maria Herrera, Marifx Arias eta Ibon

Gurrutxagaren liburu musikalak.

bAstelehenean, 19:00etan,

Tabakaleran.

DONOSTIAAire Ahizpak.

bAstelehenean, 19:30ean,

Larrotxene kultur etxean.

DONOSTIADaniel Romano.

bAsteartean, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAW.A.B. eta Humilitate.

bAsteazkenean, 20:30ean,

Mogambon.

DONOSTIAUdal Txistulari Taldea.

bOstegunean, 19:00etan,

udaletxe zaharreko kriptan.

DONOSTIAThe Essex Green.

bOstegunean, 20:30ean,

Dabadaban.

EIBARCloverwind.

bGaur, 20:15ean, Untzagan.

EIBAREgurra Ta Kitto

eta Mugi Panderoa.

bGaur, 23:00etan, Untzagan.

EIBARDeus Ez.

bBihar, 23:30ean, Ez Dok Rocken.

ELGOIBARFabel, Balza eta Siergun.bBihar, 21:00etan, gaztetxean.

ERRENTERIARaitx.

bGaur, 23:00etan, De Cyne Reynan.

ERRENTERIACais Cantum

eta Telleri abesbatzak.

bBihar, 20:00etan, Madalena elizan.

ESKORIATZAThe Riff Truckers

eta Natali.

bBihar, 19:00etan, Inkernun.

ESKORIATZADJ Jo Ta Txo.

bBihar, 23:00etan, Inkernun.

GETARIA Izer eta Alabier.

bAsteazkenean, 23:00etan, Meagan.

HERNANIUnax Noga & MaiderLegarreta, Kaxueira, Beñaranks

eta Revolutionary Brothers Music.

bBihar, 20:00etatik 06:00etara,

Kontrakantxa gaztetxean.

IRUNBlack Ice eta Battlefield.

bBihar, 21:00etan, Tunk aretoan.

OÑATIBroken Legacy eta Tilikum.bGaur, 22:30ean, Kale Zaharrean.

OÑATIMiel vs Txiki DJ Fest.bGaur, 00:30ean, txosnetan.

OÑATILaiotz.bBihar, 22:30ean, Kale Zaharrean.

OÑATISara Alonso.b Igandean, 13:00etan,

Maiatzaren 1a plazan.

OÑATIErtzak.b Igandean, 19:30ean, San Antonen.

PASAIAPasaia Txiki abesbatza.

bGaur, 20:00etan, San Joan

Bataiatzailearen parrokian.

PASAIADonostiako Musika

Kontserbatorioko Orkestra

eta Abesbatza.

bBihar, 20:00etan, San Joan

Bataiatzailearen parrokian.

PASAIAMugarik Gabeko

Txuntxuneroak.

b Igandean, egun osoan, Donibanen.

TOLOSAPostal Kolekzionistak.

bGaur, 20:30ean, Leidorren.

TOLOSAEskean Kristo

eta Kompadres Muertos.

bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSADistopia Mutante Festa:

Massa Confusa, Actiq, Ali Truta

eta Pntzk & Zuaitz DJ.

bBihar, 18:00etan, Box.A elkartean.

TOLOSAMaider Zabalegi.

bBihar, 20:00etan, Euskal Herria

plazan.

TOLOSAEztanda.

bBihar, 22:30ean, Bonberenean.

URRETXUFits eta Dukkha.

bBihar, 22:00etan, Gaztelekun.

VILLABONA-AMASAMakuluken.

bBihar, 19:30ean, gaztetxean.

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10aAgenda

VILLABONA-AMASAXatz Eskifaia

abesbatza.

b Igandean, 19:30ean, Gurean.

ZARAUTZMax Abysmal

eta Mario Azurza.

bGaur, 19:00etan, skate parkean.

ZARAUTZFrances Be eta Araña.

bGaur, 00:30ean, Bederenen.

ZARAUTZAnwolt eta Xiarroman.

bGaur, 00:30ean, Beraetxen.

ZARAUTZRubio eta Elektropeña.

bGaur, 00:30ean, Marmolen.

ZARAUTZPig & Kiss.

bBihar, 19:30ean, Santa Marinan.

ZARAUTZSilence, Lemy River,

Sunset Sons eta DJ Eddie Mae.

bBihar, 20:00etan, Beraza kantinan.

ZUMAIASan Pedro abesbatza.

bBihar, 19:00etan, Forondan.

ANTZERKIA

AZPEITIABorobil: Jokoz kanpo.

bGaur, 21:30ean, Soreasu antzokian.

DONOSTIAPixkolabis: 7 mujeres.

bGaur, 20:00etan, Larratxon.

DONOSTIANueve Teatro:

Damnificados.

bGaur, 20:00etan, Lugaritzen.

DONOSTIAClara Sanchis:

Una habitación propia.

bGaur eta bihar, 20:00etan,

Antzoki Zaharrean.

DONOSTIAMoma Teatre:

José K. Torturado.

bBihar, 20:00etan, Gazteszenan.

DONOSTIAArte Eszenikoen Taile-

rra. Belen Cruz: Euriaren ostean.

bAsteartean, 19:30ean,

Gazteszenan.

DONOSTIAPotxin eta Patxin:

Zirkoko izarrak.

bAsteazkenean, 18:00etan,

Munto plazan.

DONOSTIAArriaga: Garai zekenak.

bAsteazkenean eta ostegunean,

20:00etan, hurrengo ostiralean,

22:00etan, eta larunbatean,

18:00etan, Viktoria Eugenian.

DONOSTIAArte Eszenikoen Taile-

rra. Teresa Calo: Bigarren eskukoa.

bOstegunean, euskaraz, eta

ostiralean, gazteleraz, 19:30ean,

Gazteszenan.

EIBARAnita Maravillas: Jon Braun.

bAsteartean, 15:00etan,

Hezkuntza Esparruko antzokian.

EIBARDejabu: Linbo planeta.

bOstegunean, 15:00etan,

Hezkuntza Esparruko antzokian.

ERRENTERIAHuts: Hozkailua.

b Igandean, 19:00etan, Niessenen.

ERRENTERIANogusano:

A pan y agua.

b Igandean, 19:00etan, Mikelazulon.

LASARTE-ORIAPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Musua.

bBihar, 17:00etan, kultur etxean.

LEZOPatata Tropikala:

Kalean otso, etxean uso.

bGaur, 17:30ean, Gezalan.

PASAIATomaxen Abenturak:

Azken balea.

b Igandean, 18:00etan,

Donibaneko kultur aretoan.

TOLOSATitiriguiri: Martin’s journey.

bBihar, 18:30ean, Topic zentroan.

ZIZURKILTxiki: 40 urte eta aldapan

behera niekbakarrizketa.

bGaur, 22:30ean, Atxulondon.

DANTZA

ALEGIASutarri taldeak 20 urte.

b Igandean, 11:30ean, kalejiran.

BEASAINAukeran: Biz Hitza.

bGaur, 22:00etan, Usurbe aretoan.

DONOSTIAMyriam Perez

Cazabon: Iceberg.

bGaur, 19:00etan, Nestor

Basterretxea plazan.

DONOSTIACompañia Flamenca

Kelian Jimenez: Encuentro.

bBihar, 20:00etan, Lugaritz

kultur etxean.

EIBARDantzaz: Bat.

bGaur, 20:30ean, Koliseoan.

EIBAREuskal Jaia: Ezpalak

dantza tradizionalen jaialdia.

b Igandean, 12:00etan, kalejira

Urkizutik Untzagara; 12:30ean

Ezpalak jaia, 17:00etan erromeria,

eta 19:00etan larrain dantza.

ERRENTERIAGazte Mailako

I. Aurresku Txapelketa Nagusia.

bBihar, 18:00etan, Niessenen.

ERRENTERIAKukai: Maria

Antonieta lanaren entsegu irekia.

bAsteartean, 19:00etan, Niessenen.

IRUNEraiki taldea.

bBihar, 19:00etan, Amaia zentroan.

LEGAZPISustraiak: Kapela dantza.

bBihar, 12:00etan, Euskal Herria

plazan, eta ondoren kalejiran.

VILLABONA-AMASABrodas

Bros & Kukairen Topaeta

Amaia Elizaranen Block.

b Igandean, 13:00etan, Txistulari

plazan.

ZIZURKILAlurr Taldea: Irradak.

bBihar, 22:00etan, Intxaur

frontoian.

BERTSOLARITZA

ALTZOGipuzkoako Txapelketa:

Manex Astigarraga, Zigor Iriondo,

Martin Berrizbeitia, Beñat Torres,

Iñigo Gorostarzu eta Iban Urdan-

garin.

b Igandean, 17:00etan,

Batzarremuño kulturgunean.

ASTEASUUnai Agirre

eta Jexuxmari Irazu.

bAsteazkenean, 16:00etan,

Sarasola sagardotegian.

ASTIGARRAGABapo Kantari:

Aitor Mendiluze eta Haritz Mujika.

bGaur iluntzean, Petritegin.

ASTIGARRAGAAndoni Egaña

eta Sebastian Lizaso.

bAsteazkenean, egun osoan.

AZKOITIABertso saioa.

bOstegunean, 22:00etan,

Salestarren aretoan.

BERASTEGIGipuzkoako Txapel-

keta: Libe Goenaga, Haritz Mujika,

Aratz Igartzabal, Danel Olano,

Lierni Rekondo eta Mikel Tapia.

bBihar, 17:00etan, udaletxean.

DONOSTIAKantu-jira: Anjel Mari

Peñagarikano eta Oihana Iguaran.

bBihar, 12:00etan, Loiolako Eliza

kalean.

HONDARRIBIAAndoni Egaña:

Eta... zer gehiago?.

bBihar, 20:00etan, Itsas Etxean.

HONDARRIBIABeñat Lizaso

eta Aitor Mendiluze.

bAsteazkenean, egun osoan,

Guadalupen.

LEZOGipuzkoako Txapelketa:

Antton Aizpurua, Maialen Akizu,

Jon Gurrutxaga, Asier Ibarguren,

Iñigo Izagirre eta Unai Mendizabal.

b Igandean, 17:00etan, Gezalan.

MUTRIKUGipuzkoako Txapelketa:

Eneko Araiztegi, Eneko Beretxinaga,

Unai Izagirre, Ane Labaka, Gorka

Maiz eta, Julen Zulaika.

bBihar, 17:00etan, kultur etxean.

OIARTZUNBertso afaria: Sebastian

Lizaso eta Maialen Lujanbio.

bBihar, 20:30ean, Arraguako

Aldeguna elkartean.

USURBILSaioa eta bazkaria:

Ane Labaka eta Sebastian Lizaso.

b Igandean, 12:30ean, plazan

eta Artzabal jatetxean.

ZARAUTZBertso-maskarada:

Uxue Alberdi, Unai Gaztelumendi,

Maialen Lujanbio eta Xabier Lizaso.

bGaur, 20:00etan, Modelon.

ZARAUTZBertso bazkaria: Markel

Eizagirre, Hodei Iruretagoiena eta

Ane Peñagarikano.

bBihar, 14:30ean, gaztetxean.

ZARAUTZBertsozientzia:

Igor Elortza eta Alaia Martin.

bAsteartean, 19:00etan, Modelon.

HITZALDIAK

ANDOAINSamara Velte, Amaia

Zufia eta Zaloa Basabe: Indarkeria

matxistaren inguruko begiradak.

bOstegunean, 19:00etan,

Martin Ugalde kultur parkean.

ARRASATEAmaia Etxenausia eta

Iraitz Agirre: Nafarroaren konkista

eta sorgin ehiza Euskal Herrian.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Kulturaten.

DEBA Idoia Gereñu, Arantzazu

Fernandez, Karlos del Olmo eta

Oier Guillan: Zein dira euskarazko

teatroaren garapenerako erronkak?.

bAstelehenean, 19:00etan,

Tobacco Days liburu-dendan.

DONOSTIAPaco Etxeberria

eta Laura Pego: La tortura.

bBihar, 18:30ean, Egia kultur etxean.

BESTELAKOAK

AZKOITIAAnthony Blake.

bGaur, 22:00etan, Baztartxon.

ELGETAAnthony Blake.

bBihar, 22:00etan, eta igandean,

18:00etan, Espaloian.

ESKORIATZADorleta Kortazar

kontalaria: 80 amandre.

bGaur, 22:30ean, Inkernun.

OIARTZUNGure Zirkua.

bGaur, 18:00etan eta 20:30ean,

bihar, 17:00etan eta 19:30ean, eta

igandean, 12:00etan, Elizalden.

ZIZURKILMaria Urroz, Oihana Ar-

tola eta Garazi Otegi: errezitala.

bGaur, 19:00etan, Plazida Otañon.

15GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 10a Agenda

Eider Goenaga Lizaso

Igor Leturiak (Arrasate, 1971) El-huyarreko Hizkuntza Teknolo-gien sailean egiten du lan, eta sailhorrek garatu du Usurbilgo Ha-rria Hitz kultur ibilbidea inklusi-bo egiten duen aplikazioa. Usur-bilgo Udalak, Elhuyarrek eta Accessible For All enpresak, el-karlanean, edonor iristeko mo-dukoa egin dute ibilbidea.Zer eduki eskuratzen du aplika-

zioa eskuratzen duenak?

Accessible For All enpresarekin eta

haren irisgarritasun aholkulari-

tzarekin garatu dugu aplikazioa.

Espezialistak dira. Ibilbidea azter-

tzen dute irisgarritasun ikuspegi-

tik, aldaketak proposatzen dituz-

te, toki batera heltzeko informazio

gehigarria landu... Beraz, ibilbide-

ko interes puntuei buruzko azal-

pen historiko, kultural eta artisti-

koez gain, irisgarritasuna berma-

tzeko informazioa lortzen du apli-

kazioa eskuratzen duenak.

Adibidez?

Eskultura bat deskriba dezakezu,baina pertsona itsuentzat garran-tzitsua da, adibidez, eskulturaukitu ahal izatea. Beraz, honakoinformazio hau gehitzen zaio:

«Eskultura bat dago, uki daiteke,baina, kontuz, eskailerak daudehara iristeko».Zer izan da konplexuena?

Itsuentzako egokitzea izan da zai-lena. Ez da erraza izan puntu ba-koitzera iristeko informazio gehi-garria lortzea, norabide azalpe-nak audioz ematea... GPS bidezegiten da guztia. Pertsona itsu ba-tek aplikazioa eskuratzean, apli-kazioak berak ikusten du ea tele-fonoan instalatuak dituen itsuekerabiltzen dituzten irisgarritasunaplikazioak (Talkback eta VoiceOver). Hala bada, azalpen guztiakaudioz ematen hasten da. Itsuaurreko bihurtua, beraz, te-

lefonoa?

Aplikazioak, GPS bidez, une orodaki erabiltzailea non dagoen,eta, interes puntu batera iristendenean, esaten dio: «Iritsi zaraDema plazara», edo «iritsi zaraMikel Laboaren eskulturara; en-tzun nahi duzu azalpena?». Azal-penak amaitzean, hurrengo inte-res punturako norabidea zehaz-ten dio, eta, pausoz pauso, behardiren azalpenak emanez, harainoeramaten du. Eta despistatu edogalduz gero, abisatu eta biderabueltatzen laguntzen dio.

Dena den, aplikazioa ez da soilik

itsuentzako egina.

Ez, helburua izan da ibilbidea in-klusiboa izatea, edonork egitekomodukoa: itsuek, aulki gurpildu-nean daudenek... Aniztasun fun-tzionala duen jende ahalik etagehiena barnean hartzeko mo-duan garatu dugu. Aulki gurpil-dunean daudenei bideko zailta-sunen inguruan abisatzen die, etaaholkua ematen: «aldapa handiadago hemen», edo «eskailerakdaude, eta beste bide honetatikjoan»... Bestalde, ezgaitasun kog-nitiboa dutenentzat IrakurketaErrazeko gidalerroak jarraitutaidatzi dira azalpenak.Eduki eta testu guztiak hainbat

hizkuntzatan daude eskuraga-

rri, ezta?

Bai, sei hizkuntzatan daude tes-tuak: euskara, gaztelera, frantse-sa, galegoa, katalana eta ingelesa.Elhuyarren lan asko egiten duguhizkuntzekin eta hizkuntza tek-nologiekin, eta irisgarritasuneanadituak direnek esaten dute hiz-kuntzak garrantzi handia duelairisgarritasunaz ari garenean.Alegia, zuk hizkuntza batean edobitan jartzen baduzu, eta, pertso-na bat etortzen bada hizkuntza

horiek ez dakizkiena, harentzatjada ez da irisgarria. Accessible For All-ekin landu

duzue inklusioaren gaia.

Bai, eta asko ikasi dugu bai guketa bai Usurbilgo Udalak. Beraie-kin lan eginda konturatu garazenbat gauza hartu behar direnkontuan irisgarritasun hori ber-matzeko. Izan ere, aplikazioa pro-batu eta baliozkotu ere egin duteberaiek. Alegia, benetan anizta-sun funtzionala duen jendearekinprobatu da aplikazioa: zer aldake-ta behar duen, zer informazio ezden nahikoa, zer den nahasga-rria...

Aplikazio hori beste hainbat ar-

lotan aplikagarria dela diozue...

Teknologia, metodologia, ahol-kularitza eta hemen egin den languztia baliagarria da beste ibilbidebatzuetan integratzeko, eta ez soi-lik kaleko ibilbideetan. KanpoanGPS bidez egiten dena, bluetoothbalizen bidez egin daiteke barru-ko espazioetan. Oraindik inon ja-rri ez badugu ere, egin ditugu pro-bak, eta funtzio bera betetzen du.Aplikazioak balio dezake museo-etarako eta halakoetarako, bainabaita eraikin publikoetan orienta-tzeko ere; ospitale batean, adibi-dez.

«Garrantzitsua daitsuentzat eskulturabat ukitu ahal izatea»

Igor Leturia b Elhuyarreko langilea

Elhuyar Fundazioko Igor Leturia gustura agertu da Usurbilgo Harria Hitzkultur ibilbidea inklusibo bihurtzeko garatu duten teknologiarekin. Ziur dago aplikazioa beste toki askotarako baliagarria izan daitekeela.

JUAN CARLOS RUIZ / FOKU

sELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko maiatzaren 10a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus