1. Geopolitika Termin geopolitika sjecite je niza raznovrsnih diskursa o geografiji i njezinom odnosu prema politikome. U najirem smislu geopolitika se moe promatrati kao odnos izmeu predmeta i entiteta koji se mogu razmuijeti kao geografija i politiko. Za neke je geopolitika objektivan odnos izmeu geografiskih formacija (rijeka, planina, tlo, klima) i politikih struktura, naroito drava i nacionalnih zajednica. Prepoznavanje, identificiranje i atribucija znaenja geografija uvijek je ve drutveni i politiki proces. Tako moemo rei da je geografija, geo-grafiranje, stanovit oblik pisanja Zemlje koji ukljuuje kulturu, diskurs i mo/znanje. Sva je geografija kulturna geografija i sva je geopolitika kulturna geopolitika. Kritika geopolitika na poetku utvruje otvorenu tekstualnu i drutvenu konstruiranu prirodu geo-grafije. Sva je geo-grafija stanovit oblik moi/znanja i stanovit oblik geo-politike, a crtica tu oznaava otvorenost znaenja geografije i politikog. U univerzumu moguega geografija/geo-politika jeste ona domen znanja koja je izravno povezana s dravom kao politikoteritorijalnim entitetom. Ta domen znanja moe se opisati kao geo-mo to je proizvodi drava. Konkretna struktura, oblik i funkcioniranje geo-moi ovise i prirodi drave i meunarodnog sustava. Vizija svjetskog politikog prostora kao jedinstvene cjeline podijeljene na teritorijalne jedinice suverene dravnosti geopolitika je ontologija koju John Agnew naziva modernom geopolitikom imaginacijom. On identificira etiri naela moderne geopolitike imaginacije: 1. Razvoj globalne vizije koja je omoguila promatranje svijeta kao jedinstvene cjeline i potom njegovu podjelu na hijerarhiju razliitih mjesta. 2. Promjena vremena u prostor kao geopolitika ontologija ustrojila je svijet u zaostale i moderne regije. 3. Teritorijalna zamka u miljenju i djelovanju u vezi sa svjetskom politikom 4. Predpostavka da je meudravnom sustavu svojstveno stanje bezvlaa te da dominantne drave akumuliraju mo razliitom brzinom i bore se za prevlast. Angew dijeli modernu geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike Civilizacijska geopolitika, rezdoblje od kraja osamnaestog do kraja devetnaestog stoljea. Bio je to geopolitiki diskurs aristokratskih i konzervativnih buroaziskih drava zabrinutih zbog rastuega nacionalizma i nastajue klasne svijesti iji je razvoj uzrokovala industrijska revolucija. Udomaena geopolitika, koja se povezuje sa razdoboljem meuimperijalnog suparnitva od 1875. do 1945. godine. Toj je epohi svojstveno udomaivanje praksi imperijalizma i teritorijalnog ekspanionizma suparnikih drava. Ideoloka geopolitika, koja se povezuje s epohom hladnoratovskog suparnitva Sjedinjenih Drava i Sovjetskog saveza Sam termin geopolitika skovao je vedski politolog Rudolf Kjellen 1899. godine. Kasnije su ga u poesbnu tradiciju miljenje kodificirali Karl Haushofer i oni koji su bili povezani s asopisom Zeitschrift fr Geopolitik. Poslije Drugog svejtskog rata termin je bio odbaen, a u svakodnevnu se upotrebu vraa krajem 1960-ih. Kritika geopolitika razlikuje tri vrste geopolitike: 1. Formalna geopolitika ili kodificirano geopolitiko rasuivanje intelektualaca o dravnikom umijeu u graanksom drutvu. 2. Praktina geopolitika, ili ad hoc geopolitiko rasuivanje politikih voa i donositelja vanjskopolitikih odluka koji se bave praktinim kreiranjem vanjske geopolitike. 3. Polpularna geopolitika, ili geopolitika logika identiteta i razliitosti koja proima razna oitovanja popularne kulture.

U osnovici imamo geopolitike imagi-nacije , ili geopolitiku idenitieta i razliitosti svojstvenih pojedinim dravama. Geopolitike imagi-nacije neke drave jesu samopoimanja koja su joj svojstvena. Geopolitika kultura moe se definirati kao interpretivna kultura i tradicije unutar kojih drava razumijeva svoj identitet i svoje suoavanje sa svijetom drava. Geopolitika kultura odnosi se na inerakciju geografske lokacije i politike kulture neke drave. Geopolitike kulture nadograuju se na geopolitike imagi-nacije. Geopolitika tradicija posebno je vanjskopolitiko usmjerenje unutar ire geopolitike kulture. Geopolitike su tradicije etabilirani naini voenja antagonistikog dijaloga unutar geopolitikih kultura. Geopolitiki diskurs openito se odnosi na oprostorenje svjestke politike od vanjskopolitikih elita. U prouavanju praktinog geopolitikog rasuivanja kljuan je pojam skript; to je regulariziran nain ponaanja i govorenja pri suglasivanju odreenih drutvenih situacija, scenarija i izazova. Preformativan geopolitiki skript jeste ono na to se vanjskopolitiki voa oslanja kako bi artikulirao, objasnio i proglasio vanjsku politiku. U geopolitikim skriptima postoje razni geopolitki siei. Za razliku od skripta siei su argumentirano razvijeni i relativno koherentni narativi. Oni se mogu ralaniti i pruavati se kao gramatika geopolitike. Geostrateki siei posebna su vrsta geopolitikog diskursa koje nastoje razgraniiti i definirati ono to odgovara stratekom nacionalnom interesu drave

Iako ne postoji jedinstveno poimanje geopolitike, u pitanju je domen temeljnih pitanja, ugnijeene pluralne problematike i hitnih politikih izazova, koja sada privlai znatnu kritiku pozornost u geografiji i drugim drutvenim naukama. 2. KRITIKO PROMILJANJE O GEOPOLITICI Kritiko promiljanje o Geopolitici Pojam geopolitika, poput svih pojmova, ima svoju historiju i porijeklo. Prvi put pojam geopolitika upotrijebljen je 1899. godine. Neovisno kako je rije geopolitika upotrebljavana, danas, konvencionalno shvaanje pojma geopolitike ini diskurs svjetske politike, s posenim naglaskom na natjecanja izmeu drava i geografske dimenzije moi. Geopolitiari se koriste velikim prostornim apstrakcijama poput islamski svijet, crna rupa ili civilizirani svijet. Popularne su i ostale prostorne metafore heartland (svjetskog stoera). Svi ti izrazi ocrtavaju mo retorike koja umanjuje kompleksnost svjetske politike u jedan pojednostavljeni okvir. Naposlijetku, geopolitika je popularna zato to omoguava pogled u budunost svjetskih poslova. Cilj Uvoda u geopolitiku je stvorio kritiko razmiljanj o prolim i sadanjim oblicima geopolitikog diskursa. Prvo izdanje Uvoda u geopolitiku sastavljeno je u drugoj polovici 90-ih godina i ocrtavala ga je rasprava o kraju Hladnog rata i Zaljevskom ratu 1991. Drugo izdanje podijeljeno je u pet dijelova, od kojih se dva bave geopolitikom s aspekta prolosti, daljnja dva se bave geopolitikom sadanjice, dok se zavrni dio bavi otporom prema geopolitici, i u prolosti u danas. Prvi dio se bavi imeperijalnim temeljima geopolitikog diskursa. Drugi dio se bavi geopolitikom Hladnog rata, dokumentrianjem temelja, posljedica i eventualnog zavretka Hladnog rata kao strukture svjetskog poretka. Trei dio Uvoda je potpuno novi i odnosi se na bitne geopolitike dogaaje i rasprave u ranim godinama 21. stoljea. Iako postoje zanimljivi intelektualni razlozi da se dovede u pitanje 11. septembar 2001. kao kljuni dogaaj ovog razdoblja, injenica je da se ovaj dogaaj dogodio na teritoriju najvee vojne sile na svijetu. etvrti dio globalne prijetnje bavi se velikim brojem preostalih geopolitikih tema koje brinu diva od poetka 90-tih godina. Peti dio posveen je temama otpora i geopolitike. Kritika geopolitika

Kritika geopolitika je perspektiva unutar politike geografije i meunarodnih odnosa koja se razvija od poetka 80-ih godina u meunarodnoj znanstvenoj zajednici. Iza politikog realizma: geopolitika kao diskurs Meunarodni sustav je anharino podruje u kojem nema nacionalnih autoriteta. Zbog takvog stanja u strukturi, drave se moraju nacjetati ne bi li preivjele. Svrha umijea u voenju drave jeste nacionalno preivljavanje. Za stabilnost takvog sustava u cjelini najvanija je ravnotea snaga meu najjaim dravam tog sustava. Nedostaci ovog pristupa: 1. Politiki realizam loe objanjava stvarnu povijest meunarodnih odnosa. 2. Politiki realizam je diskurs koji sebe ne smatra diskursom, smatra se realnim. 3. Uzviena metodologija Iza mudrosti ovjeka: kulturna ukorijenost geopolitike Dok geopolitiki diskursi mogu biti oblikovani od strane onih u centru dravne moi, oni ustvari izviru iz historijskih naracija o stvaranju drave i identiteta. Ameriki predsjednici, openito, ne piu vlastite govore, ve imaju cijele timove profesionalaca za pisanje govora. Ti pisci posiu za ve postojeim slikama, metaforama i nizovima pria povjesnih i geografskih iskustava drave. Oni stvaraju geopolitike glavne radnje koje su ukorijenjene u pono iri skup kulturne prakse oznaene granicama doba i zla, prijatelja i neprijatelja. Sve drave, kao priznate teritorijalne organizacije unutra meunarodnog sustava drave, imaju geopolitiku kulturu. Geopolitika kultura proizilazi iz sudara drave sa svijetom. Ono to ima veliki utjecaj na geopolitiku kulturu jeste sam nastanak drave i specifian odabir dravnih aparata i pravne strukture za vrijeme izgradnje nacije. Geopolitika kultura drave takoer je oblikovana priparnim osnovnim oblicima identifikacije i odreivanja granica koji karakteriziraju njezin drutveni, kulturni i politiki ivot. Geopolitike pronalaze konkretne iskaze u oblicima posebnih diskursa ili pria u svjetskoj politici. Kritika geopolitika razlikuje tri razliita tipa geopolitikog diskursa. Formalna geopolitika odnosi se na napredne geopolitike teorije i vizije stvorene od strane intelektualaca i dravnika. Praktina geopolitika odnosi se na prie kojima se koriste tvorci javnih politika i politiari o svjetskoj politici. Popularna geopolitika odnosi se na prie o svjetskoj politici koje svoj izriaj pronalaze u popularnoj kulturi drave, u njezinim filmovima, asopisima, romanima...Strateke studije Birokratski izvjetaji Politike doktirne Politiki govori Dravne akcije Diplomatska i pravna praksa Kultura masmedija Dravni rituali Javno mnijenje

FORMALNA GEOPOLITIKA

PRAKTINA GEOPOLITIKA

POPULARNA GEOPOLITIKA

GEOPOLITIKA TRADICIJA 1

GEOPOLITIKA TRADICIJA 2

GEOPOLITIKA TRADICIJA 3

DRAVNE STRUKTURE Historija, Geografija, Identitet Dravna aparatura i mree moi

Iza odsutnosti moi: mree moi i geopolitikog diskursa

Sociolog Michael Mann nudi nam koristan okvir koji identificira etiri temelja drutvene moi: Politika mo odnosi se na centraliziranu teritorijalnu regulaciju drutvenog ivota od strane dravnog birokratskog aparata. :Politika mo je subjekat strastvene borbe meu razliitim socijalnim grupama zato to je nagrda nakon preuzimanja dravnih organa velika. Ideoloka mo je mo oblikovanja, formuliranja i mobiliziranja vrijednosti, normi i rituala koji karakteriziraju ovjekov drutveni ivot . Religijske institucije, masovni mediji i politike stranke su samo neki od mnogih izvora ideoloke moi u drutvu. Ekonomska mo je mo koja poiva na cirkulaciji proizvodnjem, distribucije, razmjene i konzumacije u drutvu Vojna mo je mo koja proizilazi iz sigurnosne i obrambene organizacije odreene drave. Mannov model koristan je zato to nije ni jednodimenzionalan ni jednoznaan. Umjesto toga, izvori socijalne moi meusobno djeluju jedan na drugog i tvore ispeltenu strukturu mrea moi. Dobar primjer inklinirajue strukture interesa, posebno vane za razumijevanje geopolitike dananjice, je djelovanje tzv. eljeznog troukta u politikom ivotu SAD-a. Prvu stranu stranu ovog trokuta ini mona obrambena industrija SAD-a. Drugu stranu ovog trokuta ine moni politiari u Kongersu SAD-a. Treu sutranu ovog trokuta ine voe u ministarstvu obrane SAD-a. eljezni trokut podrazumijeva spajanje vojne, ekonomske i politike moi, ali zahtijeva i ideoloku mo koja bi trebala racionalizirati ovakvu ogromnu razinu potronje. Politiari, vojna industrija i generali moraju opravdati ugovore koje potpisuju poreznim obaveznicima iji novac troe i objasniti profit koji akumuliraju. Geopolitika nije skup ideja stvorenih od strane slobodnih intelektualaca gdje istiniti i intelektualno nadmoniji argumenti pobjeuju one neistine, iskvarene i loije. Geopolitiki diskurs funkcionira unutar mrea moi i diskursi, koji ovdje nastaju kao pervladavajui u dravi, reflektiraju utjecaje te strukture moi, tovie, ti diskursi su dio i samog funkconiranja te strukture moi. 4 Globalziacija Globalizacija je meupovezanost lukturnih, drutvenih, politikih i ekonomskih procesa diljem svijeta. Niti je globalizacija jedinstven proces niti je preteito ekonomska. Globalziaciju treba artikulirati kao nositelja globalnih kulturno-olitikih izazova i prilika. Unato analizi ekonomske globalizacije kao uvijek pristune i astue prevlasti kapitala naa je stvarnost obuhvatila i mnoga druga iskustva. Kulturna je geografija predvovnica disciplina koje povezuje ta iskustva i njihove posljedice na promiljanje drutva i globalnosti. Moderna je povijesno konstituiranje institucija i identiteta koji strukturiraju zapadna i nezapadna drutva u razdoblju od estnaestog stoljea. Postmodernizacija je viestruko razgranato praktino i pojmovno dovoenje u pitanje moderne. moderna se prezenirala svijetu kao hijerarhija i jedinstveno, ustvrdivi da je orue razumijevanje svijeta, pa tako i za njegovo nadziranje, racionalno te da dolazi iz jedinstvena sredita. Kulturna je geografija proirila postmodernizirajue pristupe na nalizu globalizacije i na empirijskoj i na teorijskoj razini. To se dogaa na temelju antropologiziranja Zapada: tretiranjem Zapada i monih kao predmet prouavanja i kritike, otkrivanjem iskljuivakih taktika u sreditu zapadnih kultura. Pemal Shurmer-Smith i Kevin Hannam pokreu pitanja o interpretativnu razumijevanju globalnog. Dovode u pitanje jendouzrone teorije drutva, proiui da globalizacija kapitala neizbjeno uzroku globalizaciju kulture. Mike Crang, preispitujui ekonomsku globalizaciju,

naglaava kulturno posredovanje globalnih kapiltalistikih firmi i tvrdi da je kultura uvijek ugraena u situacije u stvarnom ivotu. Istraivanje novih kulturnih geografija u vezi sa globalizacijom otvara pitanje ta je kultura i kako bi se trebala istraivati. Veina geografa u svom radu daje kulturnome podredovanju sveukupnoga djelovanja u najmanju ruku status sredinje postavke. Novi se prostori virtualnosti istrauju zbog njihova stvaranja virtualnih geografija i zbog njihovog krianja s drugim geografijama. Virtualne geografije poput kiberprostora mogu iziskivati analizu uz upotrebu teorije kompleksnosti i analizu mree aktera. Doreen Massey dala je veliki doprinos u razmiljanju o meuodnosu globalizacije i prostornosti. Ona se usredotouje na drutvene odnose ustrojene kao konstelacije privremene koherentnosti. Globalizaciju esto povezuju ili ak djelomice poistvojeuju s kapitalistikom glopalizacijom, no postoje ogranienja. Prvo, koliko god su analize bile opsene i upuene, nisu se pozabavile narativima koji izvjetajima daju razumljivost. Ono to Kate Nash naziva globalizacijom kao postmodernizacijom blie je naim iskustvima relativizacije moderne spojene prije s njezinim izraavanjem u narativima nego s njezinim povlaenjem iz njih. Globalizacija kao postmodernizacija vri pritisak na monike moderne, nacionalne drave i korporacije, i pritom se suprostavlja institucionalnim nejednakostima moi koje su svojstvene modernim drutvima. ZAKLJUAK: Dakle kulturna geografija u analizi globalizacije zakazuje na dva naina. Prvo, u svome prihvaanju postmoderne kritike. Drugo, kulturna je geografija vie uzrokovala pregrupiranje, a manje senzibiliran razvoj novih pojmova na temelju kojih bi takav javni narativ magao analizirati svijet ljudske kulturno-politike proizvodnje. Zahtjeve koje to priopenje stavlja pred kulturnu geografiju moemo dakle predoiti kao niz zadataka. 1. Razviti otvorene ope narative 2. Staviti u prvi plan nemoderne ili nezapadne 3. Istraiti razvoj planetarnog Razviti nove teorijske kategorije radi dokuivanja globalne meupovezanosti 3. RJENIK GEOPOLITIKI DETERITORIJALIZACIJA Prostor koji vie nije podijeljen tano odreenim granicama, postaje jedan kontinium ukome se sve dobra, ideje, ljudi ... vie manje slobodno kree. Ljudske aktivnosti izmiu svakoj teritorijalnoj ukorijenjenosti. Postoje samo tokovi i mree. Vertikalne linije razdvajaju teritoriju, zamjenjuju se onih horizontalnim svim onim to povezuje i ponovo povezuje: kretanje eljeznicom, brodovima i avionima, te neprestalna mobilnost naina i izraza. GEOEKONOMIJA: Pojmovi poput geoekonomija i geofinancije pojavljuju se izmeu 1980. i 1990. godina. Ona oblikuje borbu drava za teritorij ili za sirovine (minerale, naftu): radi se o osvajanju ivotnog prostora za kojim svi ude. Prema klasinoj geopolitici, bogatstvo i mo poistovjeuju se s posjedovanjem (teritorija, ljudi, i sirovina). Geoekonomski pristup: trino e natjecanje zamijeniti rat; a to e biti kako kae Clausewitz nastavak rata drugim sredstvima. Svijet rata je svijet gotovih resursa, a jedini nain postizanja bogatstva i moi jest pljakanje drugih. Trino se natjecanje oslanja na neogranienost resursa: oni nisu dati, kao to su dati teritorij i sirovine, nego su ljudi ti koji ih osmiljavaju i proizvode, te su stoga neogranieni. Srea jednih ne proizilazi iz nesree drugih kao u ratu - nego naprotiv, srea proizilazi iz sree drugih zahvaljujui trgovini, mehanizmu koji je multiplikator bogatstva. U ratu je onaj drugi neprijatelj dok je taj isti u trgovini partner. Pravila rata su rijetka i uvijek prijeporna, dok su pravila trinog natjecanja dio te igre koju uvijek treba iznova zapoeti.

GEOSTRATEGIJA: rije G jedan je od onih pojmova koji nastaju dodavanjem prefiksa geo, a ija je definicija nejasna: Geo moe biti sve to ima veze s velikim vojnim pothvatima koji se odvijaju na cijeloj Zemlji. G ima strogo odreeno porijeklo. Tu je rije skovao Giacomo Durando, talijanski general, u svom traktatu manifestu O talijanskoj nacionalnosti, politiko-vojni esej. On nudi 2 razliita shvaanja geostrategije. S jedne strane, G bi bila disciplina koja prouava uticaj geografskih inioca na formiranje ljudskih skupina; a to je predmet prouavanja geopolitike; s druge strane, G bi bila disciplina koja u neto vie vojnikom smislu pokuava objasniti uticaj geografije na voenje ratova. G. se moe definisati kao dio ope vojne strategije koja se tie operacija u makrogeografskim razmjerama, odnosno operacija ija je prostorna dimenzija dovoljna da iskljui uspostavljanje jedinstvene scene. G. strategija ili velika strategija smjetena je izmeu politikih ciljeva rata i vojnih operacija na odreenom terenu. Geopolitika ih nastoji objasniti, polazei od analize razliitih zona suprotstavljanja u nekom odreenom sukobu, kao skup, iji je cilj najuinkovitija raspodjela snaga. G. je produkt ratova na vie bojita koji zahtijevaju velika sredstva, iskoritavajui eljeznice, kamione i avione, a odvijaju se u dugom razdoblju. U drugoj polovini 19. st. pojavljuju se industrijski ratovi sa svojim mjeovitim kretanjima i planovima opkoljavanja. U tim su sukobima, koje i dalje najaje ilustriraju dva svjetska rata, vojskovoe opsjednute nedostatkom resursa ljudi, materijala i ugljikovodika. VELIKA IGRA: zauzima dragocjeno mjesto u geopolitickoj mitologiji. To je jedna dugaka partija aha Engleske i Rusije, koja traje cijelo XIX stoljee. Prvoj od njih koje u srce svoga carstva smjeta Indiju bitno je kontrolirati veliki polumjesec koji se protee od sredozemlja do tihog okeana, te pri tome kontrolirati sjeverni balkan (Turska, Iran, Afganistan), ba kao i Tibet i Kinu. Suoena sa tim carstvima mora, Rusija kao carstvo kopna eli razbiti tu svoju uglavljenost i ima pristup toplim morima: sredozemnom moru, perzijskom zaljevu, indijskom i tihom okeanu; Iz ega slijedi visedimenzionalna navala prema crnom moru, srednjoj aziji i sibiru. Sukobljivanje se odvija na granicama dvaju carstava, u zonama u kojima je njihov utjecaj neizvjestan. Engleska je vodila tri rata u Afganistanu, ali nikada nije uspjela osvojiti tu zemlju. Po zavretku 19 stoljea ova dva carstva uspostavljaju odredjeni modus vivendi. Engleska je, premda ima dobar imperijalni apetit, ipak na zalasku-na okeanima je suoena sa SAD, a u Evropi sa Njemackom. Rusija iako doivljava gospodarski uspon, pati zbog nesposobnosti da modernizira svoj politiki reim. Godine 1905. tone u revoluciju i doivljava poraz od Japana. Tijekom XX stoljea, velika igra je promijenjena zbog utjecaja SSSR-a na glavnom podruju srednje azije, ponovo se radja: sovjetska vojska 1979 godine okupira Afganistan i tu se ukopava, a 1991 godine sovjetsko carstvo se rui, kavkaz i srednja azija uvlae se u beskrajnu borbu tijekom cijelih 1990ih godina, otvaraju se apetiti za naftom a tijekom jeseni 2001 zbog napada na world trede centar dolazi do ameriko-britanskog pothvata kojemu je cilj razbijanje talibanskog Afganistana. Srednja je azija zona boz reda. Kao i na balkanu, velike su sile svjesne zamke, a u isto vrijeme i zainteresirane i nepovjerljive. Nova velika igra ima planetarne dimenzije, dok se ona iz 19 stoljeca ograniava na srednju aziju. Tako su akteri brojniji (drzave regije, Rusija, Kina, SAD...), a posljedice imaju ire razmjere. Heartland: Onaj ko vlada srcem svijeta (heartland), vlada i svjetkim otokom (world island), a onaj ko vlada svjetkih otokom, vlada svijetom. Tu je formulaciju izgovorio britanac halford mackinder 1904 godine za vrijeme konferencije koju je odrao ispred londonskog Royal geografic society. Sjestan je injenice da pripada eliti koja upravlja svijetom u vrijeme kad je Engleska gospodarica okeana, a britansko se carstvo nalazi na vrhuncu. Iz njegove konferencije proizlazi: odakle ce doi udarac koji e potui britansku mo. Da bi pokuali odgovoriti na to pitanje, Mekinder uzima u obzir najiri mogui vidokrug, znai cijelu zemlju i historiju ovjeanstva. Ta se historija uglavnom odvija na svjetskom otoku, toj nevjerovatno velikoj kopnenoj masi koja obuhvaa evropu, aziju i afriku (amerika je imala izoliranu povijest u razdoblju izmedju predhistorije i velikih otkria). Naime, prema Meckinderu u osvitu XX stoljea, jedno je previranje, analognih razmjera onomu velikih otkria, vodilju moi okrenulo prema kopnu: sa eljeznicom nestaje nadmo mora, jer se ogromna prostranstva izmeu evrope i kine mogu meusobno povezati. Taj ogromni prostor koji gleda kako prema evropi, tako i prema sredozemlju, indijskom potkontinentu i dalekom istoku, tvori upravo to srce svijeta hartland. Dingis-kanova ili

tamerlanova ambicija ponovo postaje aktuelna. Britanac Mackinder nasluuje velike sukobe XX stoljea izmeu sila mora (UK i SAD) i sile kopna (Njemaka i sovjetski savez). Drugi je svjetski rat upravo sukob za hartland. Hitlerova se Njemacka napadajui SSSR 1941 godine nastoji domoi evropske rusije koja bi joj trebala osigurati ogromno carstvo bogato itom, ugljem, naftom... ukoliko Njemaka pobijedi, ona kontrolira svjetski otok. to se UK i SAD tie, one znaju da mogu vratiti utjecaj na svjetskom otoku samo uz pomo tog otoka (Staljinova SSSR-a). Hladni rat je od kraja 1940-ih do kraja 1980-ih godina mogue objasniti. Prema Mekinderu, SSSR dri heartland. S tog je poloaja, koji sa sovjetskim blokom see do sredita evrope, SSSR u stanju destabilizirati kako evropu, tako i srednji istok i daleki istok. No SSSR je zatvoren u svoj heartland. Geografija mu ne doputa izlaz na more: jedino se vladivostok na rubu sibira nalazi na obali otvorenog mora. to se zapada tie njegova je cijela strategija usmjerena na zatvaranja SSSR-a da se on zadri na periferiji i njegovo zbliavanje sa maoistikom Kinom. SSSR e zbog svoje ugavljenosti i svoje ideologije biti odsjeen od svjetskih gospodarskih tokova, te e biti zona stagnacije 1970.-ih godina. Mo moemo poistovjetti sa nekim elementom, s nekim mjestom, orujem..atomskom bombom ili naftom npr. Pa tako heartland zona koja se vise manje podudara sa rusijom i srednjom azijom ne prestaje biti mjesto suparnitva i carstava, ali rupe u povijesti nastaju negdje drugdje. EUROAZIJSTVO: raa se 1921. iz jedne zbirke tekstova mladih ruskih intelektualaca izbjeglih u Pariz: Izlaz za Istok. Euroazija je svijet koji stoji postrani, odvojen od zemalja smjetenih na Zapadu, ali i od onih smjetenih na Jugu i Jugozapadu Rusija. Zauzima najvei dio euroazijskog prostora koji nije podijeljen izmeu dva kontinenata, ve tvori trei, nezavisni kontinent, i to ne samo u geografskom smislu. RIMLAND: Tvorac tog izraza je Nicholas Spykman. Ameriki otok mora imati slobodan i stalni pristup svjetkom otoku, te u skladu sa tim SAD moraju kontrolirati rimland-rubni teritorij. To je - rub evroazijskog kopna, tampon zona izmeu pomorskih i kopnenih sila. On je posrednicka regija izmedju heartlanda i susjednih mora. U Rimland je ukljuio Zapadnu Evropu, Tursku, Irak, Iran, Pakistan, Avganistan, Indiju i Koreju. Modificirao je znano Macinderovo pravilo kroz sljedeu geopolitiku gradaciju: -Ko kontrolie Rimland upravlja Evroazijom: -Ko upravlja Evroazijom, odreuje sudbinu svijeta. IVOTNI PROSTOR: Pojam koji je formulirao njemaki geograf Ratzel. Drava je za Racela ivi organizam koji ima potrebu rasti kako bi sebi osigurao opstanak. Svaka drava trai svoj ivotni prostor koji e njenom narodu osigurati nune resurse. ivotni prostor kljuna je ideja njemake geopolitike. U vrijeme Bizmarkove Njemake 1871. javlja se potreba za veim prostorom, prema njenom miljenju gui se u svojim granicama, koje su preuske. Potreban joj je njezin ivotni prostor koji e ostvariti bilo putem prekomorskih kolonija, bilo osvajanjem Istoka Istona Evropa i Rusija. ivotni prostor jedna je od glavnih tema hitlerovskog diskursa prema kojem Njemaka, kao superiorna zemlja, ima zadau i pravo prisvojiti si ogromne teritorije naseljene podljudima kao to su Slaveni. Taj koncept ivotnog prostora neodvojiv je od jedne nacije i jednog doba, opsesije za posjedovanjem teritorija koji e zadovoljiti sve potrebe jednog naroda. Prema toj njemakoj geopolitici, mo se svodi na kvantitativne elemente broj stanovnika, irenje teritorija, rezerve sirovine. Pojam ivotnog prostora propada sa porazom Hitlera. MITTELEUROPA: Ideja mitteleurope (evrope u sredini, srednje evrope) ulazi u djelokrug geopolitike za vrijeme prvog svjetkog rata. Njemaka, poput ostalih sudionika u ratu ne sumnja u svoju pobjedu i nastoji osmisliti organizaciju budue evrope. U skladu sa tim, nijemac friedrich naumann 1915 godine objavljuje djelo mitteleuropa. Pobjedonosna Njemacka treba oko sebe i pod svojim vodstvom izgraditi gospodarski blok. Ona bi stoga trebala imati vlastiti prostor u srcu evrope koji e joj osigurati potrebne resurse... razmiljanje u tadanjoj Njemackoj je da bi ona trebala imati vlastitu zonu. U njemakoj izmedju dva rata, geopoliticar Haushofer prorie svijet podijeljen na pan regije, a svaka od tih zona ivi u znatnoj mjeri sama za sebe i s drugim odrava strogo kontroliranu trgovinu. Sanja li Njemacka poslije drugog svjetkog rata jo uvijek mitteleuropu? Ta je Njemacka izgraena na temelju krajnje osude takve tenje, odnosno na demokratskim vrijednostima, vrstom usidrenju na zapadu i globaliziranoj ekonomiji. No historija i geografija su i dalje prisutne, Njemacka granii sa

slavenskim i balkanskim svijetom i njezin je uticaj ondje veliki, a te regije koje se dotad nisu razvile, u Njemackoj vide uzor. MIKROGEOPOLITIKA: Ona je znanost o sili. Na kraju 20. stoljea nazire se mikrogeopolitika koja analizira razvoj mikroentiteta: regija, gradova, multinacionalnih tvrtki, raznih organizama. Ta je mikrogeopolitika dio globalnog razvoja koji utie na ukupnost drutvenih fenomena i na njihovo prouavanje. Mikrogeopolitiku zanimaju protagonisti: preduzea, sindikate, mafije. Mikrogeopolitika okree se svakodnevnim pitanjima kao to su upravljanje zajednikim resursima vodom, cestama, otpadom. Ona prodire u podruja kao to su: s jedne strane sukobi oko zajednikog upravljanja, a s druge strane dinamike nasilja: bande, gerile. Prema mikrogeopolitici protagonisti mogu biti kontradiktorni, slijediti antagonistike ciljeve, biti u zabludi i promijeniti stav. GRANICE: Prema me. pravu to je crta koja oznaava gdje poinje i gdje zavravaju teritoriji dvaju dotinih susjednih drava. Granice neke drave ograniavaju prostor njezine suverenosti, njezin djelokrug. Unutar njih drava je sve, a izvan njih nije nita. Drava je, prije svega, jedan teritorij. Pojam nastao u modernoj Evropi (15-20 st.). Meunarodni poredak zasnovan na suverenim dravama, ija je nadlenost ograniena na strogo odreeni teritorij koji su priznale i druge drave. Dananjem je svijetu svojstven nestanak tih granica. Od II svj. rata zapadne zemlje, a potom i sve vei broj zemalja, otvaraju svoje granice. One ukidaju ili smanjuju poreze koji se ubiru pri prelazu granice i ublaavaju nadzor. Cilj toga je jasan: olakati i ubrzati protok roba, ljudi, kapitala, jer u tom lei cjelokupno bogatstvo. Gospodarski razvoj zahtijeva stalno poveavanje trgovine, a stoga i uklanjanje prepreka ovih kretanja. One drave koje se za to odlue, najprosperitetnije su. Granice su u isto vrijeme propusnije, poroznije. Tako informacije lake putuju valovima nego da su tampane. Drava nije odvojena od svog teritorija. Ona je uvijek priznata unutar svojih utvrenih granica. Osim kontrole drave nad njenih teritorijom bitna je sastavnica njezina kredibiliteta. Evropa se moe smatrati kontinentom na kojemu su granice, ako ne zauvijek postavljene, ili dugorono stabilizirane. Ucrtane su ugovorima koji su se potpisivali po zavretku ratova. Teritorijalni sporovi zahvaaju sve regije. Mnoge su drave uvjerene da ne raspolau sa svojim legitinim teritorijama Kina - Tajvan, Irak Kuvajt. Stabilizacija granica ne iskljuuje terotorijalne sporove, ve stvara novi tip sporova, a to su unutardravni sukobi. Da bi granice nestale iz podruja politike, vlast bi se trebala osloboditi svake teritorijelne ukorijenjenosti. PRIRODNE GRANICE: Georges Danton (1759-1794) je prvi izumio ideju o prirodnim granicama. Po njemu granice neke drzave treba da odgovaraju prirodnim preprekama (more, rijeke, planine) kako bi se lakse zaustavile invazijske prijetnje.

4. Globalziacija Globalizacija je meupovezanost lukturnih, drutvenih, politikih i ekonomskih procesa diljem svijeta. Niti je globalizacija jedinstven proces niti je preteito ekonomska. Globalziaciju treba artikulirati kao nositelja globalnih kulturno-olitikih izazova i prilika. Unato analizi ekonomske globalizacije kao uvijek pristune i astue prevlasti kapitala naa je stvarnost obuhvatila i mnoga druga iskustva. Kulturna je geografija predvovnica disciplina koje povezuje ta iskustva i njihove posljedice na promiljanje drutva i globalnosti. Moderna je povijesno konstituiranje institucija i identiteta koji strukturiraju zapadna i nezapadna drutva u razdoblju od estnaestog stoljea. Postmodernizacija je viestruko razgranato praktino i pojmovno dovoenje u pitanje moderne. moderna se prezenirala svijetu kao hijerarhija i jedinstveno, ustvrdivi da je orue razumijevanje svijeta, pa tako i za njegovo nadziranje, racionalno te da dolazi iz jedinstvena sredita.

Kulturna je geografija proirila postmodernizirajue pristupe na nalizu globalizacije i na empirijskoj i na teorijskoj razini. To se dogaa na temelju antropologiziranja Zapada: tretiranjem Zapada i monih kao predmet prouavanja i kritike, otkrivanjem iskljuivakih taktika u sreditu zapadnih kultura. Pemal Shurmer-Smith i Kevin Hannam pokreu pitanja o interpretativnu razumijevanju globalnog. Dovode u pitanje jendouzrone teorije drutva, proiui da globalizacija kapitala neizbjeno uzroku globalizaciju kulture. Mike Crang, preispitujui ekonomsku globalizaciju, naglaava kulturno posredovanje globalnih kapiltalistikih firmi i tvrdi da je kultura uvijek ugraena u situacije u stvarnom ivotu. Istraivanje novih kulturnih geografija u vezi sa globalizacijom otvara pitanje ta je kultura i kako bi se trebala istraivati. Veina geografa u svom radu daje kulturnome podredovanju sveukupnoga djelovanja u najmanju ruku status sredinje postavke. Novi se prostori virtualnosti istrauju zbog njihova stvaranja virtualnih geografija i zbog njihovog krianja s drugim geografijama. Virtualne geografije poput kiberprostora mogu iziskivati analizu uz upotrebu teorije kompleksnosti i analizu mree aktera. Doreen Massey dala je veliki doprinos u razmiljanju o meuodnosu globalizacije i prostornosti. Ona se usredotouje na drutvene odnose ustrojene kao konstelacije privremene koherentnosti. Globalizaciju esto povezuju ili ak djelomice poistvojeuju s kapitalistikom glopalizacijom, no postoje ogranienja. Prvo, koliko god su analize bile opsene i upuene, nisu se pozabavile narativima koji izvjetajima daju razumljivost. Ono to Kate Nash naziva globalizacijom kao postmodernizacijom blie je naim iskustvima relativizacije moderne spojene prije s njezinim izraavanjem u narativima nego s njezinim povlaenjem iz njih. Globalizacija kao postmodernizacija vri pritisak na monike moderne, nacionalne drave i korporacije, i pritom se suprostavlja institucionalnim nejednakostima moi koje su svojstvene modernim drutvima. ZAKLJUAK: Dakle kulturna geografija u analizi globalizacije zakazuje na dva naina. Prvo, u svome prihvaanju postmoderne kritike. Drugo, kulturna je geografija vie uzrokovala pregrupiranje, a manje senzibiliran razvoj novih pojmova na temelju kojih bi takav javni narativ magao analizirati svijet ljudske kulturno-politike proizvodnje. Zahtjeve koje to priopenje stavlja pred kulturnu geografiju moemo dakle predoiti kao niz zadataka. 1. Razviti otvorene ope narative 2. Staviti u prvi plan nemoderne ili nezapadne 3. Istraiti razvoj planetarnog 4. Razviti nove teorijske kategorije radi dokuivanja globalne meupovezanosti5. METODOLOKI MODELI GEOPOLOTIKE Tri su najvanije ideologije modernog doba liberalizam komunizam faizam.

Prema Poperu komunizam i faizam imaju zajedniku crtu: oni svoje kvazinaune dogme (prva: politiku ekonomiju marksizam, a druga: geopolitiku) prikazuju kao apsolutnu istinu, da bi nametnule svoju viziju idealnog poretka. Naelo tree ideologije liberalizma je pluralizam ideja i slobodna konkurencija doktrina laissez-fair. Geopolitika kao nauna disciplina je srodna politikoj geografiji po predmetu, a razliita po metodu i funkciji. Predmet geopolitika moe se sagledati kroz tri tematska kruga: 1. Drava i njeni strukturni elementi, 2. Stanovnitvo u svim aspektima rasna, etnika, demografska, konfesionalna, socijalna i profesionalna struktura, 3. Teritorija fiziki prostor ispunjen prirodnim i antropogenim pojavama i objektima. U centru panje su politiki organizovane ljudske zajednice i zavisnosti izmeu sredine i njihove djelatnosti i egzistencije. S filozofsko-metodoloke take gledanja, relacije ovjek-sredina mogu biti razmatrane sa 2 aspekta materijalistikog i humanistikog tj. sa gledita bia i svijesti. Materijalne veze imaju prirodni karakter (fizioloki, bioloki), ekonomski (oblikovanje sredine) i sociopolitiki (koritenje sredine), dok humanistike veze imaju sociopsiholoki karakter (poznavanje, vrjednovanje, osjeanje). Mogu se izdvojiti 4 osnovne komponente ljudskog odnosa prema geosredini: koritenje i oblikovanje odnose se na egzistenciju ovjeka; upoznavanje i vrjednovanje odnose se na ljudsku svijest. Geopolitika stavlja akcenat na etvrtu komponentu vrjednovanje, koje ima materijalistiku i humanistiku komponentu. S tim u vezi geopolitika ispunjava dvije osnovne funkcije praktinu i humanistiku. Geografi smatraju da je geopolitika onaj dio politike geografije, koji izuava geografske faktore u procesu nastajanja, funkcionisanja i evolucije drave. Spajkman je definisao kao odreivanje politike dravne bezbjednosti na osnovu geografskih faktora. Geopolitika ima svoj rezon koji se sastoji u zadatku da izui vezu izmeu geografije i drave, njene istorijske sudbine, protivurjenosti razvoja, borbe za opstanak. Geopolitika istrauje mjesto odreene drave na politikoj karti svijeta i odgovarajuih geografskih regiona s ciljem da ukae na najpovoljnije oblike i naine za njen razvoj i funkcionisanje. Kao nauka o nacionalnoj strategiji ona je recionalna osnova politikog projekta drave. Geopolitika je nacionalni projekat i nacionalna strategija koja je u istoriji svake drave vanija od bilo kojeg vladinog plana ili partijske platforme. Kroz geopolitiku formuliu se osnovni nacionalni ciljevi koji e strateki uvrstiti nacionalnu bezbjednost, a nacionalna bezbjednost je relativni stepen granica, koje drava daje nacionalnoj zajednici da postigne i ouva svoje ciljeve. Strategija nacionalne bezbjednosti moe biti IZOLACIONISTIKA i INTERVENISTIKA. Izolacionistika je geopolitika koja redukuje kontakt sa spoljanjim svijetom da bi sprijeila uvoz destabilizirajuih principa, ideja i vrijednosti. Intervencionizam je geopolitika koja tei da pojaa sopstvenu sigurnost tako to e nametati svoje principe, ideje i vrijednosti drugim dravama. Ideoloka funkcija geopolitike proistie iz tri faktora: - politike orjentacije i ideoloke pozicije autora, - socijalnih zahtjeva vladajuih krugova - teorijsko-metodolokih refleksija iz humanistikih nauka. Ideoloka funkcija geopolitike moe biti konzervativna desnoradikalna, ili reformistika liberalna, socijaldemokratska, lijevoradikalna. Konzervativna geopolitika bazirana je na holistikom shvatanju ovjeka i svijeta koje je posluilo kao izbor pseudonaunih mitova kao to su rasizam, nacionalizam, socijaldarvinizam, organska teorija drave, ivotnog prostora, prirodnih granica, nacije-drave, vladajui narod. Nacisti su smatrali geopolitiku za praktinu primjenu politike geografije, a njeni kritiari su je smatrali za zloupotrebu nauke.

Haushofer je razlike izmeu njih nejasno formulisao tako to politika geografija razmatra dravu pod uglom prostora, geopolitika pak prostor sa gledita drave. Geopolitika je realno postojea sfera politike, ije osnove i rezultati u prostoru moraju biti istraivani kroz politiku geografiju. Drave nemaju druge principe, tvrde konzervativci, osim nacionalnih interesa i ti interesi su odreeni geografskim osnovama. Dravi ne dolazi prijetnja iznutra, od klasnih, nacionalnih i drugih suprotnosti, nego spolja, to je odgovaralo totalitarnim reimima i lokalnim tiranima da zasnuju unutranju dominaciju kroz spoljanje sukobe i hegemonizam. Liberalna geopolitika glavnu panju posveuje ulozi tehnoloke zavisnosti, odnosno tehnoloke distance izmeu industrijalizovanih, resursima bogatih zemalja. Bez jakog uvstva tehnologije geopolitika se pretvara u zemaljski misticizam. Liberali smatraju da meunarodna ravnotea proistie iz obostrane meuzavisnosti zemalja na relacijama tehnologija-resursi. Jedan od velikih teoretiara savremenog liberalizma R. Aron definira elemente geopolitike analize svodei ih na: 1. Geografsku shematizaciju spoljnopolitike strategije, 2. Geografsko-ekonomsku ocjenu nacionalnih resursa; 3. Interpretaciju tih resursa u diplomatskoj djelatnosti, pri emu se prepliu realne veze sa ivotom i sluajni elementi lokalne sredine. Geopolitika, kae on, spaja geografsku shematizaciju diplomatsko-stratekih odnosa s ekonomskogeografskom analizom resursa, s interpretacijom diplomatskih odnosa u zavisnosti od naina ivota i ivotne sredine ljudi. Liberali zastupaju doktrinu deideologizacije, kosmopolitizma i globalne ekonomske meuzavisnosti. Takva gledita odgovaraju transnacionalnim kompanijama koje se zalau za liberalizam u svjetskoj trgovini. Radikalna geopolitika bavi se kritikim preosmiljavanjem meunarodnih odnosa i demistifikacijom savremene uloge kapitalizma u svjetskoj ekonomiji. Radikali razmatraju te odnose kao jednostrane zavisnosti, u kategorijama globalnog modela jezgro-periferija, tj. kao suparnitvo izmeu glavnih politiko-ekonomskih centara u zoni jezgra, uslabljeno neravnomjernou razvoja, za dominaciju nad periferijom i poliperiferijom. Geografi radikali Taylor, Raynolds, istiu socijalnu sutinu prostora i stavljaju akcenat na kritiku analizu pitanja kako je politiki prostor organizovan, ko ga organizuje i u ijem interesu. Francuski radikal Lacoste takoer razvija kritiku geopolitiku ne razdvajajui je od politike geografije. U savremenoj geopolitici uopte, moemo izdvojiti tri analitike dimenzije: 1. politiku i vojnostrateku 2. ekonomsku 3. kulturno-historijsku. Prve dvije dimenzije povezane su uglavnom s interesima drave, trea sa irim krugom subjekata politike djelatnosti. Politika i ekonomska dimenzija geopolitike obuhvataju integracioni potencijal zemalja i regiona, procese globalizacije svjetske privrede i politike, dok dezintegracioni procesi, naprotiv, imaju u osnovi etno i istorijsko-kulturnu dimenziju. Geoekonomski pristup produktivan je u razumijevanju internacionalizacije svjetske politike i privrede, koncepta odrivog razvoja i konkurencije regiona, dok je kulturno-istorijski pristup produktivan za shvatanje procesa, koji nastaju u bivim socijalistiim zemljama centralno-istone Evrope i Balkana. Neoklasina geopolitika, za razliku od klasine, odbacije organsko shvatanje drave i geografski determinizam. Granice se smatraju za stabilne i ne prihvataju se promjene putem sile ve samo putem dogovora i sporazuma. Shvatanje drave govori se o nacionalnim interesima i nacionalnoj bezbjednosti, kao da je drava cjelovit objekt. Ostaje i naglaena uloga fiziko-geografske sredine. U 80-90-im godinima panja se posveuje prirodnim resursima, izvorima energije i pitke vode kao uzrocima konflikata. Neoklasina geopolitika se bavi efektima geografskog poloaja, prirodnih resursa, saobraajnih veza i drugih geografskih osobenosti na spoljanju politiku drave i njenih meunarodnih poloaja. Poslije Hladnog rata, ruenja Berlinskog zida, raspada SSSR-a, u postsocijalistikom prostoru nastaje deideologizacija drutvenog ivota. U njemu veliku ulogu igra ikonografija politiki simboli, mitovi, formiranje predstava o odreenim teritorijama i njihovim granicama, i naravno elementi politikog

predjela. Uloga nacionalnog identiteta i politike kulture u formiranju i izmjeni savremene politike karte uoljiva je na primjerima politiki aktivnih regiona u bivoj Jugoslaviji, u bivem SSSR-u. Geopolitika se vezuje za vlast mo i prostor. Njen objekt je drava kao prostorna pojava i meusobni odnosi drava u prostoru. Osnovne komponente klasine geopolitike se danas mijenjaju. Osporava se sam razlog postojanja drave kao teritorijalne konstrucije, neki autori smatraju da danas granice nemaju naroit znaaj za globalnu ekonomiku, ili da su drave prevaziene rastom nadnacionalnih ili regionalnih struktura moi. Logian produetak geopolitike u uslovima mira je geoekonomika, a u uslovima rata geostrategija. GEOSTRATEGIJA Jedan od osnovnih nacionalnih ciljeva je nacionalna bezbjednost. To je mo drave da porazi neprijateljske snage i tako stvori uslove za ostvarivanje drugih nacionalnih ciljeva. Sredstvo za postizanje tog cilja je rat. Kao to je rat nastavak politike drugim sredstvima, tako je geostrategija produetak geopolitike. Sutina geostrategije kao fenomena uglavnom je vezana s idejom kontrole prostora ili promjene njegovih parametara. Forme kontrole prostora mogu biti politika, vojna, civilizacijska, komunikacijska, demografska i informaciona. Kategorije takve kontrole su kopnena, okeanska, vazduna i kozmika. Geostrategija se bavi pitanjima vojne kontrole prostora. Ona razmatra uzrono-posljedine veze vojne vjetine sa geografskim uslovima. Klasici geostragegije su Karl fon Klauzevic O ratu, Mehen Uticaj pomorske moi na istoriju i ulio Duet O vladanju vazdunim prostorom. U vezi s geografskim osobenostima prostora geostrategija se moe klasifikovati kao kopnena, pomorska, vazduna i kozmika. Razmjer geostrategije moe biti globalni, makroregionalni i regionalni. Geostrategija razmatra geografsku sredinu kao arenu, diplomatske i vojne igre u kojoj su akteri stanovnitvo i vojne snage. Resursi radni, proizvodni, vojni mobiliu se kao sredstva za dostizanje ciljeva geopolitike perspektive drave. Razlika izmeu geopolitike i geostrategije ne moe se definisati samo prema razmjeru politikog miljenja. Sa metodolokog gledita treba razlikovati geopolitike procese i geostrateke intrese, globalnog ili regionalnog razmjera. Obje discipline se bave pitanjima teritorijalnih konflikata, sukoba i sporova. Geopolitka pokuava da odgovori na pitanje: Ko ima pravo na neku teritoriju? Geostrategija se bavi pitanjem: Kako ovladati nekom teritorijom? Geostrateg eli da u cilju osvajanja i kontrole teritorije, kontrolie geostrateke pozicije, utvrenja, pristanita, ostrva, kanale, baze na velikim komunikacionim i logistikim arterijama, koje su decenijski dio suparnikih geostratekih politika. Teorijska geostrategija izuava, uz pomo karata, koncepcija i istorijskog iskustva, najefikasnije naine za prekidanje komunikacija, za izolovanje armije i prostora, za organizovanje pobuna meu stanovnitvom, za uspostavljanje stvarne kontrole nad zauzetim prostorom. Geostrategija opisuje mogunosti da se protivniki prostor pretvori u tui za samog protivnika, i u isto vrijeme da postane otvoren, prozraan i kontrolisan za osvajaa. Sutina geostrategije se sastoji u prelazu datog prostora iz jedne kontrole u drugu. ta je strateko u geostrategiji? Sve ono to moe da doprinese ubrzavanju, olakavanju i poboljavanju rjeenja, koja donosi strateg, je strateki element. Kako moe prostor da poslui? moe da bude od koristi u stratekoj praksi u vezi sa vremenom i informacijom. Prostor kojim geostrategija tei da ovlada je prostor-vrijeme. Moemo razlikovati tri aktivnosti ukljuene u strategiju: - prikupljanje informacija, - logistika, - odluke za akciju. Geostrategija je stvarno strategija jedino ako umije da, za usmjeravanje snaga u borbi, iskoristi prostor, geografsku relanost. Geostrategija je dio strategije dotle, dokle se strateg bavi

organizovanjem svog prostora tako da popravi vrijeme i informacije s kojima raspolae, prije komande. Cilj geostrategije nije samo da dobija na vremenu radi olakavanja manevra, nego da uini sigurnijom odluku stratega. Geostrategija radi da pomogne strategu da ovlada jednim prostorom-vremenom, koje bi mu pomoglo da optimizira svoju odluku. Teorijska geostrategija pokuava da odgovori na pitanje, kako da se organizuje na optimalan nain prostor-vrijeme, s kojim e raspolagati strateg pri donoenju svoje odluke. Teorijska geostrategija, prije svega, slui da informie stratega pri planiranju osvajanja teritorija, i da opravda, ne toliko pred meunarodnim instancama, nego pred svojim narodom i svojim potomcima, logiku njegovih postupaka. Informacija je najvanija, vrijeme ne slui niemu, ako prostor ostane nijem. Zato treba onemoguiti protivnika da sakuplja i obrauje informacije, i prinuditi ga da odluuje pri potpunoj neinformisanosti i nesigurnosti. To bi moda bio jedan od geostratekih aksioma u savremenim ratovima. Francuski autori u asopisu Strateik koriste termin glasi - grudobran za oznaavanje informacionog prostor-vremena, to je neto vie od obinog manevarskog terena. To je jedan ealonirani sistem za informisanje, gdje se odlunost protivnika sudara sa sve veim tekoama. Organizacija zone osmatranja na razliitim nivoima je osnovno geostrateko rjeenje velikih sila u epohi hladnog rata. Unutranji polumjesec Mekindera bio je pretvoren u ogromnu zonu, gdje su SAD i bivi SSSR izgradili svoje sisteme za osmatranje i obavjetavanje. Razlika izmeu zone osmatranja i zone uticaja omoguuje da se shvati razlika izmeu geopolitike i geostrategije. Geopolitika ini politiku: jedna zona uticaja je sredstvo da se za metropolu osiguraju resursi i dostup do trita, pri emu su takoer vani ideoloki i kulturni uticaji. Zona osmatranja osigurava da se slijedi protivnik, da se sakupljaju informacije, eventualno da se dobije vrijeme, da bi se donijelo pravilno strateko rjeenje za pobjedu. Geopolitika pokuava da ostvari jedan politiki program, a geostrategija da olaka ostvarenje ratnog cilja, tj. pobjedu. Pri planiranju mikroregionalne i regionalne geostrategije ukljuuju se geopolitike koncepcije prostora kao stavke u borbi meu dravama geoekonomska ili geostrateka. Ideologija borbe za ivotni prostor je vezana s prvom koncepcijom geoekonomskom, iji je tvorac bio njemaki geograf F. Racel, nala odraz u nacistikoj ideji prodora na Istok. Ideologija borbe za prirodne granice vezana je s geostrategijom, tvorac je britanski geograf H. Mekinder i oslanjala se na strateku, vojnu nunost prisvajanja teritorija i regiona drugih drava, to je odgovaralo globalnoj strategiji sila Zapada i Istoka. Osnova strategije Zapada u hladnom ratu bila je da se saobraajni hendikep pomorskih sila nadoknadi prednostima u vazdunim snagama i raketnom naoruanju razmjetenom u vojnim bazama u zoni rimlenda. Prva eksperimentalna nuklearna eksplozija i bomba baena na Hiroimu 1945, oznaili su poetak trke u naoruavanju na relaciji Zapad-Istok, koja je dostigla nuklearni parite 1962. godine. Razvojem tehnologije sheme tipa hartlend-rimlend donekle gube znaaj, ali klasini elementi Mekinderove geostrategije npr. balans izmeu morskih i kopnenih super sila, jo uvijek se smatraju vanim. Danas se globalna geostrategija pribliila geoglobalistici. Tu je prioritetno pitanje odrivog svjetskog poretka, neirenje nuklearnog i drugih oruja za masovno unitavanje. Pri voenju rata danas je brzina vanija od stretekog geografskog poloaja, a ekonomska mo je vanija od vojne. Neki autori koriste termin geoekonomika da naglase strateku vrijednost ekonomskog prostora. Po njima drave se konfrontiraju meusobno u ekonomskoj sferi a ne zbog teritorija. Iako baziran na ekonomizmu, taj termin ulazi u strunu terminologiju kao blizanac geopolitike, potiskujui geostrategiju. 8. EVROPSKE GEOPOLITIKE

Zajednika vanjska politika Evropske unije treba da oblikuje njenu vanjsku predstavu u odnosima sa ostatkom svijeta. Evropska geopolitika je sloena, jer je proistekla iz razliitih nacionalnih politikih predstava. One se nadopunjuju i izazivaju rasprave koje vode zajednikoj viziji zasnovanoj na konsenzusu. Treba uzeti u obzir nacionalne dimenzije lanica da bi se dolo do evropske geopolitike. Osnivako jezgro je igralo ulogu politike lokomotive Unije. Meu lanicama iz svakog proirenja postoji najmanje jedna zemlja kadra da utie na vanjsku politiku evrope: Velika Britanija, panija i Poljska. Francuska (politiki pokreta evropske izgradnje) Razlozi koji su naveli francusku da se angauje u evropskoj izgradnji dvojake su prirode: pacifikacija evropskog kontinenta i elja da se obnovi njegova ratom oslabljena ekonomska i politika mo. U americi je francuska viena kao previe nezavistan partner tokom hladnog rata. Francuske diplomate su eljele da evropu pretvore u platformu za projekciju francusk nacionalne moi. to je vie napredovala dekolonijalizacija u Africi i aziji, to se vie razvijala integracija u evropi. Uspostavljanje sloenog sistema meuzavisnosti izmeu francuske i njemake stavilo je taku na njihovo rivalstvo koje je izazvalo tri rata u 70 godina. Francuska se lako nametnula kao lider estorice. Na italiju i benelux se gledalo kao na juniors partners. Kada su se ostali pokuali udaljiti od francuske vizije, francuska bi izazvala politiku krizu zvanu politika prazne stolice. Bojkot francuske protiv evropske komisije od 1965-1966 zbog jaanja EK. Francuzi (De Gol) su se protivili ulasku Velike britanije u EEZ, jer bi izgubili dominantnu poziciju. Na inicijativu francuske podignuta su i druga dv astuba EU, spoljna politika i bezbjednost i evropska bezbjednosna i odbrambena politika. Cilj ej bio da se stvori Evropa ija bi odbrana bila nezavisna od NATO-a. Zatim su pokrenuli inicijativu za uspostavljanje ekonomske i monetarne unije. Ni jedna ni drugainicijativa nisu imale velikog uspjeha. to se tie buduih proirenja, ona su neophodna. Meutim, da bi se to desilo EU mora da napreduje po irini i po dubini. Francuska je nakon 40 godina ponovo primljena u NATO i to 2009. godine.

Njemaka (ekonomski pokreta evrope) Imala je svoje razloge da uestvuje u evropskoj izgradnji. Kancelar Konrad Adenauer je pokuao kroz evropski projekat da ostvari glavni cilj SRN: ujedinjenje sa istonom njemakom. Glavna prepreka tom cilju je nacistika i militaristika prolost njemake. Da bi se ujedinila, prvo treba demokratizovati SRN i prikljuiti je zapadnom taboru, tako su nastale dvije smjernice u njemakoj politici: evropske integracije, kao okvir za demokratizaciju njemakog drutva, i ulazak u NATO kao zatita od svjetske prijetnje. Za razliku od francuske, njemaka predlae izgradnju federalistike evrope. Spremni su bili da ustupe dio suvereniteta nekom nadnacionalnom evrospkom tijelu. Godine 1969. Vili Brant je zapoeo Ostpolitik. Ona ima za cilj da omogui duboko socioloko zbliavanje dvaju razliitih djelova njemakog naroda. Ostpolitik je bila u suprotnosti sa doktrinom NATO-a, ali je pripremila ujedinjenje Njemake. Njemake jepodrala irenje na istok koje je smatrala moralnom obavezom zbog nacizma.

Odnos Njemake i Francuske se smatra sutinskim u izgranji evrope. Izmeu njih postoje razliita vienja u pogledu uloge NATO-a. Berlin je u bliskoj vezi sa NATO-om, dok francuska pokuava da napravi bipolarnu strukturu gdje bi evropljani nastupali u zajednikoj odbrani. Bundesver je prvi puta nakon 1945. poslao misiju izvan njemake, i to 1999. na kosovo. Italija, (srednja evropska sila) Kao nekadanja sila Osovine zla, Italija je bila u karantinu do 1955. godine, kad aje primljena u UN zjaedno sa Albanijom. Uloga Italije u evropskoj izgradnji je siuna u odnosu na francusku i njemaku, iako je ona jedan od osnivaa. lanica je G7, kao globalna ekonomska sila. Ipak, ona je srednja evropska sila. Ugroen joj je poloaj od nadolazeih drave Kine, Indije, Brazila...esto je u ulozi posrednika izmeu tekaa u EU i juniors partners-a (skandinavci, beneluks i panija). Uvijek je zauzimala pogranini poloaj. Oduevljeno podrava evropske integracije i tei da se proirenje pomjeri sa sjevera na jug evrope (balkan i turksa) kako bi se spojili u EU. Neravnomjerno razvijena na bogati sjever sjever i siromani jug. Za razliku od francuske, ona politiku u NATO-u smatra komplementarnom, a ne alternativnom NATO-u. Belgija (laboratorija za multinacionalnu saradnju) U njoj se nalazi sjedite EU i NATO-a. Odluno je podrala proces evropskih integracija. Podijeljena je izmeu valonaca koji govore francuski i flamanaca koji govore holandski. Osnovana je u XIX vijeku. Integracija je omoguila da se ojaa konsenzus nacionalnih dijelova i da se uklopi u jednu cjelinu. Na ekonomskom planu je omoguila belgiji da postane dio proceas globalizacije. U zemlju su tokom ezdesetih ule investicije iz amerike. Amerikanci belgiju smatraju kapijom zajednikog evropskog trita. U evropskoj geopolitici je pratila dvojac fra-njem. Zalae se za proirenje EU. Podrava i evropsku sigurnosnu i odbrambenu politiku ali i NATO. Holandija Imala je veliku korist od evropske izgradnje, jer je imala konkurentnu industriju koja zeli pristup nekom velikom trzistu. Obezbjedila je izvjestan stepen nezavisnosti u odnosu na dvojac fra-njem, za razliku od belgije... Holandija na medjunarodnom planu zivi u samoizolaciji. Nedostaje im zajednicki ideal. Nemaju velikih planova, nemaju zajednickog cilja... tu prazninu ispunjavaju materijalizmom tj dobrim autima, kucom itd. To je nedovoljno za neku vecu ulogu na medjunarodnoj sceni. Luxemburg Jedan od osnivaca beneluksa kao i EEZ. Ekonomski razvoj, zasnovan izmedju ostalog i na ulozi posrednika izmedju njemacke i francuske u oblasti finansija. Promovise evropsku politiku u oblastima zivotne sredine i bezbjednosti. PRVO PROSIRENJE (UK, IRSKA I DANSKA) 1973. GODINE Ujedninjeno kraljevstvo (povlasteni partner Sjedinjenih Americkih Drzava u Evropi) Vinston cercil je predstavio interese britanske geopolitike u obliku tri kruga. Prvi obuhvata SAD i UK, praveci od Londona portparola Evrope sa one strane atlantika. Drugi krug obuhvata komonvelt. Treci se tice evropskog kontinenta, koji VB ne zeli da vidi van zone svog uticaja. VB nije ucestvovala u prvim evropskim integracijama. Godine 1961 podnijeli su zahtjev za prijem u EEZ, ali su francuzi (Sarl de Gol) blokirali ulazak dva puta.

Britanski suverenizam je nakon drugog svjetskog rata predstavljao prepreku u izgradnji nadnacionalnih institucija. Ako su nijemci bili pristalice federalne evrope, ako su francuzi zeljeli da grade evropu nacija, britanci su u evropskoj izgradnji vidjeli samo veliku zonu slobodne trgovine. Suprostavljaju se svakom pokusaju stvaranja politicke evrope koju namece dvoja njem-fra. Dolaskom konzervativaca na vlast 1979. te kritike na racun evrope se povecavaju. Tacer je definisala pet nacela evropske politike velike britanije. Prvo, ta politika treba da bude zasnovana na dobrovoljnoj i aktivnoj saradnji suverenih i nezavisnih drzava. Treba teziti decentralizaciji evropske institucije. Drugo, London je zajednicku poljoprivrednu politiku smatrao nenefikasnom, buduci da njeni troskovi ne opravdavaju ciljeve. Trece, zalagala se za jacanje uloge trzista i kraj ekonomskog intervencionizma drzave. Cetvrto, evropa je morala da ukine protekcionizam. Peto, evropa je morala da ostane u NATO-u. S povratkom laburista, nista se nije promijenilo u pogledu evropske politike VB. Odbijaju da pristupe Sengen zoni, zatim ne zele da pristupe EURO zoni. Americki satelit... Predstavlja nevoljnog partnera. Irska (Evropa kao sredstvo za dekolonijalizaciju) Slijedi svog susjeda VB i ulazi u EEZ zajedno sa njima 1973. godine. Evropska politika irske je drugacija od VB. Dablin se pokazao vise evropejskim nego london. Medjutim, izmedju irske i VB postoji veliki problem zbog Sjeverne irske. Za irce evropska integracija predstavlja nacin da se nepovratno odvoje od velike britanije I sredstvo za izlazak iz ekonomske zaostalosti. Prihvatili su EURO. Medjutim, nisu u NATO-u, prije svega zbog uloge svog susjeda VB u njemu. Danska Poput velike britanije, danska predstavlja nevoljnog partnera u evropskoj izgradnji. Rastrgnuta izmedju dvije dimenzije svoje spoljne politike: prema jugu i prema sjeveru. Ima dugotrajne odnose sa nordijskim zemljama. Poput londona, kopenhagen je usao u EEZ uglavnom iz ekonomskih razloga. Danci radili na: razvoju jedinstvenog trzista, zastiti zivotne sredine, odrzivom razvoju, socijalnoj politici i zaposljavanju. Ne pripadaju EURO zoni, dok su clanica sengenskog sporazuma. DRUGO PROSIRENJE (GRCKA, SPANIJA I PORTUGAL) 1981-1986. GODINE Grcka (teska integracija) Nekoliko faktora je otezalo integraciju grcke: odsustvo teritorijalne povezanosti sa ostatkom zajednice; zaostalost zbog osmanske dominacije iz istorije; gradjanski rat 1946-1949. Ugrozena komunizmom primila je pomoc SAD u skladu sa trumanovom dkotrinom. Prikljucila se: savjetu evrope 1949 i NATO 1952. godine. Rijesili su pristupiti EEZ iz dva razloga: rjesenja problema komunizma i ekonomske zaostalosti. Drzavni udar 1967 kojim je ustanovljen rezim pukovnika, udaljio je Grcku od EEZ. Godine 1974. zbacen je vojni rezim, a grcka je primljena 1981 u EEZ. Privrzeni su federalnom modelu evrope. Povukla je veto i dala podrsku turskoj u pregovorima sa EU. U EU pored grcke, postje jos tri pravoslavne zemlje: Kipar, rumunija i bugarska. Grcka je lider medju njima. Spanija Mracni period spanije je u vrijeme frankizma (1939-1975). U UN primljeni tek 1955. godine. Pregovori sa spanijom poceli su 1975 a zavrseni 1986 godie. Dozivjela je veliki ekonomski uzlet. U zemljama drugog prosirenja doslo je do ogromnih budzetskih transfera Evrope, dok prilikom cetvrtog kruga to nije bio slucaj. Spanski socijalisti podrzavaju federalisticko i multilateralno usmjerenje evrope. Portugal

Nekadasnja kolonijalna velesila Portugal nije se uspjela modernizovati sve do ulaska u EEZ. Strateski polozaj na atlantiku donio je naklonost SAD za ulazak u NATO. Vanjska politika je povezana sa VB jer je sa njima imao veliku trgovinsku razmjenu. Kraj salazarove diktature nakon revolucije karanfila 1974 priblizio je protugal EEZ. Primljen je 1986. godine. Portugal zagovara saradnju medju vladama prije nego nadnacionalnost. TRECE PROSIRENJE (SVEDSKA, FINSKA, AUSTRIJA) 1995. GODINA Ove drzave zastupaju politicku neutralnost, sto je otvorilo novu politicku problematiku evrope. Svedska (tradicija nemjesanja u oblasti diplomatije) Svedska neutralnost seze do berlinskog kongresa 1815. godine kada su odlucili da nece ucestvovati u politickim i vojnim savezima evrope. Zbog toga nije imala velikih sukoba, iako je razvijala odbrambeni vojni potencijal. Privrzena ocuvanju svog ekonomskog i socijlanog modela, zemlja brani ideju nacionalnog suvereniteta. Zbog toga nisu usli u euro zonu. Svedska nije clanica NATO-a. Finska (nakon finlandizacije) Termin finlandizacija izrazava paradoks zemlje kojom dominira susjed SSSR protiv kojeg se borila u drugom svjetskom ratu. Odrzala je dobrosusjedske odnose, iako je tradicionalno ekonomski okrenuta rusiji. U vrijeme hladnog rata je bila neka vrsta posrednicke zne izmedju blokova. Kvaziprotektorat SSSR odvojio finsku od evrope. Raspad SSSR omogucio da se okrene evropi. Neutralna zemlja, privrzena ideji nacionalnog suvereniteta. Austrija Kao bivsa nacisticka zemlja, suverenitet je dobila tek 1955 godine, nakon sto je bila primorana da u svoj ustav upise nacelo o neutralnosti po svicarskom modelu. Zblizavanje sa evropom je bilo optereceno politickom voljom SSSR za ocuvanje njenog neutralnog statusa. SSSR se u dva navrata 1962. i 1972. usprotivio otvaranju pregovora sa EEZ. CETVRTO PROSIRENJE (ZEMLJE BIVSEG KOMUNISTICKOG BLOKA, MALTA I KIPAR) 2004. Poljska (najveca zemlja istocne evrope) Dva strateska cilja varsave su bila: ulazak u EU i ulazak u NATO. Na taj nacin se rijesila tutorstva rusije. Imala je nestabilnu politicku istoriju (zbog rusije, pruske, austrougarske). Rusija je sporazumom na jalti postala tutor poljske izmedju 1945. i 1990. godine. Od ulaska u EU poljsko javno mjenje se odlikuje evropesimizmom, zbog izostanka pomoci kakvu su dobile grcka, irska, portugal i spanija. Specificnost evropske politike varsave razvija se oko dvije osovine: saradnje sa pribaltickim zemljama i njenog ucesca u visegradskoj grupi (ceska, slovacka, madjarska i slovenija kao pridruzeni clan). Zbog svog geografskog polozaja i jezika, ima veliki uticaj na bjelorusiju i ukrajinu. Madjarska Pretrpjela je znacajan gubitak teritorije nakon prvog svjetskog rata. Zbog toga postoji znacajna madjarska dijaspora: u rumuniji, slovackoj i srbiji. Nada se da ce odrzati jedinstvo svog rasutog naroda zahvaljujuci slobodnom kretanju ljudi. Ceska Republika Cesi su dozivjeli evropsku integraciju kao povratak u evropu. Povratak je bio usporen zbog rjesavanja pitanja njemaca koji su liseni imovine nakon drugog svjetskog rata.

Evropska politika ceske 2003-2006. organizuje se oko tri sredisnja interesa: regionalne saradnje u okviru visegradske grupe, ulazak u EU i NATO kao i odrzavanje bilateralnih odnosa sa ostatkom svijeta. Ceska daje prednost transatlanskom partnerstvu, kao i decentralizaciji procesa odlucivanja u EU. Poseban znacaj je dat socijalnom pitanju i pitanju zivotne sredine. Slovacka (politika otvorenih vrata) Nakon ralaza od ceske 1993. godine... Slovacka vanjska politika se odvija na cetiri nivoa: regionalnom, evropskom, transatlanskom i globalnom. Na regionalnom nivou dobrosusjedski odnosi sa visegradskom grupom. U EU bratislava njeguje politiku otvorenih vrata prema svim kandidatima koji postuju kriterije za prijem. Posebna paznja balkanu i integracijama u EU. Na transatlanskom i globalnom nivou podrzava razvoj i jacanje odnosa izmedju Evrope i sjeverne amerike. Slovenija Bivsa jugoslovenska republika uspjela je da izbjegne oruzane sukobe. To je 1992. godine bio njen glavni cilj spoljne politike: izlazak sa balkana kao i pridruzivanje EU. Geostrateski polozaj joj omogucava ulogu mosta prema srednjoj evropi. Iako joj ne pripada, clan je visegradske grupe. Ljubljana zeli da bude tumac situacije na balkanu za svoje evropske partnere. Bliska je sa njemackom. Spoljna politika ima i dalje dva ista prioriteta: EU i NATO. Litvanija Balticke zemlje postale su nezavisne 1991. godine i to na miran nacin. Litvanija je najveca balticka zemlja. Ucestvovala je u smirivanju napetosti u susjednim zemljama. Za razliku od estonije I letonije, litvanija nije imala pogranicne sporove sa rusijom. Nije imala sukobe ni oko ruske manjine kje ima samo oko 8,7%. Viljnus promovise obostrano korisno partnerstvo izmedju EU I rusije. Zona interesa litvanije je na istoku EU gdje promovise politiku solidarnosti I povjerenja. Litvanija smatra da treba ojacati transatlansku vezu I efikasnost NATO-a. Ne dolazi u obzir da EU izgradi sopstvene vojne snage I da ih razdvoji od NATO-a. Letonija Obzirom na ranije sukobe sa rusijom, primarni cilj letonije je ucesce u NATO-u, pa tek onda EU. U EU letonija zeli da zastiti svoje interese unutar EU. Letonci se zalazu za evropu domovina prije nego za sjedinjene evropske drzave. Eu mora da bude unija drzava nacija u kojoj su sve drzave jednake. Estonija Estonija ima teske odnose sa Rusijom. Ulaskom u evropu, ona zeli da obezbjedi garancije sopstvene bezbjednosti. Spoljna politika i bezbjednost i evropska bezbjedonosna i odbrambena politika ne smiju d adovedu do razdvajanja EU i NATO-a. Evropska politika estonije slicna politici letonije i obiljezena velikim nepovjerenjem prema rusiji. Kipar U posebnom je polozaju jer su je djelomicno okupirale vojne snage turske. Spadaju u zonu grckog uticaja. Geografski, ostrvo kipar je blize srednjem istoku nego evropi. Pripadali nesvrstanim od 1974 do 1990. godine, kada su se okrenuli prema evropi. Turci okupirali sjeverni dio kipra, koji UN nikada nije priznao. Kamne spoticanja za prijem turkse u EU. Godine 2004. na referendumu o ponovnom ujedinjenju grcka strana kipra je odlucno odbila. Malta

Najmanja i najnenaseljenija drzava unije. Malta aktivno ucestvuje u evropskoj politici susjedstva i prosirenju prema turskoj i hrvatskoj. Zemlja ima bliske veze sa libijom. Zakljucak Evropska geopolitika nije jednostavan dodatak nacionalnim geopolitikama. Rijec je o 27 clanica, od kojih svaka ima proslost, kulturu i veoma razlicite nacionalne interese. Medju glavnim akterima su njemack,a francuska i velika britanija. Zemlje Eu su podijeljene na dvije grupe: atlansku novu Evropu koja podrzava americku diplomatiju i NATO kao i staru evropu (francuska, njemacka i belgija) koje su protiv rata u iraku. 9. DVIJE PERIFERIJE EVROPE Rusija i Balkan Smjestene na periferiji evrope, ove dvije cjeline predstavalju politicke sisteme nezavisne od zapadne evrope, zato sto je njihov identite izgradjen pod uticajem vizantije. Ruska geopolitika Godije 1991. je nestala centralizovana drzava sjeverne evroazije I to ne usljed vojnog poraza, vec nakon sto je predsjednik najvece republike u SSSR-u (Ruske federacije) odlucio da se odvoji od saveza. Tu odluku je slijedila Ukrajina i bjelorusija, dok ostale zemlje nisu zeljele da se odvajaju (izuzev baltickih zemalja i gruzije). Zajednica nezavisnih drzava je naslijedila SSSR sa nedovoljno definisanim ciljevima. Iako su sve drzave bile nezavisne, ipak je ruska federacija bila u sredistu postsovjetskih geopolitika zbog svog znacaja. Nakon 1991. godine u rusiju se vratilo nekoliko miliona rusa. Najbrojnija manjina rusa zivi u ukrajini 7,3 miliona ili 17% stanovnistva. Blisko inostranstvo Moskva je brzo utvrdila politiku prema bivsim republikama, koje su oznacene kao blisko inostranstvo. Te republike su 1993. godine oznacene kao zona vitalnog nacionalnog interesa ruske federacije. Rijec je odbrani interesa ruskih zajednica, ali i o nastavku kontrole nad postsovjetovskim prostorom. Evidentno je konstantno mjesenje rusa u niz sukoba koji su izbili u bivsim sovjetskim republikama. Kriza narandzaste revolucije u ukrajini 2004 godine kada je na izborima pobijedio prozapadni kandidat. Ili u gruziji revolucija ruza 2003 godine koja je na vlast u tbilisiju dovela sakasvilija. Oligarsi uzimaju vlast Ruska vojna moc je postepeno opadala tokom devedesetih. Rusiju je pogodila teska ekonomska kriza: ruski BDP je pao za 40% izmedju 1990 i 1994; veliki dio zastarjele industrije je prestao da radi; inflacija je bila galopirajuca; vecina stanovnistva se spustila ispod praga siromastva. Uslijedila je politicka kriza. Jeljcin nije uspio u dva mandata 1991-1999 da stabilizuje situaciju. Jeljcin je 1996 godine izabran zahvaljujuci finansijskoj podrsci grupe oligarha, poslovnih ljudi milijardera, koji su se obogatili u prvim godinama nakon raspada SSSR-a. Zauzvrat ruski predsjenik im je najmestenim licitacijama poklonio citave dijelove ruske privrede koji jos nisu bili privatizovani. Naftne kompanije Mihail Hodorovski jukos... Krajem drugog jeljcinovog mandata, oligarsi su, postavsi multimijarderi, privatizovali rusku politiku. Putinova rusija U decembru 1999 godine jeljcin je podnio ostavku i vlaste predao Vladimiru Putinu. U martu 2000 putin je izabran za predsjednika. On je iz korijena promijenio rusku politiku. Poceo je sa jacanjem centralne vlasti. Napao je trojicu oligarha koji su postali previse mocni pod jeljcinom.

Novinari su primorani na autocenzuru, dok su nezavisni mediji postepeno marginalizovani. Nova spoljna politika Spolja gledano, putin je uravnotezio rusku spoljun poltiku. Nakon 11.09.2001. godine ponudio je SAD-u pomoc u borbi protiv medjunarodnog terorizma. Ipak, rusko-americki odnosi se mogu prije nazvati taktickom saradnjom nego strateskim partnerstvom. Sa evropom je putin pokrenuo energetsko partnerstvo. Rusija je postala prvi snabdjevac EU prirodnim gasom, pa evropljane brine eventualni ruski monopol u ovom sektoru. Izmedju 2002-2004 nastala je osovina berlni-pariz-moskva koja se usprotivila ratu u iraku. Putin sa evropom igra dvojaku ukogu toplo-hladno. Sa kinom rusija ima slozen odnos. S jedne strane moskva brine zbog demografskog pritiska kine prema sibiru i dalekom istoku, koji su slabo naseljeni a bogati resursima. S druge strane saradjuje sa kinom na stabilizovanju centralne azije i na suprostavljanu americkoj hegemoniji. Putin se otvara prema muslinanskom svijetu. Iran zauzima poseban polozaj. Ruskom spoljnom politikom sa pocetka 21 vijeka dominira ekonomska diplomatija. Rusija igra na dvije table: ekonomskoj i politickoj. Na ekonomskom planu, ruske firme se zahvaljujuci visokim cijenama prirodnih goriva namecu cijelom postsovjetovskom svijetu, narocito u energetskom sektoru. Gasprom, simbol novog ekonomskog imeprijalizma Drzavni holding Gasprom je neposredni nasljednik bivseg sovjetskog ministarstva za gas. To preduzece je osnovano 1992. godine i ima monopol u gasnom sektoru, dok je naftna industrija podijeljena izmedju nekoliko kompanija: lukoil, jukos.... Gasprom zaposljava 300000 ljudi u rusiji, ucestvuje u BDP sa 10%, a sa 25% u izvozu. Gasprom je privatizovan. Drzava posjeduje 40% akcija ovog preduzeca. U vecini istocnoevropskih zemalja i bivsih sovjetskih zemalja gotovo ima monopol na snabdjevanje gasom, tako da moze da diktira cijene kupcima. Gasna kriza sa ukrajinom 2005 godine kada su povecali cijenu gasa cetiri puta. Neki smatraju da je to osveta a narandzastu revoluciju. Postsovjetovski prostor izmedju dezintegracije i integracije U decembru 1991 godine evropski lideri su pregovarali o istorijskom mastrihtskom ugovoru, i to u trenutku kada su sefovi drzava ruske federacije, ukrajine i bjelorusije tajno sastali kako bi raspustili sovjetski savez i osnovali Zajednicu nezavisnih drzava. Ruska i postsovjetska geopolitika duboko je obiljezena tom dezintegracijom. U avgustu 1991 godine konzervativna frakcija politbiroa pokusala je da izvede drzavni udar da bi zaustavila reforme dozivljene kao prijetece za komunizam. Raspad SSSR-a nije se mogao samo objasniti neuspjelim drzavnim udarom. Razlozi za to sezu u sedamdesete godine. U tom periodu SSSr je poceo da zaostaje za zapadom. Gorbacov je tada porenuo perestrojku, ali nije uspio jer sovjetski sistem nije bio podlozan reformama. Da bi se modernizovala privreda, potrebno je bilo nabaviti nove tehnologije sa zapada. Ali neodstajalo je deviza. SSSR se nasao u zacaranom krugu. Bez deviza nije bilo moguce kupiti opremu, a bez opreme nije bilo moguce proizvoditi konkurentnu robu da bi se pribavile devize. Jos jedan od razloga raspada SSSR-a je bio liberalizacija rezima zapoceta 1975 godine i postivanja ljudskih prava sporazuma iz helsinkija. Gradjani SSSR-a su postali svjesni da zaostaju za zapadom. Za sovjetskom dezintegracijom, uslijedilo je nekoliko pokusaja integracija: zajednica nezavisnih drzava; zajednicki ekonomski prostor i savez rusije i bjelorusije. Zajednica nezavisnih drzava ZND je imala za cilj da ocuva zajednicki ekonomski prostor i slobodno kretanje ljudi i dobara. Zvanicno su je 8.12.1991. godine osnovali lideri bjelorusije, ukrajine i ruske federacije u viskuliju u bjelorusiji. Iste te godine 21.12. sporazumu je pristupilo jos osam sovjetskih republika. Godine 1993 u zajednicu je usla i gruzija. Iako je zovu umirucom, ova zajednica nikako da nestane. Zajednica tesko funkcionise zbog razlicitih interesa clanica.

Zajednicki ekonomski prostor (CEA) Ovim projektom predvidjena je ekonomska integracija cetiri zemlje clanice ZND: bjelorusije, ruske federacije, kazahstana i ukrajine. One su najuspjesnije od svih bivsih svojetskih republika obavile tranziciju prema trzisnoj ekonomiji. Predvidjeno je da se 2012 obrazuju nadnacionalni organi zaduzeni za razradu zajednicke ekonomske politike. Predvidjeno je ukidanje barijera u trgovini i utvrdjivanje jednistvene carinske tarife. Ukrajina se povukla iz ovog projekta u status promatraca, jer je projekat u suprotnosti sa ciljevima ukrajine a to je ulazak u EU i NATO. Rusko-bjeloruska integracija Integracije ove dvije bivse sovjetske republike dovela je do obrazovanja novog entiteta pod nazivom Savez rusije i bjelorusije. Na zapadu ga smatraju politickom zabludom i on nema nikakvu tezinu na medjunarodnoj sceni. To je propaganda za unutrasnju politiku. Krajnji cilj integracije predvidja potpuno spajanje dvije drzave. S obzirom na razliku u velicini, ta integracija vise lici na apsorbovanje bjelorusije. Proces je odlozen u nedostatku zajednicke vizije ruskog i bjeloruskog predsjednika. Balkan Raspad jugoslavije je izazvao niz ratova u kojima su se sukobile razlicite vojske... kombinacija medjunarodnih sukoba ali i gradjanskih ratova. U njemu je stradalo preko 100000 ljudi. Vise od milion civila je bio primoran da napusti svoje domove. Poruka je bila: evropa ne sluzi nicemu, posto nije u stanju da zaustavi ovo ubijanje. 10. GEOPOLITICKO I GEOEKONOMSKO POMALJANJE AMERICKE SUPERSILE Americka sila je prilicno mlad medjunarodni akter. Nakon proglasenja Monroove doktrine iz 1823 godine, kojom se citav americki continent definise kao njihov posjed, SAD su do 1898. godine ostale osrednja sila. U tom periodu postepeno su uvecavale svoju ekonomsku I vojnu moc, dodajuci nove teritorije na zapadu. U teritorijalnoj izgradnji amerike, dva momenta su bila odlucujuca: otkrice zlata u kaliforniji i gradjanski rat. Nakon rata nametnuo se sjevernjacki model koji je bio napredniji. Bio je zanovan na ukidanju ropstva. Industrijski sjever je pobijedio poljoprivredni jug. Razlozi za uvecanje americke moci Sirenje americke teritorije odvijalo se paralelno sa akumulacijom moci unutar SAD. Uzlet amerike prvobitno je ostvaren zahvaljujuci evropskom ljudskom potencijalu, koji je bio kljucan u rastu SAD-a I obilnim finansijskim injekcijama engleskih banaka. Sile na dva okeana SAD su krenule u osvajanje svijeta od 1898. godine kada su porazile spansku imperiju i otele joj posljednje kolonije na zapadnoj hemisferi. Dolazak na filipine pretvorio je vasington u pacificku I atlansku silu. Da bi mogli da ujedine atlansku I pacificku mornaricku foltu, amerikancima je bio potreban kanal izledju dva okeana. Izdejstvovali su odvajanje paname od kolumbije 1903 godine, ucestvovali u prokopavanju kanala I dobili kontrolu nad zonom kanala u koju su smjestili svoje vojne baze. Ta zona je predate panama tek 1999. godine. Uzlet moci SAD tumaci se slabljenjem evrope. Imale su manje gubitaga u dva svjetska rata od evrope. Na njihovoj teritoriji nije bilo ratnih dejstava a ratna industrija se snazno razvila. Na kraju 1945 one su bile jedina pobjednicka sila koja je nagomilala bogatstvo tokom rata. Nakon rata prodali su svoje tehnologije zapadu i na taj nacin ga ucinile ovisnim. SAD nasuprot UN

Amerikanci su izmislili multilateralizam nakon prvog svjetskog rata i na taj nacin prekinuli evropsku tradiciju tajne diplomatije. Medjutim, kasnije kako su gubile kontrolu nad velikim medjunarodnim organizacijama koje su osnovale, SAD su bile sve krticnije prema sistemu UN-a do te mjere da su za vrijeme reganovog mandata (198-1988) bojkotovale i napustile UNESCO. SAD su svoju finansijsku podrsku UN-u uslovili manjom ili vecom poslusnoscu njenih clanica. Ne mogu se pomiriti sa cinjenicom da njihov glas vrijedi kao i glas neke od malih drzava. Neki cak traze povlacenje iz UN. Smatraju da se posebno nemocan UN pokazao u genocidima u ruandi I bosni. SAD nasuprot evropi U ocima amerikanaca evropa izgleda vojno slaba. Sklona je smirivanju strasti i pregovaranju sa diktatorima. Zbog te slabosti predstavlja slabu kariku zapada koja bi mogla da popusti pred ucjenama neprijatelja demokratije. Evropljani su koristili ameriku kao sigurnosni kisobran da ne bi morali da razvijaju svoje odbrambene snage. U ocima amerikanaca francuska koristi ujedinjenu evropu kao platformu za svoju spoljnu politiku. Amerika podrzava prosirenje evrope na istok jer na taj nacin slabi znacaj francuske u EU. Prije svega misli se na ulazak turske u EU. U istorijskom smislu, poseban aktivizam je uveo bzezinski. Glavno nacelo ove politike sastoji se u tome da se clanstvo EU poveze sa NATO-m, kako u evropi ne bi s vremenom nastao sistem nacionalne odbrane nezavistan od SAD. Neokonzervativci Nakon 11.09. busova administracija je naglo skrenula udesno. Pokazao je da je amerika ranjiva. SAD je usvojila politiku promjene rezima, kojom se predvidja demokratizacija arapskog svijeta. Bezbjednost amerike se postize pomocu promjene rezima, a ne pomocu igre ravnoteze snaga. Cesto nazivana imperijalistickom, hegemonistickom i unilateristickom, ova se politika zasnivala na dva nacela: prvo proklamuje prednosti nacionalnog suvereniteta nad medjunarodnim normama. Drugo propovijeda eksploataciju americke hegemonije da bi se iskoristio ovaj unipolarni trenutak u istoriji. Spoljna politika SAD U SAD uglavnom se suprostavljaju unilateralisti i multilateralisti; izolacionalisti i internacionalisti; idealisti i realisti. Uprkos globalnoj dimenziji njihove spoljne politike, SAD su bile primorane da se usredsrede na tri osovine: borbu protiv islamskog terorizma, borbu protiv osovine zla I kontrolu nad drzavama u stecaju, koje se smatraju potencijalnim zaristima terorizma. Osovine zla Kada je nastalo rivalstvo sa SSSR-om, SAD su pokusale da za njega nadju stratesku zamjenu. Grupa zemalja otpadnica od zakona imala je cvrsto jezgro, u koje je ulazilo nekoliko drzava: Sjeverna Koreja, Kuba, Irak, Iran I Libija. Druge zemlje su se postepeno pridruzivale. Janura 2002. godine bush je prvi put upotrijebio izraz osovina zla. Po njemu tri su zemlje cinile osovinu zla: irak, iran I sjeverna koreja. Posto su pokusavale da se domognu oruzja za masovno unistenje, predstavljale su prijetnju za SAD. Predstavljao je osnovu za americku strategiju preventivnog napada. Transformaciona diplomacija Intervencija SAD dovela je do novog tumacenja spoljne politike, nazvanog promjena rezima, koji je popularizovao bush nakon sto ga je primjenio u iraku. Zalaze se za politiku sile protiv terorizma. Zelja SAD-a da izvozi demokratiju i u najudaljenije krajeve svijeta. SAD ce uciniti sve da doprinese sirenju demokratije i slobode u svijetu. Rajsova je ukazala na novu grupu zemalja koje ugrozavaju bezbjednost u svijetu: kuba, burma, sjeverna koreja, iran, bjelorusija i zimbabve. Uvela je novi pojam transformaciona diplomatija. Ona znaci da se s parnerima amerike u cijelom svijetu izgrade demokratske drzave zasnovane na vladavini prava.

11. GEOPOLITIKA 21 STOLJECA 9.maja 2005 godine na moskovskome Crvenom trgu okupile su se svjetske voe na proslavi 60 godina zavretka drugog svjetskog rata. Ameriki predsjednik Bu stajao je pored predsjednik Putina. U obraanju naciji dvije sedmice prije toga Putin je objavio da je najvea geopolitika katastrofa 20 vijeka propast SSSR-a. U Rusiji penzioneri su gledali kako njihove penzije nestaju,dok se dravne firme prodaju oligarhistima sa dobrim vezama poput Romana Abramovia. Istovremeno dok su mnogi graani biveg SSSR-a patili u SAD-a graani su uivaliu u najduem ekonomskom rastu u mirnodopskom razdoblju 1990-tih. Globalizacija je proglaena novom definirajuom priom o svjetskoj politici. SDA-e se pretvorile u jedinu preostalu super silu u meunarodnim odnosima i nastavile troiti novac na svoj vojno-industrijski kompleks iako nije bilo jasno u koje e ga svrhe supersila koristiti u svijetu u kojem SAD nisu imale vojnih suparnika. Geopolitiari u SAD-a suoili su se sa dva pitanja: - Koji su novi strateki izazovi SAD-a i njenih saveznika, - Na koji nain bi SAD-e trebale prestojiti svoje institucije iz Hladnog rata za odgovor tim novim izazovima?. Jedan tip odgovora osiguran je za vrijeme mandata predsjednika Klintona, a drugi za vrijeme predsjednikog mandata Dorda Bua. Transformacija SAD-a iz stabilizirajue supersile u agresivnu-nepriznavanjem meunarodnih ugovora,zaobilaenjem meunarodnih institucija,izigravanjem meunarodnog prava napadima na suverene drave,lansiranjem preemptivnog rata i otvorenih prijetnji drugim dravama-oblikovalo je nain provoenja vanjske politike od strane Dorda Bua na poetku geoplitike 21 stoljea. SAD postaju nacija lupe. Mnoge tihe drame karakteriu geoplitiku 21 vijeka- globalne pandemije bolesti, ekonomski uspon Kine,potrast cijena energije,klimatska nestabilnost,propasti drava,genocid i dugotrajni regionalni sukobi oko Kamira, Izrael,Palestina,Tajvan-ali transformacija SAD-a u supersilu lupea centralni je dogaaj geopolitike s poetka 21 stoljea. KLINTONOVA ADMINISTRACIJA I NEOKONZERVATIZAM Novembra 1992g. Bil Klonton je izabran za predsjednika SAD-a, svoju predizbornu kampanju temeljio je na sloganu RADI SE O EKONOMIJI BUDALO i njegova pobjeda kojom je zavrila 12godinja vladavina republikanaca u Bijeloj kui oznaila je trijunf domaih ekonomskih pitanja nad meunarodnim geopolitikim brigama. Klintonova administracija predloila je proirenje i poticala politike koje bi proirile NATO u sredinju Evropu i naglaavala vladavinu pravai dobro upravljanje u meunarodnim institucijama. Od kada je izabran za predsjednika SAD-a sa 43% glasova, Klintona odreeni dio stanovnitva nije mogao da prihvati kao svog predsjednika jer je smatran liberalom i feministom, kasnije je uhvaen u mreu oko seksualnog skandala kojim se koristio posebni istraitelj u podravanju kampanje za njegov opoziv. Glasanje o preispitivanju odgovornosti i opoziva nije uspjelo, ali je kampanja ispolazirala ameriko birako tijelo ostavljajui znaajne posljedice na postklintonovo vrijeme. Tokom vladavine Klintona jaa neokonzervatizam desno opredjeljenih irei mesijansku misiju irenja slobode u cijelom svijetu i smatrali su da veliki izdaci za vojno naoruanje i opremu su opravdani. Neokonzervativci sa prezirom su gledali na Ujedinjene Nacije smatrajui ih prisiljavajuim i oslabljujuim faktorom uticaja na suverenitet SAD-a. Prvi diskurs neokonzervativaca,koji je zasluio isticanje za vrijeme Klintonova mandata, bila je pria o sukobu civilizacija. Samuel P. Huntington pie da e najvee podjele u budunosti biti na kulturnim sukobima,odnosno da e izvor sukoba u budunosti biti kulturni. Centralna osovina meunarodnih odnosa za Huntingtona predstavlja sukob izmeu zapada i ostalih; zapadnih bogatih zemalja i siromanog ostatka svijeta. Neki se dravnisi trude prikljuiti zapadu,ali su njihove zemlje rastrgane izmeu pridruivanja zapadnoj civilizaciji i pripadanja nezapadnim alternativama( Islam u pogledu Turske,slavensko pravoslavje u pogledu Rusije i latinoameriko katolianstvo u pogledu Meksika.

Huntington je izumio novu hibridnu viecivilizacijsku mreu,koju naziva konfuijsko-Islamistikom povezicom To je sinteza naoruanih drava,koje su opasno Drugo protiv kojeg se zapad mora mobilisati i djelovati. Prijetnje i opasnosti identificirane indentitetom/prostorom/interesima poticane su od geopolitiara i koncept mi protiv njih generira politike prijedloge koje ukljuuju budnost i troenje sredstava u vojne svrhe. Huntingtonova teorija ima mnoge mahane (mane)i one otkrivaju njegovo neokonzervativno usmjerenje. Huntington smatra anglo-protestansku kulturu kamenom temeljcem SAD-a i zapada. Njegov zapad protiv ostalih sukob kultura nije rat,ne samo preko potencijonalnih prekomorskih neprijatelja s drugaijim moralnim vrijednostima,nego takoe i protiv potencijalnih unutranjih neprijatelja od zajednica koje odbijaju nauiti engleski jezik i asimilirati se sa anglo-protestanskom kulturom. Njegova antipatija prema Hispancima jednaka je njegovoj antipatiji prema Islamu i kineskoj kulturi. Njegova tvrdnja iz 1993 g. Smatrana je centralnom takom sukoba u blioj budunosti izmeu Zapada i nekoliko Islamsko-konfuijanskih drava. Neokonzervativci posjeduju feti mukosti i oznaavaju snagu koja se suoava sa zlom. Sila,volja,karakter i vrstina poeljne su karakteristike mukosti; empatija, poputanje,pragmatizam i fleksibilnost iskljuivo su feminiziranje slabosti. Teodor Ruzvelt, Winston eril i Ronald Regan, muki su jake voe, dok su Dimi Karter i Bil Klinton konstruirani u obliku feminiziranih slabih voa. Strateki cilj ove grupe je obnova amerike premoi u meunarodnim odnosima. SAD-e moraju biti toliko jake da niti jedan od njenih saveznika ni ukakvoj kombinaciji nemoe provjeriti njenu snagu. Superiorna vojna nadmo neophodna je ustvaranju Pax Amerikane, to je razlog iz kojeg dokument poziva na vee odbrambene izdateke. Neokonzervativci krajem devedesetih imali su etiri ideje: - Nesumljivu podrku raketne odbarane, - nedvosmislenu potporu Tajvanu u njegovom sukobu sa maticom Kinom, - zbacivanje Sadama Huseina, - bezuslovnu podrku Izraelu. BUOVA ADMINISTRACIJA I TERORISTIKI NAPAD 11. SEPTEMBRA Dord Bu izabran je za predsjednika SAD-a nakon to je vrhovni sud SAD-a naredio obustavu ponovnog prebrojavanja glasova u dravi Florida u decembru 2000g.( da su glasovi prebrojani,kasnije su analize pokazale,na Floridi bi pobjedio kandidat demokrata Al Gor i tako bi on postao predsjednik SAD-a). Njegova pobjeda bila je trijunf za pokret mrzitelja Klintona i neokonzervativne intelektualce, od kojih su mnogi zauzeli visoke poloaje u Buovoj administraciji. Donald Ramsfeld i Paul Wolfowitz,obojica potpisnici izjave o naelima sada su vodili Pentagon,Don Bolton je bio u ministarstvu vanjskih poslova, Riard ejn jo jedan potpisnik izjave o naelimabio je podpredsednik. Bu se opredijelio za sprovoenje skromne politike i suprostavljanju amerikim naporima za izgradnju nacije u cijelom svijetu. Odbacivanje pravila utnje stupilo je na snagu kada je vlada odluila da nee poduprijeti Kjoto protokol i osnivanje meunarodnog kaznenog suda. Prvi prioritet ove administracije bio je izgradnja raketno-balistikog odbrambenog sistema vrijednog vie milijardi dolara. Scenarij lansiranja nuklearnih raketa od strane Sjeverne Koreje bila je baza za insistiranje oko programa,takoe bio je prisutan strah od nuklearnog programa Kine. Mnogi u Buovoj administraciji bili su neprijateljski orijentisani prema Kini,sreom tokom incidenta u aprilu 2001 godine kada je kineska vlada zarobila pijunsku letjelicu SAD-a koja se sudarila sa kineskim avionom i usmrtila mladog pilota prevagnuli su umjereni pragmatini glasovi da nedoe do sukoba . Uniteralna politika agenda D:Bua i planiranje invazije na Irak ustvari je nedovreni posao oca D.Bua koji nije zavrio rat sa Irikom iz 80-tih godina.

Dord Bu je bio vrlo neupuen u meunarodne odnose ,cijeli ivot je iskazivao antiintelektualne tedencije,nikad nije bio u Evropi ili Aziji prije predsjednikog mandata,bio je registrovani alkoholiar,nije imao komunikacijski sposobnosti koje su bile alosno oite. Ovakve slabosti izvrne vlasti imale su velike posljedice za SAD-e. 11.septembar 2001 godine i napad na tornjeve u Njuorku i Pentagon od strane vlade SAD oznaeni su kao objava rata,sloboda i demokratija je napadnuta,meunarodna zajednica je stala uz podrku ultimatumima SDA-a,Ruski predsjednik Putin prvi je ponudio pomo i iskazao saosjeanje,prvi puta od osnivanja lanice NSTO-a pozvale su se na lan 5. Prema kojem je oruani napad na jednu dravu napad na sve. Bu je objavio rat terorizmu uz stalno naglaavanje okupit emo svijet i ko nije sa nama na je neprijatelj. INVAZIJA NA IRAK Napad 11.septembra ojaao je amerike neokonzervativce i uino ih jo agresivnijim. Dokument iz 2002 godine koji je sainjen od strane amerike administracije pie: Trebalo nam je desetljee da shvatimo stvarnu prirodu ove prijetnje (potencijalna upotreba oruija za masovno unitenje). Spoznajui ciljeve drave lupea i terorista , SAD se vie nemogu oslanjati na jednostranu reakciju koja je primjenjeivana u prolosti. Ta nemogunosta za odreivanje potencijonalnog napadaa,trenutanost prijetnji dananjice i magnitude potencijalne tete,koja bi nam mogla biti nanesena od strane odabranog oruija naeg protivnika ,nedozvoljava tu opciju. Mi nemoemo dozvoliti naim neprijateljima da napadnu prvi. Bu 2002 godine osuuje osovinu zla povezujui Irak,Iran i Sjevernu Koreju,tri zemlje koje su imale minimalne meusobne kontakte,dvije od toga susjednje zemlje koje su vodile meusobni krvavi rat,jednu despociju drugu teokratiju i treu relikviju komunistike diktature. Buova izjava da su one udruene bilo je apsurdno, a da su zle za neokonzervativce ali samo za njih koji su vodili Buovu administraciju bila je istina. Sva administracija je radila u prilogu pripreme invazije na Irak, obavjetajni podatci su dolazili za posebne panel timove ba onakve kakvi su ti timovi eljeli, obavjetajni podatci su prilaqgoeni da odgovaraju razlogu za rat protiv Iraka. Pisac Robert Kagan je napisao SNAGE I SLABOSTIgdje navodi : Kada se radi o glavnim stratekim i meunarodnim pitanjima dananjice, Amerikanci su sa Marsa,a Evropljani s Venere: Slau se oko malo toga i sve se manje razumiju . Ovo stanje odnosa nije prolazna pojava-rezultat jednih amerikih izbora ili jednog katastrofalnog dogaaja. Razlozi za trasantlansku podjelu su duboki,dugo se razvijaju i vjerovatnoi e potrajati . Kada dolazi do odreivanja nacionalnih prioriteta ,odreivanje prijetnji,definisanje izazova i stv