Congi

i hc lao ng - x hi

PGS. TS. Nguyn Tip

,

gio trnh

th trng lao ng

h ni, thng 8/2006

Li ni u

Yu cu cng nghip ho, hin i ho t nc v hi nhp quc t ang t ra nhim v i mi chnh sch kinh t - x hi, hon thin ng b h thng th trng, trong c th trng lao ng, to ra c s thun li cho s vn hnh hiu qu nn kinh t.

Ci cch kinh t cc nm qua em li nhng thay i ton din, su sc, c tnh t ph lin quan n pht trin ngun nhn lc, m bo vic lm v khng ngng nng cao thu nhp, mc sng cho ngi lao ng. Th trng lao ng c cng nhn v mt php lut v c s hnh thnh, pht trin, sc lao ng tr thnh mt loi hng ho. Ngi lao ng c t do tm vic lm v ngi s dng lao ng c quyn thu mn lao ng. Th trng lao ng nc ta ang tng bc c mi lin h hi nhp vi th trng lao ng khu vc, quc t, to thm kh nng tng cu lao ng v nng cao thu nhp cho ngi lao ng.

Tuy nhin, hin nay th trng lao ng nc ta vn ang l th trng km pht trin v c s bt cn i ln v cung cu lao ng, p lc v cu lao ng ln. Trong khi , h thng chnh sch v mi trng cho s hot ng v pht trin ca th trng lao ng cn c nhiu bt cp. Cc vn l lun v kinh nghim thc tin v th trng lao ng cng cn hn ch. Do , vic nghin cu cc vn l lun v thc tin hot ng ca th trng lao ng l ht sc cn thit hin nay, c bit trong bi cnh th trng lao ng nc ta ang ngy cng hi nhp su rng vo th trng lao ng quc t.

Vi mc ch trang b cho sinh vin nhng kin thc l thuyt v thc tin, c tnh h thng, hin i, ph hp vi c im th trng lao ng nc ta v xu th qun l, vn hnh th trng lao ng hin i ca cc nc trn th gii, vic bin son gio trnh Th trng lao ng l rt cn thit. Gio trnh c PGS.TS. Nguyn Tip bin son trn c s kinh nghim ging dy v nghin cu nhiu nm v th trng lao ng tch lu c va kin ca nhiu nh khoa hc v cn b ging dy. Gio trnh gm hai phn vi 9 chng nh sau:

Phn I: Th trng lao ng:

- Chng I: Mt s vn c bn v th trng lao ng

- Chng II: Cung lao ng

- Chng III: Cu lao ng

- Chng IV: Quan h cung cu v kt qu ca th trng lao ng

- Chng V: Th trng lao ng Vit nam

- Chng VI: Th trng lao ng quc t v xut khu lao ng

- Chng VII: Thng tin th trng lao ng

Phn II: Dch v vic lm:- Chng I: Mt s vn c bn v dch v vic lm

- Chng II: Dch v vic lm Vit Nam

Ln u tin bin son, chc chn cn c nhiu khim khuyt, mong nhn c nhiu kin ng gp ca ngi c cun gio trnh ngy cng hon thin hn.

H Ni, thng 9 nm 2006

Khoa Qun l Lao ng

Trng ai hc Lao ng X hi

Mc lc

2Li ni u

4Mc lc

14Phn I: Th trng Lao ng

14Chng I: mt s vn c bn v th trng lao ng

14I.Mt s Khi nim

141.Th trng

152.Th trng lao ng

17II.cc c im ca th trng lao ng

181.Hng ho trao i trn th trng lao ng l loi hng ho c bit

202.Tnh khng ng nht ca hng ho sc lao ng trn th trng lao ng

203.Gi c sc lao ng trn th trng lao ng do quan h cung cu lao ng xc nh

214.Gi c khng phi l tn hiu duy nht iu chnh quan h cung - cu lao ng

225.Th trng lao ng hot ng a dng vi nhiu phn lp khc nhau

236.V th yu hn ca ngi lao ng trong m phn trn th trng lao ng

237.Trong qu trnh mua, bn sc lao ng c th xy dng mi quan h lao ng tch cc

248.Th trng lao ng v php lut nh nc

25III.Cc iu kin hnh thnh v pht trin th trng lao ng

251.C nn kinh t sn xut hng ho

262.Sc lao ng phi l hng ho

273.Ngi s dng lao ng c t do mua v ngi lao ng c t do bn sc lao ng

274.C mi trng php l bnh ng, thun li

285.Hi nhp vi th trng lao ng quc t

28IV.Phn loi th trng lao ng

281.Th trng lao ng xt t gc php l

282.Th trng lao ng t gc qun l

293.Th trng lao ng chnh thc v phi chnh thc

294.Th trng lao ng t gc a l

295.Th trng lao ng t gc k nng

316.Th trng lao ng theo mc pht trin

33V.Phn mng th trng lao ng

331.Khi nim v phn mng th trng lao ng

342.Nguyn nhn ca phn mng th trng lao ng

363.Mt s hc thuyt v phn mng th trng lao ng trn th gii

374.Du hiu nhn bit v phng php nghin cu phn mng th trng lao ng

395.Mt s nghin cu thc t ca cc nh kinh t trn th gii v phn mng th trng lao ng

416.Hu qu do phn mng

43chng II: cung lao ng

43I.Cung lao ng

431.Cung thc t v lao ng

432.Cung tim nng v lao ng

443.Cc yu t tc ng n cung lao ng

57chng III: cu lao ng

57I.Khi nim v cu lao ng

571.Cu thc t v lao ng

582.Cu tim nng v lao ng

58II.Cc yu t tc ng n cu lao ng

581.Ti nguyn thin nhin tc ng n cu lao ng

592.Tng trng kinh t tc ng n cu lao ng

593.Qu trnh cng nghip ho, hin i ho nn kinh t tc ng n cu lao ng

614.Phn phi thu nhp v khuynh hng tiu dng ca dn c tc ng n cu lao ng

615.nh hng ca s thay i mc lng n cu lao ng

626.nh hng ca thu nh vo qu lng v ca tr cp lng ln cu trn th trng lao ng

677.Chi ph lao ng bn c nh v nh hng ca n n cu lao ng

71III.Ti a ho li nhun v cu lao ng

711.Bn cht ca ti a ho li nhun

722.Thu nhp bin t mt n v u vo (lao ng, vn...) ph thm

723.Sn phm bin ca lao ng (MPL)v doanh thu sn phm bin

734.Chi ph bin ca mt n v u vo ph thm

735.Cu ngn hn v lao ng v ti a ho li nhun khi c th trng lao ng v th trng sn phm u l th trng cnh tranh

786.Cu lao ng trong th trng cnh tranh khi cc u vo khc c th bin i v ti a ho li nhun

827.Cu lao ng khi th trng sn phm khng phi l th trng cnh tranh v ti a ho li nhun

848.c quyn mua trn th trng lao ng v ti a ho li nhun

90IV.Co dn ca cu lao ng

901.Co dn theo lng ca cu lao ng

922.Mt s quy lut Hicks-Marshall ca cu dn xut

933.Co dn theo lng cho ca cu lao ng

944.Co dn ca cu lao ng v vn thay i k thut

97V.nh hng ca lut tin lng ti thiu i vi cu lao ng

971.Tc ng ln mc hu nghip nhng phn tch l thuyt

1002.Lut tin lng ti thiu tc ng chng li i ngho

102Chng IV: Quan h cung - cu v kt qu ca th trng lao ng

102I.Quan h cung - cu lao ng

1021.Quan h cung cu v gi c hng ho sc lao ng

1032.Dch chuyn im cn bng cung cu lao ng v gi c hng ho sc lao ng

110II.Cc kt qu ca th trng lao ng

1101.Vic lm

1132.Gi c sc lao ng

1143.Tht nghip

120III.Mi quan h gia tht nghip v lm pht

121IV.Chnh sch th trng lao ng

1221.Chnh sch th trng lao ng ch ng

1222.Chnh sch th trng lao ng th ng

123V.Cc c quan giao dch v hnh thc giao dch trn th trng lao ng

1231.Giao dch trc tip

1232.Giao dch gin tip

125VI.Kinh nghim quc t v qun l, pht trin th trng lao ng v cc bi hc cho vit nam

1251.Kinh nghim ca Trung Quc

1312.Kinh nghim ca Nht Bn v qun l th trng lao ng

1333.Kinh nghim qun l th trng lao ng Thu in

134Chng V: Th trng lao ng Vit Nam

134I.Cc iu kin tc ng n s hnh thnh v pht trin th trng lao ng Vit Nam

1341.iu kin hnh thnh th trng lao ng Vit Nam

1362.iu kin thc y pht trin th trng lao ng

139II.Qu trnh hnh thnh v pht trin th trng lao ng Vit Nam

1391.Thi k trc 1986 (thi k k hoch ho tp trung trc i mi)

1402.Thi k t 1986 n nay

149III.Cung lao ng trn th trng lao ng nc ta

1491.Cung lao ng theo s lng

1522.Lc lng lao ng theo cht lng lao ng

159IV.Cu lao ng trn th trng lao ng nc ta

1591.Lao ng c vic lm thng xuyn

1642.Lao ng lm cng n lng

172V.Di chuyn ca lao ng trn th trng lao ng

1721.Dng di chuyn lao ng nng thn i xy dng kinh t mi

1722.Dng di chuyn lao ng nng thn n thnh th

1733.Dng di chuyn lao ng Bc - Nam

1744.Dng di chuyn lao ng t khu vc kinh t Nh nc sang khu vc kinh t khc

174VI.Tht nghip trn th trng lao ng

177VII. Tin lng, tin cng trn th trng lao ng nuc ta

1771.Mc tin lng, tin cng trn th trng lao ng

1782.Cc nhn t tc ng n mc tin lng, tin cng trn th trng lao ng nc ta

179VIII. Phn mng th trng lao ng nc ta

1791.Cc nhn t nh hng ti phn mng th trng lao ng nc ta

1802.Cc du hiu phn mng th trng lao ng nc ta

1813.Kt qu phn mng th trng lao ng nc ta

193IX.Vai tr ca Nh nc i vi s pht trin th trng lao ng

1931.Nh nc ban hnh cc chnh sch, lut php to mi trng cho s hnh thnh v pht trin th trng lao ng

1932.Cc chnh sch kinh t, x hi nh nc ban hnh c tc ng thc y pht trin th trng lao ng

1953.Nh nc ban hnh v hon thin chnh sch dch v vic lm, pht trin h thng thng tin th trng lao ng

195X.Quan im v gii php pht trin th trng lao ng nc ta

1951.Cc quan im pht trin th trng lao ng nc ta

1962.Cc gii php pht trin th trng lao ng Vit Nam

200Chng VI: Th trng lao ng quc t v xut khu lao ng

200I.th trng lao ng quc t

2001.Khi nim

2002.Di chuyn lao ng trn th trng lao ng quc t

216II.Xut khu lao ng Vit Nam

2161.Cc khi nim

2182.Vai tr ca xut khu lao ng

2193.Qun l nh nc v xut khu lao ng

2294.Xu hng xut khu lao ng nc ta

2375.Hot ng ca cc doanh nghip xut khu lao ng

2546.Mc tiu chin lc v gii php pht trin xut khu lao ng

258Chng VII: Thng tin th trng lao ng

258I.Khi nim v vai tr ca thng tin th trng lao ng

2581.Khi nim thng tin th trng lao ng

2582.Vai tr ca thng tin th trng lao ng

259II.Cc yu cu i vi thng tin th trng lao ng

2591.Thng tin th trng lao ng phi m bo tnh h thng

2592.Tnh chnh xc ca thng tin th trng lao ng

2603.Tnh s dng ca thng tin th trng lao ng

2604.Tnh cp nht v lin quan n yu t thi gian ca thng tin th trng lao ng

2605.Tnh d hiu ca thng tin th trng lao ng

2606.Tnh bo mt an ton ca thng tin th trng lao ng

2617.Tnh hiu qu ca thng tin th trng lao ng

2618.Tnh khoa hc ca thng tin th trng lao ng

261III.i tng s dng thng tin th trng lao ng

2611.Cc c quan chc nng nh nc

2642.Ngi s dng lao ng

2643.Ngi lao ng

2654.Trung tm dch v vic lm

2655.Cc c s o to ngh

2666.Cc t chc v c nhn khc

267IV.Cc ch tiu c bn ca thng tin th trng lao ng

2671.Cc ch tiu thng tin th trng lao ng theo cc yu t cu thnh th trng lao ng

2752.Mt s ch tiu thng tin th trng lao ng theo i tng s dng thng tin

276Ch tiu thng tin

277V.Cc bn cung cp thng tin th trng lao ng

279VI.Cc ngun d liu hnh thnh thng tin th trng lao ng

282VII. Gii thiu khi qut cuc iu tra Lao ng - Vic lm thu thp d liu hnh thnh thng tin th trng lao ng Vit Nam

292VIII. mng thng tin quc gia v th trng lao ng

2921.Khi nim

2932.M hnh t chc mng thng tin

2943.T chc khai thc mng thng tin quc gia v th trng lao ng

297Phn II: dch v vic lm

297Chng I: Mt s vn c bn v dch v vic lm

297I.Cc khi nim

2971.Dch v vic lm

2982.Mng li dch v vic lm

2993.Hot ng iu phi vic lm

2994.Trung tm iu phi vic lm

3005.C s (t chc) dch v vic lm

3006.Mi gii vic lm

3017.Gii thiu vic lm

3018.Cung ng lao ng

3029.Khch hng ca dch v vic lm

302II.Phn loi c s dch v vic lm

306III.qu trnh hnh thnh v pht trin ca dch v vic lm cc nc trn th gii

3061.S ra i ca dch v vic lm

3062.Qu trnh pht trin ca dch v vic lm

310IV.Vai tr ca dch v vic lm

3101.Tc ng ca dch v vic lm n vic hon thin th trng lao ng

3112.Tc ng ca dch v vic lm n pht trin kinh t- x hi

311V.Ni dung hot ng dch v vic lm

3111.Cc ni dung tng qut ca hot ng dch v vic lm

3142.Cc ni dung c th ca hot ng dch v vic lm

329VI.Nhng k nng cn thit i vi cn b dch v vic lm

3301.K nng giao tip

3312.K nng thu thp thng tin

3413.K nng qun l, sp xp v x l thng tin

3424.K nng cung cp thng tin

3425.K nng t vn, hng dn, thuyt trnh

3436.K nng phn tch vic lm

3467.K nng lp d n

3498.Cc k nng khc

350VII. iu kin cc c s dch v vic lm hot ng c hiu qu

3511.Tnh hiu qu ca hot ng dch v vic lm

3522.Cc iu kin cn hot ng dch v vic lm c hiu qu

354chng ii: dch v vic lm vit nam

354I.Qu trnh hnh thnh v pht trin ca dch v vic lm Vit Nam

3541.Giai on 1986- 1991

3542.Giai on t 1992 - 1994

3563.Giai on t 1995 tr li y

359II.t chc ca trung tm dch v vic lm nc ta

3591.Yu cu v m hnh t chc

3632.Chc nng, nhim v, quyn hn ca Trung tm dch v vic lm

3693.Qun l ti chnh ca Trung tm dch v vic lm

371III.Hot ng dch v vic lm nc ta

3711.Xu hng hot ng ca dch v vic lm cng

3752.Xu hng hot ng ca dch v vic lm t nhn v dch v vic lm ca cc doanh nghip

377IV.Cc gii php nng cao hiu qu hot ng dch v vic lm

3771.Gii php v m hnh t chc dch v vic lm

3782.Gii php nng cao hiu qu hot ng i vi c s dch v vic lm cng

3803.Gii php v m hnh dch v vic lm t nhn

3824.Gii php chung i hnh thnh v hot ng ca cc loi hnh dch v vic lm

382V.Qun l nh nc v dch v vic lm

3821.Khi nim v s cn thit ca qun l nh nc v dch v vic lm

3842.Nguyn tc, ni dung v cng c qun l nh nc v dch v vic lm

3863.Ni dung qun l nh nc v dch v vic lm

3894.Cng c qun l,

391ti liu tham kho

Phn I: Th trng Lao ng

Chng I: mt s vn c bn v th trng lao ng

I. Mt s Khi nim

1. Th trng

Th trng l phm tr thuc kinh t hc, ra i v pht trin gn lin vi s pht trin ca sn xut hng ho, khi cha c nn sn xut hng ho th cha c cc loi th trng. Kinh t hng ho l hnh thi t chc kinh t, trong din ra qu trnh sn xut v trao i hng ho. Trong qu trnh trao i hng ho, theo ngha thng thng th Th trng l ni mua bn hng ho, l ni gp g tin hnh mua bn gia ngi bn v ngi mua, dung lng ca th trng ln hay nh l do ngi mua quyt nh.

Theo Adam Smith (Nh kinh t, Trit gia, gio s i Hc ng Glasgow - Anh): Th trng l khng gian trao i, trong ngi mua v ngi bn gp nhau tho thun trao i hng ho hoc dch v no . y th trng khng b hp bi mt khng gian nht nh m bt c u c s trao i tho thun mua bn hng ho th c th trng.

Theo David Begg (gio s kinh t hc trng i hc Tng hp London): Th trng l tp hp nhng tho thun, trong ngi mua v ngi bn trao i vi nhau loi hng ho, dch v no . Khi nim ny coi th trng l mt qu trnh, trong c ngi mua v ngi bn hng ho, dch v tc ng qua li ln nhau xc nh gi c v s lng hng ho, dch v cn trao i.

Th trng hot ng trong nhng mi quan h kinh t theo mt c ch nht nh, l c ch th trng. C ch th trng l ton b nhng phng thc vn hnh ph hp vi cc qui lut khch quan ca th trng, trong bao gm nhng quan h, nhng hnh thc v phng php vn c ca nn kinh t sn xut hng ho, t gy ra nhng lc ht v lc y theo nhng xu th nht nh chi phi ba vn c bn l sn xut ci g? sn xut bng cch no? v sn xut cho ai?. Quan h cung - cu, h thng gi c, thu, php lut lin quan khc... l nhng phng thc v phng php thc hin c ch th trng.

c trng r nt ca c ch th trng l gi c hng ho vn ng khng ngng v tun theo nhng qui lut ca th trng nh qui lut gi tr, qui lut cung - cu, qui lut cnh tranh... Cc quy lut kinh t th trng hot ng mt cch khch quan v c mi quan h mt thit vi nhau. Trong nn kinh t hin i, Chnh ph cc nc u c gng to dng mi trng php l hng vo khai thc mt tch cc v hn ch mt tiu cc ca c ch th trng nng cao hiu qu hot ng ca nn kinh t v thc y qu trnh pht trin kinh t - x hi ca quc gia.

Ngy nay, vi s pht trin ca cc ngnh kinh t hin i (my tnh, cng ngh thng tin, vin thng...), th trng mang tnh cht tru tng hn, cc phng thc mi thc hin vic mua v bn xut hin ngy cng ph bin nh: qung co, thng mi in t, Internet...; gia ngi bn v ngi mua khng cn phi gp nhau trc tip nhng hiu qu ca vic giao dch hng ho, dch v c nng cao. Do m ngi ta a ra mt nh ngha khi qut hn theo ngha rng: Th trng l mi trng kinh doanh, hay ni cch khc th trng l mi trng mua bn hng ho v dch v.

2. Th trng lao ng

Trong h thng cc th trng (th trng hng ho, th trng lao ng, th trng vn, th trng t ai...) th th trng lao ng l th trng quan trng bc nht, bi v:

- Lao ng l nhu cu ca con ngi.

- Lao ng l ngun gc to ra phn ln ca ci vt cht trong x hi.

- Lao ng l nhn t quyt nh s hot ng v pht trin ca tt c cc loi th trng.

Mt s khi nim v th trng lao ng hin nay thng c s dng nh sau:

- Theo mt tc phm ca Adam Smith vit nm 1826 th Th trng l khng gian trao i hng ho hoc dch v, nh vy nu coi sc lao ng l hng ho hoc nu coi lao ng l dch v th bn cht ca khi nim ny l: Th trng lao ng l ni din ra s trao i hng ho sc lao ng (hoc dch v lao ng) gia mt bn l ngi s dng lao ng v mt bn l ngi lao ng. Trong khi nim ny cn lu : i tng trao i trn th trng lao ng l sc lao ng (hoc dch v lao ng) ch khng phi ngi lao ng. y, ngi lao ng l ch s hu sc lao ng ca mnh, h ch em bn sc lao ng (gi tr s dng ca sc lao ng) m khng phi bn bn thn ngi lao ng.

- Theo Tin s Leo Maglen, chuyn gia t vn ca d n gio dc k thut dy ngh ca Tng Cc Dy Ngh do Ngn hng pht trin Chu (ADB) ti tr, th trng lao ng c tip cn di gc vic lm v c xc nh nh sau: Th trng lao ng l mt h thng trao i gia nhng ngi c vic lm hoc ngi ang tm vic lm (cung lao ng) vi nhng ngi ang s dng lao ng hoc ang tm kim lao ng s dng (cu lao ng). Theo quan nim ny, s trao i v tho thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng trn th trng lao ng lin quan n cc ni dung quan h lao ng (tuyn dng lao ng, s dng lao ng, tin cng, tin lng, bo him x hi, iu kin lao ng...) trong lnh vc thu mn lao ng.

- T chc Lao ng quc t (ILO) a ra nh ngha: Th trng lao ng l th trng trong cc dch v lao ng c mua bn thng qua mt qu trnh xc nh mc c vic lm ca lao ng, cng nh mc tin cng. Khi nim ny nhn mnh n cc dch v lao ng c xc nh thng qua vic lm v tin cng.

- Theo i t in kinh t th trng (1988): Th trng lao ng l ni mua bn sc lao ng din ra gia ngi lao ng (cung lao ng) v ngi s dng lao ng (cu lao ng). Khi nim ny tng ng vi khi nim ca ADB nu trn v y mi quan h trn th trng lao ng c xc nh l quan h gia cung v cu lao ng.

Trong nhng nm chuyn sang nn kinh t th trng, khi nghin cu cc vn l lun v th trng lao ng, thng xut hin hai thut ng l th trng sc lao ng v th trng lao ng. Cc nh kinh t dng thut ng th trng sc lao ng cho rng, khi sc lao ng tr thnh hng ho v hng ho sc lao ng c mua, bn trn th trng, nn l th trng sc lao ng.

Tuy nhin, sc lao ng c mua, bn trn th trng khng phi l lao ng tru tng, m l biu hin ca lao ng c th, c th hin thnh vic lm. Lao ng khng phi ch c ngha l nhng hot ng c mc ch ca con ngi, m n cn c ngha cng vic hay l vic lm. Trn thc t, vic lm l mt th c th mua, bn c; vic lm l cng vic c i ly tin cng, do s dng thut ng th trng lao ng l hp l.

nc ta, thut ng th trng lao ng c dng rng ri trong h thng php lut, c bit l trong B lut Lao ng, Vn kin i hi ng n cc vn bn chnh thc ca Nh nc, trong cc t in kinh t, sch gio khoa kinh t... v n c vai tr quan trng trong hi nhp lao ng nc ta vi lao ng cc nc trn th gii.

Nh vy, mc d c nhng cch din t khc nhau, nhng cc nh ngha nu trn u thng nht vi nhau nhng ni dung c bn v th trng lao ng nh: Th trng lao ng l th trng m trong :

- C ngi cn bn sc lao ng, cung cp dch v lao ng (ngi lao ng);

- C ngi cn mua sc lao ng (ngi s dng lao ng);

- C cc quan h cung - cu lao ng, gi c sc lao ng (tin cng, tin lng), cc quan h tho thun khc (thi gian lm vic, iu kin lao ng, mi trng lao ng, bo him x hi...).

T ta c th nu ln mt nh ngha khi qut v th trng lao ng nh sau:Th trng lao ng l ni m ngi c nhu cu tm vic lm v ngi c nhu cu s dng lao ng trao i vi nhau, mua bn dch v lao ng thng qua cc hnh thc xc nh gi c (tin cng, tin lng) v cc iu kin tho thun khc (thi gian lm vic, iu kin lao ng, bo him x hi...) trn c s mt hp ng lao ng bng vn bn hoc bng ming, hoc thng qua cc dng hp ng hay tho thun khc.

II. cc c im ca th trng lao ng

Th trng lao ng c s khc bit vi cc loi th trng khc tnh cht c bit ca hng ho sc lao ng. i vi tt c cc nn kinh t th trng, th trng lao ng u c nhng c trng c bn sau y:

1. Hng ho trao i trn th trng lao ng l loi hng ho c bit

Sc lao ng tr thnh hng ho ngay t cui thi k phong kin, khi nn sn xut hng ho nh mi c hnh thnh, cho php c tch lu t bn nguyn thu v s pht trin ca lao ng lm thu v quan h lao ng cng nghip. Trn th trng lao ng hng ho c em ra trao i l sc lao ng, l mt loi hng ho c bit, c tim nng v th lc, tr lc, tm lc. Tnh c bit ca n c th hin qua cc im sau:

Khc vi hng ho thng thng, hng ho sc lao ng gn cht vi ngi c sc lao ng (khng th tch ri ngi lao ng) c v s lng v cht lng.

C s khc bit gia hng ho ngi lao ng v hng ho sc lao ng.

- Trong trng hp th nht: Ngi lao ng c coi l hng ho, b em ra mua bn nh bt k mt loi hng ho no khc. Ngi mua loi hng ho ny c quyn chim hu th xc v sc lao ng ca ngi lao ng . Ngi lao ng khng c quyn s hu i vi bn thn v sc lao ng ca mnh. H khng c quyn t do v thn th, hc hnh, i li, c tr, t do la chn ngh nghip, cng vic; khng c quyn t do s dng kt qu lao ng to ra; v vy khng th c quyn tho thun v tin cng vi ch s dng lao ng. V d trong ch chim hu n l, ngi lao ng (nhng ngi n l) b mua, bn ging nh cc loi hng ho khc.

- Trong trng hp th hai: Ngi lao ng l ch th ca sc lao ng. Ci c em ra mua bn trn th trng khng phi l bn thn ngi lao ng m ch l gi tr s dng ca sc lao ng m h c. Khi vic trao i hon thnh, bn mua c quyn s dng ch i vi sc lao ng ca ngi lao ng trong phm vi cc iu kin c tho thun ph hp vi cc quy nh php lut ca nh nc (lut lao ng, cc vn bn di lut lao ng, cc quy nh php lut khc lin quan), ngi lao ng c t do v thn th, t do tinh thn.

Hng ho sc lao ng cn khc hng ho khc ch, d n c em ra th trng trao i, c trao i trn th trng hay cha c trao i th n vn i hi phi c thng xuyn cung cp nhng iu kin v vt cht v tinh thn tn ti v khng ngng pht trin.

Do ngi lao ng vn gi quyn kim sot s lng v cht lng sc lao ng v c tch lu, sng to trong trnh qu trnh lao ng, cho nn vic duy tr, pht trin cc mi quan h lao ng l rt cn thit, nhm nng cao nng sut v hiu qu ca qu trnh lao ng. Ngi s dng lao ng (l mt doanh nghip hay mt c th) phi xy dng mt c ch i ng, kch thch, to ng lc i vi ngi lao ng ph hp vi s pht trin ca doanh nghip v x hi. Trong , tin lng (tin cng), tin thng, cc loi phc li, ci thin mi trng lm vic, bo him x hi... l cc yu t tc ng quan trng m bo cho s pht trin mi quan h hi ho, n nh gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng.

Gi tr v gi tr s dng ca hng ho sc lao ng cng c nhng c th ring sau y:

- V nguyn l th gi tr ca bt c loi hng ho thng thng no cng l thi gian lao ng x hi cn thit kt tinh trong hng ho . Tuy nhin, i vi hng ho sc lao ng, gi tr khng phi l thi gian lao ng x hi cn thit sn xut ra n m ch l thi gian lao ng x hi cn thit duy tr v pht trin n, v:

Th nht: Khng th tnh ht c cc chi ph cho s hnh thnh sc lao ng (k t khi ngi lao ng nm trong bng m cho n khi ngi mang sc lao ng ca mnh ra th trng trao i).

Th hai: Sc lao ng khng bao gi tch khi ngi mang n, c ngha l ngi mang n lun c quyn s hu i vi n, nn khng nht thit phi tnh lng thi gian ny.

Gi tr sc lao ng c tnh ton thng qua:

+ Gi tr t liu sinh hot duy tr i sng bn thn ngi lao ng v gia nh.

+ Chi tiu cn thit cho ti sn xut m rng sc lao ng bn thn ngi lao ng.

- Nu gi tr s dng ca hng ho thng thng biu hin cng dng ca hng ho khi em ra tiu dng n th gi tr s dng ca hng ho sc lao ng biu hin ch n c s dng nh mt yu t u vo ca qu trnh sn xut, khi tiu dng sc lao ng, n quyt nh s lng, cht lng sn phm v hng ho, dch v sn xut ra. V vy, cc chnh sch, quy nh v tuyn dng, tin lng, bo him x hi... va c nh hng n hiu qu kinh doanh ca cc n v sn xut kinh doanh, va nh hng n cc ch tiu kinh t v m nh gi c, vic lm.

- i vi hng ho thng thng, gi tr v gi tr s dng s gim dn trong qu trnh s dng, th i vi hng ho sc lao ng gi tr v gi tr s dng ngy cng c b sung, nng cao cng vi qu trnh s dng, v:

+ Ngi lao ng cng lm vic lu, thi gian hc tp cng ko di, trnh lnh ngh, tch lu kinh nghim ca h ngy cng tng, do sn phm do h lm ra ngy cng nhiu v cht lng tt hn.

+ Sc lao ng khi c s dng s to ra gi tr ln hn so vi gi tr ca chnh bn thn n, phi c gi tr mi gia tng.

2. Tnh khng ng nht ca hng ho sc lao ng trn th trng lao ng

Cc loi hng ho, dch v c bit l hng ho cng nghip thng c chun ho cao, m bo tnh ng nht v mu m, cht lng. Nhng hng ho sc lao ng khng ng nht. Mi ngi lao ng khc nhau v tui tc, ngun gc, gii tnh, tr thng minh, s kho lo, th lc, ng lc lm vic u c nh hng n nng sut v hiu qu lao ng. ng thi, ngi lao ng cn c s khc nhau v trnh vn ho, cp trnh CMKT, s nm kinh nghim cng tc... Mi ngi lao ng l tng hp ca cc nng lc bm sinh, sc lao ng t c cng vi cc k nng chuyn bit tip thu c thng qua gio dc v o to. Yu t k nng thng c gi l vn nhn lc ca tng ngi. Khng ng nht nh vy nn gi c (tin cng, tin lng) c s khc bit nhau trn th trng lao ng, ph thuc vo kh nng v kt qu lao ng ca tng ngi, s nh gi ca ngi s dng lao ng...3. Gi c sc lao ng trn th trng lao ng do quan h cung cu lao ng xc nh

S hot ng ca qui lut cung - cu lao ng trn th trng lao ng xc nh gi c sc lao ng. N c biu hin thng qua qua trng thi quan h tho thun gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng v tin lng, tin cng. Ngoi ra, cc vn khc lin quan n quan h lao ng cng c tho thun nh v: vic lm, thi gian lm vic, bo him x hi, mi trng lao ng v cc iu kin lm vic khc.

4. Gi c khng phi l tn hiu duy nht iu chnh quan h cung - cu lao ng

Ngoi s hot ng ca quy lut cung - cu lao ng cn c vai tr iu tit ca Chnh ph v cc khuyt tt ca th trng lao ng t c cc mc tiu kinh t - x hi trong tng thi k. Chnh ph iu tit bng lng ti thiu chung ton quc, tin lng ti thiu ngnh, tin lng ti thiu vng. Ngoi ra Chnh ph cn qui nh cc tiu chun lao ng, cc quan h lao ng m bt buc ngi lao ng v ngi s dng lao ng phi tun th trong qu trnh mua bn sc lao ng.

Trn th trng lao ng, vai tr ca tin lng ti thiu c th hin nh sau:

- Tin lng ti thiu l li an ton i vi ngi lao ng. Ngi s dng lao ng khng c tr cng thp hn mc lng ti thiu loi tr s bc lt thm t c th xy ra i vi nhng ngi lm cng n lng trc sc p mc cung qu ln ca th trng lao ng.

- Thng qua vic iu chnh tin lng ti thiu m bo sc mua cho cc mc tin lng khc trc s gia tng ca lm pht, cng nh bin ng cc yu t kinh t x hi khc.

- Quy nh tin lng ti thiu l mt trong nhng bin php quan trng tin cng trc tip vo tnh trng i ngho ca mt quc gia.Trong , tin lng ti thiu phi m bo mc sng ti thiu cho ngi lao ng v mt phn cho gia nh h. Nu tr cng lao ng thp hn mc tin lng ti thiu nh trn th lao ng lm cc cng vic gin n s lm vo tnh trng ngho kh v cng nh hng trc tip n thu nhp v mc sng ca cc loi lao ng khc (v tin lng ti thiu l mt trong nhng c s xy dng mc lng bc 1 cho cng nhn trong cc doanh nghip...).

- Tin lng ti thiu c vai tr loi b s cnh tranh khng cng bng, chng li xu hng gim chi ph cc yu t sn xut (gm c tin lng) ti mc khng tho ng ca cc doanh nghip.

- Qui nh tin lng ti thiu mc no l s iu chnh quan h v tin lng gia cc nhm ngi lao ng, khi tin lng khng c tnh ng mc v c s phn bit, v d nh phn bit tin lng theo gii tnh, ng cp, nhm lao ng khc nhau...

- Tin lng ti thiu l cng c ca nh nc iu tit thu nhp gia gii ch s hu v ngi lao ng. Do c tc dng phng nga xung t, tranh chp gia gii ch s hu v ngi lao ng, tc ng nh hng tiu cc n pht trin kinh t ca doanh nghip cng nh ca nn kinh t.

Vit Nam, tin lng ti thiu cn c khng nh l cn c tnh cc mc lng cho cc loi lao ng khc (ghi trong B Lut Lao ng).

Theo l thuyt, tin lng t iu chnh cn bng cung - cu sc lao ng. Song, tin lng khng phi lc no cng linh hot. i khi tin lng mc cao hn mc cn bng th trng, gi l tnh cng nhc ca tin lng. Cc nh kinh t cng ch ra 3 nguyn nhn lm cho tin lng cng nhc l lut v tin lng ti thiu, sc mnh c quyn ca cng on v tin lng hiu qu. Tnh cng nhc ca tin lng cng l mt trong nhng nguyn nhn gy ra tnh trng tht nghip. Vic xc nh lng ti thiu l bao nhiu trong tng thi k l vn phc tp, chu s nh hng ca nhiu yu t, do phi c s tnh ton k v c s la chn ti u p dng. ng thi phi iu chnh kp thi lng ti thiu ph hp vi tnh trng pht trin ca nn kinh t th trng, lm cho tin lng linh hot, khng b cng nhc.

5. Th trng lao ng hot ng a dng vi nhiu phn lp khc nhau

Ngoi th trng lao ng chung ton quc, ngi ta cn xc nh cc phn mng th trng lao ng khc nh: th trng lao ng theo lnh th a l (th trng lao ng a phng, vng), khu vc th trng lao ng theo trnh k nng (th trng lao ng gin n, th trng lao ng k nng ...).

Trn thc t xut pht t c im cung- cu lao ng khc nhau theo vng, khu vc, a phng (thnh th, nng thn...) do trnh pht trin ngun nhn lc, pht trin kinh t ca cc vng, khu vc c s khc nhau, nn thng to ra nhng ranh gii th trng lao ng. V th cho nn trn th trng lao ng ca mt nc c th vng ny, vng khc hoc khu vc ny, khu vc khc mc hot ng ca qui lut cung - cu lao ng c th khc nhau, si ng hoc km si ng.

S gii hn v a l theo vng, khu vc ca th trng lao ng t ra vn phi nghin cu cc dng di chuyn v mi lin kt cung - cu lao ng cc vng, khu vc, khi khng c lin kt th th trng lao ng b chia ct, to ra s phn mng (phn on) th trng lao ng.

y cc chnh sch th trng lao ng ca Chnh ph c vai tr quan trng trong iu tit mi quan h cung - cu lao ng trn th trng lao ng chung c nc, th trng lao ng vng, khu vc, nhm to ra s hot ng thng nht ca th trng lao ng, tng c hi vic lm nhiu hn cho ngi lao ng, thc y s dng hiu qu ngun nhn lc.

6. V th yu hn ca ngi lao ng trong m phn trn th trng lao ng

Trong cc quan h giao dch hay m phn trn th trng lao ng, cn cn thng nghing v pha ngi s dng lao ng, bi cc l do:

- cc nc ang pht trin, thng thng s lng nhng ngi i tm vic lm nhiu hn s lng c hi vic lm sn c (cung thng ln hn cu).

- Ngi lao ng i tm vic khng c t liu sn xut (hoc c t c phn), ngun lc hn ch phi bn sc lao ng, trong khi ngi s dng lao ng c nhiu kh nng ch i v la chn lao ng hn.

- Trn th trng lao ng vi cung lao ng di do th ngi s dng lao ng thng th mnh trong m phn vi ngi lao ng. V vy trong qu trnh m phn hoc giao dch ngi s dng lao ng thng c v tr quyt nh v cc vn quan h lao ng. Tuy nhin, i vi cc loi lao ng khan him trn th trng lao ng nh lao ng lnh ngh cao, lao ng i hi kh nng c bit... th v th ca ngi lao ng t c s cn bng hn vi ngi s dng lao ng trong tho thun v m phn v cc ni dung hp ng lao ng.

7. Trong qu trnh mua, bn sc lao ng c th xy dng mi quan h lao ng tch cc

Qu trnh mua, bn sc lao ng gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng c thc hin trong cc doanh nghip, t chc, c quan. Trong qu trnh ny hai bn c th xy dng c mi quan h lao ng tch cc, thng qua c ch vn hnh hiu qu cc qui nh ca b lut lao ng ti doanh nghip nh: hp ng lao ng, tho c lao ng tp th, quy ch tr lng, ni quy doanh nghip...

Ni mt cch c th hn, trn c s tun th cc qui nh ca php lut lao ng, cc doanh nghip, c quan xy dng, ban hnh cc qui nh ni b hng vo duy tr, pht trin cc mi quan h lao ng mang tnh thn thin, xy dng, c tc dng kch thch nng cao nng sut lao ng v hiu qu sn xut - kinh doanh. Trong , c bit l cc qui nh v tin lng, tin thng, thi gian lm vic, ch phc li, bo him x hi, mi trng lao ng, trch nhim x hi ca doanh nghip...

Xy dng mi quan h lao ng tch cc gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng trong qu trnh mua, bn sc lao ng cn th hin kh nng thc hin hiu qu c ch hai bn, tng cng vai tr ca u ban tham vn cng on - ngi s dng lao ng. Ti nhiu nc trn th gii ban hnh v thit lp c ch tham vn 2 bn ni lm vic tng cng s hp tc gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng ( M l U ban ngi lao ng - ngi s dng lao ng, Nht Bn, Hn Quc l U ban tham vn ngi lao ng - ngi s dng lao ng, c Hi ng Lao ng...). Nguyn tc v mc tiu chung ca c ch hai bn l thc y s hp tc gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng thng qua i thoi hai chiu mt cch thng xuyn bng vic trao i thng tin, tham kho kin mt cch thnh tm, hng vo gii quyt cc vn m hai bn cng quan tm, m bo li ch cc bn trong s n nh, hi ho.

8. Th trng lao ng v php lut nh nc

Th trng lao ng d hon ho hay khng u chu s tc ng ca php lut. Cc th ch, quy ch c lut ho v cc quy nh khng thnh vn bn, c tc ng n hnh vi v iu kin ca hai ch th ngi lao ng v ngi s dng lao ng trong qu trnh tho thun cc iu kin v gi c ca dch v lao ng. Trong , cc quy nh php lut tc ng trc tip n th trng lao ng l B lut Lao ng, lut gio dc v o to; chnh sch dn s, u t, hi nhp quc t...

III. Cc iu kin hnh thnh v pht trin th trng lao ng

Th trng lao ng c cu thnh bi ba yu t l: cung lao ng, cu lao ng v gi c sc lao ng, trong 3 yu t nu trn th cung lao ng v cu lao ng l 2 yu t c bn. S pht trin ca th trng lao ng cng chnh l s pht trin ca cc yu t ca th trng lao ng, pht trin cc quan h th trng lao ng v trn c s nhng iu kin nht nh. Trn c mt l lun v thc t, th trng lao ng c hnh thnh v pht trin trong cc iu kin sau y:

1. C nn kinh t sn xut hng ho

Kinh t sn xut hng ho l mt hnh thi t chc kinh t, trong din ra qu trnh sn xut v trao i hng ho. Thc t lch s cho thy, hnh thi kinh t hng ho tri qua nhiu giai on pht trin khc nhau tu theo trnh pht trin ca lc lng sn xut v tnh cht ca quan h sn xut chim a v thng tr. Trong cc giai on pht trin khc nhau ca kinh t sn xut hng ho c s hnh thnh v pht trin ca th trng lao ng trnh khc nhau. Trong giai on sn xut hng ho gin n trc ch ngha t bn (trong x hi phong kin) tng tn ti sn xut hng ho, nhng quan h hng ho - tin t cha m rng, b hn ch trong phm vi ca sn xut hng ho gin n nn th trng lao ng cn s khai.

n giai on kinh t hng ho t bn ch ngha, s pht trin ca lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi, s ln mnh ca tng lp thng nhn v pht trin cc ngnh cng nghip (khong th k 15,16) thc y sn xut hng ho t ti trnh pht trin cao, trong c c hng ho sc lao ng. Quan h hng ho - tin t len li vo mi a bn, thc y s hnh thnh th trng lao ng thng nht nhiu quc gia v hnh thnh th trng lao ng quc t. Tri qua my trm nm pht trin ca kinh t sn xut hng ho, cc quan h hng ho - tin t ngy cng pht trin trong mi lnh vc, trong c lnh vc lao ng v cc quy lut ca kinh t th trng (quy lut gi tr, cung cu, cnh tranh...) ngy cng pht huy tc dng, to iu kin cho cc quan h th trng c pht trin mnh m. Trong , bn cnh th trng hng ho, dch v, vn, t ai, bt ng sn... l th th trng lao ng cng c s pht trin trnh ngy cng cao. Trong nn kinh t sn xut hng ho t n trnh pht trin cao, th th trng lao ng khng nhng t vn ng, iu tit theo c ch th trng m cn c vai tr qun l, iu chnh ca chnh ph cc nc.

Mc pht trin ca hng ho sc lao ng trn th trng lao ng ty thuc vo trnh pht trin kinh t - x hi, x hi cng pht trin th hng ho sc lao ng cng hon thin v s lng v cht lng. Trong ch bo theo s lng l s pht trin ca lao ng lm cng n lng (trong cc khu vc c quan h lao ng), biu hin bng t l lao ng lm cng hng lng trong tng s lao ng ang lm vic trong nn kinh t, tnh theo cng thc sau:

L LCHL

R LCHL =

L LV

Trong :

R LCHL : T l lao ng lm cng hng lng ca nn kinh t.

L LCHL : Tng s lao ng lm cng hng lng trong nn kinh t.

L LV: : Tng s lao ng ang lm vic trong nn kinh t.

Nh vy, th trng lao ng hnh thnh v pht trin trong iu kin c s tn ti v pht trin ca nn kinh t sn xut hng ho. Th trng lao ng l mt b phn cu thnh ca h thng cc loi th trng trong nn kinh t th trng. Nn sn xut hng ho cng pht trin (c quy m sn xut ln v tc tng trng cao) th th trng lao ng cng pht trin v hot ng mnh.

2. Sc lao ng phi l hng ho

hnh thnh v pht trin th trng lao ng th sc lao ng phi l mt loi hng ho, nhng sc lao ng c th tr thnh hng ho th cc iu kin cn phi c l:

- Bn thn sc lao ng phi c gi tr kinh t nht nh, c kh nng to ra gi tr gia tng;

- Ngi lao ng c t do v thn th v c lp v nhn cch, l ch s hu sc lao ng ca mnh, c th t do s dng lao ng ca mnh (nh cp trn);

- Ngi lao ng khng c hoc khng c t liu sn xut, phi bn sc lao ng sng. Tuy nhin y cn thy rng, trn th trng lao ng hin nay cng c nhng ngi lao ng lm thu c th c mt t t liu sn xut, c mt t c phn. H va l ngi lm thu va l c ng ca doanh nghip (s hu mt t ti sn ca doanh nghip). Mt s gim c doanh nghip cng c th l lao ng lm thu, c ch s hu (Hi ng qun tr) thu iu hnh doanh nghip, do gim c c th va l lao ng lm thu va l ngi s dng lao ng.

- Trn th trng lao ng c nhu cu lao ng v sc lao ng (hin ti hoc tng lai) m ngi lao ng c sn v sn sng bn. 3. Ngi s dng lao ng c t do mua v ngi lao ng c t do bn sc lao ng

Trn th trng lao ng, ngi s dng lao ng l ngi thu lao ng v tr cng lao ng cho ngi lao ng. V vy, ngi s dng lao ng phi c quyn t do mua sc lao ng theo nhu cu, yu cu v s lng, cht lng, c cu lao ng m bo cho cc ch lm vic trong cc c s sn xut, kinh doanh ca mnh. Nu khng c t do mua sc lao ng th cc quan h trn th trng lao ng s b sai lch.

i vi ngi lao ng, di t cch l yu t cung lao ng trn th trng lao ng h phi c ton quyn s hu sc lao ng ca mnh. Quyn bn hay khng bn sc lao ng ca mnh cho ngi s dng lao ng phi hon ton do bn thn ngi lao ng t quyt nh.

4. C mi trng php l bnh ng, thun li

th trng lao ng pht trin, nh nc cn phi to mi trng php l bnh ng gia cc khu vc kinh t thng qua h thng php lut, cc chnh sch, quy nh php lut lin quan n s pht trin ca th trng lao ng. Trong cn phi ban hnh ng b cc chnh sch th trng lao ng nh: tin lng (tin cng), dch v vic lm, o to ngh, ti ho nhp th trng lao ng, thng tin th trng lao ng, bo him x hi... Trn c s cc chnh sch ny thc y pht trin cc yu t cung lao ng, cu lao ng; pht trin h thng trung gian th trng lao ng, to mi trng cho th trng lao ng hot ng si ng, hiu qu.

Ngoi ra nh nc cn phi ban hnh v hon thin cc th ch, quy nh v trch nhim, ngha v quyn li gia hai ch th l ngi s dng lao ng v ngi lao ng, hnh thnh v pht huy vai tr ca c ch ba bn gia nh nc, ch s dng lao ng, i din ngi lao ng (cng on, Hip hi...) trong tham vn cc vn v tin lng (tin cng), iu kin lao ng, cc vi phm, tranh chp lao ng v cc quan h lao ng khc trong qu trnh thc hin mua bn sc lao ng.5. Hi nhp vi th trng lao ng quc t

Hi nhp vi th trng lao ng quc t c tc ng n nng cao tnh linh hot, hiu qu ca cc yu t cung, cu lao ng v do thc y c s pht trin ca th trng lao ng trong nc. Trong , biu hin c th l vic xut, nhp khu lao ng c tc ng n iu chnh mc cung, cu lao ng trn th trng lao ng cc nc cho ph hp vi trnh pht trin ca nn kinh t v ngun nhn lc. Trong nhiu trng hp, xut nhp khu lao ng cn l gii php nng cao cht lng cung trn th trng lao ng thng qua hnh thc tu nghip, xut khu lao ng hc tp, nng cao tay ngh cc nc c cng ngh hin i, tin tin.IV. Phn loi th trng lao ng

Tu thuc vo cc tiu ch c la chn, cc mc ch nghin cu v qun l, c th phn loi th trng lao ng nh sau:1. Th trng lao ng xt t gc php l

Di gc php l c th phn bit th trng lao ng hp php v th trng lao ng bt hp php.

- Th trng lao ng hp hp php l th trng hot ng trong khun kh cc qui nh ca php lut quc gia v cc cam kt quc t.

- Th trng lao ng bt hp php l th trng m s hot ng nm ngoi khun kh qui nh ca php lut, th d th trng lao ng cc vng sn xut, kinh doanh ma tu; th trng lao ng khu vc bun lu pht trin; th trng lao ng khu vc khai thc khong sn bt hp php (o, i vng...).2. Th trng lao ng t gc qun l

T gc qun l c th chia ra th trng lao ng c th v th trng lao ng t do.

- Th trng lao ng c th l th trng c s qun l, iu tit bng cc chnh sch ring bit ca Chnh ph, nhm t c mt s mc tiu kinh t - x hi t ra. Th d, pht trin th trng lao ng ti cc khu cng nghip, khu ch xut, hoc ti cc vng min ni, hi o... nh nc c th qui nh cc chnh sch th trng lao ng ring bit i vi cc vng ny...

- Th trng lao ng t do l th trng lao ng hot ng di cc chnh sch th trng lao ng chung, bnh thng ca Chnh ph. 3. Th trng lao ng chnh thc v phi chnh thc

- Th trng lao ng chnh thc thng gn vi khu vc sn xut, kinh doanh chnh thc (cn gi l khu vc kt cu) l khu vc kinh t c t chc, khu vc c s gim st ca Nh nc (cc c s kinh t c ng k hot ng, c t cch php nhn...), gn vi cung - cu lao ng trong hot ng sn xut - kinh doanh c s qun l, gim st ca nh nc.

- Th trng lao ng phi chnh thc l th trng lao ng gn vi khu vc sn xut kinh doanh phi chnh thc (khu vc phi kt cu), gn vi cung - cu lao ng trong cc hot ng sn xut - kinh doanh khng ng k theo qui nh ca Nh nc, hot ng nm ngoi tm kim sot ca Nh nc.

4. Th trng lao ng t gc a l

Th trng lao ng t gc a l c th chia ra:

- Th trng lao ng a phng: L cc th trng lao ng tnh, thnh ph.

- Th trng lao ng thnh th: Th trng lao ng gii hn khu vc thnh th.

- Th trng lao ng nng thn: Th trng lao ng gii hn khu vc nng thn.

- Th trng lao ng quc gia: Th trng lao ng gii hn phm vi ton quc.

- Th trng lao ng quc t: Th trng lao ng gii hn phm vi nhiu nc trn th gii.5. Th trng lao ng t gc k nng

- Th trng lao ng gin n: L th trng lao ng m trong ch mua, bn sc lao ng gin n (lao ng ph thng, lao ng cha qua o to).

- Th trng lao ng chuyn mn - k thut (th trng lao ng k nng): L th trng lao ng trong mua, bn sc lao ng chuyn mn - k thut (lao ng qua o cc cp trnh chuyn mn - k thut).

- Th trng lao ng cht xm: L th trng trong mua, bn sc lao ng trnh chuyn mn k - thut cao, lao ng sng to c kh nng to ra gi tr gia tng ln trong cc lnh vc kinh t - x hi.

Phn on th trng lao ng cng c tc dng nhm lm r tnh cht, c trng v mc hot ng ca cung - cu cc loi lao ng trn th trng lao ng, cho php chng ta bit c nhu cu v kh nng p ng nhn lc cho s pht trin kinh t - x hi ca t nc. ng thi thng qua c th a ra cc chnh sch th trng lao ng ng n, nhm thc y s pht trin tch cc ca cc loi th trng lao ng.

Cn nhn mnh rng, cng nh cc loi th trng khc, th trng lao ng hot ng mang tnh thng nht, c bit l cc nc pht trin trong lao ng lm cng n lng chim t trng ch yu v bao trm l quan h lao ng cng nghip. i vi cc nc ang pht trin nh nc ta, s phn on th trng lao ng thng ln hn, ch yu l do c khc bit ln v trnh pht trin ca lc lng sn xut, mc hot ng ca th trng lao ng... Trn thc t, phn on th trng lao ng khng hon ton to ra h ngn cch gia cc th trng lao ng, m chu s tc ng ca qui lut cung- cu lao ng trn th trng lao ng chung. Trong , biu hin r nt l s dch chuyn cc loi lao ng t a phng, khu vc, lnh vc ny, sang a phng, khu vc, lnh vc khc... Th d nh s di chuyn ca lao ng nng sang khu vc thnh th, dch chuyn lao ng phi k nng sau thi gian o to sang tham gia th trng lao ng c k nng, dch chuyn lao ng gia khu vc chnh thc v khu vc phi chnh thc...

Tuy nhin, c nhiu yu t cn tr n s hot ng thng nht ca th trng lao ng, to ra cc ro cn gia cc th trng lao ng nh : s yu km ca h thng gio dc, o to, dy ngh; chnh sch hnh chnh (h khu...), tnh hiu qu ca h thng mi gii vic lm, chnh sch tin lng/ tin cng do Nh nc ban hnh... 6. Th trng lao ng theo mc pht trin

6.1. Th trng lao ng cnh tranh hon ho

Th trng lao ng cnh tranh hon ho l th trng lao ng c cc c trng di y:

- C nhiu ngi s dng lao ng cnh tranh trong thu mt loi lao ng cho nhng cng vic xc nh;

- C nhiu ngi lao ng cc cp trnh chuyn mn - k thut c lp vi nhau trong cung ng dch v lao ng;

- Khng c ngi lao ng hoc ngi s dng lao ng no c th iu khin c tin lng trn th trng lao ng;

- Thng tin v s dch chuyn lao ng trn th trng lao ng c tnh t do, hon ho, khng mt chi ph;

- Trn th trng lao ng cnh tranh hon ho, tin lng c xc nh ti mc cn bng cung - cu lao ng trn th trng (ti im ng cung lao ng v ng cu lao ng ct nhau). Do , ngi s dng lao ng khng th thu lao ng mc lng thp hn mc lng cn bng.

- Quyt nh thu lao ng ca ngi s dng lao ng t c khi sn phm doanh thu cn bin theo lao ng bng chi ph tin lng cn bin. Trong th trng cnh tranh hon ho, chi ph tin lng cn bin thu thm mt n v lao ng cng chnh l mc tin lng cn bng trn th trng, nn doanh nghip s thu lao ng n khi sn phm doanh thu cn bin bng mc lng cn bng trn th trng lao ng.

6.2. Th trng lao ng c quyn mua

Th trng lao ng c quyn mua l th trng lao ng m trong c mt hoc mt s ngi s dng lao ng thu mt loi hoc mt vi loi lao ng nht nh no . Thng thng ngnh ngh lao ng c thu l ngh c th hoc c quyn theo vng i vi mt hoc mt s loi lao ng. Khng ging nh th trng lao ng cnh tranh hon ho, trn th trng lao ng c quyn ngi s dng lao ng l ngi nh gi c sc lao ng, h c th iu khin mc tin lng thng qua s lng lao ng c tuyn dng.

Cng ging nh trn th trng lao ng cnh tranh hon ho, nh c quyn s tuyn dng lao ng mc lng m doanh thu sn phm cn bin theo lao ng bng chi ph tin lng cn bin. Nhng ti a ho li nhun v do tnh c quyn mua, nn nh c quyn ch tr tin lng mc thp hn mc lng cn bng trn th trng lao ng.

6.3. Th trng lao ng c quyn bn

Th trng lao ng c quyn bn l th trng lao ng m trong s tham gia ca cng on trong iu chnh lng cung ng lao ng c ngha quyt nh. Khc vi th trng lao ng cnh tranh hon ho, y quyt nh cung ng lao ng ca cc t chc, c nhn khng c lp vi nhau m thng qua cng on.

Tc ng ca cng on s to nn xu hng y mc tin lng ln cao hn mc tin lng cn bng trn th trng lao ng. Tc ng ca cng on thng qua cc hnh ng sau y:

- Hot ng qung co sn phm, vn ng chnh tr tng nhu cu v sn phm dn n tng nhu cu v lao ng.

- Cng on c th tc ng n Chnh ph trong vic thc hin cc chng trnh pht trin sn xut, kinh doanh nhm lm tng nhu cu v lao ng.

- Cng on c th hn ch cung ng lao ng thng qua vic gim cc nh cung ng lao ng, gim c nhn cung ng lao ng bng cc hot ng c t chc ca mnh.

- Cng on mc c (m phn), yu cu tng lng cho ngi lao ng.

6.4. Th trng lao ng song phng

Th trng lao ng song phng l th trng m trong ng thi c s tham gia ca cng on v nh c quyn tuyn dng lao ng trong iu chnh lng cung ng lao ng.

Trn th trng lao ng song phng tin lng c xc nh thng qua s mc c, hnh vi ca cc bn tham gia th trng. Cng on c xu hng nng cao tin lng v mc c vic lm. Ngc li cc nh tuyn dng li c xu hng gim tin lng v mc tuyn dng lao ng. S tng tc gia hai lc lng th trng s quyt nh mc tin lng.

Trn th trng lao ng song phng thng c s bin ng khng mong mun v c th gy thit hi cho ngi lao ng cng nh ngi s dng lao ng. vic tr lng c hiu qu, hn ch nhng thit hi cho cc bn, i hi phi c s can thip ca Chnh ph iu chnh nhng sai lch trong qu trnh m phn tin lng ca hai bn (cng on v ngi s dng lao ng). Nh vy, ngoi c ch hai bn cn c c ch ba bn, trong Chnh ph l mt bn i din trong m phn xc nh mc tin lng trn th trng lao ng.V. Phn mng th trng lao ng

1. Khi nim v phn mng th trng lao ng

Theo nghin cu ca cc nh kinh t nc ngoi (Piore, Victorisz, Harrison, 1973, 1975) th: phn mng th trng lao ng l vic th trng lao ng c phn thnh cc mng m trong gi c v s phn b lao ng c iu tit bi hng lot cc quy trnh, chnh sch, th ch v qun l hnh chnh ring. Nh vy, tin lng (tin cng) v s di chuyn gia cc mng th trng lao ng ch din ra mt cch hn hp trong mt s loi hnh cng vic no , hoc gii hn theo nhng c im no ca cung, cu lao ng (gii hn theo lao ng k nng, lao ng phi k nng, theo gii...).

Nhn chung, tu thuc vo cc tiu thc v mc ch nghin cu m th trng lao ng c phn mng theo cc tiu thc sau:

- Phn mng th trng lao ng da vo s phn b v mt a l (phm vi khng gian), gm cc phn mng ch yu: th trng lao ng thnh th v th trng lao ng nng thn; th trng lao ng vng pht trin chm v vng pht trin nhanh (vng a lnh th v vng ng lc kinh t).

- Phn mng th trng lao ng da vo vai tr qun l ca nh nc, bao gm: th trng lao ng chnh thc v th trng lao ng phi chnh thc.

- Phn mng th trng lao ng da vo trnh chuyn mn, k thut ca ngi lao ng gm c th trng lao ng ph thng (gin n), th trng lao ng k nng v th trng lao ng cht xm.

- Cc phn mng th trng lao ng khc nh: theo gii, ngnh...

Phn mng th trng lao ng biu hin tnh cht, phm vi, mc pht trin ca th trng lao ng, tuy nhin s phn mng ch l tng i bi v cc loi th trng lao ng c mi quan h hu c vi nhau. Th d th trng lao ng thnh th, trong phn ln l lao ng phi nng nghip hot ng hn th trng lao ng nng thn trong phn ln l lao ng nng nghip. Tuy nhin, gia th trng lao ng thnh th v th trng lao ng nng thn c mi lin h vi nhau thng qua quan h cung cu lao ng. Lao ng nng thn khi nng nhn c th ra thnh th tm vic lm, tham gia vo th trng lao ng thnh th...

cc nc pht trin c th trng lao ng thng nht, s t do dch chuyn lao ng gia cc ngnh, vng, khu vc kinh t lm gim s khc bit v tin lng. Trong khi cc nc ang pht trin cn tn ti s khc bit ln v tin lng v mi trng lm vic gia khu vc nng thn - thnh th, khu vc phi kt cu v khu vc kt cu hin i, gia cc vng khc nhau, a phng khc nhau... ng thi vi l c s khc nhau v cht lng ca cung lao ng (trnh gio dc, o to...) v trnh pht trin kinh t khc nhau (trnh cng ngh, qun l...) v cc yu tc khc nh phn cng lao ng theo gii tnh, vn ho truyn thng, thiu h thng thng tin th trng lao ng, chnh sch tin lng khng thng nht i vi tt c cc vng, khu vc... to nn s hn ch dch chuyn lao ng v phn mng th trng lao ng. Nh vy, phn mng th trng lao ng l s phn bit (phn chia) th trng lao ng ra cc mng, di tc ng ca cc yu t v trnh pht trin kinh t, gio dc, o to, qun l v s phn bit chnh sch tin lng (tin cng), chnh sch di chuyn lao ng trn th trng lao ng do Chnh ph ban hnh.

2. Nguyn nhn ca phn mng th trng lao ng

C nhiu nguyn nhn gy ra phn mng th trng lao ng nhng cc nh nghin cu kinh t ch ra 2 nhm nguyn nhn ch yu sau y:

2.1. C ch xc nh tin lng khc nhau

Vic xc nh tin lng khc nhau c nhn mnh nh mt nhn t c bn ca phn mng th trng lao ng. Trong cc phn mng th trng lao ng, cc c nhn ging nhau (xt v vn con ngi) nhng c mc lng khc nhau. S khc nhau l do c ch, chnh sch xc nh tin lng khc nhau gia cc mng th trng lao ng, gy ra tnh cng nhc ca tin lng.

2.2. Kh nng di chuyn lao ng b hn ch

Kh nng di chuyn lao ng hn ch gia cc phn mng l mt trong nhng nguyn nhn quan trng ca phn mng th trng lao ng. Nhn chung, kh nng di chuyn lao ng b hn ch l do s tip cn khc nhau vi cc ngun lc, nh gio dc, o to, vn. Vic tip cn khng nh nhau i vi cc ngun lc khng nht thit l do tht bi ca khu vc cng cng trong vic cung cp ngun lc m l do trnh pht trin, c ch chnh sch ni lm vic trong th trng b phn mng.

2.3. Gio dc v o to

Gio dc v o to l yu t quan trng i vi kh nng di chuyn lao ng. Nhng yu cu c bn cho mt th trng lao ng hot ng n nh l cc c hi gio dc, o to nh nhau. Nhng c th vic tip cn vi cc c hi gio dc, o to li cha th nh nhau i vi tt c mi ngi. Nguyn nhn l do cc kh nng khc nhau, iu kin kinh t, tip cn thng tin, truyn thng hc tp... khc nhau. Do , cc bin php khc phc c th cc tnh trng trn u c vai tr quan trng to ra kh nng di chuyn lao ng v hn ch phn mng th trng lao ng.

2.4. Cc nhn t x hi

Cc nhn t x hi (cc mi quan h cng ng, ngh nghip...) cng lin quan n vic hn ch kh nng di chuyn lao ng. Qu trnh x hi ho, m rng giao lu cng ng l rt quan trng to iu kin cho ngi lao ng nm bt thng tin, tng c hi hc ngh, hc cc k nng la chn vic lm, ngh nghip v do gim c nhng hn ch v kh nng di chuyn lao ng.

2.5. Cc nguyn nhn khc

Cc nguyn nhn khc ca phn mng th trng lao ng l: gii tnh, chng tc, tn gio cng tc ng n phn mng lao ng. Nu quyt nh ca ch s dng lao ng khi thu lao ng da trn cc tiu chun ny th n c xem l phn bit i x. Th d tnh trng phn bit i x vi ph n c th dn n phn mng ca th trng lao ng theo gii, trong phn bit i x vi ph n biu hin trong vic ch s dng lao ng n lm mt s cng vic nht nh, c tr lng thp hn nam gii lm cng vic...

3. Mt s hc thuyt v phn mng th trng lao ng trn th gii

3.1. Phn mng lao ng th ch M (Kerr...)

Lun im c bn v phn mng th trng lao ng ny l th trng lao ng khng vn hnh mt cch thun khit di nh hng ca cc yu t kinh t hin i nh: th ch, chnh sch, hot ng ca cc nghip on... lm mo m th trng lao ng. Hot ng ca cc nghip on ca cc tp on v cc hng ln lm bin dng c ch tin lng trong tng th trng ni ti. Trong c 5 nguyn nhn c bn to ra cc ro cn v phn chia th trng thnh cc mng khc bit l: chnh sch sai lch i vi c nhn ngi lao ng, ch s dng lao ng, cc hot ng ca tp th ngi lao ng, cc hot ng ca cng ng ngi s dng lao ng v cc hot ng ca chnh ph (xy dng v ban hnh, gim st thc hin chnh sch iu chnh th trng lao ng).

3.2. Phn mng th trng lao ng theo m hnh Munich (c)

Ngay t nhng nm 70, c, cc tc gi Lutz v Sengenberger 1974; Sengenberger 1978 a tt c cc th trng lao ng vo khung phn tch chung trn c s ca l thuyt gi l cch tip cn mi v vn con ngi. Cc tc gi ny nghin cu cu trc th trng lao ng mt cch tng th. H phn th trng thnh 3 mng trn c s bn cht ca vic lm. l: Mng th trng lao ng khng chuyn (unspecific sub-market); mng th trng lao ng th cng (craft sub-market) v mng th trng chuyn dng cho cc hng (firm-specific sub- market).

L thuyt ny tp trung vo kha cnh cu ca th trng v nhng quy nh v th ch iu tit tin lng tin cng, s tip cn vi o to v nng cao trnh , cc quy nh chung v th trng lao ng v tc ng ca chng i 3 phn mng th trng lao ng nu trn.

3.3. Phn mng th trng lao ng theo Christine Craig, Elisabets Garnsey; Fill Reber (Anh)

y cch tip cn v phn mng th trng lao ng thng qua cc phn tch cu trc ngnh cng nghip. Cc tc gi ny cho rng th trng lao ng b phn mng theo cc nhm ngnh cng nghip. V s khc bit v tin cng tin lng khng ch thun tu l do k nng, trnh , kinh nghim lm vic. C cu tin lng, phn b lao ng, vic lm b ph thuc nng n vo c im ca cc ngnh cng nghip, m nhng c im ny li b chi phi bi th trng sn phm, c cu th ch t chc lao ng, v cng ngh sn xut ca ngnh.

4. Du hiu nhn bit v phng php nghin cu phn mng th trng lao ng

2.1. Du hiu nhn bit phn mng th trng lao ng

Cc nghin cu gn y v phn mng th trng lao ng c xu hng tp trung vo cc yu t th ch nh l nguyn nhn chnh ca phn mng. Do , trong nhn bit du hiu phn mng th trng lao ng cn ch ti cc chch sch i vi ngi lao ng. Cc du hiu chnh biu hin tnh cht ca phn mng th trng lao ng t th ch, chnh sch l:

- S phn bit v qun l, gim st i vi tng phn mng th trng lao ng.

- Tn ti cc ro cn v kh nng di chuyn gia cc mng th trng.

- Mi mng th trng c phng thc tuyn dng lao ng v c ch xy dng tin lng khc nhau.

xem xt s phn mng ca th trng lao ng thng s dng mt trong hai phng php, hoc kt hp c hai phng php sau y :

+ Th nht l xc nh cc tiu ch (biu hin) v nh hnh gianh gii ca mng th trng lao ng trong th trng lao ng chung, sau kim chng bng cc thng tin v s liu th cp

+ Dng cc thut ton kinh t v thng k tm ra khong cch v c ch to phn mng theo 3 biu hin tnh cht phn mng nu trn.

Nh vy, phn mng th trng lao ng c th phn tch t pha cu lao ng v t pha cung lao ng. Nhng hin nay nghin cu phn mng th trng lao ng ngi ta thng nghin cu cu lao ng. Qua nghin cu cu lao ng, c th nhn dng phn mng qua nhng du hiu sau y:

- Nghin cu cc c im vic lm v tin lng, phc li, c hi o to, an ninh vic lm... t xc nh du hiu v ranh gii ca phn mng trn th trng lao ng.

- S dng t l tham gia ca ngi lao ng xc nh phn mng nh: t l lao ng n c tuyn dng trong tng ngnh cng nghip ( xem xt phn mng theo gii), t l ngi lao ng khng tham gia vo cc tho c lao ng tp th ( xem xt phn mng theo khu vc chnh thc, phi chnh thc)...

- S dng mt s tiu thc khc nghin cu phn mng nh:

+ S phn bit v hnh thc s hu i vi cng c sn xut v phn bit v sn phm hon chnh.

+ Kh nng gy nh hng i vi cc chnh sch qun l ni chung.

+ Kh nng kim sot iu kin vic lm v qu trnh sn xut.

- Xem xt phn mng th trng lao ng t yu t th ch. Trong d nh gi tc ng ca th ch i vi s khc bit v:

+ Tin lng gia cc nhm ngi lao ng.

+ Tham gia cng on v khng tham gia cng on.

+ Ngi lao ng thuc phm vi iu chnh v khng thuc phm vi iu chnh ca khu vc chnh thc. 2.2. Xc nh phn mng th trng lao ng qua s dng cc thut ton kinh t v thng k

Sau khi t ra cc gi thit xc nh phn mng th trng lao ng, chng minh cho s tn ti ca cc ro cn, c mt s phng php phn tch thng c p dng nh: kim chng s phn mng ca th trng lao ng bng cc m hnh vn nhn lc (human capital models) gn vi mng th trng c gi thit trc, phn tch phn t (cluster analysis), phn tch hi quy chuyn i (switching regression)...

a). Phng php kim chng phn mng th trng lao ng bng gi thit trc cc mng th trng lao ng gn vi vn nhn lc

xc nh phn mng th trng lao ng gi thit trc cc mng th trng lao ng khc nhau c c ch tin lng (tin cng) khc nhau. Gi thit trc mt s mng th trng lao ng trn c s cc c im v vic lm, nhm ngnh ngh tm ra s khc bit v tin lng ca tng mng th trng. Cng c phn tch c bn trong nhng nghin cu ny l s dng cc hm tin lng gn vi vn con ngi (trnh vn ho, chuyn mn k thut...). Cc phn tch hi quy s cho php ch ra s chnh lch v tin lng gia cc mng th trng lao ng v trong tng mng th trng lao ng. b). Phn tch phn t (cluster analysis)

Phn t l phng php nhm cc ngnh ngh hoc ngi lao ng thnh tng nhm ng nht v gn cc bin s tng ng. Cc bin s ny th hin y cc tnh cht ca vic lm c coi l tiu biu to nn phn mng. y l mt phng php thng k thun tu kim nghim mt gi thit c th no t ra cho tng phn mng th trng lao ng. Tnh u vit ca phng php ny l n cho php xc nh khong cch gia cc phn mng hoc gia cc tng trong cng mt phn mng.

c). Hi quy chuyn i phn tch cc gi thit phn mng cn thit c lng cc phng trnh tin lng ring cho tng mng th trng. Kh khn thng gp phi trong vic tnh ton cc phng trnh tin lng ring cho tng phn mng th trng lao ng l thiu thng tin c sn v ngi lao ng trong phn mng c th. V vy, cn phi thit lp v hon thin h thng thng tin kinh t, lao ng trong cc ngnh. Trong , c thng tin gn vi phn mng th trng lao ng nh: c ch s dng lao ng, phn phi tin lng, cc yu t vic lm khc ca ngi lao ng... 5. Mt s nghin cu thc t ca cc nh kinh t trn th gii v phn mng th trng lao ng

a. Nghin cu phn mng biu hin qua khong cch tin lng Cc nh kinh t Thu in dng bin php phn tch cc hm tin lng theo cc nhm ngnh cng nghip t s liu iu tra lc lng lao ng ca Thu s nm 2000. Kt qu phn tch cho thy, khong cch tin lng theo gii trong khu vc lao ng phi k nng l 17,63%, khu vc chnh thc l 28,14%. Phn mng th trng lao ng Thu s c nhiu kha cnh lin quan n yu t gii. Ph n v nam gii lm vic trong cc th trng lao ng khc nhau c cc ng cung - cu khc nhau. Khong cch tin lng theo gii khng ch th hin gia cc phn mng m cn th hin cc nhm ngh khc nhau trong cng mt mng th trng. V d trong khu vc chnh thc, nghin cu 3 nhm ngnh ngh: qun l nhn s; nhm ngh th k, tr l (ngh ph n thng lm) v nhm ngh t vn (thng do nam gii lm) cho thy trong cng mt nhm ng nht, vn c nhng khong cch chnh lch v tin lng. V d vi nhm ngh t vn bo him, tin lng ca nam gii cao hn ph n 30%.

Cc nh nghin cu Anh xc lp ng hi quy v tin lng thng theo cc bin s: an ninh vic lm, kinh nghim lm vic ca lao ng trong th trng lao ng, cc ch tiu v trnh gio dc, gii tnh, ngnh lm vic, loi hnh cng vic.... tham kho xc nh phn mng th trng lao ng:

W=k + (1 ten + (2 ten2 +(3 exp+ (4 exp2 + (5 X +residual

trong : w: logarithm ca tin lng thng

ten: an ninh vic lm

exp: s nm lm vic

X: l cc c trng ca lao ng (gio dc, gii tnh, ngnh hot ng, ch lm vic, loi hnh cng vic...).

b. Nghin cu phn mng biu hin qua kh nng dch chuyn lao ng t mng ny sang mng khc ca th trng lao ng

Nh nu trn, ngoi cc phn mng th trng lao ng do c ch, s khc bit v tin lng (tin cng) cn do nhng vn hn ch di chuyn lao ng. Vn ny cng c cc nh kinh t trn th gii nghin cu.

Psacharopoulos (Anh) nm 1978 nghin cu vn then cht lin quan n dch chuyn lao ng qua phn tch s liu iu tra h gia nh, v s dng thang tnh im theo ngnh ngh. Kt qu cho thy i tng c trnh hc vn cao dch chuyn d dng hn sang phn mng tt hn, hoc cng vic tt hn trong cng mt phn mng. Nhng ngi bt u tham gia th trng lao ng vi nhng cng vic khu vc phi chnh thc kh dch chuyn hn v thng dch chuyn sang cng vic cp cao hn nhng trong cng mt phn mng.

Ngoi di chuyn gia mng ny sang mng khc ca th trng lao ng, vn di c lao ng cng to nn phn mng th trng lao ng. Nghin cu nghin cu ca C. Cindy Fan (Khoa a l, trng i hc tng hp Califonia, N. 2000) v di c v phn mng th trng lao ng khu vc thnh th Trung quc cho thy c s phn mng r rt gia lao ng di c v lao ng s ti. Trong , th trng lao ng khu vc thnh th c phn thnh 3 mng l: lao ng s ti, lao ng nh c lu di, lao ng nh c tm thi. Nghin cu ny khng s dng cc thut ton kinh t m s dng cc s liu th cp v cc c tnh nhn khu hc, hnh thi di c, khong cch di c, t l tham gia vo cc ngnh ngh ca lao ng di c... chng minh s tn ti ca 3 phn mng ny. Kt qu nghin cu cng cho thy, qu trnh di c v s hnh thnh cc mng th trng lao ng ti cc thnh ph l do tc ng su sc ca th ch, chnh sch. c bit l h thng ng k h khu c mi quan h khng kht vi vic phn phi dch v v c hi vic lm. V cc ch tiu: pht trin vn nhn lc, kh nng dch chuyn, chuyn i cng vic trn th trng lao ng th nhng ngi c nhp h khu c thun li v thnh cng hn so vi lao ng di c tm thi.

c) Nghin cu v phn mng th trng lao ng theo tnh trng vic lm

Cc nh kinh t Ty Ban Nha d nghin cu thc t v cc phn mng th trng lao ng t tnh trng vic lm, tnh trng k kt hp ng lao ng. Ty Ban Nha l mt nc c t l lao ng lm vic vi hp ng lao ng tm thi cao nht (nm 1997 c 1/3 s lao ng lm cng n lng l lao ng hp ng tm thi), do p dng chnh sch th trng lao ng theo 2 tng nc. Nhng chnh sch hin hnh quy nh lao ng chnh thc, c hp ng lao ng lu di c hng nhng quyn li t ch an ninh vic lm vng chc, c th l quy nh v chi ph chm dt hp ng lao ng i vi lao ng hp ng di hn rt cao, trong khi lao ng hp ng tm thi ch c hng ch thp. Theo , phn ln lao ng mi ra nhp th trng lao ng u tham gia hp ng lao ng c thi hn, v ngi ch s dng lao ng c php chm dt quan h lao ng khi n hn. Chnh sch th trng lao ng ny cha em li kt qu nhiu trong vic gim t l tht nghip di hn, v khng to ra c nhiu vic lm n nh. Hin ti trong nn kinh t Ty Ban Nha vn to ra s phn mng th trng lao ng su sc theo hai loi hp ng lao ng nu trn. 6. Hu qu do phn mng

Phn mng th trng lao ng c th gy ra nhng hu qu sau y:

- Lm tng mc tht nghip trong nn kinh t: Nhng ro cn di chuyn lao ng cng ln th cng to ra bt cn i cung, cu lao ng trong mi mng th trng ring bit v trn th trng lao ng chung. Khi cung lao ng v cu lao ng c mc gp nhau thp th tt yu dn n tnh trng tht nghip v bn tht nghip, cng nh iu kin vic lm bp bnh.

- Tc ng n s bt bnh ng v ngho i: Phn mng th trng lao ng i lin vi ngho i v bt bnh ng do nguyn nhn nh: lao ng ngho nm trong s phn on c tr lng thp, an ninh vic lm thp, iu kin lm khng thun li, c hn ch ln trong vic di chuyn vic lm gia cc mng th trng lao ng. Do , vic quy nh cc chnh sch tin lng, bo him x hi, ci thin mi trng lm vic bnh ng s c vai tr quan trng hn ch nhng tc ng tiu cc ca phn mng th trng lao ng.

- Tc ng n hiu qu s dng ngun nhn lc: Trong th trng lao ng phn mng su sc c t l tht nghip cao, khng pht huy ht c nng sut lao ng ca cc tng lp lao ng. Do , phn mng th trng lao ng tc ng hn ch n hiu qu s dng ngun nhn lc quc gia.

chng II: cung lao ng

Th trng lao ng c cu thnh t cc yu t: cung lao ng, cu lao ng, cc quan h giao dch cung - cu lao ng (yu t trung gian th trng lao ng), gi c sc lao ng v thng tin th trng lao ng. Gia cc thnh t ny c mi lin h, nh hng ln nhau. Sc lao ng c trao i trn th trng c th hin qua s lng, cht lng (trnh chuyn mn, k thut, cc phm cht lao ng khc) v c cu lao ng. Ni ti s vn ng ca th trng lao ng cng l ni n s vn ng ca cc yu t cung, cu lao ng, gi c sc lao ng theo cc qui lut khch quan v chu s tc ng ca cc chnh sch, th ch do nh nc ban hnh. Trong chng ny xem xt cc yu t ca cung lao ng.

I. Cung lao ng

Cung lao ng l tng s lng lao ng ang tham gia v sn sng tham gia vo th trng lao ng nhng thi im nht nh (thi im xem xt). Cung lao ng ph thuc vo tc tng ngun lao ng, s bin ng ca cu v lao ng, trnh o to hng nghip v dy ngh v tin lng (tin cng) trn th trng lao ng. Bi v cung lao ng c tnh thi im nn ta c cung thc t v cung tim nng.

1. Cung thc t v lao ng

Cung thc t v lao ng bao gm nhng ngi lao ng ang lm vic cng vi nhng ngi tht nghip, c ngha l bao gm nhng ngi 15 tui tr ln ang lm vic (ang hot ng kinh t) v nhng ngi trong tui lao ng c nhu cu lm vic, ang tm vic trn th trng lao ng.

2. Cung tim nng v lao ng

Cung tim nng v lao ng ch nhng kh nng tim tng v ngun nhn lc ca mt th trng lao ng v bao gm cc thnh phn sau:

- Cung thc t v lao ng (gm lao ng ang lm vic v lao ng tht nghip).

- Nhng ngi trong tui lao ng c kh nng lao ng nhng ang i hc (i hc vn ho, chuyn mn, k thut...).

- Nhng ngi trong tui lao ng c kh nng lao ng nhng ang lm cng vic ni tr trong gia nh mnh.

- Nhng ngi trong tui lao ng ang i ngha v qun s.

- Nhng ngi trong tui lao ng c kh nng lao ng nm trong cc tnh trng khc.

Nh vy, cung tim nng trn th trng lao ng l kh nng cung cp ngun lao ng cho th trng lao ng. Kh nng cung cp ny ph thuc vo tc tng dn s, tc tng ngun nhn lc hng nm, t l tham gia ca ngun nhn lc vo th trng lao ng, di chuyn lao ng gia cc vng, a phng, khu vc trong c nc, di chuyn lao ng gia cc nc trn th gii.

3. Cc yu t tc ng n cung lao ng

Trn th trng lao ng lun din ra s bin ng v cung lao ng tu theo cc yu t tc ng vo n. i vi tng loi th trng lao ng, tng thi im c th xy ra tnh trng cung lao ng tng hoc gim. phm vi mt quc gia, vi vic dn s bc vo tui lao ng ln hn dn s ra khi tui lao ng, th cung lao ng c xu hng tng ln.

C th l cung v lao ng chu tc ng ca cc yu t ch yu sau y:

3.1. Qui m ngun nhn lc tc ng n cung lao ng

Qui m ngun nhn lc cng ln th tng cung lao ng cng ln, hay ni cch khc qui m ngun nhn lc xc nh dung lng ca th trng lao ng. y cng c ngha l cung lao ng chu s nh hng ca tc tng, gim dn s, vic tng gim ny s nh hng n cung thc t v cung tim nng trong tng lai ca th trng lao ng. Dn s c c cu tr s cung cp ngun lao ng ln, tng cung tim nng trong tng lai cho th trng lao ng. Ngy nay, m hnh dn s tr phn ln l cc nc ang pht trin v xu hng chung l dn dn chuyn sang m hnh dn s n nh thng qua cc chng trnh k hoch ho gia nh, tc ng vo cung lao ng hp l trong tng thi k, m bo cho qu trnh pht trin bn vng, gim sc p ca dn s i vi cc vn kinh t, x hi, mi trng...

3.2. Quy m tham gia lc lng lao ng ca dn s trong tui lao ng tc ng n cung lao ng

T l tham gia lc lng lao ng (LLL l nhng ngi 15 tui tr ln ang hot ng kinh t v nhng ngi trong tui lao ng ang tm vic lm) ca dn s trong tui lao ng cng cao th qui m lao ng ang hot ng kinh t v sn sng hot ng kinh t (b phn dn s trong tui lao ng ang tm vic lm) cng ln. Hay ni cch khc l t l tham gia lc lng lao ng ca dn s trong tui lao ng cng cao th cung thc t cng ln. Do , tnh trng tham gia lc lng lao ng ca dn s trong tui lao ng l mt trong nhng yu t tc ng n cung lao ng trn th trng lao ng.

3.3. Qui nh ca php lut lao ng v tui lao ng tc ng n cung lao ng

Vic qui nh khc nhau v gii hn trn v gii hn di ca tui lao ng c nh hng n cung lao ng trn th trng lao ng. Qui nh vi khong rng th cung lao ng phnh ra v qui nh vi khong hp th cung lao ng co hp li. Th d, mt s nc quy nh dn s trong tui lao ng i vi nam l 15 - 60 tui, n 15 - 55 tui; mt s nc khc quy nh nam 16 - 60 tui, n 16 - 55 tui hoc nam 15 - 65 tui, n 15- 60 tui; xt kha cnh lut php v thng k th cung lao ng tu thuc vo s quy nh s c s khc nhau.

3.4. Pht trin gio dc v o to tc ng n cung lao ng

Nu trong ngun nhn lc c nhiu ngi ang tham gia hc tp, o to (ang i hc vn ho, chuyn mn, k thut...) th cung thc t c th gim xung. i vi cc nc c qui m ngun nhn lc nh, tc tng ngun nhn lc thp, t l dn s i hc cao c th khan him lao ng tm thi trn th trng lao ng v phi nhp khu lao ng.

Tuy nhin, vic i hc ca ngi lao ng lm cho cung tim nng tng ln, c bit l tng cung lao ng chuyn mn, k thut trong tng lai, do cht lng nhn lc trn th trng lao ng khng ngng c nng cao.3.5. Di chuyn lao ng trn th trng lao ng tc ng n cung lao ng

Vic di chuyn lao ng t a phng, vng, khu vc ny sang a phng, vng, khu vc khc di tc ng ca qui lut cung - cu lao ng v cc chnh sch lao ng - vic lm ca nh nc s tc ng n cung lao ng cc th trng lao ng a phng, vng, khu vc. Bin ng cung lao ng do nguyn nhn di chuyn lao ng l hin tng bnh thng, thng qua ngi ta c th nh gi c tnh trng hot ng ca th trng lao ng di tc ng ca th ho, cng nghip ho, hin i ho nn kinh t.

3.6. Pht trin ca cc ngnh kinh t tc ng n cung lao ng

Cung thc t b tc ng bi kh nng thu ht lao ng ca tng ngnh, c bit l cc ngnh mi xut hin, ngnh c tc pht trin cao, ngnh thu ht nhiu lao ng chuyn mn - k thut, ngnh c thu nhp hp dn hn cc ngnh truyn thng. Th d trong cc nm chuyn i nn kinh t, cung lao ng tng ln trong cc ngnh c tc pht trin cao c v quy m v nng sut lao ng nh: cng ngh thng tin, du lch, dt may, da giy, vin thng, du lch, du kh, ch bin thc phm, thng mi, khch sn, nh hng, xy dng, gio dc, o to, y t, dch v mi gii, t vn, ngn hng, ti chnh... Ngc li trong cc ngnh tiu th cng nghip truyn thng sn xut cc sn phm cht lng thp th cung lao ng tng chm, khng tng hoc gim.

3.7. Xut, nhp khu lao ng

Xut, nhp khu lao ng tc ng n cung lao ng thc t v cung lao ng tim nng ca mt nc. Nguyn nhn l do c s di chuyn ch lm vic theo thi im ca mt b phn lao ng t nc ny n nc khc. Th d nh nc ta, thc hin chnh sch hi nhp lao ng vi cc nc trn th gii, giai on 2001 - 10/2005, c nc xut khu c khong 283 nghn lao ng. Nh vy, i vi th trng lao ng trong nc th ngoi cung tim nng trong nc cn c cung tim nng t nc ngoi (do s lao ng ny lm vic nc ngoi c thi hn, s tr v tham gia th trng lao ng sau khi ht hp ng lao ng lm vic nc ngoi). i vi cc nc nhp khu lao ng (th d Malaixia, Hn Quc, Nht Bn, M...) th cung thc t trn th trng lao ng tng ln.

3.8. Tc ng ca tin lng (tin cng) i vi cung lao ng

Tin lng (tin cng) c tc ng n ng c ca ngi lao ng tham gia vo th trng lao ng. Trong mi trng chnh sch tin lng thng nht, bnh ng i vi ngi lao ng cc khu vc kinh t s khuyn khch nhiu ngi lao ng tham gia vo th trng lao ng, bi h nhn thy c li ch ca mnh trong . Do m cung lao ng thc t trn th trng lao ng c kh nng tng ln.

Nhn chung, ngi lao ng i tm vic thng nhn vo bn cht ca cng vic v tin lng (tin cng) tr cho cng vic . Mc cung lao ng cng nh mc cung hng ho v dch v, thng thng s tng ln khi gi ca n tng ln (hnh I.1). mc lng w 1 lng cung lao ng l L 1 (im A), ti mc lng w 2 nhiu lao ng s sn sng lm hn, hay ni cch khc l cung lao ng s ln hn do mc lng tng ln.

Hnh II.1

Mc lng ng cung lao ng (S)

W 2

B

W 1 A

L 1 L 2Lao ng

Tuy nhin, trn thc t cung lao ng khng ch ph thuc vo gi c sc lao ng m cn chu s tc ng ca php lut lao ng (quy nh v mc lng ti thiu, v s gi lm vic trong ngy, trong tun...).

Chng ta xem xt c th th trng v nhn vin nh my vi tnh thy nhng phn ng v cung l nh th no khi lng ca nhng nhn vin my tnh thay i? Ni mt cch khc biu cung v nhn vin my vi tnh s nh th no?

Hnh II.2: Thay i tin lng tc ng n cung nhn vin nh my vi tnh

Nu tin lng v tin cng ca cc ngnh khc khng i tin lng ca nhn vin nh my vi tnh tng ln, chng ta s thy rng s c nhiu ngi mun tr thnh nhn vin nh my vi tnh. Mt s ngi c th thch lm ngh ny hay ngh khc v nhng c tnh c nhn ca h ph hp vi c im ca ngh , tuy nhin nhiu ngi cho rng cng vic ch l cng vic, i vi h mc tr cng l l do chnh h quyt nh chn ngh ny hay ngh kia. V th nu lng ca nhn vin nh my vi tnh cao hn th s c mt s ngi mun tr thnh nhn vin nh my. Ngc li nu lng ca cc ngnh khc cao hn th s c nhiu ngi vo cc ngnh hn v c t ngi mun tr thnh nhn vin nh my vi tnh. Tt nhin nu tin lng ca nhn vin nh my vi tnh qu thp th s khng c ai mun tr thnh nhn vin nh my vi tnh c.

Vy cung v lao ng i vi mt ngnh c th no s ng bin vi mc lng hin hnh ca ngnh , nu lng trong cc ngnh khc l khng i v ng cung lao ng ca ngnh c dc i ln nh hnh II.2.

Mi ng cung v lao ng c v trong iu kin gi c v tin lng trong cc ngnh khc gi cho khng i. Nu mt trong nhng gi c hoc tin lng ny thay i th s gy ra s dch chuyn ca ng cung ny. Nh hnh II.3. ch r, khi tin lng tr cho cc nhn vin bn bo him tng ln, mt s ngi s thay i quyt nh tr thnh nhn vin nh my vi tnh v quyt nh tr thnh nhn vin bn bo him.

Hnh II.3. Dch chuyn ca cung v nhn vin nh my vi tnh khi tin lng ca nhn vin bn bo him tng ln.

S c t ngi hn mun tr thnh nhn vin nh my vi tnh mi mc tin lng ca nhn vin nh my vi tnh khi tin lng ca nhn vin bn bo him tng ln. V th khi tin lng ca nhn vin bn bo him tng ln th ng cung ca nhn vin nh my vi tnh s dch chuyn sang bn tri.

Sau y xem xt cung lao ng i vi cng ty. Khi quyt nh tr thnh nhn vin nh my vi tnh th mi c nhn s phi quyt nh mt ni lm vic trong nhng iu kin t nhiu nh nhau th vic la chn ca nhng nhn vin nh my vi tnh ch cn l mc tr cng hay tng mc lng. Bt k mt cng ty no khi a ra mc lng thp hn mc m nhng ngi khc tr th u nhn thy rng h khng th thu c mt ngi th no c (hoc khng c ngi phm cht nh h mun). Ngc li khng mt cng ty li di dt tr cao hn mc lng hin hnh v cng ty tr nhiu hn mc phi tr thu ht s lng v cht lng nhng ngi th m cng ty mun. ng cung lao ng ca mt cng ty l mt ng nm ngang nh ch ra trong hnh II.4. Nu tin lng nhn vin nh my vi tnh c nhng ngi ch khc trn th trng tr mc Wo th ng cung lao ng ca cng ty ny s l So. Nu mc tin lng ny l W1 th ng cung ca cng ty ny s l S1. ng cung nm ngang cho thy rng, mc lng hin hnh cng ty c th c tt c nhng nhn vin m h mun. Tuy nhin nu n tr thp hn ng cung s co li thnh zero (0).

Hnh II.4. Cung v nhn vin nh my vi tnh ca mt cng ty ti mc lng xc nh ca th trng

S khc nhau trong ng cung ca cng ty v ng cung th trng lin quan n kiu la chn t trc cng nhn. Khi quyt nh bc vo th trng ca nhng nhn vin nh my vi tnh, nhng ngi cng nhn so snh k nhng mc tr cng v cc i hi cng vic ca cc la chn c th c. Nu tin lng ca nhn vin nh my vi tnh gim xung s c t ngi hn mun bc vo th trng ny. Tuy nhin khng phi mi ngi u t b th trng ny v ngh nh my vi tnh v ngh bn bo him khng phi l thay th hon ho vi nhau, mt s ngi vn cn li th trng nhn vin nh my vi tnh v h khng thch nhng c trng cng vic ca ngh bn bo him.

Cn mt khi bc vo th trng lao ng ca nhn vin nh my vi tnh th vic la chn lm vic cho ngi ch hay cng ty no l vic la chn trong nhng cng vic t nhiu l hon ton nh nhau. V th vic la chn ch cn theo mc tr cng m thi. Nu mt cng ty a ra mc lng thp hn mc lng ca nhng ngi khc h s mt tt c nhng ng vin ca mnh. V vy ng cung nm ngang phn nh nhng s la chn trong s cc la chn c th thay th cho nhau mt cch hon ho.

Chng ta c th phn bc li l vic cc cng ty mun thu cc nhn vin nh my vi tnh phi tr mc lng hin hnh cho h hoc s mt ht cc ng vin. iu ny c v khng thc t. Thc ra mt cng ty no a ra mt cng vic c th so snh c vi nhng cng vic a ra bi nhng cng ty khc vi mc lng thp hn v vn c c mt s cng nhn cht lng m h mong mun v c mt s ngi khng nhn bit c mc lng nhng ni khc. Nhng sau mt thi gian sau h s nhn ra mc lng cm ci ca cng ty ny v cng ty ny dn dn nhn thy rng n ch da vo ton nhng cng nhn km cht lng cho nhng cng vic ca cng ty mnh. Mt cng ty c th tr mc lng di mc chung khi n a ra nhng cng vic khng th so snh c (v d iu kin lm vic d chu hn, an ton lao ng tt hn...). y chng ta ch bn v nhng cng ty v nhng cng nhn l ngi chp nhn gi trn th trng, ngha l tin lng h tr cho nhng cng nhn ca mnh gn st vi mc lng hin hnh nu h mun cnh tranh c trn th trng. S khng c cng ty hoc cng nhn no t c mc lng khc mc lng hin hnh m li c th hi vng tin hnh c giao dch trn th trng.

3.9. Tc ng ca s la chn gia lm vic v ngh ngi i vi cung lao ng

Trong mt ngy ngi ta c th lm vic hoc ngh ngi. Ngi lao ng khng lm vic ton b thi gian, thay vo h s dng mt s thi gian cho cc hot ng ngh ngi. iu c ngha l hot ng khng lm vic cng c gi tr. Mt phn v ngi lao ng cn c thi gian ngh ngi hi phc kh nng lao ng. Mt khc cng cn c thi gian xem ti vi, xem bng hoc thng thc cc hng ho v dch v mua... Ch c 24 gi trong mt ngy, ngi lao ng phi quyt nh phn phi s thi gian ny cho lao ng v s ngh ngi v iu ny nh hng n cung lao ng trn th trng lao ng.

Hnh II.5. M hnh cho cc s la chn ca ngi lao ng v lao ng - ngh ngi trong phm vi thi gian 24 gi/ ngy.

Ngh ngi (gi/ngy)

A

24

20

GiihnTG

16 B

12

8

4

W

0 4 8 12 16 20 24

Lm vic (gi/ngy)

Tng s li ch thu c t mt s gi ngh ngi ph thm ph thuc vo thi gian ngh ngi m mi ngi c. Ni chung ch li cn bin ca s ngh ngi gim i khi thi gian ngh ngi tng ln. Trn hnh II.3. cho thy li ch cn bin ca s ngh ngi ti im A (MUA) thp hn ch li cn bin ca s ngh ngi ti im B (MUB).

Hnh II.6: Li ch cn bin ca ngh ngi

Li ch

cn bin

(MU)

BA

0 4 8 12 16 18 20 24

Gi ngh ngi/ngy

Li ch cn bin ca lao ng c nh gi bng s c ch ca cc vt phm v dch v, nhng th c th mua c bng tin cng ca s gi lm vic tng thm. Li ch cn bin ca lao ng cng s thay i theo quy lut li ch cn bin gim dn. Khi ngi ta c s gi ngh ngi t, c ngha l li ch cn bin ca s gi ngh ngi l cao. Xt v phng din lao ng th khi s gi lao ng tng ln li ch cn bin ca nhng gi lao ng tng thm s gim i. Ti mt thi im no li ch cn bin ca mt gi lm vic s khng cn vt qu li ch cn bin ca mt gi ngh ngi. Ti im ny ngi ta s thay th s ngh ngi bng lao ng. y li ch cn bin ca mt gi lm vic s ngang bng vi li ch cn bin ca mt gi ngh ngi. Ti im ny l s la chn hiu qu lm vic ti u ca ngi lao ng. Hiu qu lm vic ti u xut hin khi cc gi tr ch li cn bin ca lao ng v ngh ngi l ngang bng nhau, c ngha l MU lao ng = MU ngh ngi. Khi MU lao ng ngang bng vi MU ngh ngi th khng c ng lc thay th hot ng ny bng mt hot ng khc, ngi ta ginh c s phi hp ti u gia lao ng v ngh ngi.

3.10. S co gin ca cung lao ng

Cung ng lao ng trn th trng l do quyt nh cung ng lao ng ca hng trm triu lao ng. Do bt c thi im no th ng cung v lao ng trn th trng cng gn nh c kh nng dc nghing v pha trn. Cung v lao ng trn th trng l tng s s lng lao ng m ngi lao ng hng th v c kh nng cung ng theo cc mc tin lng khc nhau trong mt thi gian nht nh. Theo thi gian ng cung v lao ng trn th trng c th b trt i, khi m cc mc thu nhp ca h tng ln v c nhiu hn lao ng. nh gi s chuyn ng xy ra dc theo ng cung v lao ng ngi ta tnh h s co dn theo cng thc sau:

S co dn ca cung v lao ng =S phn trm thay i v s lng lao ng cung ng

S phn trm thay i v mc lng

V d, nu h s co dn ca cung v lao ng l 0,2 c ngha l 1% tng ln v mc lng s to ra 0,2% tng ln v s lng lao ng cung ng (hoc 10% tng ln v mc lng s to ra 2% tng ln v s lng lao ng cung ng).

Cc yu t to ra s co dn ca cung v lao ng ny bao gm s a thch ca c nhn v ngh ngi v lao ng, cc khon thu nhp khc, sc kho, trin vng c hng gia ti, cc lut thu, gi c hng tiu dng. Ngoi ra cn c cc yu t khc nh: s ham thch cng vic, cc chnh sch, lut l kinh t - x hi...

3.11. Cng on tc ng n cung lao ng

Cng on i din cho nhng cng nhn nn hot ng ca Cng on nh hng ch yu n ng cung ca cc th trng lao ng. Chng nh hng theo hai cch. Th nht, hu ht cc cng on hot ng theo cc tho thun tp th vi ngi s dng lao ng - cn c gi l cc hp ng hay tho thun mc c tp th (tho c lao ng tp th). Cc tho thun ny cho php ngi ch t do trong la chn cng nhn. Trong cc tho c lao ng tp th ny gm c tin lng, cc hnh thc tr cng khc, iu kin lm vic, th tc khiu kin, khuyn khch lm vic hoc sa thi... Nhng iu khon ca tho c lao ng tp th l kt qu ca thng lng mc c gia ngi qun l v tp th cng nhn. Tt c c quy v iu khon cui cng l mi ngi phi nhn mc lng chp nhn chung.

Nhiu trong s nhng tho thun mc c tp th c hiu lc l trong ton ngnh (tho c lao ng tp th ngnh) . Nhng tho thun ny nh hng n cc n cc ng cung ca cc th trng lao ng c lin quan lm cho chng tr thnh nm ngang. Khng ai c th nhn c nhiu hn hay t hn mc tho thun trong hp ng (hnh II. 7).

Trong hnh II.7. ng cung khi khng c cng on l S v lng cn bng We. Tuy nhin cng on nng mc lng ln trn mc We v ti mc Wu, mc lng c n nh theo hp ng. Tin lng trn mc cn bng v mc hu nghip thp hn mc c th c nu nh tin lng c th c h thp hn, xut hin d cung lao ng ( mc lng Wu c Ls cng nhn mun i lm vic nhng ch c Lu cng nhn tm c vic lm). V tin lng khng th gim nn vn cn d cung v chnh iu ny th hin bng vic hng di nhng cng nhn ch vic trc vn phng cng on.

Cch th hai m mt s Cng on tc ng ti th trng lao ng l trc tip hn ch cung. Mt s cc cng on hot ng theo tho thun theo cch cc ngi ch thu tt c lao ng t cng on v cng on kim sot vic nhng cng nhn no v bao nhiu cng nhn c a ra. Quyn lc kp nm nng lc hn ch s hi vin cung cp v tri buc ch ch c thu cc hi vin cng on cho php cng on thit lp mc cung lao ng trn th trng (nh hnh II.7).

Hnh II.7: Cng on kim sot cung lao ng

Trong hnh II.7. ng cung Su i din ng cung c n nh bi cng on v mc lng Wu l mc lng. ng cung c v thng ng v tin lng tng hoc gim khng chu tc ng ca cung. Cung c thit lp ti Lu bi cng on. Tin lng v mc hu nghip l Wu v Lu c th so snh vi mc lng thp hn (We) v mc hu nghip cao hn (Le) khi khng c hot ng cng on.

S khc nhau ch yu gia trng hp th hai vi cc trng hp chung ph bin khc (nhng ngi ch tuyn chn cng nhn nhng lm hp ng tp th vi h) l y khng c tnh trng d tha cng nhn trc cc ng ch ch xin vic. Hng di nhng ngi cha tm c vic lm ch i trc cc vn phng cng on. Nhng v d v vic cng on kim sot mc cung thng thy cc ngh xy dng vi cc cng nhn c tay ngh cao, ngh bc d, nhn vin k thut chiu sng...

Nhng phn tch trn da trn gi nh l cc cng on yu sch tng lng ln trn mc lng cn bng th trng. y c th l mt gi nh c ch v chc chn cc cng on lun c nh ny. Tuy nhin, trn thc t khng phi tt c cc cng on u c quyn lc thay i tin lng mt cch ng k. Nu nhng cng on ny chp nhn mc lng cn bng We khi r rng h khng c nh hng c n cc kt qu to ra trn th trng lao ng.

3.12. Cc yu khc tc ng n cung lao ng

Ngoi cc yu t nu trn cn c cc yu khc tc ng n cung lao ng nh:

- Mun t c vt cht sung tc l p lc kinh t hp dn tng sc mnh cho ngi lao ng. Nhng ngi sn xut thng xuyn khuyn khch ngi tiu dng mua thm hng ho, dch v ca mnh. Khi ngi lao ng mun tng mc tiu dng, nng cao mc sng (n, mc, nh , hc tp, du lch...) th cn phi c thu nhp. c chi tiu tt c mi ngi u cm thy s cn thit phi c vic lm, thm ch c thi gian ngh ngi h cng thng c s dng rt c gi tr.

- Truyn thng x hi, bnh ng lao ng trong mt x hi, th d nh mt s nc ph n tham gia vo lao ng sn xut t hn nc khc do tp qun ph n thng nh lm cng vic ni tr, hoc trong x hi c phn bit tin lng theo gii th cung lao ng n trn th trng lao ng thp hn...

- Lao ng c ngi ta coi l mt hnh thc ca s tn knh: Nhng gio phi v thy tu coi lao ng ngang bng vi o c, gi tr v s trinh tit. Cc yu t x hi hc cng lm tng s gn b ca con ngi vi lao ng. Nhng ngi cng nhn cng lao ng to nn mt tp th b bn, ng nghip v s hiu bit ln nhau. Cc kha cnh x hi ca lao ng gii thch ti sao phn ln ngi lao ng yu thch cng vic ca h v c nhiu trng hp con ngi lm vic tnh nguyn ngay c khi thu nhp thp hoc khng c thu nhp.

chng III: cu lao ng

I. Khi nim v cu lao ng

Cu v lao ng l s lng lao ng c thu mn trn th trng lao ng. Hay ni cch khc, tng cu lao ng l ton b nhu cu v sc lao ng ca mt nn kinh t (hoc ca mt mt ngnh, a phng, doanh nghip...) mt thi k nht nh, bao gm c mt s lng, cht lng, c cu v thng c xc nh thng qua ch tiu vic lm. Cu lao ng l nhu cu dn xut v n c suy ra t nhu cu sn lng, khi lng dch v m yu t cu lao ng c dng sn xut hoc hot ng cung ng dch v.

Cu lao ng biu hin kh nng thu lao ng ca ngi s dng lao ng trn th trng lao ng v c xem xt hai gc l cu thc t v cu tim nng.1. Cu thc t v lao ng

Cu thc t v lao ng l nhu cu thc t lao ng cn s dng ti mt thi im nht nh, bao gm nhng ngi ang lm vic, ch lm vic trng v ch lm vic mi ang cn thu lao ng lm vic.

Ni cu thc t v lao ng l ni n nhu cu lao ng ti thi im tc thi. Cn xa hn ta phi ni ti cu tim nng v lao ng. Trc khi ni n cu tim nng v lao ng chng ta cp n hai khi nim l ch lm trng v ch lm vic mi.

Ch lm vic trng: L ch lm vic tng s dng lao ng (trc y c ngi lm vic), nay khng c lao ng lm vic v ang c nhu cu s dng lao ng, v d nh ch lm vic ca nhng ngi chuyn cng tc, ngh hu, b cht

Ch lm vic mi: L ch lm vic mi xut hin (mi to ra) v ang c nhu cu s dng lao ng. Th d nh: ch lm vic mi ti cc nh my mi xy dng ang i vo hot ng, ch lm vic mi trong cc m mi khai thc, trong m rng thm dy chuyn sn xut mi ca doanh nghip, trong thnh lp c quan mi

2. Cu tim nng v lao ng

Cu tim nng v lao ng l nhu cu lao ng cho tng s ch lm vic c th c c, trn c s nhu cu lao ng hin ti v c tnh n cc yu t to vic lm trong tng lai nh: vn, t ai, t liu sn xut, cng ngh v c cc iu kin khc (chnh tr, x hi).

Nh vy, cu tim nng c xc nh nh sau:

Cu tim nng v lao ng = cu thc t v lao ng + s ch lm vic s c to ra trong tng lai.Mt quc gia c nhiu loi cu v lao ng: cu tng th, tng vng, tng khu vc, tng ngnh, tng ngh; cu lao ng trong nc, ngoi nc Cu lao ng th hin khng ch v s lng lao ng m c v cht lng lao ng. Trong iu kin nng sut lao ng khng bin i th cu lao ng ca nn kinh t t l thun vi qui m v tc tng sn xut. Nu qui m sn xut khng i, cu lao ng t l nghch vi nng sut lao ng. iu ny gii thch trong cc trng hp p dng cng ngh mi, cng ngh hin i c nng sut lao ng cao, nu khng m rng qui m sn lng th cu lao ng b thu hp. Tuy nhin, trong iu kin nh vy i hi cu lao ng phi c i mi v cht lng, phi nng cao trnh chuyn mn, k thut ca lc lng lao ng theo yu cu p dng cng ngh mi vo sn xut, kinh doanh.

II. Cc yu t tc ng n cu lao ng

1. Ti nguyn thin nhin tc ng n cu lao ng

Ph thuc vo mc phong ph, a dng, thun li ca ti nguyn thin nhin nh: t ai, ti nguyn sinh vt, rng, bin, khong sn, kh hu... m thc y nhiu ngnh sn xut pht trin, kt qu l cu lao ng tng ln trong cc ngnh ny. y cng cn thy rng, trong mi trng ton cu ho kinh t, cng di chuyn vn, nguyn, nhin, vt liu mang tnh ton cu, phn cng lao ng quc t din ra mnh m v pht hin nhiu nguyn vt liu nhn to mi... th cc yu v ti nguyn thin nhin ca quc gia c tc ng thp hn i vi cu lao ng. Tuy nhin, i vi cc nc ang pht trin khi kinh t cc ngnh sn xut truyn thng (nng, lm, ng nghip, khai thc khong sn...) cn c vai tr quan trng i vi nn kinh t (t trng cn cao trong GDP), do yu t ti nguyn thin nhin vn c tc ng ln i vi tng cu lao ng.

2. Tng trng kinh t tc ng n cu lao ng

Tng trng kinh t c mi quan h mt thit vi cc yu t u vo l vn, lao ng v cng ngh, Cobb - Douglas (Nh ton hc v Nh kinh t M) a ra phng trnh sn xut c dng:

Q = f (K, L, e r )

Trong : Tng sn phm x hi, K l vn, L l lao ng, r l tc tng ca tin b k thut (khoa hc, cng ngh).

Trong cc iu kin cng ngh khng thay i, gi c ca lao ng khng thay i, vn khng i (u t khng thay i), th tc ng ca tng trng kinh t s lm tng mc cu lao ng trn th trng lao ng. Tuy nhin, trong mi trng pht trin nh v bo ca khoa hc v cng ngh, i vi bt c mt nn kinh t c tng trng u c gng p dng tin b khoa hc, cng ngh vo sn xut tng nng sut lao ng. Trong nhng iu kin nh vy, thng thng cu lao ng chuyn mn, k thut (cu lao ng k nng) s tng ln v gim cu lao ng gin n (gim cu lao ng ph thng).

3. Qu trnh cng nghip ho, hin i ho nn kinh t tc ng n cu lao ng

Cng nghip ho, hin i ho nn kinh t l quy lut mang tnh tt yu, khch quan v n tc ng n chuyn dch c cu lao ng, lm bin i su sc cu lao ng cc kha cnh sau y:

- Cng nghip ho, hin i ho tc ng n chuyn dch c cu kinh t theo hng gim GDP ngnh nng nghip, tng GDP cc ngnh cng nghip, xy dng v dch v. ng thi vi qu trnh ny l chuyn dch c cu lao ng theo hng tng cu lao ng (c bit l tng cu chuyn mn, k thut) trong cc ngnh cng nghip, xy dng, dch v v gim cu lao ng trong ngnh nng, lm, ng nghip, thu sn. C th hn, qu trnh cng nghip ho, hin i ho nn kinh t tc ng n cu lao ng theo cc xu hng chnh sau y:

- Xu hng u t v pht trin cng ngh: i vi cc nc ang pht trin (trong c nc ta) vic xc nh chin lc u t v pht trin cng ngh c tc ng trc tip i vi cu lao ng trn th trng lao ng. Cc trng hp c th xy ra l:

+ Nu tp trung u t cho cng ngh cao th dng vn cho cc pht trin cc ngnh ngh trnh cng ngh thp v trung bnh s gim. Do mc co gin vic lm theo vn u t ca cc ngnh cng ngh cao thp hn (do sut u t / lao ng cao), nn cng mt mc u t nh nhau nu u t cho khu vc ngnh ngh cng ngh cao c kh nng to ra bc nhy v nng sut lao ng nhng kh nng to vic lm thp hn (cu lao ng thp hn).

+ Nu tp trung u t cho cng ngh trung bnh v thp trong iu kin trnh cng ngh hin ti lc hu th nguy c tt hu vi nn kinh t th gii ngy cng xa, ng thi khng tn dng c thi c to ra nhng ngnh hng c gi tr gia tng ln, nng sut lao ng cao lm tr ct cho nn kinh t v nhanh chng nng cao mc sng x hi. Tuy nhin, trong trng hp s dng cng ngh trung bnh v thp s to thm c nhiu vic lm hn (cu lao ng cao hn).

+ i vi a s cc nc ang pht trin, tu thuc vo la chn m hnh pht trin kinh t xy dng, p dng chin lc u t v cng ngh ng n nhm gii quyt c ti u cc mc tiu kinh t (nng sut, thu nhp, hiu qu...) v mc tiu x hi (vic lm cho ngi lao ng), c bit l trong giai on u cng nghip ho, hin i ho. Thc t cho thy, cng nghip ho, hin i ho nn kinh t, nhiu nc u c s la chn kt hp hi ho cc loi hnh cng ngh trong qu trnh pht trin, trong phi u tin i thng, i tt n u vo cng ngh cao, cng ngh hin i. Do , cu lao ng trn th trng c nhiu tng, gm cu lao ng chuyn mn, k thut cao p ng pht trin cc ngnh cng ngh cao (cng ngh thng tin, cng nghip ch to my mc thit b chnh xc, cng nghip vt liu mi, vin thng...), tng cu lao ng chuyn mn, k thut ph bin (dt may, da giy, ch bin thc phm...) v tng cu lao ng gin n... Cc tng cu lao ng vn ng theo s pht trin ca nn kinh t, th trng lao ng v xu hng pht trin ngun nhn lc. Trong nn kinh t tng trng v pht trin s c xu hng r nt l tng cu lao ng k thut cao v tng cu lao ng chuyn mn, k thut ph bin khng ngng m rng v thu hp tng cu lao ng gin n. 4. Phn phi thu nhp v khuynh hng tiu dng ca dn c tc ng n cu lao ng

Do cu lao ng ph thuc vo cu hng ho, dch v tiu dng v mc gi c ca hng ho, dch v nn mc thu nhp v xu hng tiu dng ca dn c c nh hng ln n cu lao ng. Nu tiu dng ca dn c c xu hng tng nhanh th s dn n tng cu v lao ng. Cn nu dn c tng thu nhp nhng li c khuynh hng tit kim tiu dng cao th s dn n gim cu lao ng. S lng cn thit v cc yu t sn xut, bao gm c lao ng do mt hng kinh doanh mua ph thuc vo doanh s bn ra v sn lng sn xut (vt phm v dch v) theo d kin. Nu trong x hi, ngi tiu dng c xu hng tng tiu dng cc vt phm v dch v th s khuyn khch cc doanh nghip m rng sn xut, kinh doanh cc hng ho dch v ny, do cu lao ng s tng ln.Tng t m hnh phn phi thu nhp cng c nh hng ln n cu lao ng, cc nghin cu kinh t hc ch ra rng, nu c ch phn phi bnh ng v pht trin h thng an sinh x hi th tng trng kinh t s to iu kin cho ngi ngho nng cao thu nhp, tng mc tiu dng, do m tc ng n tng qui m sn lng, dn n tng cu v lao ng. Nh vy, trong nn kinh t cn phi thit lp c ch phn phi thu nhp hn ch bnh qun ch ngha m bo ng lc kinh t, nhng ng thi phi xc tin hiu qu cc gii php v vic lm, thu nhp, kch cu tiu dng i vi tt c cc tng lp lao ng khc nhau. Trong , cc gii php xo i gim ngho, nng cao thu nhp, m rng tiu dng cho cc i tng yu th c tc ng tch cc i vi tng cu lao ng .

5. nh hng ca s thay i mc lng n cu lao ng

S lng lao ng c thu ph thuc vo mc lng m ngi s dng lao ng tr cho h. iu ni ln rng cu lao ng ph thuc vo gi c ca n (mc tin lng, tin cng). Hnh II.4. cho thy mc lng cng cao th cu lao ng cng t i. mc lng W1 ch cn s lng lao ng L1. Nu nh mc lng gim xung W2 th cu lao ng s ln hn (L2). ng cu v lao ng tun theo quy lut cu v c hnh dng cong dch chuyn v pha di.

Hnh III. 7: nh hng ca thay i mc lng n cu lao ng

Mc lng ng cu lao ng (D)

W1AW2

B

0

L1 L2 S lng lao ng

Mc tin lng trn th trng lao ng cn b tc ng bi mc tin lng ti thiu do chnh ph quy nh. Mc tin lng ti thiu quy nh cao hn s c xu hng gim cu v lao ng. Trn thc t, vic nng tin lng ti thiu ca chnh ph thng b cc qui c v ti a ho li nhun gy tr ngi. V trong cc doanh nghip, vic thu lao ng bao gm mt s so snh doanh thu cn bin v mc tin lng. Theo qui lut ti a ho li nhun, khi lng sn phm c sn xut ra ti thi im m chi ph cn bin ng bng vi doanh thu cn bin ca doanh nghip th doanh nghip s dng nhn thm lao ng ti im ny. Mt ngi s dng lao ng s thu thm lao ng khi vic thu thm cn c ng gp vo li nhun ca doanh nghip. Ngi s dng lao ng c s tnh ton rng, mi doanh s bn ra, mi chi ph b ra u c nhng nh hng nht nh n tng s li nhun. Do vy h c s nh gi v vic thu thm la