Gemi İnşaatı I Sevilay CAN& Ümit Ülgen

8/10/2019 Gemi naat I Sevilay CAN& mit lgen

1/132


2/132

i

GEM NAATI I

.LGEN,Gemi naat ve Gemi Makineleri Y.Mh.,

T Denizcilik FakltesiGverte BlmTuzla/stanbul

S.CAN,

Gemi naat ve Deniz Y.Mh.,

T Denizcilik FakltesiGverte BlmTuzla/stanbul

Austos 2003


3/132

ii

NSZ

Gemi naat Ikitab, gerek gemi ina mhendislerigerekse kaptan ve makinistler iin, gemive yapsn tanmada kullanlabilecek bir kaynaktr.

Bu alma, tm niversitelerin gemi ina ve denizcilik alanlarnda, Gemi MhendisliineG

iri veya Gemi naderslerinde kaynak olarak kullanlabilecek ekilde hazrlanmtr.Ayrca gemi adamlar snavlar iin iyi bir kaynak tekil etmektedir.

Bu almann devam olacak olan Gemi naat II kitab ile noksan blmler de ele alnarak,gemi inaatna ait tm konular incelenmi olacaktr.

Mevcut bir ok kaynak kullanmakla beraber, gnmz teknolojisine bal olarak internetkaynaklarndan da yararlanlm ve konular zenginletirilmeye allmtr.Bununla beraber,zaman ilerledike , btn almalarda olduu gibi, bu almann da yenilenmesi, en sonteknolojik gelimeleri sunar duruma getirilmesi gerekmektedir.

Gemi naatI kitabnn, tm retim yeleri ve rencilerimiz tarafndan her ekildekullanlabilmesi, yazarlarn amacnoluturmaktadr.

Bu kitabn hazrlanmas esnasnda bizlerden yardmlarn esirgemeyen Sayn Prof.Dr.SreyyaNEYe teekkr ederiz.

Bizlerin yetimesinde emei geen tm hocalarmza minnet duygularmz dile getirirken, yeniyetien nesile yararl bir kaynak sunmann gururunu tayor ve kitabmz tm merhum gemiina mhendislerine ve hayata glerek vefat eden Ali Rza LGENe ithaf ediyoruz.

Sevgi ve saygyla...

Austos, 2003, stanbul Sevilay CAN & mit LGEN


4/132

iii

NDEKLER

NSZ ii

ZGEM

EKL LSTES

BLM I GEM NAATINA GR

1.1 Gemi Tanm 11.2 Gemilerin Snflandrlmas 2

1.2.1 Sevk ekillerine Gre Gemiler 21.2.2 naatlarnda Kullanlan Malzemeye Gre 31.2.3 Kullanm Amalarna Gre Gemiler 31.2.4

altklar Denizlere Gre Gemiler 151.2.5 alma Prensiplerine Gre Gemiler 16

1.3

Gemi Geometrisi ve Tanmlar1.3.1 Temel Boyutlar ve Kavramlar 21

1.3.2 Form Katsaylar 241.4 Gemi Resmi

1.4.1 Gemi Endazesindeki Tarifler 27

1.4.1.1Endaze Plan 281.4.1.2Endaze Plannn izilmesi 29

1.5

Tonajlar

1.5.1 Gemilerin Tonaj Hesab 361.5.2

zel Tonajlar 401.6 Fribord

1.6.1

Gemilerde Fribord 40

1.6.2 Fribord Hesab 42

BLM II GEM ELEMANLARI

2.1 Yap Elemanlarnn Tantlmas 502.2

Omurga 57

2.3 Dip Yaps 602.3.1

Tek Dipli Gemiler 61

2.3.2 ift Dipli Gemiler 62

2.4

Dekler 642.4.1 Dolu Dek 642.4.2 Bo Dek 65


5/132

iv

2.4.3 Su Geirmez Dek 65

2.5 Postalar 66

2.6 Tekne Kaplamas 712.6.1 Tekne Kaplama Saclarnn Yerletirilmesi 72

2.7 Borda Stringerleri 75

2.8

Gverteler 752.9 Kemereler 78

2.10

Sehim ve iyer 802.11 Perdeler 81

2.12

Punteller 88

2.13 Menholler 91

2.14 Hava Firar ve Iskandil Borular 922.15 Lavra Tapalar 922.16 Deniz Sandklar 922.17

Sintine Kuyular 932.18 Gemi Ba Formu 95

2.18.1

Maier Form 962.18.2 Yumru Bal (Babl) Gemiler 962.18.3 Kayici Bal Gemiler 96

2.19 Gemi K Formu 962.19.1 Puro Biimli K Formu 972.19.2

Tek Pervaneli Gemilerde K Bodoslama 972.19.3 ift Pervaneli Gemilerde K Bodoslama 98

BLM III SEVK SSTEMLER

3.1

Pervaneler 99

3.1.1

Pi Kontroll Pervaneler 1003.1.2 Nozullu Pervaneler 101

3.1.3 Sper Kavitasyonlu Pervaneler 1023.1.4 Tandem Pervaneler 102

3.1.5 Grim Tekerlek Pervaneleri 103

3.1.6 Zt Dnl Pervaneler 1043.1.7 st ste Bindirilmi Pervaneler 1043.1.8 Pervane Stator Sevk Sistemi 105

3.1.9

Yzey Yarc Pervaneler 1063.1.10 TVF (Tip Vortex Free) Pervaneler 106

3.1.11

Z Srl Sevk Sistemi 1063.1.12 z Dzenleyici Nozul 1063.1.13 Asimetrik K 1083.1.14

Pervane Gbek Finleri 1083.1.15 Grothues Datclar 109

BLM IV DMENLER

4.1 Dmenler 1104.1.1

Dmen Tipleri 111


6/132

v

ZGEM

mit LGEN

24.05.1956 ylnda Malatyada dodu. Ailesinin memur olmas sebebiyle ilkokulu ve ortaokuluanakkale Bozcaadada; liseyi Uakda bitirdi. Annesinin Bozcaadada retmen olmassebebiyle adada bymesi meslek seiminde byk etken olmutur. 1973 ylnda T Geminaat Fakltesine girip 1978 ylnda Gemi na mhendisi olarak mezun olan lgen, 1978-1980 yllar arasnda ayn Fakltenin Gemi naat Blmnde master eitimini tamamlad. Busre ierisinde Sayn. Prof. Dr. Kemal KAFALInn yannda T model havuzunda 2 yl alt.Aralk 1980 dneminde askerlik hizmetini Deniz Harp Okulunda (retmen) yedek subay olarakyapt. 1982 Nisan aynda Tuzla Gemak Tersanesinde iba yapan lgen, bir yl sonra STFA

bnyesindeki Sedef Tersanesine geip Libyaya romorkr, Ingiltereye konteyner, Botaa,DLHya Barge, Split Barce, ta dubas, Sovyetler Birliine kereste-konteyner gemileri yapm ve

proje aamalarnda alt. 1987 ylnda proje efi oldu.

1990 ylnda alt iyeriden , serbest almak zere ayrld.

1990-1999 yllar arasnda;4 adet kereste gemisi Rusyaya 4500 DWT,2 adet konteyner gemisi Almanyaya 5000 DWT,1 adet Motor yacht,

2 adet Kuvveyte palamar botu,2 adet Kuvveyte romorkr,1 adet Suudi Arabistana Supply Vessel (ak deniz romorkr),1 adet Katara romorkr,2 adet Kuvveyte pilot bot,2 adet 500 DWT tanker (IMO III),

2000 ton Galata Kprsnn Pendikten Karakye tanmas, stabilite hesaplar, yklenmesi veyerine balanmas iini (Tyhseen-Hollanda-STFA),2 adet 12500 DWT konteyner gemisinin boru devrelerisi projelerini yapt.,

Bilgi birikimini, denizcilik alannda eitim gren renci kardelerine aktarmaybir vazife

bilen lgen, 1999 ylndan beri T Denizcilik Fakltesi Gverte Blmnde retimgrevlisi olarak almaktadr.

Denizcilik Fakltesistanbul Teknik niversitesiTuzla ,Istanbul 81716 TRKYETel:+90 216 395 1064 -228

Fax:+90 216 395 4500


7/132

vi

ZGEM

Sevilay CAN

02.12.1963 ylnda Manisada dodu. 1988 ylnda T Gemi naat ve Deniz BilimleriFakltesinden Gemi naat ve Deniz Mhendisi unvanyla mezun oldu.

1989 - 1993 yllar arasnda Trkiye Gemi Sanayii A, Pendik Tersanesi Dizayn Blmnde,tekne donatm mhendisi olarak alt.

1993 - 1999 yllar arasnda T Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi, Deniz TeknolojisiMhendislii Blmmde aratrma grevlisi olarak alt. Bu sre ierisinde yksek lisansn

tamamlayarak T Fen Bilimleri Enstits, Deniz Teknolojisi Mhendislii programndan1999 senesinde mezun olarak Yksek Mhendis unvann ald.

1999 ylndan itibaren T Denizcilik Fakltesi, Gverte Blmnde aratrma grevlisi olarakalmaktadr. TFen Bilimleri Enstits, Deniz Teknolojisi Mhendislii programndadoktora rencisi olan CANn uzmanlk alanlar CAD/CAM , gemi inaat ve gemi stabilitesiolup , halen JICA projeleri kapsamnda stanbul Boazndaki yakt kirlilii simlasyonuzerine almaktadr.

T Denizcilik Fakltesistanbul Teknik niversitesiTuzla ,Istanbul 81716 TRKYETel:+90 216 446 4710

+90 216 395 1064 -228

Fax:+90 216 395 4500

e-mail: [email protected]://atlas.cc.itu.edu.tr/~sevcan


8/132

vii

EKL LSTES

ekil 1.2.3.1 Uak gemisiekil 1.2.3.2 Muhripekil 1.2.3.3 Korvetekil 1.2.3.4 Hcumbotekil 1.2.3.5 Denizalt

ekil 1.2.3.6 Deiik yk tayabilen yk gemileriekil 1.2.3.7 Konteyner gemisiekil 1.2.3.8 Dey hcreli konteyner gemileriekil 1.2.3.9 Ro-Ro gemisiekil 1.2.3.10 Ro-Ro gemileriekil 1.2.3.11 LASH tipi gemiekil 1.2.3.12 SEABEE tipi gemiekil 1.2.3.13 Dkme yk gemilerinde deiik kesitlerekil 1.2.3.14 OBOekil 1.2.3.15 OBOlarda ykleme koullarekil 1.2.3.16 Tanker

ekil 1.2.3.17 Deiik boyutlarda tankerlerekil 1.2.3.18 LNG tankeriekil 1.2.3.19 LNG tankeri iin deiik kesitlerekil 1.2.3.20 Balk gemisiekil 1.2.3.21 Feribotekil 1.2.5.1 ki tekneli katamaran (Kingcat)ekil 1.2.5.2 SWATH katamaranekil 1.2.5.3 SES teknelerekil 1.2.5.4 Hava yastkl tekneekil 1.2.5.5 WIG tipi teknelerekil 1.2.5.6 WIG tipi tekneler

ekil 1.2.5.7 WIG tipi teknelerekil 1.3.1.1 Temel boyutlarekil 1.3.1.2 Temel boyutlarekil 1.3.1.3 En kesit alan erisiekil 1.3.1.4 iyer erisiekil 1.3.1.5 Sehim erisiekil 1.3.2.1 Blok katsays CBekil 1.3.2.2 Orta kesit katsays CMekil 1.3.2.3 Su hatt alan katsaysekil 1.4.1.1 En kesit, su hatt ve batoklar.ekil 1.4.1.2 Endaze

ekil 1.4.1.3 Dkme Yk Gemileri iin genel yerletirme planekil 1.6.1.1.1 Fribord derinliiekil 1.6.1.1.2 Gemilerin fribord markas


9/132

viii

ekil 1.6.1.1.3 Gvertesinde kereste yk tayan gemilerin fribord markasekil 2.1.1 Geminin temel blmleri.ekil 2.1.2 Gemi yaps elemanlarekil 2.2.1 Lama Omurgaekil 2.2.2 Levha Omurga

ekil 2.2.3 Kutu Omurgaekil 2.2.4 Yalpa Omurgaekil 2.3.1 1 Tek Dipli Gemilerekil 2.3.2.1 Enine ve boyuna sistemde ift dipli gemilerekil 2.4.1.1 Enine sistemde dolu ve bo dekekil 2.4.1.2 Boyuna sistemde dolu ve bo dekekil 2.5.1 Borda yapsekil 2.5.2 Tankerlerde enine ve boyuna sistemde borda ve sintine yapsekil 2.5.3 Enine ve boyuna sistemde en kesit rnekleri.ekil 2.5.4 Dkme yk ve konteyner orta kesitleriekil 2.5.5 Genel yk gemilerinde orta kesit yaps

ekil 2.6.1 Tekne kaplamas ve destek elemanlarekil 2.6.1.1 Farkl kalnlktaki saclarn kaynak ekliekil 2.6.1.2 Gemi kaplamas almekil 2.8.1 Enine veboyuna sistemde gverte yapsekil 2.8.2 Enine sistemde ana ve ara gverteekil 2.9.1 Gverte alt takviyeleriekil 2.11.1 Klasik tip dkme yk gemisinde perde ve dip yapsekil 2.11.2 Perde erisi (yaral blme erisi)ekil 2.11.3 Su gemezperdeekil 2.11.4 Tankerlerde enine ve boyuna perdeekil 2.11.5 Corrugate (baklaval) perdeekil 2.12.1 Puntel balantsekil 2.12.2 Puntel kesitleriekil 2.16.1 Deniz Sandklar veya kinistin sandklar (Sea Chests)ekil 2.16.2 Deniz Sandklar (Sea Chests) ve deniz suyu soutma devre


10/132

ix

TABLO LSTES

Tablo 1 Ofset Tablosu

Tablo 2 K ve V deerleriTablo 3 A Tipi Gemiler

Tablo 4 B Tipi Gemiler


11/132

x


12/132

1

Geminin tanmn teknik ve yasal olmak zere iki farkl ekilde yapmak mmkndr.Bunlardan birincisi, teknik tanm olarak gemi, suda yk, yolcuyu ve personeli mmknolduu kadar emniyetli, hzl ve ekonomik olarak tamak amacyla yaplm yzenvastadr.

Yasal tanm olarak gemi ise, krekten baka alet ile yola kabilen, ad, tonaj ve ilevi neolursa olsun, her trl deniz aracdr.

Genel olarak bir armatr veya gemi sahibi olacak bir otorite aada sralanan ama veya

sebeplere benzer aadaki koullar altnda gemi tasarm yaptrmay dnr:

Yalanm veya teknolojik olarak an doldurmu gemilerin yenilenmesi veya

tadilat,

Mevcut bir ticari rotada filo bytme veya gemi tadilat ile ticari kazan arttrma,

Mevcut bir ticari rotada yeni servis veya deiik yk tayarak pazar payn

bytmek,

Deien jeopolitik ve ekonomik artlarda yeni bir rotada veya tama tr sunarak

yeni pazarlar amak,

Ak denizde mevcut veya endstriyel faaliyetleri gerekletirmek,

Ticari veya endstriyel faaliyet gsteren gemileri ve yaplar desteklemek

gereksinimini karlamak,

lke deniz savunma ihtiyalarna cevap vermektir.

BBBLLLMMM 111

GEM NAATINA GR

1.1 Gemi Tanm


13/132

2

Deniz tatlar daha byk ve daha denizci olduklar srece gemi, daha kk ve daha basit

olduklar srece mavna, at, bot veya motorbot olarak adlandrlrlar. Bu tatlar genelliklekendi arlklarn ve tadklar ykn arlklarn suyun kaldrma gcndenyararlanarak tarlar. Suyun tayclndan yararlanma dnda yzen veya sustnde ykselen tekneler vardr ki bu tekneler bugnk teknolojide bile belirli bir

byklkten yukarda deildir.

Gemileri kesin olarak belirli snflara ayrmak mmkn deildir. Bununla beraber gemileri,ortak zelliklerine ve baz kriterlere gre gruplandrmak mmkndr. Bunlar aadakigibi sralayabiliriz:

1.2.1 SEVK EKLLERNE GRE GEMLER

1.

Kendi Kendilerini Sevk Edemeyen Gemiler

Kendi kendilerini sevk edemeyen gemilerin ounu, zerlerinde sevk elemanbulunmayan mavnalar kapsar. Fener gemileri de bu snfa girerler. Bu tipgemiler,kendi kendini sevk eden gemilere gre ok az bir orandadrlar.

2. Kendi Kendilerini Sevk Edebilen Gemiler

a) Doal Enerji ile Sevk Edilen Gemiler

Rzgar kuvveti ile hareket eden gemiler ve gne enerjisi ile sevk edilen gemiler bu grubagirmektedir.Yelkenli gemiler,rzgar gc ile sevk edilen gemiler olup,bugn iin

bunlar daha ok spor tekneleri olarak kullanlmaktadrlar. Baz okul gemilerindemotor gc yannda rencilerin eitilmesi gr ile yelken de kullanlmaktadr.Gnmzde Japonya ve Amerikada yk gemilerine yelken taklarak sevksistemlerine art bir g ilavesi verilmektedir.

b) Makinal Gemiler

Makineli gemilerde buhar gcnden,motordan veya atom enerjisinden yararlanlaraksevk salanr. tme,pervane veya ok az olarak da ark tarafndan yaplmaktadr.Buhar gc ile sevk edilen gemilerde buhar makinesi veya trbini kullanmakta ve

buhar salayan kazanlar iin gemide bir kazan dairesi bulunmaktadr. Motor ilesevk edilen teknelerde ise zellikle Diesel Motorlar kullanlmakta olup,kk veyksek hzl teknelerde benzin motoru da kullanlmaktadr. Tek Diesel motorunda

bugn iin salanabilen en yksek g 90.000 BHP kadardr. Daha yksek glergerektiinde trbin kullanlmaktadr. Nkleer enerji ile sevk edilen gemilerde ise,zellikle reaktr iin zel bir blme bulunmaktadr.

Yeni olan nkleer enerji ile sevk ekli, radyoaktiviteye kar gereken gvenlilik

ynnden tartlmaktadr. Ekonomik nedenler ynnden ise bugn iin uygulanabilirdeildir. Ancak denizaltlarda tercih edilebilir enerji kaynadr.

1.2 Gemilerin Snflandrlmas


14/132

3

1.2.2

NAATLARINDA KULLANILAN MALZEMEYE GRE GEMLER

1. Aa Gemiler

lk gemi yapm malzemesi olan aa, bugn kk gemi yapmnda kullanlmaktadr.

Mayn tarama ve avlama gemileri, baz hcumbotlar, karakol ve sahil gvenlik gemileriaa malzemeden ina edilmektedir. Ayrca spor ve gezi tekneleri ile kk balkgemilerinin yapmnda da aa malzeme kullanlmaktadr.

2. elik Gemiler

Bugn gemi ina sektrnde eitli kalitede elik alamlardan yaplan gemiler, gemiinaatnn %98den fazlasn oluturmaktadr.

3.

Beton Gemiler

Beton gemilerin inaatna II. Dnya sava srasnda, elik malzeme retimindeki eitlizorluklar nedeniyle balanmtr. Daha sonralar elik ile takviye edilerek ina edilmeye

balanan beton gemiler (ferrocement), arlk nedeniyle 5-6 metreden daha kk,mukavemet nedeniyle 30-35 metreden daha byk ina edilmemitir.

4. Maden Alaml Gemiler

Manevra kabiliyeti yksek, sratli ve hafif gemiler elde edebilmek iin alminyumalamlar gibi baz zel maden alaml malzemeler gemi inaatnda kullanlmaktadr.Hcumbot, korvet gibi sava gemileri, kk yolcu motorlar ve motorbotlar alminyumalaml malzemelerden ina edilmektedir.

5. Cam Takviyeli Plastik (CTP) Malzemeden na Edilen Gemiler

zellikle son yllarda cam takviyeli plastik malzeme ile zel boya karm kullanlarakelde edilen malzemeden, mayn tarama ve avlanma gemileri, kk spor tekneleri, yatlarve balk gemileri ina edilmektedir. Paslanmaz ve hafif olma zellii ile mukavemetasndan yeterli olmasna karn, yorulma ve entik etkisine kar dayanksz birmalzemedir. Ancak, seri imalat avantajna sahiptir.

6. Kompozit Malzemeden na Edilen Gemiler

Deiik tipte birden fazla malzemeden ina edilen gemilerdir. rnek olarak; alminyumalaml, st yaps CTP malzemeden ina edilen gemiler ile gvdesi aa st yaps elikolan gemiler verilebilir.

1.2.3KULLANIM AMALARINA GRE GEMLER

1. Sava Gemileri

Sava gemileri genel olarak muharip ve yardmc snf olarak iki snfa ayrlr. Modern bir

sava gemisi, kendisine verilebilecek olan herhangi bir grevi gerektii her zaman ve eniyi ekilde yerine getirmesi beklenen bir silah sistemidir. Ana harekat zelliklerine gre


15/132

4

karakteristikleri farkl da olsa sava gemileri duru (yzebilme), vuru (savaabilme) vemanevra fonksiyonlarn her artta yerine getirebilmelidir. Sava gemilerinin dier silahsistemlerinde bulunmayan nemli bir zellii de geminin bir btn olarak, personeli iinhem ev hem de kta niteliini birlikte tamasdr. Bu nedenle sava gemilerinin tam kadroile uzun bir sre denizde kalmas gereklilii bal bana bir mhendislik problemi

oluturur.

a) Uak/Helikopter Gemileri

Bu gemilere, birlikte harekata katldklar dier deniz unsurlarna hava ve denizaltsavunma destei salayan yzer havaalanlar diyebiliriz. Hzlar 40-50 knota ulaabilenuak gemileri Amerika, Rusya, ngiltere, Fransa gibi lkelerin deniz kuvvetlerinde anakomuta ve kontrol gemisi olarak grev yapmaktadrlar.

ekil 1.2.3.1 Uak gemisi

b) Kruvazrler

Kruvazrler, 10 000 ton ve zerindeki sava gemileridir. Bilinen en byk kruvazr 28 000tonluk Kirov snfdr. Hem su st hem su alt harbi iin tasarlanmtr.

c) Muhripler

Muhripler, 5 000 ile 10 000 ton arasndaki su st sava gemileridir.NATO ve bal denizkuvvetlerindeki muhripler genellikle su st ve denizalt harbi maksatl gemilerdir. Hzlarortalama 22 knot dolaylarndadr.

ekil 1.2.3.2 Muhrip


16/132

5

d)

Frkateynler

Frkateynler, genellikle 3000-4000 ton arasnda tasarlanan edilen , hava, su st, su altharbi silah ve tehizleri ile donatlm G/M platformu olarak kullanlabilen yksek srat vemanevra kabiliyeti olan gemilerdir.Genellikle gaz trbini, dizel veya dizel-gaz trbini

kombine sevk sistemleri ile sevk edilirler.

e) Korvetler

Korvetler, hcumbot ile frkateyn arasnda, 1000-2000 tonluk, 70-80 metre boyundayksek srat ve manevra kabiliyetine sahip su st sava gemileridir. Hzlar 30 knotcivarndadr. Frkateynler gibi sevk edilirler.

ekil 1.2.3.3 Korvet

f) Hcumbotlar

Hcumbotlar, 200-800 ton arlnda, 40-50 metre boyunda olan bu kk ve sratli savagemileridir. Yuvarlak karinal olabilecekleri gibi V veya eneli ba formuna da sahiptirler.G/M platformu ve torpido bot olarak grev yapabilirler.

ekil 1.2.3.4 Hcumbot

g) Karakol Gemileri

Karakol gemileri, 150-200 ton arlnda, 30-50 metre boyunda, orta ve yksek sratlikk su st sava gemileridir.Karasularn kontrol ve gvenlii amacyla kullanlrlar.


17/132

6

h)

Mayn Harbi Gemileri

Bu gemiler mayn dkc ve mayna kar tedbir gemileri olarak iki grupta incelenebilir.Mayn dkc gemiler, savunma ve imha amal olarak her trl mayn dkme zelliinesahiptirler. 1000-2000 ton deplasmana sahiptirler.Bu tip gemiler ahap yap olup

mukavemet elemanlar non-manyetik (manyetik olmayan) elik malzemeden ina edilirler.

i) karma Gemileri

karma harekatnda kullanlan bu gemiler, belirlenen sahil eridine denizden insan vemalzeme karmak ve tamak amacyla tasarlanmlardr.

j) Sahil Gvenlik Gemileri

Bu gemiler, kylar itibariyle denizlerden faydalanma ve gvenlii salamazorunluluunda bulunan lkelerde, balklk, ulatrma, petrol, doalgaz, maden vb. deniz

dibi kaynaklar ve turizm aralarnn kontroln salamak amacyla kurulmu olan sahilgvenlik komutanlna bal gemilerdir. Arlklar 50-250 ton arasnda olup hcumbot veavc botlar formlarna benzer tekne formuna sahiptirler.

k)

Lojistik Destek Gemileri

Bu tip gemiler, sava gemilerinin ihtiyac olan cephane, yedek para, akaryakt, yiyecek veime suyu gibi nemli ihtiyalar karlamak amacyla ina edilmi gemilerdir.

l)

Kurtarma, A ve Yangn Sndrme Gemileri

Bu gemiler, byklklerine gre ak denizde ve liman hizmetlerinde kullanlmak zeregemi ve denizalt kurtarma, enkaz karma, gemi yedekleme, a deme gibi grevlerininyannda romorkr ve yangn sndrme hizmetlerinde kullanlmak zere ina edilenyardmc snf sava gemileridir.

m)Denizaltlar

Denizaltlar, su yzeyinde ve su iinde hareket edebilen gemilerdir.Denizalt teknesi, i ved olmak zere iki kabuktan oluur. tekne, denizaltnn alaca maksimumderinlikteki su basncna emniyetle dayanabilir. Su geirmez kapal bir bnyedir.

teknenin iinde olan hacimde, denizaltnn sevkinde kullanlan makineler, mrettebat,komuta merkezi bulunur. Bu kabua mukavemet teknesi denir. D tekne ise denizaltnnyaps itibaryla basnca maruz kalmayan d kabuktur ve esas olarak denizaltnn suyadalmasna veya sudan kmasna yarayan sarnlar ierir. Geminin hareketi, k tarafta

bulunan dey ve kta ve/veya bata bulunan yatay dmenler ile kontrol edilir.Denizaltlar, su yzeyinde dizel motorlar ile, dalm halde ise akmlatrlerle beslenenelektrik motorlaryla sevk edilirler. Bunun yan sra uzun sre deniz altnda kalabilen venkleer enerji ile sevk edilen denizaltlar da mevcuttur.


18/132

7

ekil 1.2.3.5 Denizalt

2. Ticaret Gemileri

kar salamak amac ile denizde kullanlan her gemiye ticaret gemisi denir.Ticaretgemilerini drt farkl grupta deerlendirebiliriz:

a)

Yolcu Gemileri

Yolcu gemileri, 12den fazla yolcu ve yolcu beraberindeki eyay ve postay tayanyksek hzl ve konforlu gemilerdir. En byk Transatlantikten kapal denizlerde ikisahil arasnda yalnz yolcu tayan kk gemilere kadar btn yolcu gemilerini busnfta ele almak gerekir. Makine, ok zaman geminin ortasnda bulunur.Dier alanlaryolcunun ve personelin yerletirilmesine ayrlmtr.

zellikle son yllarda byk yolcu gemileri, uak tamacl ile rekabetedemedikleri iin nemlerini kaybetmilerdir. Bugnn yolcu gemileri, daha ok

turistik gezi seferleri iin uygun konforlu ve ok byk olmayan gemilerdir. Yaknsahil yolcu tamaclnda son yllarda yksek hzl,ayakl tekneler ve Hava YastklTekneler (Hovercaft) de gelitirilmitir. Ancak bunlara zel tekne olarak baklr.

b) Yk Gemileri

Yk gemileri , 12 veya daha az yolcu ve her trl yk tayan ticaret gemileridir. Deiikyklerin tanmas iin kullanlan ve yolcu gemilerine oranla daha az hzl olangemilerdir. Bir yk gemisi uluslararas kurallara gre on ikiden daha az yolcu tadsrece yk gemisi niteliini kaybetmez. Bu bakmdan,yk gemilerinde genel olarakgeminin yerletirme alanlar ierisinde on iki yolcuyu yerletirecek kamaralar bulunur.

Ak denizlerde alan byk yk gemileri yannda yakn sahillerde alan kkyk gemilerini de birer yk gemisi olarak dnmek gerekir.

I. Deiik Yk Tayabilen Yk Gemileri (General Cargo Ships)

Bu gemiler balyalanm (uval) , kutulanm, paletli veya konteyner denilen pakettayclar ile eitli ykleri tayabilen gemilerdir. Bunun yan sra ayn anda tahl ve zelsarnlarnda da petrol trevi yk tayabilen gemiler de yk gemileridir. Bu gemilertadklar eitli ykleri, ilgili limanlarda boaltma yaptktan sonra baka bir yk alarakdier limanlara tarlar. Bu gemilere, dilimizde ilep olarak bilinen, Tramp Ship dedenilmektedir.


19/132

8

ekil 1.2.3.6 Deiik yk tayabilen yk gemileri

II.

zel Yk Tayan Gemiler

zellikle son yllarda yk gemileri tipinde byk deimeler ve gelimelergrlmektedir. Ykn en ksa zamanda boaltlmas ve yklenmesi, ykleme-boaltmacretlerinde ekonomi salad gibi liman cretlerinde de ekonomi salamaktadr.Gemi hzlarnn arttrlmas da yllk sefer saylarn ve gemi rantabilitesine pozitifkatkda bulunmaktadr. Bu bakmdan ykleme-boaltma metodlar, yk ekillerimodernletirilmi ve gemi hzlar ok arttrlmtr. Tek tip yk tayan gemilerindn seferlerini bo yapmalar veya deiik ykler bulunduu takdirde zel ykgemilerinden yararlanma areleri de bir problem olmaktan kurtarlm, Konteyner,

Lash ,OBO, Ro-Rove ok maksatlkullanlabilen tipte gemiler gelitirilmitir. Gnmznyk gemilerinin artk bu ynde geliecei ve Tramp (ilep) gemilerininyerlerini,yava yava bu gemilere brakaca anlalmaktadr.

i . Konteyner Gemi ler i

Standartlatrlm boyutlarda byk kutular eklinde olan ve konteyner (contanier) pakettayclarla yk tayan genel maksatl yk gemileridir. Konteynerler tr kamyonlarndaveya demiryolu ile tanabilecek boyuttadrlar. Bu tip gemiler, konteynerleri konteynerambarlarnda veya gvertede tayabilecek ekilde tasarlanmtr.

ekil 1.2.3.7 Konteyner gemisi


20/132

9

ekil 1.2.3.8 Dey hcreli konteyner gemileri

i i . Ro-Ro (Roll on Roll off) Gemileri

Tr, kamyon, vagon gibi tekerlekli tayclarla yk tayan gemilerdir.Tr ve kamyontayan gemilere treyler gemisi(triler ship)de denilmektedir.

ekil 1.2.3.9 Ro-Ro gemisi


21/132

10

ekil 1.2.3.10Ro-Ro gemileri

i i i . LASH, SEABEE Gemileri

Bu gemiler aslnda konteyner gemileridir. Ancak tadklar konteynerler standartkonteynerlerden daha byk olup yzebilme zelliine sahiptirler.Bylece limana

balanmadan denize ykleme ve boaltma yapabilirler. rnein; standart 20 ftlikkonteynerlerin hacimsel kapasiteleri 1200 ft3 olmasna karn, yzebilen standart LASH

kapasitesi 20 000 ft3

, SEABEEninki ise 40 000 ft3

dr. Bu tip gemilere barge carryingships de denilmektedir.

ekil 1.2.3.11LASH tipi gemi


22/132

11

ekil 1.2.3.12SEABEE tipi gemi

iv. Kuru Dkme Yk Tayc Gemiler ve OBOlar

Herhangi bir paketleme veya kutulamaya gerek kalmadan, direkt olarak zel ambarlarayklenebilen demir cevheri (10 ft3 / ton), hububat (100 ft3 / ton) gibi deiik zgl arlklykler tayabilen gemilerdir. Bu yklerden sadece birini tayan kuru dkme yk

gemilerinin yansra hepsini beraber tayan gemiler de ina edilmektedir. Bu gemilercevher ve tahl gibi iki eit kuru dkme yk tayabildikleri gibi kuru ve sv ykleri de(kmr ve petrol) ayr ayr tanklarda olmak zere bir arada tayabilmektedir. Bu gemilereOil/Bulk/Ore kelimelerinin ( Petrol/ Dkme yk/ Cevher ) ba harflerinden oluan OBOgemileri denilmektedir.

ekil 1.2.3.13Dkme yk gemilerinde deiik kesitler


23/132

12

ekil 1.2.3.14OBO

ekil 1.2.3.15OBOlarda ykleme koullar

v. Tankerler

Parlayabilen dkme sv yk tamak iin ina edilmi veya sonradan bu hale getirilmi ykgemilerine tanker denir. II Dnya savanda gelitirilmeye balanm, 1940larda 25 000DWTdan 50 000 DWTa kadar tankerler ina edilmitir. Daha sonraki yllarda 500 000

DWTluk sper tankerler ina edilmitir.


24/132

13

ekil 1.2.3.16Tanker

ekil 1.2.3.17Deiik boyutlarda tankerler

vi. LNG ve LPG Tankerleri

Parlayc zellii olan doal gaz yaklak -162 0C de svlatrlm olarak zel basnldepolarda tanr. Bu gemiler ayn zelliklere sahip olup svlatrlm olarak petrol trevigazlar tarlar. LNG/LPG tankerler ile tanan ykler, basnlama ,soutma veya her iki

yntemin birlikte uygulanmasyla svlatrlrlar.


25/132

14

ekil 1.2.3.18LNG tankeri

ekil 1.2.3.19LNG tankeri iin deiik kesitler

vii. Balk Gemileri

Balk, balina ve denizde yaayan dier faydal canllarn avlanlmasnda kullanlangemilerdir. Ak deniz balk gemileri sahil balk gemilerinden daha byk ve dahauzun sre denizde kalabilecek ekilde tasarlanrlar. Avlanan deniz rnlerinin limana


26/132

15

dne kadar depolanabilmesi iin buz odas blmesi mevcuttur. Ayrca; avlanan rnlerinilenmesini salayacak olanaklarla da donatlm okyanus tipi balk gemileri de vardr.Balk gemilerine endstriyel gemiler de denilmektedir.

ekil 1.2.3.20Balk gemisi

viii.

Feribotlar

Ferry, nehirde, ksa mesafelerde , limanlar veya adalar aras yk ve yolcu tayan araanlamna gelir.Ancak gnmzde uzun mesafelerde de iki liman aras yolcu ve/veya aratayan feribotlar mevcuttur.

ekil 1.2.3.21Feribot

1.2.4ALITIKLARI DENZLERE GRE GEMLER

Gemilerin amalarna gre snflandrlmasna yakn olmakla beraber,altklardenizlere gre de bir snflandrlmasn yapmak faydaldr:

1. Ak Deniz Gemileri

Ak denizlerde uzakyol alan byk tonajl gemiler bu guruba girmektedir. rnein;tankerler, byk yolcu gemileri (transatlantikler).

2. Kapal Deniz Gemileri

Grev ve tonajna gre genellikle kapal denizlerde, yaknyol alan gemiler bu gurubagirmektedir (rnein kosterler).

3. Ak ve Kapal Deniz Gemileri


27/132

16

Grev ve tonajna gre hem ak hem kapal denizlerde alabilen gemiler bu gurubagirmektedir (rnein; kuru yk gemileri ve konteyner gemileri).

4. Gl ve Nehir Gemileri

Genellikle denizlere gre s sularda alabilen gemiler bu guruba girmektedir (rneinromorkrler).

1.2.5 ALIMA PRENSPLERNE GRE GEMLER

Gemiler, su altnda, su yzeyinde ve su dnda (su yzeyinin yukarsnda) hareket edecekekilde tasarlanrlar.Bu deiik fiziksel ortamda alacak gemilerin fiziksel zellikleride farkl olmaktadr. Bu nedenle gemiler, farkl prensibe gre deiik ortamda kuvvetler(hidrostatik kuvvet, hidrodinamik kuvvet, aerostatik kuvvet) yardm ile yzebilirler.

1.

Hidrostatik Kuvvetler Yardm ile Yzen Gemiler

Yalnz suyun kaldrma kuvvetinden yararlanlarak (Arshimedes prensibi) yzebilengemilerdir. Bu gemiler arlklarna eit bir kuvvet yardm ile yukar doru itilirler. Bualma prensibine gre yzen gemilere Deplasman Gemileri de denmektedir.Deplasman gemileri; Klasik deplasman gemileri ve zel deplasman gemileri olmak zereiki temel guruba ayrlrlar.

a)

Klasik Deplasman Gemileri

Klasik deplasman gemileri, kk ve orta byklkte, su ekimleri 4-5 metreye kadar olan

gemilerdir. Muhripler, frkateynler, mayn tarama gemileri, lojistik destek gemileri ve ykgemileri klasik deplasman gemileridir.

b) zel Deplasman Gemileri

zel deplasman gemileri, derin deplasman gemileri ve ok tekneli gemiler olmak zere ikigruba ayrlrlar:

I. Derin Deplasman Gemileri

Su ekimleri ok fazla olan ve genellikle duvar bordal gemilerdir. Bu gemilere rnekolarak 250.000750.000 DWTluk sper tankerler ve uak gemileri verilebilir.

II. ok Tekneli Gemiler

Gvdesi deiik karakterde olan gemilerdir.

i. ki tekneli gemiler (katamaran) : Gemi gverte alan, yksek denge ve manevrakabiliyetinin yansra dk dalga direnci zelliklerine sahip olan bu gemiler tek teknelideplasman gemilerinin boyuna simetri eksenleri boyunca ikiye ayrlarak aralarn apgverteden bir platformla birletirilmeleri sonucu elde edilen ikiz teknelerdir. Yksek

sratli yolcu ve yk tamaclnn yansra sahil gvenlik gemisi olarak dakullanlmaktadrlar.


28/132

17

ekil 1.2.5.1 ki tekneli katamaran (Kingcat)

ii . SWATH katamaranlar :Kk su hatt alanl ikiz tekne olarak bilinen bu gemilerde,orta sratli, geni gverte platformlu, dengeli ve denizcilik performans olduka yksekolan gemilerdir.

ekil 1.2.5.2 SWATH katamaran

iii . Dalga yarc katamaranlar : Bu gemilerin tayc gvdesi su stnde olup, deydesteklerle, su stnde giden dar ve uzun teknelere balanmtr. Su yzeyini kolaycayararak ilerleyebilme zelliklerinden dolay benzer gemilere nazaran daha denizcigemilerdir. Yksek sratli yolcu tamaclnda kullanlabilirler.

2. Hidrodinamik Kuvvet Yardm ile Yzen Gemiler

Bu gemiler zel su alt tekne formlar ve zel olarak tasarlanm hidrodinamik ayaklardan

yararlanarak Bernoulli Prensibi ile hareket eden gemilerdir.


29/132

18

a)

Ayakl Gemiler (Hydrofoil)

Ayakl tekneler, bir tekne ve buna taklm hidrodinamik formlu kanat profillerden oluangemilerdir. Su altndaki kanatlar gemi hz artka belli bir limite kadar bir kaldrmakuvveti olutururlar. Ba ve ktaki kanatlarn toplam kaldrma kuvveti tekne arlna eit

olduunda tekne sudan ykselir ve gemi sadece ayaklar su iinde kalacak ekilde, ayaklarzerinde hareket eder. Yksek sratli yolcu tamaclnn yan sra gdml mermihcumbotu olarak da askeri amalkullanlmaktadr. Bunlarn yan sra katamaran hidrofiltekneler (HYCAT) de deniz tamacl ve askeri amalar iin ina edilmektedirler. Vkesitli iki teknenin gverteden birletirilmesi ile oluan katamaran teknelerin altna ikiveya daha fazla hidrodinamik formlu kanatlar yerletirilmitir. Normal seyirlerdearlnn % 80-90lk ksm hidrofil ayaklar tarafndan salanan kaldrma kuvveti ile, gerikalan ksm ise kl eklinde sivri formlu ikiz teknelerin deplasman ile tanr.

b)

Kayc Tekneler

Kayc tekneler, yksek sratli, tek gvdeli (monohull), kayc veya yar kayc zellikteolan bu gemilerin arlnn bir ksm dinamik kaldrma kuvveti ile tanr. Bu teknelerinalt ksmlar dz ve gemi ortasndan ba tarafa doru en kesitleri V eklindedir. Dkhzlarda normal deplasman teknesi gibi yzen bu gemiler hzlar artka hidrodinamik sualt tekne formu nedeni ile geminin ba taraf bir miktar kalkar ve gemi k taraf zerindekayar gibi sratli ileri hareketi salanr. Bu nedenle bu tip gemilere yar deplasmangemileri de denir. Yksek sratli motoryatlar ve sportif teknelerin yan sra gdmlmermi (GM) hcumbotlar, torpidobotlar ve baz sahil gvenlik gemileri bu tip gemilerernek olarak verilebilir.

3. Aerostatik Kuvvet Yardm ile Yzen Gemiler

a) Hava Yastkl Katamaran Tekneler (SES)

Hava Yastkl Katamaran Tekneler (Surface Effect Ship - SES),prensip olarak havayastkl teknelerdir. Hava yastkl bir teknenin yan duvarlar uzatlp, su iine batan rijit biryap haline dntrlmesi ile SES tipi tekne elde edilir. Bu tip tekneler, yksek sratliyolcu ferry tamacl ile hcumbot ve sahil gvenlik gemisi olarak kullanlmaktadrlar.

ekil 1.2.5.3 SES tekneler


30/132

19

b)

Hava Yastkl Tekneler

Hava yastkl tekneler, sakin vehareketli halde iken tm arl, srekli oluturulan havayast tarafndan tanan deniz aracdr. Hafif olduklar iin ok yksek hzlaraulaabilirler. Bir bakma gemi ile uak arasndaki byk hz fark aralnda bir

kprdrler. Bir hava tabakas zerinde hareket ederler. Hava direnci, su direncine greok az olduundan daha dk diren gsterirler. ACV (Air Cushion Vehicle) ve CAB(Caputured Air Bubble Vehicle) diye adlandrlan iki eidi vardr. ACVlerin havayastklar tamamen elastik bir etek ile evrelenmitir.

ekil 1.2.5.4 Hava yastkl tekne

c) Su Yzeyinde Kanat Etkili Gemiler (WIG, Ram Wing)

Temel ilke olarak deniz yzeyine ok yakn bir yerde uacak ekilde tasarlanm, geni birkanat alanna sahip olan bu aralar 200-250 knot srate kadar hz potansiyeline sahiptir.

WIG (Wing in Ground Effect Craft) etkisi, kaldrma kuvvetini salayan kanatlar denizyzeyine yaklatka kayplarn azalmas ve kanadn toplam kaldrma katsaysnnykselmesi ilkesine dayanr. Aracn tm arl geni bir kanat tarafndan kaldrlabilir.Ram Wing ise, hzla hareket eden kanat ile deniz yzeyi arasnda yk basn alanoluturarak, WIG etkisine ek olarak kanat altnda bir hava yast olumasdr. Bu gemiler1960l yllarda eski SSCB tarafndan Hazar Denizinde denenmi ve amfibik amalolarak kullanlmtr. Okyanus ar tamacln yansra kk boyutlarda sportif aralarolarak kullanlabilmektedirler.


31/132

20

ekil 1.2.5.5 WIG tipi tekneler




32/132

21

1.3.1TEMEL BOYULAR VE KAVRAMLAR

Ba Dikey Ba kaime Fore Peak (FP) : Gemi ba bodoslamas ile dizayn su hattnnkesitikleri noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru (bkz.ekil 1.3.1.1).

K Dikey K kaimeAft Peak (AP) :Dmen rodu ekseni ile dizayn su hattnnkesitii noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru(bkz.ekil 1.3.1.1).

MastoriMidships () : Ba ve k dikeyler aras uzakln ortas (bkz.ekil 1.3.1.1).

Orta Simetri DzlemiCentreplane (CL) : Gemiyi boyuna ynde sancak ve iskeleolarak iki simetrik paraya blen dzlem (bkz.ekil 1.3.1.2).

Temel Hatt Kaide Hatt Baseline (BL) : Gemi boyunca dip kaplamas ile simetridzleminin kesitii hat. Bu genellikle yatay bir doru olmakla birlikte balk gemisi veyaromorkr gibi kta byk bir pervane yuvasna sahip olmas gereken gemi tiplerinde kaeimli olabilir (bkz.ekil 1.3.1.1).

Orta Kesit - Midship Section : Gemi boyunca en byk alana sahip kesittir. Genelliklebu kesit gemi ortasnda yani mastoride yer alr ancak baz hallerde daha ka veya ok dahanadir olarak baa kaym olabilir (bkz.ekil 1.3.1.2).

Tam BoyLength Overall (LOA): Geminin XOZ dzleminde ba bodoslamadaki en

d nokta ile k bodoslamadaki en d noktadan geen dikeyler arasndaki mesafedir(bkz.ekil 1.3.1.1).

Dikeyler Aras Boy Length Between Perpendiculars (LBP): Ba ve k dikeylerarasndaki yatay uzaklktr (bkz.ekil 1.3.1.1).

Su Hatt Boyu Length of Waterline (LWL):Geminin dizayn su hattnda yzerken batave kta su ile temas eden en u noktalar arasndaki yatay uzaklktr (bkz.ekil 1.3.1.1).

ekil 1.3.1.1 Temel boyutlar

1.3 Gemi Geometrisi ve Tanmlar

B.LCB


33/132

22

Paralel Gvde Boyu Paralel Body (LP):Geminin en kesitlerinin srekliolarak,deimeyen ve sabit kalan blmne paralel gemi gvdesi denilmektedir. Buksmdaki her kesit, birbirinin geometrik bakmdan edeeridir. Paralel gvde iindeplasman katsays CB=CMdir. Ve bundan dolay da CP=1 dir. En kesit alanlarerisinde bu blmdeki kesit alanlarn eit olmasndan dolay bu ksm dz bir doru

olarak grlecektir (katsaylar daha sonraki blmlerde anlatlacaktr) (bkz.ekil 1.3.1.2).

ekil 1.3.1.2 Paralel gvde boyu

Genilik Breadth (B) :Geminin en geni kesitinde sancak ve iskele bordalar arasndakiyatay uzaklktr (bkz.ekil 1.3.1.3).

DerinlikDepth (D) :Geminin orta kesitinde,orta eksen alt noktas ile geminingverte yan hattnn arasndaki dey mesafedir(bkz.ekil 1.3.1.3).

Su ekimi, Draft Draught (d) : Draft, geminin taban hatt ile ykl su dzlemiarasndaki dey mesafedir (bkz.ekil 1.3.1.3).

FribordFreeboard (f) :Gemi ortasnda dizayn su hatt ile ana gverte arasndaki deyuzaklktr. Fribord derinlik ile su ekimi arasndaki farka eittir (bkz.ekil 1.3.1.3).

ekil 1.3.1.3 Temel boyutlar

Deplasman hacmi (): Geminin yzd su hatt altnda kalan gvdesinin hacmidir.

Deplasman (): Deplasman, gemi gvdesinin su iinde igal ettii hacimdeki suarlna eittir. Yani:

=

dir. Burada: suyun younluudur. Yaklak hesaplamalarda =1.025 t/m3

alnr.Hassas hesaplamalarda (gemilerin meyil deneyi gibi) dansimetre aparat ile suyun

Z

Y0


34/132

23

younluu tespit edilmelidir. deeri denizlerimizde ortalama olarak aadakigibidir.

Karadeniz : = 1.014 t/m3Marmara : = 1.020 t/m3

Akdeniz : = 1.030 t/m3

Giri As : Geminin ykl su hattndaki yaklak olarak boyun %5indeki noktadanizilen teet dorusunun gemi boy ekseni ile yapt yarm aya giri asdenilir. zellikle diren ve gemilerin denizcilii ynnden bu ann nemi vardr.Ba taraf yumru ba (bulb) olan gemilerde yukardaki tarif sz konusu deildir.

En Kesit Alanlar Erisi (Bon Jean Erileri) : Geminin ZY dzlemindeki kesitlerinsu hatlarna kadar olan alanlar A ile gsterilmi olsun. Alan deerlerinin, her bir kesitve su hatt iin uygun lekle izilmesi sonucu kesit alanlar erisi (Bon Jean) elde edilir(bkz.ekil 1.3.1.4).

ekil 1.3.1.4 En kesit alan erisi

iyer Hatt Sheer Line : Gemi ana gverte profilinin orta simetri dzlemi zerindekiizdmdr. iyerin en dk noktas genellikle mastoridedir ve zellikle baa doruiyer profili artar. Modern gemilerde iyer hatt daha nadir olarak kullanlmaktadr

(bkz.ekil 1.3.1.5).

Gverte Sehimi Deck Camber : Gemi ana gvertesi zerinde bordadan orta simetridzlemine doru llen ykseklik farkdr. Standard bir deer olarak gemi geniliinin1/50si alnabilir (bkz.ekil 1.3.1.6).


35/132

24

ekil 1.3.1.5 iyer erisi

ekil 1.3.1.6 Sehim erisi

Gemi Hacim Merkezinin Boyuna Konumu (L.C.B ) : Geminin boy dorultusunda sualt hacim merkezi veya Archimedes kuvvetlerinin uygulama merkezi olan Bnoktas, geminin diren ve sevk ynnden nemli olduu kadar geminin trim halininincelenmesinde de bilinmesi gerekli bir deerdir. Bu deer,en kesit alanlarnnherhangi bir kesite gre alnacak momentinin deplasman hacmine blm ile

bulunur (bkz.ekil 1.3.1.1).

Gemi Hacim Merkezinin Dey Konumu (KB) : Geminin su alt hacim merkezinintabandan yksekliidir. Gemiyi yzdren Archimedes kuvvetlerinin bileke deeri bunoktada etkiler (bkz.ekil 1.3.1.6).

1.3.2FORM KATSAYILARI

Gemi geometrisinin tam olarak tanmlanabilmesi iin baz boyutsuz katsaylar kullanlr.Bunlar bir geminin gerek boyutlarndan sz etmeksizin formlarnn, narin gemi, dolgungemi gibi genel geometrik zelliklere sahip gruplara ayrlabilmesini salarlar.

Ayrca gemilerin denge, g ve mukavemet hesaplarnda kullanlan katsaylar, bilimselalmalardaki sistematik analizlerde ve mukayeseli hesaplamalarda da yol gstericinitelikte deerlerdir.

Blok Katsays (CBveya ):Blok katsays, geminin sualt formunun dolgun yada narinoluunu tanmlayabilmek iin geminin sualt hacminin, gemi ile ayn boy, genilik, ve

K

B .


36/132

25

drafta sahip olan bir dikdrtgen prizmann hacmine orandr.Fikir vermesi asndan bazgemilerin blok katsaylar aada verilmitir (bkz. ekil 1.3.2.1).

CB = L.B.d

Tankerler : 0.75~0.80Yk gemileri : 0.72~0.78Konteyner gemileri : 0.70~0.74

Yolcu gemileri : 0.55~0.60

Balk gemileri : 0.50~0.55

ekil 1.3.2.1 Blok katsays CB

Orta Kesit Katsays (CM veya ):Gemi orta kesitinin dolgunluu tanmlayan ortakesit katsays, gemi orta kesit alannn (A); genilii, geminin o kesitteki geniliine;ykseklii o kesitteki draftna eit bir dikdrtgenin alanna oran olarak ifade edilir (bkz.ekil 1.3.2.2).

CM =A B.d

Ticaret gemilerinde orta kesit katsays yaklak 0.95~0.98 arasndadr.

Prizmatik Katsay (CPveya ): Prizmatik katsay,gemi deplasman hacminin, gemiboyunda ve kesiti geminin orta kesit alanna sahip (A) olan prizmatik bir cisminhacmine orandr.

CP = A.L. =L.B.d.CBB.d.CM.L

CP= CBCM


37/132

26

ekil 1.3.2.2 Orta kesit katsays CM

Su Hatt Alan Katsays (CWPveya ): Su hatt alan katsays,geminin ykl su hattalannn (AWP), gemi boyu ve geniliine eit kenarl bir dikdrtgenin alannaorandr (bkz. ekil 1.3.2.3).

CWP= AWPL.B

Form katsaylar kadar nemli olan ve sistematik analizlerde kullanlmasna ihtiyaduyulan baka boyutsuz oranlar da vardr. Bunlar :

Boy-genilik oran: L/BBoy-derinlik oran: L/DGenilik-draft oran: B/dDeplasman-boy oran, L/1/3 veya /(L/100)3 dr.

ekil 1.3.2.3 Su hatt alan katsays


38/132

27

Bir gemi gvdesinin geometrisinin resmedilmesi ve gsterilmesi boyutlu bir

cismin ifade yolu olan tasar geometri-teknik resim metotlarn uygulamak yoluylammkndr. Bu gstermede genellikle birbirine dikey izdmler temel alnr. zelekil ve yerler iin deiik izdm dzlemleri kullanlabilir.

Temel izdm dzlemlerine (referans dzlemleri)ve paralel,eit aralkl dzlemlerlegemi gvdesi kesildiinde,temel izdm dzlemlerinde elde olacak izdmlerinmeydana getirdii izgiler topluluuna geminin endaze resmi denilir. Geminin llerigz nnde tutularak uygun lek deerleri kullanlarak (rnek:1/25,1/50,1/100, v.s.)endaze resimleri amaca uygun ekilde izilmelidir. Bir endazenin iyi tantlmas

bakmndan genellikle aada belirtilmi geometrik tariflerin kullanlmas btn gemiinaatlar tarafndan kabul edilmitir.

1.4.1 GEM ENDAZESNDEK TARFLER

1. Batoklar:XOZ dzlemine paralel ve eit aralkl dzlemlerin gemi gvdesi ileara kesitleridir (bkz. ekil 1.4.1.1).

ekil 1.4.1.1 En kesit, su hatt ve batoklar.

1.4 Gemi Resmi


39/132

28

2. Su hatlar: XOY dzlemine paralel ve eit aralkl dzlemler ile gemi

gvdesinin ara kesitleridir (bkz. ekil 1.4.1.1).

3. Enine kesitler: YOZ dzlemine paralel ve eit aralkl dzlemler ile gemigvdesinin ara kesitleridir. Bazen bu kesitlere posta kesitleri de denilmektedir

(bkz. ekil 1.4.1.1).

4. Diyagonal erileri: Geminin boy ekseni OXe paralel herhangi bir dzlemle,

gemi gvdesinin ara kesitleridir (bkz. ekil 1.4.1.1).

elik gemilerin konstrksiyon resimlerinde bu ara kesitlerin hepsi posta dkenarlarn veya levha i yzn gstermektedir. Postalar dna gelecek olan levhakaplamalarn incelikleri sebebiyle endazede herhangi bir gsterme yaplamaz. Bunakarlk ahap gemilerde endaze posta kesitleri d kaplamann d yzngstermektedir. Her iki inaat tipi arasndaki bu fark gz nnde tutulmaldr.

1.4.1.1 ENDAZE PLANI

Sistematik Ana Dzlemler :

Bir gemi tekne formunun kat zerinde gsterilebilmesi iin geminin aadaki anadzlemler ve bunlara paralel dzlemler arakesitinin sistematik olarak izilmesigereklidir.

a)

Taban dzlemi,(base plane) :Omurgann stnden getii varsaylan ve suyzeyine paralel bir dzlemdir. Geminin btn dey lleri bu dzlemdenitibaren verilir. Bu dzleme paralel dzlemlere su hatt dzlemleri denir.

b)Simetri dzlemi,(centerl ine plane) :Taban dzlemine dik ve tekneyi boyunaiki eit paraya blen bir dzlemdir. Yani gemi teknesi bu dzleme gresimetrik bir cisimdir. Bu paralel dzleme Batok dzlemi denir.

c)Orta kesit,(Mastory kesit) dzlemi:Dikmeler aras boyun tam ortasnda,gemienine,su hatt ve simetri dzlemlerine dik olarak geirilen dzlemdir. Buna

paralel dzlemlere konstrksiyon postalar dzlemleri denir. Bunlarn enbandaki, ba dikme dzlemi olup dizayn ykl su hattnn ba bodoslamann n

yzn kestii noktadan geer. En gerideki ise k dikme dzlemi olup dmenbodoslamasnn arka yznden veya dmen bodoslamas yoksa dmen rodununekseninden geen dzlemdir. Bu dzlemlerin hepsinin kat dzlemi ilearakesitleri birer dorudur.

Tekneye ait herhangi bir noktadan bu sisteme ait birer dzlem geirilebilir veyabaka bir deyimle teknenin herhangi bir noktas bu sisteme ait birer dzlemin arakesiti olarak tanmlanabilir. Bylece boyutlu bir cisim olan herhangi bir gemiteknesi yukarda tanmlanan sistem dzlemlerle kesilerek arakesitleri izilmeksuretiyle iki boyutlu bir dzlem ierisinde gsterilmek imkan elde edilmi olur.Bunu gsteren plana geminin ENDAZEplan (Lines Plan veya Line Drawing) denir.

Endaze plan geminin kalp yzeyini gsterir.


40/132

29

1.4.1.2 ENDAZE PLANININ ZLMES

Gemi inaatlnn en ilgi ekici ve nemli uralarndan biri geminin endazesiniizmektir. Bundan evvel grdmz gibi geminin boyutlar gemi hakknda birinciderecede bilgi verir. kinci olarak geminin formunu belirten katsaylar gemi hakknda

bir fikir verir. Fakat formunu belirtmek ancak geminin endazesini izmeklemmkndr. Bu planda geminin boyutlar ve birbirlerine oranlar aka grldgibi formu belirten katsaylar da hesaplanabilir. Ayrca geminin herhangi birnoktasnn konumu dierleriyle mukayeseli olarak kolayca fark edilebilir. Bu

bakmdan endaze plan geminin ana planlarndandr.

lk zamanlar gemi ina edenler gemlerini ya bir kzakta ya da sahilde bir yerdekurarlar,ekil ve biimini ya tecrbesine veya mantna dayandrrlard. Sonralar,nce yaplm gemileri rnek almak veya yapaca geminin nce modelini yapmakyolunu tuttular. Bu model zerinden ller alnarak kalplar veya plan hazrlanarakgemiye biim vermek ekline gidilmitir. Bugn ise ilim ve fen yeterli miktarda

ilerlediinden yaplacak bir geminin nce plan yaplmakta,bu plana gre modelhazrlanmakta,model tecrbe havuzlarnda dzeltilmekte sonra da modele greyeniden plan dzeltildikten sonra gemi yaplmaktadr.

Endazeyi izmeye balamadan nce geminin ana lleri,form karakteristikleri iyi bireklide hazrlanm olmaldr. Bunlar ise ya;

1. Gemi sahibi tarafndan arzu edilen gemi tipine, tonajna, hzna vs. isteklerine

gre tasarlanm, hesaplanm olacaktr ya da,

2. Baar kazanm eski tasarmlardan yararlanlarak bulunacaktr. Deneyimi vebilgisi az olan bir tasarmc zorluk ekecektir. nceki senelerin inaatl veyagemi iletmeciliindeki birikimler tasarmc iin ok gerekli olup gemi anallerini tayinde ok faydal olur. Yeni bir gemi tasarm nce yaplmlarntecrbesine dayanr. Yaplacak olan deiiklikler ncekilerin zerine ilave edilir.Bazen deiiklikler geni lde de olabilir veya,

3. Model havuzlarnda aratrmalar ile elde edilir. Dnyann muhtelif yerlerindesnrl sayda ki model havuzlarna gnderilen gemi endaze planlar tetkik edilir vedzeltilerek geri gnderilir. Deneylerin sonular yaynlanarak tasarmclarn

bilgisine sunulur ve bunlardan istifade edilir. Bununla beraber yeni bir tip

yaparken muhakkak model deneyi yaplmaldr.

Endaze izilmeye balamadan nce, yukardaki maddeden biriyle, aadaki bilgilerdeneysel olarak bulunmu olmaldr.

a. Ana ller :Uzunluk, genilik, derinlik, fribord, draft ve kemere sehimi, iyer,sintine kalkm ve tumble home`dur. Bu ller geminin fribord, mukavemet, dengeve su direnci hesaplar sonucunda elde edilmi deerlerdir.

b.

Form katsaylar :Blok, prizmatik, orta kesit ve su hatt katsaylar olup bunlartecrbe ile elde edilmitir. Hz-boy deplasman-boy oranlar yaklak olarak

hesabedilmi olmaldr. V/L,L/1/3

,(/L/100)3


41/132

30

c.

Kesit alanlar erisi : Tasarmc iin en nemli erilerden birisi de budur. Bueri her konstrksiyon postasnn alannn ne olmas gerektiini gsteren bir eridir.

I. ENDAZENN TEORS

Boylu boyuna taban ve simetri dzlemlerine dik,eit aralkl dzlemlerle blnmbir gemi modeli gz nne alalm. imdi bu modelin blm noktalarndan gayet incedilimler kesildiini ve bu dilimlerin taban ve simetri hatlar akacak ekilde stste konduunu farz edelim. Bylece meydana gelen ekle baknca batan ortaya veortadan ka kadar gemi formunun nasl deitiini aka grebiliriz. Ayn ilemigemiyi su hattna paralel veya simetri dzlemine paralel dzlemlerle keserek deyapabiliriz. lk enine dzlemlere posta dzlemleri,yatay dzlemlere su hattdzlemleri,dey dzlemlere de batok dzlemleri denildiini sylemitik. Eer bu tip dzlemlerle geminin ara kesitlerini sistematik olarak izip bir dzen dahilindesralarsak geminin endaze plann izmi oluruz. Gemiye ait dier herhangi bir kesit

bu sistem kesitler araclyla elde edilebilir. Posta kesitleri grnn iine alanplana gvde plan veya enine kesitler plan denir. Su hatt dzlemlerinin kesitlerinigsteren plana yar genilik plan veya su hatlar plan denir. Batok dzlemleriylearakesitleri gsteren plana profil veya irplan denir. Gemi, boy istikametindeki birdzleme gre simetrik olduundan en kesitleri plan izilirken simetri ekseninin satarafna geminin iskele taraf ortasndan bana kadar olan kesitler,sol tarafna da yineiskele taraf ortadan ka kadar olan kesitler izilmekle yetinilir. Bunun gibi suhatlar plannda da simetri ekseninin bir tarafndaki erileri izmek yeterlidir.

Yukarda szedilen tip kesit sistemlerini ayr ayr izmi olduumuzu farz edelimve birbirleriyle karlatrlm olmasnlar. Bu izilen plana gre geminin formu tayinedilemez veya bu plana gre gemi yaplsa przl ve hatal olur. Aslnda bu sistem plan bir cismi gsterdiinden birbirleriyle ilgili olacaklar phesizdir. Meselaherhangi bir plandaki herhangi bir nokta her planda da ayn genilik (veya yargenilik) ve ayn ykseklikte veya ayn ykseklik ve ba ve k dikme postalarnaayn uzaklkta veya ayn genilik ve belirli bir postaya ayn uzaklkta olmaldr.

plan bu ekilde kontroll olarak dzeltmek gerekir.

Yukar paragrafta szedilen herhangi bir noktaya ait genilik (veya yar genilik)ykseklik ve herhangi bir posta kesitinden uzakla o noktann koordinatlar denir.Gemi inaiyeciliinde buna ofset denir. Bir plann ofsetini karmak demek, plann

en nemli noktalarnn koordinatlarn ana dzlemlere gre vermek demektir. Bu anadzlemler kaide dzlemi, simetri dzlemi, orta veya k dikme dzlemlerinden birisiolur.

II. PLANIN ZLMES

Bir gemi endazesinin izilmesi aadaki gibidir.

1.

Plan Sistemlerinin Koordinat izgilerini Hazrlamak

a)

Profil plan :nce istenilen bir lekle taban izgisi izilir. Daha sonra suhatlar taban izgisine paralel olarak eit aralklarla izilir. (Mesela her 50 cm. de


42/132

31

bir). Sonra eit aralklarla ve su hatlarna dik olarak postalar (konstrksiyonpostalar) izilir. Bunlar k dikmeden itibaren numaralandrlrlar. Bu postalarnadedi, gemi boyuna veya endazeden istenen duyarlla baldr ve ne kadar skolursa o kadar iyidir. Fakat hibir zaman 10 adetten daha az olmaz. Postaaralklar dikmelere yakn yerlerde, yarya veya drtte bir aralklara da ayrlarak

endazenin doruluu arttrlr. Bu hazrlk yapldktan sonra geminin stgvertesine kadar olan kalp derinliini mastori postasndan iaret edip gverteiyerini izelebilir. iyerin standart deeri olduu gibi tasarmc amacna uygunistenilen iyer verilebilir. Daha sonra tasarlanan gemi tipi ve ana boyutlarna grefribord tayin edilip gemi ortasnda kalp derinliinin st noktasndan aa dorukonarak ykl su hatt hesabedilip izilir. Sonra ayarlanm ba ve k dikmeyerlerine gre geminin ba ve k ekilleri izilir. Bunlar yle izilmelidir ki, ba

bodoslamann ykl su hattn kestii yer tam ba postasna isabet etmelidir.Ayn ekilde k formu da bu elilde ayarlanmaldr.

b) Su hatt plan :nce simetri ekseni izilir. Bu plan genellikle profil plannn

altna izilir. izilecek simetri hattnn uzunluu profil plann taban izgisiuzunluunda olur. Simetri izgisinden eit uzaklklarda ve buna paralel olarak

batok izgileri izilir (rnein birer metre aralkla). Sonra tam profilplanndakilerin ayn dey hizasna gelmek zere konstrksiyon (Simetri ekseninedik olarak) posta izgileri izilir. Bundan sonra geminin bilinen geniliinin yarsmastori postasna konmak,uzunluu profilde izilen gverte uzunluuna eitolmak ve ba-k taraflara mantki ve amacna uygun ekil vermek suretiyle stgverte izilebilir.

c) En kesitleri Plan :Bu plan , profil plann stne izilebilir. Bu halde mastori

postasn gsteren hat simetri ekseni olarak kabul edilir. En kesitleri kullanlarak suhatlar da izilir.En kesitleri, profil plannn sa veya sol tarafna da ayrcaizilebilir. Sonra batok hatlar dikkatle izilir. En son olarak, su hatt planndakigenilik, profil plannda ykseklik ve uygun olarak tasarlanm bulunan sintinekalkm ve mastori kesit katsaysna gre hesaplanm sintine dnm yarapile geminin orta kesiti izilir. Daha sonra , orta kesit ile dier kesitlerin kenoktalar, yani gverte ile bordonun birletii noktalar, su hatt planndan aitolduu kesitin eni ve profil planndan ait olduu kesitin ykseklii alnarakkonan noktalar birletirmek suretiyle bir eri izilir. Bu eri dzgn kmamsa

profil planndaki iyer hatt ve su hatlar planndaki gverte hatt, birbirindenyararlanmak suretiyle, her nde de dzgn hatlar elde edilinceye kadar

dzeltilirler.

2. Posta Kesitleri Plann izmek

Birinci admda geminin ekli kabataslak tayin edilmi olmaktadr. imdi sra postakesitlerine gelmitir. Posta kesitleri geminin en kesitleri erisinden yararlanarakizilir. Bu kesitleri ise daha nce de sylendii gibi benzer veya yakn bir gemidenistenilen gemi hacmini temin edecek ekilde hazrlanmtr. Bu en kesitleri erisigeminin boy dorultusunda herhangi bir yerinde posta kesiti alannn ne olmas icapettiini gsteren bir eridir. Bir posta kesitinin st ve alt noktalar ile ke noktalar

profil ve su hatlar planndan karlarak yerlerine konur. izilecek posta kesitinin

alan da en kesitleri erisinden alnr. Tasarmc,bu bilgilerden yararlanarak enkesitinin su alt ve su st ksmlarnn formunu tayin eder ve izer. Bir ok ticaret


43/132

32

gemilerinin ortaya yakn kesitleri birbirinin ayn olup geminin paralel orta gvdesini(parallel middle body) tekil eder. Her posta kesiti ayn ekilde,iskele taraf ortadan

baa kesitler simetri ekseninin sana,iskele taraf ortadan ka olan kesitler simetriekseninin sana,iskele taraf ortadan ka olan kesitler simetri ekseninin sol tarafnaolmak zere kada geilir.

3. Su Hatlarn izme ve Dzeltme

imdi su hatt planlarn izmek mmkndr. Kesitler planndaki bir su hattna aiteitli kesitlerin yar genilikleri su hatlar planna tanarak bulunan noktalardan bireri geirmek suretiyle su hatt izilir. Bu izilen su hattnn da dzgn olmasgerekir. Dzgn deilse kesitler planndaki kart noktalarla karlatrlarak dzeltilirve karlkl dzeltmeler yaplr. Bu kez izilen su hatlarndan yararlanlarak yeni biren kesitleri plan hazrlanp alan bakmndan da kontrol edilir. Hem alanlar hem deiki plandaki karlkl noktalar dzgn eriler verinceye kadar dzeltme ileminedevam edilir.

4. Batoklarn izilmesi ve Dzeltilmesi

Gvde plannda her kesitte batoklarn ykseklii iaretlenip alnr. Bu deerler profilalanna tanarak batok erisi kar. Bu da genellikle ilk seferinde dzgn bir erideildir. Bu eri hem kesitler planndan hem de su hatlar planndan yararlanlarakdzeltilir. Kesit planndaki kesitlere ait eriler, su hatt planndaki batok hatlardzgn birer eri oluncaya kadar karlkl dzeltmeler yaplr.

5.

Hatlarn Dzeltilmesinde Diyagonallerin Kullanlmas

Yukarda dzgn eriler elde etmenin ne kadar almaya bal olduuanlalmaktadr. Baka dzeltmeler yaparak ii uzatmak arzu edilmezse de ok ince vehatasz bir endaze plan elde etmek iin yukardaki kesitlere ilaveten sadece erileridzeltmek amacyla diyagonaller de izilerek bir kerede sistemin erileri bunagre dzeltilirler. Dier ayarlamalar da iyi yaplmsa bu diyagonaller ilk izitedzgn kabilir. Diyagonaller ykl su hatt ile simetri ekseninin kesitii noktaysintine dnm ortasna birletiren veya bunun iki tarafnda kalan aprazdzlemlerle geminin ara kesitidir. Diyagonaller ya tam genilikte olmak zere suhatlar plannda veya izdm olarak profil plannda gsterilirler.

III.

OFSET TABLOSU

Geminin endaze plan yukarda detayl olarak anlatld gibi tamamlandktan sonrabu endazeyi yeniden meydana getirebilecek olan ana ve nemli noktalarnkoordinatlar llerek bir tablo hazrlanr. Buna ofset tablosu denir. Bu ofset tablosuyardmyla herhangi bir su hattnn geniliklerini veya bir posta kesitiningeniliklerini veya batok hatlarnn ykseklikleri anlalabildii gibi yeniden budeerler araclyla endaze plan izilebilir. Hazrlanan bu tabloya tasarmc ofsetiveya balang ofseti denir. Ofset tablolarnn kullan bakmndan iki nemli faydasvardr:


44/132

33

a) Gemi hesaplarnn yaplmasnda bir temel tekil eder. leride grlebilecei

gibi ofset tablosundaki deerler gemi deplasmannn,arlk merkezinin,bir birimbatma tonunun vs. hesabnda elde hazr bir temel olmu olur.

b) Gemi inaatnda bavurulacak bir temel tekil etmesi. Bilindii gibi bir gemi

ina edilirken tasarmclarn hazrlad endaze plan, 1/1 leinde bir atlyedeizilerek geminin eitli ksmlar iin burada kalplar hazrlanr. Gerek bubyk endazenin hazrlanmasnda gerekse kalplarn hazrlanmasnda ofsettablosunun nemi ok fazladr.

Tablo 1- Ofset Tablosu


45/132

34

ekil 1.4.1.2Endaze


46/132

35

ekil 1.4.1.3 Dkme Yk Gemileri iin genel yerleim plan


47/132

36

1.5.1 Gemilerin Tonaj Hesab

Gemilerde tonaj, gemilerin i ksmnn hacimsel deerini ifade eder. Tonaj ok kerearlk ls olan ton ile kartrlmaktadr. Zaman ierisinde uluslararas alanda kabuledilebilir ve niform bir sisteme ihtiya olduu kabul edilmi ve IMO (IntergovermentalMaritime OrganisationUluslararas Denizcilik rgt) tarafndan 1969 ylnda organizeedilen International Conference on Tonnage Measurement of Ships (ICTM69)(Uluslararas Tonaj lm Konferans) adl toplantda bugn de uygulanmakta olan Grosve Net Tonaj tanmlar kabul edilmitir.

1.

Gros tonaj: Geminin hacimsel kapasitesinin bir ls olup, tekne, styap ve tmkapal alanlarn hacimlerinin toplamndan oluur. Bu tonaj havuzlama, pilot hizmetleri

ve srvey ilemlerinde esas alnr. Gros tonaj aadaki formle gre hesaplanr:

GT=K1V

Burada;

V, gemideki btn kapal mahallerin m3 olarak toplam hacmini gstermektedir. ndizayn aamasnda toplam hacmin, gverte alt hacmi ( VU) ve st yap hacmi (VH) toplamolduu varsaylarak ,

V = VU+ VH

kabul edilebilir ve VUyaklak olarak ,

115.025.1

d

DVU

alnabilir.K1 deerleri ise , aadaki gibihesaplanr veya Tablo 2den bulunabilir.

K1=0.2+0.02 log10V

2.

Net tonaj:Geminin para kazanma kapasitesinin bir ls olup kargo blmlerinintoplam hacmi ile yolcu saysna bal olarak hesaplanr. Liman ve kargo vergilerinde

bu tonaj esas alnr. Net tonaj aadaki formle gre hesaplanr:

103

4 2

13

2

2

NNK

D

dVKNTc

Burada,

Vc : Kargo tanan alanlarn m3olarak hacmi,

1.5 Tonajlar


48/132

37

d : Geminin m olarak ortalama su ekimi

D : Geminin m olarak ortalama derinlii

K2 = 0.2 + 0.02 log10 Vc(Tablo 2)

K3 = 1.25

10000

GT1

N1 : 8 yataa kadar kapasiteli kabinlerde kalan yolcu says

N2 : N1in dnda kalan yolcu says

Ayrca aadaki koullar salanmaldr:

2

D3

T4

1

K2Vc GT25.0D3

T4 2

NT 0.30GT

N1+ N212 ise N1= 0 ve N2= 0 alnr.

Bu tonaj hesaplar, nceki kurallara gre byk deimeler getirmekte ve ii

basitletirmektedir. Tonaj hesaplarnda geminin endaze erileri kullanld takdirdedeiik tonaj hilelerine byk lde engel olunmu ve gemilerin net tonajlarnneski kurallardaki, bazen sfra eit olma gibi, pheli hesaplar nlenmitir.

st gverte : Deniz ve havaya maruz en st gvertelerdir. Bunda btn aklklarst ve alt bordalarda yeterli su gemez vastalarla kapatlm olacaktr. Eer gemigvertesi basamak eklinde ise bu takdirde, alt devaml ksm ile basamaktansonraki st devaml ksm, st gverte saylacaktr.

Kalp derinlii (D) :Omurga levhas stnden st gverte levhas alt kenarna kadardey mesafedir.

Genilik (B) :Gemi ortasndaki levha dahil en dtaki yatay mesafedir.

Kapal sahalar : Gemi teknesi ile,sabit veya perdelerle,gvertelerle kapal btnhacimlerdir.

Yolcular :Gemi mrettebat dndakilerdir.

Yk sahalar :Yk tamaya mahsus btn kapal sahalardr.


49/132

38

rnek 1)Bir LPG geminin gros tonaj ve net tonaj hesab.

Gemi tam boyu : 95.5m

Gemi dikeyler aras boyu : 87 mGemi genilii : 14.05m

Gemi draft : 5.63mGemi ykseklii : 7.15mBlok katsays : 0.7Deplasman : 4672 ton

Kapal sahalarn hacimleri:

Tekne 6710 m3

Tank kaportas 1155 m3Ba kasara 251 m3K-stbina (gmme) 205 m3

st binalar 630 m3Toplam kapal hacimler 8951 m3

G.T=K1V

K1=0.2+0.02 log10V

log10V = log10 8951=3.95187

K1=0.2+0.07904=0.27904

GT=0.279048951

GT=2497.69

Geminin net tonaj hesab:

103

4 2

13

2

2

NNK

D

dVKNTc

Gemi yolcu tamadndan N1=N2=0 dr. Bu durumda,

2

2

3

4

D

dVKNTc

olacaktr.

Geminin yk mahalleri 3000 m3 kapasiteli, yar soutmal LPG tanklardr. Bu durumdaVc=3000 m

3 alnmaldr.

K2=0.2+0.02 log10Vc

K2=0.2695


50/132

39

2

15.73

63.543000295.0

x

xxNT

1.1

15.73

63.54 2

x

x

olduundan kurallar gereince 1 den byk alnamaz.Bu durumda:

NT=0.26953000

NT=808.5

bulunur.Kurallara gre NT deeri 0.3GT (0.32598=779.4) daha az olamaz. Buradabulunan deer, sonuta kural bakmndan bir deiim gerektirmemektedir.

Tablo 2 - K ve V deerleri

1.5.2 ZEL TONAJLAR

a) Panama Kanal Tonaj

PKT(GT) = GT + %10GT

PKT(NT) = NT + %25NT

b) Svey Kanal Tonaj

SKT(GT) = GT + %5GTSKT(NT) = NT + %30NT


51/132

40

1.6.1 GEMLERDE FRBORD

Bir geminin gemi ortasnda (mastoride) en st devaml gvertesi ile msaade edilen yklsu hatt arasndaki ykseklik fark fribord (freeboard) olarak tanmlanr. Gemilerin yzmeve yaralanma gvenlii ynnden byk nemi olan fribord, btn lkelerin kabul ettii

bir yntemle hesaplanmaktadr. IMO tarafndan 1966 ylnda organize edilen InternationalConvention on Load Lines (ICLL 66, Uluslararas Ykleme Hatt Konvansiyonu)sonular bugn de kullanlmakta olan yntem, iaretleme ve belgeleme esaslarn belirler.

Gemilerde fribordun yararlar aadaki alt balklar kapsamnda vurgulanabilir:

Geminin kesit mukavemetini arttrr.

Yaralanma halinde yedek deplasman salar.

Byk alarda devrilme asnn artmasn ve bylece stabilitesinin artmasnsalar.

Gverte slanmas halinde tehizat ve kargoyu korur.

Yolcu ve mrettebat iin gvenli bir ortam salar.

Fribord, yaz ykleme snr hattnda (dizayn su hatt) mastoriye konulan markadr (ekil1.6.1.1.2). Bu markann her iki tarafna bal olduu klasn iaretleri konulur.Belli bazklas kurulularnn isimleri aada belirtilmitir:

Trk Loydu (TL)

Fransz Loydu (BV)

Alman Loydu (GL)ngiliz Loydu (LR)

Amerikan Loydu (ABS)

talyan Loydu (RINA)

Fribord deerine, aadaki iki ana sebepten ihtiya duyulmaktadr:

1. Yzebilme ve stabilite

2. Geminin enine ve boyuna mukavemeti

a)Gemi, dalgalar arasnda hareket ettii zaman gverteye dolacak olan dalgalarngeminin yzmesini salayacak yedek bir kaldrc hacme ihtiyac olacaktr. Buyedek hacim, geminin deiik etkilerle kaybedecei deplasman hacimdekikayplar da nleyecektir.

b) Geminin gvertesi, mrettebat, yolcu vs., iin alabilme ve konforubakmndan, emniyet salayacak deniz yzeyinden uygun bir ykseklikteolmaldr.

c)Geminin yeterli bir stabilite araln tamas iin gverte ucunun su hattndanyeterli bir ykseklikte bulunmas ve dolaysyla geminin devrilme asn

bytmesi bakmndan gereklidir.

1.6 Fribord


52/132

41

d) Gemiyi LxBxD llerinde bir kiri gibi dnecek olursak, bnye mukavemet

momentinin D yksekliine , dolaysyla f = D-d bantsndan geminin friborddeerine bal olduu grlecektir.

e) Fribord deeri, zellikle gemi stabilitesinde dalga etkisini azaltacak nemli bir

unsurdur.

Fribordun tayininde aadaki gemi boyutlar kullanlr.

Gemi Boyu: Kalp derinliinin 0.85deki, su hattndaki boyun %96s veya dahabyk olduu takdirde ayn su hattndaki ba bodoslama n kenar ile dmen boazekseni arasndaki mesafedir.

Fribord Derinlii (D):Kalp derinliine,fribord gvertesi stringer levhas kalnlilave ederek elde edilir (ekil 1.6.1.1.1).

ekil 1.6.1.1.1Fribord derinlii

1.6.2FRBORD HESABI

1966 szlemesi gemileri A ve B tipi olmak zere iki ana gruba ayrmaktadr. A tipigemiler yalnzca sv yk tayan (bkz. Tablo.1), B tipi gemiler ise bunun dnda kalangemilerdir (bkz. Tablo.2).

A tipi ve B tipi gemiler iin standart fribord deerleri gemi boyuna bal olarak standart birgemi iin verilmitir. Standart gemide st yap bulunmad varsaylm olup bu gemininzellikleri yledir:

CB = 0.68L / D = 15Gverte sehimi : B/50

Standart bir iyer hatt tanm

D


53/132

42

Standart iyer iin deerler:

K dikey 25(L/3+10) mm.Ktan L/6 da 11.1(L/3+10) mm.Ktan L/3 de 2.8(L/3+10) mm.

Ortada 0Batan L/3 de 5.6(L/3+10) mm.Batan L/6 da 22.2(L/3+10) mm.Batan dikeyde 50(L/3+10) mm.

Gemi boyu L, metre olarak alnmaldr. Geminin yukardaki standartlardan farklolmas halinde yaplacak dzeltme ve hesaplama yolu aada gsterilmitir.

a)Blok Katsays Dzeltmesi:

Standart CB=0.68den byk blok katsaylarnda Tablo.3 veya Tablo.4den bulunacak

deerler [(CB+0.68)/1.36] deeri ile arplmaldr. CB=0.68 den kk katsaylar iintablo deerlerinde herhangi bir dzeltme yaplmayacaktr.

b)Derinlik Dzeltmesi:

i. Geminin derinlii L/15 den byk ise yukarda bulunmu fribord deeriaadaki miktar kadar arttrlr:

fD=(D-L/15)R

120 metreden kk gemiler iin R=L/0.48 ,120 metreden byk gemiler iin R=250alnmaldr.

ii. DL/15 ise ve gvertesinde herhangi bir kapal st bina ve trank yok isegeminin derinlii (D), L/15 gibi kabul edilir ve herhangi bir dzeltme yaplmaz.

ayet gemi gvertesi zerinde ve ortada en az 0.6 L boyunda bir st bina veyageminin tam boyuca uzanan bir trank varsa veyahut ksmen trank ve ksmen st

bina bileimi kapal bir ksm gemi boyunca mevcutsa bu takdirde bulunmu olanfribord deeri aadaki kadar azaltlr (R yukarda tarif edilen deerlerdir) :

fD=(L/15-D)R

c)st Bina Dzeltmesi:

Gemi zerinde bordalara kadar yayl st binalarn boyunun gemi boyuna orannagre dzeltme yaplr. Bu dzeltme azaltma eklindedir. st bina fribord dzeltmesifE ile gsterilirse, bu deerler yle bulunacaktr. st bina gemi boyunun %100 isegemi boylarna gre fEdeerleri aadaki tabloda gsterilmitir.

Gemi boyu (m) %100 st binal gemiler iin fE(mm)

24 350

85 860

122 ve fazlas iin 1070


54/132

43

Gemi stbina boyu %100den farkl deerlerde ise, fE deeri Tablo 5deli faktrlerlearplarak bulunur.Bununla beraber aadaki maddeler de dikkate alnmaldr.

a) B tipi gemilerde, bir geminin mstakil kpr binasnn efektif boyu %20den az isedzeltme yzdesi I ve II deerleri arasnda enterpolasyonla bulunur.

b)

Ba kasara etkin boyu %40 dan daha fazla ise yzdeler IIden bulunacaktr.c) Bir ba kasarann boyu %7 den az ise yukardaki yzdeler , 5[(0.07L-l)/0.07L]kadar azaltlacaktr. Buradaki l ba kasarann boyunu gstermektedir.

Tablo 3

Tablo 4


55/132

44

Tablo.5

A tipi gemiler iin azaltma yzdesi st binalarn vetanklarn toplam efektif boyu

Btn tipler

iin

0

0

0.1L

7

0.2L

14

0.3L

21

0.4L

31

0.5L

41

0.6L

52

0.7L

63

0.8L

75,3

0.9L

87,7

1.0L

100

B tipi gemiler iin azaltma yzdeleri

Ba kasaralve orta

kasaraszgemiler I

0

0

0.1L

5

0.2L

10

0.3L

15

0.4L

23,5

0.5L

32

0.6L

46

0.7L

63

0.8L

75,3

0.9L

87.7

1.0L

100

Ba kasaralve orta

kasaralgemiler II

0 6.3 12.7 19 22.5 36 46 63 75.3 87.7 100

d)Gverte iyer Dzeltmesi:

Geminin iyer erisi, standart iyer erisinden farkl olduu takdirde Tablo 6dagsterilen standart iyer ordinatlarnn kart katsaylar ile arpmlar toplam,geminin kart ordinatlarnn ayn saylarla arpmlar toplam arasndaki fark ba vek iin 8e blnr,bunafark miktar denilir.

Az veya ok oluuna gre iyer dzeltmesi:

fs=(0.75-S/2L)(fark miktar)

Burada,

S st binalarn ortalama kapal boyudur.

Buna gre;

1. ayet mevcut iyer,standarttan az ise,dzeltme miktar friborda ilave edilecektir.

2.

Fazla iyer iin msaade edilebilir maksimum azaltma her 100 metre gemiboyu iin 125 mm. dir.

3. K taraf iyer profili standarttan fazla , ba taraf az ise,herhangi bir deime

sz konusu deildir.

4. Ba taraf iyer profili,standarttan byk ve k taraf standardn %75 inden azdeilse,fazlalk ksm iin fark art kabul edilecektir. ayet k iyer,standardn%50 sinden az ise bu takdirde ba taraf iin de bir art sz konusu olmayacaktr.Eer k iyer deerleri standardn %50 ve %75i arasnda ise ortalama bir oranart kabul edilecektir.


56/132

45

5. Yaln gverteli kapal st bina boyu ortadan ka 0.1L ve baa 0.1L olan

gemilerde iyer iin dzeltme fribord deerinden karlarak yaplacaktr. Bundanaz deerler iin karma deeri,enterpolasyonla bulunur. Mstakil,fakat kapalolmayan gemi ortas st binas iin herhangi bir deitirme sz konusu deildir.

Hibir ekilde, hesaplanm fribord deeri 50 mm. den daha az alnamaz.

rnek 2)Bir yk gemisinin fribordunun hesab aadaki gibidir :

L=45m, B=8m, D=3.20m,

0.85D=2.72=ddeki Deplasman = 705 m3

Derinlik Dzeltmesi:

L/15 = 45/15 = 3, DL/15

olduuna gre friborddaki arttrma miktar:

fD=(D-L/15)R

L120 m olduundan, R=L/0.48=45/0.48 = 93.8 olarak alnabilir.

fD = (3.20-3)93.8

fD =18.7619 mm.

st Bina in Dzeltme:

%100 bina iin dzeltme deeri:

85 metre iin860 mm.24 metre iin350 mm.64 m. fark "" 510 mm.

1 metre fark 510/61

(45-24)=21m fark iin 21510/61176 mm bu durumda, 45 metre iin dzeltme deeri

350+176 = 526 mm

olarak bulunur. B tipi II. (Tablo.5) sradaki gemiler iin st bina yzdesine gre:

%80 iin azaltma yzdesi 75.3%70 iin azaltma yzdesi 63.0%75 iin azaltma yzdesi 69.15

bulunur.st bina dzeltmesi,

0.6915(350+176) = 364 mm.

olur.


57/132

46

iyer Dzeltmesi:

Geminin iyer durumu:

Tablo 6

Ord. Yeri Standart iyer Katsay arpm Mevcut iyer Katsay arpm

K P. 25(L/3+10)=625 1 625 625 1 62

Ktan L/6 11.1(L/3+10)=278 3 834 278 3 834

Ktan L/3 2.8(L/3+10)=70 3 210 70 3 210

Orta 0 1 0 0 1 0

Orta 0 1 0 0 1 0

Batan L/3 5.6(L/3+10)=140 3 420 100 3 300

Batan L/6 22.2(L/3+10)=555 3 1665 400 3 1200Batan P 50(L/3+10)=1250 1 1250 900 1 900

4804 4069

fark = 735

Ortalama k iyer / Ortalama k standart 1.0

Ba taraf iin deer 1.0

Dzeltme = 735/8(0.75-S/2L) = 735/8(0.75-0.383)

= 17 mm. (art) bulunur.

Sonu:

Tablo.7

karma lave Tablo.4`den- +

Cetvelden Boy

Dzeltmesi385

Deplasman KatsaysDzeltmesi ile Tablo

Deeri 1.0294385 396

Derinlik Dzeltmesi 19

st Bina iin Dzeltme 364

iyer Dzeltmesi 17

Dier DzeltmelerK st gverte 950

Toplam 364 986 396


58/132

47

Geminin fribordu 396 + 986 - 364 = 1018 mm. (yaz fribordu)

K fribordu = Yaz fribordu + d/48

d = set gverte derinlii - f

d = 41581018 = 3140 mm.

d/48 = 3140/48 = 65.5 66 mm.

K fribordu = 1018 + 66 = 1084 mm. (set gverteden)


59/132

48

ekil 1.6.1.1.2Gemilerin fribord markas


60/132

49

ekil 1.6.1.1.3Gvertesinde kereste yk tayan gemilerin fribord markas


61/132

50


62/132

50

Geminin yap elemanlarn tantmaya gemeden nce, geminin temel blmlerinitantmakta fayda vardr. ekil 2.1.1 de bu blmler tantlmtr.

ekil 2.1.1 Geminin temel blmleri.

Tekne (Hull), Ba (Bow), K (Stern), Ba Kasara (Forcastle), Ba Pik (Forepeak), Ambar(Hold), ift Dip Tanklar (Double Bottom Tanks), Pervane (Propeller), Dmen ( Rudder

Blade), Dmen Dairesi (Steering Gear Compartment), Baca (Funnel), st Bina(Superstructure)

Gemi bnyesi zerindeki gerilmeleri karlayan deiik konstrksiyon elemanlarvardr. Bunlar srasyla aagdaki gibidir:

BBBLLLMMM 222

GEM ELEMANLARI

2.1 Yap Elemanlarnn Tantlmas


63/132

51

Gemi bnyesi bir d kabuk ve bu d kabuu iten destekleyen elemanlardanoluur. ok bilinen bir gemi tipi olan, ift dipli bir yk gemisinin ambar kesiti elealnrsa, geminin d kaplamasnn, dip kaplama, borda kaplamas ve gvertekaplamasndan olutuu grlr.

Dip kaplamasnn orta levhasLevha Omurga adn alr. Levha omurgadan sintinednmnn stne kadar ki kaplamalar dip kaplama, sintine dnmnn stndengverteye kadar ki kaplama levhalar borda kaplamas adn alr. Borda kaplamasnnen st sras ise, az kua veya halen trkelemi ngilizce bir deyim olaniyer

sacsras adn alr. Omurga sac dnda, bu sacn yanndaki sac srasndanbalayarak her sra, A sras, B sras vs olmak zere adlandrlr ve bu sralamayabordada en st sra olan iyer sac sras da katlr. Gvertede, bordaya komu olaniyer sac srasna balanan sac gverte stringer sacsras adn alr.Gverteyi kaplayan dier saclarn, zel durumlar dnda, ayr ayr verilmi isimleriyoktur. Bunlara yalnz gverte kaplamas denir.

Geminin dars ile ierisini ayran ve geminin yzmesini salayan bu d kabuk,her zaman ieriden, bir gvdenin kaburgalarn andrr ekilde, birbirine balanandier konstrksiyon elemanlar ile desteklenir.

Bu destekler gemi boyunca sk sk korunur. Geminin dip kaplamas ierisine gelendesteklerden en ynnde uzananlara dek denir. Eer dek, bir sac levha ise, budolu dek adn alr ve bu levha gemi dibine kaynak edilir. Eer dek birisi dibe

bal iki profil veya lamadan oluan ekilde ise, buna bo veya braketli dek denir.Dibe bal olan destee, dek postas veya gemi ift dipli iseift dip postas,stteki destee ise ters (maks) posta ad verilir.

Gemi ortasnda ve dibin i tarafnda boy ynnde giden destek, ift dipli gemilerdeorta i tulani, tek dipli gemilerde orta i omurga adn alr. Gemide ayrca, saysgemi geniliine bal olan ve boy ynnde giden,yan i tulaniler veya yan iomurgalar vardr. Bo deklerin sonlar dek braketleri ile desteklenir.

Eer deklerin st bir su geirmez sac kaplama ile rtlyorsa buna ift-dip(double bottom) kaplamas ad verilir ve dipte meydana gelen sistem ile ift dipli

gemi ortaya kar.

ift dip kaplamas zerinde tam ortada bulunan ve orta i tulani zerine gelen saca

ift dip kaplamas orta sacdenir. ift dip sisteminin yan kenarn kapl

ayan ve

yine su gemez olup bazen sintine dnmne dik olarak konan saca marcin(margin) sac denir. Bu sac yatay olarak da konulabilir ve her iki durumda dasintine dnm sacna kaynakla balanr.

Tek dipli gemilerde, ift dip kaplamas yoktur, ancak ok zaman destek olarak, boyynnde giden ve yatay konan bir orta sac ve baz durumlarda da yan ba saclar

bulunur. ift dipli gemilerde ift dip kaplamasnn st, tek dipli gemilerde isedorudan doruya deklerin st (makine daireleri ve baz zel yk ambar dnda),aa kaplama ile kaplanr .

Borda kaplamasn iten destekleyen elemana posta denir. Posta gverteden sintinednmne kadar uzanr ve borda kaplamasna kaynakla balanr. Eer gemi ift


64/132

52

dipli ise, posta, marcin levhasna, marcin braketi adn alan byk sac levha ilebalanr. Bu braket, sintine dnm levhasna ve gaset sac adn alan kk sacparalar ile de ift dip kaplamasna balanr.

Borday ieriden destekleyen ve boy ynnde uzanan desteklere borda stringerleri

ad verilir. Ancak bu destekler her zaman kullanlmaz.

Gverte kaplamasn destekleyen ve gverteyi tayan elemana kemere denir. Kemeregverteye kaynakla balanr. Gvertede aklk olmayan yerlerde kemere bir

bordadan br bordaya kadar uzanr. Kemere ucu bordada, postaya, kemere braketiadn alan bir levha paras ile balanr.

Gverteyi destekleyen dier eleman, gverte altndan boy ynnde uzanan ve deyduran gverte alt tulanisidir. Bu tulaniler ok zaman ambar az gibi gvertezerindeki aklklarn iki yanna getirilir. Ana gverteden baka alt gvertelerin vest yap gvertelerinin de kemereleri bulunur. Ayn ekilde st yapnn yan kenarlar

postalar tarafndan desteklenir.

Gemiyi en ve boy ynnde ayran en perdeleri ve boy perdeleri vardr. Buperdeler, ok zaman su geirmez olup, sac sralardan oluur. Perdenin zerindedestek olarak dey ynde uzanan perde stifnerleri ve yatay ynde uzanan perde

stringerleri bulunur.

Gvertelerin altnda gverte alt tulanisi tayarak, gverte destei olarak kullanlan,birka kemerede bir konulan ve bir gverteden dier gverteye kadar uzanan deydesteklere puntel ad verilir.

Bu gemi elemanlarn tablo olarak zetlemek gerekirse:

D kaplama : Geminin dip, sintine, borda ve gvertesini evreleyen levhalardanoluan ksmdr.

dip kaplamas : Geminin zellikle yk tayan blmlerin dibindeki levhalardanoluan ksmdr.

Enine halka : Gverte kemeresi, posta ve dekten oluan ve gverte braketi vesintine braketi ile birbirine balanan mukavemet elemanlarksmdr.

Dekler : dip ve dip kaplama arasnda enine halkann alt ksmnoluturur. Grevi, boy istikametine giden merkez omurga ve yantlaniler arasn mukavemet ynnden takviye eden ve ambar(veya tank) yklerinin dalmn temin eden elemanlardr.

Perdeler : Gemiyi en veya boy istikametinde blmeleyen takviyelipanellerdir. Bazen ondle veya baklaval (= corrugated) biimdeolabilirler.

Stringerler : Gemi bordas, boyuna perdeler ve gvertelerde kullanlan ve boy

istikametinde giden derin elemanlardr.


65/132

53

Derin posta ve

Kemereler

: Geminin en istikametinde borda ve gverte takviyesi iinkullanlan derin elemanlardr.

Mezarnalar : Ambar azlarnda gerekli mukavemeti salamak iin kullanlanelemanlardr.

Makine ve TehizatTemelleri

: Geminin bata ana makinas olmak zere kullanld makine vetehizatn yarataca statik ve dinamik ykleri karlayanmukavemet elemanlardr.

Punteller (veya

Dikmeler)

: Gemilerde grev dolaysyla perde konulmas mmkn olmayanyerlerde kullanlan ve genel olarak boru profillerden oluan dikeymukavemet elemandr.

Ara gverteler : Geminin en st devaml gvertesi altnda kalan gvertelerdir.Grevine, gre gladora, platform gibi isimler alabilir.

Ba kasara : Geminin ba tarafnda fribordu ykselten bir st binadr. Kasaragvertede geminin demirleme ve balama/ekme donanmekipmanlar bulunur.

K kasara : Kta ayn grevi gren bir st yapdr. Ancak modern ticaretgemilerinde st yaplar kta olduundan ayr bir k kasaramevcut deildir.

Gverte binalar : Personel ve yolcularn yaam mahallerini oluturan bu binalarn enst gvertesi seyir gvertesi veya kpr olarak bilinir ve geminin

seyir sistemleri burada konulandrlr. Bu binalarda personel canve yangn gvenlik sistemleri bulunur.

Baca : Gemi makinalarnn eksoz borularnn atmosfere kndestekleyen, geminin ait olduu firmay tanmlayan (amblem) biryapdr. Makine hava girii ve baca kazan, susturucu, ya ve pissu tanklarnn hava girileri de burada bulunur.

Parampet : Geminin havaya ak gvertelerinde denize dmeyi nlemek iinkullanlan elik yapdr. ayet bu grev borulardan yaplm birkonstrksiyon ile salanyorsa, buna vardevela denir.


66/132

54

ekil 2.1.2 Gemi yaps elemanlar

1-Derin tlani; 2-st gverte kaplamas; 3-Gvertealt tlanileri; 4-Derin kemere; 5-Gvertebraketi; 6-Posta; 7-Ara gverte kaplamas; 8-Kemere; 9-Borda kaplamas; 10-Sintinebraketi; 11-Merkez omurga; 12-Yan tlani; 13-Dip ve idip tlanileri; 14-Dolu dek; 15-dip kaplamas; 16-Dip kaplamas; 17-Enine perde; 18-Perde stifneri; 19-Puntel


67/132

55

(1) Merkez Tlani (Grder)(2) Yan Tlani (Grder)(3) Boyuna Dip Tlani(4)

Boyuna Dip Tulani(5)

Dolu Dek(6)

Levha Omurga

(7)

A sac sras(8)

Dip Kaplama

(9)

Sintine Sac(10)

Borda Kaplama

(11) Borda st Sac(12) iyer Sac(13) Dip Sac(14) Sintine Braketi

(15) Gasset Sac(16) Ambar Postas(17) Ara Gverte Postas(18) 2. Gverte Kemeresi(19) Kemere Braketi(20)

2. Gverte(21) st Gverte(22)

Stringer Sac(23)

Tripping Braketi

(24)

Gverte Derin Kemere(25)

GverteTlanisi(26)

Gverte Grderi(27) Ambar Mezarnas(28) ksz Kemere(29) Web Posta

ekil 2.1.3 a) Genel olarak orta kesit elemanlar


68/132

56

(30) Ambar Punteli(31)

Ara Gverte Punteli(32)

Parampet

(33)

Parampet Ttama(34)

Parampet Mezarnas(35)

Yatay Stifner

(36)

Yalpa Omurga

(37)

Omurga Braketi

(38) Marjin Sac Braketi(39) Su Geirmez Dek(40) Braket

ekil 2.1.3 b) Genel olarak orta kesit elemanlar(41) Dikey Stifner

(42) Stifner

(43) Dreyn Delii(44) Hafifletme Delii(45) Marjin Sac(46)

Menhol

(47) Su Geirmez Perde(48)

Perde Stifneri

(49)

Dablin Sac

ekil 2.1.3 c) Genel olarak orta kesit elemanlar


69/132

57

Konstrksiyon ekillerinin gelitii bugn de bile omurgann olduka nemli bir yeri

vardr. nk omurga geminin dibindeki en takviyelerini birbirine balamakta vedipteki yerel yklemelerden kaynaklanan gerilmeleri, uygun bir ekilde geni bir alanayaymaktadr. ok geni gemilerin birden fazla omurga ile takviye edildiigrlmektedir. Omurgann havuzlamadaki yeri ok nemlidir.

Drt deiik tip omurga mevcuttur. Bunlar:

1. Lama Omurga

2. Levha Omurga

3.

Kutu Omurga

4. Yalpa Omurga

Gemi inaatnn ilk zamanlarnda btn gemiler lama omurgal olarak ina edilirlerdi.Bugn ise baz zel tipte olanlarn dnda, gemiler levha omurga olarak inaedilmektedir. Lama omurga eski yelkenli gemileri karaya oturmadan koruduu gibi,ayn zamanda boyuna mukavemete de byk fayda salamaktayd.

Levha omurgal olan bugnk gemilerde boyuna mukavemet eleman gerekligrldnden, geminin iine ina edilmektedir. Bu eleman tek dipli gemilerde orta iomurga, ift dipli gemilerde ise orta i tulani adn alr.

Lama omurga levha omurga ile karlatrldnda lama omurgann levha omurgayaoranla, ayn ykleme durumunda daha fazla su ektii ve yaralanma olaslnn fazlaolmas gibi zararlar da grlr;fakat bunun yannda karaya oturmada gemi dibinindier levhalarnn yaralanmasn nler ve gemi yalpasn azaltmakta da fayda salar.

Lama omurga deiik ekillerde olabilir: Bunlar, tek lama omurga veya deiikelemanlardan kurulmu lama omurga eklindedir. Levha omurga ise, sac levha omurgaeklinde olur.

Lama omurga bugn bile zel gemi tipi olan baz yelkenli gemilerde bazromorkrlerde baz balk gemilerinde ve yatlarda kullanlmaktadr. Su basnc ile,

havuzlama sresinde doan havuzlama basncn uzun bir boyda deklerle ve iomurgalara datarak deiik gerilmeleri datma grevini grr. Bu nedenle lamaomurga, nemli bir boyuna mukavemet elemandr (ekil 2.2.1).

Levha omurga, orta i tulani veya orta i omurga ile birlikte, geminin boyunamukavemetine katlan ok nemli bir elemandr. Sancak ve iskeleden iki yarm postann

birlemesini ve posta halkasnn birlemesini salar.

2.2 Omurga


70/132

58

ekil 2.2.1Lama Omurga

Levha omurgay bamsz bir boyuna mukavemet eleman gibi dnmemek gerekir.Orta i tulani ve ift dip kaplamas orta sacnn omurga ile kurduu I kirii, bir tekeleman gibi dnlmelidir (ekil 2.2.2).

Boyuna eilme momentlerinin gemi sonlarna doru azalmas nedeniyle bu I kiriininboyutlar sonlara doru azaltlabilir. Enine perdeler bu kirii ve dibini zellikle subasncna kar korurlar ve I kiriini uzun ve esneyen bir kiri olmaktan kurtarp daharijid ksa kirilerden kurulan bir seri kiri ekline sokarlar.

Levha omurga bir d kaplama srasdr. Orta i tulani ile beraber bir boyuna

mukavemet eleman olduu gibi, kalnlnn arttrlmas ile karaya oturmada ve denizdarbelerinde gemi dibinin mukavemetini arttrr.

Levha omurgal gemilerde, bu omurgann yanndaki saca lama omurgal gemilerdeolduu gibi burma kaplamas ad verilmez. A sras ad verilir.

Oturma olasl olan s sularda alan ve dibinin ok mukavemetli olmas istenenbaz gemilerde levha omurga, pratikte d levha omurga adn alan ve ite kalan levhaomurgadan daha salam olan, bir ikinci omurga sac sras ile kuvvetlendirilir. Bu sraite kalan sraya kaynakla balanr.

ekil 2.2.2Levha Omurga


71/132

59

Kutu omurga, makine dairesi perdesinden ba atma perdesine kadar uzanr ve ift dip borudevrelerinin tanmas amal yaplrlar. Bu ekilde, boru devrelerinin et kalnlklar daha incealnabilir. boru ve valf kaaklarna daha kolay eriilebilir. K tarafta borular aft tnelindengetigi iin kutu omurgaya gerek yoktur.Kutu omurgann genilii 1.83 mye kadar alnabilir(ekil 2.2.3).

ekil 2.2.3Kutu Omurga

Yalpa Omurgalar: Denizli havalarda gemi yalpasn azaltmak ynnden bugn,omurgalar sintine dnm zerinde gemi kaplamasna aa yukar dik konumda

balanan saclardan yaplmakta olup, geminin orta blmnde ve belirli bir boydaolurlar. nk yalpa sresinde gemi karinas zerindeki suyun en fazla hareket ettii

blm geminin orta gvdesidir. Bu omurgalar yalpay azaltsa da gemi boy mukavemetizerinde belirli etkileri yoktur.


72/132

60

Yalpa omurgas ve omurgann baland lama ani ve keskin olarak son bulmaz.Yalpa omurgas sonlarda gittike kltlmeli ve iten takviyeli olmaldr. Yalpaomurgas ile kaynak armuzlar birbirinden uzak olmaldr. Yalpa omurgasnn lamaya

balants bir lde zayf olacak, buna kar lama d kaplama sacna devamlkaynatl

Documents

Gemi İnşaatı I Sevilay CAN& Ümit Ülgen