GALAKSIJE

Učenica:

Matea Mašinović, 4. r., OŠ Gornja Vežica Rijeka

Mentor:

Vanesa Ujčić Ožbolt, dipl. oec.

vanesa@aad.hr

Rijeka, šk. god. 2012./2013.

1

Sadržaj

Uvod..................................................................................................................................................... 2

Galaksije............................................................................................................................................... 3

Vrste galaksija po obliku................................................................................................................. 4

Promatranje .......................................................................................................................................... 7

Zaključak............................................................................................................................................ 10

Životopis ............................................................................................................................................ 11

Literatura............................................................................................................................................ 12

2

Uvod

Ja sam odabrala temu o galaksijama zbog toga što me galaksije impresioniraju svojom

veličinom i ljepotom. Također sam htjela naučiti više o njima.

3

Galaksije

Galaksije su goleme nakupine zvijezda, plina i prašine. U vidljivu svemiru vjerojatno ima

više od 100 milijarda galaktika.

Nekoliko stotina milijuna godina nakon Velikog praska u svemiru su se formirali veliki

filamenti materije koji su se zatim razdvojili u pojedinačne protogalaksije – goleme oblake vodika i

helija od kojih će poslije milijardu godina nastati galaksije. Budući da su sve galaksije nastale u isto

vrijeme današnje razlike među galaksijama morale su nastati njihovom naknadnom evolucijom.

Važnu ulogu u daljnjem razvoju i određivanju izgleda galaksije imali su i sudari među galaksijama.

Tako su od manjih galaksija nastajale veće, od spiralnih galaksija koje su se sudarale nastajale

eliptične.

Naša galaksija se zove Mliječna staza i samo je jedna od mnogih galaksija u svemiru.

Mliječna staza je veliki skup zvijezda. Ona je spiralna galaksija. U Mliječnoj stazi nalazi se između

200 i 400 milijardi zvijezda. Do te su spoznaje astronomi došli početkom 20-tih godina prošloga

stoljeća.

Trag naše galaksije na nebu

4

Astronomi nekada nisu znali što su zapravo neke maglice koje su opažali. Godine 1845.

irski astronom Wiliam Parsons, Lord Rosse, svojim poznatim teleskopom Leviathanom od 1,8

metara, opaža spiralni ustroj nekih maglica. Američki astronom Edwin Hubble s opservatorija

Mount Wilson teleskopom od 2,5 metra snimio prve fotografije Andromedine maglice (M31) na

kojima je bilo vidljivo da se ta slabašna mrlja svjetlosti sastoji iz mnoštva pojedinačnih zvijezda.

Tada su astronomi shvatili da su te nepoznate maglice galaksije kao i naša.

Galaksija Andromeda

Galaksije se međusobno razlikuju oblikom, veličinom, masom i snagom zračenja.

Vrste galaksija po obliku

Po obliku, imamo više tipova galaksija: eliptične, spiralne, spiralne s prečkom i nepravilne.

Tu podjelu je još davno uveo Edwin Hubble.

5

Hubbleova podjela galaksija po obliku

Eliptične galaksije najčešće imaju oblik spljoštenog sferoida. Eliptične galaksije siromašne

su međuzvjezdanim materijalom, plinom i prašinom. Te galaksije ne pokazuju zamjetnu vrtnju.

Primjer eliptične galaksije

6

Spiralne galaksije su vizualno najzanimljiviji objekti u svemiru. Oblik kako ih vidimo ovisi

o položaju u odnosu na promatrača. Većina spiralnih galaksija je spljoštena u obliku diska iz čijeg

se središnjeg eliptičkog zadebljanja, sastavljenog od starih zvijezda, odvajaju više ili manje zavijeni

spiralni krakovi. Krakovi su puni mladih zvijezda, maglica, plina i prašine. Obično se ističu dva

kraka no ima i spiralnih galaksija s većim brojem krakova.

Primjer spiralne galaksije

Nepravilne galaksije su galaksije koje nemaju nikakvog određenog oblika. U njima nema ni

središnjeg zgušnjenja ni simetrije. Osobina im je velik sadržaj međuzvjezdane tvari i mladih

zvijezda.

Primjer nepravilne galaksije

7

Promatranje galaksija

Uz pisanje ovog referata sam i promatrala neke galaksije. Promatrala sam zajedno s

mentoricom kroz teleskop na riječkoj zvjezdarnici. Teleskop ima promjer 406,4 milimetra. Koristile

smo okular žarišne duljine od 40 milimetra, pa mi je mentorica rekla da to znači povećanje od 100

puta.

Promatrala sam 4 galaksije i to sve različite tipove (spiralne, eliptičnu i nepravilnu). Na

žalost zbog svjetlosnog onečišćenja u Rijeci nisam mogla prepoznati spiralne krakove kod spiralnih

galaksija, sve je izgledalo kao jednolična maglica. Skicirala sam promatrane galaksije i ovdje su

skenirane skice.

M31 – spiralna galaksija u Andromedi:

8

M81 – spiralna galaksija u Velikom Medvjedu:

M82 – nepravilna galaksija u Velikom Medvjedu:

9

M105 – eliptična galaksija u Lavu:

10

Zaključak

Pišući ovaj rad naučila sam da su karakteristike galaksija otkrivene tek u prošlom stoljeću i

da postoje različite vrste galaksija: da se međusobno razlikuju oblikom, veličinom, masom i snagom

zračenja. Uživala sam dok sam ih promatrala i nadam se da ću ih promatrati još mnogo, kao i da ću

još naučiti o njima.

11

Životopis

Rođena sam 31.08.2002. u gradu Rijeci. Idem u IV. razred Osnovne škole Gornja Vežica.

Član sam Akademskog astronomskog društva – Rijeka u koje sam se upisala prije godinu dana.

Učlanjena sam i u Odbojkaški klub Gornja Vezica. Jako volim životinje i jako me fascinira svemir.

12

Literatura

Burnham Robert, Dyer Alan, Kanipe Jeff, Astronomija – vodič po noćnom nebu, Dušević &

Kršovnik, 2003., Rijeka

Fonović Marino, Svemir, vlastita naklada, Plominsko Zagorje, 2009.