ÑÝÐÃÈÉËÍÝ, ÀÂÀÐÍÀ, ÒÓÑÀËÍÀ

2016 îíû арâàííýãä¿ãýýð ñàð ¹ 20, 21 (28, 29) 14 õîíîã òóòìûí õýâëýë

www.nema.gov.mnwww.ontsgoisur.gov.mn

ÒÀÍÛ ªÄªÐ Á¯Ð ÍÝÂÒÐÝÕ ÖÀÕÈÌ ÕÓÓÄÀÑ

IÕ Í¯¯ÐÒ

ЦЭНГЭЛ НУУРАНД ЖИВСЭН АВСАН АВТОМАШИНЫГ ГАРГАЛАА

VIII ͯ¯ÐÒ

АМИЙГ НЬ АВАРЧ БАЙХАД...

МЭДЭЭЛЭЛ

ÌÀÍÀÉ ÎÐÎÍÄ Ñ¯¯ËÈÉÍ 10 ÃÀÐÓÉ ÆÈËÄ ÀÆÈÃËÀÃÄÀÀÃ¯É ÎÍÖÃÎÉ Õ¯ÉÒÝÍ ÁÎËÍÎ

ДУГААРЫН ЯРИЛЦЛАГА

-Гамшгийн эрсдэлийг бууруу лах чиглэлээр дэлхий нийтэд дагаж баримтлах томоохон баримт бичгүүд гарч байна. Эдгээр баримт бичгүүдийг үндэсний онцлог, улс орны хөгжлийн

Ц.ГАНЗОРИГ: МОНГОЛ УЛС АЗИДАА ГАМШГИЙН ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ЧИГЛЭЛЭЭР ТЭРГҮҮЛЭХ ТҮВШИНД ЯВЖ БАЙНА

ОБЕГ-ын дэд дарга, онцгой байдлын хурандаа Ц.Ганзоригтой ярилцлаа.

бодлогодоо уялдуулах нь зайлшгүй хэрэгтэй байх. Тийм ч учраас Онцгой байдлын албаны хүрээнд хууль эрхзүйн шинэчлэлүүд нэлээд хийгдэж байгаа гэж ойлгож байгаа. Эндээс ярилцлагаа эхлэе гэж бодож байна?

-Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах, гамшгийн эрсдэлийг

Öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé ãàçраас гаргасан èðýõ ñàðóóäûí öàã àãààðûí òºëºâ áàéäëûí ìýäýýëлээр с¿¿ëèéí õýä õîíîãò ихэнх нутгаар öàñ èõ õýìæýýãýýð îðñíîîñ íèéò íóòãèéí 30 ãàðóé õóâüä ºâºëæèëò õ¿íäýð÷ áîëçîøã¿é áîëæýý. Óâñ, Äîðíîä, Òºâ, Õýíòèé, Äàðõàí, Ñýëýíãèéí èõýíõ ñóìä, Çàâõàíû õîéä, Áóëãàíû ç¿¿í ºìíºä, Õºâñãºëèéí áàðóóí õýñгийн сумдад өвөлжилт хүндрэх төлөвтэй байна. ̺í àðâàííýãä¿ãýýð ñàðûí 17-25-íûã õ¿ðòýëõ õóãàöààíä ìàíàé îðîíä ñ¿¿ëèéí 10 ãàðóé æèëä àæèãëàãäààã¿é îíöãîé õ¿éòýí áîëîõ òºëºâ ãàð÷ýý.Òîäðóóëáàë, 11 ä¿ãýýð ñàðûí 16-íä áàðóóí àéìãóóäûí íóòãààð, àðâàííýãä¿ãýýð ñàðûí 17-18-íä èõýíõ íóòãààð ñàëõè ñåêóíäýä 18-20 ìåòð õ¿ð÷, çàðèì ¿åä 24 ìåòð õ¿ð÷, öàñàí áîëîí øîðîîí øóóðãà øóóð÷, çàì äàâàà õààãäàõ íºõöºë áàéäàë ¿¿ñýæ áîëçîøã¿é áàéãàà àæ.̺í àðâàííýãä¿ãýýð ñàðûí 17-íä íóòãèéí õîéä õýñýã,

öààøäàà íèéò íóòãààð õ¿éòíèé ýð÷ ýðñ ÷àíãàð÷ øºíºäºº Óâñ íóóð, Èäýð, Òóóë ãîëûí õºíäèé, Äàðõàäûí õîòãîðîîð -42-47 ãðàäóñ, Ñýëýíãý, Õàðàà, Åðºº, Îíîí, Óëç, Òóóë, Òýðýëæ ãîëûí õºíäèé㺺ð -35-40 ãðàäóñ õ¿ð÷ ìàëûí áýë÷ýýðëýëò, àâòî áîëîí òºìºð çàìûí òýýâýð, äóëààíû õàíãàìæèä õ¿íäðýë ó÷ðóóëàõ îíöãîé íºõöºë áàéäàë á¿ðäýæ áàéãààã àíõààðóóëëàà.Îäîîãèéí áàéäëààð ìàíàé îðíû íèéò íóòàã äýâñãýðèéí 50 îð÷èì õóâü íü öàñòàé áàéãààãààñ Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí Ñàãñàé ñóì, Áóëãàí àéìãèéí Áóãàò, Ñýëýíãý àéìãèéí Òýøèã, Õàíãàë ñóì, Äîðíîä àéìãèéí Áàÿí-Óóë, Áàÿíäóí, Áàÿíò¿ìýí, Äàøáàëáàð, Ñýðãýëýí, Öàãààí-Îâîî, ×îéáàëñàí, Õºëºíáóéð ñóì, Çàâõàí àéìãèéí Áàÿíòýñ, Áàÿíõàéðõàí, Ñîíãèíî, Òýñ, Ò¿äýâòýé ñóì, Îðõîí àéìãèéí Áàÿí-ªíäºð, Æàðãàëàíò ñóì, Ñýëýíãý àéìãèéí Áàÿíãîë, Îðõîíòóóë, Îðõîí, Ò¿øèã ñóì, Óâñ àéìãèéí Áàðóóíòóðóóí, Ç¿¿íõàíãàé, Ñàãèë, Ò¿ðãýí ñóì, Õºâñãºë àéìãèéí Öàãààí-Óóë, Öàãààííóóð, Öàãààí-¯¿ð, ×àíäìàíü-ªíäºð, Ýðäýíýáóëãàí ñóì, Õýíòèé àéìãèéí Áàÿí-Àäàðãà, Áàòíîðîâ, Áèíäýð, ªìíºäýëãýð, Íîðîâëèí ñóìûí íóòãààð öàñíû çóçààí 11-20 ñì (íÿãò 0.10-0.30 ãð/ñì3), Äàðõàí-Óóë àéìãèéí Äàðõàí, Øàðûí ãîë ñóì, Ñýëýíãý àéìãèéí Ç¿¿íá¿ðýí, Åðºº, Öàãààííóóð, Õóøààò, Õ¿äýð ñóì, Óâñ àéìãèéí Ç¿¿íõàíãàé, Ìàë÷èí, Íàðàíáóëàã, Öàãààíõàéðõàí ñóì, Õºâñãºë àéìãèéí Óëààí-Óóë, Ðåí÷èíëõ¿ìáý, Õàòãàë ñóì, Õýíòèé àéìãèéí Äàäàë ñóìûí íóòãààð öàñíû çóçààí 21-40 ñì (íÿãò 0.12-0.28 ãð/ñì3)-ò õ¿ðñýí áàéíà.

ÕÀÌÒÐÀÍ ÀÆÈËËÀÕ ÑÀÍÀÌÆ ÁÈ×Èà ÁÀÉÃÓÓËÀÂ

Îíöãîé áàéäëûí åðºíõèé ãàçðûí äàðãà, áðèãàäûí ãåíåðàë Ò.Áàäðàë, Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí çàõèðàë Ö.Îþóíäàðü íàð õàìòðàí àæèëëàõ ñàíàìæ áè÷èãò ãàðûí ¿ñýã çóðëàà.Ãàìøèã, îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, èðãýäèéã ãàìøãààñ

ººðèé㺺 áîëîí áóñäûã àâðàõ ¿éë àæèëëàãààíä ñóðãàæ, äàäëàãàæóóëàõ àæëûã îëîí íèéòýä õ¿ðãýæ, ñóðòàë÷èëãàà ìýäýýëëýýð õàíãàõ ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýýã íýãòãýí ÷èãë¿¿ëýõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ ñàíàìæ áè÷ãèéã áàéãóóëæ áàéãàà þì.Ñàíàìæ áè÷ãèéí õ¿ðýýíä òàëóóä Íèéñëýëèéí èðãýäèéã ãàìøãààñ õàìãààëàõ ñóðãàëò, àðãà ç¿éí òºâèéã ò¿øèãëýí áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýäèéã îðîëöóóëñàí öóâðàë öýíãýýíò íýâòð¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëàõ, öàã àãààðûí áîëçîøã¿é àþóëò ¿çýãäýë, òåõíèêèéí õîëáîãäîëòîé îñëûí òàëààð óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäýý, ìýäýýëëèéã îëîí íèéòýä õ¿ðãýõ, ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ñóðòàë÷èëãààã çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã àæëóóäûã õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëíà.

Á.ÄÓËÀÌѯÐÝÍ

бууруулах менежмент тогтолцоо ямар түвшинд байна, өнгөрсөн хугацаанд ямар зүйлийг хийж бүтээв, ямар ололт амжилтанд хүрэв гэдэг нийгэмд харагдаж байгаа. Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллага байгуулагдаад 13 жил болж байна. 2003 онд Гамшгаас хамгаалах тухай хууль батлагдсан. Энэ хууль яагаад боловсруулан батлагдах болов гэдгийг эхлээд ярих нь зөв байх. Өмнө нь тус тусын үүрэг, чиглэлээр ажиллаж байсан УИХГ, ГТТГ, УНГ гэсэн гурван өөр байгууллагыг нэгтгэж өнөөгийн Онцгой байдлын албыг байгуулсан.

2009, 2010 оныг дамнаад Монгол Улсад зудын гамшиг нүүрлэсэн. Энэ үед НҮБ-ын үнэлгээний баг ирж ажиллаад Монгол улсад гамшгаас хамгаалах менежментийн тогтолцоог бэхжүүлэх нь зүйтэй, хууль эрхзүй байх хэрэгтэй юм байна гэсэн зөвлөмжийг өгсөн. Өөрөөр хэлбэл тус тусын хуулиар, тус тусын үйл ажиллагааг явуулах нь оновчгүй, үр дүнгүй юм байна гэдгийг харуулсан.

¯ðãýëæëýë íü III í¿¿ðò

ªâºëæèëòèéí íºõöºë áàéäàëòàé òàíèëöàõ øóóðõàé á¿ëг¿¿ä оðоí

íóòàгò àæèëëàæ áàéíà

Улсын хэмжээнд өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай газар дээр нь танилцаж, үнэлгээ хийх, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх, шийдвэр гаргах үүрэг бүхий Улсын Онцгой комиссын шуурхай бүлгийг Монгол Улсын Шадар сайд, Улсын онцгой комиссын дарга У.Хүрэлсүхийн тушаалаар томиллоо. Шуурхай бүлгийн хоёр ажлын хэсэг баруун болон төвийн бүсийн аймгууд болон зүүн болон говийн бүсийн аймгуудад ажиллаж байна.

Шуурхай бүлэг өвөлжилтийн нөхцөл байдалтай газар дээр нь танилцах зорилгоор баруун болон төвийн бүс, зүүн болон говийн бүсийн аймгуудад ажиллаж, орон нутгийн Онцгой комисст заавар зөвлөгөө өгч, үйл ажиллагааг нь уялдуулж нэгдсэн удирдлагаар хангах, орон нутагт тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэн ажиллах юм.

Баруун болон төвийн бүсийн аймгуудад ажиллах шуурхай бүлгийг УОК-ын нарийн бичгийн дарга, онцгой байдлын хурандаа М.Энх-Амар, зүүн болон говийн бүсийн аймгуудад ажиллах шуурхай бүлгийг ОБЕГ-ын Гамшгийн шуурхай удирдлагын газрын дарга, онцгой байдлын хурандаа Б.Ууганбаяр нар ахалж байна.

2 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНАОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Франц улсын Парис хотноо энэ сарын 01-11-ний өдрүүдэд "Ойрхи дорнод болон Азид уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдсэн аюулгүй байдалд тулгарч буй сорил" сэдэвт 12 дахь удаагийн чуулга уулзалт боллоо.

Афганистан, Саудын Араб, Бахрин, Бруней, Канбож, БНХАУ, Өмнөд Солонгос, Арабын Нэгдсэн Эмират, Энэтхэг, Индонез, Иран, Ирак, Япон, Кувэйт, Филлипин, Сингапур, Вьетнам, Йемен зэрэг 24 орны 30 гаруй төлөөлөгч оролцсон уг чуулга уулзалтад Монгол Улсаа төлөөлөн Батлан хамгаалахын яамны Гадаад харилцааны хэлтсийн дарга, бригадын генерал Ч.Сосорбарам, ОБЕГ-ын тэргүүн дэд дарга бөгөөд штабын дарга, онцгой байдлын хурандаа П.Баттогтох нар оролцоод ирлээ.

Тус чуулганд Францын Батлан хамгаалах яам, Гадаад хэргийн яам, Европын Холбоо, Европын комиссын Уур амьсгалын асуудал хариуцсан голлох мэргэжилтнүүд, Парисын Их сургуулийн тэргүүлэх судлаачид, Эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн захирлууд, Парис хотын Сенаторууд оролцож мэдээлэл хийсэн байна.

Түүнчлэн чуулганы төлөөлөгчид "Уур амьсгалаас

үүдэлтэй шилжилт хөдөлгөөн, байгалийн баялаг, газар нутгийн төлөөх өрсөлдөөн нь бодит уу? Хэтрүүлэг үү?", "Бэлэн байдлын хүчин чадалд үзүүлэх нөлөө, аюулгүй байдлын стратегийг хэрхэн зохицуулах тухай", "Уур амьсгалын өөрчлөлтийг тогтворгүйжүүлж буй хүчин зүйлсийн эсрэг бүс нутаг болон олон улс хамтран ажиллах нь" гэсэн ажлын гурван хэсэгт хуваагдан өөр, өөрийн улс орон, бүс нутагт уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэн гарч буй асуудлуудаар харилцан мэдээлэл хийж ажилласан аж.

ОБЕГ-ын тэргүүн дэд дарга бөгөөд штабын дарга, онцгой байдлын хурандаа П.Баттогтохын хувьд "Уур амьсгалаас үүдэлтэй шилжилт хөдөлгөөн, байгалийн баялаг, газар нутгийн төлөөх өрсөлдөөн нь бодит уу? Хэтрүүлэг үү?" гэсэн ажлын нэгдүгээр хэсэгтîðæ àæèëëàí, ìýäýýëýë õèéæ, Францад суугаа элчин сайд М.Батсайхан, Элчин сайдын яамны зөвлөх У.Нямхүү нартай уулзаж, Онцгой байдлын албаны талаар мэдээлэл хийж, цаашдын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар санал солилцñîí áàéíà.

Б о л з о ш г ү й гамшгийн аюулаас өөрийгөө болон бусдыг хэрхэн хамгаалах болон аврах мэдлэг, дадлыг иргэд, олон нийтэд олгож, сургалт, дадлагад хамруулах зорилго бүхий Нийслэлийн иргэдийг гамшгаас хамгаалах сургалт, аргазүйн төв нээлтээ хийгээд удаагүй байна.

Тус төвөөр дамжуулан иргэдэд газар хөдлөлтийн гамшгийн зарлан мэдээллийн дохиогоор ажиллаж, обьектыг орхин хэрхэн аюулгүй орчинд гарах, өөртөө болон бусдад эмнэлгийн анхны тусламж үзүүлэх, гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгслийг ашиглаж сурах зэрэг иргэдийн мэдвэл зохих анхан шатны мэдлэг, дадлыг олгох юм. Жилдээ 750 мянган иргэнийг сургалтад хамруулах бүрэн боломжтой.

Тэгвэл газар хөдлөлтийн танхим, Өндрөөс аврах ажиллагаа үзүүлэх танхим, Утаат орчны дадлага хийх, Эмнэлгийн анхны тусламж үзүүлэх сургалтын танхим, 150 хүний багтаамж бүхий үзвэрийн 3D бичил кино театр, Нийслэлийн Онцгой комиссын хуралдааны танхим зэрэг нийт 52 өрөөтэй, гамшгаас хамгаалах сургалт, дадлага зохион байгуулахаас гадна дуудлагаар ажиллах Аврах ангитай тус иж бүрэн цогцолбор байгууламжтай Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж танилцахаар болжээ. Тэрбээр энэ сарын 21-нд тус төвд зочлох юм.

Уур амьсгалын өөрчлөлт, нийгмийн даяаршил, үйлдвэржилт, хүн амын суурьшлын нягтрал ихсэж, экологийн тэнцвэрт байдал алдагдаж байгаагийн улмаас Азийн бүс нутагт төдийгүй дэлхий дахинд тохиолдох байгалийн гамшгийн давтамж, хамрах цар хүрээ, нийгэм, эдийн засагт учруулах хохирлын хэмжээ эрс нэмэгдэж байна.

Тэр дундаа газар хөдлөлт нь учруулах хор уршиг, хөнөөл ихтэй, урьдчилан таамаглах боломжгүй, гэнэт, асар богино хугацаанд тохиолддог хамгийн аюултай байгалийн аюулт үзэгдэл юм.

Дэлхий дахинд магнитуд нь хүнд мэдрэгдэм хүчтэй газар хөдлөлт жилд дунджаар 13.000 орчим тохиолддогоос 100 гаруй нь их хэмжээний хохирол дагуулдаг байна.

Сүүлийн таван жилийн хугацаанд тохиолдсон томоохон газар хөдлөлтийн мэдээллээс дурьдвал: Гайти Улсад 2010 онд 7 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болж 600 гаруй мянган хүн амь насаа алдсан байна.

Япон Улсын Сендай хотод 2011 онд 9 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болж 16 мянган хүн амь насаа алдсан байна.

Монгол орны нутаг дэвсгэрт тохиолдож буй газар хөдлөлтийн тоо, давтамж жил бүр өссөн үзүүлэлттэй байгаа ба жилд дунджаар 30.000 орчим газар хөдлөлт бүртгэгдсэнээс 60 орчим нь 3.5 магнитуд болон түүнээс дээш хүчтэй газар хөдлөлт болж байна.

Нийслэл Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт 2016 оны 10 дугаар сарын байдлаар 1260 газар хөдлөлт бүртгэгдээд байгаа юм.

Монгол Улсын нийт хүн амын талаас илүү хувь нь нийслэл Улаанбаатар хотод буюу газар хөдлөлтийн эрсдэлтэй бүсэд амьдарч байгаа ба барилга байгууламжийн насжилт, чанар, стандартыг хангаж байгаа эсэхээс хамааран газар хөдлөлтийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, бэлтгэл бэлэн байдлыг дээшлүүлэх, иргэдийн мэдлэг ойлголтыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Шадар сайдын ивээл дор Онцгой байдлын ерөнхий газраас "Мэдлэгээ түгээцгээе" газар хөдлөлтийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэхэд олон нийтийн оролцоо ба хариуцлага" сэдэвт үндэсний семинарыг 2016 оны 12 дугаар сарын 06-нд Төрийн ордонд зохион байгуулах гэж байна.

Улсын Онцгой комиссын ээлжит хуралдаанаар Хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарын өнөөгийн байдал, авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнүүд, Баруун аймгуудад гарсан мал, амьтны гоц халдварт өвчний нөхцөл байдлын мэдээлэл, Эрчим хүчний салбар, зам, тээврийн салбарын 2016-2017 оны өвөлжилтийн нөхцөл байдал, Эрүүл мэндийн салбарын өвөлжилтийн нөхцөл байдал, тулгамдаж буй асуудлууд, Нийслэлийн өвөлжилтийн нөхцөл байдал, Цөмийн болон цацрагийн болзошгүй осол, агаарын хөлгийн осол, сүйрлийн үед эрэн хайх, аврах ажиллагааг зохицуулах хороо байгуулах тухай зэрэг асуудлуудыг хэлэлцсэн юм.

Энэ өвөл улсын хэмжээнд нийт 153.1 мянган малчин өрхөд 60.8 сая, хонин толгойд шилжүүлснээр 100.4 сая толгой малыг өвөлжүүлэх бэлтгэл ажлын зохион байгуулалт хийгджээ. Бэлчээрийн даацын судалгаагаар нийт нутгийн 80.0 хувьд нь бэлчээр хүрэлцээтэй, 20.0 хувь нь хүрэлцээ муутайгаас отор хийхээс аргагүй аж.

Иймээс малын тоог тохиролцон гэрээ байгуулан сум дундын отрын бүс нутаг, аймаг, дундын тусгай хэрэгцээний отрын бүс нутаг, хилийн зурвас газар, улсын

тусгай хамгаалалттай бүс нутагт нийт 16460 өрхийн 6.9 сая мал отроор өвөлжиж, хаваржихаар төлөвлөж байгаа гэнэ.

Тэгвэл Эрүүл мэндийн салбарын хувьд нүүдэллэж байгаа иргэдэд хувийн бэлтгэлийг хэрхэн хангах, хөлдөл, осголтоос хэрхэн сэргийлэх, 0-5 насны хүүхэд, жирэмсэн, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг авч явахгүй байх, хаана нүүдэллэж яваагаа мэдээлж байх тал дээр зөвлөгөө өгөх, эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх постуудыг онцгой шаардлагатай газруудад гаргаж эмч, эмнэлгийн ажиллагсад ээлжлэн хуваарь гарган ажиллаж байгаа аж.

Эцэст нь Улсын Онцгой комиссын дарга, Шадар сайд У.Хүрэлсүх холбогдох сайд нарт дараах даалгаврыг үүрэг болголоо.

Үүнд, хөрөнгө, санхүүжилтээс шалтгаалан өвс, тэжээлийн аюулгүйн нөөцөө хангалтгүй бүрдүүлсэн аймгуудын асуудлыг судлан, Засгийн газарт танилцуулан шийдвэрлэхийг Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд П.Сэргэлэн нарт,

Орон нутагтаа цас ихтэй бүс нутагт байгаа отроор яваа малчдад эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх бэлэн байдлыг нэмэгдүүлэхийг Эрүүл мэндийн сайд А.Цогцэцэгт,

Улсын тусгай хамгаалалттай байгалийн цогцолбор газар, Хилийн зурвас бүс нутагт өвөлжиж, хаваржих малчдын нийгмийн асуудалд анхаарал тавьж ажиллахыг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Д.Оюунхорол, Хил хамгаалах ерөнхий газрын дарга хошууч генерал Ц.Сэргэлэн нарт, Малын гоц халдварт өвчний хяналтыг сайжруулах, өвөлжилт, хаваржилтын хүндрэл үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор байнгын бэлэн байдалд ажиллахыг бүх шатны Засаг дарга, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд П.Сэргэлэн нарт даалгалаа.

ªâºëæèëò, õàâàðæèëòыí õ¿íäðэë ¿¿сэõээс óðьäчèëàí сэðгèéëэõ зоðèëгооð áàéíгыí áэëэí áàéäàëä àæèëëàõыг äààëгàâ

Иðгэäèéг гàмøгààс õàмгààëàõ сóðгàëò, àðгàз¿éí òºâä Еðºíõèéëºгч зочèëíо

“Мэäëэгээ ò¿гээöгээе” ¿íäэсíèé семèíàð áоëíо

“Оéðõè äоðíоä áоëоí Азèä óóð àмьсгàëыí ººðчëºëòººс ¿¿äсэí àюóëг¿é áàéäàëä òóëгàðч áóé соðèë” сэäэâò чóóëгà óóëзàëò áоëëоо

32016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА

МОНГОЛ УЛС АЗИДАА ГАМШГИЙН ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ЧИГЛЭЛЭЭР ТЭРГҮҮЛЭХ ТҮВШИНД ЯВЖ БАЙНА

Түрүүч нь I нүүрт

Дээрээс нь дэлхий нийт даяаршаад эхэлсэн учраас байгалийн гамшиг, хүний буруутай үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй гамшиг, осол салбар болгоны бие даасан байдлаар зохицуулагдах боломжгүй гэдэг нь харагдсан. Ингээд Гамшгаас хамгаалах тухай хууль дээр үндэслээд энэ хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд тодорхой субьект шаардлагатай байсан учраас Онцгой байдлын албыг байгуулсан түүхтэй.

Гамшгийн аюулыг бууруулах Дэлхийн хурал анх 1994 онд Япон Улсад болж байсан. Монгол Улс хоёрдугаар бага хурал буюу 2005 онд Кобе хотод зохион байгуулагдсан Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Дэлхийн хоёрдугаар бага хуралд оролцож "Хёогогийн үйл ажиллагааны хүрээ" баримт бичгийг батлалцсан. Ингээд Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Дэлхийн гуравдугаар бага хурлыг Япон улс 2015 онд дахин зохион байгуулж, НҮБ-ын гишүүн 187 улс орон оролцоод гамшгийн удирдлагаас гамшгийн эрсдэлийн удирдлага руу шилжиж орох алхмыг хийж "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр 2015-2030 онд хэрэгжүүлэх "Сендайн үйл ажиллагааны хүрээ" баримт бичгийг батлан гаргасан. Тус баримт бичиг нь тэргүүлэх дөрвөн чиглэлтэй, долоон зорилттой баримт бичиг болсон.

Бид эхлээд гамшгийн эрсдэлээ ойлгож таних ёстой. Гамшгийн эрсдэлийг удирдах менежмент буюу засаглалын системийг бий болгох нь зүйтэй юм. Дараагийн том асуудал бол бид эрсдэлийг, эмзэг байдлыг бууруулна гээд байгаа, нэгэнт уур амьсгалын өөрчлөлт, хүн амын төвлөрөл, даяаршил, буруу хот төлөвлөлт зэрэг хүчин шалтгаан, эрсдэл маань өөрөө байгаад байгаа учраас эрсдэлийг шилжүүлэх асуудлыг зохицуулах нь зүйтэй гээд даатгал, хөрөнгө оруулалтын асуудал яригдаж эхэлсэн. Өмнө нь эрсдэлийг шилжүүлнэ гэж ярьж байсан бол энэ удаа эрсдэлийг бууруулахад хөрөнгө оруулалтгүй бол үр дүнд хүрэхгүй юм гэдэг асуудлыг гаргаж ирсэн. Дараагийн үндсэн чиглэл бол бидний өнгөрсөн хугацаанд маш түлхүү хийж ирсэн гамшгийн, онцгой нөхцөл байдал үүсэх, үүсч болзошгүй буюу үүссэн, үүссэний дараах хариу арга хэмжээн дээр тодорхой хүчин чадлаа, чадавхиа бэхжүүлэх нь зүйтэй, түүний үр дүнд дахин төлөвлөх, илүү сайнаар барьж бүтээх буюу гамшгийн дараах сэргээн босгох ажиллагааг гамшгийн эрсдэлд тулгуурласан гамшигт тэсвэртэй бүтээн байгуулалт бий болгоно гэсэн зорилтыг тавьсан. Энэхүү дэвшүүлсэн үндсэн чиглэл зорилт дээр тулгуурлан дэлхий дахин юуг голлон авч гэж үзэж байна гэхээр өнгөрсөн хугацаанд бид цаасан дээр илүү түлхүү анхаарал тавьлаа. Одоо харин засаглалаа яаж бий болгох вэ, хууль эрхзүйгээ хэрхэн сайжруулах вэ, олон нийтийн оролцоо, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг яаж хангах вэ, олон улсын байгууллагыг ямар оролцоон дор байлгах вэ зэрэг нийгэмд чиглэсэн үйл ажиллагаа,

эрхзүйн бодлогын бичиг баримт, засаглалаа сайжруулахад чиглэж байна.

-"Сендайн үйл ажилла-гааны хүрээ" баримт бич-гийн үндсэн зорилго, онц лог нь юу вэ? Тухайлбал, өмнөх "Хёогогийн үйл ажилла-гааны хүрээ" баримт бичгээс бодлогын хувьд ямар ялгаатай ч гэдэг юм уу?

-Сендайн үйл ажиллагааны баримт бичгийн үндсэн зорилго бол 100 мянган хүнд тохиолдох, гамшигт өртөгсдийн тоо, эдийн засгийн хохирлыг бууруулах зэрэг үндсэн тоон тал руугаа, бодит тоон тал руугаа орж ирж, тодорхой үр дүнг тавьж эхэлсэн. Энэхүү баримт бичгийг дагаад Монгол Улсын хувьд ч тодорхой процессийн хууль эрхзүйн тогтолцооны тал дээр нилээд шинэчлэлүүдийг хийж байна. Гэтэл бас нэг асуудал гарсан. Энэ бол Парисын гэрээ буюу Уур амьсгалын өөрчлөлтийн хариу арга хэмжээний Дэлхийн 2030 он хүртэл хэрэгжүүлэх хөтөлбөр. Энэ хөтөлбөрт улс орнууд нэгдчихлээ. Монгол улс ч нэгдэхээр дэмжсэн, соёрхон батлах ажил хийгдэж байна.

Уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдээд гамшгийн тохиолдол нь хамрах цар хүрээ нь нэмэгдэж, шинэ төрлийн гамшиг, аюул, эрсдэл гарах боллоо. Тэгэхээр уур амьсгалын өөрчлөлтийг гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагаандаа хэрхэн уялдуулах вэ гэдэг асуудал гарч ирж байна. Дээрээс нь Мянганы хөгжлийн зорилтын цогц бодлого 15 жил хэрэгжээд дуусгавар болсон. Мөн НҮБ-аас 2030 он хүртэл Дэлхийн тогтвортой хөгжлийн зорилт гээд 17 зорилттой бодлогын бичиг баримт гарсан. Үүний дөрвөн зорилтод нь уур амьсгалын өөрчлөлттэй дасан зохицох, түүнийг бууруулах гамшгийн эрсдлийг бууруулах асуудал тусгагдсан. Тэгэхээр энэ гурван бичиг баримт маань үндсэндээ нэг цогц

баримт бичиг болж байгаа юм. Эдгээр баримт бичгийг дэлхий

дахинд, бүс нутагт, улс орнууд, үндэстэн, орон нутаг, олон нийтийн түвшинд хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдэг асуудал дэлхий дахинд яригдаад эхэлсэн. Дэлхийн хэмжээний томоохон бодлого хөтөлбөр учраас улс орнууд хэрэгжүүлнэ, харин үүнийг хэрэгжүүлэхээр амлалт өгсөн үндэстэн маань өөрсдийн төлөвлөгөөг боловсруулах ёстой. Үүнийг дагаад бид ч эдгээр баримт бичгийг өөрсдийн үндэсний онцлогтоо тохирсон эдийн засгийн үзэл баримтлал, хөгжлийн хэтийн бодлоготойгоо уялдуулсан ямар урт хугацааны төлөвлөлтийг хийх ёстой вэ гэдэг асуудал гараад ирж байна. Гэхдээ бид өөрийн дотоодын үндэсний бодлогоо гаргахаас гадна гадагшаа чиглэсэн, азийн бүс нутагт ямар дэмжлэгтэй байх вэ гэдэгтэй давхар уялдуулах ёстой юм.

- Азийн сайд нарын анхдугаар хуралдаанд Мон гол Улсаас өргөн бүрэлдэ хүүнтэй баг оролцоод ирлээ. Хурлын гол зорилго юу байв?

-Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр зохион байгуулсан анхны хуралдаан юм. Тэрнээс биш Гамшгийн аюулыг бууруулах Азийн сайд нарын хурал 2005 оноос эхлээд хоёр жил тутамд зохион байгуулагдаж ирсэн. Монгол улс Азийн сайд нарын анхдугаар хуралдааныг энэ онд зохион байгуулах байсан боловч АСЕМ болон УИХ-ын сонгуультай холбоотой 2018 он хүртэл хойшлуулсан. Энэ хурлын үндсэн гол зорилго бол дээр дурдсан дэлхийн гурван том баримт бичгийг хэрхэн бүс нутгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх вэ, ямар стратегитэй байх вэ, ямар бодлого баримтлахын, энэ стратеги төлөвлөгөөг бариад улс орныхоо өөрсдийн төлөвлөгөөгөө боловсруулахдаа ямар заавар, зааварчилгааны дагуу хийх ёстой вэ гэдэг удирдамжийг боловсруулах

зорилготой байсан. Улс орон бүр тусдаа сайн дураараа хийхгүй нь байна шүү дээ. Дээрээс нь Азийн сайд нар гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тал дээр амлалтаа өгөх зорилготой. Үндсэн гурван том зорилго бол энэ.

Хурлын бэлтгэл ажил хоёр жилийн турш үргэлжилсэн. Бэлтгэл ажлыг хангах, салбар хуралдаануудыг зохион байгуулах ажлын үндсэн 21 гишүүнтэй. Монгол улсаас ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал, МУ-ын Шадар сайдын Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн зөвлөх Л.Саянаа, ОБЕГ-ын БТХАГ-ын ахлах мэргэжилтэн, хурандаа Ч.Ариунаа нарын гурван гишүүн багтсан. Энэ хуралд 40 гаруй Азийн улс орны төрийн тэргүүн, сайд нар, олон улсын байгууллага, иргэний нийгмийн байгууллага, сайн дурынхан гээд 4000 орчим төлөөлөгч оролцлоо. Үндсэн зургаан салбар хуралдаан, 36 дэд салбар хуралдаан болсон.

Үүний нэг салбар хуралдаан болох "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагааг уур амьсгалын эрсдэлийн удирдлагын нэгтгэх, хэрэгжүүлэх улсын болон орон нутгийн стратеги" сэдэвт хуралдаанд ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал илтгэл тавьж, "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагаан дахь хөрөнгө оруулалт" сэдэвт техникийн хуралдааныг удирдан явуулсан.

Миний бие "Олон нийтийн гамшигтай тэмцэх чадавхыг сайжруулах нь" сэдэвт сэдэвчилсэн хуралдаанд танилцуулга хийж, хуралдааныг удирдсан бол Шадар сайдын зөвлөх Л.Саянаа салбар хуралдаанд "Улаанбаатар тэргүүтэй гурван хот Гамшигт тэсвэртэй хот болох зорилтот хөтөлбөрт нэгдэн орсон" талаар илтгэл тавьж, ОБЕГ-ын БТХАГ-ын ахлах мэргэжилтэн, онцгой байдлын хурандаа Ч.Ариунаа "Хувийн хэвшлийн оролцоо" сэдэвчилсэн хуралдаанд танилцуул га хийлээ.

-Энэ хурлаас Монгол Улс юуг хүлээж байв?

Энэ маш зөв асуулт. Мэдээж азийн бүс нутгийн хэмжээнд улс төрийн болоод геополитикийн хувьд томоохон бодлогуудыг гаргасан.

Хурлын төгсгөлд 2018 онд Азийн сайд нарын хоёрдугаар хурал Монгол Улсад болох асуудлыг Шадар сайд У.Хүрэлсүх Засгийн газрыг төлөөлж зарлах ёстой байсан. Сендайн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх үндэсний төлөвлөгөөний төслөө боловсруулсан. Удирдамж чиглэл, стратеги гарахыг хүлээж байсан. Энэ баримт бичгүүд гарсан.

Мөн дараагийн том хүлээлт бол Делигийн тунхаглал байсан. Энэ тунхаглал нь гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад улс төрийн үүрэг, амлалтыг өгөх юм. Өөрөөр хэлбэл гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн бүс нутгийн орнууд улс төрийн болон хөрөнгө оруулалтын зэрэг бодлогын түвшиндээ ямар дэмжлэг үзүүлэх талаар амлалтаа гаргадаг. Энэ маш чухал.

Хурлын төлөвлөгөө, зааврын дагуу бид 2017 оны дунд үеэр гамшгийн эрсдэлийг бууруулах дэлхийн 3 дугаар бага хурлаас гарсан үндсэн зорилтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд

үндэсний төлөвлөгөөгөө батлуулах ёстой. Энэ ажлууд маань эрчимтэй хийгдэнэ. Энэ хурлыг Монгол улсад зохион байгуулахтай холбогдуулан бэлтгэл ажлын хоёр хуралдаан, сайд нарын нэг уулзалтыг зохион байгуулна.

Хуралд оролцохын зэрэгцээ Монгол Улсын Шадар сайд У.Хүрэлсүх НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тусгай элч ноён Роберт Глассер болон БНЭУ-ын Дотоод хэргийн сайд ноён Ражнат Сингхтэй уулзаж, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах бүс нутаг, улс орны үүрэг амлалт, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.

ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал Вьетнам улс, БНАСАУ-ын төлөөлөгчидтэй уулзаж хоёр талын хамтын ажиллагааны уулзалтуудыг хийсэн.

Вьетнам Улсын Хүнс, хөдөө аж ахуйн дэд сайдтай уулзаж хоёр тал гамшгаас хамгаалах салбарт хамтын ажиллагааг эхлүүлэх сонирхолтой байгаагаа харилцан мэдэгдэж, гамш-гийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр мэдээлэл солилцох, харилцан турш-лага судлах талаар санал бодлоо солилцсон. БНАСАУ-ын төлөөлөгчид өнгөрсөн жил манай улсад айлчлал хийсэн. Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах тогтолцоо, эрхзүйн орчин, өнөөгийн байдалтай газар дээр нь танилцаад сайн туршлагыг улс орондоо нэвтрүүлэх зорилготой байсан. Одоо хоёр тал хамтран санамж бичиг байгуулах яриаг өрнүүллээ.

2018 онд Азийн сайд нарын хоёрдугаар бага хурлыг зохион байгуулахад Монгол Улсын Засгийн газраас гадна төрийн байгууллага, НҮБ болон бусад олон улсын байгууллагуудын дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй хэрэгтэй. НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газар, Тайландын Засгийн газар, Азийн бэлэн байдлын төв, Япон Улсын олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага Жайкагаас техникийн туслалцаа үзүүлэхээр ярилцлаа. Энэ хурлыг маш өргөн цар хүрээтэйгээр харж байна. Бидний өмнө маш их бэлтгэл, үүрэг хариуцлага хүлээж байна.

-Азийн түвшний дээд хэмжээний хурлыг Монгол Улс хүлээж авч Онцгой байдлын байгууллага хариуцан зохион байгуулна гэдэг асар нэр хүндийн асуудал. Тэд чухам бидний юуг үнэлж, олж харав аа?

-Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тал дээр олон улсын анхаарлыг яагаад татаж байна гэхээр өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улс гамшгаас хамгаалах менежментээс гамшгийн эрсдэлийн менежмент рүү маш хурдтай хөрвөж шилжиж орсон.

Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах тогтолцоо, эрхзүйн орчин, гамшгаас хамгаалах бэлэн байдал, техник, хүч хэрэгсэл гэх мэт асуудлууд нь Азийн орнууд дотроо маш хурдтай хөгжиж, ахиж ирсэн.

Үргэлжлэл нь XV нүүрт

ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

4 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНАОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Çàсàг äàðгà Оíöгоé áàéäëыí àëáàíы àæèë áàéäàëòàé òàíèëöàâ

Õºâñãºë àéìãèéí Çàñàã äàðãà Ë.Ãàíáîëä àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí àâòîìàøèí òåõíèê, áàãàæ çýâñýãëýìæ, òîíîã òºõººðºìæòýé òàíèëöàæ íèéò áèå á¿ðýëäýõ¿¿íòýé óóëçëàà.

Ýíý ¿åýð Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí äàðãà îíöãîé áàéäëûí õóðàíäàà Ã.Íýðã¿é, òóñ ãàçðûí 2015-2016 îíä õèéæ õýðýãæ¿¿ëñýí àæëûí òàëààð òàíèëöóóëãà õèéæ, ̺ðºí õîòîä øèíýýð Ãàë óíðààõ, àâðàõ àíãè áàéãóóëàõ, Òàðèàëàí ñóìàí äàõü äåïîãèéí áàðèëãûã óëñûí òºñºâò ñóóëãàõ, Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí áàðèëãûã òºâèéí äóëààí øóãàìä õîëáîõ, 2017 îíä áîëîõ Ãàìøãààñ õàìãààëàõ Èæ á¿ðýí ñóðãóóëèéí òºñâèéã áàòëàõ, àâðàã÷ ãàë ñºíººã÷äèéí íýðýìæèò ãóäàìæíû ãàçðûí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ, àð ãýðèéã íü

àæèëòàé áîëîõîä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çýðýã õ¿ñýëò, ñàíàëûã Çàñàã äàðãààñ õ¿ñëýý. Çàñàã äàðãà Ë.Ãàíáîëä òóñ ãàçðûí õèéæ õýðýãæ¿¿ëñýí, òºëºâëºæ áóé àæëûã ºíäðººð ¿íýëýýä ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ àæèëëàõûí ÷óõëûã îíöîëæ, àâðàã÷äûí àð ãýðèéã àæèëòàé áîëãîõ, òºñºë õºòºëáºðò õàìðóóëàõ, íýðýìæèò ãóäàìæíû ãàçðûí àñóóäëûã øèéäâýðëýõýý èëýðõèéëæ, àâðàã÷ ãàë ñºíººã÷äèéí îðîí íóòãèéíõàà îíöëîãò òîõèðóóëæ õèéñýí ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ñýðýìæë¿¿ëýã, ãàðûí àâëàãà ìàòåðèàëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ õýâëýí îëîí íèéòýä õ¿ðãýæ, ñàíàà÷èëãàòàé àæèëëàñàí àëáàí õààã÷äûã óðàìøóóëæ àæèëëàõàà èëýðõèéëëýý.

Àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðààñ èðãýäèéí ýðñäýëã¿é, àþóëã¿é îð÷èíä àæèëëàæ, àìüäðàõ íºõöëèéã ñàéæðóóëàõ àæëûí õ¿ðýýíä "Ãýð õîðîîëëûí öàõèëãààí àøèãëàëòûí àþóëã¿é áàéäàë" íýãäñýí àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëëàà. Óã àðãà õýìæýýíèé ¿åýð ãýð õîðîîëëûí àéë ºðõ¿¿äýä ìýðãýæëèéí çààâàð÷èëãàà ºã÷, ãàëûí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãóóëàõ ÷èãëýëýýð óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿çëýãèéã çîõèîí áàéãóóëñàí þì. ̺í àìüæèðãààíû ò¿âøèí äîîãóóð öàõèëãààíû ýðñäýë á¿õèé àéë ºðõèéí ñóäàëãààã ãàðãàí àéìãèéí Çàñàã äàðãà, ñóìûí Çàñàã äàðãà, ÄÑÖÒÑ ÕÊ-òàé õàìòðàí çîðèëòîò á¿ëãèéí 165 ºðõèéг áîëçîøã¿é аюулаас óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, аюулгүй àìüäðàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, ãýð áàéøèíãèéí öàõèëãààíû ìîíòàæèéã ¿íý òºëáºðã¿éãýýð ñîëüæ ºã뺺. Èíãýñíýýð àéìãèéí õýìæýýíä áîëçîøã¿é öàõèëãààíû ãàëààñ ¿¿äýí ãàðàõ ãàë ò¿éìðèéí ýðñäэëèéã

85 õóâèàð áóóðóóëæ ÷àäñàí þì.Àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðààñ ñàð á¿ð Ãàëûí àþóëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿çëýã øàëãàëòûã õóâààðèéí äàãóó ÿâóóëæ, öàõèëãààí àøèãëàëòûí àþóëã¿é áàéäàë, èðãýäèéí ýðñäýëã¿é àþóëã¿é îð÷èíä àæèëëàæ àìüäðàõ íºõöëèéã ñàéæðóóëàõ àæëûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ áàéãààã èðãýä òàëàðõàí õ¿ëýýí àâ÷ áàéíà.

Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð "Ìåðñè Êîð" Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí òóñ àéìàã äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàðòàé õàìòðàí "Îíöãîé áàéäëûí ¿åä ìàë àìüòàíä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãààíä áàðèìòëàõ çààâàð ñòàíäàðòóóä" ñýäýâò ñóðãàëò ÿâóóëëàà.

Ñóðãàëòàä Öàãààííóóð òîñãîí áîëîí Àëòàé, Áàÿííóóð, Áóëãàí, Íîãîîííóóð, Ñàãñàé, Óëààíõóñ, Öýíãýë ñóìäûí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçар, Ìàë ýìíýëýã, ¿ðæëèéí òàñãèéí äàðãà íàð, ÕÕÀÀÃàçàð, Óñ öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé àëáà, Óëààí Çàãàëìàéí Õîðîîíû àæèëòíóóä îðîëöñîí áºãººä ñóðàëöàãñäàä "Ñóðãàã÷ áàãø"-ûí ñåðòèôèêàò ãàðäóóëñàí.

Òóñ ñóðãàëòûã "Ìåðñè Êîð" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí "Çóäûí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä óëàìæëàëò áîëîí øèíæëýõ óõààíû àðãûã àøèãëàõ íü" òºñºë áîëîí ͯÁ-ûí ÕÕÀÀÁ-ûí ñàíãààñ óëáààòàé çóäûí õ¿íäðýëèéã ýðñäýë áàãàòàé äàâàí òóóëàõàä ÿàðàëòàé òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, ÷àäàâõûã ñàéæðóóëàõ òåõíèê õàìòûí àæèëëàãààíû òºñëèéí õ¿ðýýíä õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà þì.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, õîøóó÷ Õ.Óðãàö

Õºâñãºë àéìãèéí Óëààí çàãàëìàéí õîðîîíû ñàíàà÷ëàí àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí 10 àëáàí õààã÷ ñàéí äóðûí àâëàãàã¿é äîíîðûí ýãíýýíä íýãäýæ, òóñ á¿ð 400 ìë öóñ õàíäèâëàëàà.

Àðä èðãýäèéíõýý àþóëã¿é áàéäëûí òºëºº òàíãàðàã ºðãºñºí àëáàí õààã÷èä ýíý óäàà õ¿íèé àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíäèéí òºëºº öóñàà áýëýãëýæ ñàéí ¿éëñ á¿òýýí öóñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íººö á¿ðä¿¿ëýõ àÿíä èéíõ¿¿ îðîëöîæ áàéíà.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, äýñëýã÷ Ï.Îäîíòóÿà

Ãîâü-Àëòàé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí äàðãà, "Äýëõèéí çºí Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí "Ãîâü-Àëòàé" îðîí íóòãèéí õºãæëèéí õºòºëáºðèéí ìåíåæåðèéí áàòàëñàí óäèðäàìæèéí äàãóó "Ãàìøãèéí ¿åèéí îëîí íèéòèéí îðîëöîî" ñýäýâò

ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàà. "Ãàìøãèéí ýðñäэëèéã îëîí

íèéòèéí îðîëöîîòîé áóóðóóëàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð", Îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí áàéãóóëëàãûí 2016 îíä äýâø¿¿ëñýí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ, àðä èðãýäèéí áîëçîøã¿é ãàìøèã, àþóëò ¿çýãäëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäëýã, ÷àäâàðûã íü äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð çîõèîí áàéãóóëñàí òóñ ñóðãàëòàä òóñ àéìãèéí Áàÿí-Óóë, Õºõìîðüò ñóìäûí 210 èðãýí, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí 130 ñóðàã÷ õàìðàãäëàà.

Ñóðãàëòûã Ãîâü-Àëòàé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð "Äýëõèéí çºí Ìîíãîë" ÎÍÕÕ, Çîîíîç ºâ÷èí ñóäëàëûí òºâ, Óëààí Çàãàëìàéí õîðîîòîé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëñàí þì.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, дэслэгч Б.Батдорж

Áàÿí-Óóë, Õºõмоðьò сóмäыí èðгэä сóðгàëòàä õàмðàгäàâ

Гàë ò¿éмðèéí эðсäëèéг 85 õóâèàð áóóðóóëëàà

Гэð õоðооëëыí 40 ºðõºä öогòоé ¿íс íóðàм õèéõ зоðèóëàëòыí сàâыг õ¿ëээëгэí ºг뺺

“Оíöгоé áàéäëыí ¿еä мàë àмьòàíä чèгëэгäсэí ¿éë àæèëëàгààíä áàðèмòëàõ зààâàð сòàíäàðòóóä”-ыг òàíèëöóóëëàà

Оíöгоé áàéäëыí àëáàí õààгчèä öóсàà õàíäèâëàâ

ÄÀÐÕÀÍ-ÓÓËÀÉÌÀÃ

ОРХОНD ÁÀЯН-ӨЛГИЙÀÉÌÀÃÀÉÌÀÃ

ÃÎÂÜ-ÀËÒÀÉÀÉÌÀÃ

Àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð ͯÁ-ûí ÌÎÍ 13/301 òºñºëòýé õàìòðàí áîëçîøã¿é ãàë ò¿éìðèéí àþóëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð õàëóóí öîãòîé ¿íñ, íóðàì õèéõ òàãëààòàé òºìºð ñàâûã ãýð õîðîîëëûí 40 ºðõºä òàðààí ºã뺺. Èðãýäýä îëãîæ áóé ýíýõ¿¿ öîãòîé ¿íñ íóðàì õèéõ ñàâûã îíöãîé áàéäëûí õîøóó÷ È.Òºìºðáààòàð çàõèðàã÷òàé ÃÒÓÀ-54 ä¿ãýýð àíãèéí àëáàí õààã÷èä ººðñäèéí ãàðààð õèéñýí þì. Òîäðóóëáàë, àëáàí õààã÷èä 40 øèðõýã òºìºð òîðõûã Îðõîí àéìãààñ òýýâýðëýí àâ÷èð÷, íýã òîðõûã õî¸ð õýñýãò õóâààí ëèñò òºìðººð òàã õèéæ, áóäàæ, öîãòîé ¿íñ íóðàì õèéõ çîðèóëàëòûí ñàâ áîëãîæýý. Ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýý íü íü ãýð õîðîîëîëä èë çàäãàé ãàë, àñãàñàí ¿íñ íóðàìíààñ ¿¿ñâýðëýí ãàðäàã îáüåêòûí ãàë ò¿éìðèéí çºð÷ëèéã áàãàñãàæ ýðñäëèéã áóóðóóëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, àõìàä Í.Íàðàíöýöýã

ОРОН НУТАГ

5СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Н.ХҮСЭЛ: Морз бол дэлхийн хэмжээндхүлээн зөвшөөрөгддөг хэл

-Бүсгүй хүн тэр болгон зориглон сонгоод байдаггүй Онцгой байдлын алба гэх онцлог ихтэй хүндхэн албанд өөрийг чинь зорьж зүтгэсээр орсон гэж сонссон. Энэ албанд тэгтлээ дурлах болсны шалгаан юу байв?

-Үнэндээ энэ албаны хүн болох гэж чамгүй хичээлт зүтгэл гаргасан шүү. 2013 оноос хойш л Онцгой байдлын албаны албан хаагч болохоор хөөцөлдсөн. Тэгэхдээ эмэгтэй хүн яг ямар албанд нь орвол зүгээр юм бол гэж судалсны эцэст анхан шатны мэргэжил нь холбоочин юм байна гэдгийг мэдэж авсан. Ингээд холбооны мэргэжлээр хоёр төрлийн сургалтад хамрагдаж төгсөөд, шалгалтуудаа өгөөд томилолтоо хүлээж

байгаад л орсон доо. Өөрөө хүсч тэмүүлээд, гурав дөрвөн жил өөрийгөө бэлдсэний эцэст чин сэтгэлээсээ хичээж хөдөлмөрлөвөл зорилгоо биелүүлж чаддаг юм байна гэдгийг хүмүүст харуулж, өөрөө ч мэдэрсэн гэж болно. Зорьсондоо хүрч, албандаа ороход ээж минь "Миний охин өөрөө хичээж зорьсоор хүссэндээ хүрч, зорилгоо биелүүллээ" гэж бахархан хэлж байсан.

Бас нэг сонин тохиолдол гэвэл, ажилдаа орчихоод хөдөө томилолтоор явж байтал нэг ах ирээд "Дүү ажилдаа орчихсон байна шүү дээ, мундаг юмаа. Сайн ажиллаарай" гэж хэлэхэд нь их гайхсан. Тэгсэн нь би гурван жилийн өмнө Онцгой байдлын албаны хувцастай фэйсбүүк найз нэг хүнээс "Танай байгууллагад ороход яах ёстой вэ, юу хийх ёстой вэ" гэж асууж байсан юм. Тэр хүн маань байсан.

-Хүсч тэмүүлсэн ажилдаа орж, мэргэжилдээ эзэн нь байна гэдэг сайхан. Үүнийгээ ч харуулахаар асар том зорилго өвөрлөн яваа болов уу гэж саяны тэмцээний дараа өөрийг чинь хараад бодогдож байлаа. Тэмцээнд санасандаа хүртэл оролцож чадав уу?

-Өөрийгөө сорих гэж, спортын гуравдугаар зэргээ авах гэж энэ тэмцээнд орсон. Зорилгоо ч биелүүлсэн. Өөрийн мэддэг, чаддаг зүйлээ чадахаараа харуулсан гэж бодож байна. Бас их зүйл сурч авсан. Манай багийнхан багаараа маш сайн ажиллаж чадсан.

-Морз гэдэг асар өндөр мэдрэмж, авьяас чадвар шаарддаг эд шиг санагддаг. Хөгжмийн өндөр мэдрэмжтэй байх хэрэгтэй гэж сонсч байсан юм байна?

-Морз гэдэг холбоочин хүний зэвсэг. Нөгөөтэйгүүр морз буюу радиотелеграф гэдэг нь цэг таслалыг үг, үсэг болгодог сонсгол чимээны спорт. Мөн дэлхийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгддөг хэл. Тухайлбал, та орос, англи хэлийг мэддэг бол гадаадын хоёр хэл мэддэг гэж хэлж болно. Дээрээс нь морз мэддэг бол өөрийгөө гурван хэлтэй гэж тооцож болно. Нэг ёсондоо дэлхийд ойлголцох хэлтэй гэж бодож болно.

Морз нь латин 26 үсэгтэй. Жишээ нь, дэд гэдэг нь- цэг, даа гэдэг нь- зураас гэсэн үг. дэд даа гээд холбоод хэлбэл а үсэг болно гэх мэтээр холбож ярьдаг. Тэгэхдээ морзыг нэвтрүүлэх, хүлээн авах гэсэн хоёр шугамаар ашиглагддаг. Нэвтрүүлэх гэдэг нь тусгай түлхүүрээр, гар аргаар Морз цохихыг хэлдэг. Харин хүлээн авах гэдэг нь компьютер дээрх программыг сонсож, дэвтэр дээр буулгахыг хэлдэг.

Анхлан суралцагчид эгшиг долоон

эгшгээсээ үзэж эхлээд, хүлээн авалтыг 20,30-ын хурдаар хүлээн авч сурдаг. Цаашлаад 70-аас дээш хурдаар авч цэргийн болзол хангадаг.

-Өөрийн чинь хувьд саяны тэмцээнд мэдээллийг хэдийн хурдтай хүлээн авч гуравдугаар зэргийн болзлоо хангасан бэ?

-90-ийн хурдтай авч, гуравдугаар зэргийн болзлыг хангасан. Манай Монголын радиотелеграф буюу Морзын холбооны багш нар 200-с дээш хурдтай авч рекорд тогтоосон байдаг. Хамгийн сүүлд морзын багш, 0151-р ангийн дэслэгч н.Буянтогтох Монголын радиотелеграфын рекордыг эвдсэн байдаг юм.

Морзыг хурдтай хүлээн авахаас гадна мэдээллээ зөв дамжуулахгүй бол ямар ч аюулд хүргэж болно. Үүний нэг жишээ нь, "Даргыгаа дууд" гэж дамжуулсныг "Даргыгаа бууд" гэж сонсоод даргаа буудчихсан дайны үеийн эмгэнэлтэй түүх байдаг юм.

-Тэгэхээр энэ хариуцлагатай бөгөөд хүндхэн албанд дурласныг чинь бодохоор их л эршүүд, дэггүй хүүхэд байсан юм болов уу гэж бодогдоод байх юм. Би зөв таав уу?

-Би дээрээ хоёр ах, нэг эгчтэй айлын бага охин. Таны хэлдгээр ах нартайгаа тоглоод нэлээд эршүүд өссөн дөө. Маш сахилгагүй, хөдөлгөөнтэй, адтай хүүхэд байсан гэдэг. Бас их нийтэч, найз нөхөд олонтой байсан. Тэгээд болоогүй ээ, ангийнхаа ариун цэврийн дарга хийдэг байлаа. /инээв/. Тэгсэн

“Чи л хөдөлмөрлөж чадвал бүхнийг өөрийн болгож чадна” гэж хэлэх дуртай энэ бүсгүйг Нэргүйн Хүсэл гэдэг. Үнэндээ тэрбээр зорьсондоо хүрэхийн төлөө

зогсолтгүй чармайсаар Онцгой байдлын хэмээх онцлог албанд мөрөөдлөө биелүүлэн орж ирээд удаагүй байгаа юм. Тодруулбал, энэ оны гуравдугаар сард

Онцгой байдлын албанд томилогдсон шинэхэн албан хаагч. Гэвч мэргэжилдээ эзэн байхын сайхныг хэдийнэ харуулж амжсан гэж болно. Тиймээс ч бид

түүнийг Зэвсэгт хүчинд Холбооны цэрэг үүсэн байгуулагдсаны 95 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол Улсын Их хурлын гишүүн, ЗХЖШ-ын дарга агсан,

хошууч генерал Р.Гаваагийн нэрэмжит Холбоочдын цогцолбор тэмцээнд албаа төлөөлөн, хурдач радиотелеграфчины төрөлд амжилттай оролцон спортын

гуравдугаар зэрэг хүртээд байхад нь уулзаж ярилцлагад урьсан юм. Ингээд дэд ахлагч Н.Хүсэлтэй цөөн хором ярилцсанаа толилуулья.

О.НОМИНхэрнээ бөмбөгнөөс айдаг учир спортоор хичээллэдэггүй, харин урлаг, уран сайхны арга хэмжээнд их оролцдог хүүхэд байсан.

-Гэтэл одоо...?-Буудлага, сурын харваа гэсэн спортуудыг

сонирхдог болоод зогсохгүй өөрөө морзоор хичээллэдэг болчихоод байна шүү дээ.

-Амьдрал нээрээ сонин шүү. Бөмбөгнөөс айдаг байсан хүн одоо спортын гуравдугаар зэрэг хамгаалаад, сонирхдог зүйлүүд нь спортын төрлүүд болчихсон байдаг?

-Тийм шүү. Би уг нь багадаа бүжигчин болно гэж мөрөөддөг байлаа. Тэгсэн хэрнээ Соёл урлагийн их сургуулийн лицейн уртын дууны ангийг төгссөн. Уртын дуундаа ч дуртай. Тэглээ

гээд урлагийн хүн болсонгүй. Онцгой байдлын албан хаагч болоод явж байна.

Хүсч зорьж орсон болохоор энэ албандаа хайртай. Тэр дундаа ажил амьдралын гараагаа Аврах тусгай ангиас эхэлсэндээ өөрийгөө их азтайд тооцдог. Мөн морз сурснаараа их бахархдаг. Анх сурч байхдаа бүүр зүүдэлдэлдэг, тэр ч байтугай машины сигнаалыг хүртэл морз болгож сонсдог байлаа шүү дээ.

-Тэгвэл одоо юуг мөрөөдөж байна вэ?

-Цэргийн байгууллагад эмэгтэй хүний хүрч чадах хамгийн дээд зэрэг, албан тушаал, хүрч чадах эцсийн зогсоол хүртэл тэмцэж, хичээнэ гэж боддог. Бас цэргийнхэн бүгд морзтой. Тийм болохоор Онцгой байдлын албаа бусад хүчний байгууллагуудтай адил морзтой болгох юмсан гэж бодож, хүсч явдаг даа.

Ингээд залуустаа, Ажилдаа дуртайАлбандаа хайртайҮүргээ сайн биелүүлээд Үнэнчээр зүтгэж яваарай гэж хэлье.

Бидний ярилцлага энэ хүрээд өндөрлөлөө. "Олж харахыг хүссэн

хүн бүхний төлөө цэцэгс хаа сайгүй дэлгэрч байдаг" гэж алдарт зураач

Анри Матисс нэгэнтээ хэлсэн байдаг. Тэр цэцэгс бүхнийг олж харж, хүсэл

мөрөөдлийнхөө зүг итгэл дүүрэн алхахыг ерөөе.

АÂРАГ×ÈÉН ÕªРªГ

6 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Иргэний хамгаалалтын газрыг нэгэн цагт удирдаж явсан дэслэгч генерал

Ч.Түмэндэмбэрэлийн 90 насны ой энэ жил тохиож байна. Тэрээр 1926 онд

Хан тайшир уулын аймгийн Хан хөхий уулын хошуу одоогийн Увс аймгийн ªндºрхангай сумын нутагт тºржээ. 1946-1947 онд Олзлогдсон цэргийн

хэрэг эрхлэх газарт зааварлагч, 1947-1948 онд МАХЦ-ийн Намын комиссын нарийн бичгийн дарга, 1948-1949 онд Улс төрийн

газарт тоо бүртгэгч, 1949-1954 онд Улс төрийн газрын даргын нарийн бичгийн

дарга, 1955 онд Ухуулагч сэтгүүлийн нарийн бичгийн дарга, лектор, 1956

онд Улс тºрийн газрын суртал ухуулгын хэлтсийн дарга, 1959 онд "Улаан од"

сонины хариуцлагатай эрхлэгч, 1962-1969 онд Улс тºрийн газрын орлогч дарга,

1971-1973 онд Монголын Ардын армийн жанжин штабын 1 дүгээр орлогч бºгººд оперативын хэлтсийн дарга, 1973-1975

онд Улсын иргэний хамгаалалтын газрын 1 дүгээр орлогч бºгººд тºв штабын дарга,

1975-1985 онд БХЯ-ны 1 дүгээр орлогч сайд бºгººд Улсын иргэний хамгаалалтын

газрын даргаар ажиллаж байв.Ч.Түмэндэмбэрэлд БНМАУ-ын Сайд

нарын Зºвлºлийн 1971 оны 7 дугаар сарын 3-ны ºдрийн 220 дугаар тогтоолоор хошууч генерал, 1981 оны 3 дугаар сарын

11-ний ºдрийн 82 дугаар тоггоолоор дэслэгч генерал цол хүртээжээ.

Ингээд 90 насны ойд íü зориулсан нэгэн дурсамжийг та

бүхэндээ хүргэе.

ХЭЛНИЙ МЭДЛЭГЭЭ ШАЛГУУЛЖ ХӨЛСӨӨ ДУСЛУУЛСАН МИНЬ

-БХЯ-ын 1-р орлогч сайд Б. Цог генералын дуудсанаар очиход, өөрийнхөө адъютант ахмад Нүрзэд бид хоёрыг өрөөндөө дуудаад "За хүү минь, чиний салаагаа удирдан бариулсан манай хар зам, гүүрийн ангид анхных нь болох модон гүүр болон бетонон замыг чинь Улсын комисс онц дүнтэйгээр хүлээж авсан явдалд баяр хүргэж өөрийг чинь БХЯ-ны 1-р орлогч сайд, Улсын иргэний хамгаалалтын газрын дарга, манай авъяслаг генералын адъютантаар томилж байна. Энэ хүний удирдлаганд ажиллаж, цэргийн эрдэмд шамдан суралцаж, арми, командлалаас өгсөн үүрэг даалгавруудыг саяын биелүүлсэн үүргүүд шигээ цагт нь ягштал биелүүлдэг цэргийн сайн дарга, УАА-н сайн зохион байгуулагч болохыг хүсье. Одоо миний адъютант болон жолоочтой хамт даргадаа очиж илтгэ!. Очиход чинь чамайг ширүүн харцтай нэг генерал, наана нь баавгай шиг том биетэй бас нэг генерал хүлээж байгаа. Би сая үүрэг өгсөн явж болно" гэв. Ингээд Нүрзэд маань намайг дагуулаад Улсын иргэний хамгаалалтын газар, генерал Түмэндэмбэрэл гуайн өрөөнд зөвшөөрөл авч ороход нээрээ л Цог генералын маань хэлсэн шиг айхавтар ширүүн харцтай ухаалаг шинжийн өргөн духтай нэг сүртэй генерал ширээний араас "орцгоо орцгоо" гэж байна. Ширээнийх нь наад талд нилээд бор царайтай ёстой л баавгайрхуу том биетэй генерал сууж байна. Нүрзэдийгээ харсан чинь ирснээ илтгэчихээд тэр дарга нар руу ойртоод явчих юм. Би сүрдээд л өрөөнийх нь үүдэнд хөшчихсэн юм шиг зогсож байсан чинь өнөө том генерал нь Нүрзэдээс юм асууж байснаа над руу хараад паржигнасан дуугаар "Сайдын магтаад байсан хэлтэй устай, нуруу туруу, царай зүс сайтай залуу маань юм биз дээ, гээд л инээж байна. Тэгтэл дарга маань за хүү минь ойртоод ир! / Дарга намайг дандаа хүү минь гэж дууддаг байсан нь их дотно санагддаг байлаа./ Болгарт сургууль дүүргэсэн гэл үү? Орос хэл мэднэ биз дээ? За үүнийг уншаад бидэнд орчуулаадах гээд тэр үеийн "Извести монголий" сонины нэгдүгээр нүүрний тэргүүн хэсгийг зааж байна. "Мэдлээ гүйцэтгэе" гээд аваад уншсан чинь гар минь чичрээд духны минь хөлс өнөөх сонин дээр под под дусаж сандаргаад, юун тухай уншсан, юу ойлгосноо ч мэдэлгүй өнгөрч "Нөхөр генерал би аман дотроо дахин уншиж болох уу" гэсэн чинь "Тэг тэг, бүү сандар" гэхэд нь овоо тайвширч хөлсөө арчиж аваад ойлгосноо тайлбарласан чинь генерал маань сонингоо аваад "За болно оо. Орос хэл

ÄÀÐÃÀÄÀÀ ªÐÃªÕ ÑÝÒÃÝËÈÉÍ ÇÓË- БХЯ-НЫ НЭГДҮГЭЭР ОРЛОГЧ САЙД, УЛСЫН ИРГЭНИЙ ХАМГААЛАЛТЫН ГАЗРЫН

ДАРГЫН АДЪЮТАНТААР АЖИЛЛАСАН ЖИЛҮҮДИЙН ТУХАЙ-

албан ёсоор суралцаагүй гэхэд болж байна. Болгар хэлээ сайн мэднэ биз дээ" гэхэд нь дунд зэрэг мэднэ гэж хариултал нөгөө том генерал нь дарга руу харж "тантай л адилхан даруудуулж хариулж байх шив дээ" гээд "Бидний гар нийлэх юм шиг байна. За ажлаа илтгээрэй" гээд гарсан хойно нь дарга маань Нүрзэдтэй энгийн сайхан ярилцахад нь би бүр овоо тайвширч байлаа. Нүрзэдийг явсан хойно "За ажилдаа ор! Өрөө чинь миний үүдэнд байгаа" гэхэд нь мэдлээ гүйцэтгэе гээд өрөөнөөс нь гарч ирж нэг урт амьсгаа авч бүр тайвширч билээ. Өрөөнийхөө байрлалыг сайн харж танилцаад даргын үүдэнд байсан ширээг эсрэг талд нь байсан улаан ногоон гэрэлтэй олон товчтой утасны аппаратны дэргэд байрлуулж, ширээний нүдэнд байсан хуулийн эмхэтгэлүүдийг хэн нэгнийх нь юм байх гэж тусад нь тавиад, цааш нь харахад орос даргын нэртэй хаягтай өрөө байсан нь генералын орос зөвлөхийнх нь өрөөг гэж ойлгож байтал гадаа хаалганы хонх бололтой хонх тар тарр гэж дуугарч гардаг юм. Онгойлгоод харсан чинь коридорын үзүүр рүү нэг дарга явж байсныг энэ хүн орох гэсэн юм байлгүй гэж бодоод өнгөрлөө. Нөгөө хонх хоёр дахиад дуугарахад нь харсан чинь цэвэрлэгч авгай явж байхад нь та орох гэсэн юм уу? гэх гэснээ болчихоод ширээ рүүгээ эргэтэл дарга маань гарч ирээд "Хонх дуугарахыг сонссон уу" гэхэд нь тийм сонссон хонходсон хүмүүс цаашаа явцгааж байсан л даа гэсэнд дарга маань дэвтэрээ аваад ороод ир гэлээ.

"За хүү минь наашаа суу" гээд хажуудаа суулгаад "Би сая чамайг дуудаж хонх дуугаргасан юм. Үүнээс хойш хонх дуугарвал хаалга тогшиж зөвшөөрөл авалгүйгээр дэвтэрээ аваад шууд орж ирж бай!. Өгсөн даалгаврыг тэмдэглэж авч бай!. Би бас чам шиг цагтаа Равдан генералын адъютант байсаан" гээд адъютант хүн ямар үүрэг гүйцэтгэдэг яаж ажиллах талаар заавар зөвлөлгөө өгөөд сая би чиний ширээгээ байрлуулсныг харлаа, зөв байна. Тэр ширээн дээр чинь хэд хэдэн товчтой утас байгаа нь миний утас юмаа. Тэр утсыг миний эзгүйд авч ярьсан хүмүүстэй соёлтой харьцаж хариулж бай! Мөн намайг байгаа үед гурав дахиа дуугарвал чи авч бай! Бусад үед нь намайг авч байна гэж ойлгоорой гээд адъютант хүний ажлын зургийг нүдэнд харагдтал нь зааж өгсөн юм даа. Би ажлын анхны өдрөө ингэж хөглөж явлаа.

... Ажилдаа нилээд дадаж ажлын дөртэй болж байхдаа салаан даргын болон ИХ-ын мэргэжлийн ангийн даргын дүрмийг уншиж байсан чинь дарга маань дуудаж хажуудаа суулгаад алба хааж байгаа энэ байгууллагынхаа талаар ямар бодолтой байна гээд УИХГ-ын зорилго үйл ажиллагааг сайн тайлбарлан энэ талаар ямар материал судлах, уншихыг зөвлөсөн нь олон улсын хамтарсан экспедицэд инженерээр ажиллаж байсныг минь бодож ямар хэмжээний боловсон хүчин юм бэ гэдгийг минь шалгаж дүгнэсэн хэрэг гэж бодож байлаа. Цэргийн дүрмүүдийг уншиж судалж байгаа чинь сайн байна. Энэ хоёр байгууллага чинь салшгүй холбоотой харилцан ажиллагаа шаарддаг учир аль алиных нь тактик бодлогыг судалж суралцах хэрэгтэй гээд цаашдаа миний ажлын зав зайг тааруулан салаан даргын болон иргэний хамгаалалтын мэргэжлийн ангийн тактикийн талаар юу сурч судалснаа шалгуулж цааш нь шат ахиулан суралц гэж билээ. Үүнээс хойш цэргийн эрдмийг системтэйгээр зааж сургасан юм. Ингэж ЗХУ-д улс төрийн Лениний академийг онц дүнтэй, ЗХУ-н ЗХЖШ-ын академийг нэг л сайнтай бараг онц төгссөн. МАА-ийн УТГ-ын орлогч дарга, ЗХЖШ- ын 1-р орлогч дарга, оператив хэлтэсийн дарга, УИХГ-ын Төв штабын дарга, Газрыг 1-р орлогч дарга, БХЯ-ны 1-р орлогч сайд, УИХГ-ын дарга, МАА-ийн улс төр тактикийн гүнзгий мэдлэгтэй авъяслаг генералаар цэргийн эрдмийг заалгасны хүчинд цэргийн сургууль төгссөн нөхдөөсөө алхам ч хоцролгүй байлдагчаас хурандаа болтлоо 30 жил цэргийн алба хаасан минь ардын армийн авъяслаг генералын адъютантаар томилогдон ажилласны минь аз гэж бахархан бодож,

даргынхаа тухай гэгээн сайхнаар дурсан санадаг юм даа.

... Манай байгууллага чинь болзошгүй дайны үед хүн амыг авран хамгаалж, УАА-н тогтвортой үйл ажиллагааг хангах үүрэгтэй байгууллага учир энэ байгууллагад алба хаагчид бүгд цэргийн алба хаасан хүмүүс биш тус тусын мэргэжлээрээ УАА-д ажиллаж байгаад ирсэн хүмүүс ихэнх байдаг юм шүү дээ. Чи өөрөө ч гэсэн мэргэжлээрээ олон улсын экспедицэд инженерээр ажиллаж байсан ч гэсэн цэргийн албыг байлдагчаас нь эхлэн хааж яваа офицер хүн учраас хүн болгонтой харьцахдаа хэнтэй харьцаж байгаагаа санаж тэдний хэлж, ярьж байгааг анхааралтай сонсож ёстой л 7 хэмжиж 1 огтол гэдэг үгийг санаж хариу хэлж байгаарай. Чи хурц түргэн зантай шүү, цаадуул чинь цэргийн дүрмийн харьцаанд тийм ч таатай хандахгүй байх шүү гэдгийг анхааралдаа аваарай гэж сургаж хэлсэн нь харьцааны өндөр соёлтой хүний сургамж юм даа гэж алба, амьдралынхаа турш санаж хэрэгжүүлж ирлээ.

... Чи бид хоёр хөдөө гадаа, аймаг орон нутаг цэргийн анги байгууллагуудаар үүргийн дагуу их явах болно. Тэр үед чи миний хувцас хунарыг зочид буудал, цэргийн ангийн ар талыг хариуцсан дежурт өгч цэвэрлүүлж индүүдүүлж байгаарай. Би өөрөө Равдан генералын адъютант байхдаа ингэдэг байсан юм гээд гутлын алчуураа тусгай уутанд хийгээд авч явж, надад гутлаа цэвэрлэхийг сануулан өгч байгаарай гээд өөрөө гутлаа арчдаг байсан нь өөрөө цэвэрч цэмцгэр, адюъютант миний хувьд эр хүний нэр төрийг хамгаалсан маш их соёлтой хүн байсных нь гэрч юм даа.

...1977 оноос Зөвлөлтийн туршлагаар аймаг орон нутаг, албан байгууллагуудад "Объектын иж бүрэн сургууль" төлөвлөн явуулж эхэлсэнтэй холбогдуулан уг сургуулийг төлөвлөж боловсруулахдаа УАА-н объектуудын онцлог байдлуудаас болж мэргэжлийн ангиудынх нь тактик тус бүрдээ өөр өөрийн онцлогтой байх ёстой учраас ИХ-ын мэргэжлийн ангиудын хооронд явуулдаг тэмцээнүүд нь ч тэдгээрийн бэлэн байдал, үүрэг гүйцэтгэх чадварыг дээшлүүлэхэд маш чухал юм шүү дээ гэж хэлдэг байсан нь тухайн сургуулийг амьдралд ойртуулан чанартай явуулж уг объект байгууллагад ашигтай, тухайлбал, намрын цагт хадлан тэжээл бэлтгэх, хээрийн түймрээс сэргийлэн цурам татах зэргээр төсвийн мөнгийг ашигтай зарцуулах үүднээс өгч байсан улс төр, нийгмийн зүтгэлтэн хүний онцгой чанар байсан байна даа гэж бодогддог юм. ...

1976 оны намар оройхон шиг буюу 10-р сарын сүүлчээр манай байгууллагын боловсон хүчний хэлтсийн дарга "Нарийн хараа" дэд хурандаа Пүрэвжав гуай намайг өрөөндөө дуудаж: - За хүү минь даргын чинь 50 насны ой болох гэж байгааг мэдэж байгаа биз дээ гэхэд нь 1926 оны 12-р

сарын 20-нд Увс аймгийн Өндөрхангай сумын 7-р баг "Туулайт" гэдэг газар төрсөн хүн шүү дээ гэсэн чинь "Сайн байна, тэгээд л чамайг дуудсан юм" гээд байгууллагын хамт олноос даргад бэлэг өгөх тухай чамтай ярьдаг юм уу гэж дуудсан юм гэхэд нь би: - Даргыг харж байхад байгууллагаас шагнал урамшуулал тэр тусмаа сангийн мөнгөөр юм авах тал дээр маш хатуу зарчимч зантай хүн шүү дээ гэсэн чинь тэгээд л чамтай ярьж тандах санаатай дуудсан юм. Бид ярилцаж байгаад генералын савхин дээлийн зардалыг дундаасаа гаргаж шинэчилж өгье гэцгээсэн юм гэхэд нь "Дэд хурандаа манай даргын савхин дээл нь цоо шинэ хэвээрээ шүү дээ. Харин танаас нэг зүйл гуйж болох уу гэсэн чинь тэг тэг гэж байна. Дэд хурандаа та бид нар танай хатгин овгийнхны нутаг руу Дорнод аймгийн цэргийн хэлтсийн дарга "Барга" дэд хурандаа Батхуяг гуай, манай жолооч ахлагч Банзрагч дарга бид тавуулаа явж байхдаа та наран сөрөг зогсож байсан оонын хоёр чихийг хөдөлтөл буудаж, би алсан чонын гэдсийг гаргах гэж хоёулаа онигоонд орсноо санаж байна уу гээд инээлдсний дараа та нар тэр савхин дээлийнх нь оронд даргад хоёр амтай шувууны буу авч өгөөч" гэсэнд "Хэ цэс, тиймхэн юмаар юугаа хийдэг юм бэ" гэхэд нь та өөрөө харсан даа дарга "СВД", "СКЗ"-ээр буудахдаа юу гэж байлаа гэхэд минь нээрэн ч тийм юм уу гэж зөвшөөрч даргад маань шувууны буу дурсгаж билээ. Би ч хоёр гурван буу маллаж явахгүй болж шувууны буунд нь хиймэл савхиар уут урлан оёж авч явдаг болсон юм даа.мОдоогоос 40 жилийн тэртээд даргынхаа 50 насныхан ойг тэмдэглэж шувууны буу байгуулгаасаа дурсгаж байсан маань саяхан юм шиг мөртлөө олон он жилүүд улиран өнгөрч дээ.

... Нэг удаа дарга маань "Октябрийн баярын сэдвээр" Үнэн сонинд тэргүүн бичих үүрэг өглөө. Урьд өмнө нь сонинд юм бичиж байгаагүй би гэдэг хүн юугаа бичиж хуйхаа мааждаг билээ гээд л тэр үеийн сонингууд болон намын амьдрал сэтгүүлд бичигдсэн архивын материалуудыг цуглуулан "опериаци" хийж энд тэнд нь оруулаад арав гаруй хуудас юм эвлүүлж бичээд даргадаа үзүүлсэн чинь уншиж үзээд талын тал ч хүрэхгүй юм эргүүлэн өгөөд за хүн битгий оруулаарай гээд өөрөө юм бичээд суучихдаг юм. Юу болдог болдоо гээд хүлээж байсан чинь төдхөн бичээч Оролмаагаар үүнийг бичүүлээд сонинд хүргэж өг гэлээ.

Маргааш нь даргын бичсэн материал үг үсгийн зөрөөгүй сонинд гарч билээ. Дарга маань намын үнэн сонинд Ардын армийн тухай тэргүүн /цаг үеийн сэдвээр/ зөвлөлтийн армийн сүүлийн үеийн ололт амжилт, түүний дотроос Нисдэг тэрэгний цохилтын давуу талууд болон улсын иргэний хамгаалалтын үүрэг зохион байгуулалт, сургалтын материаллаг бааз / Хорогдох байрууд/ үйл ажиллагааны хувьд бэхжүүлэх, боловсон хүчнийг бэлтгэх, чадваржуулах талаар бичсэн бүгд нь тэр үеийн хэвлэлийн цензүүрийг ямар ч саадгүй давж олны хүртээл болсны зэрэгцээ Л.И.Брежневийн "Бага газар", Васелий Левскийн "Сэргэлт, Атар" зэрэг жанжинуудын дурсамж номуудыг орчуулж байсан нь хэлний бэлтгэлийнх нь хэмжээ ямар түвшинд байсныг нь харуулахын зэрэгцээ дарга маань Красная звезда, Новая время, Неделя, Военный знание зэрэг ЗХУ-ын сонин сэтгүүлүүд болон улсынхаа бүх сонин сэтгүүлүүдийг тогтмол уншдаг хүн байлаа.

Цэргийн алба мөр зэрэгцэн хааж байсан анд нөхдүүд минь удирдлаганд нь байсан газар хэлтсийн удирдлагууд, армийн командлагч генералаас өгсүүлээд даргаар маань цэргийн эрдэм заалгаагүй хүн ховорхон бөгөөд тэд цөм л Түмэндэмбэрэл генералаар цэргийн эрдэм заалгасан азтай нөхөр шүү чи гэцгээдэг байсан нь, дарга маань манай армийн ёстой гэгээрсэн эрдэмтэй генерал байсныг нь гэрчилдэг юм даа гэсэн гэгээн дурсамжаараа даргынхаа 90 насных нь ойд сэтгэлийн зул өргөмүү.

Бэлтгэл хурандаа Р.ШАГДАРСҮРЭН

7СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðààñ ÝÁÖÒÑ-ÕÕÊ-íû 28 àæèëòàí àëáàí õààã÷äàä ãàìøèã îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ãàëûí àþóëã¿é áàéäàë, ïèéøèí çóóõíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, ýìíýëãèéí àíõíû òóñëàìæ ñýäâýýð äºðâºí öàãèéí ñóðãàëò, äàäëàãà çîõèîí áàéãóóëëàà.

̺í ñóðãàëòàíä îðîëöñîí àëáàí õààã÷äûí äóíä ñóäàëãàà ÿâóóëæ ºðõèéí ýðñäýëèéã òîîöîæ ãàðãàñàí þì. Óã ñóäàëãààãààð äºðâºí ºðõ áàãà ýðñäýëòýé, 20 ºðõ äóíä ýðñäýëòýé, äºðâºí ºðõ ºíäºð ýðñäýëòýé ãýæ

òîãòîîãäñîí. Òèéìýýñ ºíäºð ýðñäýëòýé äºðâºí ºðõºä ýðñäýëýý áóóðóóëæ, àþóëã¿é àìüäðàõ çºâëºìæ ºã뺺.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí,

ахмад С.Пүрэвсүрэн

Аéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðààñ àëáàí õààã÷äûí ÷ºëººò öàãèéã çºâ áîëîâñîí ºíãºð¿¿ëýõ, ñïîðòîîð äàìæóóëàí õàìò îëíû äóíä íºõºðñºã çàí õàðèëöààã òºëºâø¿¿ëýõ, àëáàíû áýëòãýë áýëýí áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð äîëîî õîíîã á¿ðèéí äàâàà ãàðàãò õàìò îëíîîðîî ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ àæëûã ºðí¿¿ëýýä áàéíà.Ýíýõ¿¿ àæëûí íýýëòýä çîðèóëàí àëáàí õààã÷äûí äóíä ãàð áºìáºã, øèðýýíèé òåííèñ òºð뺺ð òýìöýýí çîõèîí ÿâóóëëàà."Ãàð áºìáºã"-èéí òýìöýýíèé òºðºëä íèéò íàéìàí áàã òàìèð÷èä îðîëöîæ , íýãä¿ãýýð áàéðò òóñ ãàçðûí Ýðýí õàéõ àâðàõ ñàëáàðûí îðëîã÷ îíöãîé áàéäëûí àõëàõ äýñëýã÷ Ö.Áàòõ¿¿ãýýð àõëóóëñàí áàã òàìèð÷èä, õî¸ðäóãààð áàéðò ÎÁÃ-ûí äàðãà, îíöãîé áàéäëûí õóðàíäàà Ä.Áàòæàðãàë àõëàã÷òàé áàã òàìèð÷èä, ãóðàâäóãààð áàéðò Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ 32 äóãààð àíãèéí ñàëààí çàõèðàã÷ îíöãîé áàéäëûí àõëàõ äýñëýã÷ Á.Áîëîð-Ýðäýíý àõëàã÷òàé áàã òàìèð÷èä òóñ òóñ øàëãàðàâ.Õàðèí øèðýýíèé òåííèñíèé òýìöýýíèéã ýðýãòýé, ýìýãòýé ãàíöààð÷èëñàí òºð뺺ð çîõèîí áàéãóóëñàí. Òýìöýýíèé ýðýãòýé òºðºëä, Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 32 äóãààð àíãèéí àâðàã÷, ãàë ñºíººã÷ îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Õ.̺íõáàò íýãä¿ãýýð áàéð,

Ýðýí õàéõ, àâðàõ ñàëáàðûí á¿ëãèéí äàðãà, îíöãîé áàéäëûí àõëàõ äýñëýã÷ Ã.Èõáàÿð õî¸ðäóãààð áàéð, Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ 32 äóãààð àíãèéí àâðàã÷, ãàë ñºíººã÷ îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ í.Ýíõöîëìîí ãóðàâäóãààð áàéð ýçýëëýý.Ýìýãòýé òºðºëä, Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí çàðëàí ìýäýýëýë õîëáîîíû àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí îíöãîé áàéäëûí àõìàä Ã.̺íõçóë íýãä¿ãýýð áàéð,Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 32 äóãààð àíãèéí äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷, îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Ä.Îòãîíæàðãàë õî¸ðäóãààð áàéð, áè÷èã õýðýã àðõèâûí ýðõëýã÷, îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Á.Îòãîíöýöýã ãóðàâäóãààð áàéðò òóñ òóñ øàëãàðàâ.

Эмч, сэтгэлзүйч , дэслэгч Н.Дарьсүрэн

Аéìãèéí ªñâºðèéí àâðàã÷ á¿ëãýìèéí ãèø¿¿ä "Ìîíãîë áàõàðõëûí ºäºð"-ººð 2016-2017 îíû õè÷ýýëèéí øèíý æèëèéí àíõíû óóëçàëòàà çîõèîí áàéãóóëëàà.

Óóëçàëòààð ªñâºðèéí àâðàã÷èä òóñ õè÷ýýëèéí æèëä õèéõ àæëûí òºëºâëºãººãºº ãàðãàæ, ¿å òýíãèéíõíýýñýý ãàäíà àðä èðãýä, àæèëòàí àëáàí õààã÷èä áîëîí îðîí íóòãèéí óäèðäëàãóóäàä õàíäàí àþóëã¿é àìüäðàõ, àþóë îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõýä òóñòàé ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãààíû àæëóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõààð áîëëîî.

̺í Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 25 äóãààð àíãèä øèíýýð àøèãëàëòàä îðñîí ãàë ò¿éìýð óíòðààõ ¿íäñýí çîðèóëàëòûí àâòî ìàøèíòàé òàíèëöñàí þì.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí , дэслэгч Б.Цэрэнням

Íàëàéõ ä¿¿ðãèéí ãóðàâäóãààð õîðîîíû íóòàã äýâñãýðò áàéðëàëòàé 57 äóãààð óêëîíû ãàçàð õóâèàðàà í¿¿ðñ îëáîðëîæ áàéñàí èðãýí Ý-ãèéí óóðõàéí àìíû òóíåëü òàñàð÷

ãóðâàí õ¿í äàðàãä÷èõëàà ãýñýí äóóäëàãà 11 ä¿ãýýð ñàðûí 07-íд 09:43 öàãò ÎÁÅÃ-ûí õàðüÿà Óóë óóðõàéí àâðàõ àíãèä èðñýí.

Àëáàí õààã÷èä äóóäëàãûí äàãóó îñëûí ãàçàðò î÷èæ õàéãóóë õèéõýä óóðõàéí íàëóó àì 20 ìåòðèéí ã¿íä íóðàëò ¿¿ñ÷, õî¸ð áýõýëãýýíèé íóðóó òàñàð÷, íóðëûí öààíà ãóðâàí èðãýí äàðàãäñàí áàéäàëòàé áàéñàí áàéíà.

Èéìýýñ àâðàã÷èä øóóðõàé àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàí, óóðõàéí íóðëûã ñýòýëæ, òðóáàãààð àãààðæóóëàëò õèéí, áýõýëãýý òàâüæ, 15 ìåòð/êóá íóðñàí øîðîîã 20 ìåòðèéí ã¿íýýñ äýýø êîâøîîð 纺âºðëºæ àæèëëàâ.

Àâðàõ àæèëëàãàà ãóðâàí öàã ãàðóé ¿ðãýëæèëñýíèé ýöýñò íóðàíãèä äàðàãäñàí èðãýäèéã ýñýí ìýíä ãàðãàæ, àíõàí øàòíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýí, ýìíýëãèéí áàéãóóëàãàä õ¿ëýýëãýí ºã뺺.

Îñëûí äóóäëàãààð àâðàõ õî¸ð á¿ëýã àæèëëàëàà ãýæ Óóë, óóðõàéí àâðàõ àíãèàñ ìýäýýëëýý.

Óóðõàéí íóðàíгèä äàðàгäсàí гóðâàí èðгэíèé àмèéг àâàðëàà

ªðõèéí эðсäэëèéг òооöоâ

Õàмò оëíооðоо сïоðòооð õèчээëëэíэ

ªсâºðèéí àâðàгчèä оðоí íóòгèéí óäèðäëàгóóäàä сóðгàëò ÿâóóëíà

ХЭНТИЙÀÉÌÀÃ

ДОРНОГОВЬДУНДГОВЬ

ÀÉÌÀÃÀÉÌÀÃ

ÓÓÀÀ

ӨВӨРХАНГАЙÀÉÌÀÃ

Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð, Óëààí çàãàëìàéí õîðîî õàìòðàí åðºíõèé áîëîâñðîëûí 1, 2 äóãààð ñóðãóóëèéí àíõíû òóñëàìæèéí íºõºðëºëèéí 20 ãèø¿¿íä ºäºð ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà.Òóñ ñóðãàëòààð àíõíû òóñëàìæèéí íºõºðëºëèéí àæèëëàõ æóðàì çààâàð, àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð, Óëààí çàãàëìàéí õîðîîòîé õýðõýí óÿëäàà õîëáîîòîé àæèëëàõ, àíõíû ñóóðü òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ òàëààð ìýäëýã äàäëàãà îëãîëîî."Àíõíû òóñëàìæèéí íºõºðëºë" íü ãàìøãèéí

ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä õóâü íýìýð îðóóëàõ ãàìøèãò íýðâýãäýãñäýä àíõíû òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, ¿¿ðýã á¿õèé ñàéí äóðûíõíû ìýðãýøñýí áàã þì.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, ахлах дэслэгч Э.Чимэдлхам

Аíõíы òóсëàмæèéí íºõºðëºëèéí

гèø¿¿ä сóðгàëòàíä õàмðàгäàâ

АРХАНГАЙÀÉÌÀÃ

Äóóäëàгà õ¿ëээí àâàгчèä мэðгэæëèéí óð чàäâàðàà соðèâ

Îíöãîé áàéäëûí àëáàíû àëáàí õààã÷äûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð, àëáàíû áýëòãýë, áýëýí áàéäëûã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí õàðúÿà Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ àíãèóäûí äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷äûí "Àæèë ìýðãýæëèéí àâàðãà" øàëãàðóóëàõ òýìöýýíèéã çîõèîí áàéãóóëëàà.

Òýìöýýíä Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 17, 23, 33 äóãààð àíãèéí íèéò 9 äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷ îðîëöîæ 1.5 êì-ûí çàéä ÿâãàí ìàðø ¿éëäýæ áàéðøèë òîãòîîã÷èä ºãºãäñºí öýã èëð¿¿ëýõ, áîãèíî äîëãèîíû ICOM-78 ñòàíöûã òîõèðóóëàí õîëáîîíä îðîõ, õ¿í íýã á¿ðèéí õàìãààëàõ õýðýãñëèéã íîðìàòèâ õóãàöààíä ºìñºõ, Îíöãîé áàéäëûí àëáàíû ä¿ðýì, õîëáîãäîõ õóóëü ýðõ ç¿éí àñóóëòààð àñóóìæ áºãëºõ çýðýã òºðë¿¿äýýð ìýäëýã, ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðàà ñîðèí ºðñºëäºâ.

Ñàéíøàíä ñóì äàõü Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 33-ð àíãèéí äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷, Îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Î.Áàò÷èìýã тýðã¿¿í áàéð, Àéðàã ñóì äàõü Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 23-ð àíãèéí äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷, Îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Î.Áîëîðöýöýã äýä áàéð, Çàìûí-¿¿ä ñóì äàõü Îíöãîé áàéäëûí õýëòñèéí Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ 17-ð àíãèéí äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷, Îíöãîé áàéäëûí àõëàã÷ Á.Áàÿðìàà гóòãààð áàéðûã òóñ òóñ ýçýëæ ºðãºìæëºë, àëò ìºíãº, õ¿ðýë ìåäàëûí ýçýä áîëëîî.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, дэслэгч Д.Батчимэг

ОРОН НУТАГ

8 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

СУРГАЛТ

Шатаж байсан байшингаас нь өөрийг нь аварч гаргаад, галыг нь унтрааж өгсний хариуд "Хамаг юм норгож, сүйтгээд хаячихлаа" хэмээн хэл ам хийсэн хүний тухай сонсоод нэгэн явдал санаанд оров. Намайг хүүхэд байхад Улаанбаатар-Дархан-Эрдэнэт чиглэлийн галт тэргэнд замын нэгэн өртөөнөөс суугаад суудал хайн явж байсан эмэгтэйн хоёр талаар хоёр залуу шурхийн зөрөхдөө алтан ээмгийг нь сэт татан аваад явчихсан юм. Тэр эмэгтэйн хоёр чих сэтэрч, цус гоожин, шанааг нь даган урсаж байлаа. Тэгтэл өнөө эмэгтэй "Хайран ээмэг" хэмээн чихээ даран орилж билээ.

Одоо миний бичих баримт үүнтэй адилхан, эд хөрөнгөө амь бие, эрүүл мэндээсээ дорд үздэг хүний тухай юм. Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн II хорооны нутаг Орбитын наймдугаар гудамжны нэгэн айлд энэ сарын 8-ны үдэш гал гарчээ. 20.25 цагт дуудлага ирснээр нийслэлийн Онцгой байдлын газрын Гал түймэр унтраах, аврах 18 дугаар ангийн салааны захирагч, ахмад Г.Пүрэвтулга ахлагчтай зургаан албан хаагч

МИЙГ НЬ АВАРЧ БАЙХАД...

очиход модоор барьж, дранк хадаж байгаад шавардсан, 5х7 метрийн хэмжээтэй байшингийн үүдний 1х2 хэмжээтэй амбаар шатаж байжээ. Байшин дотор байсан 18, 52 насны хоёр эмэгтэй гарч чадалгүй, угаартах аюул нүүрлэсэн байсан тул гал сөнөөгчид байшингийн цонхыг хагалан, тэднийг гаргаж, галыг унтраасан байна. Энэ үед ахимаг насны эмэгтэй нь халамцуу байсан аж.

Галын тархалт их, үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал, утаатай байсан тул гал байшин руу дамжин орж, дотуураа хавж шатахаас сэргийлж, ээлжийн бүрэлдэхүүн гал түймрийг унтраахдаа задаргаа хийжээ. Ингээд галыг унтраачихаад гал сөнөөгчид зарим хэсгийнх нь шаврыг ховхлон, мод дотуураа битүү уугьж буй, эсэхийг шалгасан аж. Гэтэл гэрийн эзэгтэй задаргаа хийхгүй байхыг шаардсан байна. Өөх өгсөн хүнтэй өглөө босоод заргалдана гэгчээр өөрсдийг нь угаартах аюулаас, гэр оронг нь үнс болохоос аварсан гал сөнөөгчдийг өнөөх эмэгтэй буруутгаж, цонхны шил, эвдэрсэн хаалгаа "нэхжээ". Тэгж шалгалгүй яваад өгсөн хойно нь унтраагүй, уугьж үлдсэн цог сэргэж, гэр нь дахиад шатвал яах вэ?

Бас нэгэн баримт. Монгол орон

даяар энэ сарын 5-6, 12-13-нд их хэмжээний цас орж, шуурсан даа. Сүүлийнх нь цасан шуурганаар улсын хэмжээнд 70 гаруй хүн төөрч, ар гэрийнхнийгээ сандарган, олон хүнд төвөг удсан. 1100 малтайгаа төөрсөн, Төв аймгийн Сэргэлэн сумын малчныг хайхдаа аймгийн Онцгой байдлын газрынхан 82 км зам туулж, 15 литр бензин зарцуулжээ. Сумынх нь ЗДТГ-аас бас баахан хүн түүнийг хайсан, тэд бас л багагүй шатахуун зарцуулсан байж таарна. Дорнодын жолооч нар энэ өдөр хамгийн хайхрамжгүй байж, машин машинаараа сураггүй болсон тул жолооч, зорчигчтойгоо нийлсэн 41 хүнийг эсэн мэнд олохын тулд аврагчид 180 литр шатахуун зарцуулсан байна. Улаанбаатарын ханшаар бодоход 300 мянган төгрөг шатаасан гэсэн үг. Тэнгэр муудна, цасаар шуурна гэж мэргэжлийн байгууллагууд анхааруулсаар, төв суурингаас гарах замыг нь хаасаар байхад энэ олон жолооч хулгайн замаар аймаг, сумаасаа гарч давхиад цасанд суун, бензинээ бараад, зарим нь машинаа эвдчихээд аврагчдаас аврал эрсэн байгаа юм. Бага гэлтгүй энэ бол татвар төлөгчдийн мөнгө. Татвар төлөгчдийн мөнгийг хүнд өвчтэй хүүхэд, хэвтрийн хөгшнийг илааршуулах зэргээр илүү хэрэгтэй зүйлд зарцуулах ёстой болохоос хатуу чихтэй хэнэггүй жолооч нар үрэх ёсгүй.

Тэрхүү цасан шуурганаар олон хүн Онцгой байдлын ерөнхий газрын Шуурхай удирдлага, зарлан мэдээлэх төвийн 265726, 325726 дугаарын утсыг улайстал залгаж, "Яаралтай ажилтай, явах хэрэгтэй байхад зам хаалаа" хэмээн уур бухимдлаа гаргажээ. Өөрсдийнх нь амь нас, эрүүл мэндийг бодсондоо л албаныхан урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авсан нь хэнд ч ойлгомжтой. Хүний аминаас илүү үнэтэй эрдэнэ байдаггүй гэдэг. Амьд явбал алтан аяганаас ус ууна ч гэлцдэг. Цасан шуурганаар амь тэмцэн явж, төөрч, цасанд сууж, эцэстээ

машинаа эвдчихвэл зорьсон ажлаа бүтээж чадах бил үү. Түүний оронд тэнгэр онгойхыг хүлээж суугаад, замын халтиргаа гайгүй болсон хойно явбал үйл хэрэг хурдан бүтэх биш үү."Цагийн

жамыг тодруулагч цаасан шувууны үлгэр" бидэнд "Тусын хариуд хорлох хүн олон, ачийн хариуг мэдэх хүн цөөн" гэж сэрэмжлүүлсэн нь юутай үнэн юм бэ.

Á.ÄÓËÀÌѯÐÝÍ

9СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ЦАГ ҮЕ

ЦЭНГЭЛ НУУРАНД ЖИВСЭН

Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Навчилтай 2 дугаар багийн "Цэнгэл" нууранд /сумын төвөөс зүүн урд зүгт 45 км-т/ иргэн Б-гийн 79-10 ХӨА улсын дугаартай Зил-130 загварын автомашин живсэн тухай дуудлага 2016.11.15-ны өдрийн 09:00 цагт аймгийн Онцгой байдлын газарт ирсэн.

Дуудлагын дагуу Онцгой байдлын газрын Эрэн хайх, аврах салбарын 10 албан хаагч ажиллаж живсэн автомашиныг 2016.11.15-ны өдрийн 18:08 цагт татан гаргасан байна.

Түнэл сумын иргэн Б 31 настай, эрэгтэй, Н 18 настай, эрэгтэй, Г 18 настай эрэгтэй нар өвөлжөөнөөс өвс татахаар явж байгаад нуурын мөс цөмөрч автомашин нь живсэн байна. Цэнгэл нуур нь 25-30 метрийн гүнтэй, хужиртай нуур юм байна. Нуур бүхэлдээ цасаар хучигдсан байсан тул дээрхи иргэд нууран дээр явж байгаагаа мэдэлгүй ийнхүү мөсөнд цөмөрчээ.

Машины хойд хэсгийн мөс эхэлж цөмөрсөн учраас иргэд бүхээгнээс гарч амжжээ.

Автомашин эргээсээ 40, дөрвөн метрийн гүнд живсэн. Усчин аврагчид нийт зургаан цаг ажиллаж усан дор 40 метр газрыг гудамжлан цөмөлж, живсэн автомашиныг троссоор холбон татаж гаргажээ.

Хөвсгөл аймгийн Онцгой байдлын газрын Эрэн хайх, аврах салбарын дарга, онцгой байдлын ахлах дэслэгч Н.Мягмарсүрэнгээр ахлуулсан 10 албан хаагч мэргэжлийн ур чадвар гарган шуурхай ажиллаж иргэдийн амь нас, эд хөрөнгийг авран хамгааллаа.

Хан-Уул Онцгой байдлын хэлтсээс тус дүүргийн 3 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах "Мишээл групп" ХХК-ийн "Мишээл экспо" худалдааны төвд 176 ажилтан албан хаагчдыг хамруулан тактикийн сургуулийг зохион байгууллаа.

Уг дадлага сургуульд Онцгой байдлын албанаас 16 албан хаагч 3 техниктэй, "Мишээл групп"-ээс төв байгууллагын ажилтан, түрээслэгч нийт 160 ажилтан оролцлоо.

Сэлэнгэ аймгийн Онцгой байдлын газарт 2016.11.06 –ны шөнө 00:48 цагт Сайхан сумын Номгон 3-р баг Цахирын ам гэдэг газраас Дархан-Уул аймаг явахаар гарсан PRADO маркын автомашинтай таван иргэн холбоо барих боломжгүй болж, төөрч алга боллоо гэсэн дуудлага өгчээ. Дуудлагаар Сайхан сум дахь Гал түймэр унтраах аврах 61 дүгээр ангийн бие бүрэлдэхүүн эрлийн ажиллагааг эрлийн ажиллагаа явуулж сумын төвөөс 60 гаруй км зайд төөрч түлш нь дуусаж, цасанд суусан байдалтай байхыг олж анхны тусламжийг үзүүлэн амь насыг авран хамгаалсан байна.

Дархан-Уул аймгийн ОБГ-ын ГТУА-54 дүгээр анги Дархан сумын 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэрт орших Улаанбаатар төмөр замын харъяа Дархан татах хэсэгтэй хамтран энэ сарын 09-ний өдөр төлөвлөгөөт тактикийн дадлага сургуулийг амжилттай зохион байгууллаа. Тус сургуулиар татах хэсгийн засварын цехийн хойд хэсэгт гал түймэр гарч утаанд хүн угаартан ухаан алдсан гэсэн цагийн байдал дээр ажиллажээ.

"Элэг бүтэн Монгол-2020", "Эрүүл элэг" хөтөлбөрийн хүрээнд Өвөрхангай аймгийн Онцгой байдлын газар Бүсийн оношлогоо, эмчилгээний төвтэй хамтран албан хаагчдаа эрүүл мэндийн үзлэгт хамруулан B вирусийн эсрэг вакцины 2-р тунг хийж дуусгажээ. Вакцинжуулалтанд ОБГ болон УНС-ийн нийт 63 албан хаагч хамрагдсан байна.

Нийслэлийн Налайх дүүргийн 3 дугаар хорооны 57 дугаар уклонд үйл ажиллагаа явуулдаг иргэн Б-гийн бичил уурхайн /налуу ам/ 20 метрийн гүнд агааргүйдэж нэг иргэн ухаан алдаж унасан тухай дуудлага энэ сарын 09-ний орой 19:55 цагт /20:01 цагт/ ОБЕГ-ын харъяа Уул уурхайн аврах ангид ирсэн байна.

Дуудлагын дагуу Уул уурхайн аврах ангийн албан хаагчид ажиллаж иргэн Т /40 настай, эрэгтэй/-г уурхайн гүнээс эсэн мэнд гаргаж эмнэлгийн байгууллагад шилжүүлэн өгчээ.

Хэнтий аймгийн Онцгой байдлын газрын шатрын аварга шалгаруулах тэмцээн амжилттай болж өндөрлөлөө.

Тус тэмцээнд шуурхай албаны жолооч ахлах ахлагч О.Зоригтбаатар түрүүлж, аймгийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох эрхээ авсан байна.

ЦӨӨН МӨРӨӨР

АВТОМАШИНЫГ ГАРГАЛАА

10 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

МОНГОЛ ÓЛСЫН ÕÓÓЛЬ

ЗЭÂСЭГТ ÕҮ×НÈÉ ТУÕАÉ (ØИНÝ×ИЛСÝН НАÉÐÓÓЛГА)

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ: Íèéòëýã ¿íäýñëýë

1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò

1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëòûí ¿íäýñ, çàð÷èì, çýâñýãò õ¿÷íèé ÷èã ¿¿ðýã, á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, óäèðäëàãûí á¿ðýí ýðõèéã òîäîðõîéëæ, òýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé òóõàé õóóëü òîãòîîìæ

2.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1, ýíý õóóëü áîëîí ýäãýýð õóóëüòàé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü "Òºðèéí ìýäýýëýë" ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 01

ä¿ãýýðò íèéòëýãäñýí.2.2.Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä

ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.

3 äóãààð ç¿éë.Õóóëèéí íýð òîìü¸îíû òîäîðõîéëîëò

3.1.Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìü¸îã äîîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:

3.1.1."çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëò" ãýæ çýâñýãò õ¿÷íèéã áàéãóóëàõ, áýõæ¿¿ëýõ, áýëòãýõýä ÷èãëýñýí

òºðèéí áîäëîãîîð òîäîðõîéëîãäîõ õàðèëöàí óÿëäàà á¿õèé àðãà õýìæýýíèé öîãöûã;

3.1.2."Òºðèéí öýðãèéí íîìëîë" ãýæ òàéâàí öàãò áîëîí äàéíû ¿åä çýâñýãò õ¿÷íèéã àøèãëàõ ¿çýë áàðèìòëàë, àðãà çàìûã òîäîðõîéëñîí áàðèìò áè÷ãèéã;

3.1.3."öýðãèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãà" ãýæ öýðãèéí áýëýí áàéäëûã õàíãàõ áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõ, ìýðãýæèë àðãà ç¿éí óäèðäàìæààð õàíãàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, õÿíàõ, çîõèöóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã;

3.1.4."çýâñýãò õ¿÷íèé òºðèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãà" ãýæ çýâñýãò õ¿÷èíä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéã ìºðä¿¿ëýõ, á¿ðýí ýðõèéíõýý õ¿ðýýíä ýðõ ç¿éí õýì õýìæýýã òîãòîîõ, õýðýãæèëòèéã õàíãàõ, çýâñýãò õ¿÷èíä èðãýíèé õÿíàëò òàâèõ ¿éë àæèëëàãààã;

3.1.5."öýðãèéí ìýðãýæëèéí óäèðäëàãà" ãýæ çýâñýãò õ¿÷íèé ñòðàòåãèéí áîäëîãî, òºëºâëºëòèéã áîëîâñðóóëàõàä îðîëöîæ, öýðãèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ, êîìàíäëàã÷, çàõèðàã÷èä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, òºðºë ìýðãýæëèéí öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûã óäèðäëàãààð õàíãàõ ¿éë àæèëëàãààã;

3.1.6."èðãýíèé õÿíàëò" ãýæ õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëò, öýðãèéí óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãàà, òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëò, çàðöóóëàëòûã íýýëòòýé, èë òîä õÿíàõ ¿éë àæèëëàãààã;

3.1.7."òºðëèéí öýðýã" ãýæ ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí ÷èã ¿¿ðãèéã õóóðàé ãàçàð áîëîí àãààðûí çàéä áèå äààæ, ýñõ¿ë õàìòðàí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ çîðèóëàëò á¿õèé çýâñýãò õ¿÷íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã;

3.1.8."õóóðàé çàìûí öýðýã" ãýæ íóòàã äýâñãýðèéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäàë, èðãýíèé àþóëã¿é áàéäëûã ãàäíû çýâñýãò õàëäëàãà ò¿ðýìãèéëëýýñ õàìãààëàõ öýðãèéí õ¿÷íèéã;

3.1.9."àãààðûí öýðýã" ãýæ óëñûí àãààðûí õèë, àãààðûí çàéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäàëä

õÿíàëò òàâèõ, õàìãààëàõ öýðãèéí õ¿÷íèéã;3.1.10."öýðãèéí àæèëëàãàà" ãýæ çýâñýãò

õ¿÷íèé òºðëèéí öýðãèéí õ¿÷, õýðýãñëèéã çîõèîí áàéãóóëàëòòàéãààð õýðýãëýõèéã;

3.1.11."öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðýì" ãýæ öýðãèéí ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà, àëáàí òóøààëòíû ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà, òýäãýýðèéí õîîðîíäûí õàðèëöààíû õýì õýìæýýã çîõèöóóëñàí ýðõ ç¿éí áàðèìò áè÷ãèéã;

3.1.12."çýâñýãëýë" ãýæ öýðýã, òåõíèê, çýâñýã, öýðãèéí çîðèóëàëò á¿õèé áàéãóóëàìæèä øóóä õºíººë ¿ç¿¿ëýõ, ººðèéí öýðýã, òåõíèê, áàéãóóëàìæèéã õºíººëèéí õýðýãñëýýñ õàìãààëàõ çîðèóëàëò á¿õèé çýâñýã, òåõíèêèéí öîãöûã;

3.1.13."öýðãèéí òåõíèê" ãýæ öýðãèéí àæèëëàãààíû á¿õ òºðëèéí õàíãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ, öýðãèéã ñóðãàõ çîðèóëàëò á¿õèé çýâñýãò òýìöëèéí òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæèéã;

3.1.14."öýðãèéí íººö" ãýæ çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, ñàëáàðûã ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ ¿åä çàðöóóëàõ çîðèóëàëò á¿õèé õ¿í íýã á¿ð, çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèê, íýãòãýë, àíãè, ñàëáàðò òîãòîîñîí á¿õ òºðëèéí íººöèéã;

3.1.15."öýðãèéí áàéðëàë" ãýæ òàéâàí öàãò öýðãèéí íýãòãýë, àíãè-, áàéãóóëëàãà, öýðãèéí ñóðãóóëèéí òàëáàð, á¿ñ, öýðãèéí áîëîí õýýðèéí õîòõîí, ñóóðèí, áààç áîëãîí òîãòîîñîí íóòàã äýâñãýðèéã;

3.1.16."çýâñýãò õ¿÷íèé áàéëäààíû áýëýí áàéäàë" ãýæ öàãèéí áàéäëûí ÿìàð ÷ íºõöºëä òîãòîîñîí õóãàöààíä äýýä êîìàíäëàëààñ äààëãàñàí ¿¿ðãèéã ìàäàãã¿é áèåë¿¿ëýõ öýðãèéí áîäèò ÷àäâàðûã.

4 ä¿ãýýð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷èí

4.1.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷èí íü óëñûã öýðãèéí õ¿÷, õýðýãñëýýð áàòëàí õàìãààëàõ çîðèëãî á¿õèé òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãà ìºí.

4.2.Çýâñýãò õ¿÷íèé öýðãèéí ñ¿ð õ¿÷íèé áýëãýäýë íü "Á¿õ Öýðãèéí Èõ Õàð Ñ¿ëä" ìºí áºãººä ò¿¿íèéã õàäãàëàõ, çàëàõ, öýíã¿¿ëýõ àñóóäëûã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí áàòàëñàí òóñãàé æóðìààð çîõèöóóëíà.

4.3.Çýâñýãò õ¿÷èí íü Æàíæèí òóã, òºðëèéí öýðýã, íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà íü áàéëäààíû òóã, áýëãý òýìäýãòýé áàéíà.

4.4.Çýâñýãò õ¿÷íèéã Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèàð òîãòîîñîí òºð, íèéãìèéí áàéãóóëëûí ¿íäýñ, èðãýíèé ýðõ, õóóëü ̧ ñíû àøèã ñîíèðõëûí ýñðýã àëèâàà õýëáýðýýð àøèãëàõûã õîðèãëîíî.

4.5.Çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàð õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàðòàé áàéíà.

4.6.Çýâñýãò õ¿÷íèé òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçðûã áóñàä çîðèóëàëòààð àøèãëàõûã õîðèãëîíî.

4.7.Çýâñýãò õ¿÷íèé öýðãèéí íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçðûí õèëèéí öýñýýñ ãàäàãø òîäîðõîé çàéä õîðèîòîé á¿ñ òîãòîîíî.

4.8.Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò öýðãèéí áàéãóóëëàãà õóóëü áóñààð áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

5 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëòûí ¿íäýñ áà çàð÷èì

5.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëòûí ¿íäñèéã òºðèéí áîäëîãî, õóóëü òîãòîîìæîîð òîäîðõîéëíî.

5.2.Çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëò íü äàðààõü çàð÷èìä òóëãóóðëàíà:

5.2.1.çýâñýãò õ¿÷èí íü èðãýíèé õÿíàëòàä

áàéõ;5.2.2.çýâñýãò õ¿÷íèéã òºðººñ óäèðäàõ;5.2.3.çýâñýãò õ¿÷íèé á¿òýö, çîõèîí

áàéãóóëàëò, çýâñýãëýë íü ò¿¿íèé òàéâàí öàãò áîëîí äàéíû áàéäëûí ¿åä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãò çîõèöñîí áàéõ;

5.2.4.çýâñýãò õ¿÷èí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä áàéíãà áýëýí áàéõ;

5.2.5.çýâñýãò õ¿÷íèé á¿õ òºðëèéí õàíãàëòûã òºðººñ áàòàëãààæóóëàõ;

5.2.6.çýâñýãò õ¿÷íèé áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèéã öýðýã òàòëàãààð áîëîí ãýðýýãýýð ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð íºõºí õàíãàõ;

5.2.7.öýðãèéí àëáà õààã÷ á¿ð öýðãèéí ìýðãýæèëä çààâàë ñóðàõ;

5.2.8.õóóëü äýýäëýõ, ÷àíä ñàõèëãà, ºíäºð çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéõ;

5.2.9.òºâëºð¿¿ëýí óäèðäàõ, íýãòãýí çàõèðàõ;

5.2.10.çýâñýãò õ¿÷èí íýãäìýë áàéõ.

6 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé ÷èã ¿¿ðýã

6.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðýã íü ýõ îðíûõîî òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí ýðõò áàéäàë, íóòàã äýâñãýðèéí á¿ðýí á¿òýí, õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäëûã ãàäíû çýâñýãò õàëäëàãà, ò¿ðýìãèéëëýýñ ººðèé㺺 õàìãààëàõ ÿâäàë ìºí.

6.2.Çýâñýãò õ¿÷èí íü ýíý ç¿éëèéí 6.1-ä çààñàí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãýýñ ãàäíà òàéâàí öàãò äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

6.2.1.ýõ îðíîî ãàäíû çýâñýãò õàëäëàãà, ò¿ðýìãèéëëýýñ ººðèé㺺 õàìãààëàõ áýëòãýëèéã õàíãàõ;

6.2.2.àãààðûí õèëèéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäàë, àãààðûí çàéä õÿíàëò òàâèõ, õàìãààëàõ;

6.2.3.óëñûí õèë õàìãààëàëòàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

6.2.4.ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ;

6.2.5.çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèê, ìàòåðèàë õýðýãñëèéí íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ, õàäãàëàõ, ñîëüæ øèíý÷ëýõ;

6.2.6.àëèâàà õºíººõ õýðýãñëèéí õºíººëèéí ãîëîìòîä áàéãàà õ¿í àì, ýä þìñûã àâðàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ;

6.2.7.ãàìøãèéí ¿åä àâðàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ, ñýðãýýí áîñãîõ, õ¿ì¿¿íëýãèéí òóñëàìæèéí ¿éë àæèëëàãààíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

6.2.8.äàé÷èëãààíû áýëòãýë íººöèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèéã ñóðãàõ, õ¿í àìûã öýðãèéí õýðýãò ñóðãàõ, òýäýíä ýõ îðîí÷ ¿çëèéã òºëºâø¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

6.2.9.óëñûí îíö ÷óõàë îáúåêòûã õàìãààëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

6.2.10.öýðãèéí çîðèóëàëòòàé òýñýð÷ äýëáýðýõ ç¿éëèéã àþóëã¿é áîëãîõ.

6.3.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí çºâøººðñíººð Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðèéí äàãóó çýâñýãò õ¿÷íèé áýëýí áàéäëûã àëäàãäóóëàõã¿éãýýð áèå á¿ðýëäýõ¿¿í, òåõíèê õýðýãñëèéã óëñûã õºãæ¿¿ëýõ á¿òýýí áàéãóóëàëòûí àæèëä îðîëöóóëæ áîëíî.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ: ÇÝÂÑÝÃÒ Õ¯×ÍÈÉ Á¯ÒÝÖ, ÇÎÕÈÎÍ

ÁÀÉÃÓÓËÀËÒ, ÁÈÅ Á¯ÐÝËÄÝÕ¯¯Í

7 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò

7.1.Çýâñýãò õ¿÷èí íü õóóðàé çàìûí öýðýã, àãààðûí öýðãýýñ á¿ðäýíý.

7.2.Äàéíû áàéäàë çàðëàìàãö õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãà çýâñýãò õ¿÷íèé á¿òöýä øèëæèæ, ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.

7.3.Çýâñýãò õ¿÷èí íü Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàá, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë, òºðºë, ìýðãýæëèéí öýðãèéí áîëîí áàðèëãà èíæåíåð, àð òàë, òåõíèêèéí íýãòãýë, àíãèóä, öýðãèéí öàãäàà, ýìíýëýã, õàíãàëò ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãà, èðãýí-öýðãèéí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ íýãæòýé áàéíà.

7.4.Öýðãèéí íýãòãýë, àíãè íü òàéâàí öàãò á¿ðýí, õóðààíãóé, íýí õóðààíãóé çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéæ áîëíî.

7.5.Çýâñýãò õ¿÷íèé òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë, íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãûí òàéâàí öàãèéí áîëîí äàéíû ¿åèéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, îðîí òîî, öýðãèéí öàãäààãèéí àæèëëàõ æóðìûã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàá òîãòîîíî.

8 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé áèå á¿ðýëäýõ¿¿í

8.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé áèå á¿ðýëäýõ¿¿í öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààã÷, çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà èðãýíýýñ á¿ðäýíý.

8.2.Öýðãèéí àëáà õààõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöàà, öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

8.3.Çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà èðãýíèé ýðõ ç¿éí áàéäëûã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæîîð çîõèöóóëíà.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ: ÇÝÂÑÝÃÒ Õ¯×ÍÈÉ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

9 ä¿ãýýð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé óäèðäëàãà

9.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé óëñ òºðèéí äýýä óäèðäëàãûã Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðàë õýðýãæ¿¿ëíý.

9.2.Çýâñýãò õ¿÷íèé òºðèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãûã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í õóóëü òîãòîîìæîîð îëãîãäñîí á¿ðýí ýðõèéíõýý õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëíý.

9.3.Çýâñýãò õ¿÷íèé öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà õýðýãæ¿¿ëíý.

9.4.Çýâñýãò õ¿÷íèé öýðãèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãûã òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷, íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí çàõèðàã÷ õýðýãæ¿¿ëíý.

9.5.Öýðãèéí ìýðãýæëèéí óäèðäëàãûã òºðºë ìýðãýæëèéí öýðãèéí äàðãà õýðýãæ¿¿ëíý.

10 äóãààð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ

10.1.Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðàë äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

10.1.1.çýâñýãò õ¿÷íèé ¿éë àæèëëàãààíû ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîãòîîõ;

10.1.2.çýâñýãò õ¿÷íèé õºãæëèéí áîäëîãûí õýðýãæèëòèéí òàëààð ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíû ìýäýýëýë ñîíñîõ;

10.1.3.çýâñýãò õ¿÷íèéã áýõæ¿¿ëýõ, çýâñýã, òåõíèêèéã øèíý÷ëýõ, ñýðãýýí ñàéæðóóëàõ áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ;

10.1.4.çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèêèéã øèíý÷ëýõýä çîðèóëñàí æèë á¿ðèéí òºñâèéã áàòëàõ;

10.1.5.çýâñýãò õ¿÷èíä òàéâàí öàãò àëáà õààõ öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òîîíû äýýä õÿçãààðûã Çàñãèéíãàçðûí ñàíàëûã ¿íäýñëýí òîãòîîõ;

10.1.6.öýðãèéí òàíãàðãèéã áàòëàõ;

11СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

10.1.7.öýðãèéí äýýä öîë áèé áîëãîõ; 10.1.8.óëñàä îíöãîé íºõöºë áàéäàë

¿¿ññýí òîõèîëäîëä õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ õóãàöààã ãóðâàí ñàðààñ äýýø õóãàöààãààð ñóíãàõ.

11 ä¿ãýýð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí á¿ðýí ýðõ

11.1.Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ íü çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí õóâüä äàðààõü òîäîðõîé á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

11.1.1.òºðèéí öýðãèéí íîìëîëûã áàòëàõ;11.1.2.çýâñýãò õ¿÷íèéã õýðýãëýõ åðºíõèé

áîëîí ñòðàòåãèéí äýëãýí áàéãóóëàëòûí òºëºâëºãººã áàòëàõ;

11.1.3.çýâñýãò õ¿÷íèé òàéâàí öàãèéí áîëîí äàéíû áàéäëûí ¿åèéí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿ä¿¿â÷èéã áàòëàõ;

11.1.4.Á¿õ Öýðãèéí Èõ Õàð Ñ¿ëä, çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí òóãèéí òîäîðõîéëîëò, ä¿ðìèéã áàòëàõ;

11.1.5.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí ä¿ðìèéã áàòëàõ;

11.1.6.äýýä îôèöåðûí àëáàí òóøààëûí àíãèëàë, öîëíû çýðýãëýëèéã òîãòîîõ;

11.1.7.öýðãèéí ä¿ðýìò õóâöàñ, öîë, ÿëãàõ òýìäãèéí çàãâàðûã áàòëàõ;

11.1.8.öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûã öýðãèéí ¸ñëîëûí æàãñààëûí àðãà õýìæýýíä îðîëöóóëàõ æóðìûã òîãòîîõ;

11.1.9.óëñàä îíöãîé íºõöºë áàéäàë ¿¿ññýí òîõèîëäîëä õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ õóãàöààã ãóðâàí ñàðààñ äýýø õóãàöààãààð ñóíãàõ ñàíàëûã Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ;

11.1.10.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãûã Óëñûí Èõ Õóðàëòàé çºâøèëöºí òîìèëîõ;

11.1.11.çýâñýãò õ¿÷íèé äàéíû ¿åèéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, çýâñýãò õ¿÷íèéã äàéíä àøèãëàõ åðºíõèé òºëºâëºãººã áàòëàõ, öýðãèéã áàéëäààíû áýëýí áàéäëûí äýýä çýðýãò øèëæ¿¿ëýõ, áàéëäààíû àæèëëàãàà ýõëýõ øèéäâýðèéã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ãàðãàõ;

11.1.12.óëñûí õèë, îíö ÷óõàë îáúåêòûí õàìãààëàëòàä çýâñýãò õ¿÷íýýð äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ øèéäâýð ãàðãàõ;

11.1.13.öýðãèéí àëáà õààã÷èä öýðãèéí öîë îëãîõ æóðìûã òîãòîîõ;

11.1.14.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãûí ñàíàë, áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí äýðãýäýõ òºðèéí àëáàíû ñàëáàð çºâëºëèéí ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí îðëîã÷ äàðãà, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷èéã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ.

12 äóãààð ç¿éë. Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí á¿ðýí ýðõ

12.1.Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

12.1.1.çýâñýãò õ¿÷íèéã õºãæ¿¿ëýõ òºñºë, õºòºëáºðèéã áàòëàõ;

12.1.2.çýâñýãò õ¿÷íèé ÷àäàâõûã íýìýãä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð çîõèîí áàéãóóëàëòûí àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ;

12.1.3.çýâñýãò õ¿÷èíä òàéâàí öàãò àëáà õààõ öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òîîíû äýýä õÿçãààðûã òîãòîîõ ñàíàëûã Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ;

12.1.4.çýâñýãò õ¿÷íèé õýðýãöýýíä õóäàëäàí àâàõ çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèêèéí òºðºë, òîîã òîãòîîæ Óëñûí Èõ Õóðëûí çºâøººðñíººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ;

12.1.5.öýðýã, öýðýã-òåõíèêèéí õàìòûí àæèëëàãààíû àñóóäëààð á¿ðýí ýðõèéíõýý õ¿ðýýíä áóñàä óëñûí Çàñãèéí ãàçàðòàé ãýðýý áàéãóóëàõ;

12.1.6.çýâñýãò õ¿÷íèéã çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð õàíãàõ;

12.1.7.ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèé òîî, øààðäàãäàõ çàðäëûã æèë á¿ð òîãòîîõ;

12.1.8.çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçðûí õîðèîòîé á¿ñ òîãòîîõ æóðìûã áàòëàõ.

13 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí

ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ

13.1.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

13.1.1.çýâñýãò õ¿÷íèéã õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãûí õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

13.1.2.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèéã áàéëäààíû áýëýí áàéäëûí äýýä çýðýãò øèëæ¿¿ëýõ áàðèìò áè÷ãèéã áàòëàõ;

13.1.3.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí òàéâàí öàãèéí á¿òýö, îðîí òîî, öàëèíãèéí ñàíãèéí õýìæýýã òîãòîîõ;

13.1.4.çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèêèéã øèíý÷ëýí ñàéæðóóëàõ ñàíàëûã Çàñãèéí ãàçàðò ºðãºí ìýä¿¿ëæ, øèéäâýðë¿¿ëýõ;

13.1.5.çýâñýãò õ¿÷íèé áàòëàãäñàí òºñâèéí çàðöóóëàëòàä õÿíàëò òàâèõ, àíãèëàë õîîðîíä çîõèöóóëàëò õèéõ;

13.1.6.çýâñýãò õ¿÷íèéã çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèê, ìàòåðèàë õýðýãñëýýð íºõºí õàíãàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

13.1.7.çýâñýãò õ¿÷èíä øèíýýð íýâòýð÷ áàéãàà çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèêèéã õ¿ëýýí àâàõ æóðìûã òîãòîîõ;

13.1.8.öýðãèéí íººöèéí õýìæýý, öóâðààæèëòûã áàòëàõ;

13.1.9.óëñûí íººöºä áàéõ çýâñýãò õ¿÷íèé õýðýãöýýò ìàòåðèàë õýðýãñëèéí òºðºë, òîî, õýìæýý, áàéðøëûí òàëààð Çàñãèéí ãàçàðò ñàíàë îðóóëàõ;

13.1.10.õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ èðãýíèé òîî, öýðýã òàòëàãà ÿâóóëàõ ýýëæ, õóãàöààã òîãòîîõ ñàíàëûã Çàñãèéí ãàçàðò îðóóëàõ;

13.1.11.öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðìèéã áàòëóóëàõààð Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ;

13.1.12.çýâñýãò õ¿÷èíä òàâèõ èðãýíèé õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ.

13.2.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí Òºðèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà çýâñýãò õ¿÷èíä òàâèõ èðãýíèé õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý.

14 ä¿ãýýð ç¿éë. Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí ¿¿ðýã

14.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàá òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãà ìºí.

14.2.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàá äàðààõ ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

14.2.1.çýâñýãò õ¿÷íèéã öýðãèéí ìýðãýæëèéí íýãäìýë óäèðäëàãààð õàíãàõ;

14.2.2.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä îðîëöîæ, çýâñýãò õ¿÷èíä õàìààðàõ àñóóäëûã õýðýãæ¿¿ëýõ;

14.2.3.òºðèéí öýðãèéí íîìëîëûã áîëîâñðóóëàõ;

14.2.4.çýâñýãò õ¿÷íèé áàéãóóëàëòûí ¿íäñýí àðãà õýìæýýã òºëºâëºõ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.5.çýâñýãò õ¿÷íèéã õýðýãëýõ, ñòðàòåãèéí äýëãýí áàéãóóëàëòûí åðºíõèé òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.6.çýâñýãò õ¿÷íèéã äàé÷èëãààãààð ºðãºòãºí çîõèîí áàéãóóëàõ òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

14.2.7.öýðãèéí äàé÷èëãààíû äààëãàâðûã áîëîâñðóóëæ, áèåëýëòèéã íü õàíãàõ àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.8.çýâñýãò õ¿÷íèé áýëýí áàéäàë, áàéëäàõ ÷àäâàðûã õàíãàõ, áàéëäààíû æèæ¿¿ðëýëòèéí ãîðèìûã òîãòîîõ;

14.2.9.çýâñýãò õ¿÷íèé íýãäñýí àæèëëàãààã ìýðãýæëèéí óäèðäëàãààð õàíãàõ;

14.2.10.îëîí óëñûí áîëîí á¿ñ íóòãèéí öýðýã-óëñ òºðèéí áà öýðýã-ñòðàòåãèéí áàéäëûí ýðñäýëèéí ¿íýëãýý õèéõ, Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºë, Çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷, Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðûã ìýäýýëëýýð õàíãàõ;

14.2.11.öýðãèéí ìýäýýëýë, ä¿í øèíæèëãýý, îðîí çàéí òàíäàëò ñóäàëãàà ÿâóóëàõ;

14.2.12.öýðãèéí øèíæëýõ óõààíû ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ, öýðãèéí óðëàãèéã õºãæ¿¿ëýõ;

14.2.13.öýðãèéí óäèðäëàãà, ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí øèíý÷ëýëèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.14.öýðãèéí áîëîâñðîë, ñóðãàëò áýëòãýëèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ, õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ;

14.2.15.òºðëèéí öýðãèéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, áýõæ¿¿ëýõ;

14.2.16.çýâñýãò õ¿÷íèé õ¿íèé íººöèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, áèå á¿ðýëäýõ¿¿íýýð íºõºí õàíãàõ;

14.2.17.öýðýã òàòàõ, õàëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.18.çýâñýãò õ¿÷íèéã çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèê, áóñàä ìàòåðèàë õýðýãñëýýð õàíãàõ àñóóäëààð ñàíàë áîëîâñðóóëæ, áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä õ¿ðãýõ;

14.2.19.öýðãèéí íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ, ñîëüæ øèíý÷ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.20.çýâñýãò õ¿÷íèé õýìæýýíä òºðèéí áîëîí àëáàíû íóóöûí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.2.21.îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí àðãà õýìæýýíä ìýðãýæëèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

14.2.22.õºíººõ õýðýãñëèéí õºíººëººñ õ¿í àì, ýä áàÿëãèéã àâðàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ áýëòãýëèéã õàíãàõ, ìýðãýæëèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, çîõèîí áàéãóóëàõ.

14.3.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí áóñàä ýðõ, ¿¿ðýã, òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãà, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàëòàé õàðèëöàõ õýì õýìæýýã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

15 äóãààð ç¿éë. Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãûí á¿ðýí ýðõ

15.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà öýðãèéí óäèðäëàãûí äýýä áàéãóóëëàãûã òýðã¿¿ëíý.

15.2.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íèé óäèðäëàãàä àæèëëàíà.

15.3.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èä öýðãèéí áîäëîãûí àñóóäëààð çºâëºõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

15.4.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

15.4.1.öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí óÿëäàà õîëáîîã õàíãàõ;

15.4.2.áàòëàí õàìãààëàõ òºðèéí áîäëîãûã áîëîâñðóóëàõàä îðîëöîæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.4.3.òºðèéí öýðãèéí íîìëîë, ñòðàòåãèéí òºëºâëºëòèéí áàðèìò áè÷ãèéã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íä òàíèëöóóëæ, Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ;

15.4.4.Ìîíãîë Óëñûí àãààðûí çàéä íèñëýã ¿éëäýõ æóðàì òîãòîîæ, áèåëýëòèéã õÿíàõ;

15.4.5.öýðãèéí óäèðäëàãûí äýýä áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëòàí, íýãòãýë, àíãèéí çàõèðàã÷èéã òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷èéí ñàíàë áîëãîñíîîð òîìèëæ, ÷ºëººëºõ;

15.4.6.öýðãèéí áýëòãýë àëáàíû îôèöåð, àõëàã÷èéã öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàõ;

15.4.7.õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó àëáàí òóøààëûí öîë îëãîõ, áóóðóóëàõ, õóðààí àâàõ, ñàõèëãà, ¸ñ ç¿éí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ;

15.4.8.öýðãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàðèëöàí àæèëëàõ æóðàì òîãòîîõ, íýãäñýí àæèëëàãààíû òºëºâëºãººã áàòëàõ;

15.4.9.òºñºâ, õºðºíãèéã õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó çàõèðàí çàðöóóëàõ;

15.4.10.çýâñýãò õ¿÷èíòýé õîëáîîòîé àñóóäëààð áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íòýé çºâøèëöºí

¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºëä ìýäýýëýë õèéõ;

15.4.11.òºðëèéí öýðýã, çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãûí áýëãý òýìäãèéí çàãâàð, òóãèéí òîäîðõîéëîëòûã áàòëàõ;

15.4.12.òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàëûí ä¿ðìèéã áàòàëæ, õàðèëöàí àæèëëàãààíû æóðìûã òîãòîîõ;

15.4.13.öýðãèéí àëáûã çîõèîí áàéãóóëàõ çààâðûã áàòëàõ;

15.4.14.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àëáàí òóøààëûí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò áîëîí öýðãèéí ìýðãýæëèéí çýðãèéí ¿íäñýí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîãòîîõ;

15.4.15.öýðãèéí ä¿ðýìò õóâöàñ ºìñºõ ä¿ðìèéã áàòëàõ;

15.4.16.öýðãèéí àëáàà ¿ëãýð æèøýý÷ýýð õààæ, öýðãèéí çîõèõ ìýðãýæèë ýçýìøñýí õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéã öýðãèéí àëáàíû õóãàöàà äóóñàõààñ ãóðàâ õ¿ðòýë ñàðûí ºìíº õàëàõ;

15.4.17.òºðèéí ¸ñëîëûí öýðãèéí àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.4.18.áàéëäààíû ä¿ðýì, çààâðûã áàòëàõ.15.5.Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà

íü òºðèéí òóñãàé àëáàí õààã÷ áàéíà.

16 äóãààð ç¿éë.Òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷èéí íèéòëýã á¿ðýí ýðõ

16.1.Òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷ íü òóõàéí öýðãèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðãèéí õ¿ðýýíä äàðààõü íèéòëýã á¿ðýí ýðõòýé áàéíà:

16.1.1.êîìàíäëàëûí õýìæýýíä õ¿íèé íººöèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

16.1.2.áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñóðãàëò, øòàáûí áýëòãýëèéã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ;

16.1.3.öýðãèéí çýâñýãëýë, òåõíèêèéí áýëýí áàéäëûã õàíãàõ;

16.1.4.öýðãèéí àæèëëàãààã óäèðäàõ;16.1.5.çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè,

áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí áýëýí áàéäàë, áàéëäàõ ÷àäâàðûã õàíãàõ;

16.1.6.çýâñýãò õ¿÷íèé íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí á¿õ òºðëèéí õàíãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

16.1.7.öýðãèéí íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ, õàäãàëàõ, ñîëüæ øèíý÷ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, õÿíàëò òàâèõ;

16.1.8.òºñºâ, õºðºíãèéã õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó çàõèðàí çàðöóóëàõ.

16.2.Ýíý õóóëèàð çîõèöóóëààã¿é áóñàä õàðèëöààã òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàëûí ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ:ÁÓÑÀÄ Ç¯ÉË

17 äóãààð ç¿éë.Óëñ òºðèéí íàì, îëîí íèéòèéí áîëîí øàøíû

áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà

17.1.Çýâñýãò õ¿÷èíä óëñ òºðèéí íàì, óëñ òºðèéí çîðèëãîòîé îëîí íèéòèéí, øàøíû áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

17.2.Çýâñýãò õ¿÷èíä öýðãèéí àëáà õààã÷ áîëîí õºäºëìºðèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí õ¿ðýýíä àæèëëàæ áàéãàà èðãýí óëñ òºðèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî.

18 äóãààð ç¿éë.Çýâñýãò õ¿÷íèé ñàíõ¿¿æèëò

18.1.Çýâñýãò õ¿÷íèéã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

19 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷èä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà

19.1.Çýâñýãò õ¿÷íèé òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã çºð÷èã÷èä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ì.ÝÍÕÁÎËÄ

12 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ÃÀÌØÃÀÀÑ ÓÐÜÄЧÈËÀÍ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÀÆËÛÃ ÒӨÂ, ÎÐÎÍ ÍÓÒÀÃÒ

ªíºº ¿åä äýëõèé íèéòýýðýý ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäëûã íýí òýðã¿¿íä òàâüäàã áîëñîí. Òýð ÷ óòãààðàà Îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí áàéãóóëëàãûí õ¿ðýýíä Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ãàçàð, òºâ, îðîí íóòãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàðò Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéã áàéãóóëàí àðä èðãýäèéí äóíä áîëçîøã¿é àþóë îñëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäëýã îëãîõ, ñóðãàí äàäëàãàæóóëàõ, ñóðòàë÷èëãàà ìýäýýëëýýð õàíãàõ îëîí àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà þì.

ͺ㺺 òàëààðàà ìýäýýëëèéí ýðèí çóóíä òºâ, îðîí íóòãèéí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòí¿¿ä ìààíü áàéãóóëëàãûíõàà õýâëýë ìýäýýëëèéí àæèëòàí, PR ìýðãýæèëòíèé ¿¿ðãèéã çàéëøã¿é ã¿éöýòãýõ øààðäëàãà òóëãàðààä

ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, ñóðãàëò ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàà.

Ýíýõ¿¿ ñóðãàëò íü Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿éë àæèëëàãààã òºâ, îðîí íóòàãò õýðõýí ýð÷èìæ¿¿ëýõ, ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã, îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, õýðõýí õàìòàð÷ àæèëëàõ òàëààð ìýäëýã îëãîæ, õýâëýë ìýäýýëýë áà ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäýýëýë, ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, ãàìøãèéí ¿åèéí ìýäýýëýë õàðèëöàà, õýâëýëèéí ìýäýý áýëòãýõ, ìýäýýíèé á¿òýö, áè÷èõ çàãâàð, öàõèì õóóäàñ õºãæ¿¿ëýëò, îðîí íóòãèéí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýëòýé õàìòðàí àæèëëàõ, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãà, ñýòã¿¿ë÷äèéí õàðèëöàí àæèëëàãàà, Ñîøàéë ìåäèà ãýæ þó âý, ñîøàéë ìåäèàã àæèëäàà õýðõýí ¿ð á¿òýýëòýé àøèãëàõ âý, õóâü õ¿íèé õºãæèë çýðýã ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ºäºð òóòìûí àæèë, ¿¿ðýãòýé õîëáîîòîé ÷óõàë ñýäâ¿¿äýýð õè÷ýýë, ñóðãàëòûã ÿâóóëñíààðàà îíöëîã áîëñîí.

Ò¿¿í÷ëýí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ºäºð òóòìûí àæèë, ¿¿ðýãòýé õîëáîîòîé, àæëûí áàéðàíä òóëãàð÷ áóé àñóóäëóóäàä íýãäñýí îéëãîëò ºãñíººð ñóðãàëòàä õàìðàãäàãñàä àæëûí ÿâöàä òóëãàðäàã àñóóäëóóäàä ìýäýýëýë àâ÷, àæèë ¿¿ðãèéí õóâüä îíîâ÷òîé, çîðèëòîò á¿ëýã áàéæ ÷àäñàí þì.

Èíãýýä ñóðãàëòûí òºãñãºëä, Îíöãîé áàéäëûí åðºíõèé ãàçàð, "Äýëõèéí çºí Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãààñ ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí àëáàí õààã÷äàä Ñåðòèôèêàò îëãîæ, Ãàìøãààñ õàìãààëàõ òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ áîäëîãî, õºòºëáºð, îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí áàéãóóëëàãààñ 2016 îíä äýâø¿¿ëñýí çîðèëòûã òºâ, îðîí íóòàãò á¿òýýë÷ýýð õýðýãæ¿¿ëæ, ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä îëîí íèéòèéí îðîëöîîã õàíãàõ, ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëýõýä àìæèëò

õàðèóöñàí òàñàã áèé áîëãîîä ãóðâàí æèë áîëëîî.

Ýíý õóãàöààíä îëîí íèéò, èðãýäèéí ãàìøãààñ õàìãààëàõ ìýäëýãèéã äýýøë¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð ñóðãàëò ñóðòàë÷èëãààíû àæëûã îëîí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëæ, òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ð÷ áàéíà ãýæ áîäîæ áàéíà. Òóõàéëáàë, "Äýëõèéí çºí" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, Ìåðñè êîð, Çàñãèéí ãàçðûí "Ýõ îðîí-36" õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, îþóòàí, íèéãìèéí àæèëòàí, àðä èðãýä çýðýã 10 ãàðóé ìÿíãàí õ¿íä õ¿ð÷ ñóðãàëò ÿâóóëñàí áàéíà.

Îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãûí àæèë ¿¿ðãèéí öºì íü óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àæèë áàéäàã ó÷ðààñ

ýíý íü ìàíàé àëáàí õààã÷ á¿ðèéí ¿¿ðýã áàéõ ¸ñòîé. Ãýòýë çºâõºí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí þì óó, ìýðãýæèëòíèé ¿¿ðýã ìýò îéëãîõ ÿâäàë áàéíà. Öààøèä óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéã ºðãºæ¿¿ëýõ, ãàçðûí Òºëºâëºëò, áýëýí áàéäàë õàðèóöñàí àõëàõ ìýðãýæèëòýí, ÃÕÓÕÁàéöààã÷ íàðûã òàñãèéí á¿òöýä îðóóëæ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àæèëòàé àæëàà óÿëäóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðüò àíõààðàõ õýðýãòýé áàéíà.

Æèøýý íü, Çàðëàí ìýäýýëýë, õîëáîîíû àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí èíòåðíýò îð÷èíä àæèëëàõ ÷àäâàðòàé õîëáîî ìýäýýë-ëèéí ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ áàéäàã. Ýíý íü îðîí íóòàãò òîõèîëäñîí ãàìøèã îñîë, ò¿¿íèé íºõöºë áàéäàë, Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãàà, àëáàí õààã÷äûí ãàìøãèéí ãîëîìòîä àæèëëàñàí òàëààðõ ìýäýýëëèéã àðä èðãýäýä áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãà, ÎÁÅÃ-ò ìýäýýëæ áàéõ ¿¿ðýãòýé. Îäîîãîîð ýíý àæëûã ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí ã¿éöýòãýæ áàéíà. Öààøèä çàðëàí ìýäýýëýë, õîëáîîíû àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòíèéã èéì ÷èãëýëèéí ñóðãàëòàä õàìðóóëàõ õýðýãòýé áàéíà. Õàðèí áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñóðãàëòûí õóâüä õè÷ýýë çààõ àëáàí òóøààëòíûã çààæ, òîìèëãîîæóóëæ ºãñºí íü ¿ð ä¿íãýý ºã÷ áàéíà. Ýíý ñóðãàëòûí õóâüä øèíý ìýäýýëýë ºãñºí ñàéí ñóðãàëò áîëëîî. Àæëûí àìæèëò õ¿ñüå.

ÀËÁÀÍ ÕÀÀÃ×ÄÀÄ ÍÝÍ ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÌÝÄÝÝËËÈÉà ªÃ× ×ÀÄÑÀÍ ÑÓÐÃÀËÒ ÁÎËËÎÎ

Äîðíîãîâü àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, õîøóó÷ Ñ.Ñýðãýëýíáààòàð

Îíöãîé áàéäëûí åðºíõèé ãàçðûí Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

ãàðãàí àæèëëàñàí Äàðõàí-Óóë, Îðõîí, Õýíòèé, Çàâõàí, Óâñ àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàðò ÎÁÅÃ-ûí Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ãàçðûí äàðãûí íýðýìæèò "ªðãºìæëºë" õ¿ðòýýëýý.

̺í ãàìøãààñ õàìãààëàõ òºðèéí áîäëîãî, õóóëü òîãòîîìæèéã ñóðòàë÷ëàõ, ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä îëîí íèéò, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãûí îðîëöîîã õàíãàõ, ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäýýëýë, ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãààíû àæëûã îðîí íóòàãò ýð÷èìæ¿¿ëýõýä ººðèéí ìýäëýã, óð ÷àäâàðàà äàé÷ëàí àæèëëàñàí àìæèëòûã íü ¿íýëýí Áóëãàí àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí, îíöãîé áàéäëûí àõìàä Ñ.Ãàíáàÿð, Ãîâüñ¿ìáýð àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãý æèë òýí, îíöãîé áàéäëûí àõìàä Â.Ãýðýë÷èìýã, ÍÎÁÃ-ûí Áàÿíç¿ðõ ä¿¿ðãèéí Îíöãîé áàéäëûí õýëòñèéí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí,îíöãîé áàéäëûí äýñëýã÷ Ñ.Äîëæèíñ¿ðýí íàðò ÎÁÅÃ-ûí Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ãàçðûí äàðãûí íýðýìæèò "ªðãºìæëºë" ãàðäóóëñàí þì.

Èíãýýä ñóðãàëòàä õàìðàãäàãñäûíõàà ñýòãýãäýë,

ñàíàë áîäëûã õóâààëöñàíàà òà á¿õýíä õ¿ðãýå.

ÓÐÜÄ×ÈËÀÍ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÒÀÑÃÈÉà ªÐêƯ¯ËÝÕ

ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ

Àðõàíãàé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, äýä õóðàíäàà Ä.Ýðäýíýáààòàð

Îðîí íóòãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí á¿òýö, îðîí òîîíä Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë

áàéãàà áèëýý. Òèéì ÷ ó÷ðààñ ÎÁÅÃ-ûí Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ãàçàð, "Äýëõèéí çºí-Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí Òºâ, îðîí íóòãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçàð, àíãè, áàéãóóëëàãûí Óðüä÷èëàí

Ш.АНХТУЯА

13СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ÃÀÐÄÀÍ ÃҮÉÖÝÒÃÝÄÝÃ ÌÝÐÃÝÆÈËÒÍҮҮÄ ÍÎÌÛÍ ÄÓÓ ÑÎÍÑËÎÎ

ãàçðààñ çîõèîí áàéãóóëæ áóé ýíý óäààãèéí ñóðãàëò íü ñóðãàëòûí àðãà õýëáýð, çîõèîí áàéãóóëàëòûí õóâüä ìàø ñàéõàí áîëæ áàéíà. Ìºí ¿ð ºãººæèéí õóâüä ÷ îðîí íóòàãò àæèëëàæ áóé àëáàí õààã÷äàä íýí øààðäëàãàòàé ìýäëýã ìýäýýëèéã ºã÷ ÷àäñàí ãýæ ìèíèé õóâüä ñýòãýãäýë ºíäºð áàéíà. ßëàíãóÿà õóâü õ¿íèé õºãæëèéí òàëààð îðñîí õè÷ýýë öàã õóãàöààíû õóâüä áîãèíî áàéñàí ÷ øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã ºã÷ öààøèä àæèë àìüäðàëäàà õýðýãæ¿¿ëýõ, õýâø¿¿ëýõ îëîí ç¿éëèéã ìýäýæ àâñàí. Îðîí íóòãèéí àëáàí õààã÷äàà ýíý õè÷ýýëýýñ îëæ àâñàí ìýäýýëëýý çààâàë õ¿ðãýíý ãýæ áîäîæ áàéíà. ̺í áèåèéí òàìèðûí õè÷ýýë, àðãà õýëáýð, áèäýíä ºã÷ áàéãàà ìýäýýëýë èõ òààëàãäëàà. ¯¿íèéã áàñ àëáàí õààã÷иääàà ìýäýýëæ, ¿ð àøèãòàé àæèëëàíà. Ìýäýý ìýäýýëýë áè÷èõ àðãà áàðèë, õýëáýðèéí òàëààð îðñîí õè÷ýýë¿¿ä èõ ¿ð ä¿íòýé ìýäýýëýë ºãñºí. Áàãààð àæèëëàõ öàãò ìàíàé áàã äààëãàâðûã àìæèëòòàé ã¿éöýòãýæ ñàéøààë õ¿ðòñýíä ñýòãýë ºíäºð áàéíà. Òà á¿õýíä àæëûí àìæèëò õ¿ñüå.

ÓÐÜÄ×ÈËÀÍ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÀÆÈË ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÀÕÀÄ

ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÃ ÁÀÀÇ ÍÝÍ ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÁÀÉÍÀ

Äàðõàí-Óóë àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, äýä õóðàíäàà Á.Ãàíõ¿¿

"Äýëõèéí çºí-Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýíä òàëàðõàëòàé áàéíà.

̺í ÎÁÅÃ-ûí ÃÓÑÃ-ûí áàã õàìò îëîí àæèë õýðýã÷, ñàíàë áîäîë ñîëèëöñîí, çºâëºãºº ìýäýýëýë ºãñºí, àñóóäëûã íýã ìºð îéëãîõîä îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé ñóðãàëò áîëëîî. պ人 îðîí íóòàãò Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àæèë çîõèîí áàéãóóëàõàä ìàòåðèàëëàã áààç íýí øààðäëàãàòàé áàéäàã áºãººä ¿¿íèéã á¿ðä¿¿ëýõýä õºðºí㺠ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã

øààðäëàãàòàé áàéäàã. Ýíý òàë äýýð Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí ñàíõ¿¿ä ÎÁÅÃ-ààñ òóñãàéëñàí àëáàí òîîò ÿâóóëæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ñàíàëòàé áàéíà.

ÑÓÐÑÀÍÀÀ ÀÆÈË ÁÎËÃÎÕ ¯¯ÐÝÃ Ë ¯ËÄËÝÝ

Äóíäãîâü àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí, äýñëýã÷

Á.Öýðýííÿì

Ñóðãàëò ñàéõàí áîëæ ºíãºð뺺. Ñóðãàëòààð îëãîñîí ìýäýýëýë àæèë ÿâóóëàõàä àëõàì òóòàìä òóëãàð÷ áàéäàã àñóóäëóóäûã õºíäñºí, ºãººæòýé, à÷ õîëáîãäîëòîé ìýäýýëë¿¿ä áàéëàà. ¯¿íýýñ îíöëîã íü, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ áîëîí, àìæèëòûí ò¿¿õ, ñîíèíû ìýäýý áýëòãýõ àðãà ç¿éä ñóðãàõ äàäëàãà íü ºíººãèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä òîõèðñîí ¿ð ºãººæòýé äàäëàãà áîëæ ÷àäëàà. ÑÑÓÑÀÕÌýðãýæèëòí¿¿äèéí àæèë ¿¿ðãýý çîõèîí áàéãóóëàõàä

òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûí ãàðö, çºð¿¿òýé îéëãîëòóóäûã øèéäâýðëýõ òàëààð ÿðèëöàæ, íýãäñýí îéëãîëòîä õ¿ð÷ ÷àäëàà. ̺í áóñàä îðîí íóòãèéí ñàéí òóðøëàãà, øèíýëýã ñàíàà÷ëàãààñ ìýäýýëýë ñîëèëöîæ ÷àäëàà.

Îäîî ñóðñíàà àæèë áîëãîõ, ìýäëýãýý àæèëäàà õýðýãæ¿¿ëæ, èë¿¿ òóðøëàãàæèõ, øèíýëýã ñàíàà÷ëàãûã õýðýãæ¿¿ëýí àæèëëàõ ¿¿ðýã ë ¿ëäëýý. Ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí ÃÓÑÃ-ûí ìýðãýæèëòí¿¿ääýý áàÿðëàëàà.

ÒÓÑËÀÍ ÇªÂËªÕ ÖÀà ÇÀ ÃÀÐÃÀÆ, ǪÂ˪êª ªÃ×

ÁÀÉÃÀÀ ÍÜ ÑÀÉØÀÀËÒÀÉ ÁÀÉËÀÀ

ÕÓÄ-èéí Îíöãîé áàéäëûí õýëòñèéí ÑÑÓÑÀÕÌ, äýñëýã÷

Æ.Ýíõòºð

Îíöãîé áàéäëûí åðºíõèé ãàçðûí áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãûí àæèëòàí, àëáàí õààã÷èä áèäýíä õýðýãòýé øèíýëýã ç¿éëñèéã èõ çààæ ñóðãàëàà. Àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ, áóñàä àðä èðãýäýä ãàìøãèéí áîëîí àëáàíû òàëààð ìýäýý, ìýäýýëýë îëãîõîä ìàø õýðýãòýé ç¿éëñèéí òàëààð çààëàà. ̺í õóâü õ¿íèé òàë äýý𠺺ðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ òàë äýýð õýðýãòýé ìýäýýëýë àâñàíäàà áàÿðòàé áàéíà.

Ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí á¿ðýëäýõ¿¿ íýýñ øàëãàëò ø¿¿ëýã àâààä áàéõ øààðäëàãà ãàðäàã áàéõ. Ìºí ¿¿íèé çýðýãöýý òóñëàí çºâëºõ öàã

çàâ ãàðãàæ, çºâëºãºº ºã÷ áàéãàà íü ñàéøààëòàé áàéëàà.

Ñóðãàëòûã íàðèéâ÷èëñàí, ìºí áîãèíî õóãàöààíä áèø çîõèîí ÿâóóëáàë ç¿ãýýð ñàíàãäëàà. Ãýõäýý ýíý ñóðãàëòààñ îëæ àâñàí ìýäýýëëýý áèå äààí õºãæ¿¿ëýõ áîëíî. Áàÿðëàëàà.

ÄÀÄËÀÃÛÍ ÖÀÃÈÉà ÍÝÌÝÃį¯ËÆ, ÒÝÐï¯Í

ÒÓÐØËÀÃÀ ÑÎËÈËÖÎÕ ÖÀÃ ÃÀÐÃÀÌÀÀÐ ÁÀÉÍÀ

Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, õîøóó÷ Á.Àíõáàÿð

Ãàìøãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ãàçðààñ çîõèîí ÿâóóëñàí ýíý óäààãèéí ñóðãàëò ¿ð ä¿íòýé ñàéí ñóðãàëò áîëëîî. Äàðààãèéí ñóðãàëòààð äàä ëàãûí öàãèéã èõ

áîëãîæ, ÑÑÓÑÀÕÌýðãýæèëòíýýð òýðã¿¿íèé òóðø ëàãûã áóñäàä òàíèëöóóëàõ áîëîìæ îëãîõ õýðýãòýé áàéíà. Ýíý íü øèíýýð òîìèëîãäñîí àëáàí òóøààëòàíä àæëûí òóðøëàãà ñóóõàä íºëººëíº. ̺í èðãýäèéí ñóðãàëòûã ìàíàé òàé èæиë òºñòýé ãàìøãèéí íºõöºë áàéäàëòàé îðíóóä õýðõýí çîõèîí áàéãóóëäàã òàëààðõ òóðøëàãààñ çààæ ñóðãàâàë ç¿ãýýð ñàíàãäëàà.

ÁÈÄÝÍÄ ÕÎÂÎÐÕÎÍ ÁÎËÎÌÆ ÁÎËÆ ÁÀÉÍÀ

ªâºðõàíãàé àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí

Öààøäàà ñóðãàëò, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ õî¸ðûã ñàëãàæ, àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðèéã òýãøèòãýæ ºãâºë ñàéí áàéíà.

ÌÝÄÝÝËÝË ÑÎËÈËÖÎÕ ÖÓÃËÀÐÀËÒÛà ÆÈË Á¯Ð

ÒÎÃÒÌÎË ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÆ ÁÀÉÌÀÀÐ ÁÀÉÍÀ

Áóëãàí àéìãèéí Îíöãîé áàéäëûí ãàçðûí Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí

ñýðãèéëýõ àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí, àõìàä Ñ.Ãàíáàÿð

ÎÁÅÃ-ûí ÃÓÑÃ-ààñ "Äýëõèéí çºí-Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëòûí ¿ð íºëºº, çîõèîí áàéãóóëàëò, áàãø íàðûí ìýäýýëýë ºã÷ áàéãàà ò¿âøèí ºíäºð ÷àíàðòàé ñàéí ñóðãàëò áîëëîî.

Ýíý òºðëèéí ñóðãàëò áîëîí ìýäýýëýë ñîëèëöîõ öóãëàðàëòûã æèë á¿ð òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëæ áàéâàë àëáà õààã÷äûí àæèëä õàíäàõ õàíäëàãà ýåðýã áîëæ, ìýäëýã íýìýãäýõ îëîí äàâóó òàëòàé áàéíà.

Ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëñàí

Ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãàà, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäàë

õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí, äýñëýã÷ Ñ.Ï¿ðýâñ¿ðýí

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàñãèéí äàðãà, Ñóðãàëò õàðèóöñàí ìýðãýæèëòí¿¿äèéã íýã äîð öóãëóóëæ, ñóðãàëòàíä õàìðóóëæ áàéãàà íü ñàéõàí áàéíà. Áèä íýã ë òàñãèéí, íýã ë ÷èã ¿¿ðýãòýé ó÷èð íýã ñàíàà, íýã çîðèëãîòîé áàéæ ¿ð ä¿íä õ¿ðíý ãýæ áè îéëãîæ áàéíà. Ýíý ñóðãàëòààð ñóðãàëòûí òàëààð äóòóó îéëãîëòòîé áàéñàí ç¿éëýý áàòàòãàæ, òóðøëàãà áîëîõ ç¿éëýý õîîðîíäîî ÷ºëººò öàãààðàà ÷ ãýñýí ÿðèëöàí îéëãîëöîæ áàéãàà ÿâäàë áèäýíä õîâîðõîí áîëîìæ áîëæ áàéíà.

ÃÓÑÃ-ûí õàìò îëîí áîëîí ñóðãàëò ÿâóóëàõ íºõöºë áîëîìæîîð õàíãàæ ºãñºí "Äýëõèéí çºí-Ìîíãîë" îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí õàìò îëîíä òàëàðõàëàà èëýðõèéëüå.

14 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ ОРОН НУТАГ

МОНГОЛ ÓЛСЫН ÕÓÓЛЬ

ЦЭРГÈÉН АЛÁА ÕААГ×ÈÉН ЭРÕ ЗҮÉН ÁАÉÄЛÛН ТУÕАÉÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ: ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË

1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò

1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäàë, ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ íºõöºë áàòàëãàà, ýðõèéí õÿçãààðëàëòûã òîãòîîõîä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ

2.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1, ýíý õóóëü áîëîí ýäãýýð õóóëüòàé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

2.2.Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.

2.3.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öýðãèéí àëáàíû ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõòýé õîëáîãäñîí ýíý õóóëèàð çîõèöóóëààã¿é áóñàä õàðèëöààã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí áàòàëñàí öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

2.4.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òýòãýâýð, òýòãýìæòýé õîëáîãäîõ õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

3 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäëûí çàð÷èì

3.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ ç¿éí áàéäàë íü äàðààõü çàð÷èìä òóëãóóðëàíà:

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü "Òºðèéí ìýäýýëýë" ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 01 ä¿ãýýðò

íèéòëýãäñýí.

3.1.1.á¿õ òºðëèéí õàíãàìæ íü àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä íèéöñýí áàéõ;

3.1.2.àëáàíû ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ¿åèéí õàëäàøã¿é áàéäàë õàìãààëàãäñàí áàéõ;

3.1.3.çàõèðàõ, çàõèðàãäàõ;3.1.4.óëñ òºðèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ àíãèä

áàéõ.

4 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý

4.1.Ýíý õóóëü íü àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãàà öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààã÷, öýðãèéí äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä îðîëöîæ áàéãàà öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýíä õàìààðíà.

4.2.Öýðãèéí àëáà õààã÷ àíãèéí áàéðëàë, ýñõ¿ë àíãèéí áàéðëàëûí ãàäíà àëáàí ¿¿ðýã, áàéëäààíû æèæ¿¿ðëýëò, õàðóóë, õîíîãèéí ìàíààíû ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ, àæèëäàà èðýõ, áóöàõûã àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãààä òîîöíî.

4.3.Ýíý ç¿éëèéí 4.2-ò çààñíààñ ãàäíà äîîð äóðäñàí íºõöºëèéã àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãààä òîîöíî:

4.3.1.ãàäààä óëñ áîëîí îðîí íóòàãò àëáàí òîìèëîëòîîð àæèëëàõ;

4.3.2.äîòîîä, ãàäààäûí öýðãèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ;

4.3.3.öýðãèéí ñóðãàëò áýëòãýë, äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä îðîëöîõ;

4.3.4.óëñûí õèë, îíö ÷óõàë îáúåêòûã õàìãààëàõ;

4.3.5.îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí àðãà õýìæýýíä îðîëöîõ;

4.3.6.õ¿í àì, ìàë, àìüòàí, ýä õºðºíãº, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íûã ãàìøãèéí àþóëààñ àâðàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ, õîéøëóóëøã¿é ñýðãýýí áîñãîõ, õîðèî öýýðèéí äýãëýìèéã ñàõèóëàõ;

4.3.7.òýñýð÷ äýëáýðýõ ç¿éë, öàöðàã èäýâõò áîëîí õèìèéí õîðò áîäèñûã àþóëã¿é áîëãîõ, óñòãàõ;

4.3.8.àëèâàà õºíººõ õýðýãñëèéí õºíººëººñ õ¿í àì, ìàë, àìüòàí, ýä õºðºíãèéã àâðàõ, õîð óðøãèéã àðèëãàõ;

4.3.9.ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ;4.3.10.òåððîðèñò ¿éëäëèéí ñºðºã òóñãàé

àæèëëàãààíä îðîëöîõ;4.3.11.òîìèëãîîò áóñàä ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ.4.4.Öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàã÷ öýðýã òàòëàãûí

áàéðíààñ öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãàä õ¿ðýõ, õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ áýëòãýëýýð õàëàãäñàí

èðãýí öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãààñ îðîí íóòàãò õ¿ðýõ õóãàöààã àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãààä òîîöíî.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ:ÖÝÐÃÈÉÍ ÀËÁÀ ÕÀÀÃ×ÈÉÍ ÝÐÕ, ¯¯ÐÝÃ

5 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõ

5.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ äàðààõü íèéòëýã ýðõòýé:

5.1.1.áàéëäààíû áýëýí áàéäàë, õóóëü áóñ ¿éëäýë, õóóëü ¸ñíû ýðõ àøèã çºð÷èãäñºí àñóóäëààð ñàíàë, õ¿ñýëò, ãîìäëîî á¿õ øàòíû çàõèðàã÷, äàðãà íàðò àìààð áîëîí áè÷ãýýð òàâüæ, øèéäâýðë¿¿ëýõ;

5.1.2.öýðãèéí àëáà õààæ áàéãààãèéí òºëºº àëáàí òóøààëûí àíãèëëûí, àëáà õààñàí õóãàöààíû, öýðãèéí öîëíû ìºíãºí õàíãàìæ ýäëýõ;

5.1.3.àëáàíû ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ¿åäýý öýðãèéí ä¿ðýìò õóâöàñ, òåõíèê, ìàòåðèàë õýðýãñýë, àæèëëàõ íºõöºë, áàòàëãààãààð õàíãàãäàõ;

5.1.4.ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíû çºâøººðñíººð öýðãèéí ìýðãýæëèéí áîëîâñðîë îëãîõ äèïëîìûí, áàêàëàâðûí, ìàãèñòðûí, äîêòîðûí áîëîí äàâòàí, ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàä òºðèéí çàðäëààð ñóðàëöàõ;

5.1.5.ìýðãýæèë, ìýðãýøèë, óð ÷àäâàð, ¸ñ ç¿éí áîëîí äàäëàãà òóðøëàãààðàà àëáàí òóøààë äýâøèí òîìèëîãäîõ;

5.1.6.ýð¿¿ë ìýíäýý õàìãààëóóëàõ;5.1.7.öýðãèéí àëáà õààõ ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ

ÿâöàä ººðèéí ýð¿¿ë ìýíä, ýä õºðºíãºíä ó÷èðñàí õîõèðëîî õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó íºõºí òºë¿¿ëýõ.

6 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ¿¿ðýã

6.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ äàðààõü íèéòëýã ¿¿ðýãòýé:

6.1.1.ýõ îðîí, òºð, àðä ò¿ìíýý õ¿íäýòãýí äýýäëýõ;

6.1.2.ºðãºñºí òàíãàðàãòàà ¿íýí÷ áàéõ;6.1.3.Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, öýðãèéí

íèéòëýã ä¿ðìèéã ÷àíä ñàõèí áèåë¿¿ëýõ;6.1.4.àëáàí òóøààëûí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ;6.1.5.çàõèðàõ, çàõèðàãäàõ çàð÷ìûã ìºðäºõ;6.1.6.ãàäààä óëñàä ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõäýý òóõàéí

óëñûí áîëîí îëîí óëñûí õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéã ìºðäºõ;

6.1.7.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýã ñàõèõ;

6.1.8.õàðèóöñàí çýâñýã, öýðãèéí òåõíèêèéã ÷àäàìãàé ýçýìøèæ, õàìãààëàõ;

6.1.9.òºðèéí áîëîí àëáàíû, áàéãóóëëàãûí, õóâü õ¿íèé íóóöûã àëáà õààõ õóãàöààíäàà áîëîí àëáàíààñ ÷ºëººëºãäñºíèé äàðàà çàäðóóëàõã¿é áàéõ;

6.1.10.ìýäëýã, ìýðãýøëèéí ò¿âøíýý àõèóëæ áàéõ.

6.2.Çàõèðàã÷, äàðãûí ãàðãàñàí òóøààë, øèéäâýðèéã öýðãèéí àëáà õààã÷ ¿ã äóóã¿é áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.

6.3.Çàõèðàã÷, äàðãûí òóøààë, øèéäâýð íü õóóëü òîãòîîìæèä íèéöñýí áàéíà.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ:ÖÝÐÃÈÉÍ ÀËÁÀ ÕÀÀÃ×ÈÉÍ ÄÀÂÓÓ ÝÐÕ,

ÝÐÕÈÉÍ ÕßÇÃÀÀÐËÀËÒ

7 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí äàâóó ýðõ

7.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ äàðààõü äàâóó ýðõèéã ýäýëíý:

7.1.1.îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷ æèë á¿ð àæëûí 18 ºäºð, öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñîíñîã÷ àæëûí 25 ºäðèéí àìðàëòûã áèåýð ýäëýõ áºãººä àìðàõ ãàçàðò î÷èõ, áóöàõàä çàéëøã¿é øààðäàãäàõ ºäðèéã àìðàëòûí õóãàöààíä òîîöîõã¿é áàéõ;

7.1.2.îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷èä öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààñàí òàâàí æèë òóòàìä àæëûí ãóðâàí ºäðèéí íýìýãäýë àìðàëò îëãîõ;

7.1.3.òàéâàí öàãò ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä

îðîëöñîí öýðãèéí àëáà õààã÷, íèñýõ öàãèéí íîðìîî áèåë¿¿ëñýí áàéëäààíû ñºíººã÷ îíãîö, áàéëäààíû íèñäýã òýðýãíèé íèñýõ á¿ðýëäýõ¿¿í, õèëèéí îòðÿä, çàñòàâ áîëîí òýäãýýðòýé àäèë íºõöºëä áàéðëàæ áàéãàà öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà, ñàëáàðûí îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷èéí àëáà õààñàí çóðãààí ñàð òóòìûã íàéìàí ñàðä ä¿éö¿¿ëýí òîîöîõ;

7.1.4.îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷ íü àíãè, áàéãóóëëàãûíõàà çàõèðàã÷, äàðãûí çºâøººðñíººð óðàí á¿òýýë òóóðâèõ áîëîí ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæèë õèéõ;

7.1.5.öýðãèéí àëáà õààñàí õóãàöààã èðãýíèé àæèëëàñàí, öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òýòãýâýð òîãòîîõ õóãàöààíä îðóóëàí òîîöîõ;

7.1.6.àëñëàãäñàí áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò àëáà õààæ áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷èéã öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà íü îðîí ñóóöààð õàíãàõ áºãººä öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûí ìýäëèéí îðîí ñóóöàíä àìüäàð÷ áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷èéí îðîí ñóóöíû õºëñèéã 30 õ¿ðòýë õóâèàð õºíãºëºõ;

7.1.7.öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷èéã îðîí ñóóöààð õàíãààã¿é áîë îðîí ñóóö, ãýð, áàéøèí õºëñëºõ òóõàéí îðîí íóòãèéí ò¿ðýýñèéí òºëáºðèéã 12 õàâòãàé äºðâºëæèí ìåòðýýð òîîöîæ öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà îëãîõ;

7.1.8.îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷ áàéíãà îðøèí ñóóõ ãàçàðòàà àìèíû îðîí ñóóöòàé áîëîõîä íü Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõ;

7.1.9.îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷ íü àæëûí íºõöºë, àëáàí òóøààë, ìýðãýæèë, ìýðãýæëèéí çýðýã, öýðãèéí öîë, àëáà õààñàí õóãàöàà çýðãèéã ¿íäýñëýæ òîãòîîñîí ä¿ðýìò õóâöàñíû áîëîí ìºíãºí õàíãàìæòàé áàéõààñ ãàäíà áàéëäààíû æèæ¿¿ðëýëòèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ, õàðóóë, ìàíààíä ãàðàõ, õýýðèéí ñóðãóóëü, äàäëàãà õèéõ ¿åäýý õ¿íñíèé áîëîí ýäèéí õàíãàìæ, ò¿¿í÷ëýí íèéñëýëýýñ áóñàä ñóì, ñóóðèí ãàçàðò áàéðëàæ áàéãàà öýðãèéí àíãè, ñàëáàðûí îôèöåð, àõëàã÷, öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷ àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãàà ýñýõèéã ¿ë õàðãàëçàí õ¿íñýýð õàíãàãäàõ;

7.1.10.ãàäààäûí öýðãèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷ îôèöåð, àõëàã÷èéí ñóðàëöàõ õóãàöààíû öàëèí õºëñ, èðýõ, áóöàõ òýýâðèéí çàðäëûã òºð õàðèóöàõ;

7.1.11.îôèöåð, àõëàã÷ íü öýðãèéí àëáà õààõ õóãàöààíä áîëîí òýòãýâýðò ãàðñàí ¿åäýý õóóëü òîãòîîìæîîð òîãòîîñîí íºõöºë, æóðìûí äàãóó ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàõ;

7.1.12.õóãàöààò àëáàíû áàéëäàã÷, ò¿ð¿¿÷, öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñîíñîã÷, ñóðàã÷èéí ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºðèéã òºð õàðèóöàõ;

7.1.13.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í öýðãèéí ýìíýëãýýð ¿éë÷ë¿¿ëýõ;

7.1.14.îôèöåð, àõëàã÷ øèëæèí òîìèëîãäîõ, öýðãèéí æèíõýíý àëáàíààñ áýëòãýëýýð õàëàãäàõ ¿åä ò¿¿íèéã ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä, à÷àà òýýøíèé õàìò îðøèí ñóóõ ãàçàðò íü õ¿ðãýõ òýýâðèéí õýðýãñëèéã àíãè, áàéãóóëëàãààñ ãàðãàõ áóþó çàðäëûã àâòîìàøèí, òºìºð çàìûí ¿íýëãýýò õºëñººð òîîöîæ îëãîõ;

7.1.15.îôèöåð, àõëàã÷ ººð àíãè, áàéãóóëëàãàä øèëæèí àëáà õààõ áîëñîíòîé õîëáîãäîæ ýõíýð /íºõºð/ íü õºäºëìºðèéí ãýðýýãýý öóöëàõàä õ¿ðñýí áîë òýäýíä íýã ñàðààñ äîîøã¿é õóãàöààíû äóíäàæ öàëèíòàé òýíöýõ òýòãýìæèéã øèëæ¿¿ëýí àæèëëóóëàõ øèéäâýð ãàðãàñàí áàéãóóëëàãà îëãîõ;

7.1.16.àëñëàãäñàí öýðãèéí àíãè, ñàëáàðò àæèëëàæ áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷èéí ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õäèéí áîëîâñðîëûã äýìæèõ çîðèëãîîð ò¿¿íèé ãýð á¿ëä õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýòýé òýíöýõ¿éö ìºíãºí òóñëàìæèéã óëèðàëä íýã óäàà îëãîõ;

7.1.17.óëñûí õèë áîëîí àëñëàãäñàíä òîîöîõ àíãè, áàéãóóëëàãàä òàâàí æèëýýñ äýýø õóãàöààãààð àëáà õààæ áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷èä íýã óäààãèéí ìºíãºí óðàìøóóëëûã òýäíèé ñàðûí ¿íäñýí öàëèíãààñ õèëèéí çàñòàâ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ ñàëáàðò 50 õóâü, ñóóðèí áóñ ãàçàð áàéðëàäàã õèëèéí îòðÿä, öýðãèéí àíãè, ñàëáàðò 35 õóâü, íèéñëýë, óëñûí ÷àíàðòàé õîòîîñ áóñàä ñóóðèí ãàçàðò áàéðëàäàã õèëèéí îòðÿä, öýðãèéí àíãè, ñàëáàðò 25 õóâèàð áîäîæ íýãòãýí òàâàí æèë òóòàìä îëãîõ;

7.1.18.öýðãèéí àëáà õààã÷ àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéõ ¿åäýý ãýìòñýí, ýð¿¿ë ìýíä íü õîõèðñîí áîë ýì÷èëãýýíèé çàðäàë, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé áîëñîí òîõèîëäîëä òýòãýìæ, ¿íäñýí öàëèíãèéí çºð¿¿, õèéìýë ýðõòýí õèéëãýñýí çàðäëûã òºð õàðèóöàõ;

7.1.19.öýðãèéí àëáà õààã÷ ýýëæèéí àìðàëòàà𠺺ðèéí òºðñºí íóòàãòàà î÷èõ, áóöàæ èðýõ çàìûí çàðäëûã õî¸ð æèëä íýã óäàà öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà îëãîõ;

7.1.20.õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí øóóäàíãèéí ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûã öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà õàðèóöàõ;

7.1.21.öýðãèéí òýòãýâýð òîãòîîëãîñîí áýëòãýë, ÷ºëººíä áàéãàà äýýä îôèöåðò óðüä ýðõýëæ áàéñàí àëáàí òóøààëûí öýðãèéí öîëíû öàëèíã õàðüÿàëñàí ¿íäñýí áàéãóóëëàãà ñàð á¿ð îëãîõ.

7.2.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí õàíãàëò, ¿éë÷èëãýýíèé òºðºë, òýäãýýðèéí õýìæýý, îëãîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

7.3.Îôèöåð, àõëàã÷, ãýðýýò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàë, ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýýã Ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí õóóëèàð

2

çîõèöóóëíà.7.4.Àëñëàãäñàíä òîîöîõ àíãè, ñàëáàðûí

æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîõ áºãººä òóñëàìæèä øààðäàãäàõ õºðºíãèéã æèë á¿ðèéí óëñûí òºñºâò òóñãàíà.

7.5.Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãààð ýýëæèéí àìðàëòàà áèåýð ýäýëæ ÷àäààã¿é öýðãèéí àëáà õààã÷èä àëáàí òóøààëûí 1,5 ñàðûí öàëèíòàé òýíöýõ õýìæýýíèé ìºíãºí óðàìøóóëàë îëãîæ áîëíî.

2 Ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí òóõàé õóóëü "Òºðèéí ìýäýýëýë" ýìõýòãýëèéí 2015 îíû 08

äóãààðò

7.6.Îôèöåð, àõëàã÷èéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä àíãè, áàéãóóëëàãàä ò¿¿íòýé õàìò àæèëëàæ áîëíî.

7.7.Öýðãèéí òýòãýâýð òîãòîîëãîñîí äýýä îôèöåð, îôèöåð, àõëàã÷èéã ýçýìøñýí ìýðãýæëèéíõ íü ÷èãëýëýýð òºðèéí æèíõýíý àëáàí òóøààëä àíõ îðîõ èðãýíèé íººöºä á¿ðòãýëòýéä òîîöîæ, òºðèéí áàéãóóëëàãàä ýíãèéí àëáàí òóøààëä òîìèëîí àæèëëóóëæ áîëíî.

8 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõèéí õÿçãààðëàëò

8.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ äàðààõü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî:

8.1.1.óëñ òºðèéí íàì, ýâñýë, õîëáîîíû ãèø¿¿í áàéõ, óëñ òºðèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ;

8.1.2.öýðãèéí íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãàä óëñ òºðèéí ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëàõ;

8.1.3.òºðèéí áîäëîãî, õóóëü òîãòîîìæ, çàõèðàã÷, äàðãûí òóøààëûã ýñýðã¿¿öýõ, áèåë¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàõ;

8.1.4.çàõèðàã÷, äàðãûí çºâøººðºëã¿éãýýð æàãñààë, öóãëààí çîõèîí áàéãóóëàõ, ò¿¿íä îðîëöîõ;

8.1.5.õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷ öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëñíààñ áóñàä ñóðãóóëü, äàìæààíä ñóðàëöàõ;

8.1.6.çàõèðàã÷, äàðãûí çºâøººðºëã¿éãýýð ãàäààä óëñàä çîð÷èõ;

8.1.7.õóóëèéí äàãóó íóóöûí çýðýãò õàìààðàõ áàðèìò áè÷èã, çýâñýã, òåõíèê õýðýãñýëòýé àæèëëàæ áàéñàí öýðãèéí àëáà õààã÷ öýðãèéí àëáàíààñ áýëòãýëýýð õàëàãäñàíû äàðàà ãóðâàí æèëèéí äîòîð ãàäààä óëñàä áàéíãà îðøèí ñóóõààð ÿâàõ;

8.1.8.öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãàä øàøèí ñóðòàë÷ëàõ;

8.1.9.àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéõäàà áîëîí öýðãèéí ä¿ðýìò õóâöàñ ºìññºí ¿åäýý ñîãòóóðóóëàõ óíäàà õýðýãëýõ;

8.1.10.ìàíñóóðóóëàõ áîëîí ñýòãýöýä íºëººòýé áîäèñ õýðýãëýõ.

8.2.Öýðãèéí àëáàíû ¿¿ðãèéí îíöëîã, ò¿¿íä òàâèãäàõ øààðäëàãûã ¿íäýñëýí öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõèéã äàðààõü áàéäëààð õÿçãààðëàæ áîëíî:

8.2.1.öýðãèéí àëáà õààã÷èéã õóóëü òîãòîîìæ, ò¿¿íä íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí ýðõ ç¿éí áóñàä õýì õýìæýýíä çààñíààñ èë¿¿ öàãààð àæèëëóóëàõ;

8.2.2.çàõèðàã÷, äàðãûí øèéäâýðýýð öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àìðàëòûí öàãèéã öýðãèéí ä¿ðýìä

ТАНÄ ТУСТАÉ 15СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

çààñíû äàãóó õÿçãààðëàõ;8.2.3.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àëáà õààæ áàéãàà

àíãèéí áàéðøëààñ øàëòãààëàí ò¿¿íèé îðøèí ñóóõ ãàçðûã òóõàéí àíãè, áàéãóóëëàãûí çàõèðàã÷, äàðãà òîãòîîõ.

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ:ÖÝÐÃÈÉÍ ÀËÁÀ ÕÀÀÃ×ÈÉÍ ÖÀËÈÍ ÕªËÑ, ØÀÃÍÀË ÓÐÀÌØÓÓËÀË

9 ä¿ãýýð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öàëèí õºëñ

9.1.Õóóëüä çààñàí ÷èã ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëñíèé òºëºº öýðãèéí àëáà õààã÷èä öàëèí õºëñ îëãîíî.

9.2.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öàëèí õºëñ íü ¿íäñýí áà öýðãèéí öîëíû öàëèíãààñ ãàäíà äîîð äóðäñàí íýìýãäëýýñ á¿ðäýíý:

9.2.1.áàéëäààíû æèæ¿¿ðëýëòèéí áîëîí òóñãàé ¿¿ðãèéí;

9.2.2.óäààí æèë àæèëëàñíû;9.2.3.îíöãîé íºõöºëèéí;9.2.4.öýðãèéí ìýðãýæëèéí çýðãèéí;9.2.5.õèëèéí;9.2.6.òºðèéí íóóöàä õàìààðàõ ìýäýý ìýäýýëýë

õàðèóöñàíû;9.2.7.áîëîâñðîëûí áîëîí ýðäìèéí çýðýã,

öîëíû.9.3.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öàëèí, áóñàä

õàíãàìæààñ õóóëü òîãòîîìæèä çààñíààñ áóñàä ñóóòãàë õèéõèéã õîðèãëîíî.

9.4.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öàëèí õºëñíèé õýìæýý, íýìýãäýë îëãîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

9.5.Äîòîîä, ãàäààäûí öýðãèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöàæ áàéãàà ñîíñîã÷, ñóðàã÷èéí öàëèí õºëñíèé õýìæýý, íýìýãäýë îëãîõ æóðìûã áàòëàí õàìãààëàõ, õèë õàìãààëàëòûí áîëîí îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà.

9.6.Öýðãèéí àëáà õààã÷èä õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí áóñàä íýìýãäýë, óðàìøóóëëûã îëãîæ áîëíî.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ:ÃÀËÒ ÇÝÂÑÝà ÕÝÐÝÃËÝÕ

10 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷ ãàëò çýâñýã õýðýãëýõ

10.1.Öýðãèéí õ¿ðýý, õîòõîí, àíãèéí çàõèðàã÷, äàðãûí òóøààëààð òîìèëîãäñîí æèæ¿¿ð, õàðóóë, ìàíààíû á¿ðýëäýõ¿¿í, òóñãàé ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéãàà öýðãèéí àëáà õààã÷, öýðãèéí òóñãàé à÷àà õàìãààëàã÷ íü àëèâàà õàëäëàãà, ãýìò ýòãýýäèéí ¿éëäýë, ýñýðã¿¿öëèéã ººð àðãà, õýðýãñëýýð òàñëàí çîãñîîõ áîëîìæã¿é äàðààõü òîõèîëäîëä ýöñèéí àðãà õýìæýý áîëãîí ãàëò çýâñýã õýðýãëýõ ýðõòýé.

10.1.1.öýðãèéí õàðóóë õàìãààëàëòàä áàéãàà îáúåêòîä õ¿÷ õýðýãëýí õàëäàõ;

10.1.2.áàéëäààíû çýâñýã, òåõíèêèéã áóëààí àâàõ îðîëäëîãî õèéõ;

10.1.3.öýðãèéí àëáà õààã÷ áîëîí èðãýíèé àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíäýä íîöòîé õîõèðîë ó÷ðóóëæ áîëîõóéö õàëäëàãà õèéõ;

10.1.4.îðãîí çóãòñàí îíö àþóëòàé ãýìò õýðýãòíèéã áàðèâ÷ëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ.

10.2.Áîëîìæòîé á¿õ òîõèîëäîëä çýâñýã õýðýãëýõèéí ºìíº óðüä÷èëàí àíõààðóóëíà.

10.3.Öýðãèéí àëáà õààã÷ àþóëûí äîõèî ºãºõ, òóñëàìæ äóóäàõ, àðààòàí àìüòíààñ ººðèé㺺 áîëîí áóñäûã õàìãààëàõûí òóëä çýâñýã õýðýãëýæ áîëíî.

10.4.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí çýâñýã àâ÷ ÿâàõ, õýðýãëýõòýé õîëáîãäñîí ýíý õóóëèàð çîõèöóóëààã¿é õàðèëöààã öýðãèéí ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

10.5.Ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ ¿åèéí ãàëò çýâñýã õýðýãëýõ íºõöºë, òîõèîëäëûã òóõàéí ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíû ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ:ÁÓÑÀÄ Ç¯ÉË

11 ä¿ãýýð ç¿éë. Õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà

11.1.Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, ºðãºñºí òàíãàðãàà çºð÷ñºí öýðãèéí àëáà õààã÷èä õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ì.ÝÍÕÁÎËÄ

Төгсгөл. Түрүүч нь I, III нүүрт

Үүнд, төр засгаас ч анхаарч дэмжиж байгаа. Мөн олон нийт, төр, хувийн хэвшлийн оролцоо ч сайжирч байна. Олон улсын түвшинд Онцгой байдлын байгууллагын төлөөлөх төлөөлөл, оролцоо, идэвхи санаачлага эрчимтэй хийгдэж байгаа учраас олон улсын байгууллагууд болон Азийн улс орнуудад Монгол Улс гамшгийн эрсдэлийг бууруулах менежментийн тогтолцоог бэхжүүлэхэд нилээд тэргүүлэх түвшинд явж байна. Тэргүүлэх түвшин гэдэг хөгжсөн оронд бол өөр. Япон, Тайланд ч юм уу, эдийн засгийн томоохон чадавхитай, олон мянган жилийн туршлагатай, сургамжтай орнуудтай харьцуулахад Монгол Улс тэр түвшинд хүрэх болоогүй. Дан ганц бидний ахиц бол хөгжиж буй улс, сүүлд энэ систем рүү орж байгаа мөртлөө маш хурдтайгаар ахиц гарч, үр дүнд хүрч байгаа нь олон улсад үнэлэгдэж, биднээс туршлага судлая гэсэн хүлээлттэй байгаад байгаа юм.

-Гамшгаас хамгаалах тухай шинэчилсэн найруулга болон Онцгой байдлын албаны тухай хуулийн төслийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн бариад байна. Та ажлын хэсгийг ахлан ажиллаж байгаагийн хувьд салбарын хэмжээнд хэрэгжүүлж буй хууль эрхзүйн шинэчлэл өөрчлөлтүүдийн талаар тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Хуулийн шинэчлэлийн нэг номерын асуудал бол бидний ярьдгаар толгой хууль болох Гамшгаас хамгаалах тухай хуулиндаа шинэчлэл хийж байж дагалдах хууль эрх зүй, дүрэм журам шинэчлэгдэх ёстой. Миний хувьд сүүлийн гурав, дөрвөн жил хуулийн шинэчлэлийн ажлын хэсгийг ахалж олон ч хэлэлцүүлэг, ажлын хэсгийн хурал зохион байгууллаа. Одоогийн хүчин төгөлдөр байгаа Гамшгаас хамгаалах тухай хууль бол онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед хариу арга хэмжээний хууль юм. Гамшиг осол болвол ийм арга хэмжээ авна, ингэж тэмцэнэ, эрэн хайх ажиллагааг явуулна, гамшгийн дараа сэргээн босгох үйл ажиллагааг явуулна гэж зааснаас биш гамшгаас урьдчилан сэргийлэх сургалтыг хэрхэн зохион байгуулах, эрсдэлээ яаж бууруулах, эрсдэлийн үнэлгээгээ яаж хийлгэх, даатгалын систем ямар байх, иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын оролцоо ямар байх, төр яаж оролцохын, дэмжлэг хэрхэн үзүүлэх, санхүүжилтын ямар эх үүсвэрүүд байх, хүмүүнлэгийн тусламжийг хэрхэн яаж зохицуулах вэ зэрэг олон зүйлүүд тусгагдаагүй байгаа. Үндсэндээ иргэний хамгаалалтын суурь дээр хийгдсэн хууль шүү дээ. Түрүүн та асуусан, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр дэлхий нийтийн томоохон баримт бичгүүд батлагдлаа. Гамшгаас хамгаалах тухай хуулийг шинэчлэн найруулахад одоогийн Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдал, дэлхий нийтийн гамшгаас хамгаалах чиг хандлага, даяаршил, үр дагавар зэрэг маш олон зүйл бий. Тийм учраас Гамшгаас хамгаалах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага гарсан.

Дээр нь Батлан хамгаалахын тухай багц хууль, Төрийн цэргийн бодлогын үндэс батлагдаж Зэвсэгт хүчин, Хилийн ба дотоодын цэрэг, Онцгой байдлын байгууллага бол төрийн цэргийн байгууллага мөн гээд заачихсан. Тайван цагт тухайн байгууллагууд нь өөрсдийн үндсэн үүрэг, чиг үүрэг, бүтэц, зохион байгуулалтаа тус тусын хуулиар зохицуулна гээд заасан. Дайн байлдааны нөхцөл үүсвэл цэргийн байгууллагын нэгдсэн тогтолцоонд орж үүрэг гүйцэтгэнэ гэсэн утгаар ороод ирсэн.

Гамшгаас хамгаалах процесс бол ойлгомжтой. Гэтэл байгууллагын эрх ашиг хөндөгдөж эхэлсэн. Батлан хамгаалахын харьяанд байгаа ч юм шиг, нэг бол салбар нэгж нь ч юм шиг харагдаад байдаг. Үзэл баримтлал дээрээ бусад тайван цагийн чиг үүрэг, бүтэц, зохион байгуулалт нь тус тусын хуулиар зохицуулагдана гээд заачихсан байдаг. Гэтэл Онцгой байдлын албаны өөрийнх нь бүтэц, зохион байгуулалт, статусыг тодотгосон тусдаа хууль байхгүй. Тийм ч учраас Онцгой байдлын байгууллагын статусыг тодорхойлсон бие даасан хууль байх ёстой гэж үзсэн. Байгууллагын хэм

хэмжээг заасан байх ёстой. Манай байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт

МУ-ын Засгийн газрын 2004 оны 51 дүгээр тогтоолоор батлагдсан. Сүүлд Засгийн газрын 61 дүгээр тогтоолоор шинэчилж салбар, нэгжүүдийг бүсчилсэн бүтэц, зохион байгуулалт батлагдсан. Гэтэл нийгмийн баталгаатай холбоотой асуудал нь Гамшгаас хамгаалах тухай хууль дотор явж байдаг. Нэгэнт төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүн хэсэгт Онцгой байдлын байгууллага багтсан учраас бид төрийн цэргийн нийтлэг хэм хэмжээг дагахаас өөр аргагүй. Бидний нийгмийн асуудал ямар байх вэ, ажилласан жилээ яаж тооцуулах вэ, цалингийн нэмэгдэл ямар байх вэ зэрэг бүх асуудлууд дээрхи хуулиудын тодорхой заалтаар дамжигдан бидний эрх ашгийг хөндөөд ороод ирсэн. Энэ хуулийн өөрчлөлтүүд, дэлхий нийтэд барьж байгаа бодлогын баримт бичгүүдийг уялдуулаад хуулийн төслүүдийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн бариад байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс Засгийн газарт өргөн бариад Хууль зүй,дотоод хэргийн яамнаас яамдуудаас санал авч байна. Шинэчилсэн найруулгын болон анхдагч хуулийн төслүүдийг дэмжих нь зүйтэй гэсэн шийдвэр гарвал байнгын хороонд танилцуулах, ажлын хэсэг байгуулах зэрэг дараагийн алхмууд хийгдээд явна.

-Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллага төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсноор бидэнд ямар үүрэг, хариуцлага нэмэгдэж байна гэдгийг албан хаагчдад сайтар ойлгуулах нь чухал байх. Албан хаагчдын дунд эргэлзээтэй санагдах зүйл олон байх шиг байна...

Батлан хамгаалах багц хуультай холбогдуулан цэргийн нийтлэг дүрмүүдэд өөрчлөлт орно. Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагчид бидний хувьд ч өөрсдийн онцлогт тохирсон нэмэлт, өөрчлөлтүүд хийгдэх ёстой. Албан хаагчдын дунд эргэлзээ байгааг үгүйсгэхгүй. Миний хэлэх гээд байгаа зүйл бол төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсноор бидний өдөр тутмын үйл ажиллагааны удирдлага, зохион байгуулалт нь цэргийн хэм хэмжээгээр зохицуулагдана. Үндсэн үйл ажиллагаа нь гамшгаас хамгаалах тухай хуулиар зохицуулагдана. Үүнийг л албан хаагчид ойлгох хэрэгтэй.

Өөрөөр хэлбэл, бид Гамшгаас хамгаалах тухай хуулийн дагуу үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэхээс гадна цэргийн нийтлэг дүрмийн дагуу жагсаалын, сахилгын дүрэм, захирах, захирагдах ёс, цол, албан тушаал, урамшуулал, томилгоо гээд бүгд цэргийн хуулийн дагуу зохицуулагдана. Цэрэг шиг байлдахгүй, зэвсэг барихгүй. Бид аврах багаж хэрэгслээ бариад ард иргэдийн аюулгүй байдлыг хангаж ажиллана. Сахилга, шийтгэл хүртэл цэргийн нийтлэг дүрмийн дагуу явагдана. Тухайлбал, манай албанд байдаг нийтлэг үзэгдэл бол ажлаа таслаад тав, зургаан сар алга болчихоод акт бариад хүрээд ирдэг. Гэтэл харуулын байраа, анги байрлалаа орхиод 24 цаг болоход л арга хэмжээ авхагддаг. Анги байрлалаа орхиод сураг чимээгүй алга болоод 72 цаг болоход л цэргийн шүүхэд очдог шүү дээ. Цэргийн дэглэмтэй болгочихлоо гэх ойлголттой хүмүүс ч албан хаагчдын дунд байгааг

үгүйсгэхгүй. Нөхөр Батыг тэр аймагт томиллоо гэхэд мэдлээ, гүйцэтгэе гээд л гарна. Хуучин шиг ийшээ явах уу, гэр орон яах уу гээд зөвшилцөх асуудал байхгүй болсон гэсэн үг.

Мэдээж бид, албан хаагчийнхаа нийгмийн асуудлыг харж үзэлгүй яахав. Миний хэлэх гээд байгаа санаа бол та бид цэргийн тушаалаар үүрэг гүйцэтгэдэг болсон шүү гэдгийг л хэлэх гээд байгаа юм. Төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсны ач холбогдол их. Бидний нийгмийн баталгаа хангагдаж байна. Цолны нэмэгдэл, дүрэмт хувцасны хангалт, цэргийн тэтгэвэр, тэтгэмж, урамшуулал гээд бүгд ойлгомжтой болж өглөө. Цэргийн байгууллагын системд орсноор манай албаны үйл ажиллагаа доголдох, буурах ямар ч асуудал байхгүй. Харин ч улам оновчтой, ойлгомжтой болно. Одоо яг энэ мөчид нийтлэг дүрмийг шинэчлэх ажлын хэсэг ажиллаж байна. Албан хаагчдын дуу хоолой болгож тэдний төлөөллийг ч оруулах ёстой. Энэ эрхзүйн шинэчлэлүүдтэй холбогдуулан албаны хэмжээнд өөрчлөлт хийгдэнэ. Гэхдээ энэ бол өнөө маргаашгүй хийчих асуудал биш, хугацаа, тооцоо, судалгаан дээр үндэслэгдэж хийгдэх зүйл.

Гагцхүү албан хаагчдад хүргэх, бие бүрэлдэхүүнд хуулийн ач холбогдлыг ойлгуулан таниулах ажлуудыг албаны хэмжээнд сайн зохион байгуулах нь чухал байна. Тодорхой удирдах албан тушаалтан, бусад салбар, нэгжүүдтэй харьцдаг албан тушаалтны дунд энэ талаар ойлголттой байгаа байх. Гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагааг гардан гүйцэтгэж байгаа аврагч, гал сөнөөгчид, бага бүрэлдэхүүнд хуулийн өөрчлөлтүүд, эрхзүйн шинэчлэлийн үр дүн, давуу тал, онцлогийг ойлгуулж таниулах чухал байна. Анзаарч байхад багц хууль батлагдсанаар тэтгэвэр, тэтгэмж, цолны асуудал хангагдлаа гэж өнгөцхөн хараад байгаа болохоос үүний цаана ямар хариуцлага байна гэдгийг хэн ч ярихгүй, асуухгүй байна л даа. Нийгмийн халамж, баталгаа хүмүүсийн нэн тэргүүний хэрэгцээ байх нь мэдээж. Гэхдээ үүний хажуугаар ямар хариуцлага оногдож байгааг албан хаагчдад ойлгуулах хэрэгтэй. Миний тэтгэвэр тэтгэмж юу болж байна, өргөдлөө өгөх үү, яах гэж байна гээд яриад байгаа болохоос үлдэж байгаа хэдэн бор цэрэгт нь ямар хариуцлага оногдож байна гэдгийг тайлбарлаад, хэлж ойлгуулаад өгөх дарга нар цөөн байна. Аливаа нэг асуудлын нийгмийн эрх зүйн байдал нь сайжрах тусам хариуцлага улам нэмэгддэг шүү дээ.

Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргын өгсөн үүрэг, чиглэлийн дагуу удахгүй орон нутагт удирдах түвшний албан тушаалтнуудаар ахлуулсан ажлын хэсгүүд ажиллана. Зарим газруудад иж бүрэн шалгалт хийгдэнэ. Орон нутгийн өвөлжилтийн нөхцөл байдал, анги байгууллагуудын ажил байдалтай танилцана. Ажлын хэсгийн гишүүд Онцгой байдлын газар, анги байгууллагуудад ажиллахдаа албаны хэмжээнд зохион байгуулж байгаа үйл ажиллагаа, хууль эрхзүйн шинэчлэлүүд, түүний ач холбогдлыг албан хаагч бүрт ойлгуулан таниулж яриа таниулгыг зохион байгуулна.

-Цаг зав гарган ярилцсан танд баярлалаа.

МОНГОЛ УЛС АЗИДАА ГАМШГИЙН ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ЧИГЛЭЛЭЭР ТЭРГҮҮЛЭХ ТҮВШИНД ЯВЖ БАЙНА

16 TIME OUT СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА

СОНИНЫ ЗӨВЛӨЛ:

ОБЕГ-ын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газрын дарга, онцгой байдлын хурандаа

Д.Батсайхан

Гамшиг, гал түймрээс хамгаалах Монголын нийгэмлэгийн тэргүүн

С.Баатарсүрэн

ОБЕГ-ын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газрын чиглэлийн ахлах мэргэжилтэн, онцгой байдлын дэд хурандаа

Б.Дуламсүрэн

Эхийг Онцгой байдлын ерөнхий газрын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газраас бэлтгэв.

Хаяг:Монгол улс, Улаанбаатар-210644Сүхбаатар дүүрэг, Партизаны гудамж-6

Утас: 976-11-262073, Факс: 976-11-324977

Веб хуудас: www.nema.gov.mnwww.ontsgoisur.gov.mn

ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

2016.11 ñàð. ¹ 20, 21 (28, 29)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ТИТЭМ ҮГ

Эрсдэлгүйгээр бүтэх том ажил энэ орчлонд үгүй. Эрсдлээс айн хулчийдаг зүрх зориггүй хүний ажил хэргийн ирээдүй бүрхэг харанхуй. Эрсдлийг даах эр зориг их үйл хэргийг бүтээн цогцлоох эрч хүчийг дагуулна.

* * *Шинийг сэдэх, байхгүйг

санаачлах, шилдгийг бүтээх хүслээр жигүүрлэ. Шинийг сэдэх, шилдгийг бүтээх хүсэл эрмэлзлийн гал дөл чинь бөхөж унтраагүй цагт чи эд хөрөнгийн нэр төртэй эзэн суусан хэвээр байна гэдэгтээ бүрэн итгэлтэй, нүүр бардам бай.

* * * Удирдагчийн мэргэн ухаан,

ажиллагсадын хичээнгүй зүтгэл найрал хөгжим мэт найрсан зохицсон газарт амжилт ололт бялхаж байх нь эргэлзээгүй. “Цэргүүдийн гавьяа даргынх нь ухаанаас хамаардаг” гэдэг нь маргашгүй үнэн билээ.

* * * Уул, толгой хоёрыг ижил

зайнаас харж болдоггүй. Жижиг толгойг харахыг хүсвэл түүн рүү ойрт, том уулыг харахыг хүсвэл түүнээс холд. Түүний нэгэн адил жижиг зорилт тавьсан бол ойрын зайнаас хар. Том зорилт дэвшүүлж, алсын замыг сонгосон бол холын зайнаас харж, хүрэх аргаа тооц.

ЗӨВЛӨГӨӨ

“Ýíõèéí äóóäëàгà”-ä гàâьÿàòóóä “Тэíгэð” õàмòëàгòàé õоðøèíо

С.Óäâàë àõàéòàí Тºâ Гàë комàíäàä

áèчээчээð àæèëëàæ áàéæээ

ОБЕГ-ын харьяа хурандаа генерал С.Равдангийн нэрэмжит Цэргийн гавьяаны Улаан тугийн одонт Аврах тусгай анги үүсэн байгуулагдсаны 50 жилийн ой ирэх жил тохиох юм. Тэгвэл тус анги түүхт 50 жилийн ойгоо угтах арга хэмжээний хүрээнд "Энхийн дуудлага" уран бүтээлийн цэнгүүнийг зохион байгуулахаар болжээ.

Тус цэнгүүнд Аврах тусгай ангийн Хөгжмийн тусгай бүлгийн цахилгаан хөгжмийн "Тэнгэр" хамтлаг, Үлээвэр найрал хөгжимтэй хамтран МУГЖ Т.Ариунаа, Э.Бүрнээбаяр, Г.Батбаяр, Харанга хамтлагийн дуучин, МУГЖ Х.Лхагвасүрэн, СТА Х.Оюунбилэг, Н. Баасандорж, Э.Өлзийдэлгэр нарын олны танил уран бүтээлчид ая дуугаа өргөх

юм байна. Хүндэтгэлийн цэнгүүн 2016 оны 11 дүгээр

сарын 20-нд "UB Палас"-ын концертын их танхимд болно. Тасалбар 20000 мянган төгрөгөөр худалдаалагдаж байна. Байгууллага, хамт олон, гэр бүл, найз нөхдөөрөө тоглолт үзэхийг хүсвэл тус ангид хандан тасалбараа захиалаарай.

Төр, нийгмийн нэрт зүтгэлтэн, зохилч С.Удвал ахайтанг мэдэхгүй хүн бараг үгүй биз. Харин түүнийг Төв гал командад бичээч хийж байсныг төдийлөн мэдэх нь үгүй болов уу. Тэгвэл Багшийн сургуульд суралцахаар ирсэн тэрбээр хотын эвлэлийн хорооноос Дотоод яаманд шилжүүлсэн хэдэн залуучуудтай хамт Төв гал командад очиж, 1938-1940 онд бичээчээр ажиллах болжээ.

"Жагсаалын сургууль хийж өвлийн хүйтэнд ус шүршүүлсэн даргар өмд цамцанд нь мөс бөнжигнөн молцоглож, алхах, гишгэх тоолон шар шар хийн дуугардаг нь сонихон байсан. Хотын гудамжийг эзэгнэж, цуурайттал хангинасан хурдан улаан машин дээр найзуудтайгаа сууж, сургууль хийж хааяа явах цагт амьтны анхаарлыг татаад бахтай ч юм шиг санагддагсан. Тэр үедээ бодохоор сахилга бат гэгч ийм юм байдаг байж гэх анхны мэдэгдэхүүнтэй болж эхлэхдээ миний амьдралын турш тэр маань хэрэг болох нэгэн чухал зүйл гэж үнэндээ ойлгоогүй явжээ" гэж дурдатгалдаа бичсэн тэр цаг үеийн гэрч болон энэ зураг үлджээ.

Одоо энэ зураг Онцгой байдлын àëáàíû музейд хадгалагдаж байгаа юм.

Ийнхүү Монголын төр, нийгмийн зүтгэлтэн, утга зохиолын "од" Сономын Удвалын амьдралын нэгээхэн түүх Онцгой байдлын албаны тулгын гурван чулууны нэг Гал түймэртэй тэмцэх газартай эгнэгт холбогдон хожмын ажил амьдралынх нь гараа болсон сонин содон түүхийг уншигч танд толилуулав.

Ìóçåéí ýðõëýã÷ Ë.Ãàíòºìºð

-Хавдартай хүмүүст судас боох эмчилгээ хийдэг. Энэ хэр үр дүнтэй сайн эмчилгээ юм бол, өвчнийг хэр удаан барьдаг вэ?

-Элэгний хавдартай хүнд судас боох эмчилгээ хийдэг. Нэг сегмент дотор багтаж байрласан багавтар хавдрын үед хийдэг эмчилгээ. Бага гэдэг нь 10 см-ээс ихгүйг хэлнэ. Судас боох эмчилгээ үр дүнгээ өгнө өө. Хавдрыг тэжээж байгаа судсыг бөглөнө гэсэн үг. Тэгэхээр элэгний хавдар тэжээлгүй áîëíî. Бөглөхийн өмнө эмнэлгийн нөхцөлд, судсаар нь, зөвхөн тэр хэсэгт нь хавдрын эд эсийг үхүүлдэг химийн эмчилгээ хийдэг þì.

-Бүдүүн гэдэсний шархлаат өвчин эдгэх магадлал хэр вэ?

-Мөн л хоол боловсруулах эмч дээр очиж эмчилгээ хийлгэхэд эдгэхгүй өвчин биш. Бүдүүн гэдэсний шархлаа ходоодноос илүү хоолны дэглэм баримтлах хэрэгтэй. Ус их ууж, дэглэм барих шаардлагатай болдог.

-Ходоод, элэг, цөс, бүдүүн гэдсийг яаж цэвэрлэдэг вэ?

-Нарийн ярьвал тус тусад нь цэвэрлэх аргууд ярьж болох байх. Нэгдүгээрт, сайн өлсч байгаад зөв хооллох хэрэгтэй. Ингэснээр амны хөндийгөөс авахуулаад шулуун гэдэс хүртэлх хоол боловсруулах систем нь цэвэрлэгдэнэ. Дээр нь ус сайн ууж байх ёстой.

-Хүн зөнөнө гэж ярих юм. Энэ нь тархины эд эстэй холбоотой юу?

-Тархины эд эс нэмэгдэхгүй улам цөөрдөг. Түүний л нөлөө. Орон зай, цаг хугацааны баримжаа мэдрэмжээ алдах хэмжээнд хүрч, тархи хэвийн ажиллаж чадахаа больсон гэсэн үг. Энэ нь янз бүрийн өвчин. Тархины үйл ажиллагааны идэвхтэй явагдахаа больсон гээд байгаа олон шалтгаанаас болно.

МУЗЕЙН САН ХӨМРӨГӨӨС

Улаанбаатар Сонгдо эмнэлгийн ерөнхий захирал Б.Болдсайхан

уншигчдын асуултад хариулж зөвлөгөө өгч байна.

Тархины эд эс нэмэгддэггүй, улам цөөрдөг