Geopolitički poloţaj i bezbednosne

perspektive Republike Srbije

• Prof. dr Dragan R. Simić

Univerzitet u Beogradu –

Fakultet političkih nauka

I Geopolitički poloţaj Republike

Srbije

1. SRBIJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI

• Geografska dualnost:1. Na Balkanskom poluostrvu 75,6%

2. U Panonskoj niziji 24,4%

• Balkansko- Apeninsko-Pirinejsko poluostrvo!

• Balkan:

1. evroazijski “most”

2. Jadransko- crnomorski intermarium

2. Fizičko- geografske predispozicije Srbije

-Dodir Panonskog basena, Dinarskih, Karpatsko-balkanskih, Šarsko-pindskih i Rodopskih planina

-Moravsko – vardarska udolina

-Prohodnost pravca SZ – JI- i I-Z

-Teritorijalni “skelet” Srbije Podunavlje- Posavina –“Tromoravlje”

-Nemaritimnost = hendikep Srbije

-Osobine „spajanja i proţimanja” i

„izolovanja i odvajanja” (Cvijić)

GEOGRAFSKE PRETPOSTAVKE TRASIRANJA

TRANSEVROPSKIH KORIDORA KROZ SRBIJU

• Doline i trase

• Koridori 7 i 10

• Konkurenstki koridori

• Konkurentski čvorovi

• Vankoridorski pravci

-Beograd – Ј. Јаdran

-Zagreb- Split - Dubrovnik

-Trst- Drač – Igumenica

-Igumenica – Solun -Aleksandropulos

3. PROSTRANOST I GRANICE SRBIJE

• Površina Srbije 88.361 km2

-Slična veličini Portugalije, Austrije, Azerbejdţana i Jordana

-Manja od Rusije 193 puta, SAD 108 puta

-Veća od Albanije 3 puta, a od BIH 1,7 puta,

Hrvatske 1,6 puta

• Granice-Duţina granice Srbije 2.358,3 km

-suvozemne 1.609,4 km (68,2%)

-rečne 705,6 km (29,9%)

-jezerske 43,3 km (1,9%)

-MaĎarska 174,4 km (suv.156,4km; reč. 18,0km)

-Rumunija 546,5 km (suv. 328,5km; reč. 218,0km)

-Bugarska 367,1 km (suv. 340,1 km; reč. 27,0 km)

-BJR Mak. 273,0 km (suv. 237,5km; reč. 35,5km)

-Albanija 111,1 km (suv. 108,1km; reč. 3,0km)

-Crna Gora 244,1 km (suv. 234,1km; reč. 10,0km)

-BiH (RS) 382,8 km (suv. 154,3 km; reč. i jez. 228,5km)

-Hrvatska 259,3 km (suv. 121,7km; reč. 137,6km)

4. DRUŠTVENO- GEOGRAFSKA SVOJSTVASrbija na dodiru svetskih kulturno-

civilizacijskih areala: POSLEDICE

OSNOVNE OSOBINE STANOVNIŠTVA

SRBIJE

Broj stanovnika 2002:• Procene: 9,2 – 10 miliona???

• Popisano: 7.498.001 (bez KiM)

• Dva “pola koncentracije”:

-Beogradski (1,6-2 miliona)

-Kosovsko-metohijski (1,7-2,3 mil.)

• Imigracija – izbegla i prognana l.

• Emigracija – u EU, SAD, Kanadu,...

• Migracije selo-grad

• Praţnjenje pograničnih, planinskih, centralnih, seoskih krajeva

DEMOGRAFSKA POLARIZACIJA I

PERSPEKTIVE SRBIJE

ETNIČKA STRUKTURA STANOVNIŠTVA SRBIJE (2002.)

PO POPISU

• Srbi 6.212.838

• Albanci 1,2-2 мил.?

• MaĎari 293.299

• Bošnjaci 136.087

(Muslimani 19.503)

• Romi 108.193

• Hrvati 70.602

• Crnogorci 69.049

• Albanci 61.647 !

• Slovaci 59.021

• Vlasi 40.054

• Rumuni 34.576

• Ostali i nepoznato 201.751

Manjine na severu i jugu

• Albanci: КиМ,

opšt. Preševo, delovi opština Bujanovac i MedveĎa

• MaĎari: sever Bačke i Banata

• Bošnj./musl.:

JI deo raško-polimske oblasti: opština

Tutin, delovi opšt.

Novi Pazar, Sjenica,

Prijepolje

• Bugari:

Bosilegrad, Dimitrovgrad

5. GEOGRAFSKE I ISTORIJSKE

PRETPOSTAVKE GEOPOLITIČKOG

POLOŢAJA SRBIJE

Kontinuitet ukrštenih interesa

• “Snopovi” geopolitičkih i geostrategijskih pravaca

• Stari i novi akteri

• “Balkanski geopolitički čvor”

POZICIJA SRBIJE U (SFRJ)

KONTEKSTU GLOBALNOG

HLADNORATOVSKOG

SUČELJAVANJA

• Teorijski geopolitički predloţak

(Mehen, Mekinder, Spajkman, Mehen...)

• Srbija u kontaktnoj zoni

Rimland-a i Heartland-a

• Sa istočne strane na zapadnu stranu “Gvozdene zavese”

SRBIJA U BALKANSKOJ GEOPOLITIČKOJ

TRANZICIJI

• Geopolitičnost u odabiru

lokalnih saveznika:

*Srbi

*Hrvati

*Bošnjaci

*Albanci

*ostali

• Ех-jugoslovenski prostor

као

“kopča” NATO prekida

• -evroregionalizam

GEOPOLITIČKE I

GEOSTRATEŠKE

OSNOVE

POSTBIPOLARNOG

POLOŢAJA SRBIJE

6. SRBIJA U POLITIČKO-TERITORIJALNOJ

STVARNOSTI NA BALKANU

28 - 2.656 м.н.в.

41° 51' 05''- 46° 11' 25'' с.г.ш.

18° 49' 13''- 23° 00' 43'' и.г.д.

МАТЕМАТИЧКО-ГЕОГРАФСКИ

брдско-планинска

низијска

нема излаз на море

умерено-континентална

балканска и панонска

ФИЗИЧКО-ГЕОГРАФСКИ

АПСОЛУТНИ ПОЛОЖАЈ

СРБИЈЕ

мањине на северу и југу

српски идентитет

цивилизацијски контакт

граница старих империја

источно-православна

СОЦИО-ГЕОГРАФСКИ

трансбалкански нафтовод

Београд-Јужни Јадран

коридори VII и X

саобраћајна транзитност

економска периферност

ЕКОНОМСКО-ГЕОГРАФСКИ

у супарничком окружењу

евроазијски посредник

у ''геополитичком чвору''

бројни суседи (8)

централна земља Балкана

ПОЛИТИЧКО-ГЕОГРАФСКИ

РЕЛАТИВНИ ПОЛОЖАЈ

СРБИЈЕ

ГЕОГРАФСКИ ПОЛОЖАЈ

СРБИЈЕ

II BEZBEDNOSNE PERSPEKTIVE

REPUBLIKE SRBIJE

Some theoretical introduction

• Since decolonization, the regional level of

security has become both more autonomous

and more prominent in international

politics, and that the end of the Cold War

accelerated this process.” (Barry Buzan, Ole

Waever, Regions and Powers- The

Structure of International Security)

• This idea follows naturally from the ending of

bipolarity. Without superpower rivalry intruding

obsessively into all regions, local powers have

more room for manoeuvre.

• The relative autonomy of regional security

constitutes a pattern of international security

relations radically different from the rigid

structure of superpower bipolarity that defined the

Cold war

• The argument of this book is that regional

security complex theory (RSCT) enables

one to understand this new structure and to

evaluate the relative balance of power of,

and mutual relationship within it between

regionalizing and globalizing trends.

• RSCT distinguishes between the system level interplay of the global powers, whose capabilities enable them to transcend distance, and the subsystem level interplay of lesser powers whose main security environment is their local region.

• The central idea in RSCT is that, since most threats travel more easily over short distances than over long ones, security interdependence is normally patterned regionally based clusters: security complexes.

• Security complexes may well be extensively penetrated by global powers, but their regional dynamics nonetheless have a substantial degree of autonomy from the patterns set by the global powers.

• To paint a proper portrait of global security, one needs to understand both of these levels independently, as well as interactions between them.

• RCST uses a blend of materialist and constructivist approaches. On the materialist side it uses ideas of bounded territoriality and distribution of power that are close to those in neorealism.

• On the constructivist side, RSCT builds on the securitization theory which focus on the political processes by which security issues get constituted. It thus breaks from neorealism by treating the distribution of power and the patterns of amity and enmity as essentially independent variables.

• Polarity may affect, but it does not determine the character of security relations. The processes of securitization are essentially open and subject to influence by a host of factors.

• Security complexes are regions as seen

through the lens of security.

• Regional security complex is a set of units

whose major processes of securitization,

desecuritization, or both are so interlinked

that their security problems cannot

reasonably be analysed or resolved apart

from one another.

The essential structure of an RCS

embodied four variables

• Boundary, which differentiates the RSC from its

neighbors

• Anarchic structure, which means that the RSC

must be composed of two more autonomous units

• Polarity, which covers the distribution of power

among the units, and

• Social construction, which covers the patterns of

amity and enmity among the units.

From its configuration at any given snapshot in time

there are thus three possible evolutions open to an

RSC

• 1. maintenance of the status quo, which means that there are no significant changes open to an RSC

• Internal transformation, which means that changes in essential structure occur within the context of its existing outer boundary.

• External transformation, which means that the outer boundary expand or contracts, changing the membership of the RSC, and most probably transforming its essential structure in other ways.

• Balkan as a subcomplex inside the European RSC

• The definition of an RSC is that security

interdependence is relatively more intense inside it

than across its boundaries. A subcomplex also has

this feature of a relatively clear boundary, inside

which most security interaction is inward-oriented,

but in contrast to a real RSC, it forms part of

larger complex outside which it cannot be

understood.

II Security institutions in South-

East Europe

• The Regional Cooperation Council

• The South East European Cooperation

Process (SEECP)

• The Stability Pact for South Eastern Europe

• Southeast European Co-operative Initiative

– SECI

• The Central European Initiative (CEI)

• South East Europe Initiative, SEEI

• South Eastern and Eastern Europe

Clearinghouse for the Control of Small

Arms and Light Weapons, SEESAC

• Southeastern Europe Defense Ministerial,

SEDM

• Stabilization and Association Process, SAP

• Adriatic Ionian Initiative, AII

• Black Sea Economic Cooperation, BSEC

• USA-Adriatic Charter, AC

Strategija nacionalne bezbednosti

Republike Srbije 2009. - nacrt

• Izrazita sloţenost i nepredvidivost

međunarodnih odnosa na početku 21. veka

• Svetska ekonomska kriza,“Power shift”,,

klimatske promene, terorizam...

• Pored toga, Republika Srbija je suočena sa

problemom očuvanja teritorijalne

celovitosti.

• Polazište Strategije nacionalne bezbednosti čine suverenitet i teritorijalni integritet Republike Srbije, ekonomski prosperitet, socijalna stabilnost, razvoj demokratije i ljudskih prava, poštovanje ljudskih prava, evropska spoljnopolitička orijentacija i unapređenje saradnje sa najuticajnijim subjektima međunarodne zajednice i drţavama u regionu.

• Opredeljenja iskazana u Strategiji

nacionalne bezbednosti izraţavaju

spremnost Republike Srbije da u okviru

Organizacije Ujedinjenih nacija, evropskuh

kao i drugih međunarodnih i regionalnih

struktura doprionosi izgradnji i unapređenju

regionalne i globalne bezbednosti.

• Zalaganje za jačanje integracije nacionalnih sistema bezbednosti, multilaterlanih foruma bezbednosti i kolektivnog sistema međunarodne bezbednosti, kao ključnih činilaca u obezbeđenju mira, stabilnosti i demokratskog razvoja drţava savremenog sveta. U takvim okolnostima jača potreba za kooperativnim pristupom u očuvanju i unapređenju bezbednosti zasnovanim na saradnji i udruţivanju bezbednosnih kapaciteta nacionalnih drţava.

• Zbog sloţenog kakaktera bezbednosti u regionu drţave Jugoistočne Evrope sve više su upućene na to da zajedničkim naporima suzbijaju negativne procese koji ugroţavaju njihovu bezbednost. Izgradnjom zajedničkih mehanizama za prevenciju ritika i pretnji i za upravljanje kriznim situacijama ostvaruju se pretpostavke brţu demokratsku tranziciju drţava regiona, čime se stvaraju uslovi za pribliţavanje i priključenje svih drţava regiona Evropskoj uniji.

Zaključci:

• Potreba da region Jugoistočne Evrope od “potrošača bezbednosti” postane njen proizvođač.

• Za tako nešto od velikog je značaja podrška velikih sila, EU ali i spremnost samih drţava regiona.

• Potrebno je nastaviti dalju saradnju zemalja regiona u svim dimenzijama bezbednosti. (The central idea in RSCT is that, since most threats travel more easily over short distances than over long ones, security interdependence is normally patterned regionally based clusters: security complexes.- Barry Buzan)

• Upućenost drţava regiona jednih na druge.

• Potreba da se uvaţe interesi svih drţava u regionu, a takođe i da se poštuju i vrednosti za koje se zalaţu kao i one na kojima počivaju.

• Nema stabilne Evrope bez stabilnosti u ovom regionu, nema stabilnosti u regionu bez stabilne Srbije.

• Stanje geopolitičkog šoka zbog gubitka

izlaza na more

• Šta su alternative

• Uloga Dunava

HVALA NA PAŢNJI!