FILIPINO Baitang 7 Yunit 4 Ang Vinta nina Vina

Copyright © 2018 Quipper Limited

1

FILIPINO

Baitang 7 Yunit 4

Ang Vinta nina Vina

Talaan ng Nilalaman Introduksyon 3

Basahin Natin 4

Sagutin Natin 5

Aralin 1: Ang Maikling Kuwento 6

Layunin Natin

Sagutin Natin

Subukan Natin

Isaisip Natins

Pag-isipan Natin Aralin 2: Kahulugan ng Salita: Kawastuhan

at Kamalian ng Pangungusap 13

Layunin Natin

Sagutin Natin

Subukan Natin

Isaisip Natin

Pag-isipan Natin

Aralin 3: Mga Retorikal na Pang-ugnay 16

Layunin Natin

Sagutin Natin

Subukan Natin

Isaisip Natin

Pag-isipan Natin

Aralin 4: Pagsulat ng Buod 21

Layunin Natin

Sagutin Natin

Subukan Natin

Isaisip Natin


2

Gawin Natin 26

Paglalagom 27

Dapat Tandaan 28

Payamanin Natin 28

Susi sa Pagwawasto 29

Sanggunian 30


3

BAITANG 7 | YUNIT 4

Ang Vinta nina Vina ng maikling kuwento ay isa sa mga uri ng

panitikang tuluyan. Ayon kay Genoveva

Matute, isang manunulat, ang maikling

kuwento ay hindi pinaikling nobela, at hindi

rin buod ng isang nobela. Magkaibang uri ng panitikan

ang nobela at maikling kuwento. Sa kabila ng kaiklian,

nito kumpara sa nobela, kompleto nitong nailalarawan

ang mahahalagang pangyayari sa buhay ng

pangunahing tauhan at nag-iiwan ng kakintalan sa

mambabasa.

Marami ka na bang nabasang maikling kuwento? Ano-

anong maikling kuwento na mula sa Mindanao ang

nabasa mo na? Mayaman sa mga kuwento ang ating

bansa. Ito ay nagmula sa pasalindilang tradisyon ng

ating mga ninuno hanggang naisulat na ito at kabilang

sa panitikan.

Kilala ang Zamboanga sa kanilang wika na Chavacao. Ito ang dahilan kung bakit ang naturang lugar

ay tinawag na “Asia’s Latin City.” Maliban pa rito, kilala rin ang Zamboanga sa makukulay na

vinta—ito ang kanilang bangkang may makukulay na layag. Tuwing sumasapit ang buwan ng

Oktubre ay inaabangan ng mga tao ang Regatta de Zamboanga, ang karera ng pinakamabibilis na

vinta. May ipinagmamalaking kuwento ang bawat lugar sa ating bansa. Isa sa maikling kuwentong

mula sa Mindanao ay “Ang Vinta nina Vina.” Sa pamagat pa lamang ay masasalamin na ang

ipinagmamalaking vinta ng mga taga-Mindanao.

A

Pindutin ang Home icon para bumalik sa Talaan ng Nilalaman


4

Basahin Natin

Ang Vinta nina Vina

Ipinagmamalaki ni Vina ang kaniyang ama na isang mangingisda. Sa taon-taon kasing karera ng mga

vinta ay itinuring nang pinakamagaling at pinakamabilis na maglayag ng vinta ang kaniyang ama.

Ngayong umaga ay tila kasinliwanag ng araw ang ningning ng mga mata ni Vina. Maaga siyang

gumayak para sa karera ng mga vinta. Lagi kasing pinananabikan ni Vina ang pagsapit ng karerang

ito sa lugar nila sa Zamboanga, dahil muli na namang makikita ng lahat ang husay ng kaniyang ama

sa paglalayag.

“Inay, nasaan na po si Tatay?”

“Anak, maaga siyang umalis para maghanda sa karera ng mga vinta.”


5

Pagkatapos kumain nang agahan, agad na pumunta ang mag-ina sa tabing dagat upang mapanood ang

karera.

Iba-ibang kulay ng vinta ang matatagpuan sa karera, may kulay bahaghari, may kulay asul na may

disenyong ulap, may kulay dilaw na disenyong araw, may kulay berde na disenyong puno, at marami

pang disenyo at iba-ibang kulay.

Pero para kay Vina, ang vinta na gawa at nilalayag ng kaniyang ama ang pinakamagandang vinta sa

lahat. Ang vinta na ito ay may disenyong buwan at mga bituin. Para kay Vina, ito ay simbolo ng pag-

asa. Ito ay dahil tuwing gabi sa kanilang bayan sa Zamboanga ay walang ilaw. Tanging bituin at

buwan ang nagsisilbing liwanag sa dilim ng kanilang lugar. Mas gusto ni Vina ang liwanag ng buwan

at mga bituin kaysa gasera para makapag-aral siyang mabuti.

Todo ang suporta at panalangin ni Vina kay Allah na manalo sanang muli ang kaniyang ama para

makabili nang dagdag na gamit sa paaralan. Ito kasi ang pangako sa kaniya ng ama.

Nagsimula na nga ang karera. Sumigaw nang sumigaw si Vina para purihin at suportahan ang

kaniyang ama. Isa sa mga nangunguna ang vinta ng kaniyang ama. Nagsusumamo si Vina na manalo

sila. Bandang kalagitnaan ay isa pa rin sa mga nangunguna ang kanilang vinta.

Ngunit bandang huli ay naungusan ang kaniyang ama. Malungkot na malungkot si Vina. Napaluha pa

nga siya, ngunit inamo siya ng kaniyang ina. Nakita rin siya ng kaniyang ama.

“Anak, tahan ka na. Gagawa tayo ng paraan para sa mga karagdagang gamit mo sa paaralan. Bibilhan

din kita ng mga aklat. Tahan ka na.”

“Talaga po, Itay? Pero kahit hindi na po.

Basta para po sa amin ni Inay, kayo ang

pinakamagaling sa paglalayag ng vinta.”

Nang dumating na ang pagbibigay ng premyo

sa nanalo, laging gulat ng lahat nang

binigyan ng parangal ang ama ni Vina bilang

pinakamatagal na kampeyon sa karera ng

vinta. Maliban sa premyong salapi ay

binigyan din ng mga aklat na magagamit ni

Vina. Masayang-masaya si Vina sa mga

naganap, at siya ay nagpasalamat kay Allah.

Sagutin Natin

1. Ano ang hanapbuhay ng ama ni Vina?

2. Sa aling paligsahan nagkakampeon ang

ama ni Vina?

3. Ano ang disenyo ng vinta nina Vina?


6

Aralin 1

Ang Maikling Kuwento

Pag-aralan Natin

Ang maikling kuwento ay isa sa mga uri ng panitikang tuluyan. Ayon kay Genoveva E. Matute, isang

manunulat, ang maikling kuwento ay hindi pinaikling nobela, at hindi rin buod ng isang nobela.

Magkaibang uri ng panitikan ang nobela at maikling kuwento. Sa kabila ng kaiklian nito, kumpara sa

nobela, ay kompleto nitong nailalarawan ang mahahalagang pangyayari sa buhay ng pangunahing

tauhan at nag-iiwan ng kakintalan sa mambabasa. Ang mga sinaunang panitikang gaya ng kuwentong-

bayan at alamat ang naging inspirasyon sa paglinang ng maikling kuwento.

Mga Katangian ng Maikling Kuwento Gaya ng ibang uri ng panitikan, ang maikling kuwento ay mayroon ding mga katangiang dapat

malaman at tandaan. Isa-isahin natin kung ano ang mga ito.

1. May mahalagang bahagi ng buhay na tinatalakay

• Makulay ang buhay. Bawat kulay ay sumisimbolo sa mga pinagdadaanan ng tao, na

pinagbabatayan ng mga manunulat sa pagkatha ng maikling kuwento.

2. May mahalagang suliranin ang pangunahing tauhan

• Ang suliraning pinagdaraanan ng tauhan ang isa sa mga nagbihis sa maikling kuwento upang

makahikayat ito ng mga mambabasa.

3. May mahalagang tagpuan

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang naiisa-isa ang mga elemento ng maikling

kuwento mula sa Mindanao.


7

• Malaki ang ginagampanan ng tagpuan upang mas mapatingkad ang pagtalakay sa mahalagang

bahagi ng buhay ng tauhan.

4. May mabilis na pagtaas ng kawilihan

• Mabilis ang takbo ng mga pangyayari sa maikling kuwento, kaya madaling masundan ng mga

mambabasa ang mahahalagang bahagi ng kuwento.

5. May maigting na kasukdulang agad na sinusundan ng wakas

• Isa sa kagandahan ng maikling kuwento ay agad na isinusunod ang kasukdulan o

pinakamaigting na pangyayaring pinakaaabangan ng mga mambabasa.

6. May kakintalang iniiwan sa mga mambabasa

• Kailangang makapag-iwan ang kuwento ng damdaming aantig sa mambabasa upang hindi agad

makalimutan ng kuwentong binasa.

Mga Elemento ng Maikling Kuwento

Ang maikling kuwento ay kailangang nagtataglay ng kompletong elemento, sapagkat ang mga ito ay

sama-samang nagbibigay-kulay sa akda. Isa-isahin natin ang mga ito.

1. Tauhan – Ang mga tauhan ang nagbibigay buhay sa kuwento. Ang pangunahing tauhan ang may

pinakamalaking bahagi sa kuwento na lumulutas sa suliraning kaniyang kinakaharap.

2. Tagpuan – Ang tagpuan ay tumutukoy sa panahon at lugar na pinangyarihan ng kuwento. Sakop

nito ang kaligiran ng pagkilos ng mga tauhan.

3. Banghay – Ang banghay ay ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ng kuwento. Maaari itong

ilarawan bilang hugis na baligtad na tsek o tatsulok, sapagkat simula sa ibaba ay unti-unting

tumataas ang kawilihan ng mga mambabasa. Binubuo ito ng sumusunod:

Mga Elemento ng

Maikling Kuwento

Tauhan Tagpuan Banghay Paksang diwa Katimpian Paningin


8

• Simula

- Pagbubukas ng kuwento ng buhay ng pangunahing tauhan.

• Saglit na kasiglahan

- Ito ang bahagi kung saan unti-unting lumilitaw ang suliraning kakaharapin ng tauhan at

ang pagdagdag ng kumplikasyon sa mga pangyayari.

• Suliranin at Tunggalian

- Ang pagsubok na pinagdaraanan ng pangunahing tauhan o ang balakid sa kaniyang

layunin o mithi. Dito iikot ang mga pangyayari sa kuwento tungo sa tunggalian. Sa

tunggalian nagaganap ang pagharap ng tauhan sa kaniyang suliranin. Maaaring ito ay:

➢ Tao laban sa tao

Pangunahing tauhan laban sa ibang tauhan, maaaring paglalabang pisikal, talino,

kapangyarihan, espiritwal, at iba pang maaaring laban ng tao sa kaniyang kapwa.

➢ Tao laban sa kapaligiran

Pangunahing tauhan laban sa mga pangyayaring nagaganap sa kaniyang paligid.

Maaaring ito ay kahirapan, diskriminasyon, at iba pang isyung panlipunan na

susukat sa pagkatao at kakayahan ng pangunahing tauhan.

➢ Tao laban sa sarili

Pangunahing tauhan laban mismo sa kaniyang sarili. Maaaring mayroong

pagtatalo sa desisyong kaniyang gagawin, paniniwala, damdamin, at iba pang

maaaring maghatid ng pagtatalo mismo sa kaniyang sarili.

Mga Elemento ng

Banghay

Simula Saglit na

KasiglahanSuliranin

Tao laban sa tao

Tao laban sa

kapaligiran

Tao laban sa sarili

Tunggalian Kasukdulan Kakalasan Wakas


9

• Kasukdulan

- Pinakamasidhing pangyayari sa kuwento, kung kaya ito ang may pinakamataas na

kawilihan. Sa bahaging ito ng banghay madalas nagaganap ang tunggalian. Unti-unting

wawakasan ang tunggalian hanggang sa makarating sa bahaging kakalasan.

• Kakalasan

- Pagkalas o paglutas sa suliraning kinaharap ng pangunahing tauhan.

• Wakas

- Ang katapusan ng kuwento. May mga wakas kung saan pinag-iisip ng may-akda ang

mga mambabasa tungkol sa kahihinatnan ng mga tauhan matapos masolusyunan ang

suliranin.

4. Paksang diwa - Pangunahing kaisipan ng kuwento na inihahatid ng kuwento sa mga mambabasa.

5. Katimpian – Masining na paglalarawan sa damdamin. Maaaring higit na madama ang labis na galit

ng pangunahing tauhan kung ilalarawan ito sa paraang nagtitiim bagang, kuyom na palad, at habol

na paghinga kaysa sa pagpapalahaw. 6. Paningin (Point of View) – Ang perspektibang ginagamit sa pagsasalaysay ng mga pangyayari ng

kuwento. Maaari itong sa unang panauhan kung saan isinasalaysay ng isang tauhan o mananalaysay

(narrator) ang mga pangyayari ayon sa kaniyang pananaw. Maaaring nasa ikalawang panauhan

kung saan tila kinakausap ang mambabasa, o ang ikatlong panauhan kung saan isinasalaysay ito sa

paraang tila nagmamasid sa mga pangyayari. Maaaring magkaroon ng baryasiyon ang mga ito batay

sa limitasyon ng pagsasalaysay ng ginamit na panauhan.

Pagtalakay sa Akda

Mga Katangiang Taglay ng Akdang Binasa:

Katangian ng Maikling Kuwento Ang Vinta nina Vina

May mahalagang bahagi ng

buhay na tinatalakay

Ginamit ang karera ng mga vinta upang ipakita ang

pagpapahalaga ng anak sa kaniyang magulang.

May mahalagang suliranin ang

pangunahing tauhan

Ipinakita ang katotohanang kaalinsabay ng pagtanda ang

paghina rin ng pangangatawan.

May mahalagang tagpuan

Inilarawan ang makulay na kultura at tradisyon ng

Zamboanga sa pamamagitan ng karera ng mga vinta.

May mabilis na pagtaas ng

kawilihan

Mabilis ang naging daloy ng kuwento, magmula sa

paghahantad ng suliranin, kasukdulan, hanggang sa wakas.

May maigting na kasukdulang

agad na sinusundan ng wakas

Labis na ikinalungkot ng pangunahing tauhan ang pagkatalo

ng ama sa karera, na agad namang inalo ng ama. Masayang

winakasan ang kuwento.


10

May kakintalang iniiwan sa mga

mambabasa

Naikintal sa isipan ng mga mambabasa ang pagmamahal ng

anak sa magulang at ang pagsisikap ng magulang para sa

anak.

Mga Elemento ng Kuwentong Tinataglay ng Akadang Binasa

Mga Elemento Ang Vinta nina Vina

Tauhan Si Vina, ang kaniyang ama, at ina

Tagpuan Sa tabing dagat; sa probinsya ng Zamboanga; panahon ng pagsasagawa ng

karera ng mga mabibilis at makukulay na vinta

Banghay Sa simula pa lamang ay ipinabatid sa kuwento na ipinagmamalaki ni Vina ang

kaniyang ama bilang isang mahusay na manlalayag ng vinta. Ipinakita na rin

dito ang pagpapakilala ng suliraning kahaharapin ng pangunahing tauhan. Ito

ay ang pagiging may edad na ng ama. Nahirapan na ang ama sa pakikipagkarera

ng vinta kumpara sa mga nakanang karerang kaniyang sinalihan. Maaaring ang

hantad na tunggalian ay ang pakikipaagtunggali ng ama sa ibang kalahok ng

karera ng mga vinta. Ngunit kung susuriin, maaaring ang totoong tunggalian

ay na kay Vina. Bagaman alam niyang mahusay na manlalayag ang ama, dama

ng mga mambabasa ang labis niyang kaba sa dibdib. Alam niyang may edad

na ang kaniyang ama at may posibilidad na hindi na kasinlakas tulad ng dati.

Nagtatalo sa kaniyang kalooban kung mananalo o matatalo ang kaniyang ama.

Ang kasukdulan ng kuwento ay natalo sa karera ang kaniyang ama. Labis na

nalungkot si Vina, na naging kumpirmasyon sa suliranin at tunggalian niya sa

kaniyang sarili. Ngunit agad din itong kinalas nang tanggapin ng ama ni Vina

ang pagkatalo at pinalubag ang loob ng anak. Nagkaroon ng magandang wakas

ang kuwento, nang kilalanin bilang matagal na pagiging kampeon ng nasabing

karera. Ang pagkilalang ito ang nagbigay rin ng kumpirmasyon sa di-lantad na

suliranin ng pagiging may edad na ng ama ni Vina.

Paksang diwa Pagmamahal at pagpapahalaga sa magulang.

Katimpian Pigil ang emosyon ni Vina nang puntong inaalo siya ng ama

Paningin Isinasalaysay ng may akda ang mga pangyayari sa kuwento, hindi siya

pumasok sa katauhan ng sinuman sa mga tauhan.

Gaya ng ibang uri ng panitikan, ang maikling kuwento ay sumasalamin sa buhay ng tao. Ang mga

katangian at elemento nito ay nagsama-sama upang mapatingkad ang iba-ibang kulay ng buhay na

inilalarawan at tinatalakay ng mga may-akda.


11

Subukan Natin

Sagutin ang sumusunod na mga tanong:

1. Sa aling katangian ng maikling kuwento kabilang ang impresyong maiiwan sa mambabasa

tungkol sa pagmamahalan sa pagitan ng magulang at anak?

2. Anong uri ng paningin o panauhan ang ginamit bilang perspektiba sa pagsasalaysay ng

kuwentong “Ang Vinta nina Vina”?

Isaisip Natin

Bakit mahalagang malaman ang mga elemento ng maikling kuwento?

Sagutin Natin

1. Ano ang maikling kuwento?

2. Ano ang mga katangian ng maikling kuwento?

3. Ano ang mga elemento ng maikling kuwento?


12

Pag-isipan Natin

Piliin sa kahon ang tinutukoy na element ng maikling kuwento sa bawat bilang.

1. Pinakamasidhing pangyayari sa kuwento, kung kaya ito ang may pinakamataas na

kawilihan.

2. Pinangyarihan ng kuwento. Sakop nito ang panahon, oras, at kapaligiran.

3. Mahalagang bahagi sa buhay ng pangunahing tauhan. Dito iikot ang kabuuan ng kuwento.

4. Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ng kuwento.

5. Pangunahing kaisipan ng kuwento na nais ihatid ng may akda sa mga mambabasa.

TAGPUAN BANGHAY SULIRANIN

PAKSANG DIWA PANINGIN KASUKDULAN


13

Aralin 2

Kahulugan ng Salita: Kawastuhan at

Kamalian ng Pangungusap

Pag-aralan Natin

May mga pagkakataong dahil sa kakapusan ng bokabularyo ay namamali sa pagpili ng salitang

gagamitin para sa pangungusap na ipahahayag. Nagbubunsod tuloy ito ng pagiging mali rin ng

pangungusap. Ang sitwasyong ito ay isang pagpapatunay lamang na sadyang mahalagang pagyamanin

ang talasalitaan. Makatutulong ito upang maiwasan ang kamalian sa pangungusap, at maging malinaw

sa nais ipahayag.

Ang mga salitang kilala, bantog, at sikat ay magkakapareho ang kahulugan. Alinman sa mga salitang

ito ay maaaring gamitin sa mensaheng nais ihatid ng pangungusap. Samakatuwid, wasto ang diwa ng

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang natutukoy at naipaliliwanag ang

kawastuhan/kamalian ng pangungusap batay sa kahulugan ng isang tiyak na salita

Kawastuhan ng Pangungusap Batay sa Kahulugan ng Salita Dahil napakayaman sa salita ng ating wika, marami tayong salitang maaaring pagpiliang magamit

sa pangungusap.

Halimbawa:

• Kilala sa pagiging kampeon ng karera ng mga vinta ang ama ni Vina.

• Bantog sapagigingkampeon ng karera ng mga vinta ang ama ni Vina.

• Sikat sa pagiging kampeon ng karera ng mga vinta ang ama ni Vina.


14

Alinman sa tatlong pangungusap ayon sa kahulugan ng salitang ginamit.

Batay sa pangungusap na, "Sa bandang huli ay naungusan ang ama ni Vina,” malinaw na ang diwa ay

nalagpasan na ng isang kalaban sa karera ang ama ni Vina. Mali ang ginamit na salitang naisahan,

sapagkat nagkaroon ng kahulugang niloko o napaglalangan ang ama ni Vina. Mali rin ang gamit ng

salitang natapatan, dahil nangangahulugan itong hindi nalagpasan ang vinta nina Vina. Hindi rin

tama na gamitin ang salitang nahuli, sapagkat nangangahulugan itong pinakahuli sa karera ng mga

vinta ang vinta nina Vina. Ito mismo ang kasalungat ng diwang nais ipahayag.

Napatunayan nating malaki ang nagagawa ng isang salita upang maging tama o mali ang diwa ng

isang pangungusap. Ang isang salita ay sapat na upang makapagpabago ng mensaheng maihahatid sa

iba. Samakatuwid, mahalagang maging maingat sa pagpili ng salitang gagamitin sa

pakikipagtalastasan, pasulat man ito o pasalita.

Kamalian ng Pangungusap Batay sa Kahulugan ng Salita Mahalagang alamin muna ang kahulugan ng isang salita bago ito gamitin sa pangungusap.

Mahalaga ring bigyang-pansin ang nabuong pangungusap, sapagkat may mga posibilidad na tama

ang napiling salita ngunit mali ang pagkakabuo ng pangungusap.

Halimbawa:

Batayang pangungusap: Sa bandang huli ay naungusan ang ama ni Vina.

• Sa bandang huli ay naisahan ang ama ni Vina.

• Sa bandang huli ay natapatan ang ama ni Vina.

• Sa bandang huli ay nahuli ang ama ni Vina.

Sagutin Natin

1. Bakit mahalagang pagyamanin ang talasalitaan?

2. Paano makasisigurong tama ang salitang ginamit sa pagbuo ng pangungusap?

3. Bakit nagiging mali ang diwa ng pangungusap?


15

Subukan Natin


1. Paano nakaaapekto ang lawak ng talasalitaan ng isang tao sa paraan niya ng paghahayag?

2. Ano ang naidudulot ng maingat at wastong pagpili ng salitang gagamitin sa paghahayag?

Isaisip Natin

Paano maiiwasan ang kamalian sa pangungusap?

Pag-isipan Natin

Basahing mabuti ang mga pangungusap. Palitan ng wastong salita ang mga nakasalungguhit na

salitang hindi angkop sa pangungusap.

1. Matangkad ang gusali na kanyang pinagtatrabahuhan.

2. Ang daan patungo sa bayan ay manipis.

3. Pahiran mo ang iyong uling sa mukha.


16

Aralin 3

Mga Retorikal na Pang-ugnay

Pag-aralan Natin

Ang retorika ay tumutukoy sa masining na

pagpapahayag. Isa sa mga dapat tandaan at isagawa

upang mapaghusay ang ating retorika ang paggamit ng

mga retorikal na pang-ugnay.

Binubuo ng tatlong uri ang retorikal na pang-ugnay—

pang-angkop, pang-ukol, at pangatnig. Isa-isa nating

talakayin.

Marahil ay walang sinuman ang nag-

isip o naghangad na sana ay hindi siya

mahusay o maayos magpahayag, dahil

ang laging layunin natin sa ating

pakikipag-usap ay maunawaan ng lahat

ang ating sinasabi. Ngunit paano nga

ba mapahuhusay ang ating

pagpapahayag? Dito makatutulong ang

pagpapahusay ng ating retorika.

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaaasahang nagagamit nang wasto ang mga

retorikal na pang-ugnay na ginamit sa akda (kung, kapag, sakali, at iba pa).


17

Ang Pang-angkop Ang mga katagang nag-uuugnay sa panuring at tinuturingan ay tinatawag na pang-angkop. Higit

nitong pinagaganda ang mga salitang pinagsasama, sapagkat nagiging mas madulas bigkasin ang mga

pinagsamang salita. Alamin natin kung ano ang mga uri ng pang-angkop.

1. Pang-akop na “na” – Ginagamit ito kung sa katinig nagtapos ang salitang panuring, maliban

sa titik na n.

Halimbawa:

• Pinakamatagal na kampeyon

• Mabait na anak

2. Pang-angkop na “-g” – Ginagamit tuwing ang salitang panuring ay nagtatapos sa katinig na

n.

Halimbawa:

• Huwarang ama

• Maaawaing anak

3. Pang-angkop na “ng” – Ginagamit ito kapag sa patinig nagtapos ang salitang panuring.

Halimbawa:

• Pinakamagandang vinta

• Tabing dagat

Ang Pang-ukol Ang pang-ukol ay salita o kataga na nag-uugnay sa pangngalan at sa iba pang salita sa loob ng

pangungusap. Ginagamit ito upang mas umayos ang ugnayan ng mga salita.

Ilan sa mga pang-ukol na ating ginagamit: sa, kay, ng, ukol sa/ kay, para sa/ kay, ayon sa / kay,

hinggil sa/ kay, tungkol sa/ kay, at alinsunod sa/ kay.

Halimbawa:

• Inilalaan kay Vina ang inaasahang premyong matatanggap sa karera ng mga vinta.

• Hinggil sa nalalapit na karera ng mga vinta ang pinag-uusapan ng mga kalalakihan.

Mga Pangatnig Ito ay mga kataga o salita na na nag-uuugnay sa dalawang kataga, parirala, o sugnay. Ginagamit ito

bilang pantulong o pantuwang.

• Ang mga pangatnig na at at pati ay ginagamit sa pagdaragdag ng impormasyon.


18

• Ang mga pangatnig na ngunit, bagaman, subalit, at datapwat ay ginagamit sa pagsasaad ng

pagsalungat o pagtutol.

• Ang mga pangatnig na o, ni, at maging ay ginagamit sa tuwing may ibinubukod o

inihihiwalay.

• Sa pagbibigay naman ng kondisyon ay ginagamit ang mga pangatnig na kung, kapag, at

basta.

• Naghahatid naman ng diwang kinahinatnan ng pangyayari ang mga pangatnig na bunga ng,

kung kaya, at kaya naman.

• Sa tuwing magsasaad naman ng kadahilanan ay ginagamit ang mga pangatnig na sapagkat,

dahil sa, at palibahasa.

Halimbawa: • Labis ang pag-asam ni Vina na muling manalo sa karera ng mga vinta ang kaniyang ama, ngunit

hindi nangyari ang kaniyang inaasam-asam.

- Ginamit ang pangatnig na ngunit upang salungatin ang unang diwa ng pangungusap.

• Mabibili ang halos lahat ng kailangan ni Vina para sa pasukan kapag nagwagi sa karera ng mga

vinta ang kaniyang ama.

- Ginamit ang pangatnig na kapag upang magbigay ng kondisyon.

Malaki ang ginagampanan ng mga retorikal na pang-ugnay sa pagpapaganda ng ating mga pahayag.

Higit kasing nagiging mas madulas ang pagbigkas ng pinagsamang mga salita, at mas mauunawaan

ang mensahe ng pahayag. Samakatuwid, sadyang ang mga retorikal na pang-ugnay ay kailangan upang

makamit ang mahusay na retorika.

Sagutin Natin

1. Ano ang retorika?

2. Ano ang mga retorikal na pang-ugnay?

3. Bakit mahalagang gumamit ng mga retorikal na pang-ugnay?


19

Subukan Natin


1. Ano ang pinag-uugnay ng mga pang-angkop?

2. Ano ang kaibahan ng pang-ukol sa pangatnig?

Isaisip Natin

Paano nakatutulong ang mga retorikal na pang-ugnay sa isang pangungusap?

Pag-isipan Natin

A. Isulat sa patlang ang tamang pang-angkop (-ng, -g, o na).

1. May mga bahay _____ bato na nakatayo pa sa Vigan.

2. Ang Qatar ang isa sa pinakamayaman ____ bansa sa buong mundo

3. Limandaan ____ piso ang sinukli ng kahera.

4. Si Nico ay takot pumasok sa madilim _____ silid.

5. Nauuna ang pula_____ kotse sa karera

B. Ikahon ang pang-ukol na ginamit sa pangungusap

1. May balita k aba tungkol kay Rosa?

2. Ang patalastas ay ukol sa paglikas nila sa bayan

3. Ang mga kapote at bota ay para kina Roberto at Lino.

4. Ayon kay tatay, mas mabuting hintayin natin ang tamang panahon.

5. Ang paghahanda natin ay alinsunod s autos ni kapitan.

C. Sumulat ng limang pangungusap na kinapapalooban ng pangatnig.

1. ______________________________________________________________


20

2. ______________________________________________________________

3. ______________________________________________________________

4. ______________________________________________________________

5. ______________________________________________________________

Aralin 4

Pagsulat ng Buod

Pag-aralan Natin

Layunin Natin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaaasahang naisusulat ang buod ng binasang

kuwento nang maayos at may kaisahan ang mga pangungusap.

Kapag nagkukuwento ng ating nabasa o

napanood, hindi natin ito inilalahad nang buong-

buo sapagkat magiging napakahabang

pagkukuwento ang ating gagawin. Nararapat

natin itong ibuod upang hindi mabagot ang

makikinig.

Ang buod ay muling pagsulat o paglalahad ng

binasa o napakinggan, sa paraang mas maikli at

payak na pagkakabuo ng mga pangungusap

upang mas madaling maunawaan. Mayroong

mga hakbang na dapat tandaan sa pagsulat ng

buod.


21

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Buod

Isa ring kasanayan ang pagsulat ng buod. Sa pagpapaikli ng isang teksto ay kailangang maihatid pa rin

ang buong diwa ng kuwentong nabasa o napakinggan bagama’t wala n ang mga espesipikong detalye.

Pag-aralan kung paano magagawa nang tama ang pagbubuod.

Basahin o pakinggan munang mabuti ang ibubuod upang maunawaan ang kabuuang

mensahe nito.

Tukuyin ang pangunahing kaisipan at mga pantulong na kaisipan, nang sa gayon ay

makuha ang diwa ng mga ito at maisama sa pagbubuod.

Itala ang natukoy na pangunahing kaisipan at mga pantulong na kaisipan.

Pag-aralan kung paano paiikliin ang mahahalagang kaisipan na hindi naisasakripisyo

ang diwa.

Simulan nang isulat ang buod sa sariling pangungusap. Makabubuting payak lamang na

pagkakabuo ng pangungusap ang gamitin, upang mas madaling maintindihan. Siguraduhin

ding wala itong bahid ng sariling opinyon.

Tiyaking hindi lumayo sa diwa ng orihinal ang pagkakasunod-sunod ng mga ideya.

Basahin ang binuong buod. Kung mahaba pa rin ay subukan pa rin itong iklian na hindi

maisasakripisyo ang mahahalagang kaisipan.


22

Pagbubuod

Balikan natin ang kuwentong ating binasa sa pagsisimula ng yunit na ito. Subukin nating ibuod ang

naturang kuwento.

Ano ang napansin ninyo sa buod ng kuwento? Maikli lamang ito, hindi ba? Nagawa rin nating isalaysay

nang kompleto pa rin ang mahahalagang kaisipan, sa kabila ng kaiklian nito.

Mahalagang taglay ng mga mag-aaral ang kasanayan sa pagbubuod, sapagkat lagi itong nagagamit sa

mga gawain sa klase. Lagi lamang tandaan na hindi dapat lumayo sa nilalaman ng orihinal, kailangang

ang mahahalagang kaisipan ay taglay pa rin ng ginawang buod.

Sagutin Natin

1. Ano ang buod?

2. Ano ang mga hakbang sa pagsulat ng buod?

Ang Vinta nina Vina

Maagang bumangon si Vina sa araw ng karera ng mga vinta kung saan kasali ang

kaniyang ama, ang kampeon ng nasabing karera. Ipinagdarasal ni Vina na sana ay muling

manalo ang kaniyang ama, dahil ang premyo ay maibibili nila ng mga gamit niya sa paaralan.

Nagsimula na ang karera. Noong mga una ay kabilang ang ama ni Vina sa mga

nangunguna. Ngunit nang kalaunan ay naungusan ang kaniyang ng mga kalaban. Nalungkot si

Vina, sapagkat natalo ang kaniyang ama.

Ngunit nagulat sina Vina nang bigyan ng premyo ang kaniyang ama bilang pagkilala sa

pagiging matagal na kampeon ng karera ng mga vinta. Masayang silang umuwi, sapagkat

maliban sa premyo ay binigyan din sila ng mga aklat na kakailanganin ni Vina sa paaralan.


23

Subukan Natin


1. Ano ang dapat isaalang-alang sa pagbubuod?

2. Bakit mahalaga ang pagtataglay ng kasanayan sa pagsulat ng buod?

Isaisip Natin

Paano nakatutulong ang pagbuo ng buod sa isang maikling kuwento?

Pag-isipan Natin

Isulat sa patlang ang tatsulok () kung ang sumusunod na pangungusap ay kabilang sa mga

hakbang sa pagbubuod.

______ 1. Tukuyin ang pangunahing kaisipan at mga pantulong na kaisipan.

______ 2. Kopyahin ang unang pangungusap ng orihinal na kuwento bilang panimula ng buod.

______ 3. Ilagay rin sa buod ang nabasang kuwento na katulad ng tema ng kuwentong binubuod.

______ 4. Tukuyin ang pangunahing kaisipan at mga pantulong na kaisipan

______ 5. Pahabain ang mahahalagang kaisipan upang maging mahaba ang buod.


24

Gawin Natin

Rubrik sa Pagtataya

Itiman ang angkop na bilog. (5 ang pinakamataas, 1 ang pinakamababa)

Pamantayan sa Pagbubuod 1 2 3 4 5

1. Wasto ang pagkakagamit ng mga piniling salita.

2. Napanatili ang diwa ng orihinal ang pagkakasunod-sunod ng

mga ideya. Hindi nawala ang mga mahahalagang kaisipan mula

sa orihinal na teksto.

3. Organisado ang pagkakabuo ng mga pangungusap at

paggamit ng mga retorikal na pang-ugnay Wasto ang mga

bantas na ginamit.

4. Gumamit ng wastong bantas at sumunod sa wastong

gramatika.

Kabuuang puntos:

Interpretasyon:

16 – 20 : Napakahusay

11 – 15 : Mahusay

6 – 10 : Katamtaman

1 – 5 : Nangangailangan pa ng pagsasanay

Magsaliksik ng isang maikling kuwento mula sa Mindanao at suriin. Ibuod ang kuwento at

sikaping mailapat ang mga hakbang sa wastong pagbubuod.


25

Paglalagom

Maikling

Kuwento

Mga Katangian

-Tumatalakay sa mahalagang bahagi ng buhay

- Tinatalakay ang mahalagang suliranin ng tauhan

- May mahalagang tagpuan

- Mabilis ang pagtaas ng kawilihan

- Maigting ang kasukdulan na agad sinusundan ng

wakas

- May kakintalan

Mga Elemento

- Tauhan

- Tagpuan

- Banghay

- Paksang-diwa

- Katimpian

- Paningin

Kahulugan ng Salita:

Kawastuhan at Kamalian ng

Pangungusap

Kawastuhan ng pangungusap batay sa

kahulugan ng salita

Kamalian ng pangungusap batay sa

kahulugan ng salita


26

Pagsulat ng Buod

Mga Retorikal na

Pang-ugnay

Pang-angkop

Pang-ukol

Pangatnig

1. Basahin o

pakinggang mabuti ang

ibubuod

2. Tukuyin ang

pangunahin at

pantulong na kaisipan

3. Itala ang natukoy na

pangunahin at

pantulong na kaisipan

4. Pag-aralan kung

paano paiikliin ang

mahahalagang kaisipan

5. Simulan nang isulat

ang buod

6. Tiyaking hindi lumayo

sa diwa ng orihinal ang

pagkakabuo ng buod

7. Basahin ang binuong

buod


27

Pagyamanin Natin

Ang sumusunod na mga video links ay maaaring panoorin para sa karagdagang impormasyon

at malalim na talakayan.

• Pagbubuod

https://www.youtube.com/watch?v=GZhPpUPEPuU

• Maikling Kuwento

https://www.youtube.com/watch?v=sgHysto_FMk

Dapat Tandaan

• Ang maikling kuwento ay isa sa mga uri ng panitikang tuluyan. Ito ay

tumatalakay sa mahahalagang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan at

nag-iiwan ng kakintalan.

• Malaki ang nagagawa ng isang salita upang maging tama o mali ang diwa ng

isang pangungusap. Ang isang salita ay sapat na upang makapagpabago ng

mensaheng maihahatid sa iba. Samakatuwid, mahalagang maging maingat sa

pagpili ng salitang gagamitin sa pakikipagtalastasan, pasulat man ito o pasalita.

• Ang retorika ay masining na pagpapahayag. Maraming dapat tandaan at isagawa

upang mapaghusay natin ang ating retorika. Isa na rito ang paggamit ng mga

retorikal na pang-ugnay. Binubuo ng tatlong uri ang retorikal na pang-ugnay, ang

pang-angkop, pang-ukol, at pangatnig.

• Ang buod ay muling pagsulat o paglalahad ng binasa o napakinggan, sa paraang

mas maikli at payak na pagkakabuo ng mga pangungusap upang mas madaling

maunawaan.

https://www.youtube.com/watch?v=GZhPpUPEPuU

https://www.youtube.com/watch?v=sgHysto_FMk


28

Susi sa Pagwawasto Aralin 1: Ang Maikling Kuwento (Katangian at mga Elemento)

Subukan Natin

1. Kabilang sa katangian ng pagkakaroon ng kakintalan sa mambabasa ang impresyong maiiwan

sa mambabasa tungkol sa pagmamahalan ng mga tauhan.

2. Gumamit ang kuwentong "Ang Vinta ni Vina" ng ikatlong panauhan kung saan tila

nagmamasid o nakahiwalay sa mga pangyayari ang paraan ng pagsasalaysay ng maikling

kuwento.

Isaisip Natin

Mahalagang malaman ang mga elemento ng maikling kuwento sapagkat higit na magiging maganda at

mabisa ang mabubuong kuwento.

Aralin 2: Kahulugan ng Salita: Kawastuhan at Kamalian ng Pangungusap

Subukan Natin

1. Sa tulong ng malawak na talasalitaan, mas makapipili ng wasto o angkop na salitang

gagamitin sa paghahayag.

2. Ang maingat at wastong pagpili ng salitang gagamitin sa paghahayag ay mas makatutulong na

maiparating nang malinaw ang ipinapahayag upang maiwasan ang hindi pagkakaunawaan at

pagkakamali.

Isaisip Natin

Napatunayan nating malaki ang nagagawa ng isang salita upang maging tama o mali ang diwa ng isang

pangungusap. Ang isang salita ay sapat na upang makapagpabago ng mensaheng maihahatid sa iba.

Maiiwasan ang kamalian ng paggamit ng salita sa pangungusap kung maalam tayo sa talasalitaan at

wastong gamit nito.

Aralin 3: Mga Retorikal na Pang-ugnay

Subukan Natin

1. Pinag-uugnay ng pang-angkop ang panuring at tinuturingan upang maging mas madulas

bigkasin ang mga pinagsamang salita.


29

2. Ang pang-ukol ay salita o kataga na nag-uugnay sa pangngalan at sa iba pang salita sa loob ng

pangungusap; habang ang pangatnig ay mga kataga o salita na na nag-uuugnay sa dalawang

kataga, parirala, o sugnay, at ginagamit bilang pantulong o pantuwang.

Isaisip Natin

Malaki ang ginagampanan ng mga retorikal na pang-ugnay sa pagpapaganda ng ating mga pahayag.

Higit kasing nagiging mas madulas ang pagbigkas ng pinagsamang mga salita, at mas mauunawaan

ang mensahe ng pahayag. Samakatuwid, sadyang ang mga retorikal na pang-ugnay ay kailangan upang

makamit ang mahusay na retorika.

Aralin 4: Pagsulat ng Buod

Subukan Natin

1. Palaging dapat isaalang-alang sa pagbubuod na sa kabila ng pagpapaikli sa isang orihinal na

teksto ay dapat pa ring mapanatili ang pangunahing ideya nito.

2. Mahalaga ang kasanayan sa pagsulat ng buod, sapagkat ito ay pangangailangan sa mga mag-

aaral para sa mga gawain sa klase. Hindi rin magiging kabagot-bagot para sa mga nakikinig

ang pagkukuwento ng anumang nabasa o napakinggan dahil ito ay maisasalaysay sa paraang

pabuod lamang.

Isaisip Natin

Nakatutulong ang pagbubuod upang higit na maintindihan at mabilis na maunawaan ang paksa at mga

pangyayari ng kuwento.

Sanggunian

Arrogante, Jose A., Retorika sa Mabisang Pagpapahayag. Navotas: Navotas Press. 2000

Bondame, Ferdinand, Camba, Arlan, at Castillo, Mary Joy A., Pagbasa at Pagsulat tungo

sa Pananaliksik. Malabon: JIMCYZVILLE Publications. 2012

Espique, Felina P., Mayos, Norma S., Tanawan, Dolores S., Maikling Kuwento At Nobela.

Cabanatuan City: Anahaw Enterprises. 2007

Gonzales-Garcia, Lydia. Makabagong Gramar ng Filipino. Sampaloc, Maynila: Rex

Book Store, Inc.2000


30

Jocson, Magdalena O., et al. Hiyas ng Lahi 7. Quezon City: Vibal Publishing House, Inc.

2013

Documents

FILIPINO Baitang 7 Yunit 4 Ang Vinta nina Vina