101
Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers D atum 29 mei 2009 Auteurs drs. Nicolien de Langen drs. Kees Peereboom Eur.Erg. drs. P. Vroonhof Opdrachtgever Ministerie van Sociale Zaken en Werkgele genheid , directie Gezond en Veilig Werken vhp projectnummer 100- 12 vhp ergonomie Huygensstraat 13a 2515 BD s- Gravenhage t 070 389 20 10 f 070 389 24 13 e info@vhp- ergonomie.nl i www.vhp- ergonomie.nl

Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de

bouwnijverheid

Verschillen tussen zzp'ers en werknemers

Fysieke belasting in de bouwnijverheid

Verschillen tussen zzp'ers en werknemers

Datum

29 mei 2009

Auteurs

drs. Nicolien de Langen

drs. Kees Peereboom Eur.Erg.

drs. P. Vroonhof

Opdrachtgever

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ,

directie Gezond en Veilig Werken

vhp projectnummer

100-12

vhp ergonomie

Huygensstraat 13a

2515 BD s-Gravenhage

t 070 389 20 10

f 070 389 24 13

e [email protected]

i www.vhp-ergonomie.nl

Page 2: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 2 van 101 vhp ergonomie/EIM

Samenvatting Op bouwplaatsen in Nederland wordt door diverse soorten werkenden arbeid ver-richt. Dit betreft: werknemers in dienst van een bouwondernemer, zzp ers die werken in teamverband en/of onder gezag werken en overige zzp ers. Zzp er staat voor: zelfstandige zonder personeel. Voor werknemers en zzp ers die wer-ken in teamverband en/of onder gezag werken is de hele Arbowetgeving van toe-passing inclusief de bepalingen voor fysieke belasting. Specifiek voor de bouwnij-verheidgelden nog de artikelen in afdeling 5 Bouwproces van Hoofdstuk 2 van het Arbobesluit. Voor zzp ers gelden alleen de regels voor ernstige risico s en gevaar voor derden.

Onder de geldende regelgeving voor zzp ers vallen niet de regels voor fysieke be-lasting terwijl dit door de sector als een ernstig probleem wordt ervaren en moge-lijk vindt er daardoor ook concurrentie op arbeidsomstandigheden plaats. Diverse organisaties van werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid willen daarom uitbreiding van de Arbowetgeving voor zelfstandigen met maatregelen ter voor-koming van fysieke belasting, zodat voor iedereen op de bouwplaats dezelfde re-gels gelden voor fysieke belasting. Of fysieke belasting ook daadwerkelijk een probleem is en er verschillen bestaan tussen zzp ers en werknemers op dit ge-bied op de bouwplaats is onduidelijk. Daarom heeft het Ministerie van SZW on-derzoek laten uitvoeren om hier inzicht in te krijgen. Deze rapportage is het resul-taat van dit onderzoek.

In het onderzoek is met de volgende instrumenten data verzameld: 1. Enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats; 2. Enquêtes hulpmiddelen op de bouwplaats; 3. Enquêtes keten bouwproces op de bouwplaats; 4. Telefonische enquêtes; 5. Observatieonderzoeken fysieke belasting op de bouwplaats.

In de onderstaande figuur is bondig weergegeven op welke wijze onderzoeksin-strumenten ingezet zijn:

Page 3: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 3 van 101 vhp ergonomie/EIM

Voor de telefonisch enquêtes hebben PAGO gegevens van Arbouw (van 20.000 werknemers uit de geselecteerde beroepen uit 2008) als referentie gediend.

Het onderzoek is uitgevoerd bij 19 geselecteerde beroepsgroepen. De resultaten van het onderzoek zijn vervolgens op drie niveaus geanalyseerd, namelijk:

Voor zzp ers en voor werknemers;

Op CAO niveau voor de beroepen die vallen onder de CAO Afbouw en de be-roepen die vallen onder de CAO Bouwnijverheid;

Op beroepsgroep niveau, dit betreft: dakdekkers, vloerenleggers, timmerlie-den, stukadoors, wandenbouwers en straatmakers.

Nadat zowel het onderzoek als de analyses uitgevoerd zijn, zijn belangrijke con-clusies getrokken met betrekking tot de bruikbaarheid van de resultaten, namelijk:

Het is niet mogelijk een helder onderscheidingscriterium te kiezen om binnen de groep zzp ers onderscheid te maken tussen het -al dan niet en zo ja in welke mate- werken onder gezag.

De uitkomsten van de observatieonderzoeken op de bouwplaats zijn beperkt bruikbaar. Enerzijds komt dit omdat steeds een deel van het bouwproces ge-observeerd is en anderzijds is sprake van selectieve uitval omdat nauwelijks zzp ers op kleine bouwlocaties geobserveerd zijn. Onderzoekers werden daar niet toegelaten.

In de interpretatie van de onderzoeksgegevens en het trekken van conclusies is hier rekening mee gehouden. Op basis van de gestelde onderzoeksvragen wor-den nu de conclusies toegelicht. Hoofdvragen zijn vet en cursief weergegeven, deelvragen zijn alleen cursief weergegeven.

Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouw-plaats? De feitelijk fysieke belasting op bouwplaatsen is hoog, zowel voor zzp ers als voor werknemers. Echter, dit geldt in versterkte mate voor zzp ers. Een eerste reden voor deze constatering is dat In ongeveer 30% van de geobserveerde situaties gezond-

Page 4: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 4 van 101 vhp ergonomie/EIM

heidskundige normen voor tillen en statische rompbelasting overschreden worden. Daarnaast geldt voor statische schouderbelasting en dynamische schouderbelasting dat in 23% van de geobserveerde situaties gezondheidskundige normen overschre-den worden. Ook is vastgesteld dat 22% van de werknemers en 46% van de zzp ers zich niet houdt aan de beleidsregel tillen op bouwplaatsen, zij tillen regelmatig meer dan 25 kg handmatig. Onderzoekers zijn van mening dat in werkelijkheid waarschijn-lijk een grotere overschrijding is van de normen, omdat er sprake was van selectieve uitval (weinig zzp ers geobserveerd op kleine bouwlocaties die minder beschikking hebben over hulpmiddelen) en wenselijk gedrag (als je geobserveerd wordt gebruik je eerder een hulpmiddel). Zzp ers worden in vergelijking met werknemers als groep zwaarder belast op alle onderdelen van fysieke belasting, behalve bij duwen en trek-ken. Werknemers werken meer met hulpmiddelen als karren en kruiwagens. Dit geldt met name voor de CAO Afbouw. Zzp ers houden zich minder aan de beleidsregel Til-len op bouwplaatsen in vergelijking met werknemers, dit betekent dat zij vaker handmatig gewichten tillen van meer dan 25 kg. De fysiek zwaarst belaste beroep-groepen zijn de stukadoors, gevolgd door straatmakers en timmerlieden.

Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaannemer? Allereerst is van belang of er een (werkend) Veiligheid- en Gezondheidsplan (V&G plan) aanwezig is. Negen van de tien werkenden is van mening dat op veiligheidsge-bied voldoende maatregelen getroffen worden en dat de veiligheid op het werk in or-de is. Vrijwel iedereen beschikt over persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM s); deze worden echter niet altijd en overal gedragen. Een groot gedeelte van de werken-den in de bouwnijverheid is niet op de hoogte van een Veiligheid- en Gezond-heidsplan. Door degenen die wel op de hoogte zijn, wordt dit vaak gezien als een papieren tijger. Onderzoekers hebben tot slot geconstateerd dat vaak sprake is van het kopiëren van het Veiligheid- en Gezondheidsplan voor gebruik op een volgende bouwlocatie. Meestal gaat het dan over bepalingen betreffende het maximale tilgewicht en het gebruik van hulpmiddelen. Aangezien ook uitvoerders en werkgevers het vaak meer als een papieren tijger zien dan als nuttige informatie, is het aannemelijk dat de communicatie hierover richting de werknemers en zzp ers gering is. Ongeveer een kwart van alle bevraagden in de enquêtes zoals deze uitgevoerd zijn op de bouwplaats bevindt zich regelmatig in onveilige situaties. Onveilige si-tuaties komen vaker voor in de CAO Bouwnijverheid, maar in CAO Afbouw is het verschil tussen werknemers en zzp ers op dit vlak erg groot: werknemers ervaren daar veel meer onveiligheid.

In de tweede plaats is van belang of fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezond-heidsplan opgenomen is. Voor de totale groep en op CAO niveau is er geen verschil gevonden tussen werknemers en zzp ers. Ongeveer een kwart van de werknemers en zzp ers geeft aan dat er informatie over fysieke belasting in het Veiligheid- en Ge-zondheid plan is opgenomen. Onder uitvoerders en werkgevers is dit percentage ho-ger, respectievelijk 89% en 75%. Uit de interviews is gebleken dat veel werknemers (66%) en zzp ers (62%) niet op de hoogte zijn van het bestaan van een Veiligheid- en Gezondheidsplan op zich, of niet bekend zijn met de inhoud daarvan. De informatie in het Veiligheid- en Gezondheidsplan betreft meestal het maximaal te tillen gewicht en de inzet van hulpmiddelen.

Page 5: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 5 van 101 vhp ergonomie/EIM

In de derde plaats is vastgesteld wie voor welk deel van het werk verantwoordelijk is. Zzp ers zijn vaak verantwoordelijk voor een los onderdeel van een werk, vooral in de CAO Afbouw (42% van de tijd tegenover werknemers 29%). In 41% van de gevallen werkt een zzp er in een team van zzp ers terwijl werknemers in 62% van de gevallen in een team van werknemers werken.

In de vierde plaats is vastgesteld dat, betreffende hetgeen op bouwplaatsen afge-sproken is over fysieke belasting, afspraken over tillen bij 78% van de werknemers en 69% van de zzp ers bekend zijn. Echter, bijna alle uitvoerders (89%) en alle werk-gevers (100%) geven aan afspraken te maken over maximaal tillen. Zzp ers die wer-ken op basis van afspraken over een maximaal tilgewicht hebben veel minder ge-zondheidklachten.

Is er sprake van concurrentie op arbeidsomstandigheden? Het verschil in regelgeving tussen zzp ers en werknemers gekoppeld aan het be-perktere toezicht op zzp ers vanwege het feit dat deze relatief vaak actief zijn op kleine bouwplaatsen, leiden naar mening van de onderzoekers tot concurrentie op arbeidsomstandigheden. Mogelijke oorzaken hiervan zijn samengevat:

Voor zzp ers gelden alleen de regels voor ernstige risico s en gevaar voor derden en niet de regels voor fysieke belasting.

Zzp ers staan minder onder toezicht en hebben daardoor minder opgelegde regels. Het werken volgens de regels is dan hun eigen verantwoordelijkheid.

Zzp ers werken regelmatig op productiebasis, zo worden stratenmakers vaak per vierkante meter betaald. Zzp ers werken daarom vaak harder door en nemen ook minder vaak pauzes. Ook werken zzp ers regelmatig in het week-end.

Hoewel uit de enquêtes blijkt dat er in de bouwnijverheid veel en vaak hulp-middelen worden gebruikt (door ongeveer 90% van de werkenden), geven zzp ers aan dat zij vaak niet wachten op de inzet van hulpmiddelen omdat dit tijd (en dus geld) kost. Hierdoor tillen zij vaker gewichten boven de 25 kg.

Daarnaast werkt een aanzienlijk deel van de zzp ers op losse onderdelen van het werk. Doordat er vaak geen collega bouwvakker in de buurt is, tillen zij vaker meer dan 25 kg handmatig.

De crisis maakt dat zzp ers eerder dan voorheen klussen aannemen en min-der vragen stellen over arbeidsomstandigheden.

Onderzoekers zijn van mening dat de hier genoemde effecten vaker optreden op kleine bouwplaatsen waar zzp ers zelfstandig werken zonder of onder weinig toe-zicht.

Informatie fysieke belasting en aanwijzingen werktechniek Zzp ers krijgen, vergeleken met werknemers, veel minder aanwijzingen wat be-treft werktechniek (19% versus 55%). Dit verschil bestaat bij beide CAO s en bij veel beroepsgroepen. Het merendeel van de zzp ers geeft aan dat zij dit ook niet nodig vinden omdat het uit te voeren werk bij hen bekend is.

Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers? In de eerste plaats geven meer zzp ers (40%) dan werknemers (26%) aan dat er een verschil is tussen werknemers en zzp ers in het aan de regels houden, met name in de CAO Afbouw. Een groot gedeelte van zowel de werknemers (60%) als de zzp ers (50%) ziet geen verschil tussen werknemers en zzp ers met als voornaamste reden dat zzp ers vaak voor een onderaannemer werken, waarbij zij zich aan diens regels betreffende fysieke belasting moeten houden.

Page 6: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 6 van 101 vhp ergonomie/EIM

Van de uitvoerders neemt 33% een verschil waar tussen werknemers en zzp ers betreffende afspraken over maximaal tilgewicht, terwijl 75% van de werkgevers aangeeft een verschil te zien. De groep zzp ers die van mening is dat voor zzp ers en werknemers niet dezelfde regels gelden (namelijk: minder regels voor zzp ers), heeft gemiddeld meer dagen per jaar niet kunnen werken door gezond-heidsproblemen. Ook zijn er in deze groep veel meer zzp ers thuisgebleven van-wege een ongeval. Blijkbaar signaleert men eerder verschillen in de arbeidsom-standigheden, als er gezondheidsklachten zijn. Zzp ers die van mening zijn dat voor zzp ers en werknemers niet dezelfde regels gelden (namelijk: minder streng voor zzp ers), verzuimen per jaar meer dagen door gezondheidsproblemen. Ook zijn er in deze groep veel meer zzp ers thuisgebleven vanwege een ongeval.

In de tweede plaats zijn er tijdens de onderzoeken op de bouwplaats nauwelijks ver-schillen gevonden tussen zzp ers en werknemers betreffende hulpmiddelengebruik op de bouwplaats. Uit de telefonische enquêtes is echter gebleken dat veel minder zzp ers altijd hulpmiddelen gebruiken in vergelijking met de uitkomsten van de en-quête op de bouwplaats (52% versus 88%). Onderzoekers wijten dit verschil vooral aan het feit dat bij de telefonische enquêtes meer zzp ers bevraagd zijn die (ook) op kleine bouwplaatsen werken. Zzp ers die werken op grotere bouwplaatsen, werken vaker onder een vorm van gezag en werken ook veel vaker samen met werknemers. In veel situaties zijn hulpmiddelen als een bouwkraan, bouwlift en kruiwagen ook be-schikbaar voor zzp ers. Op kleine bouwplaatsen zijn vaak minder hulpmiddelen be-schikbaar.

In de derde plaats is geconstateerd is dat het maken van een onderscheid tussen zzp ers en zelfstandigen die werken onder een gezagsverhouding niet goed mo-gelijk is. Zzp ers die verantwoordelijk zijn voor een los onderdeel van een werk ervaren het vaakst gezondheidsklachten. Zzp ers die zelf verantwoordelijk zijn voor een volledig werk kunnen zonder gezondheidsproblemen meer dagen per jaar werken dan zzp ers met minder regelmogelijkheden. Zzp ers die nauwkeurige aanwijzingen krijgen, verzuimen per jaar gemiddeld meer dagen door gezond-heidsproblemen.

Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte en ongevallen voor werknemers en zzp ers, uitgesplitst naar soort verzuim en werkende? Van de werknemers geeft een groter deel aan gezondheidsklachten te ervaren die ontstaan zijn of erger worden door het werk. Dit beeld komt in alle beroepen naar vo-ren. De zzp ers geven aan fysiek zwaarder belast te worden, maar dat leidt niet tot meer gezondheidsklachten. Zzp ers verzuimen minder om gezondheidsredenen. Van de zzp ers geeft 57% aan geen verzuimdagen te hebben door gezondheidsklachten tegen 44% van de werknemers. Dat scheelt ongeveer 25%. Het gemiddeld aantal niet gewerkte dagen door gezondheidsredenen ligt onder zzp ers duidelijk lager dan onder werknemers. Niet werken door een ongeval komt onder werknemers bedui-dend meer voor dan bij zzp ers (9 tegen 6%). In de Afbouwberoepen zijn relatief veel ongevallen werkgerelateerd. Onder werknemers is een groter deel van de ongevallen werkgerelateerd, hetgeen aansluit bij het beeld dat zzp ers zich minder snel ziekmel-den . Zzp ers blijven minder vaak thuis t.g.v. ziekte of een ongeval dan werknemers. Een verklaring voor het geconstateerde verschil kan zijn dat zzp ers niet doorbetaald krijgen als zij niet werken en daardoor zichzelf minder snel ziek melden. Mogelijk is tevens sprake van een healthy worker effect : men wordt zzp er als men relatief goed belastbaar is.

Page 7: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 7 van 101 vhp ergonomie/EIM

Conclusies De onderzoekers komen op basis van de onderzoeksresultaten op hoofdlijnen tot de volgende conclusies:

1. De fysieke belasting in de bouwnijverheid is hoog; 2. Zzp ers worden in vergelijking met werknemers als groep zwaarder belast

op alle onderdelen van fysieke belasting, behalve bij duwen en trekken. 3. Zzp ers houden zich minder aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen in

vergelijking met werknemers. Dit betekent dat zij vaker handmatig gewich-ten tillen van meer dan 25 kg. Deze beleidsregel is niet verplichtend voor zzp ers.

4. Werknemers werken meer met hulpmiddelen dan zzp ers, met name in de CAO Afbouw.

5. De fysiek zwaarst belaste beroepgroepen zijn de stukadoors, gevolgd door straatmakers en timmerlieden.

6. Hoewel werkgevers en uitvoerders aangeven bijna altijd te beschikken over een Veiligheid- en Gezondheid plan is dit voor een groot deel van de werk-nemers en zzp ers niet bekend. Door degenen die wel op de hoogte zijn, wordt dit vaak gezien als een papieren tijger.

7. Het verschil in regelgeving tussen zzp ers en werknemers leidt naar mening van de onderzoekers tot concurrentie op arbeidsomstandigheden, vooral op kleine bouwplaatsen met weinig toezicht.

8. Meer zzp ers (40%) dan werknemers (26%) geven aan dat zij zich in minde-re mate aan de regels houden, met name in de CAO Afbouw. Dit heeft tot gevolg dat zzp ers gemiddeld meer dagen per jaar niet werken door ge-zondheidsproblemen en/of ongevallen.

9. Een duidelijk groter deel van de werknemers geeft aan gezondheidsklach-ten te ervaren die ontstaan zijn of erger worden door het werk. Dit beeld komt in alle beroepen naar voren. Tegelijkertijd geven zzp ers aan fysiek zwaarder belast te worden. Een mogelijk verklaring hiervoor is een healthy worker effect .

Page 8: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 8 van 101 vhp ergonomie/EIM

Inhoudsopgave

Samenvatting..............................................................................2

1 Inleiding ..............................................................................11

1.1 Aanleiding onderzoek ...........................................................11 1.2 Onderzoeksvragen................................................................11 1.3 Onderzoeksopzet..................................................................12 1.4 Zzp ers die werken onder een gezagsverhouding ................13 1.5 Gehanteerde beroepsgroepen..............................................14

Initiële keuze beroepen.........................................................14 Presentatie onderzoeksresultaten in groepen ......................14

1.6 Opbouw rapport ....................................................................16

2 Verzamelen en analyseren gegevens ...............................16

2.1 Enquêtes op de bouwplaats..................................................16 Uitvoering..............................................................................16 Analyse van de op bouwplaats uitgevoerde enquêtes..........17 Betrouwbaarheid...................................................................17

2.2 Telefonische enquêtes onder zzp ers ...................................17 Uitvoering..............................................................................17 Analyse .................................................................................18 Betrouwbaarheid...................................................................18

2.3 Observaties fysieke belasting op de bouwplaats ..................18 Uitvoering observaties ..........................................................18 Analyse van observaties .......................................................19 Betrouwbaarheid...................................................................19

3 Resultaten............................................................................21

3.1 Validiteit en representativiteit ................................................21 3.2 Resultaten onderzoek feitelijke fysieke belasting op

de bouwplaats.......................................................................23 Resultaten enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats ....23 Resultaten telefonische enquêtes.........................................24 Resultaten observaties fysieke belasting op de bouwplaats.25

3.3 Afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaan- nemer....................................................................................30 Enquêtes veiligheid op de bouwplaats..................................30 Enquêtes hulpmiddelen op de bouwplaats ...........................31 Vragen hulpmiddelen telefonische enquête..........................32 Enquêtes keten bouwproces op de bouwplaats ...................32 Telefonische enquêtes keten bouwproces............................37

3.4 Resultaten cijfermateriaal ziekte en ongevallen....................38 Ziekte ....................................................................................38 Ongevallen............................................................................39 Gezondheidsklachten ...........................................................40

3.5 Telefonische enquêtes inzake gezagsrelatie ........................40 Effect van gezagsgerelateerde werkvorm op gezondheid ....41 Effect van nauwkeurige aanwijzingen op gezondheid ..........41 Effect van het gelden van dezelfde regels op gezondheid ...42

Page 9: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 9 van 101 vhp ergonomie/EIM

Effect van afspraken over maximaal tilgewicht op gezondheid ...........................................................................42

4 Discussie .............................................................................43

4.1 Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouwplaats? .................................................43

4.2 Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaannemer?...................................................................44 Is er een Veiligheid- en Gezondheidsplan aanwezig? ..........44 Fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan.....44 Informatie fysieke belasting en aanwijzingen werktechniek..45 Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers? ...............45

4.3 Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte en ongevallen voor werknemers en zzp ers, uitgesplitst naar soort verzuim en werkende?..........................................................47

5 Conclusies...........................................................................48

5.1 Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouwplaats? .................................................48

5.2 Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaannemer?...................................................................49 Is er een Veiligheid- en Gezondheidsplan aanwezig? ..........49 Fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan.....50 Wie is waarvoor verantwoordelijk? .......................................50 Wat is er afgesproken over fysieke belasting? .....................50 Is er concurrentie op arbeidsomstandigheden?....................50 Informatie fysieke belasting en aanwijzingen werktechniek..51 Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers? ...............51

5.3 Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte en ongevallen voor werknemers en zzp ers, uitgesplitst naar soort verzuim en werkende?..........................................................52

Bijlage 1 PAGO vragenlijst.................................................53

Bijlage 2 Selectie beroepsgroepen ..................................60

Bijlage 3 Observatiemethode Fysibel ...............................62

Bijlage 4 Enquête fysieke belasting - w.n. en zzp............63

Bijlage 5 Enquête hulpmiddelen - w.n. en zzp ers ...........64

Bijlage 6 Enquête keten bouwproces wn en zzp ers .......65

Bijlage 7 Enquête hulpmiddelen uitvoerders ...................66

Bijlage 8 Enquête keten bouwproces uitvoerders...........67

Bijlage 9 Vragenlijst telefonische enquête .......................68

Bijlage 10 Responspercentages telefonische enquête .....75

Page 10: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 10 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 11 Uitkomsten enquête hulpmiddelen op de bouwplaats ..........................................................77

Bijlage 12 Overzicht hulpmiddelen .....................................79

Bijlage 13 Werken onder gezagsverhouding .....................90

Bijlage 14 Klankbordgroep ..................................................91

Bijlage 15 Formules betrouwbaarheidsinterval .................92

Bijlage 16 Leeftijdsopbouw respondenten onderzoek......93

Bijlage 17 Resultaten observaties fysieke belasting beroepsgroepen ..................................................94

Bijlage 18 Uitkomsten observaties per vorm van fysieke belasting ..............................................................95

Bijlage 19 Resultaten enquête fysieke belasting op bouwplaats ..........................................................96

Bijlage 20 Resultaten enquête aansturing op de bouwplaats ..........................................................97

Bijlage 21 Resultaten telefonische enquêtes aansturing............................................................99

Bijlage 22 Effecten van de gezagsgerelateerde werkvorm op de gezondheid..............................100

Bijlage 23 Bijlagen op CD ROM ...........................................101

Page 11: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 11 van 101 vhp ergonomie/EIM

1 Inleiding

1.1 Aanleiding onderzoek

Op bouwplaatsen in Nederland wordt door diverse soorten werkenden arbeid ver-richt, dit betreft: werknemers in dienst van een bouwondernemer, zzp ers die wer-ken in en/of onder gezag en overige zzp ers. Zzp er staat voor: zelfstandige zon-der personeel. Voor werknemers en zzp ers die onder gezag werken is de hele Arbowetgeving van toepassing. Specifiek voor de bouwnijverheid gelden nog de artikelen in afdeling 5 Bouwproces van Hoofdstuk 2 van het Arbobesluit. Voor zzp ers gelden alleen de regels voor ernstige risico s en gevaar voor derden.

Onder de geldende regelgeving voor zzp ers vallen niet de regels voor fysieke be-lasting terwijl dit door de sector als een ernstig probleem wordt ervaren en moge-lijk vindt er ook concurrentie op arbeidsomstandigheden plaats. Diverse organisa-ties van werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid willen daarom uitbrei-ding van de Arbowetgeving voor zelfstandigen met maatregelen ter voorkoming van fysieke belasting, zodat voor iedereen op de bouwplaats dezelfde regels gel-den voor fysieke belasting. Of fysieke belasting ook daadwerkelijk een probleem is en er verschillen bestaan tussen zzp ers en werknemers op dit gebied op de bouwplaats is onduidelijk. Daarom heeft het Ministerie van SZW aan vhp ergo-nomie en EIM gevraagd onderzoek uit te voeren om hier inzicht in te krijgen. Het onderzoek is begeleid door een klankbordgroep bestaande uit het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Arbeidsinspectie en Arbouw (voor een overzicht van de deelnemers zie bijlage 14).

1.2 Onderzoeksvragen

Het doel van het onderzoek is inzicht verkrijgen in de arbeidsomstandigheden van werknemers en zzp ers, die werken op de bouwplaats in Nederland, met be-trekking tot het arbeidsrisico fysieke belasting (vooral tillen).

De onderstaande onderzoeksvragen worden in dit rapport beantwoord: 1 Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouw-

plaats? Bepaal dit door middel van observaties op de bouwplaats en enquêtes bij zelfstandigen, werkgevers, werknemers en opdrachtgevers.

2 Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaannemer? a Is er een Veiligheid- en Gezondheidplan aanwezig? b Wie is waarvoor verantwoordelijk? c Wat is er afgesproken over fysieke belasting? d Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers? e Is er concurrentie op arbeidsomstandigheden? Verzamel deze objectieve informatie door het observeren van werkzaamhe-den en het voeren van gesprekken op de bouwplaats.

3 Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte, ongevallen voor werknemers en zzp ers? a Wat zijn de cijfers van alle werkenden in de bouwnijverheid met betrek-

king tot ziekte en ongevallen? b Splits deze cijfers uit naar soort verzuim en soort werkende.

Page 12: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 12 van 101 vhp ergonomie/EIM

1.3 Onderzoeksopzet

In onderstaande figuur 1 is schematisch weergegeven welke werkzaamheden uit-gevoerd zijn om de onderzoeksvragen te beantwoorden.

Figuur 1: Schematisch overzicht onderzoeksonderdelen.

Op de bouwplaats zijn in totaal 142 enquêtes (fysieke belasting, hulpmiddelen en bouwproces) afgenomen bij alle werknemers en zzp ers die geobserveerd zijn. Daarnaast zijn op de bouwplaats bij in totaal 30 werkgevers en uitvoerders en-quêtes (hulpmiddelen en bouwproces) afgenomen. Dit wordt in paragraaf 2.1 na-der toegelicht.

Verder zijn bij 508 zzp ers bruikbare telefonische enquêtes afgenomen. Dit wordt in paragraaf 2.2 nader toegelicht. Als referentiegegevens voor de telefonische enquêtes bij zzp ers zijn PAGO gegevens van werknemers gebruikt, deze zijn beschikbaar gesteld door Arbouw1.

De vraagstelling in de op de bouwplaats afgenomen enquêtes en in de telefoni-sche enquêtes is zoveel mogelijk geüniformeerd toegepast. Hierbij is het PAGO zoals dat binnen Arbouw toegepast is, richtinggevend geweest.

Op de bouwplaats zijn eveneens 142 observatieonderzoeken uitgevoerd bij zowel werknemers als zzp ers. Deze hebben als doel het vaststellen van de feitelijke fy-sieke belasting. De observaties zijn verdeeld over 19 beroepsgroepen. Dit wordt in paragraaf 2.3 nader toegelicht.

1 Dit betreft ongeveer 20000 PAGO onderzoeken uit het jaar 2008.

Page 13: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 13 van 101 vhp ergonomie/EIM

1.4 Zzp ers die werken onder een gezagsverhouding

Voor het beantwoorden van de vraagstelling, is het van belang dat er binnen de groep zzp ers onderscheid wordt gemaakt tussen zelfstandigen en zelfstandigen die onder gezag werken. Dit in verband met de regelgeving ten aanzien van fy-sieke belasting die niet van toepassing is op zzp ers en wel op zzp ers die onder gezag werken. Er ontstaat zo een tweedeling:

werknemers en zzp ers die werken onder een gezagsverhouding;

overige zzp ers.

Er is getoetst op welke wijze onderscheid gemaakt kan worden in wel of niet on-der een gezagsverhouding werken en welke vormen van gezag dit dan betreft (zie bijlage 13).

In de ogen van de onderzoekers is het maken van dit onderscheid daarbij niet goed mogelijk. Bevindingen die tot deze conclusie geleid hebben zijn:

De term onder gezag werken is niet scherp gedefinieerd. Uiteindelijk beoor-delen hoofdaannemers altijd het werk. De impliciete gehanteerde definitie van- en de wijze van omgaan met gezag verschilt daarbij per hoofdaannemer;

Er bestaan geen goede vragen voor het vaststellen van de mate van gezag;

De rol van de onderaannemers waar zzp ers veelvuldig voor werken is van belang. Medebepalende factoren zijn: is de onderaannemer in de bouwnijver-heidaanwezig of niet? Heeft deze instructies gegeven of niet? Dit wisselt per bouwlocatie;

Er is altijd in enige mate sprake van aansturing, binnen de wijze waarop dit uitgevoerd wordt bestaat veel variatie. Kort samengevat: o Aansturing/gezag van zzp ers kan per taak of per uur verschillen; o Aansturing/gezag van zzp ers verschilt per uitvoerder; o Aansturing/gezag van zzp ers wordt ook in sterk wisselende mate- door

werknemers uitgevoerd; o Aansturing/gezag is meestal niet gekoppeld aan gebruik van hulpmidde-

len, maar soms ook weer wel; o Het is zeer lastig om te bepalen waar en wanneer het gezag begint en

waar en wanneer het gezag eindigt; o Er is soms een relatie met afkomst (spreekt de zzp er Nederlands of niet),

maar vaak ook weer niet.

Er is een set met mogelijke indicatoren geprobeerd in samenhang met andere variabelen (ziektedagen etc.). Ook dit leidde niet tot meer inzicht.

In bijlage 23 (op CD ROM) is een compleet verslag van de uitkomsten van het gezagsvraagstuk op basis van de observatieonderzoeken opgenomen.

Bij de interpretatie van de onderzoeksgegevens, de discussie en de conclusies wordt rekening te houden met realistische scenario s zoals deze in de praktijk voorkomen. Omdat het maken van een scherp onderscheid tussen zelfstandigen die onder gezag werken en andere zelfstandigen daarbij niet mogelijk is, blijft dit beperkt tot kwalitatieve kanttekeningen bij de resultaten.

Page 14: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 14 van 101 vhp ergonomie/EIM

1.5 Gehanteerde beroepsgroepen

Initiële keuze beroepen De PAGO vragenlijst (bijlage 1) heeft als uitgangspunt gediend bij het komen tot een keuze voor de te onderzoeken beroepen. Uitgaande van de PAGO vragenlijst is na-der geselecteerd op basis van de volgende criteria:

Het beroep moet fysiek belastend zijn; er moet veel/vaak getild worden;

Er is sprake van een beroepsgroep met een groot aantal werknemers;

Er is sprake van een beroepsgroep met een substantieel aantal zzp ers;

De beroepsgroep werkt regelmatig op een bouwplaats.

Op basis van deze criteria zijn in beginsel 22 beroepsgroepen geselecteerd. Uit-eindelijk zijn bij 19 van de 22 geselecteerde beroepsgroepen observatieonder-zoeken uitgevoerd (zie bijlage 2 voor de keuzeoverwegingen).

Presentatie onderzoeksresultaten in groepen Alle onderzoeksgegevens, ofwel de gegevens uit de observatieonderzoeken, de gegevens uit de enquêtes op de bouwplaats en de gegevens uit de telefonische enquêtes aangevuld met de gegevens van Arbouw over werknemers, zijn op drie niveaus geanalyseerd, namelijk: 1 Op basis van indeling van de gehele groep werknemers versus de gehele

groep zzp ers. Daarbij is geen weging toegepast. De resultaten zijn steek-proefgemiddelden en niet representatief voor het totaal van de beschouwde beroepen.

2 Op basis van indeling op CAO niveau. Binnen de CAO Bouwnijverheid en de CAO Afbouw is een vergelijking tussen werknemers en zzp ers gemaakt. De-ze indeling houdt in dat de glaszetters en de dakdekkers bitumen buiten de analyse vallen. Hieronder (tabel 1) vindt u de indeling van de beroepen op CAO niveau:

Page 15: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 15 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 1: Indeling beroepen op basis van CAO

Beroep CAO - Dakdekker leisteen - Dakdekker pannen - Dakdekker rietdekker

CAO Bouwnijverheid

- Vloerenlegger epoxy - Vloerenlegger gietvloer - Vloerenlegger zandcement - Vloerenlegger terrazzo

CAO Afbouw

- Timmerman nieuwbouw - Timmerman renovatie - Stelleur

CAO Bouwnijverheid

- Stukadoor mechanisch - Stukadoor traditioneel

CAO Afbouw

- Blokkensteller ruwbouw CAO Bouwnijverheid - Blokkensteller Afbouw CAO Afbouw - Metselaar nieuwbouw - Metselaar renovatie

CAO Bouwnijverheid

- Plafondmonteur CAO Afbouw - Steigerbouwer CAO Bouwnijverheid - Straatmaker CAO Bouwnijverheid - Opperman straatmaker CAO Bouwnijverheid - Tegelzetter CAO Bouwnijverheid

Bij het presenteren van de gegevens in deze groepen blijven de glaszetters en de dakdekkers bitumen buiten beschouwing: deze vallen onder andere CAO s.

3 Op basis van beroepsgroepniveau. Op beroepsniveau is het niet mogelijk om analyses uit te voeren, omdat de observaties niet evenredig verdeeld zijn over het bouwproces (at random observaties in verschillende bouwprocesfases) en er per beroep sprake is van een te klein aantal observaties. Door de indivi-duele beroepen in te delen in beroepsgroepen, is het wellicht wel mogelijk om uitspraken te doen. Dit heeft geleid tot de onderstaande indeling in beroeps-groepen (zie tabel 2).

Page 16: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 16 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 2: Indeling beroepen in beroepsgroepen

Beroep Beroepsgroep - Dakdekker bitumen - Dakdekker leisteen - Dakdekker pannen - Dakdekker rietdekker

Dakdekkers

- Vloerenlegger epoxy - Vloerenlegger gietvloer - Vloerenlegger zandcement - Vloerenlegger terrazzo

Vloerenleggers

- Timmerman nieuwbouw - Timmerman renovatie - Stelleur

Timmerlieden

- Stukadoor mechanisch - Stukadoor traditioneel

Stukadoors

- Blokkensteller ruwbouw - Blokkensteller Afbouw - Metselaar nieuwbouw - Metselaar renovatie

Wandenbouwers

- Straatmaker - Opperman straatmaker

Straatmakers

De beroepen glaszetter, plafondmonteur, steigerbouwer en tegelzetter konden niet op een logische manier ingedeeld worden in een samenhangende groep. Deze be-roepen blijven bij de analyses op beroepsgroepniveau daarom buiten beschouwing.

1.6 Opbouw rapport

In hoofdstuk 2 wordt beschreven hoe de onderzoeksresultaten verzameld en geana-lyseerd zijn. In hoofdstuk 3 worden de resultaten gepresenteerd. In hoofdstuk 4 wor-den op basis van discussie de resultaten tegen het licht gehouden. Tot slot worden in hoofdstuk 5 conclusies getrokken. In een aantal gevallen wordt verwezen naar de bij-lagen.

2 Verzamelen en analyseren gegevens

2.1 Enquêtes op de bouwplaats

Uitvoering Per beroep zijn, waar mogelijk, drie werknemers en drie zzp ers (al dan niet onder een bepaalde mate van gezag), geïnterviewd. In het totaal betreft dit 74 werkne-mers en 68 zzp ers. Bij deze 142 werkenden zijn drie enquêtes afgenomen, na-melijk de:

Enquête fysieke belasting (bijlage 4);

Enquête hulpmiddelen voor werknemers en zzp ers (bijlage 5);

Enquête keten bouwproces voor werknemers en zzp ers (bijlage 6).

Daarnaast is bij 30 werkgevers of uitvoerders een interview afgenomen. Bij dit in-terview zijn twee enquêtes ingevuld, namelijk de:

Page 17: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 17 van 101 vhp ergonomie/EIM

Enquête hulpmiddelen voor werkgevers en uitvoerders (bijlage 7);

Enquête keten bouwproces voor werkgevers en uitvoerders (bijlage 8).

Analyse van de op bouwplaats uitgevoerde enquêtes Van de uitgevoerde enquêtes zijn de antwoordpercentages van de verschillende groepen zzp ers en werknemers (voor de gehele groep, op CAO niveau en op be-roepsgroepniveau) met elkaar vergeleken. In tabel 3 is het totale aantal uitge-voerde enquêtes per enquête weergegeven.

Tabel 3: Aantal enquêtes per soort enquête.

Enquête Werknemers Zzp ers Uitvoerders Werkgevers

Fysieke belasting 74 68

Keten bouwproces 74 68 19 9

Hulpmiddelen 74 68 19 9

Betrouwbaarheid Voor alle enquêtes die op de bouwplaats zijn uitgevoerd, zijn de betrouwbaar-heidsintervallen voor de minst gunstige situatie bepaald (zie tabel 5). Dit is de si-tuatie waarbij de uitkomsten van beide onderling te vergelijken groepen vrijwel gelijk zijn, waardoor relatief bezien meer observaties nodig zijn om een verschil aan te tonen. De gebuikte formules zijn terug te vinden in bijlage 15.

2.2 Telefonische enquêtes onder zzp ers

Uitvoering Onder zzp ers werkende in de bouwnijverheidzijn telefonische enquêtes afgeno-men. De gebruikte vragenlijst is weergegeven in bijlage 9. De uitgangspunten voor de telefonische enquête, die is uitgevoerd door Stratus Marktonderzoek, zusterorganisatie van EIM, waren:

De vragenlijst is eerst tijdens een pilot getest. Deze proefgesprekken hebben geleid tot een aantal tekstuele aanpassingen in de vragen en toelichting.

Elk gesprek is begonnen met een check of werkelijk sprake is van een zzp er (ondernemer en geen werknemers in dienst) en van een onderneming in de bouw;

De duur van de gesprekken was gemiddeld 10 minuten;

De steekproef is gestratificeerd op basis van beroepen (vertaald in bedrijfs-sectoren in overleg met sectorexperts). Voor een deel van de beroepen was dat maar ten dele mogelijk omdat de vergelijkbare ondernemingen een on-derdeel zijn van de (ruim gedefinieerde) algemene B&U-bouw. Uiteindelijk is de keus gemaakt een deel van de waarnemingen (vooral klusbedrijven) bui-ten de geselecteerde beroepen niet te gebruiken.

Een zzp er in de bouwnijverheidis overdag vooral op locatie aan het werk. Om die reden is vooral s avonds gebeld. Er zijn maar weinig gesprekken gevoerd met buitenlandse zzp ers. Deze zijn slechts zeer beperkt telefonisch bereikt. In totaal zijn 508 volledige gesprekken gevoerd. Dit is een responspercentage van 70%. In bijlage 10 zijn de responspercentages van de telefonische enquête opgenomen. Uiteindelijk is gewerkt met 333 waarnemingen in de geselecteerde beroepen.

Page 18: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 18 van 101 vhp ergonomie/EIM

Analyse Van de uitgevoerde enquêtes is na opschoning per vraag een rechte telling uitge-voerd voor verschillende selecties van beroepen. De resultaten zijn vergeleken met de percentages voor werknemers die bekend zijn uit de PAGO vragenlijst (bron: Arbouw).

Betrouwbaarheid Voor de resultaten met betrekking tot fysieke belasting zijn de resultaten van de telefonische enquête vergeleken met de resultaten van de PAGO. Doordat de uiteindelijke hoeveelheid respondenten bij de telefonische enquête per groepsin-deling per vraag verschilde, kan geen vast betrouwbaarheidsinterval aangeven worden.

2.3 Observaties fysieke belasting op de bouwplaats

Uitvoering observaties Voor het objectief in kaart brengen van de feitelijke fysieke belasting op de bouw-plaats, is gebruik gemaakt van de methode Handboek Fysieke Belasting 2008. De methode is als volgt toegepast:

Vastleggen karakteristieken van het werk en de werkende persoon: beroep, locatie, soort klus, zzp er of werknemer, taken, aanwezige hulpmiddelen en verzwarende omstandigheden;

Vaststellen subjectief ervaren zwaarte van de taken;

Observeren van taken waarbij tillen en dragen , duwen en trekken , werk-houdingen en repeterende bewegingen aan de orde zijn.

Per beroepsgroep zijn, op bovenstaande wijze, tenminste zes observatieonder-zoeken uitgevoerd (evenredig verdeeld over werknemers en zzp ers). De obser-vatieonderzoeken hebben geleid tot een beoordeling van de fysieke belasting. Voor een nadere toelichting over gehanteerde observatiemethode wordt verwe-zen naar bijlage 3.

Voor de lezer van dit rapport is het van belang te weten dat de volgende rand-voorwaarden bij de observatieonderzoeken toegepast zijn:

Een observatie betreft het at random gedurende 2,5 uur observeren van een werknemer of zzp er;

Een observatie betreft werkzaamheden die op het moment van observatie uitgevoerd werden. Onbekend is in welke mate dit een representatieve weer-gave van taken verdeeld over het bouwproces betreft;

Er is naar gestreefd om alle beroepsgroepen even vaak te observeren. Er is daarbij geen onderscheid gemaakt tussen beroepen die relatief veel voorko-men (bijvoorbeeld timmerlieden) en beroepen die relatief weinig voorkomen (bijvoorbeeld dakdekkers);

Observatieonderzoeken zijn uitsluitend uitgevoerd nadat toestemming van de werkgever, uitvoerder en werknemer ofwel de zzp er verkregen is.

De observaties zijn uitgevoerd in meerdere delen van Nederland. Dit betreft de gehele Randstad, in zuid Nederland zijn observaties met name uitgevoerd in Brabant (regio Eindhoven) en in Noord Nederland vooral in Overijssel (re-gio Zwolle). In bijlage 23 (CD ROM) is van elke observatie een geanonimi-seerd verslag opgenomen.

Page 19: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 19 van 101 vhp ergonomie/EIM

Analyse van observaties Bij de observatieonderzoeken fysieke belasting op de bouwplaats is gebruik ge-maakt van de methode Fysibel© (Peereboom en De Langen, 2008). Voor een beschrijving van de methode en de gehanteerde normstelling wordt verwezen naar bijlage 3. In tabel 4 is aangegeven welke vormen van fysieke belasting in kaart gebracht zijn.

Tabel 4: Geobserveerde vormen van fysieke belasting tijdens observatieonder-zoeken op de bouwplaats

Vormen van fysieke belasting

Tillen en dragen

Duwen en trekken

Werkhoudingen (statisch)

Repeterende bewegingen (dynamisch)

In totaal zijn tijdens de 142 observatieonderzoeken (74 bij werknemers en 68 bij zzp ers) 391 taken geobserveerd, dit is gemiddeld 2,75 taken per observatieon-derzoek. Bij elk van de 391 observaties zijn de vier vormen van fysieke belasting in kaart gebracht. Dit betreft in totaal (391 x 4=) 1564 uitkomsten. Binnen deze 1564 uitkomsten zijn dit de mogelijke kwalificaties:

Teneinde een zo gericht mogelijk antwoord te geven op de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van de Fysibel Index. Deze index geeft een gewogen score per taak. Hierbij is gebruik gemaakt van de volgende weging:

Op basis hiervan kan een vergelijking gemaakt worden op groepsniveau. Voor die groepen waar op basis van de Fysibel index sprake is van een relatief hoge score is vervolgens uiteengezet hoe de index opgebouwd is, namelijk: bij welke taken en vormen van fysieke belasting is sprake van hoge

rode scores.

Betrouwbaarheid Om een uitspraak te kunnen doen over de mate van betrouwbaarheid van de re-sultaten, is het 95% betrouwbaarheidsinterval bepaald. Indien de gevonden waardes buiten het 95% betrouwbaarheidsinterval vallen, dan is de kans 95% dat daadwerkelijk sprake is van een verschil.

= 0 punten

= 0 punten

= 1 punt

= 2 punten Totaal aantal punten / totaal aantal taken = Fysibel Index.

= komt niet voor

= komt voor, geen knelpunt

= komt voor, benadert gezondheidskundige grenswaarde, mogelijk knelpunt

= komt voor, overschrijding gezondheidskundige grenswaarde, knelpunt

Page 20: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 20 van 101 vhp ergonomie/EIM

Voor de observatieonderzoeken fysieke belasting is het betrouwbaarheidsinterval bepaald voor vergelijkingen op basis van de totale groep zzp ers en werknemers en op basis van CAO niveau. Op beroepsniveau is geen 95% betrouwbaarheids-interval bepaald. Gezien het geringe aantal observaties op beroepsniveau (per beroep driemaal een werknemer en driemaal een zzp ers) is de invloed van com-plicerende factoren groot te noemen. Onderzoekers achten daarom directe ver-gelijkingen tussen groepen onvoldoende representatief. Zie tabel 5 voor de be-trouwbaarheidsintervallen per groepsindeling.

Tabel 5: 95% betrouwbaarheidsinterval voor verschillende onderdelen uit het on-derzoek

Aantal metingen 95% betrouwbaarheidsinterval Onderdeel Totaal CAO Beroeps-

groep Totaal CAO Beroeps-

groep Observaties fysieke belas-ting

391 (taken)

172 (taken)

56 0,07 0,11 n.b.

Enquêtes op de bouwplaats

142 64 18 8,4% 12,6% 23,6%

Page 21: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 21 van 101 vhp ergonomie/EIM

3 Resultaten

3.1 Validiteit en representativiteit

Voordat de inhoudelijke discussie plaats kan vinden over de resultaten is het wenselijk enkele kanttekeningen te plaatsen bij de validiteit en representativiteit van de onderzoeksuitkomsten.

In het onderzoek zijn met de volgende instrumenten data verzameld: 1. Enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats 2. Enquêtes hulpmiddelen op de bouwplaats; 3. Enquêtes keten bouwproces op de bouwplaats; 4. Telefonische enquêtes; 5. Observatieonderzoeken fysieke belasting op de bouwplaats.

Bij de observatieonderzoeken fysieke belasting (5) zijn kanttekeningen te maken waar het validiteit en representativiteit betreft.

Bij de validiteit, ofwel de mate waarin met de observatieonderzoeken daadwerke-lijk gemeten is hetgeen vooraf bedoeld is te meten, worden de volgende kantte-keningen geplaatst::

De observatieonderzoeken hebben niet plaatsgevonden bij een vastgestelde aselecte steekproef van de werkzaamheden. De geobserveerde werkzaam-heden zijn daardoor niet altijd representatief voor de gemiddelde fysieke be-lasting van een dag werken;

Bij werknemers en zzp ers zijn niet in alle gevallen dezelfde werkzaamheden in dezelfde fase van het bouwproces geobserveerd. Om dit te kunnen realise-ren zijn of twee maal zoveel observaties nodig of moet van iedere bouwplaats voorafgaand aan observatie precies bekend zijn in welke fase van het bouw-proces men zich bevindt.

Voor wat betreft de representativiteit, dit betreft de mate waarin uitkomsten gene-raliseerbaar zijn naar de gehele populatie, worden de volgende kanttekeningen geplaatst bij de observatieonderzoeken:

Om een representatief onderzoek uit te kunnen voeren voor 18 beroepsgroe-pen waarbij deze ook onderling vergeleken kunnen worden zijn meer obser-vaties nodig. In het huidige onderzoek zijn 391 observaties uitgevoerd. Om het huidige gevonden verschil tussen zzp ers en werknemers significant aan te tonen zijn 816 observaties nodig (zie bijlage 15).

Zzp ers die geheel zelfstandig werken op kleine bouwlocaties zijn niet of nau-welijks geobserveerd. Dit betreft met name zzp ers die niet of nauwelijks on-der gezag werken. In de telefonische enquête komen deze wel voor. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan zzp ers die werken in particuliere wo-ningen zonder dat er een uitvoerder aanwezig is. Vaak hebben deze zzp ers beschikking over veel minder hulpmiddelen in vergelijking met werken op gro-tere bouwlocaties. Omdat het lastig is deze zzp ers te bereiken zijn overdag kleinere bouwlocaties bezocht met de vraag of een observatie uitgevoerd mocht worden. In vrijwel al deze gevallen werd aangegeven geen tijd te heb-ben

of was een weigering om mee te werken het gevolg. In een aantal geval-len was sprake van taalproblemen waardoor een onderzoek niet goed uitge-voerd kon worden. De onderzoekers hebben in totaal meer dan 100 bedrijven benaderd om een bezoek te kunnen afleggen.

Page 22: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 22 van 101 vhp ergonomie/EIM

De zzp ers die geobserveerd zijn werkten veelal bij de grotere (af)bouwbedrijven. Dit betreft zzp ers die gewend zijn tewerken volgens de regels van het bedrijf en daardoor meer lijken op werknemers . Daarnaast is het ook zo dat de bedrijven die benaderd zijn voor dit onderzoek, vaak die zzp ers aanwijzen voor de observatieonderzoeken die passen bij de cultuur van het bedrijf en dus ook werken volgens de afspraken van het bedrijf.

Er zijn veel meer enquêtes (1, 2, 3, en 4) afgenomen dan dat er observatie-onderzoeken zijn uitgevoerd. Hierdoor wordt de uitkomst van de enquêtes re-presentatiever geacht dan de uitkomst van de observatieonderzoeken.

De vragen die in de enquêtes (1, 2, 3, en 4) zijn gesteld zijn afkomstig uit de PAGO vragenlijst. Doordat steeds dezelfde vragen zijn gesteld, is de verge-lijkbaarheid groter. Er zijn elementen herkenbaar die bijgedragen kunnen hebben aan het verschil in uitkomst tussen de onderzoeksmethoden:

Zzp ers die arbeidsongeschikt zijn of langdurig/chronisch ziek zijn, zullen hun onderneming relatief vaak staken. Deze personen zijn niet betrokken in het onderzoek. Bij werknemers ligt dat onderscheid mogelijk minder ab-soluut.

Met uitzondering van de PAGO-resultaten zijn de gegevens niet represen-tatief voor beroepsgroepen en andere samenstellingen.

Vanwege deze redenen is het zaak voorzichtig te zijn met het trekken van con-clusies uitsluitend op basis van de observatieonderzoeken. Uitgangspunt is dat bij vergelijkingen tussen grotere groepen werkenden (werknemers versus zzp ers en vergelijking op CAO niveau) de complicerende factoren meer uitmiddelen dan bij vergelijkingen tussen kleinere groepen (beroepsgroepen onderling).

Bij de telefonische enquêtes (4) zijn ook aselect respondenten getrokken uit de sector Algemene B&U . Dat resulteerde in relatief veel respondenten met een niet-geselecteerd beroep. Zo bleek bijvoorbeeld dat 19% van de geënquêteerde zzp ers valt onder de categorie klusbedrijven . Dit is geen beroepsgroep op grond waarvan een vergelijking met (een van de) beroepsgroepen van werknemers mogelijk is. Onbekend van klusbedrijven is welke werkzaamheden wel of niet ver-richt worden , in welke mate en op welke manier. Bij klusbedrijven hebben ook geen observaties op de bouwplaats plaatsgevonden. Daarom is bij de vergelijking tussen werknemers en zzp ers de data betreffende klusbedrijven niet meegeno-men.

Tot slot is getoetst of er grote leeftijdsverschillen bestaan tussen groepen zzp ers en werknemers. Vaak wordt gezegd dat oudere zzp ers weer terug gaan naar een loondienstverband. Dit zou kunnen betekenen dat de groep zzp ers relatief (veel) jonger is. Omgekeerd wordt ook wel aangegeven dat juist meer ervaren werkne-mers zzp er worden. Dit zou ook mogelijk gevonden verschillen mede kunnen verklaren. De verschillen zijn betrekkelijk klein. Over het totaal bezien zijn zzp ers gemiddeld 45,1 jaar en werknemers gemiddeld 43,4 jaar. Bij de interpretatie van de uitkomsten is geen rekening gehouden met leeftijdsverschillen. In de tabel in bijlage 16 is de gemiddelde leeftijd per beroepsgroep opgenomen.

Page 23: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 23 van 101 vhp ergonomie/EIM

3.2 Resultaten onderzoek feitelijke fysieke belasting op de bouwplaats

Deze resultaten betreffen de uitkomsten van de:

Enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats;

Telefonische enquêtes fysieke belasting;

Observaties fysieke belasting.

Resultaten enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats Bij het vergelijken van de totale groep werknemers versus de totale groep zzp ers, beoordelen zzp ers op alle onderdelen van fysieke belasting, behalve voor duwen en trekken, hun werk zwaarder dan werknemers. Verschillen (die met het 95% betrouwbaarheidsinterval zijn aangetoond) zijn gevonden bij tillen en dragen, tillen boven 25 kg en duwen en trekken. Meer zzp ers geven aan vaak zwaar te tillen en te dragen en vaker gewichten boven de 25 kg te tillen. Meer werknemers geven aan zwaar te duwen en trekken.

De uitkomsten op CAO niveau ondersteunen bovenstaande resultaten. In de be-roepen die onder de CAO Bouwnijverheid vallen geven meer zzp ers dan werk-nemers aan dat zij gewichten boven de 25 kg tillen. In de beroepen die onder de Afbouw CAO geven meer zzp ers dan werknemers aan vaak zwaar te tillen en dragen en ook meer hinder te ondervinden van bukken. Meer werknemers geven aan vaak zwaar te duwen en trekken.

De wandenbouwers springen eruit bij de vergelijking op beroepsniveau. Veel meer werknemers geven aan in ongemakkelijke houdingen te werken, dan zzp ers dat doen. In de overige beroepen is de trend dat zzp ers hun werk zwaar-der beoordelen dan werknemers. In bijlage 19 zijn de resultaten van de enquête fysieke belasting op de bouwplaats weergegeven.

Houden aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen

Er is bepaald in welke mate de geïnterviewden zich houden aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen waarbij opgemerkt wordt dat deze regel voor zzp ers die niet onder gezag werken niet verplicht is. Hierbij is rekening gehouden met:

De algemeen geldende regel van maximaal 25 kg tillen en

De specifieke regels die per beroep gelden. Voor een overzicht van deze regels wordt verwezen naar bijlage 23 (CD ROM).

Uit onderstaande tabel 6 is af te lezen dat meer werknemers dan zzp ers zich aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen houden. Deze trend is ook te zien binnen de CAO Bouwnijverheid en binnen de beroepsgroepen dakdekkers en timmerlie-den.

Page 24: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 24 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 6: Percentage werknemers en zzp ers dat zich houdt de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen.

Aantal geïnterviewden / geobserveerden

% dat zich aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen houdt Groepsindeling

Werknemer Zzp er Werknemer Zzp er Totaal 74 68 78 54

CAO Bouwnijverheid 43 35 79 46

CAO Afbouw 25 24 88 83

Dakdekkers 10 8 80 50 Vloerenleggers 8 6 100 100 Timmerlieden 12 9 83 11 Stukadoors 7 9 100 100 Wandenbouwers 15 13 80 85 Straatmakers 6 5 83 80

Resultaten telefonische enquêtes Ook uit de resultaten van de telefonische enquêtes blijkt dat meer zzp ers dan werknemers aangeven dat ze zwaar belast worden. Meer zzp ers beoordelen hun werk zwaar op de onderdelen ongemakkelijke houdingen en lang of vaak hurken (zie tabel 7).

Bij vaak tillen, trekken, duwen of dragen zijn de verschillen tussen zzp ers en werknemers beperkt. Dit onderdeel kan lastig vergeleken worden met de resulta-ten uit de enquêtes op de bouwplaats omdat daar deze twee onderwerpen apart bevraagd zijn.

Uit de enquêtes op de bouwplaats komt naar voren dat meer zzp ers zwaar tillen en dragen en meer werknemers zwaar duwen en trekken. Dit gegeven verklaart waarom er in de telefonische enquête (waar deze twee items samen zijn geno-men) geen verschil gevonden is.

Page 25: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 25 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 7: Resultaten telefonische enquête fysieke belasting voor werknemers en zzp ers.

% ongemakke-lijke houdingen

% lang of vaak hurken

% zwaar tillen / dra-gen EN/OF duwen / trekken Groepsindeling

Werk-nemer

Zzp er Werk-nemer

Zzp er Werk-nemer

Zzp er

Totaal 33 58 34 63 55 60

CAO Bouwnijverheid

32 55 33 63 54 55 CAO Afbouw 39 66 44 55 69 68

Dakdekkers 54 56 57 73 69 69 Vloerenleggers 40 64 63 68 70 60 Timmerlieden 29 53 29 57 52 55 Stukadoors 42 63 48 49 69 66 Wandenbouwers 38 58 34 57 53 53 Straatmakers 36 52 61 75 67 55

Resultaten observaties fysieke belasting op de bouwplaats Hoe hoger de Fysibel index, hoe hoger de fysieke belasting. Dit is het uitgangs-punt bij de interpretatie van de resultaten van de observatieonderzoeken. Een be-langrijke vraag die daarbij gesteld dient te worden is: wanneer is sprake van een echt verschil tussen gevonden uitkomsten? Voor het beantwoorden van deze vraag is een 95% betrouwbaarheidsinterval bepaald (zie bijlage 15).

Vergelijking totale groep werknemers versus zzp ers

Zoals uit tabel 5 (paragraaf 2.3) is af te lezen, is het 95% betrouwbaarheidsinter-val bepaald op 0,07. Indien er sprake is van een verschil van 0,07 of meer is sprake is van een verschil in fysieke belasting. Hierbij dient de mogelijke invloed van de complicerende factoren, zoals het ontbreken van een aselecte steekproef en het niet altijd kunnen observeren van dezelfde werkzaamheden, in acht ge-nomen te worden. In tabel 8 is te zien dat voor de vergelijking zzp er versus werknemer voor het gemiddelde van alle vormen van fysieke belasting geen daadwerkelijk verschil vastgesteld is. Voor enkele deelaspecten van fysieke be-lasting zijn wel verschillen gevonden. Deze zijn vet weergegeven in tabel 8. Voor elk van deze aspecten geldt dat binnen de huidige steekproef werknemers een hogere fysieke belasting ondergaan. Steeds geldt dat bij een gevonden verschil dat dit wel aantoonbaar, maar niet groot is. Toelichting: een maximale score per onderwerp in tabel 8 is 2 punten (rood), dan is een verschil zoals bijvoorbeeld bij statisch romp (0,77 versus 0,68) gevonden wel een echt verschil, maar geen groot verschil.

Page 26: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 26 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 8: Resultaten observaties fysieke belasting op de bouwplaats voor werk-nemers en zzp ers op basis van totale groep.

Vorm van fysieke belasting Werknemer (n=74) zzp er (n=68) Tillen / dragen 0,75 0,72 Duwen / trekken 0,10 0,04 Statisch been 0,45 0,46 Statisch romp 0,77 0,68 Statisch nek / hoofd 0,28 0,29 Statisch schouder 0,56 0,51 Statisch elleboog 0,16 0,09 Statisch pols / hand 0,17 0,11 Dynamisch been 0,14 0,09 Dynamisch romp 0,34 0,23 Dynamisch nek / hoofd 0,21 0,10 Dynamisch schouder 0,49 0,49 Dynamisch elleboog/hand links 0,08 0,08 Dynamisch elleboog/hand rechts 0,08 0,07 Gemiddelde over alle vormen van fysieke belasting

0,33 0,28

Vergelijking werknemers versus zzp ers op CAO-niveau

Het 95% betrouwbaarheidsinterval voor de vergelijking op CAO niveau is bepaald op 0,11 (zie tabel 5 in paragraaf 2.3). Ook hierbij dient de mogelijke invloed van de complicerende factoren in acht ge-nomen te worden. In tabel 9 is te zien dat voor de vergelijking binnen de CAO Bouwnijverheid geen verschil vastgesteld is tussen werknemers en zzp ers. Er zijn wel enkele deelaspecten, namelijk statische beenhoudingen en dynamische schouderbewegingen, waar zzp ers een hogere fysieke belasting ondergaan. Voor de CAO Afbouw geldt dat werknemers over alle vormen van fysieke belas-ting bezien een zwaardere fysieke belasting ondergaan op basis van de huidige steekproef. Voor een aantal deelaspecten van fysieke belasting zijn deze ver-schillen vastgesteld, deze zijn vet weergegeven in tabel 9.

Page 27: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 27 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 9: Resultaten observaties fysieke belasting op de bouwplaats voor werk-nemers en zzp ers op basis van CAO

CAO Bouwnijverheid CAO Afbouw Fysieke belasting vorm

Werknemer

(n=112 taken)

Zzp er (n=68 taken)

Werknemer (n=94 taken)

Zzp er (n=72 taken)

Tillen / dragen 0,88 0,78 0,59 0,61 Duwen / trekken 0,09 0,05 0,15 0,03 Statisch been 0,38 0,57 0,54 0,42 Statisch romp 0,73 0,81 0,82 0,64 Statisch nek / hoofd 0,20 0,30 0,43 0,43 Statisch schouder 0,36 0,43 0,75 0,63 Statisch elleboog 0,13 0,10 0,22 0,11 Statisch pols / hand 0,15 0,12 0,22 0,11 Dynamisch been 0,10 0,12 0,21 0,08 Dynamisch romp 0,26 0,23 0,47 0,28 Dynamisch nek/hoofd 0,17 0,12 0,28 0,10 Dynamisch schouder 0,36 0,50 0,75 0,60 Dynamisch elleboog/hand links 0,04 0,06 0,15 0,08 Dynamisch elleboog/hand rechts 0,04 0,10 0,15 0,06 Gemiddelde over alle vormen van fysieke belasting

0,28 0,31 0,41 0,30

Vergelijking op beroepsgroepniveau

Op beroepsgroepniveau is per onderlinge vergelijking tussen werknemers en zzp ers sprake van veel kleinere aantallen observaties in vergelijking met de ver-gelijkingen tussen werknemers en zzp ers en de vergelijkingen op CAO niveau. Gemiddeld gezien zijn er per beroepsgroep 56 observatieonderzoeken uitgevoerd (minimum is 32, maximum is 67). Hiervoor is elk van de beroepen zesmaal beke-ken, namelijk driemaal een werknemer en driemaal een zzp er. De invloed van de complicerende factoren is hier vanwege het relatief lage aantal observaties, groot te noemen. Daarom zijn directe vergelijkingen tussen groepen minder representa-tief in vergelijking met de resultaten van de enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats en de telefonische enquêtes (zie paragraaf 6.3 en 6.4). De uitkom-sten op beroepsgroepniveau zijn opgenomen in bijlage 17.

Op beroepsgroepniveau is gekeken naar de feitelijke fysieke belasting. De onder-zoekers hebben een rangorde aangebracht van zwaar naar licht van de beroepen over alle vormen van fysieke belasting (zie tabel 10). Vervolgens wordt uitgelegd waardoor deze rangorde bepaald wordt.

Page 28: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 28 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 10: Rangorde van de beroepsgroepen.

Rangorde van zwaar naar licht

Beroep Categorie

1 Stukadoor werknemer 2 Straatmaker zzp er 3 Stukadoor zzp er 4 Timmerman zzp er 5 Wandenbouwer werknemer 6 Dakdekker werknemer 6 Vloerenlegger werknemer 8 Wandenbouwer zzp er 9 Timmerman werknemer 10 Vloerenlegger zzp er

Voor de top drie wordt hieronder een toelichting gegeven. Dit betreft situaties zo-als deze door de onderzoekers inde praktijk aangetroffen zijn. Bij stukadoors (zie figuur 2) wordt de relatief hoge fysieke belasting (rode scores) vooral bepaald door de volgende combinatie van vormen van fysieke belasting en taken:

Zwaar tillen bij aan- en afvoer van materialen en mengen;

Statische werkhoudingen van met name benen (staan), romp en schouder tij-dens voorbewerken, specie mengen, voorstrijken, pleisteren, afstuken, spuiten, uitrepareren en wanden rollen;

Dynamische bewegingen van met name de schouder (meestal rechts) bij de-zelfde taken.

Figuur 2: Statische werkhoudingen bij stukadoors.

Bij straatmakers (zie figuur 3) wordt de relatief hoge fysieke belasting (rode sco-res) vooral bepaald door de volgende combinatie van vormen van fysieke belas-ting en taken:

Zwaar tillen bij met name tegelen en daarnaast bij: trottoirband stellen, tegels uithalen, tegels aangeven, vlak maken van zand en stenen leggen;

Statische werkhoudingen van met name de romp en in mindere mate de be-nen (staan en knielen) bij taken zoals: straten, afrijen, zand scheppen stellen, te-gels aanslaan, stenen leggen en aftrillen.

Page 29: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 29 van 101 vhp ergonomie/EIM

Dynamische bewegingen van met name de schouder (meestal rechts) bij de-

zelfde taken.

Figuur 3: 3a) Statische houding van de knieën en romp tijdens straten; 3b) zwaar tillen bij trottoirband stellen.

Bij timmerlieden (zie figuur 4) wordt de relatief hoge fysieke belasting (rode sco-res) vooral bepaald door de volgende combinatie van vormen van fysieke belas-ting en taken:

Zwaar tillen met name bij het plaatsen van kozijnen en daarnaast in mindere mate bij het werken met balken en het verplaatsen van materiaal;

Statische werkhoudingen van met name de romp en in mindere mate de be-nen (staan en knielen vooral), bij de taken plaatsen kozijnen en profielenmontage en daarnaast in mindere mate bij maatvoering opnemen, zagen, schaven, vast-spijkeren en montage;

Dynamische bewegingen van met name de schouder (meestal rechts) bij za-gen, schaven, vastspijkeren en montage.

Figuur 4: 4a) Zwaar tillen bij verplaatsen van materialen; 4b) statische houding van de romp bij het maatvoeren.

Page 30: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 30 van 101 vhp ergonomie/EIM

Uitkomsten observaties per vorm van fysieke belasting

Tillen en statische rompbelasting zijn de vormen van fysieke belasting die het hoogst scoren bij de observaties. De onderlinge verschillen tussen zzp ers (28% rode score) en werknemers (31% rode score) zijn klein. In 11% van de gevallen wordt de normstelling van de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen overschreden. De twee daaropvolgende fysiek meest belastende aspecten zijn statische schou-derbelasting en dynamische schouderbelasting. De onderlinge verschillen tussen de werknemers (23% rood) en zzp ers (22% rood) zijn klein. In bijlage 18 zijn de scores in detail weergegeven.

3.3 Afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaannemer

Deze resultaten betreffen de uitkomsten van de:

Enquêtes veiligheid op de bouwplaats;

Enquêtes hulpmiddelen op de bouwplaats;

Vragen over hulpmiddelen uit telefonische enquêtes;

Enquêtes keten bouwproces;

Telefonische enquêtes keten bouwproces;

Telefonische enquêtes en observaties inzake gezagsrelatie.

Enquêtes veiligheid op de bouwplaats Op alle ondervraagde onderwerpen m.b.t. veiligheid, zijn geen (significante) ver-schillen gevonden tussen de gehele groep zzp ers versus de gehele groep werk-nemers (tabel 11). In principe zouden hier ook geen verschillen moeten bestaan omdat betreffende veiligheid dezelfde regels gelden. Gevonden verschillen op basis van het 95% betrouwbaarheidsinterval zijn vet gedrukt weergegeven. De vergelijking op CAO niveau ondersteunt dit resultaat, uitgezonderd voor het zich bevinden in onveilige situaties. Werknemers die vallen onder de Afbouw CAO vallen geven vaker dan zzp ers aan dat zij zich regelmatig in onveilige situa-ties bevinden.

Bij de vergelijking op beroepsgroepniveau is geen eenduidig resultaat te zien. Zo rapporteren de ene keer meer werknemers onveilige situaties (vloerenleggers) en de andere keer meer zzp ers (dakdekkers).

Een opvallend resultaat is dat ongeveer een kwart van de geïnterviewden aan-geeft zich regelmatig in onveilige situaties te bevinden, terwijl het merendeel wel vindt dat er voldoende maatregelen zijn genomen, voldoende PBM s aanwezig zijn en de veiligheid in orde is.

Er kan niet worden bepaald of deze resultaten ondersteund worden door de re-sultaten uit de telefonische enquêtes, aangezien deze vragen daar niet zijn ge-steld.

Page 31: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 31 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 11: Resultaten enquête veiligheid op de bouwplaats voor werknemers en zzp ers.

Aan

tal g

eïn

ter-

view

den

% B

evin

dt

zich

re

gel

mat

ig in

o

nve

ilig

e si

tua-

ties

% V

old

oen

de

m

aatr

egel

en

gen

om

en

% M

et b

e-sc

hik

kin

g o

ver

vold

oen

de

PB

Ms

% V

eilig

hei

d

op

het

wer

k is

in

ord

e

Groepsindeling

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP

Totaal 74 68 27 24 88 87 99 96 88 90

CAO Bouwnijverheid

43 35 30 26 86 83 98 91 84 89

CAO Afbouw 25 24 25 8 88 96 100 100 92 96

Dakdekkers 10 8 30 63 80 50 90 88 70 50

Vloerenleggers 8 6 25 0 75 100 100 100 88 100

Timmerlieden 12 9 17 0 67 89 100 100 83 100

Stukadoors 7 9 14 0 86 100 100 100 100 100

Wandenbouwers 15 13 40 23 100 85 100 92 87 85

Straatmakers 6 5 17 0 100 100 100 100 100 100

Enquêtes hulpmiddelen op de bouwplaats Een groot percentage van alle werkenden (ca. 90%) gebruikt tilhulpmiddelen. Er is geen verschil in het percentage zzp ers versus werknemers dat hulpmiddelen gebruikt, behalve voor de stukadoors waar zzp ers aanzienlijk minder hulpmidde-len gebruiken. Bijna alle zzp ers (88%) geven aan hulpmiddelen te mogen gebrui-ken van werknemers.

Er is wel een verschil gevonden betreffende het percentage werkenden dat in-formatie over fysieke belasting krijgt. Zzp ers krijgen minder informatie dan werk-nemers. De resultaten op CAO niveau ondersteunen deze bevindingen. Op be-roepsgroepniveau zijn er geen verschillen gevonden in de groepen vloerenleg-gers, timmerlieden, stukadoors en straatmakers. Maar deze resultaten tonen wel dezelfde trend.

De hulpmiddelen die gebruikt worden verschillen nauwelijks tussen werknemers en zzp ers. Met name de bouwkraan, bouwlift en kruiwagen worden veel ingezet. Daarnaast worden per beroepsgroep nog in een aantal gevallen specifieke hulp-middelen vaker gebruikt, een overzicht is opgenomen in een tabel in bijlage 11. In bijlage 12 is daarnaast in tabelvorm een compleet overzicht van gebruikte hulp-middelen opgenomen met daarin:

soort hulpmiddel;

soort aanpak (bron/knelpunt/belasting verdelen);

percentage werknemers en zzp ers dat deze hulpmiddelen gebruikt;

door wie de hulpmiddelen ter beschikking gesteld worden;

een foto.

Page 32: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 32 van 101 vhp ergonomie/EIM

Vragen hulpmiddelen telefonische enquête Ook uit de telefonische enquête blijkt dat een groot gedeelte van de zzp ers (73%) tilhulpmiddelen gebruikt (zie tabel 12). Het percentage zzp ers dat aangeeft altijd hulpmiddelen van werknemers te mogen gebruiken is, aanzienlijk lager dan is gebleken uit de enquêtes die op de bouwplaats zijn afgenomen, respectievelijk 52% en 88%. Dit kan samenhangen met het feit dat in de telefonische enquête meer zzp ers ondervraagd zijn die actief zijn op kleine bouwplaatsen.

Tabel 12: Resultaten betreffende hulpmiddelen afkomstig uit de telefonische en-quête.

% zzp ers dat tilhulpmiddelen gebruikt

% zzp ers dat hulpmiddelen van werk-nemers gebruikt

Altijd Soms Nooit N.v.t.

Totaal 73 52 16 28 4

CAO Bouwnijverheid 79

CAO Afbouw 35

Dakdekker 73

Vloerenleggers 80

Timmerlieden 80

Stukadoor 61

Wandenbouwers 77

Straatmakers 91

Enquêtes keten bouwproces op de bouwplaats

Werkorganisatie

Zzp ers werken meestal aan losse onderdelen van een werk. Zzp ers werken in mindere mate in een team met andere zzp ers of in een team met werknemers. Werknemers werken het meest in een team met andere werknemers, ook werken zij aan losse onderdelen van een werk en in een team met zzp ers (zie tabel 13).

Page 33: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 33 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 13: Resultaten enquête keten bouwproces op bouwplaats voor werknemers en zzp ers betreffende werkorganisatie (NB> totalen kunnen optellen tot minder of meer dan 100% i.v.m met geven van geen of meerdere antwoorden).

Werkvorm (plaats in keten) Aantal geïn-terviewden

% Losse on-derdelen

% Team werk-nemers

% Team zzp ers

% Anders Groeps-indeling

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP

Totaal 74 68 39 47 62 32 18 41 3 -

CAO

Bouwnij-

verheid

43 35 44 51 60 34 21 31 - -

CAO Afbouw

25 24 29 42 71 33 21 42 4 -

Dakdekker 10 8 30 38 70 38 20 50 - -

Vloeren-

leggers

8 6 38 33 63 50 - 50 13 -

Timmer-

lieden

12 9 33 67 67 33 - 22 - -

Stuka-doors

7 9 14 33 86 22 14 44 - -

Wanden-

bouwers

15 13 73 92 27 8 13 - 7 -

Straten-

makers

6 5 - - 100 60 83 100 - -

Fysieke belasting in Veiligheid- en Gezondheid plan

Ongeveer een kwart van de werknemers en zzp ers geeft aan dat er informatie over fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan is opgenomen (tabel 14). Onder de uitvoerders en werkgevers is dit percentage hoger, respectievelijk 89% en 75%. Uit de interviews is gebleken dat veel werknemers (66%) en zzp ers (62%) niet op de hoogte zijn van het bestaan van een Veiligheid- en Gezond-heidsplan, of niet bekend zijn met de inhoud daarvan. Voor de totale groep en op CAO niveau is er geen verschil gevonden tussen werknemers en zzp ers.

Op beroepsgroepniveau zijn er wel verschillen tussen werknemers en zzp ers. Zo zijn binnen de vloerenleggers en stratenmakers meer zzp ers op de hoogte van het onderdeel fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan en bij stu-kadoors en wandenbouwers zijn meer werknemers op de hoogte. De informatie in het Veiligheid- en Gezondheidsplan betreft meestal het maximaal te tillen gewicht en de inzet van hulpmiddelen.

Page 34: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 34 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 14: Resultaten enquête keten bouwproces op bouwplaats voor werknemers en zzp ers betreffende fysieke belasting in Veiligheid- en Gezondheidsplan.

Aantal geïnterviewden

% geïnterviewden dat aangeeft dat fysieke belasting onderdeel van Veiligheid&Gezondheid plan is

Groepsindeling

WN ZZP U WG

WN ZZP U WG

Totaal 74 68 18 12 27 22 89 75

CAO Bouwnij-verheid

43 35 26 34

CAO Afbouw 25 24 24 13 Dakdekker 10 8 20 0

Vloerenleggers 8 6 25 50 Timmerlieden 12 9 58 67 Stukadoors 7 9 29 0 Wandenbouwers 15 13 33 8 Stratenmakers 6 5

0 40

Aanwijzingen werktechniek

Zzp ers krijgen, vergeleken met werknemers, minder aanwijzingen wat betreft werktechniek (tabel 15). De werknemers geven aan dat de aanwijzingen meestal tips van een collega, de uitvoerder of de werkgever zijn. Ook worden tilcursussen en toolboxmeetings genoemd als voorbeeld van aanwijzingen voor werktechniek. Het merendeel van de zzp ers geeft aan dat zij dit ook niet nodig vinden omdat het uit te voeren werk bekend is. Bovenbeschreven resultaat is terug te vinden op zowel CAO-niveau als op beroepsgroepniveau.

Tabel 15: Resultaten enquête keten bouwproces op de bouwplaats voor werkne-mers en zzp ers betreffende aanwijzingen over werktechniek.

Aantal geïnterviewden % geïnterviewden dat aanwij-zingen krijgt / geeft over werktechniek Groepsindeling

WN ZZP U WG

WN ZZP U WG

Totaal 74 68 18 12 55 19 67 75

CAO Bouwnij-verheid

43 35 63 20

CAO Afbouw 25 24 46 21

Dakdekker 10 8 60 13 Vloerenleggers 8 6 38 50 Timmerlieden 12 9 75 0 Stukadoors 7 9 29 0 Wandenbouwers 15 13 47 31 Stratenmakers 6 5

83 60

Page 35: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 35 van 101 vhp ergonomie/EIM

Gelden dezelfde regels?

Een groot gedeelte van de geïnterviewden (zowel werknemers, zzp ers, uitvoer-ders als werkgevers) geeft aan dat dezelfde regels gelden voor werknemers en zzp ers (tabel 16). Dit betreft de enquêtevraag: Gelden voor werknemers en zzp -ers op de bouwplaats/werkplek dezelfde regels met betrekking tot fysieke belas-ting en veiligheid? Een verschil is gevonden binnen de Afbouw CAO. Hier zijn veel meer zzp ers van mening dat dezelfde regels gelden in vergelijking met werknemers.

Tabel 16: Resultaten enquête keten bouwproces op bouwplaats voor werknemers en zzp ers betreffende aanwezigheid van dezelfde regels.

Aantal geïnterviewden % geïnterviewden dat denkt dat dezelfde regels gelden voor zzp ers en werknemers Groepsindeling

WN ZZP U WG

WN ZZP U WG

Totaal 74 68 18 12 80 82 94 88

CAO Bouwnij-verheid

43 35 86 86

CAO Afbouw 25 24 79 100

Dakdekker 10 8 50 63 Vloerenleggers 8 6 75 100 Timmerlieden 12 9 83 100 Stukadoors 7 9 57 100 Wandenbouwers 15 13 93 85 Stratenmakers 6 5

100 80

Afspraken over maximaal tillen

Veel werkenden maken afspraken over maximaal tillen, namelijk 78% van de werknemers en 69% van de zzp ers (tabel 17). Meer werknemers dan zzp ers maken afspraken over maximaal tillen. Dit verschil is terug te zien bij vergelijking binnen de Bouwnijverheid. Maar binnen de Afbouw (met name de stukadoors) ligt het verschil juist de andere kant op; hier maken meer zzp ers afspraken over maximaal tillen dan dat werknemers dit doen. Bijna alle uitvoerders (89%) en alle werkgevers (100%) geven aan afspraken te maken over maximaal tillen.

Page 36: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 36 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 17: Resultaten enquête keten bouwproces op bouwplaats voor werknemers en zzp ers betreffende afspraken over maximaal tillen.

Aantal geïnterviewden % geïnterviewden dat afspra-ken over maximaal tillen zon-der hulpmiddelen maakt Groepsindeling

WN ZZP U WG

WN ZZP U WG

Totaal 74 68 18 12 78 69 89 100

CAO Bouwnij-verheid

43 35 84 66

CAO Afbouw 25 24 63 75

Dakdekker 10 8 100 88 Vloerenleggers 8 6 63 83 Timmerlieden 12 9 67 44 Stukadoors 7 9 43 89 Wandenbouwers 15 13 80 54 Stratenmakers 6 5

100 80

Verschillen in het zich aan regels houden

Meer zzp ers (40%) dan werknemers (26%) geven aan dat werknemers zich meer aan de op de bouwplaats geldende regels houden (tabel 18). Dit verschil wordt ook gevonden op CAO niveau en op beroepsgroepniveau, met uitzondering van de groep wandenbouwers.

De helft of meer van zowel de werknemers (60%) als de zzp ers (50%) ziet dus geen verschil tussen werknemers en zzp ers. De belangrijkste opgegeven reden hiervoor is dat zzp ers vaak voor een onderaannemer werken, waardoor zij zich aan regels betreffende fysieke belasting moeten houden.

Opvallend is dat 33% van de uitvoerders een verschil tussen werknemers en zzp ers herkennen betreffende afspraken over maximaal tilgewicht, terwijl dit voor 75% van de werkgevers geldt.

Page 37: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 37 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tabel 18: Resultaten enquête keten bouwproces op de bouwplaats voor werkne-mers en zzp ers betreffende afspraken over maximaal tilgewicht.

Aantal geïnterviewden

% geïnterviewden dat vindt dat er een verschil is tussen zzp ers en werknemers in het aan regels houden

Groepsindeling

WN ZZP U WG

WN ZZP U WG

Totaal 74 68 18 12 26 40 33 75

CAO Bouwnij-verheid

43 35 28 34

CAO Afbouw 25 24 17 33

Dakdekker 10 8 20 63 Vloerenleggers 8 6 0 33 Timmerlieden 12 9 33 33 Stukadoors 7 9 43 44 Wandenbouwers 15 13 33 15 Stratenmakers 6 5

0 20

Aansturing op de bouwplaats

Voor werknemers geldt dat zij op de bouwplaats meestal door de uitvoerder (91%) en in tweede plaats door de werkgever(18%) worden aangestuurd. Zzp ers worden meestal door de uitvoerder (68%) of door iemand anders (28%, meestal door zichzelf) aangestuurd. Dit betekent concreet dat in totaal 74% van de zzp ers (inclusief 6% aansturing door opdrachtgevers) op een of andere wijze worden aangestuurd. Dit betekent dat vaak sprake is van een vorm van gezag. Op CAO niveau en beroepsgroepniveau is dezelfde trend te zien. In bijlage 20 zijn in detail de enquêteresultaten betreffende aansturing op de bouwplaats weergeven.

Telefonische enquêtes keten bouwproces De resultaten van zzp ers uit de telefonische enquête over het bouwproces, zijn niet vergelijkbaar met resultaten van werknemers omdat deze niet bekend zijn. Wel wordt hieronder aangegeven of de betreffende resultaten aansluiten bij de resultaten uit de enquête die op de bouwplaats is afgenomen. In de telefonische enquête werd geen vraag gesteld over aanwijzingen over werktechniek.

Werkorganisatie

Bij de telefonische enquête waren er wat betreft werkorganisatie meer antwoord-mogelijkheden dan bij de enquête die op de bouwplaats is uitgevoerd. Voor de vergelijkbaarheid wordt er vanuit gegaan dat de zzp ers die aangegeven hebben een volledig werk of los onderdeel van het werk uit te voeren beide vallen onder het onderdeel % losse onderdelen . Ook uit de telefonische enquête blijkt dat het merendeel van de zzp ers op losse onderdelen (of een volledig werk) werken, ge-volgd door werken in een team zzp ers (26%) en een team werknemers (11%) (zie bijlage 21).

Page 38: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 38 van 101 vhp ergonomie/EIM

Aansturing op bouwplaats

Bijna de helft van de zzp ers voelt zelf een volledig werk uit (44%), een kwart (26%) is lid van een team van zzp ers en een tiende voert een los onderdeel van een werk uit (12%) of werkt in een team van werknemers (11%).

Een groot gedeelte (42%) van de zzp ers wordt door niemand aangestuurd, ge-volgd door aansturing door de uitvoerder (36%). Deze trend was ook te zien bij de resultaten uit de enquête die op de bouwplaats is afgenomen. Op CAO niveau zijn dezelfde resultaten waarneembaar. Bij de CAO Bouwnijverheid vindt meer aansturing door de uitvoerder plaats (36%) in vergelijking met de CAO Afbouw (27%). Opvallend op beroepsgroepniveau is dat onder de vloerenleggers het per-centage dat niet wordt aangestuurd hoog (81%) is. In bijlage 20 zijn in detail de telefonische enquête resultaten betreffende aansturing op de bouwplaats weer-geven.

Fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheid plan

Uit de telefonische enquêtes blijkt dat een groot gedeelte van de zzp ers (onge-veer 60%) niet op de hoogte is van het Veiligheid- en Gezondheidsplan op zich, of de inhoud ervan in het bijzonder (zie bijlage 21). Dit komt overeen met de re-sultaten van de enquête die op de bouwplaats is uitgevoerd.

Gelden dezelfde regels?

Uit de telefonische enquête blijkt dat een groot deel van de zzp ers (80%) van mening is dat voor zzp ers dezelfde regels gelden als voor werknemers (zie bijla-ge 21). Dit betreft het antwoord op de vraag: Gelden voor werknemers en zzp -ers op de bouwplaats/werkplek dezelfde regels met betrekking tot fysieke belas-ting en veiligheid? (zie vraag 19 in bijlage 9). Dit percentage is vergelijkbaar met het percentage dat uit de enquêtes op de bouwplaats is gebleken. In de Afbouw geven minder zzp ers (68%) aan dat dezelfde regels gelden, terwijl bij de enquê-tes op de bouwplaats juist meer zzp ers uit de Afbouw aangeven dat dezelfde re-gels gelden.

Afspraken over maximaal tillen

Uit de telefonische enquêtes blijkt dat bijna de helft van de zzp ers (47%) afspra-ken maakt over maximaal tillen. Opvallend is dat dit veel lager ligt dan het per-centage dat bij de enquête op de bouwplaats is gevonden (namelijk 68%). Op CAO niveau is dit percentage ook ca. 47%. Een verklaring van dit verschil is waarschijnlijk dat een relatief groot deel van de zzp ers op klein bouwplaatsen werkt.

3.4 Resultaten cijfermateriaal ziekte en ongevallen

Ongezond gedrag op de bouwplaats kan zich uiteindelijk vertalen in niet-gewerkte dagen. Dit kan zowel in de vorm van ziektedagen als in de vorm van arbeidson-geschiktheid.

Ziekte Onderstaande tabel 19 geeft een overzicht van het aantal dagen dat niet gewerkt is in 2008 als gevolg van een gezondheidsprobleem (ziekte, opname, onder-zoek). Uit de tabel komt duidelijk naar voren dat veel meer zzp ers geen werkda-gen gemist hebben als gevolg van gezondheidsproblemen, dan werknemers. Dat geldt voor alle onderscheiden groepen. Ook is het aandeel zzp ers dat tien of meer dagen niet gewerkt heeft aanzienlijk kleiner.

Page 39: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 39 van 101 vhp ergonomie/EIM

Het gemiddeld aantal ziekte dagen tussen zzp ers en werknemers kan niet verge-leken worden, omdat de Bedrijfstakmonitor van Arbouw geen exacte informatie over het aantal niet gewerkte dagen van werknemers bevat.

Tabel 19: Aantal niet gewerkte dagen als gevolg van een gezondheidsprobleem in 2008 per beroep (in %).

0 dagen ziek-te (%)

1 9 dagen ziekte (%)

> 9 dagen ziekte (%)

Gem. aantal ziekte dagen Groepsindeling

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP Totaal 44 57 35 30 21 13 N.B. 11

CAO Bouwnij-verheid

44 59 35 28 21 12 N.B. 9

CAO Afbouw 40 51 36 32 22 17 N.B. 14

Dakdekkers 42 58 36 39 22 4 N.B. 10 Vloerenleggers 44 64 31 20 25 16 N.B. 21 Timmerlieden 44 50 35 35 21 15 N.B. 13 Stukadoors 38 49 38 36 23 15 N.B. 13 Wandenbouwers 46 60 33 28 21 12 N.B. 8 Straatmakers 46 57 31 32 23 11 N.B. 6

Ongevallen In onderstaande tabel 20 is te zien in welke mate zzp ers en werknemers gedu-rende 2008 tenminste een keer zijn thuisgebleven vanwege een ongeval. In alle onderscheiden groepen komt dit onder werknemers meer voor dan onder zzp ers, al lopen de percentages (zeker onder zzp ers) wel uiteen.

Vooral in de Afbouwberoepen zijn relatief veel ongevallen werkgerelateerd. On-der werknemers is een groter deel van de ongevallen werkgerelateerd dan onder zzp ers.

Tabel 20: Mate waarin zzp ers in 2008 zijn thuisgebleven vanwege een ongeval

% werkenden thuis gebleven vanwege on-geval Groepsindeling WN ZZP

Totaal 9 6

CAO Bouwnijver-heid

9 6

CAO Afbouw 9 6

Dakdekkers 9 4 Vloerenleggers 9 8 Timmerlieden 9 8 Stukadoors 10 5 Wandenbouwers 9 8 Stratenmakers 8 2

Page 40: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 40 van 101 vhp ergonomie/EIM

Aan de zzp ers die aangaven gedurende 2008 te zijn thuisgebleven vanwege een ongeval is ook gevraagd hoe vaak dat was. Voor 22 personen was dat één keer, voor vier personen was dat twee keer en twee personen weten het niet meer. De plaats en aard van de ongevallen van zzp ers zijn opgenomen in bijlage 23 op CD ROM. Met name in de Afbouwberoepen zijn veel ongevallen werkgerelateerd.

Gezondheidsklachten Aan alle respondenten is gevraagd of zij gezondheidsklachten hebben die ont-staan zijn of erger geworden zijn door het werk. Dezelfde vraag is in het PAGO ook voorgelegd aan werknemers. In alle onderscheiden groepen geven minder zzp ers aan gezondheidsklachten te hebben door het werk dan werknemers (ta-bel 21).

Tabel 21: Mate waarin gezondheidsklachten voorkomen die ontstaan zijn of erger worden door het werk

% werkenden met gezondheidsklachten door het werk Groepsindeling werknemers zzp ers

Totaal 28 19

CAO Bouwnijver-heid

28 19

CAO Afbouw 32 24

Dakdekkers 37 18 Vloerenleggers 29 20 Timmerlieden 27 21 Stukadoors 35 25 Wandenbouwers 29 20 Stratenmakers 30 14

3.5 Telefonische enquêtes inzake gezagsrelatie

In hoofdstuk 1 is aangegeven dat een scherpe tweedeling in enerzijds werkne-mers en zelfstandigen die werken onder een gezagsverhouding en anderzijds overige zzp ers niet mogelijk is. Dit betreft dan vooral name het maken van on-derscheid in verschillende niveaus van gezag binnen de groep zzp ers.

In de telefonische enquêtes zijn volgens afspraak wel vragen gesteld over een aantal indicatoren die informatie verstrekken over het al dan niet bestaan van een gezagsverhouding:

Werkvorm: o Geen onderdeel van een team uitmaken en verantwoordelijkheid dragen

voor een volledige werk; o Geen onderdeel van een team uitmaken en verantwoordelijkheid dragen

voor een los onderdeel van een werk; o Onderdeel van een team uitmaken waarin vooral werknemers van de

opdrachtgever zitten; o Onderdeel van een team uitmaken dat vooral uit zzp ers bestaat.

Verkrijgen van nauwkeurige aanwijzingen over uit te voeren opdrachten;

Page 41: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 41 van 101 vhp ergonomie/EIM

Gelden van dezelfde regels voor werknemers en zzp ers;

Afspraken over maximaal tillen.

Deze zijn vervolgens gekoppeld aan gegevens over gezondheid, ziekte en onge-vallen. Daarmee ontstaat in ieder geval een beeld van de relevantie van de ge-zagsverhouding (of niet) in relatie tot deze gegevens. In de volgende tekstblokken zijn de bovengenoemde vier gezagsgerelateerde indicatoren afgezet tegen de antwoorden op de vragen over gezondheid. De nummers in de tabellen 22, 23 en 24 komen overeen met de nummering van de enquêtevragen in bijlage 9. Het complete overzicht van alle uitkomsten van de telefonische enquêtes is opgeno-men in bijlage 23 (CD ROM).

Effect van gezagsgerelateerde werkvorm op gezondheid Zzp ers die verantwoordelijk zijn voor een volledig werk hebben het minste last van dagen per jaar niet werken door gezondheidsproblemen (gemiddeld 7,4). Daarentegen blijkt dat zzp ers die slechts voor een onderdeel verantwoordelijk zijn, gemiddeld de meeste dagen per jaar niet werken door gezondheidsproble-men (namelijk 13,1 dagen). Deze groep heeft ook het hoogste percentage ge-zondheidsklachten door het werk (33%).

De (logische) verdeling van beroepen over deze groepen (stukadoors zullen vaak verantwoordelijk zijn voor een los onderdeel) speelt hier waarschijnlijk een rol. De uitkomsten wijzen ook op de mogelijkheid dat opdrachtgevers voor riskante of fy-siek zware onderdelen van een werk zzp ers inhuren (mede) omdat dan minder regelgeving van kracht is of de regelgeving minder goed nageleefd wordt. Harde conclusies kunnen hierover echter niet getrokken worden. In bijlage 13 zijn de ef-fecten van de gezagsgerelateerde werkvorm op de gezondheid weergegeven.

Effect van nauwkeurige aanwijzingen op gezondheid Het krijgen van aanwijzingen over de manier waarop opdrachten uitgevoerd moe-ten worden, kan gezien worden als indicator voor gezag. Uit onderstaande tabel 23 is af te lezen dat de zzp ers die nauwkeurige aanwij-zingen krijgen, gemiddeld meer dagen per jaar niet werken door gezondheids-problemen. Op de punten ongevallen en gezondheidsklachten door werk scoren beide groepen ongeveer gelijk.

Tabel 22: Effect van de indicator nauwkeurige aanwijzingen over de manier waarop opdrachten moet uitgevoerd worden (v020).

Ja, ik krijg nauwkeurige aanwijzingen

Nee, ik krijg geen nauwkeurige aanwijzingen

Gemiddeld aantal dagen niet kunnen wer-ken door gezondheidsproblemen (v011)

10,5 6,5

Gemiddeld aantal verzuimblokken (V012) 1,9 2,2 Percentage thuisgebleven door ongeval (v014) 5 6 Percentage gezondheidsklachten door werk (v016) 20 18

Page 42: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 42 van 101 vhp ergonomie/EIM

Effect van het gelden van dezelfde regels op gezondheid De groep zzp ers die van mening is dat voor zzp ers en werknemers niet dezelfde regels gelden met betrekking tot fysieke belasting en veiligheid (namelijk: minder regels voor zzp ers, zo blijkt uit de antwoorden op een open vraag), heeft gemid-deld meer dagen per jaar niet kunnen werken door gezondheidsproblemen. Ook zijn er in deze groep veel meer zzp ers thuisgebleven vanwege een ongeval.

Tabel 23: Effect van indicator gelden van dezelfde regels voor zzp ers en werk-nemers (v021).

Ja, dezelfde re-gels gelden

Nee, er gelden niet dezelfde regels

Gemiddeld aantal dagen niet kunnen wer-ken door gezondheidsproblemen (v011)

8,4 16,5

Gemiddeld aantal verzuimblokken (V012) 1,9 1,6

Percentage thuisgebleven door ongeval (v014) 4 19 Gezondheidsklachten door werk (v016)

18 19

Effect van afspraken over maximaal tilgewicht op gezondheid Degene die geen afspraken maken over maximaal tillen, hebben minder dagen niet kunnen werken door een gezondheidsprobleem, maar hebben meer gezond-heidsklachten. Ook is een groter gedeelte van deze groep thuisgebleven vanwe-ge een ongeval.

Tabel 24: Effect van het werken met afspraken over een maximaal tilgewicht (v022).

Ja, afspraken max. tilgewicht

Nee, geen afspraken max. tilgewicht

Gemiddeld aantal dagen niet kunnen wer-ken door gezondheidsproblemen (v011)

9,3 5,7

Gemiddeld aantal verzuimblokken (V012) 2,0 2,1 Percentage thuisgebleven door ongeval (v014) 5 6 Percentage gezondheidsklachten door werk (v016) 14 22

Al met al leiden de bovenstaande tabellen niet tot een eenduidig beeld van wat de consequenties zijn van werken onder gezag.

Page 43: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 43 van 101 vhp ergonomie/EIM

4 Discussie Alvorens in hoofdstuk 5 de conclusies gepresenteerd worden wordt voor een aantal aspecten waar dat relevant is aangegeven welke discussie heeft plaatsgevonden bij de analyse van de onderzoekstergegevens.

4.1 Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouwplaats?

Om onderzoeksvraag 1 wat is de feitelijke fysieke belasting te kunnen beant-woorden, is gebruik gemaakt van drie meetinstrumenten, namelijk de observaties, de enquêtes fysieke belasting op de bouwplaats en de telefonische enquêtes.

Zowel de telefonische enquêtes als de enquêtes die op de bouwplaats zijn uitgevoerd, wijzen uit dat zzp ers zwaarder fysiek belast worden dan werkne-mers. Op alle onderdelen van fysieke belasting is dit verschil, al dan niet signifi-cant, waarneembaar, behalve op het onderdeel duwen en trekken. Dit laatste is mogelijk te verklaren door het feit dat werknemers wellicht meer duwen en trek-ken omdat zij meer gebruik maken van karren en wagens en zzp ers meer hand-matig tillen (waardoor zij op dit onderdeel weer meer belast worden). Zzp ers ondergaan een hogere fysieke belasting door tillen en dragen, vooral in de Afbouw CAO. Vloerenlegger zzp ers scoren op dit punt significant hoger dan werknemers. Zzp ers tillen ook vaker meer dan 25 kg, vooral in de CAO Bouwnij-verheid. Werknemers ondergaan een zwaardere fysieke belasting als gevolg van duwen en trekken, dit betreft vooral de CAO Afbouw Op beroepsgroepniveau leiden de uitkomsten van de diverse enquête onderdelen vrijwel steeds tot soortgelijke uitkomsten. In alle gevallen worden zzp ers zwaar-der belast. Twee kanttekeningen zijn hier op zijn plaats:

Bij wandenbouwers geven de enquêtes op de bouwplaats aan dat werkne-mers meer in ongunstige werkhoudingen werken, bij de telefonische enquêtes is dit omgekeerd. Bij alle andere van de 30 mogelijke combinaties- 6 be-roepsgroepen versus 5 categorieën- wijzen de enquête uitkomsten min of meer in dezelfde richting;

Bij de telefonische enquêtes zijn tillen, dragen, duwen en trekken in één vraag uitgevraagd en bij de enquêtes op de bouwplaats is dit met twee vragen ge-daan. Het resultaat is dat de verschillen gevonden bij de enquêtes op de bouwplaats (zzp ers tillen /dragen zwaarder, werknemers duwen/trekken zwaarder) bij de telefonische enquêtes min of meer uitgemiddeld zijn omdat deze twee categorieën daar samen genomen zijn.

Opvallend is ook dat uit de enquêtes naar voren komt dat zzp ers zich minder houden aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen , maar dat dit niet door de observatieonderzoeken bevestigd wordt. Logischerwijs houdt het zich minder houden aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen

in dat men fysiek zwaarder belast wordt. Dit zou betekenen dat zzp ers zwaarder belast worden, hetgeen overeenkomt met de overige resultaten uit de enquêtes. Waarom de observatie-onderzoeken een ander beeld tonen wijten onderzoekers aan de mindere validi-teit en representativiteit van deze uitkomsten, met name de selectieve uitval bin-nen de categorie zzp ers. Daarnaast achten onderzoekers het zeer wel mogelijk dat werkenden tijdens observaties minder snel geneigd zullen zijn (te) zwaar te tillen en meer in duo s te werken en hulpmiddelen te gebruiken.

Page 44: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 44 van 101 vhp ergonomie/EIM

Uit de observatieonderzoeken (op groepsniveau, CAO niveau en beroeps-groepniveau) komt weinig verschil tussen zzp ers en werknemers naar voren. Als er een verschil is, dan wijst dit er meestal op dat werknemers zwaarder fysiek be-last worden dan zzp ers. Dit betreft kleine verschillen voor de deelaspecten stati-sche romphoudingen, statische ellebooghoudingen, dynamische romphoudingen en dynamische houdingen van nek en hoofd. Op CAO niveau scoorden de werknemers werkend onder de Afbouw CAO een hogere fysieke belasting in vergelijking met zzp ers, dit betreft een combinatie van een aantal statische- en dynamische houdingselementen. In de CAO Bouwnijverheid zijn tillen gevolgd door statische romphoudingen de aspecten van fysieke belasting die het meest belastend zijn. In de CAO Afbouw zijn statische houdingen van de romp, statische en dynamische houdingen van de schouder het meest belastend gevolgd door tillen. Op beroepsniveau zijn de fysiek zwaarst belaste groepen: stukadoors (eerst werknemers, gevolgd door zzp ers), gevolgd door straatmakers (zzp ers) en tim-merlieden (zzp ers). Bij de interpretatie van deze uitkomsten dienen de constateringen betreffende va-liditeit en representativiteit (paragraaf 3.1) in acht genomen te worden.

4.2 Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaan-nemer?

Is er een Veiligheid- en Gezondheidsplan aanwezig? Volgens de meeste uitvoerders en werkgevers is fysieke belasting als onderdeel opgenomen in het Veiligheid- en Gezondheidsplan. Toch zijn maar zeer weinig werknemers en zzp ers op de hoogte van het bestaan van het Veiligheid- en Ge-zondheidsplan op zich, of van de inhoud ervan. Er is geen verschil gevonden tussen werknemers en zzp ers m.b.t. veilig werken. Dit is mogelijk te verklaren door het feit dat de wetgeving met betrekking tot vei-ligheid voor beiden groepen werkenden hetzelfde is. Uit gesprekken op de bouw-plaats is ook gebleken dat veilig werken voor alle partijen in de bouwnijverheid een belangrijk issue is. Ondanks het belang van veiligheid, rapporteert ongeveer een kwart van de werk-nemers en zzp ers dat zij zich regelmatig in onveilige situaties bevinden, terwijl het merendeel tegelijkertijd aangeeft dat er wel voldoende maatregelen worden genomen en de veiligheid in orde vindt. Reden voor het merendeel van de geïn-terviewden is dat je op de bouwplaats altijd wel in onveilige of risicovolle situaties werkt, onafhankelijk van de hoeveelheid maatregelen die er genomen wordt. Om deze reden wordt dan ook het item veiligheid op het werk in orde hoog ge-scoord. Opvallend is dat in de Afbouw meer werknemers aangeven zich regelmatig in on-veilige situaties te bevinden dan zzp ers. Een reden hiervoor kan zijn dat zzp ers zelf verantwoordelijk zijn voor hun veiligheid en werknemers onder de verant-woordelijkheid van de werkgever vallen. Wellicht dat werknemers hierdoor meer kritisch zijn dan zzp ers.

Fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan Uit dit onderzoek blijkt dat er vaak standaard zaken in het Veiligheid- en Gezond-heidsplan worden opgenomen, die vervolgens voor elk ander werk gekopieerd worden. Meestal gaat het over het maximale tilgewicht en het gebruik van hulp-middelen. Omdat ook de uitvoerder en werkgever het vaak meer als een papieren

Page 45: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 45 van 101 vhp ergonomie/EIM

tijger zien, dan als nuttige informatie, is het aannemelijk dat de communicatie hierover richting de werknemers en zzp ers gering is.

Informatie fysieke belasting en aanwijzingen werktechniek Zzp ers krijgen aanzienlijk minder informatie over fysieke belasting en minder aanwijzingen over werktechniek, dan werknemers. Tegelijkertijd geven zij ook aan fysiek meer belast te worden. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat zzp ers vaker in een team met andere zzp ers of geheel alleen op gedeelten van het werk werken. Waardoor wellicht minder toezicht en aandacht voor de individuele zzp ers is. Dit blijkt ook uit de resultaten over aansturing op de bouwplaats. Veel meer zzp ers dan werknemers worden niet aangestuurd op het gebied van fysie-ke belasting. Door minder externe aansturing en minder aanwijzingen te krijgen, voeren zij wellicht hun werk ook op een andere, meer belastende manier uit. Daarnaast hebben zzp ers geen toolboxmeetings of werkoverleggen, of zijn niet verplicht om hierheen te gaan. Aan de andere kant geven ook werknemers aan dat de inhoud van toolboxmeetings en werkoverleggen vaak niet specifiek over fysieke belasting gaat, maar vaak over de kwaliteit van het werk en veiligheid op de bouwplaats.

Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers?

Aan de regels houden

Bijna alle werknemers, zzp ers, uitvoerders en werkgevers denken dat m.b.t. fy-sieke belasting dezelfde regels gelden voor zzp ers als voor werknemers. Blijk-baar is het niet algemeen bekend dat zzp ers zich niet aan de 25 kg regel hoeven te houden. Aan de andere kant geeft wel 30

40% van de werkenden en zelfs 75% van de werkgevers aan dat zzp ers zich minder aan de regels houden dan werknemers. Oorzaken hiervan kunnen zijn dat:

Zzp ers minder onder toezicht staan en daardoor minder opgelegde regels hebben. Het werken volgens de regels is dan hun eigen verantwoordelijkheid.

Veel zzp ers werken op productiebasis - zo worden stratenmakers vaak per vierkante meter betaald - waardoor zij vaak harder doorwerken en minder pauzes nemen.

Hoewel uit de enquêtes blijkt dat er veel hulpmiddelen in de bouwnijverheid worden gebruikt (ca door 90% van de werkenden), geven zzp ers ook aan dat zij vaak niet wachten op de inzet van hulpmiddelen omdat dit tijd (en dus geld) kost. Hierdoor tillen zij vaker gewichten boven de 25 kg.

Daarnaast werkt ook een aanzienlijk deel van de zzp ers op losse onderdelen van het werk. Doordat er vaak geen collega bouwvakker in de buurt is, over-schrijden zij vaker de 25 kg regel.

Er moet bij bovenstaand resultaat ook rekening gehouden worden met de eco-nomische crisis. Doordat er in het geheel minder werkaanbod is in de bouw, kan het zijn dat zzp ers zich eerder en goedkoper laten inhuren voor zware klussen. Op dit moment lijkt de al bestaande tendens: werk = werk

sterker op te treden ,ook al moeten er veel zware gewichten getild worden.

Overigens zien meer zzp ers verschillen tussen werknemers en zzp ers, dan dat werknemers dit zien. Verklaring hiervoor kan zijn dat werknemers (als ze met zzp ers werken) vaak werken met zzp ers die door hun eigen werkgever zijn in-gehuurd. Zzp ers moeten zich dan aan dezelfde regels houden als de werkne-

Page 46: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 46 van 101 vhp ergonomie/EIM

mers. En op die manier zullen er minder verschillen waarneembaar zijn tussen werknemers en zzp ers.

Uit de enquête op de bouwplaats blijkt dat er door alle partijen in de bouwnijver-heidafspraken gemaakt worden over maximaal tillen (volgens 78% van de werk-nemers, 69% van de zzp ers, 89% van de uitvoerder en 100% van de werkge-vers). Uit de telefonische enquête blijkt dit percentage voor zzp ers echter veel lager (< 50%). Dit verschil kan zijn ontstaan door het feit dat veel van de onderzochte zzp ers werkzaam waren via een onderaannemer en daardoor volgens de regels van de onderaannemer werkte. Daarnaast hadden veel van de zzp ers die op de bouw-plaats zijn geïnterviewd hun werkzaken goed voor elkaar. Bovendien zijn de re-sultaten uit de telefonische enquête gebaseerd op meer individuen dan de enquê-tes die op de bouwplaats zijn uitgevoerd, waardoor een meer betrouwbaar beeld zal zijn ontstaan. Bovendien zullen relatief veel respondenten werkzaam zijn op kleine(re) bouwplaatsen dan de onderzochte bouwplaatsen.

Het feit dat werknemers meer afspraken maken over maximaal tillen dan zzp ers is op basis van dit onderzoek goed te verklaren:

Werknemers werken voor een werkgever die moet zorgen voor goede ar-beidsomstandigheden. En de werkgevers uit dit onderzoek hebben allemaal aangegeven hier afspraken over te maken.

Zzp ers zijn angstiger om hun werk kwijt te raken en proberen daarom weinig afspraken hierover te maken. Het idee heerst dat je door het stellen van re-gels weleens niet ingehuurd kan worden.

Aan de andere kant zijn er ook zzp ers die het niet nodig vinden om hier af-spraken over te maken omdat het je eigen verantwoordelijkheid is. Als je ziek wordt, kost je dat zelf geld.

Hulpmiddelengebruik

Het overgrote deel van de werkenden geeft aan hulpmiddelen te gebruiken. Uit de enquête blijkt geen verschil tussen werknemers en zzp ers. Toch geven de zzp ers aan dat zij vaak niet wachten op de inzet van een hulpmiddel, omdat dit tijd kost. Een verklaring hiervoor kan zijn dat ze beiden hulpmiddelen gebruiken, maar zzp ers minder vaak, bijvoorbeeld alleen voor de aanvoer van veel of grote mate-rialen. Deze verklaring wordt ondersteund door het feit dat zzp ers in de enquêtes aangeven dat zij vaker gewichten boven de 25 kg tillen dan werknemers. Daarnaast regelt een gedeelte van de zzp ers (die niet ingehuurd worden door een onderaannemer) zelf dat de materialen op de werkplek komen. Wanneer zij niet strak gepland hebben met de uitvoerder en op dat moment niet de bouw-kraan o.i.d. kunnen gebruiken, zijn zij sneller geneigd om de spullen zelf naar binnen te brengen.

De hulpmiddelen die gebruikt worden zijn een bouwkraan, bouwlift en kruiwagen. In dit onderzoek is weinig geconstateerd dat specifieke hulpmiddelen voor een specifiek beroep of taak ingezet worden.

Page 47: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 47 van 101 vhp ergonomie/EIM

4.3 Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte en ongevallen voor werkne-mers en zzp ers, uitgesplitst naar soort verzuim en werkende?

Zzp ers blijven minder vaak thuis t.g.v. ziekte of een ongeval dan werknemers. Een verklaring hiervoor kan zijn dat zzp ers niet doorbetaald krijgen als zij niet werken en daardoor zichzelf minder snel ziek melden. Ook kan de mate van ge-zondheid en fitheid (je kiest er niet zo snel voor om zzp ers te worden, als je fy-siek niet sterk bent) een rol spelen. Wellicht zijn zzp ers ook wel echt minder ziek door dit healthy worker effect . Bovendien kan langdurig verzuim onder zzp ers leiden tot het stoppen van de onderneming en kan verzuim daardoor minder zijn waargenomen.

Hoewel uit de enquêtes op de bouwplaats is gebleken dat meer zzp ers aange-ven fysiek zwaar belast te worden (en dan met name tillen en dragen), geven minder zzp ers aan gezondheidsklachten te hebben die zijn ontstaan of zijn ver-ergerd door het werk. Ook dit kan te maken hebben met het bovengenoemde healthy worker effect . Maar het is ook mogelijk dat het feit dat de zzp'er eigen

baas is en dus niemand de 'schuld' kan geven van een door het werk verslech-terde gezondheid, van invloed is. Werknemers zijn mogelijk toch meer geneigd hun baas (en dus: het werken) de schuld te geven van problemen, waarmee het makkelijker wordt iets als een probleem te beschouwen.

Page 48: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 48 van 101 vhp ergonomie/EIM

5 Conclusies In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste conclusies opgenomen die uit het onderzoek volgen. Daarbij wordt per hoofdvraag het antwoord op de vraag in een paragraaf beantwoord. Binnen de paragrafen komen ook de deelvragen aan de orde.

5.1 Wat is de feitelijke fysieke belasting van werknemers en zzp ers op een bouwplaats?

De feitelijk fysieke belasting op bouwplaatsen is hoog, zowel voor zzp ers als voor werknemers. Echter, dit geldt in versterkte mate voor zzp ers. Een eerste reden voor deze constatering is dat in ongeveer 30% van de geobserveerde situaties gezond-heidskundige normen voor tillen en statische rompbelasting overschreden worden. Daarnaast geldt voor statische schouderbelasting en dynamische schouderbelasting dat in 23% van de geobserveerde situaties gezondheidskundige normen overschre-den worden. Ook is vastgesteld dat 22% van de werknemers en 46% van de zzp ers zich niet houdt aan de beleidsregel tillen op bouwplaatsen, zij tillen regelmatig meer dan 25 kg handmatig. Onderzoekers zijn van mening dat in werkelijkheid een grote-re overschrijding is van de normen, omdat er sprake was van selectieve uitval (wei-nig zzp ers geobserveerd op kleine bouwlocaties die minder beschikking hebben over hulpmiddelen) en wenselijk gedrag (als je geobserveerd wordt gebruik je eerder een hulpmiddel). Zzp ers worden in vergelijking met werknemers als groep zwaarder belast op alle onderdelen van fysieke belasting, behalve bij duwen en trekken. Werk-nemers werken meer met hulpmiddelen als karren en kruiwagens. Dit geldt met na-me voor de CAO Afbouw. Zzp ers houden zich minder aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen in vergelijking met werknemers, dit betekent dat zij vaker handmatig gewichten tillen van meer dan 25 kg. De fysiek zwaarst belaste beroepgroepen zijn de stukadoors, gevolgd door straatmakers en timmerlieden.

Conclusies op basis van de enquête onderzoeken kunnen meer in detail als volgt samengevat worden:

Zzp ers worden in vergelijking met werknemers als groep zwaarder belast op alle onderdelen van fysieke belasting, behalve bij duwen en trekken. Dit geldt met name voor de CAO Afbouw.

Meer zzp ers worden zwaar belast door tillen dan werknemers, 78% versus 68%. Met name in de CAO Afbouw komt zwaar tillen en veel bukken voor. Zwaarder dan 25 kg tillen komt in 10% van de werksituaties voor en vaker in de CAO Bouwnijverheid.

Veel meer zzp ers dan werknemers geven aan dat ze vaak in een ongemakkelij-ke houding werken, respectievelijk 58% versus 33%. Binnen de verschillende be-roepsgroepen liggen de verschillen relatief gezien steeds ongeveer op dit niveau. De absolute verschillen tussen de beroepen zijn daarbij, zeker onder zzp ers, be-perkt.

Vaak geknield of gehurkt werken komt onder zzp ers veel meer voor in vergelij-king met werknemers (63 om 34 procent). Deze conclusie geldt voor alle beroe-pen, maar de absolute verschillen zijn hier wel substantieel te noemen.

Hulpmiddelen worden door zzp ers en werknemers even vaak gebruikt;

Zzp ers houden zich minder aan de beleidsregel Tillen op bouwplaatsen in verge-lijking met werknemers (78% ten opzichte van 54%), dit komt overeenkomt met de overige resultaten uit de enquêtes. De observatieonderzoeken bevestigen dit beeld niet, onderzoekers wijten dit aan de mindere validiteit en representativiteit

Page 49: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 49 van 101 vhp ergonomie/EIM

van deze uitkomsten, het vertonen van wenselijk gedrag en de selectieve uitval binnen de categorie zzp ers.

Per beroepsgroep:

o Zzp ers dakdekkers worden zwaarder fysiek belast door hurken in vergelijking met werknemers.

o Zzp ers straatmakers worden zwaarder fysiek belast door werkhou-dingen en door hurken in vergelijking met werknemers. Bij de combi-natie tillen/dragen en duwen/trekken worden werknemers zwaarder belast.

o Zzp ers stukadoors worden zwaarder fysiek belast door werkhoudin-gen, door tillen en door bukken in vergelijking met werknemers.

o Zzp ers timmerlieden worden zwaarder fysiek belast door werkhoudin-gen, door tillen en door hurken in vergelijking met werknemers.

o Zzp ers vloerenleggers worden zwaarder fysiek belast door werkhou-dingen en door bukken in vergelijking met werknemers. Bij tillen wor-den werknemers zwaarder belast.

o Zzp ers wandenbouwers worden zwaarder fysiek belast door werk-houdingen, door bukken en door hurken in vergelijking met werkne-mers. Bij tillen worden werknemers zwaarder belast.

Uitkomsten uit de observatieonderzoeken resulteren in weinig verschillen tus-sen zzp ers en werknemers. Daarnaast is zowel de validiteit als de representativi-teit van deze onderzoeken niet optimaal. Daarom worden hier alleen conclusies op hoofdlijnen weergegeven:

Op CAO niveau scoorden de werknemers werkend onder de Afbouw CAO een hogere fysieke belasting in vergelijking met zzp ers, dit betreft een com-binatie van een aantal statische- en dynamische houdingselementen.

In de CAO Bouwnijverheid zijn tillen gevolgd door statische romphoudingen de aspecten van fysieke belasting die het meest belastend zijn.

In de CAO Afbouw zijn statische houdingen van de romp, statische en dyna-mische houdingen van de schouder het meest belastend gevolgd door tillen.

Op beroepsniveau zijn de fysiek zwaarst belaste groepen: stukadoors (eerst werknemers, gevolgd door zzp ers), gevolgd door straatmakers (zzp ers) en timmerlieden (zzp ers).

Tillen en statische romphoudingen zijn de meest belastende aspecten. Voor beide onderwerpen geldt dat in 30% van de geobserveerde situaties sprake is van een rode situatie.

5.2 Wat zijn de afspraken in de keten van opdrachtgever tot onderaanne-mer?

Is er een Veiligheid- en Gezondheidsplan aanwezig? Ongeveer een kwart van alle bevraagden in de enquêtes zoals deze uitgevoerd zijn op de bouwplaats bevindt zich regelmatig in onveilige situaties. Dit komt va-ker voor in de CAO Bouwnijverheid, maar in CAO Afbouw is dit verschil erg groot: werknemers ervaren daar veel meer onveiligheid; Negen van de tien werkenden is van mening dat op veiligheidsgebied voldoende maatregelen getroffen worden en dat de veiligheid op het werk in orde is; Vrijwel iedereen beschikt over PBM s; deze worden echter niet altijd en overal gedragen. Een groot gedeelte van werkenden in de bouwnijverheid is niet op de hoogte van een Veiligheid- en Gezondheidsplan. Door degenen die wel op de

Page 50: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 50 van 101 vhp ergonomie/EIM

hoogte zijn, wordt dit vaak gezien als een papieren tijger. Onderzoekers hebben tot slot geconstateerd dat vaak sprake is van het kopiëren van het Veiligheid- en Gezondheidsplan voor gebruik op een volgende bouwlocatie. Meestal gaat het dan over bepalingen betreffende het maximale tilgewicht en het gebruik van hulpmiddelen. Aangezien ook uitvoerders en werkgevers het vaak meer als een papieren tijger zien, dan als nuttige informatie, is het aannemelijk dat de communicatie hierover richting de werknemers en zzp ers gering is

Fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan Voor de totale groep en op CAO niveau is er geen verschil gevonden tussen werknemers en zzp ers. Ongeveer een kwart van de werknemers en zzp ers geeft aan dat er informatie over fysieke belasting in het Veiligheid- en Gezondheidsplan is opgenomen. Onder uitvoerders en werkgevers is dit percentage hoger, respec-tievelijk 89% en 75%. Uit de interviews is gebleken dat veel werknemers (66%) en zzp ers (62%) niet op de hoogte zijn van het bestaan van een Veiligheid- en Gezondheidsplan op zich, of niet bekend zijn met de inhoud daarvan. De informatie in het Veiligheid- en Gezondheidsplan betreft meestal het maximaal te tillen gewicht en de inzet van hulpmiddelen.

Wie is waarvoor verantwoordelijk? Zzp ers zijn vaak verantwoordelijk voor een los onderdeel van een werk, vooral in de CAO Afbouw (42% van de tijd tegenover werknemers 29%). In 41% van de gevallen werkt een zzp er in een team van zzp ers terwijl werknemers in 62% van de gevallen in een team van werknemers werken.

Wat is er afgesproken over fysieke belasting? Afspraken over tillen zijn 78% van de werknemers en 69% van de zzp ers bekend Bijna alle uitvoerders (89%) en alle werkgevers (100%) geven aan afspraken te maken over maximaal tillen. Zzp ers die werken op basis van afspraken over een maximaal tilgewicht hebben veel minder gezondheidklachten. Tegelijkertijd heeft dit niet geleid tot minder werken door gezondheidsproblemen.

Is er concurrentie op arbeidsomstandigheden? Het verschil in regelgeving tussen zzp ers en werknemers gekoppeld aan het verminderde toezicht bij zzp ers kunnen naar mening van de onderzoekers leiden tot concurrentie op arbeidsomstandigheden. Mogelijke oorzaken hiervan zijn dat:

Zzp ers minder onder toezicht staan en daardoor minder opgelegde regels hebben. Het werken volgens de regels is dan hun eigen verantwoordelijkheid. In dit kader is opvallend dat veel zzp ers denken dat voor heen zowel voor veiligheid als voor fysieke belasting dezelfde regels gelden als voor werkne-mers, met name in de CAO Afbouw

Zzp ers werken regelmatig op productiebasis - zo worden stratenmakers vaak per vierkante meter betaald en leggen zzp metselaars regelmatig 1000 ste-nen per dag tegenover werknemers 800 stenen per dag. Zzp ers werken waar vaak harder door en nemen minder pauzes. Ook werken zzp ers regelmatig in het weekend.

Hoewel uit de enquêtes blijkt dat er veel hulpmiddelen in de bouwnijverheid worden gebruikt (ca door 90% van de werkenden), geven zzp ers ook aan dat zij vaak niet wachten op de inzet van hulpmiddelen omdat dit tijd (en dus geld) kost. Hierdoor tillen zij vaker gewichten boven de 25 kg.

Page 51: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 51 van 101 vhp ergonomie/EIM

Daarnaast werkt ook een aanzienlijk deel van de zzp ers op losse onderdelen van het werk. Doordat er vaak geen collega bouwvakker in de buurt is, over-schrijden zij vaker de 25 kg regel.

De crisis maakt dat zzp ers eerder klussen aannemen en minder vragen stel-len over arbeidsomstandigheden.

Voor zzp ers gelden alleen de regels voor ernstige risico s en gevaar voor derden, feitelijk kunnen zij zonder wettelijke restricties zwaar fysiek werk uit-voeren.

Onderzoekers zijn van mening dat de hier genoemde effecten vooral optreden op kleine bouwplaatsen waar zzp ers zelfstandig werken zonder of met weinig toe-zicht.

Informatie fysieke belasting en aanwijzingen werktechniek Zzp ers krijgen, vergeleken met werknemers, veel minder aanwijzingen wat be-treft werktechniek (19% versus 55%). Dit verschil bestaat bij beide CAO s en bij veel beroepsgroepen Het merendeel van de zzp ers geeft aan dat zij dit ook niet nodig vinden omdat het uit te voeren werk aan hen bekend is.

Hoe werken zzp ers en hoe werken werknemers?

Aan de regels houden

Meer zzp ers (40%) dan werknemers (26%) geven aan dat er een verschil is tus-sen werknemers en zzp ers in het aan de regels houden, met name in de CAO Afbouw. Een groot gedeelte van zowel de werknemers (60%) als de zzp ers (50%) ziet geen verschil tussen werknemers en zzp ers met als voornaamste reden dat zzp ers vaak voor een onderaannemer werken, waardoor zij zich aan regels be-treffende fysieke belasting moeten houden. 33% van de uitvoerders neemt een verschil waar tussen werknemers en zzp ers betreffende afspraken over maximaal tilgewicht, terwijl 75% van de werkgevers aangeeft een verschil te zien. De groep zzp ers die van mening is dat voor zzp ers en werknemers niet dezelfde regels gelden (namelijk: minder regels voor zzp ers, zo blijkt uit de antwoorden op een open vraag), verzuimt gemiddeld meer dagen per jaar door gezondheidspro-blemen. Ook zijn er in deze groep veel meer zzp ers thuisgebleven vanwege een ongeval. Blijkbaar is het van invloed als men denkt dat de regels hetzelfde zijn.

Hulpmiddelengebruik

Er zijn nauwelijks verschillen tussen zzp ers en werknemers betreffende hulpmidde-lengebruik op de bouwplaats. Uit de telefonische enquêtes is gebleken dat veel min-der zzp ers altijd hulpmiddelen gebruiken in vergelijking met de uitkomsten van de enquête op de bouwplaats (52% versus 88%). Onderzoekers wijten dit verschil voor-al aan het feit dat bij de telefonische enquêtes meer zzp ers bevraagd zijn die ook op kleine bouwplaatsen werken. Zzp ers die werken op grotere bouwplaatsen werken vaker onder een vorm van gezag en werken ook veel vaker samen met werknemers. In veel situaties zijn hulpmiddelen als een bouwkraan, bouwlift en kruiwagen ook be-schikbaar voor zzp ers. Op kleine bouwplaatsen zijn vaak minder hulpmiddelen be-schikbaar.

Page 52: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 52 van 101 vhp ergonomie/EIM

Effecten van gezag bij zzp ers

Geconstateerd is dat het maken van een onderscheid tussen zzp ers en zelfstan-digen die werken onder een gezagsverhouding niet goed mogelijk is. Zzp ers die geen onderdeel uitmaken van een team en verantwoordelijk zijn voor een los on-derdeel van een werk ervaren het vaakst gezondheidsklachten. Zzp ers die zelf verantwoordelijk zijn voor een volledig werk kunnen zonder ge-zondheidsproblemen meer dagen per jaar werken dan zzp ers met minder regel-mogelijkheden. Zzp ers die nauwkeurige aanwijzingen krijgen verzuimen gemid-deld meer dagen per jaar door gezondheidsproblemen. Zzp ers die van mening zijn dat voor zzp ers en werknemers niet dezelfde regels gelden (namelijk: minder streng voor zzp ers), verzuimen gemiddeld per jaar meer dagen door gezondheidsproblemen. Ook zijn er in deze groep veel meer zzp ers thuisgebleven vanwege een ongeval.

5.3 Wat zijn de cijfers met betrekking tot ziekte en ongevallen voor werkne-mers en zzp ers, uitgesplitst naar soort verzuim en werkende?

Een duidelijk groter deel van de werknemers geeft aan gezondheidsklachten te ervaren die ontstaan zijn of erger worden door het werk. Dit beeld komt in alle be-roepen naar voren. De combinatie met het feit dat zzp ers aangeven fysiek zwaarder belast te worden is opvallend te noemen. Een mogelijk verklaring hier-voor is een healthy worker effect . Veel meer zzp ers verzuimen niet om gezondheidsredenen. Dit scheelt ongeveer 25 procent (57% van de zzp ers tegen 44% van de werknemers). Het gemiddeld aantal niet gewerkte dagen door gezondheidsredenen onder zzp ers ligt duidelijk lager dan onder werknemers. Hierbij dient wel rekening ge-houden te worden met het feit dat (zeer) langdurig verzuim onder zzp ers waar-schijnlijk leidt tot stoppen met de onderneming, dit wordt dan niet meer als ziekte waargenomen. Zzp ers blijven minder vaak thuis t.g.v. ziekte of een ongeval dan werknemers. Een verklaring hiervoor kan zijn dat zzp ers niet doorbetaald krijgen als zij niet werken en daardoor zichzelf minder snel ziek melden. Mogelijk is tevens sprake van een healthy worker effect : men wordt alleen zzp er als men relatief goed be-lastbaar is. Niet werken door een ongeval komt onder werknemers beduidend meer voor (9 tegen 6 procent). In de Afbouwberoepen zijn relatief veel ongevallen werkgerelateerd. Onder werknemers is een groter deel van de ongevallen werkgerelateerd, wat aansluit bij het beeld dat zzp ers zich minder snel ziekmelden .

Page 53: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 53 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 1 PAGO vragenlijst

Page 54: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 54 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 55: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 55 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 56: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 56 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 57: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 57 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 58: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 58 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 59: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 59 van 101 vhp ergonomie/EIM

Page 60: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 60 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 2 Selectie beroepsgroepen

Onderstaande selectiecriteria zijn gebruikt bij het tot stand komen de selectie te onderzoeken beroepen:

Het beroep moet fysiek belastend zijn; er moet veel/vaak getild worden

Er moet een groot aantal werknemers werkzaam zijn

Er moet een minimaal aantal zzp ers werkzaam zijn

Beroepen moeten op een bouwplaats werkzaam zijn Het toepassen van deze criteria heeft geleid tot de volgende selectie beroepen:

Beroep Fysiek belas-tend

Groot aan-tal werk-nemers (op basis van PAGO ge-gevens)

Minimaal aantal zzp ers

Werkzaam op bouwplaats

Dakdekker - bitumen - leisteen - pannen - rietdekkers

++ +[> 200] > 1000 +

Glaszetters ++ ± [80] 4544 (incl. schil-ders)

+

Plafondmonteur ++ +[>300] > 3000 + Steigerbouwer ++ +[>300] > 20.000 (alge-

mene B&U bouw) +

Straatmaker

straatmaker

opperman

++ ++ [ > 700] > 1000

Stukadoor - mechanisch - traditioneel

++ ++ [ 800] 1800 +

Tegelzetter ++ + [> 500] > 3000 + Vloerenlegger - epoxy - gietvloer - zandcement - terazzo / granito-

vloer

++ + [200] > 3000 +

Blokkensteller - ruwbouw - Afbouw

+ + [200] > 20.000 (algeme-ne B&U bouw)

+

Metselaar - nieuwbouw - renovatie

+ ++ [3000] > 2000 +

Timmerman - nieuwbouw - renovatie - stelleur

+ ++ [> 13000]

> 8000 +

Page 61: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 61 van 101 vhp ergonomie/EIM

De beroepsgroepen vloerenleggers epoxy en terrazzo zijn uiteindelijk niet mid-dels observatieonderzoeken onderzocht. Redenen hiervoor zijn:

Wegens de economische crisis was ten tijde van de observatieperiode sprake van een zeer sterke terugval in de hoeveelheid werk;

Bedrijven werken (vanwege de economische crisis) momenteel niet of niet meer met zzp ers;

Terrazzo bedrijven maken voornamelijk aanrechtbladen en weinig vloeren;

Het betreft veelal kleine bedrijven waardoor het plannen van observatieon-derzoeken lastig blijkt;

Veel bedrijven weigeren om mee te werken.

Leidekkers betreft een zeer kleine beroepsgroep en zijn als groep onvoldoende representatief voor de vraagstelling van dit onderzoek.

Page 62: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 62 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 3 Observatiemethode Fysibel

Voor het objectief in kaart brengen van wat in de startnotie genoemd wordt feite-lijke fysieke belasting op de bouwplaats wordt gebruik gemaakt 2van de methode Handboek Fysieke Belasting. In de 1 november 2008 uitgekomen 5e druk zijn alle gezondheidskundige normeringen volledig up to date verwerkt, inclusief de nieu-we Europese norm voor repeterend bewegen. Met de bij het handboek behoren-de software Fysibel 3.0© kan fysieke belasting efficiënt en accuraat vastgelegd worden. De methode werkt als volgt: in het voorgesprek op de bouwplaats worden karak-teristieken van het werk vastgelegd (beroep, locatie, soort klus, zzp er/werknemer, taken/handelingen, aanwezige hulpmiddelen en verzwarende omstandigheden). Voorbeelden van verzwarende omstandigheden zijn: bijzonde-re klimaatomstandigheden, hoge werkdruk, afwezigheid (til)hulpmiddelen, afhan-kelijkheid van derden. Tijdens het voorgesprek wordt ook de subjectief ervaren zwaarte van de taken/handelingen vastgesteld. Dit is een geïntegreerd onderdeel van de methode. Tijdens uitvoering van het werk worden vervolgens de volgende vormen van fysieke belasting in kaart gebracht:

Vorm fysieke belas-ting

Normstelling integraal opgeno-men in methode:

Tillen en dragen

NIOSH methode

Beleidsregel Tillen op bouw-plaatsen

Duwen en trekken

Mital normering

Werkhoudingen

Ontwerpnorm 1005-4 (2005)

Repeterende bewegin-gen

OCRA-methode (1005-5 (2007))

Ontwerpnorm 1005-4 (2005)

Vanwege het werken met software kan in betrekkelijk weinig tijd veel informatie vastgelegd worden. Het is daardoor mogelijk meerdere onderwerpen van fysieke belasting te observeren. Dit levert per beroep een geaggregeerde uitkomst op basis van meerdere observatieonderzoeken.

2 K.J. Peereboom, N.C.H. de Langen, Handboek Fysieke belasting, SDU, 5e druk, uitgekomen per 1 november 2008.

Page 63: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 63 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 4 Enquête fysieke belasting - w.n. en zzp

Datum: Observator: Bedrijfsnaam Nationaliteit

Beroep/functie: Gem. aantal uur per week werken?

Hoelang werkzaam in de bouwnijverheid?

Hoelang in huidige functie?

werknemer / zzp er Geboortejaar:

Soort bedrijf Groot / klein Soort project Groot / klein

Vakman Ja / nee

Werkomstandigheden (fysieke belasting)

1. Ondervindt u tijdens het werk veel hinder van regelmatig buk-ken?

Nee Ja

2. Moet u in uw werk vaak in een ongemakkelijke houding wer-ken?

Nee Ja

3. Moet u in uw werk vaak lang achtereen geknield of gehurkt werken?

Nee Ja

4. Moet u in uw werk vaak zware lasten tillen of dragen? Nee Ja

4a. Zo ja, wat is het gemiddelde gewicht van de last? En het maximale gebruikelijke gewicht?

Gem: kg Max: .kg

5. Moet u in uw werk vaak zware lasten duwen of trekken? Nee Ja

6. Indien van toepassing: wordt de beleidsregel Tillen op bouw-plaatsen nageleefd?

Nee Ja

Werkomstandigheden (veiligheid)

7. Bevind u zich op uw werk regelmatig in onveilige situaties? Nee Ja

8. Worden er over het algemeen voldoende technische en organisa-torische maatregelen getroffen voor een veilige werksituatie?

Nee Ja

9. Kunt u beschikken over de benodigde persoonlijke bescher-mingsmiddelen?

Nee Ja

10. Vindt u dat het in orde is met de veiligheid op uw werk? Nee Ja

Page 64: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 64 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 5 Enquête hulpmiddelen - w.n. en zzp ers

Datum: Observator: Bedrijfsnaam Nationaliteit

Beroep/functie: Gem. aantal uur per week werken?

Hoelang werkzaam in de bouwnijverheid?

Hoelang in huidige functie?

werknemer / zzp er Geboortejaar:

Soort bedrijf Groot / klein Soort project Groot / klein

Vakman Ja / nee

1 A Maakt u gebruik van tilhulpmiddelen?

Zo ja, wat voor hulpmiddel en wanneer wordt het toege-past? (foto maken)

Ja Nee

1 B* Kunt u gebruik maken van tilhulpmiddelen die voor werknemers beschikbaar zijn?

Altijd of bijna altijd Soms Nooit of bijna nooit

3. Waar helpt het hulpmiddel bij?

Bro

n

aan

pak

Co

llec-

tiev

e aa

np

ak

Ind

ivid

u-

ele

aan

-p

ak

(ge-

dra

g)

4. Wat voor soort oplossing is het hulp-middel?

Org

a-n

isat

o-

risc

h

Tec

h-

nis

ch

Ind

ivi-

du

eel

5. Door wie is het hulpmiddel ter be-schikking gesteld?

Wer

kge-

ver

Op

-d

rach

t-g

ever

Uit

voer

-d

er

Zzp

er

Wer

k-n

emer

An

der

s

2. Heeft u, voor deze opdracht, informatie gekregen over fysieke belasting in het algemeen en tilhulpmiddelen in het bijzonder?

Zo ja, wat voor informatie? Ja Nee

Page 65: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 65 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 6 Enquête keten bouwproces wn en zzp ers

Datum: Observator: Bedrijfsnaam Nationaliteit

Beroep/functie: Gem. aantal uur per week werken?

Hoelang werkzaam in de bouwnijverheid?

Hoelang in huidige functie?

werknemer / zzp er Geboortejaar:

Soort bedrijf Groot / klein Soort project Groot / klein

Vakman Ja / nee

1. Bent u in het werk meestal . Alleen bezig met losse onderdelen van een werk

Onderdeel van een team waarin vooral werkne-mers van de op-drachtgever zitten

Onderdeel van een team dat

vooral uit zzp-ers bestaat

Anders

2. Is er in het Veiligheid&Gezondheid plan dat op de bouwplaats waar u nu werkt aanwezig is, iets opgenomen over het omgaan met het risico van overmatige fysieke belasting? Zo ja, .. Nee Ja

3. Krijg u aanwijzingen over de manier (werktechniek) waarop u uw opdrachten moet uitvoeren? Zo ja, wat .. Nee Ja

4. Gelden voor werknemers en zzp ers op de bouwplaats dezelfde regels, met be-trekking tot fysieke belasting en veiligheid? Zo nee, wat is er anders? .. Nee Ja

5. Zijn er afspraken gemaakt over wat u mag tillen zonder hulpmiddelen?

Zo ja, worden zzp ers en werknemers daarbij gelijk behandelt. Nee Ja

6. Is er een verschil tussen zzp ers en werknemers in het aan de regels houden met betrekking tot fysieke belasting en veiligheid? Zo ja, kunt u daar een voorbeeld van geven? Nee Ja

7. Door wie wordt u op de bouwplaats, betreffende veiligheid en fysieke belasting, aangestuurd? Uitvoerder Opdrachtgever Coördinator Werkgever Anders,

nl .

Page 66: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 66 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 7 Enquête hulpmiddelen uitvoerders

Datum: Observator: Bedrijfsnaam Nationaliteit

Beroep/functie: Gem. aantal uur per week werken?

Hoelang werkzaam in de bouwnijverheid?

Hoelang in huidige functie?

werknemer / zzp er Geboortejaar:

Soort bedrijf Groot / klein Soort project Groot / klein

1 A Zijn er tilhulpmiddelen aanwezig op de bouwplaats waar u nu werkt?

Zo ja, wat voor hulpmiddel en wanneer wordt het toege-past? (foto maken)

Ja Nee

1 B* Zijn de hulpmiddelen zowel voor zzp ers als werknemers beschikbaar?

Voor werknemer en zzp Voor werknemer Voor zzp

3. Waar helpt het hulpmiddel bij?

Bro

n

aan

pak

Co

llec-

tiev

e aa

np

ak

Ind

ivid

u-

ele

aan

-p

ak

(ge-

dra

g)

4. Wat voor soort oplossing is het hulp-middel?

Org

ani-

sato

-ri

sch

Tec

h-

nis

ch

Ind

ivid

u-

eel

5. Door wie is het hulpmiddel ter be-schikking gesteld?

Wer

kge-

ver

Op

-d

rach

t-g

ever

Uit

voer

-d

er

Zzp

er

Wer

k-n

emer

An

der

s

2. Is er, voor deze opdracht, informatie verstrekt aan werknemers en zzp ers over fysieke belasting in het algemeen en tilhulpmiddelen in het bijzonder?

Zo ja, wat voor informatie? Ja Nee

Page 67: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 67 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 8 Enquête keten bouwproces uitvoerders

Datum: Observator: Bedrijfsnaam Nationaliteit

Beroep/functie: Gem. aantal uur per week werken?

Hoelang werkzaam in de bouwnijverheid?

Hoelang in huidige functie?

werknemer / zzp er Geboortejaar:

Soort bedrijf Groot / klein Soort project Groot / klein

1. Is er in het Veiligheid&Gezondheid plan dat op de bouwplaats waar u nu werkt aanwezig is, iets opgenomen over het omgaan met het risico van overmatige fysieke belasting?

Zo ja, wat .. Nee Ja

2. Geeft u aanwijzingen over de manier (werktechniek) waarop werknemers en zzp ers opdrachten moet en uitvoeren? Zo ja, wat .. Nee Ja

3 Gelden voor werknemers en zzp ers op de bouwplaats dezelfde regels, met betrek-king tot fysieke belasting en veiligheid?

Zo nee, wat is er anders? Nee Ja

4 Zijn er afspraken gemaakt over wat werknemers en zzp ers mogen tillen zonder hulpmiddelen?

Zo ja, worden zzp ers en werknemers daarbij gelijk behandelt? Nee Ja

5 Is er een verschil tussen zzp ers en werknemers in het aan de regels houden met betrekking tot fysieke belasting en veiligheid? Zo ja, kunt u daar een voorbeeld van geven? Nee Ja

6 Door wie wordt u op de bouwplaats, betreffende veiligheid en fysieke belasting, aangestuurd?

Uitvoerder Opdrachtgever Coördinator Werkgever Anders, nl .

Page 68: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 68 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 9 Vragenlijst telefonische enquête

INTRO Goede<%~_DayPart_%> U spreekt met <%~_IterName_%> van EIM. In op-dracht van het ministerie van Sociale zaken en werkgelegenheid doen wij een onderzoek naar ziekte en ongevallen in de bouwnijverheid. Zou ik u hierover een aantal vragen mogen stellen? -------------------------------------------------------------------------------- V000 Tekst Bent u als zelfstandige werkzaam in de bouwnijverheid? 1 Ja 2 Nee (naar afsluiting gesprek) -------------------------------------------------------------------------------- V001 Vraagsoort Single response Tekst Heeft u in 2008 personeel op de loonlijst gehad? 1 ja (naar afsluiting gesprek) 2 nee -------------------------------------------------------------------------------- V002 Tekst Volgens onze gegevens zit uw bedrijf in de sector <%~celn%>. Klopt dat? 1 ja 2 nee 99 weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V002a Voorwaarde V002 = 2 Tekst In welke sector zit uw bedrijf? 1 Dakdekken en bouw dakconstructies 2 Schilderen en glaszetten 3 Afwerken van vloeren en wanden 4 Algemene B&U-bouw 5 Stratenmaken 6 Stukadoren 7 Metselen en voegen 8 Timmeren 9 Klusbedrijf 98 Anders, namelijk: 99 weet niet/wil niet zeggen --------------------------------------------------------------------------------

V003 Tekst Hoe zou u uw beroep/werkzaamheden omschrijven? (AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Eventueel voorleggen. Goed doorvra-gen! Meerdere antwoorden mogelijk) 1 Dakdekker - bitumen / bitumineuze dakdekker 2 Dakdekker - leisteen / leidekker 3 Dakdekker - pannen / pannenlegger 4 Dakdekker - riet / rietdekker 5 Glaszetter 6 Plafondmonteur / monteur - Afbouw (plafond, wanden, keukens)

Page 69: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 69 van 101 vhp ergonomie/EIM

7 Steigerbouwer 8 Stelleur 9 Straatmaker 10 Stukadoor mechanisch, spackspuiter 11 Stukadoor traditioneel 12 Tegelzetter (wand- en vloertegels) 13 Terrazzo / -vloerenlegger, granitovloerenlegger 14 Vloerenlegger (epoxy, polyurethaan) / kunststofvloerenlegger 15 Vloerenlegger (gietvloer, anhydriet) 16 Vloerenlegger zandcement-dekvloer 17 Blokkensteller - Afbouw 18 Blokkensteller - ruwbouw 19 Metselaar (nieuwbouw) 20 Metselaar (renovatie / onderhoud) 21 Timmerman - metselaar 22 Timmerman (nieuwbouw) 23 Timmerman (onderhoud, renovatie, restauratie) 24 Schilder/behanger 25 Klusbedrijf 98 Anders, namelijk: 99 Weet niet/wil niet zeggen Routing V004

-------------------------------------------------------------------------------- V004 Tekst Wat is uw leeftijd? Routing V005 -------------------------------------------------------------------------------- V005 Tekst Noteer stilzwijgend geslacht 1 man 2 vrouw -------------------------------------------------------------------------------- V006 Tekst Hoeveel dagen per week werkt u gemiddeld (inclusief overwerk)? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

dagen per week 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V007 Tekst Hoeveel uur per week werkt u gemiddeld (inclusief overwerk)? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

uren per week 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- N008 Tekst Bent u in uw werk meestal:... 1 Geen onderdeel van een team en verantwoordelijk voor een volledig werk 2 Geen onderdeel van een team en verantwoordelijk voor een los onder-deel van een werk 3 Onderdeel van een team waarin vooral werknemers van de opdrachtge-vers zitten

Page 70: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 70 van 101 vhp ergonomie/EIM

4 Onderdeel van een team dat vooral uit zzp'ers bestaat. 98 anders, namelijk: 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V009 Tekst Bent u op dit moment: 1 ziek 2 arbeidsongeschikt 3 gedeeltelijk arbeidsongeschikt 4 niet ziek of arbeidsongeschikt 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V009a Voorwaarde (V009 = 1) or (V009 = 3) Vraagsoort Numeriek Tekst 9a Hoeveel % kunt u nog werken? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

% 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V009b Voorwaarde (V009 = 1) of ((V009 = 2) of (V009 = 3)) Tekst Is dat al meer dan een jaar? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V010 Voorwaarde (V009 = 1) of ((V009 = 2) of (V009 = 3)) Tekst Heeft u gewerkt in 2008? 1 ja 2 nee (naar afsluiting gesprek) -------------------------------------------------------------------------------- V011 Tekst Hoeveel hele dagen heeft u (opgeteld) in 2008 niet kunnen werken als gevolg van een gezondheidsprobleem (ziekte, opname of onderzoek)? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

dagen 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V012 Voorwaarde (V011 <> 0) and (V011 <> 999) Tekst <%~Tkstv12%>Hoe vaak (verzuimblokken) was dat? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting. Let op: Het aantal verzuimblokken kan nooit meer zijn dan het aantal dagen ziek!

blokken 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V013

Page 71: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 71 van 101 vhp ergonomie/EIM

Tekst Zou het voor u verschil gemaakt hebben als u werknemer geweest was, wat betreft het aantal dagen dat u niet werkte als gevolg van een ge-zondheidsprobleem? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V013a Voorwaarde V013 = 1 Tekst hoeveel dagen zou u niet hebben gewerkt in die situatie? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

dagen 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V014 Tekst Bent u in 2008 thuisgebleven vanwege een ongeval? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V015a Voorwaarde V014 = 1 Tekst Hoe vaak? AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Indien nodig een schatting

Keer 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V015b Voorwaarde V014 = 1 Tekst Waar vond het ongeval plaats? Was dat een... 1 Ongeval op de bouwplaats/werkplek 2 Verkeersongeval in werktijd 3 Ongeval tijdens woon-werkverkeer 4 Ongeval in vrije tijd 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V016 Tekst Heeft u gezondheidsklachten die ontstaan zijn, of erger worden door het werk? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen --------------------------------------------------------------------------------

V017 Tekst Hoe beoordeelt u uw werkvermogen op dit moment als u kijkt naar de lichamelijke eisen die het werk aan u stelt? 1 Zeer goed 2 Goed 3 Matig 4 Slecht 5 Zeer slecht 99 Weet niet/wil niet zeggen

Page 72: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 72 van 101 vhp ergonomie/EIM

-------------------------------------------------------------------------------- V018 Tekst Hoe beoordeelt u uw werkvermogen op dit moment als u kijkt naar de geestelijke (psychische) eisen die het werk aan u stelt? 1 Zeer goed 2 Goed 3 Matig 4 Slecht 5 Zeer slecht 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V019a Tekst Werkt u wel eens tegelijk met anderen op een bouwplaats/werkplek? 1 ja 2 nee (door naar V025) -------------------------------------------------------------------------------- V019b Tekst Dan willen we u vragen de meest recente situatie waarin u tegelijk met anderen werkte in gedachten te nemen. Werkt u in deze situatie met werknemers in loondienst, met andere zzp'ers of beide 1 werknemers in loondienst 2 andere zzp'ers 3 beide 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V019 Tekst Is er op de bouwplaats/werkplek die u nu in gedachten heeft geno-men, iets in het V&G-plan opgenomen over het omgaan met het risico van overmatige fysieke belasting?

(AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: V&G-plan = veiligheids- en gezond-heidsplan) 1 ja 2 nee, er is geen plan 3 nee, hierover is niets opgenomen voor zover bekend bij respondent 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V020 Tekst Krijgt u aanwijzingen over de manier (werktechniek) waarop u uw op-drachten moet uitvoeren? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V021 Voorwaarde V019b <> 2 Tekst Gelden voor werknemers en zzp'ers op de bouwplaats/werkplek de-zelfde regels met betrekking tot fysieke belasting en veiligheid? 1 ja 2 nee 3 geen werknemers aanwezig op deze bouwplaats/werkplek

Page 73: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 73 van 101 vhp ergonomie/EIM

99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V022 Tekst Zijn er afspraken gemaakt over wat u mag tillen zonder hulpmidde-len? (AANWIJZING VOOR ENQUÊTEUR: Als de respondent spontaan begint over het Veiligheid&Gezondheid plan en/of de arbocatalogus zien we dat ook als afspraak) 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V022a Voorwaarde (V022 = 1) and (V019b <> 2) Tekst Worden zzp'ers en werknemers daarbij gelijk behandeld? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V023 Voorwaarde V019b <> 2 Tekst Is er een verschil tussen zzp'ers en werknemers in het aan de regels houden met betrekking tot fysieke belasting en veiligheid? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V023a Voorwaarde V023 = 1 Tekst Kunt u daar een voorbeeld van geven?

. 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V024 Tekst Door wie wordt u op de bouwplaats/werkplek, betreffende veiligheid en fysieke belasting, aangestuurd? 1 Uitvoerder 2 Opdrachtgever 3 Coördinator 4 Werkgever 5 Niemand (naar V025) 98 Anders, namelijk: .. 99 Weet niet/wil niet zeggen --------------------------------------------------------------------------------

V024b Tekst Is dat ook degene die uw werkprestaties beoordeelt? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V025 Tekst Moet u in uw werk vaak in een ongemakkelijke houding werken?

Page 74: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 74 van 101 vhp ergonomie/EIM

1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V026 Tekst Moet u in uw werk vaak lang achtereen geknield of gehurkt werken? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V027 Tekst Moet u in uw werk vaak zware lasten tillen of dragen? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V027a Voorwaarde V027 = 1 Tekst Wat is het gemiddelde en het maximaal regelmatig getild gewicht van de last per tillende persoon? 1 Gemiddeld gewicht: | kilo 2 Maximaal regelmatig getild gewicht: | kilo 999 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V028 Tekst Moet u in uw werk vaak zware lasten duwen of trekken? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V029 Tekst Maakt u gebruik van tilhulpmiddelen? 1 ja 2 nee 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V030 Tekst Kunt u gebruikmaken van de tilhulpmiddelen die voor werknemers op de bouwplaats/werkplek beschikbaar zijn? 1 altijd of bijna altijd 2 soms 3 nooit of bijna nooit 99 Weet niet/wil niet zeggen -------------------------------------------------------------------------------- V031 Tekst En wilt u dat ook? 1 altijd of bijna altijd 2 soms 3 nooit of bijna nooit 99 Weet niet/wil niet zeggen --------------------------------------------------------------------------------

Page 75: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 75 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 10 Responspercentages telefonische enquête

De volgende tabel bevat de gegevens over de verdeling van de steekproef (508 respondenten) over de verschillende beroepen. Vanwege de niet altijd eenvoudi-ge aansluiting tussen sectoren (selectiebasis) en beroepen (relevant in onder-zoek) is daarbij de mogelijkheid gegeven meer dan een beroep aan te geven. Daarvan is in grote mate gebruik gemaakt: gemiddeld worden net geen 2 (1,95) beroepen op de detaillijst geselecteerd. Vooral binnen de sector Algemene B&U was het niet mogelijk nader te stratificeren, waardoor de verdeling over beroepen erg ongelijk is. Dit verklaart onder meer het lage aantal waarnemingen onder steigerbouwers en stelleurs.

Page 76: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 76 van 101 vhp ergonomie/EIM

aantal percentage

Dakdekker - bitumen / bitumineuze dakdekker 30 6

Dakdekker

overig 33 7

Waarvan Dakdekker - leisteen / leidekker 12 2

Waarvan Dakdekker - pannen / pannenlegger 24 5

Waarvan Dakdekker - riet / rietdekker 13 3

Glaszetter 34 7

Plafondmonteur / monteur - Afbouw (plafond, wan-den, keukens)

29 6

Straatmaker 44 9

Stukadoor mechanisch, spackspuiter 26 5

Stukadoor traditioneel 63 13

Tegelzetter (wand- en vloertegels) 66 13

Vloerenlegger 25 5

Waarvan Terrazzo / -vloerenlegger, granitovloeren-legger

7 1

Waarvan Vloerenlegger (epoxy, polyurethaan) / kunststofvloerenlegger

10 2

Waarvan Vloerenlegger (gietvloer, anhydriet) 10 2

Waarvan Vloerenlegger zandcement-dekvloer 19 4

Blokkensteller 24 5

Waarvan Blokkensteller

Afbouw 21 4

Waarvan Blokkensteller

ruwbouw 11 2

Metselaar (nieuwbouw) 42 8

Metselaar (renovatie / onderhoud) 67 13

Timmerman

metselaar 47 9

Timmerman (nieuwbouw) 49 10

Timmerman (onderhoud, renovatie, restauratie) 109 22

Schilder/behanger 60 12

Klusbedrijf 96 19

Anders 73 15

Waarvan Steigerbouwer 5 1

Waarvan Stelleur 10 2

Weet niet/wil niet zeggen 8 1

Totaal 508 100

Page 77: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 77 van 101

Bijlage 11 Uitkomsten enquête hulpmiddelen op de bouwplaats

Uitkomsten enquête hulpmiddelen op de bouwplaats voor werknemers en zzp ers

%

zzp

ers

dat

hu

lp-

mid

de-

len

van

w

erkn

e-m

ers

geb

ruik

t

Aan

tal g

eïn

ter-

view

den

% g

ebru

ik

hu

lpm

idd

elen

Altijd Soms Nooit N.v.t. % d

at in

form

a-ti

e kr

ijgt

ove

r fy

siek

e b

elas

-ti

ng

To

p 3

hu

lp-

mid

del

en

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP

Totaal 74 68 92 87 - 88 - 3 - 6 100 3 36 15 Bouwkraan

Bouwlift

Kruiwagen

Bouwkraan

Bouwlift

Kruiwagen

CAO Bouwnijverheid 43 35 91 89 - 89 - 6 - 6 100 0 30 14 Bouwkraan Bouwlift

Kruiwagen

Toolbox

Bouwkraan Bouwlift

Kruiwagen

CAO Afbouw 25 24 92 83 - 88 - 0 - 8 100 4 32 17 Platenlift Toolbox

Bouwlift

Bouwkraan Bouwlift

Kruiwagen

Dakdekker 10 8 100 88 - 88 - - - 12 100 0 40 0 Bouwkraan Bouwlift

Verlengde

brander

Bouwlift Bouwkraan

Verlengde

brander Kruiwagen

Vloeren-leggers 8 6 80 100 - 100 - 0 - 0 100 0 38 33 Bouwlift

Bouwkraan

Bouwlift

Bouwkraan

Page 78: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 78 van 101

%

zzp

ers

dat

hu

lp-

mid

de-

len

van

w

erkn

e-m

ers

geb

ruik

t

Aan

tal g

eïn

ter-

view

den

% g

ebru

ik

hu

lpm

idd

elen

Altijd Soms Nooit N.v.t. % d

at in

form

a-ti

e kr

ijgt

ove

r fy

siek

e b

elas

-ti

ng

To

p 3

hu

lp-

mid

del

en

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP

Zandpomp Zandpomp

Timmer-

lieden

12 9 100 100 - 89 - 11 - 0 100 0 33 33 Bouwkraan

Bouwlift Toolbox

Kruiwagen

Bouwkraan

Kruiwagen Sjofel

Stukadoor 7 9 100 67 - 89 - 0 - 0 100 11 29 11 Spuitmachine

Kruiwagen

Bouwlift

Kruiwagen

Wanden-bouwers 15 13 80 85 - 100 - 0 - 0 100 0 40 8 Kruiwagen Toolbox

Steekwagen

Bouwkraan Kruiwagen

Bouwlift

Verhoogde emmer

Straatmakers 6 5 83 100 - 100 - 0 - 0 100 0 22 0 Bestr.machine

Bandentang

Kruiwagen

Bandentang

Be-

str.machine Kruiwagen

Page 79: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 79 van 101

Bijlage 12 Overzicht hulpmiddelen

Gebruikt door Hulpmiddel Aanpak Soort

Werknemers Zzp ers Beschikbaar gesteld door

Afbeelding

Algemene hulpmiddelen

Bouwkraan Bron Technisch 39% (29 van 74) 35% (24 van

68)

Werkgever: 40%

Uitvoerder: 40% Opdrachtgever:

19%

Page 80: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 80 van 101

Bouwlift Bron Technisch 30% (22 van 74) 32% (22 van 68)

Werkgever: 34,6%

Uitvoerder: 34,6%

Opdrachtgever: 28,8%

Sjofel Bronaanpak Technisch 9,5% (7 van 74) 8,8% (6 van 68)

Uitvoerder: 61,5% Werkgever:

30,8%

Zzp er: 7,7%

Gereedschaps-wagen Knelpunt verminderen

Technisch 1,4% (1 van 74) 3% (2 van 68) Zzp er: 66,7% Werkgever:

33,3%

Karren Knelpunt

verminderen

Technisch 10,1% (8 van

74)

5,9% (4 van

68)

Werkgever: 50%

Uitvoerder: 33,3% Zzp er: 8,3%

Werknemer:

16,7%

Page 81: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 81 van 101

Kruiwagen Knelpunt verminderen

Technisch 25,7% (19 van 74)

29,4% (20 van 68)

Werkgever: 36% Opdrachtgever:

20%

Uitvoerder: 22% Zzp er: 22%

Steekwagen Knelpunt

verminderen

Technisch 2,7% (2 van 74) 1,5% (1 van

68)

Uitvoerder: 66,7%

Opdrachtgever:

33,3%

Tilcursus Belasting

verdelen

Gedragsma-

tig

4% (3 van 74) - Werkgever: 100% -

Toolbox - Gedragsma-

tig

Organisato-risch

18,9% (14 van

74)

10,3% (7 van

68)

Werkgever:

81,3%

Opdrachtgever: 9,4%

Uitvoerder: 9,4%

-

Specifieke hulpmiddelen voor glaszetters

Page 82: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 82 van 101

Accuzuiger met verreiker (voor

glaszetters)

Bron Technisch 66,7% (2 van 3) 20% (1 van 5) Uitvoerder: 66,7% Opdrachtgever:

33,3%

Gevelridder (glas-zetters)

Bronaanpak Technische 33,3% (1 van 3) 14,3% (1 van 2)

Zzp er: 50% Werkgever: 50%

Glaskar (glaszet-ter)

Knelpunt verminderen

Technisch 100% (3 van 3) 60% (3 van 5) Werkgever: 66,7%

Zzp er: 33,3%

Page 83: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 83 van 101

Handzuiger (glas-zetters)

Knelpunt verminderen

Technische - 60% (3 van 5) Zzp er: 100%

Specifieke hulpmiddelen voor vloerenleggers zandcement

Automatische afrijplank (voor

zandcement vloe-

renleggers)

Knelpunt verminderen

Technisch 12,5% (1 van 8) 16,7% (1 van 6)

Werkgever: 50% Opdrachtgever:

50%

Vlindermachine

(voor zandcement vloerenleggers)

Bron aanpak Technisch 50% (2 van 4) 25% (1 van 4) Werkgever:

33,3% Opdrachtgever:

33,3%

Uitvoerder: 33,3%

Page 84: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 84 van 101

Zandpomp (voor zandcement vloe-

renleggers)

Bronaanpak Technisch 50% (2 van 4) 25% (1 van 4) Werkgever: 66,7%

Opdrachtgever:

33,3%

Specifieke hulpmiddelen voor stratenmakers

Bandentang (voor

stratenmakers)

Knelpunt

verminderen

Technisch 33% (2 van 6

stratenmakers)

80% (4 van 5

stratenmakers)

Werkgever: 50%

Zzp er: 50%

Bestratingmachine

(voor stratenma-

kers)

Bron Technisch 50% (3 van 6

stratenmakers)

60% (3 van 5

stratenmakers)

Werkgever: 50%

Opdrachtgever:

16,7% Uitvoerder: 33%

Specifieke hulpmiddelen voor dakdekkers bitumen

Page 85: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 85 van 101

Brander met ver-lengde steel (dak-

dekker bitumen)

Knelpunt verminderen

Technisch 50% (2 van 4 dakdekkers bi-

tumen)

50% (2 van 4 dakdekkers

bitumen)

Zzp er: 50% Werknemer: 50%

Specifieke hulpmiddelen voor blokkenstellers

Tilhulp blokken-

stellen (blokken-stellers

Bronaanpak Technisch 14,3% (1 van 7) 22,2% (2 van

9)

Zzp er: 33,3%

Werkgever: 66,7%

Page 86: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 86 van 101

Stelkar voor blok-kenstellers

Bron aanpak Technisch 50% (2 van 4) 20% (1 van 5) Zzp er: 66,7% Werkgever:

33,3%

Ophangzaag (voor

blokkenstellers)

Knelpunt

verminderen

Technisch 14,3% (1 van 7) - Uitvoerder: 100%

Stelkoevoet (voor blokkenstellers)

Knelpunt verminderen

Technisch 50% (2 van 4) 40% (2 van 5) Werkgever: 25% Zzp er: 75%

Page 87: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 87 van 101

Verhoogde emmer voor blokkenstel-

lers

Knelpunt verminderen

Technisch 50% (2 van 4) 40% (2 van 5) Zzp er: 50% Uitvoerder: 25%

Werknemer: 25%

Verlengd af-

smeermes (voor

blokkenstellers)

Knelpunt

verminderen

Technisch 14,3% (1 van 7) - Werkgever: 100%

Specifieke hulpmiddelen voor metselaars

Metselsteiger

(voor metselaars)

Knelpunt

verminderen

Technisch 12,5% (1 van 8) - Werkgever: 100%

Page 88: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 88 van 101

Specifieke hulpmiddelen voor plafondmonteurs

Platenlift (voor

plafondmonteur)

Bron aanpak Technisch 80% (4 van 5) 25% (1 van 4) Werkgever: 100%

Platenvoet (voor

plafondmonteur

Knelpunt

verminderen

Technisch 60% (3 van 5) - Werkgever: 100%

Specifieke hulpmiddelen voor stukadoors

Page 89: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 89 van 101

Spuitmachine (voor stukadoors)

Knelpunt verminderen

Technisch 66,7% (2 van 3) 25% (1 van 4) Werkgever: 100%

Page 90: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 90 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 13 Werken onder gezagsverhouding

Zoals aangegeven in de hoofdtekst is geprobeerd een tweedeling te creëren, namelijk:

werknemers en zzp ers die werken onder een gezagsverhouding;

overige zzp ers.

Daarbij treedt het probleem op dat werken onder een gezagsverhouding nergens vastomlijnd gedefinieerd is, wat het onderzoekstechnisch bezien lastig maakt de zzp ers die werken onder een gezagsverhouding te identificeren. Daarom is gezocht naar alternatieven.

Acties in dit kader door de onderzoekers ondernomen zijn:

In eerste instantie is via een korte literatuurstudie en enkele telefoongesprek-ken met vertegenwoordigers van de Arbeidsinspectie inzicht verkregen in de handhavingpraktijk;

In de tweede plaats is afgesproken om in de telefonische enquêtes een aantal indicatoren mee te nemen dat informatie verstrekt over het al dan niet be-staan van een gezagsverhouding. Tijdens de proefgesprekken bleek daarbij dat niet alle indicatoren algemeen uitgevraagd konden worden

men kon geen gemiddelde situatie voor ogen nemen. Daarom is een groot deel uitge-vraagd voor de laatste bouwplaats waar de respondent samen met anderen gewerkt heeft. Enkele indicatoren zijn wel in algemene termen uitgevraagd.

In de derde plaats is afgesproken om in de telefonische enquêtes een zoda-nige indeling te maken dat informatie over verzuim, thuisblijven en gezond-heidsklachten gekoppeld kan worden aan de volgende werkvormen: o Geen onderdeel van een team uitmaken en geen verantwoordelijkheid

dragen voor een volledige werk: o Geen onderdeel van een team uitmaken en geen verantwoordelijkheid

dragen voor een los onderdeel van een werk; o Onderdeel van een team uitmaken waarin vooral werknemers van de

opdrachtgever zitten; o Onderdeel van een team uitmaken dat vooral uit zzp ers bestaat. In bijlage 23 (CD ROM) is een compleet verslag van de uitkomsten van het gezagsvraagstuk op basis van de telefonische enquêtes opgenomen.

In de vierde plaats hebben de onderzoekers bij iedere observatie van zzp ers vastgelegd welke vormen van gezag aangetroffen zijn. Elementen waar na-druk op gelegd is zijn: o Taakniveau: bij welke taken wordt de zzp er door anderen aange-

stuurd? o Hulpmiddelen: regelt de zzp er dit zelf of wordt dit door anderen ge-

daan? o Aansturing: wordt zzp er aangestuurd of voert hij alles zelfstandig uit

en beslist hij ook zelf. o Werkt de zzp er in het weekend?

Page 91: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 91 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 14 Klankbordgroep

De klankbordgroepgroep voor dit project bestond uit de volgende personen (in alfa-betische volgorde):

Mevrouw drs Carin Benders, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegen-heid, Arbeidsinspectie;

Mevrouw Ir. Annemie Bongers, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgele-genheid, Directie Gezond en Veilig Werken;

Mevrouw drs Margo Caspers, Stichting Arbouw;

Mevrouw drs Nuria Ringe, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Directie Gezond en Veilig Werken;

De heer drs Jim Steenkamp, Stichting Arbouw.

Page 92: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 92 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 15 Formules betrouwbaarheidsinterval

Formule 1 geeft aan hoe groot een betrouwbaarheidsinterval is bij een gevonden percentage uitkomst. Indien de waarde waarmee men wil vergelijken teneinde te be-palen of sprake is van een significant verschil, dan dient deze buiten de door de uit-komst van de formule bepaalde zone te vallen. In dat geval is sprake van een signifi-cant verschil. De uitkomsten van de observaties zijn daartoe omgerekend naar per-centages van de maximale score.

Formule 2 geeft aan hoeveel waarnemingen/observaties nodig zijn om een verschil aan te tonen. Bij een klein gevonden verschil zijn meer waarnemingen/observaties nodig dan bij een groot gevonden verschil.

Page 93: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 93 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 16 Leeftijdsopbouw respondenten onderzoek

Gemiddelde leeftijd zzp ers en werknemers

Beroepsgroep: Zzp ers

(Bron: EIM/tel.enq) Werknemers

(Bron: PAGO Arbouw) Dakdekkers 43,5 42,0

Vloerenleggers 46,6 44,7 Timmerlieden 46,7 43,3 Stukadoors 43,4 39,2

Wandenbouwers

46,4 45,2 Straatmakers 42,3 43,4

Totaal 45,1 43,4

Page 94: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 94 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 17 Resultaten observaties fysieke belasting beroeps-groepen

Resultaten observaties fysieke belasting op de bouwplaats voor werknemers en zzp ers op basis van indeling in beroepsgroepen.

Dakdekkers Vloerenleggers Timmerlieden Stukadoors Wandenbouwers Straatmakers Fysieke be-lasting vorm

WN (N=28)

ZZP (N=23)

WN (N=18)

ZZP (N=15)

WN (N=29)

ZZP (N=25)

WN (N=21)

ZZP (N=32)

WN (N=36)

ZZP (N=31)

WN (N=17)

ZZP (N=15)

Tillen dragen 0,54 0,83 0,06 0,47 1,00 0,52 0,28 0,29 0,81 0,97 0,59 0,73

Duwen trekken - - 0,22 - 0,17 0,08 - - 0,14 0,03 - -

Statisch been 0,50 0,26 0,78 0,53 0,28 0,72 1,25 0,22 0,22 0,52 0,35 0,73

Statische romp 0,68 0,35 0,78 0,47 0,66 0,88 1,00 0,56 0,67 0,84 0,76 1,13

Statisch nek 0,14 0,04 0,44 0,53 0,21 0,36 0,62 0,47 0,14 0,13 - 0,47

Statisch

schouder

0,36 0,30 0,17 - 0,41 0,56 1,05 0,78 0,42 0,32 - 0,47

Statisch elle-

boog

0,04 - - - 0,07 0,12 0,48 0,09 0,08 - - 0,40

Statisch pols 0,04 - - - 0,07 0,2 0,48 0,09 0,14 - - 0,40

Dynamisch been

0,18 0,04 - - 0,10 0,12 0,57 0,13 0,03 0,06 - 0,40

Dynamisch

romp

0,25 0,22 0,22 0,13 0,14 0,2 0,86 0,44 0,50 0,32 0,47 0,60

Dynamisch nek 0,32 0,09 0,11 - 0,21 0,12 0,62 0,13 0,11 0,03 0,06 0,40

Dynamisch

schouder

0,43 0,35 0,22 0,60 0,14 0,32 1,38 0,91 0,56 0,10 0,47 1,07

Dynamisch el-leboog li

- - - - - - 0,29 0,13 0,08 0,03 - 0,27

Dynamisch el-

leboog re

- - - - 0,03 - 0,29 0,06 0,06 0,13 - 0,27

Page 95: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 95 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 18 Uitkomsten observaties per vorm van fysieke be-lasting Fysibel beoordeling van werknemers en zzp ers over alle taken voor het onderwerp tillen.

Tillen (Fysibel Index 0,74) Subonderwerp Werknemers(FI=0,88) Zzp ers(FI=0,78) Aantal observatieon-derzoeken en taken

74 observatieonderzoe-ken met 204 taken

68 observatieonder-zoeken met 187 taken

% malen score rood 31% 28% % malen score geel 11% 12% % observatieonder-zoeken met 23 kg of meer tillen

11% 10%

Fysibel beoordeling van werknemers en zzp ers over alle taken voor het onderwerp statische werkhoudingen van de romp.

Statisch romp (Fysibel Index=FI= 0,73) Subonderwerp Werknemers

(FI=0,77) Zzp ers(FI=0,68)

Aantal observatieon-derzoeken en taken

74 observatieonder-zoeken met 204 taken

68 observatieonderzoe-ken met 187 taken

% malen score rood 32% 28% % malen score geel 5% 13%

Fysibel beoordeling van werknemers en zzp ers over alle taken voor het onderwerp statische werkhoudingen van de schouder.

Statisch schouder (Fysibel Index=FI= 0,54) Subonderwerp Werknemers (FI=0,56) Zzp ers (FI=0,51) Aantal observatieonder-zoeken en taken

74 observatieonder-zoeken met 204 taken

68 observatieonder-zoeken met 187 taken

% malen score rood 23% 22% % malen score geel 8% 9%

Fysibel beoordeling van werknemers en zzp ers over alle taken voor het onderwerp dynamische bewegingen van de schouder.

Dynamisch schouder (Fysibel Index 0,49) Subonderwerp Werknemers(FI=0,49) Zzp ers(FI=0,49) aantal observatieonder-zoeken en taken

74 observatieonderzoe-ken met 204 taken

68 observatieonder-zoeken met 187 taken

% malen score rood 22% 22% % malen score geel 5% 5%

Page 96: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 96 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 19 Resultaten enquête fysieke belasting op bouw-plaats In onderstaande tabel zijn de resultaten van de enquête fysieke belasting weergege-ven. De significante verschillen (oftewel, de verschillen die voldoen aan het 95% be-trouwbaarheid criterium), zijn vetgedrukt.

Resultaten enquête fysieke belasting op de bouwplaats voor werknemers en zzp ers

Aan

tal g

eïn

-te

rvie

wd

en

% H

ind

er v

an

bu

kken

% O

ng

emak

-ke

lijke

ho

u-

din

gen

% L

ang

of

vaak

hu

rken

% Z

waa

r ti

llen

o

f d

rag

en

% g

em. m

eer

dan

25

kg

% m

ax. m

eer

dan

25

kg

% Z

waa

r d

u-

wen

of

trek

-ke

n Groepsindeling

WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP WN ZZP

Totaal 74 68 73 82 77 81 62 65 68 78 4 9 20 34 23 13

CAO

Bouwnijverheid

43 35 86 91 74 77 67 77 65 71 2 3 16 36 19 17

CAO Afbouw 25 24 54 67 75 83 54 46 71 92 0 8 13 13 38 13

Dakdekkers 10 8 80 88 80 88 80 100 50 50 0 13 30 38 0 0

Vloerenleggers 8 6 38 67 50 67 50 50 25 67 0 0 0 0 50 33

Timmerlieden 12 9 83 89 83 100 83 100 75 78 0 11 25 89 17 0

Stukadoors 7 9 71 100 71 100 86 67 86 100 0 0 0 0 43 0

Wandenbouwers 15 13 93 77 80 46 33 38 60 69 7 0 13 0 33 23

Straatmakers 6 5 83 100 17 40 83 80 82 60 0 0 0 0 33 40

Page 97: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 97 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 20 Resultaten enquête aansturing op de bouwplaats Resultaten enquête keten bouwproces op de bouwplaats voor werknemers en zzp ers betreffende aansturing op de bouwplaats.

% aansturing door Groepsindeling

WN ZZP Uitvoerder Werkgever

Totaal Uitvoerder: 88 % Opdr. gever:

1% Coördinator:

1%

Werkgever 18% Anders: 14%

Uitvoerder: 68% Opdr. gever: 6%

Werkgever: 2% Anders (= zelf): 28%

Uitvoerder: 100%

Coördinator: 6%

Werkgever: 17% Anders: 22%

Uitvoerder: 75%

Werkgever:

38% Anders: 50%

CAO Bouwnij-

verheid

Uitvoerder: 91% Opdr.gever: 2% Coördinator:

2%

Werkgever: 16% Anders: 7%

Uitvoerder: 71% Opdr.gever: 3%

Werkgever: 3% Anders (= zelf): 26%

CAO Afbouw Uitvoerder:

88% Werkgever:

17%

Anders: 19%

Uitvoerder: 83%

Opdr.gever: 13% Anders (=zelf):

8%

Dakdekker Uitvoerder: 80% Werkgever:

20% Anders: 10%

Uitvoerder: 25% Opdr.gever: 13%

Werkgever: 13% Anders (=zelf): 63%

Vloerenleggers Uitvoerder:

100%

Anders: 20%

Uitvoerder: 83%

Opdr.gever: 17%

Anders (=zelf): 17%

Timmerlieden Uitvoerder: 100% Opdr.gever: 8% Coördinator:

8%

Werkgever: 8% Anders: 17%

Uitvoerder: 67% Anders (=zelf):

22%

Stukadoors Uitvoerder:

100%

Werkgever: 29%

Uitvoerder: 78%

Opdr.gever: 22%

Wandenbouwers Uitvoerder:

100%

Werkgever:

Uitvoerder: 85%

Anders (=zelf):

23%

Page 98: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 98 van 101 vhp ergonomie/EIM

% aansturing door Groepsindeling

WN ZZP Uitvoerder Werkgever

13%

Anders: 7%

Stratenmakers Uitvoerder:

83% Werkgever:

17% Anders: 17%

Uitvoerder: 80% Anders (=zelf): 40%

* meer dan 100% omdat aansturing vaak door meer dan één persoon gebeurd.

Page 99: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 99 van 101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 21 Resultaten telefonische enquêtes aansturing Resultaten telefonische enquêtes keten bouwproces (NB:Aantallen zijn niet aan te geven; dit verschilt per vraag per groep.

% voorkomende werkorganisaties

% v

olle

dig

wer

k

% lo

s o

nd

erd

eel

wer

k

% li

d t

eam

w.n

.

% li

d t

eam

zzp

ers

% a

nd

ers

% F

ysie

ke b

elas

tin

g

in V

&G

% A

fsp

rake

n o

ver

max

imaa

l till

en

% a

anst

uri

ng

do

or:

% G

eld

en d

ezel

fde

reg

els

Totaal 44 12 11 26 6 41 47 Uitvoerder: 36% Opdr. gever: 13%

Coordinator: 1%

Werkgever: 3% Niemand: 42%

80%

CAO Bouwnij-

verheid

45 11 10 27 7 37 46 Uitvoerder: 36%

Opdr. gever: 12%

Coördinator: 1% Werkgever: 2%

Niemand: 45%

82

CAO afbouw 43 16 10 28 3 39 47 Uitvoerder: 27%

Opdr. gever: 12% Coordinator: 2%

Werkgever: 5%

Niemand: 47%

68

Dakdekker 64 2 11 20 2 34 37 Uitvoerder: 23% Opdr. gever: 26%

Niemand: 49%

81

Vloerenleggers 52 4 8 36 0 24 29 Uitvoerder: 10%

Opdr. gever: 5% Niemand: 81%

85

Timmerlieden 45 10 11 30 4 29 37 Uitvoerder: 28%

Opdr. gever: 7%

Coordinator: 2% Werkgever: 3%

Niemand: 55%

71

Stukadoors 51 12 7 27 3 34 54 Uitvoerder: 32%

Opdr. gever: 10% Coordinator: 2%

Werkgever: 7%

Niemand: 44%

68

Wandenbou-wers

43 12 10 29 6 41 48 Uitvoerder: 31% Opdr. gever: 11%

Coordinator: 3%

Werkgever: 2% Niemand: 44%

75

Stratenmakers 39 16 11 20 14 57 73 Uitvoerder: 41%

Opdr. gever: 16%

Niemand: 39%

92

Page 100: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 100 van

101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 22 Effecten van de gezagsgerelateerde werkvorm op de gezondheid Effect van indicator gezagsgerelateerde werkvorm op de gezondheid (vraag N08).

Geen onder-deel van een team en ver-antwoorde-lijk voor een volledig werk

Geen onder-deel van een team en ver-antwoorde-lijk voor een los onder-deel van een werk

Onderdeel van een team waarin vooral werk-nemers van de op-drachtgever zitten

Onderdeel van een team dat vooral uit ZZP-ers be-staat

Anders

Gemiddeld aan-tal dagen niet

kunnen werken

door gezond-heidsproblemen

(v011)

7,4 13,1 10,9 10,7 3,3

Gemiddeld aan-

tal verzuimblok-ken (V012)

2,9 1,8 1,4 1,7 2,0

Percentage

thuisgebleven

vanwege onge-val (V014) 5 7 5 6 3

Percentage ge-

zondheidsklach-

ten door werk (V016) 17 33 19 14 23

Page 101: Fysieke belasting in de - Irionwikis.irion.nl/.../1419-SZW-fysieke-belasting-in-de... · Fysieke belasting in de bouwnijverheid Verschillen tussen zzp'ers en werknemers2 Fysieke belasting

Fysieke belasting in de bouw pagina 101 van

101 vhp ergonomie/EIM

Bijlage 23 Bijlagen op CD ROM

Hieronder de inhoudsopgave van de documenten die terug te vinden zijn op de apart bijgeleverde CD ROM.

1 Verslag uitkomsten gezagsvraagstuk

2 Verslag van individuele observaties

3 Specifieke regels per beroep uit de A-bladen

4 Plaats en aard van ongevallen zzp ers

5 Compleet overzicht resultaten telefonische enquêtes