Wpływ funkcjonującej farmy wiatrowej na śmiertelność ptaków

Natalia Wisz

• Śmiertelność w wyniku kolizji • Fizyczna utrata siedlisk– zajęcie terenu przez siłownie • Efektywna utrata siedlisk– odstraszający efekt siłowni– rozbudowa infrastruktury – drogi serwisowe (fragmentacja

siedlisk) • Efekt bariery – wymuszone zmiany tras przelotów– odstraszający efekt siłowni

lokalizacja farmy wiatrowej względem terenów o szczególnie częstym i licznym występowaniu ptaków,

charakter występowania ptaków na danym terenie – lęgowiska, żerowiska, miejsca wypoczynku, trasy migracyjne sezonowe lub stałe,

wielkości parku wiatrowego - liczby elektrowni wiatrowych, odległości pomiędzy poszczególnymi turbinami, sposobu rozmieszczenia turbin w przestrzeni,

rodzaj zastosowanych elektrowni wiatrowych – wysokość wieży, rodzaj wieży (tabularny, kratowany), średnica rotora, szybkość i częstość obrotów,

pogoda, pora dnia, widoczność, gatunek ptaków, sposób oświetlenia farmy oraz jej otoczenia.

Śmiertelność ptaków wskutek kolizji z obiektami farm wiatrowych jest najbardziej znanym rodzajem oddziaływania i jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów rozwoju energetyki wiatrowej w ogóle. Ptaki giną najczęściej wskutek zderzeń ze śmigłami rotora, nierzadko z wieżą lub gondolą turbiny, a także z towarzyszącymi obiektami, jak maszty meteorologiczne lub linie przesyłowe. Prawdopodobieństwo zderzeń wzrasta w warunkach złej widoczności – nocą, w czasie mgły lub deszczu – a także wskutek przyciągającego i dezorientującego ptaki oświetlania turbin . Jest też funkcją liczebności – w rejonach i okresach masowych koncentracji wędrówkowych czy lęgowych zwykle notowany jest najwyższy poziom śmiertelności.

Kolizje ptaków z elektrowniami wiatrowymi notowane są w ciągu dnia i nocą. Generalną ich przyczyną jest niezauważanie przez ptaki przeszkód, w tym obracających się śmigieł. W przypadku kolizji dziennych tłumaczącą je, prawdopodobną hipotezą jest zjawisko „zamazywania ruchu”, doświadczamy je obserwując np. koła jadącego roweru). Polega ono na utracie zdolności siatkówki oka do rejestrowania szybko poruszających obiektów, nasila się wraz ze wzrostem szybkości oraz zmniejszaniem odległości od obiektu. Przypuszcza się, że zjawisko to jest odpowiedzialne za znaczną część śmiertelności ptaków drapieżnych na farmach wiatrowych, zwłaszcza że do zderzeń tej grupy ptaków dochodzi niemal wyłącznie w ciągu dnia.

Zderzenia ptaków w czasie nocy dotyczą głównie ptaków migrujących – na lądzie zwłaszcza drobnych Wróblowych. Ciemność w oczywisty sposób ogranicza możliwość zauważenia turbin, zwłaszcza przez ptaki o aktywności dziennej, liczba kolizji jest więc funkcją częstości wkraczania w sytuacje kolizyjne. Zderzenia są konsekwencją zbieżności trzech faktów: dużej wysokości turbin, ich oświetlenia oraz niekorzystnej pogody.

2 główne typy kolizji• Nocne drobne ptaki wróblowe w okresie migracji (nocnej) sowy, chruściele• Dzienne – duże ptaki o słabej manewrowości w locie ptaki drapieżne łabędzie, kaczki bociany mewy, rybitwy, ptaki siewkowe drobne ptaki Wróblowe śpiewające w locie (skowronki, potrzeszcz)

Zróżnicowanie gatunkowe:Gatunki szczególnie kolizyjne

kania rdzawa

myszołów

Oszacowanie śmiertelności populacji ptaków w wyniku kolizji z siłowniami.

Śmiertelność rzeczywista= śmiertelność minimalna + (opór środowiska)

1. Hipoteza robocza: Farmy wiatrowe mają wpływ na liczebność populacji ptaków.

Hipoteza alternatywna: Farmy wiatrowe nie mają wpływu na liczebność populacji ptaków.

2. Hipoteza robocza: Pora dnia ma wpływ na śmiertelność populacji ptaków.

Hipoteza alternatywna: Pora dnia nie wpływa na śmiertelność populacji ptaków.

1. Monitoring ofiar kolizji:

a) Poszukiwania ciał ofiar kolizji b) Badania tempa znikania ciał (usuwanie ciał przez padlinożerne zwierzęta) c) Badania wykrywalności ciał ofiar

2. Analiza danych ( szacowanie śmiertelności na podstawie liczby znalezionych ofiar)

3. Monitoring dzienny i nocny ofiar kolizji

Celem tego monitoringu jest ocena rozmiarów śmiertelności ptaków spowodowanej kolizjami z konstrukcjami siłowni wiatrowych. Podstawowym parametrem wymagającym oszacowania w ramach tych badań jest liczba ofiar zderzeń na dzień i pojedynczą turbinę. ◦ Oszacowanie natężenia kolizji wymaga regularnego

wyszukiwania ciał martwych ptaków w trakcie kontroli terenowych prowadzonych w tym celu na farmie. Liczba ptaków znalezionych w trakcie kontroli obszaru farmy stanowi jedynie pewną część ptaków, które rzeczywiście zginęły w wyniku zderzeń w okresie, który minął od poprzedniej kontroli terenu.

Zasadnicze przyczyny, dla których nawet sprawni obserwatorzy nie wykrywają części ofiar są dwie:

Usuwanie ciał przez padlinożerców Ograniczona wykrywalność ciał Z tego powodu konieczne jest, by wynajdywaniu ofiar

kolizji towarzyszyły inne badania prowadzone na terenie farmy wiatrowej, pozwalające na oszacowanie niezbędnych poprawek w obliczeniach liczby ginących ptaków. Nieodzowne są tu:

Badania służące ocenie tempa znikania ciał martwych ptaków,

Badania pozwalające oszacować wykrywalność ciał ptaków przez obserwatorów

Wielkości ciała ofiary- duże ptaki są znajdowane łatwiej niż małe

Wysokości i gęstości pokrywy roślinnej

Odległości ciała ofiary od trasy przemarszu

Sprawności obserwatora

1. Regularne, częste kontrole terenu farmy połączone z wyszukiwaniem ciał martwych ptaków ginących w wyniku kolizji.

2. Wykładanie na terenie farmy dodatkowych ciał martwych ptaków połączone z bardzo częstymi kontrolami. Celem badań jest ocena tempa znikania ciał ofiar zderzeń wskutek działalności padlinożerców.

3. Wykładanie na terenie objętym kontrolami dodatkowych ciał martwych ptaków tuż przed wykonaniem kontroli terenowej. Celem badań jest oszacowanie wykrywalności ofiar kolizji.

Częstotliwość kontroli: optymalnie co kilka dni, ale nie więcej niż co 7-10 dni.

Promień przeszukiwań: ofiar kolizji należy szukać w promieniu przynajmniej 100m, optymalnie 120m od podstawy wieży kontrolowanej siłowni. W praktyce oznacza to kwadrat o boku 200m w środku którego usytuowana jest podstawa wieży siłowni.

Przebieg kontroli: powolny przemarsz po trasie z wyszukiwaniem ciał martwych ptaków.

Dokumentacja: prowadzimy dokumentację odnalezionych szczątków ofiar kolizji. Notujemy również ich lokalizację z użyciem odbiornika GPS. Prowadzimy dokumentację fotograficzną wykonując minimum 2 fotografie każdego ciała lub jego szczątków. Ta dokumentacja jest konieczna do oznaczenia gatunku.

Częstotliwość kontroli: kontrole w trakcie pierwszych 3-5 dni po wyłożeniu ciał powinny być codzienne, w późniejszym okresie można kontrole robić w odstępach 2-3 dniowych. Kontrole znikania ciał ptaków należy prowadzić przez około 30-40 dni od ich wyłożenia.

Materiał eksperymentalny: wymaga dysponowania zasobami ciał martwych ptaków. Preferowane są ciała ptaków z gatunków wolnożyjących( pozyskiwanych i gromadzonych przy innych okazjach- np. jako przyłów w sieciach rybackich, ofiary kolizji z budynkami, itd.). Przy wykładaniu ciał obserwatorzy powinni używać lateksowe rękawiczki, by zminimalizować zapach człowieka( przywabia padlinożerne ssaki). Lokalizacja każdego ciała wyłożonego na terenie farmy powinna zostać zapisana w odbiorniku GPS. Ptaki powinny zostać oznakowane w sposób umożliwiający ich odróżnienie od naturalnie występujących ofiar kolizji. Możliwe oznakowania ciał: przycięcie czubków wszystkich lotek i sterówek, zakładanie markerów( drucików, tasiemek) na skoki.

Obszar kontroli: obejmuje obszary wyznaczone do kontroli w ramach poszukiwań ofiar kolizji.

Przebieg prac terenowych: ciała martwych ptaków rozkładane są na obszarze kontroli na kilka godzin przed standardową kontrolą wykonywaną w ramach poszukiwań ofiar kolizji. Lokalizacja każdego wykładanego ciała jest zapisywana w odbiorniku GPS, wraz z innymi informacjami pozwalającymi na późniejszą jego identyfikację w danych zebranych w trakcie wyszukiwania ciał ofiar zderzeń.

Farmy wiatrowe mogą generować znaczące oddziaływania na ptaki, szczególnie w miejscach silnie użytkowanych przez ptaki.

Ptaki giną najczęściej wskutek zderzeń ze śmigłami rotora, nierzadko z wieżą lub gondolą turbiny, a także z towarzyszącymi obiektami, jak maszty meteorologiczne lub linie przesyłowe.

Zderzenia są konsekwencją zbieżności trzech faktów: dużej wysokości turbin, ich oświetlenia oraz niekorzystnej pogody.

Ptaki drapieżne, ze względu na rozmiary ciała, mniejszą manewrowość i częste wykorzystywanie pułapów kolizyjnych, uważa się za grupę szczególnie narażoną na negatywny wpływ elektrowni wiatrowych.

Ocena oddziaływania wymaga przeprowadzenia czasochłonnych, rzetelnych badań.

Konieczne jest podejmowanie wysiłków minimalizujących negatywny wpływ. Właściwy wybór lokalizacji farmy jest uważany za najważniejszą metodę minimalizacji, a jego dokonanie musi się każdorazowo opierać na szczegółowych badaniach terenowych poprzedzających decyzję o budowie.

Istnieje pilna potrzeba dalszych badań, gdyż dla wielu gatunków i grup ptaków wciąż nie da się określić rzeczywistego wpływu, w szczególności odczuwalny jest brak danych długoterminowych.