EZİLENLERİN TİYATROSUEZİLENLERİN TİYATROSUAugusto BoalAugusto Boal

Kitabın yazılma amacı nedir?Kitabın yazılma amacı nedir?1.1. Tiyatronun zorunlu olarak politik olduğunu Tiyatronun zorunlu olarak politik olduğunu

göstermek.göstermek.2.2. Tiyatronun sınıflar için çok etkili bir silah Tiyatronun sınıflar için çok etkili bir silah

olduğuna dair kanıtlar göstermek.olduğuna dair kanıtlar göstermek.3.3. Tiyatronun özgürleşme silahı olarak Tiyatronun özgürleşme silahı olarak

kullanıldığı zaman, teatral anlamda tiyatroda kullanıldığı zaman, teatral anlamda tiyatroda yapılan değişikliklere halkın nasıl bir karşılık yapılan değişikliklere halkın nasıl bir karşılık verdiğini göstermek.verdiğini göstermek.

TİYATRO HANGİ TEMEL TİYATRO HANGİ TEMEL EVRELERDEN GEÇMİŞTİR? EVRELERDEN GEÇMİŞTİR?

1.1. ““Tiyatro” halkın açık havada özgürce şarkı Tiyatro” halkın açık havada özgürce şarkı söylemesiydi.söylemesiydi.

2.2. Aristokrasi geldi, ayrımlar oluştu; bazı kişiler Aristokrasi geldi, ayrımlar oluştu; bazı kişiler sahneye çıkacak ve sadece onlar sahneye çıkacak ve sadece onlar oynayabilecekti.oynayabilecekti.

3.3. Burjuvazi geldi; baş kahramanlar yeni Burjuvazi geldi; baş kahramanlar yeni aristokratlar olarak değiştirildi.aristokratlar olarak değiştirildi.

PEKİ BU KATI YAPILARA KARŞI PEKİ BU KATI YAPILARA KARŞI ÇIKANLAR OLMADI MI?ÇIKANLAR OLMADI MI?

1.1. Bertolt Brecht; artık karakter üst yapısal Bertolt Brecht; artık karakter üst yapısal değerlerin değil, toplumsal güçlerin değerlerin değil, toplumsal güçlerin nesnesidir.nesnesidir.

2.2. Peru Halk Tiyatrosu; herkes oyuncu herkes Peru Halk Tiyatrosu; herkes oyuncu herkes baş karakter…baş karakter…

EZİLENLERİN POETİKASIEZİLENLERİN POETİKASI

Önce; Önce; özgür insanlar şarkılar söylerdi sokaklarda…özgür insanlar şarkılar söylerdi sokaklarda…

Sonra; Sonra; egemen sınıflar geldi ve tiyatronun mülkiyetini egemen sınıflar geldi ve tiyatronun mülkiyetini

çaldılar;çaldılar;Oyuncu(oynayanlar – Seyirci(seyredenler) Oyuncu(oynayanlar – Seyirci(seyredenler) Etken – EdilgenEtken – EdilgenÖzne – Nesne Özne – Nesne Baskıcı fikir aşılama…Baskıcı fikir aşılama…

Yeniden özgürleşme…Yeniden özgürleşme…

Bugün ezilen halklar kendilerini yeniden özgürleştiriyor Bugün ezilen halklar kendilerini yeniden özgürleştiriyor ve bir kez daha tiyatroyu ele geçiriyorlar.ve bir kez daha tiyatroyu ele geçiriyorlar.

Duvarlar yıkılmalıdır!Duvarlar yıkılmalıdır! Seyirci tekrar oynamaya başlamalıdır!Seyirci tekrar oynamaya başlamalıdır! Karakterler oyuncuların özel mülkiyetinden Karakterler oyuncuların özel mülkiyetinden

kurtulmalıdır!kurtulmalıdır! Her şey her an tartışılabilinir ve her şey Her şey her an tartışılabilinir ve her şey

değiştirilebilinir. Metindeki kadercilik anlayışına değiştirilebilinir. Metindeki kadercilik anlayışına SON !!!SON !!!

PERU HALK TİYATROSUPERU HALK TİYATROSUÖZGÜRLEŞMENİN ÖYKÜSÜÖZGÜRLEŞMENİN ÖYKÜSÜ

1973 okuma-yazma,45 farklı dil, 3-4 milyon 1973 okuma-yazma,45 farklı dil, 3-4 milyon insan, Peru Devrimci Hükümeti ve ALFIN insan, Peru Devrimci Hükümeti ve ALFIN projesi…projesi…

ALFIN Projesinin iki temel amacı;ALFIN Projesinin iki temel amacı; İnsanlara hem kendi ana dillerini hem de İnsanlara hem kendi ana dillerini hem de

İspanyolca’da okuma yazma öğretmek (kendi İspanyolca’da okuma yazma öğretmek (kendi dillerini yok etmeden)… dillerini yok etmeden)…

İnsanlara mümkün olan bütün dilleri öğretmek; İnsanlara mümkün olan bütün dilleri öğretmek; fotoğraf, tiyatro, sinema, gazetecilik, kukla vs.fotoğraf, tiyatro, sinema, gazetecilik, kukla vs.

Augusto Boal -Tiyatro ezilenleri dili Augusto Boal -Tiyatro ezilenleri dili midir? midir?

Tiyatro sanatsal yeteneği olsun olmasın Tiyatro sanatsal yeteneği olsun olmasın herhangi biri tarafından kullanılabilecek bir dil herhangi biri tarafından kullanılabilecek bir dil olabilir mi?olabilir mi?

Aristoteles;Aristoteles;

seyircinin kendi erkini onun yerine seyircinin kendi erkini onun yerine düşünüp eyleyebilmesi için karaktere düşünüp eyleyebilmesi için karaktere devrettiği bir poetika önerir. Katarsis devrettiği bir poetika önerir. Katarsis gerçekleşir.gerçekleşir.

Brecht; Brecht;

seyircinin kendi erkini onun yerine seyircinin kendi erkini onun yerine eyleyen karaktere devrettiği ancak seyircinin eyleyen karaktere devrettiği ancak seyircinin kendisi için – genellikle tersi yönünde – kendisi için – genellikle tersi yönünde – düşünme hakkını saklı tuttuğu bir poetika düşünme hakkını saklı tuttuğu bir poetika önerir. Eleştirel bir bilinçliliğin uyanması önerir. Eleştirel bir bilinçliliğin uyanması gerçekleşir.gerçekleşir.

Peki Ezilenlerin Poetikası bize neyi öneriyor?Peki Ezilenlerin Poetikası bize neyi öneriyor?

Madem ki, her alanda özgürlük istiyoruz neden Madem ki, her alanda özgürlük istiyoruz neden Tiyatronun her yerinde de özgür olmayalım ki?Tiyatronun her yerinde de özgür olmayalım ki?

Eylemin kendisine yoğunlaşır.Eylemin kendisine yoğunlaşır. ““seyirci” kendi erkini gerek onun yerine seyirci” kendi erkini gerek onun yerine

eylemesi gerekse onun yerine düşünmesi için eylemesi gerekse onun yerine düşünmesi için oyuncuya devretmez.oyuncuya devretmez.

Kahraman rolünü bizzat kendisi üstlenir. Kahraman rolünü bizzat kendisi üstlenir. Herkes baş kahraman…Herkes baş kahraman…

Dramatik eylemi değiştirir, çözümler Dramatik eylemi değiştirir, çözümler geliştirmeye çalışır, değişim planlarını tartışır.geliştirmeye çalışır, değişim planlarını tartışır.

Üretim araçlarının özel mülkiyeti Üretim araçlarının özel mülkiyeti ortadan kalkmalı mıdır?ortadan kalkmalı mıdır?

Ekonomik yapı ve Kültürel yapı Ekonomik yapı ve Kültürel yapı

Üretim araçlarının özel mülkiyetinin halka Üretim araçlarının özel mülkiyetinin halka devredilmesi gerekirse,devredilmesi gerekirse,

Sanattaki üretim araçlarının özel mülkiyetininde Sanattaki üretim araçlarının özel mülkiyetininde halka devredilmesi gerekir… halka devredilmesi gerekir…

Peki sanattaki üretim araçlarının Peki sanattaki üretim araçlarının halka devredilmesi nasıl olacak?halka devredilmesi nasıl olacak?

ALFIN PLANI- herkes fotoğraf makinesini alsın ALFIN PLANI- herkes fotoğraf makinesini alsın ve fotoğraf çeksin…ve fotoğraf çeksin…

Nerede yaşıyorsunuz?Nerede yaşıyorsunuz?

Nehir-açlık –pelikan ve insanNehir-açlık –pelikan ve insan

Nerede yaşıyorsunuz?Nerede yaşıyorsunuz?

Küçük bir çocuk yüzü-Rimac nehir- fareler-Küçük bir çocuk yüzü-Rimac nehir- fareler-köpekler- uyuz salgını- avcı-burun- yüzü kanlıköpekler- uyuz salgını- avcı-burun- yüzü kanlı

Tiyatrodaki üretim araçları Tiyatrodaki üretim araçları nelerdir?nelerdir?

Teatral üretim araçlarının kontrol etmek için, Teatral üretim araçlarının kontrol etmek için, insanın her şeyden önce kendi vücudunu daha insanın her şeyden önce kendi vücudunu daha anlatımsal kılmak amacıyla kontrol etmesi anlatımsal kılmak amacıyla kontrol etmesi gerekir. gerekir.

Böylece kendisini seyirci durumundan kurtarıp Böylece kendisini seyirci durumundan kurtarıp oyuncu durumuna getirecektir.oyuncu durumuna getirecektir.

Bir nesne değil özne olacaktırBir nesne değil özne olacaktır

Peki seyirci oyuncuya nasıl Peki seyirci oyuncuya nasıl dönüşecektir?dönüşecektir?

4 genel ana aşamada toparlanabilinir.4 genel ana aşamada toparlanabilinir.1.1. Birinci aşama; vücudu tanımak.Birinci aşama; vücudu tanımak.2.2. İkinci aşama; vücudu anlatımsal kılmak.İkinci aşama; vücudu anlatımsal kılmak.3.3. Üçüncü aşama; bir dil olarak tiyatroÜçüncü aşama; bir dil olarak tiyatro

Birinci düzey: Eş zamanlı dramaturjiBirinci düzey: Eş zamanlı dramaturji İkinci düzey: İmge Tiyatrosuİkinci düzey: İmge Tiyatrosu

Üçüncü düzey: Forum tiyatrosuÜçüncü düzey: Forum tiyatrosu4. Dördüncü aşama: Söylem olarak tiyatro4. Dördüncü aşama: Söylem olarak tiyatro

Vücudu Tanımak…Vücudu Tanımak… Köylü, işçi, -memur- insanlarla ilişki kurmak zor Köylü, işçi, -memur- insanlarla ilişki kurmak zor

olabilir.olabilir. Tiyatrodan haberleri bile olmaya bilir veya boş bir iş Tiyatrodan haberleri bile olmaya bilir veya boş bir iş

olduğunu da düşünebilirler.olduğunu da düşünebilirler.O yüzden,O yüzden,İnsanlara baskıcı metotlarla değil, onlara yabancı olan İnsanlara baskıcı metotlarla değil, onlara yabancı olan

şeylerle değil, orada olmayı kabul edenlerin şeylerle değil, orada olmayı kabul edenlerin vücutlarıyla başlanmalı… vücutlarıyla başlanmalı…

Kişinin kendi vücudunu, onun sınırlarını ve Kişinin kendi vücudunu, onun sınırlarını ve olanaklarını, toplumsal yaşamdan kaynaklanan olanaklarını, toplumsal yaşamdan kaynaklanan rahatsızlıklarını ve bunların rehabilitasyon rahatsızlıklarını ve bunların rehabilitasyon olasılıklarını tanımasına yönelik…olasılıklarını tanımasına yönelik…

Yapılan iş, kullanılmayan bölgeler- Yapılan iş, kullanılmayan bölgeler- deformasyon= kassal yabancılaştırma…deformasyon= kassal yabancılaştırma…

Örnek: yazıcı- belden aşağısı ve gece bekçisi-Örnek: yazıcı- belden aşağısı ve gece bekçisi-yürümek. yürümek.

Her ikisi de yaptığı işten dolayı bir yabancılaşma Her ikisi de yaptığı işten dolayı bir yabancılaşma yaşamaktadır.yaşamaktadır.

Buna benzer olaraktan; iş bölümünden doğan Buna benzer olaraktan; iş bölümünden doğan sosyal statüleri ayni olan insanların aynileşmesi sosyal statüleri ayni olan insanların aynileşmesi gibi. (öğretmenler-papazlar-işçiler…)gibi. (öğretmenler-papazlar-işçiler…)

Sonuç:Sonuç:

İnsan vücudunun iş tarafından iş tarafından ne İnsan vücudunun iş tarafından iş tarafından ne ölçüde yönetildiğini anlar görür hisseder.ölçüde yönetildiğini anlar görür hisseder.

Kişi kendisinden farklı karakterleri fiziksel Kişi kendisinden farklı karakterleri fiziksel olarak yorumlayabilecektir.olarak yorumlayabilecektir.

Alıştırmalar…Alıştırmalar…

1.1. Ağır çekimde yarışAğır çekimde yarış

2.2. Çapraz bacak yarışıÇapraz bacak yarışı

3.3. Ucube yarışıUcube yarışı

4.4. Tekerlek yarışıTekerlek yarışı

5.5. Hipnoz eşlerHipnoz eşler

6.6. Boks maçıBoks maçı

7.7. Vahşi batıVahşi batı

Vücudu anlatımsal kılmak…Vücudu anlatımsal kılmak…Daha yaygın ve alışılmış anlatım biçimlerini terk Daha yaygın ve alışılmış anlatım biçimlerini terk

ederek, kişinin kendi vübcuduyla derdini ederek, kişinin kendi vübcuduyla derdini anlatması…anlatması…

Kültür-dil-ifade-vücut-kullanılmamasıKültür-dil-ifade-vücut-kullanılmaması

Kişilerin karakterleri yorumlamaları değil Kişilerin karakterleri yorumlamaları değil oynamaları istenir ama ne kadar iyi oynamaları istenir ama ne kadar iyi yorumlanabilirse o kadar iyi oynanabilinir.yorumlanabilirse o kadar iyi oynanabilinir.

Örneğin…Örneğin…

Kağıt-hayvan-kuraKağıt-hayvan-kura

Hayvan-fizik-görüntü- ses çıkarmak yasak- dişi ve Hayvan-fizik-görüntü- ses çıkarmak yasak- dişi ve erkek çift oluşur.erkek çift oluşur.

Sinek kuşu- on dk. sonra eşini bulamadı- sarkaçvari Sinek kuşu- on dk. sonra eşini bulamadı- sarkaçvari hareket-şişman adam- kaçtı- arkasından koştu-hareket-şişman adam- kaçtı- arkasından koştu-

Geldiler:Geldiler:

Ben erkek sinek kuşuyum ve sen de dişisin değil mi?Ben erkek sinek kuşuyum ve sen de dişisin değil mi?

Hayır aptal ben boğayım…Hayır aptal ben boğayım…

Dil olarak tiyatroDil olarak tiyatro

Kişi tiyatroyu geçmişten imgeler sergileyen Kişi tiyatroyu geçmişten imgeler sergileyen bitmiş bir ürün olarak değil yaşayan ve bugüne bitmiş bir ürün olarak değil yaşayan ve bugüne ait bir dil olarak pratiğe dökmeye çalışır.ait bir dil olarak pratiğe dökmeye çalışır.

Bu aşamada, tema üzerinden tartışılır ve Bu aşamada, tema üzerinden tartışılır ve edilgenlikten eyleme geçişi daha ilerletir.edilgenlikten eyleme geçişi daha ilerletir.

Eş zamanlı dramaturji…Eş zamanlı dramaturji… Seyirciye sahnede fiziksel olarak var olması gerekmeksizin Seyirciye sahnede fiziksel olarak var olması gerekmeksizin

katılım göstermesi için yapılan ilk çağrıdır.katılım göstermesi için yapılan ilk çağrıdır.Bir tema tespit edilir-temel bir sorun- krize dönüşür-çözüme Bir tema tespit edilir-temel bir sorun- krize dönüşür-çözüme

kavuşuncaya kadar oynanır.kavuşuncaya kadar oynanır.Öneriler olur müdahale etme hakkı sınırsızdır.Öneriler olur müdahale etme hakkı sınırsızdır.Örnek:Örnek:Kadın- kocası- belge verir- 1,2 yıl sonra kavga ederler-süphe-Kadın- kocası- belge verir- 1,2 yıl sonra kavga ederler-süphe-

evin tabusu mu- komşu- kocasının sevgilisi-aşk mektuplarıevin tabusu mu- komşu- kocasının sevgilisi-aşk mektuplarıÖneriler..Öneriler..Ağlamak..Ağlamak..İçeri almamak-maaş-kadın yoksulİçeri almamak-maaş-kadın yoksulBir güzel dövmek ve sonra yemeğini hazırlamak…Bir güzel dövmek ve sonra yemeğini hazırlamak…

Kader metin- tartışılamaz-değiştirilemez-yöneten-Kader metin- tartışılamaz-değiştirilemez-yöneten-yönetilen- eyleme katılmayönetilen- eyleme katılma

İNSANIN KADERİ İNSANDIR.İNSANIN KADERİ İNSANDIR.

İMGE TİYATROSUİMGE TİYATROSU

Seyirciler oyuncuların vücutlarıyla oluşturulan Seyirciler oyuncuların vücutlarıyla oluşturulan imgeler aracılığıyla “konuşarak” sürece imgeler aracılığıyla “konuşarak” sürece doğrudan katılırlar.doğrudan katılırlar.

Herkesin ilgi duyduğu belli bir tema seçilir ve Herkesin ilgi duyduğu belli bir tema seçilir ve bunla ilgili “konuşulur”…bunla ilgili “konuşulur”…

Diğer katılımcıların vücutlarını heykel gibi Diğer katılımcıların vücutlarını heykel gibi yontar mevcut durumla ilgiliyontar mevcut durumla ilgili

Daha sonra nasıl olması arzulanır…Daha sonra nasıl olması arzulanır…Gerçek imge geçiş imge ideal imge…Gerçek imge geçiş imge ideal imge…

Forum tiyatrosu…Forum tiyatrosu…Seyirciler eyleme doğrudan katılırlar ve oynarlar…Seyirciler eyleme doğrudan katılırlar ve oynarlar…Önce çözümü zor toplumsal ya da politik bir öykü Önce çözümü zor toplumsal ya da politik bir öykü

anlatılması istenir.anlatılması istenir.Doğaçlama ve prova yöntemiyle 10-15 dk. oynanır. Doğaçlama ve prova yöntemiyle 10-15 dk. oynanır.

Oyun bitince katılımcıların ayni fikirde olup olmadığı Oyun bitince katılımcıların ayni fikirde olup olmadığı sorulur.sorulur.

Hayır diyenler olacaktır.Hayır diyenler olacaktır.Oyun ayni şekilde tekrar oynanır ancak seyircilerden bir Oyun ayni şekilde tekrar oynanır ancak seyircilerden bir

tanesi bir katılımcıyı çıkarıp onun yerine geçer ve tanesi bir katılımcıyı çıkarıp onun yerine geçer ve kendisine en uygun biçimde eylemi yönlendirme kendisine en uygun biçimde eylemi yönlendirme hakkına sahiptir.hakkına sahiptir.

Örneğin…Örneğin…

On sekiz yaşında adam-chimbote şehrinde balıkçılık On sekiz yaşında adam-chimbote şehrinde balıkçılık limanı- balık unu fabrikası- patronun sömürüsü ne limanı- balık unu fabrikası- patronun sömürüsü ne yapmalı?yapmalı?

Daha hızlı çalışmak ve makineyi fazla balıkla Daha hızlı çalışmak ve makineyi fazla balıkla doldurup tıkanmasını sağlamak- 1-2 saat dinlenmekdoldurup tıkanmasını sağlamak- 1-2 saat dinlenmek

Bomba koymakBomba koymak Greve gidip işi bırakmakGreve gidip işi bırakmak İşçilerin talebi-pazarlık masası-işçileri ve işsizleri İşçilerin talebi-pazarlık masası-işçileri ve işsizleri

politize etmekpolitize etmek

Söylem olarak Tiyatro…Söylem olarak Tiyatro…

Seyircinin –oyuncunun belli temaları Seyircinin –oyuncunun belli temaları tartışma veya belli eylemlerin provasını tartışma veya belli eylemlerin provasını yapma ihtiyacına yarattığı gösterileri içeren yapma ihtiyacına yarattığı gösterileri içeren basit biçimlerdir.basit biçimlerdir.

Gazete tiyatrosuGazete tiyatrosu

Günlük gazete haber başlıklarının teatral Günlük gazete haber başlıklarının teatral performansa dönüştürülmesi.performansa dönüştürülmesi.

1.1. Basit okumaBasit okuma2.2. Çapraz okumaÇapraz okuma3.3. Tamamlayıcı okuma paralel eylemTamamlayıcı okuma paralel eylem4.4. DoğaçlamaDoğaçlama5.5. TarihselleştirmeTarihselleştirme6.6. Ritmik okumaRitmik okuma

Görünmez tiyatroGörünmez tiyatro

Bir sahnenin tiyatro dışı ortamlarda , syirci Bir sahnenin tiyatro dışı ortamlarda , syirci olmayan insanların önünde sunulmasına olmayan insanların önünde sunulmasına dayanır. Mekan, bir lokanta, kaldırım, hotel, dayanır. Mekan, bir lokanta, kaldırım, hotel, market vs…market vs…

Tam bir metne veya basit bir senaryoya sahip Tam bir metne veya basit bir senaryoya sahip bir skecin detaylı bir şekilde hazırlanmasını bir skecin detaylı bir şekilde hazırlanmasını gerektirir. gerektirir.

Diğerleri…Diğerleri…

FotoromanFotoroman Baskının kırılmasıBaskının kırılması Mit tiyatrosuMit tiyatrosu Analitik tiyatroAnalitik tiyatro Ritüeller ve maskelerRitüeller ve maskeler

Sonuç yerine…Sonuç yerine…

Ezilenlerin poetikası temelde özgürleşmenin Ezilenlerin poetikası temelde özgürleşmenin poetikasıdır. Seyirciler eyleme erkini ne kendileri poetikasıdır. Seyirciler eyleme erkini ne kendileri yerine düşünmeleri ne de eylemde bulunmaları için yerine düşünmeleri ne de eylemde bulunmaları için karakterlere devrederler.karakterlere devrederler.

Seyirci kendisini özgürleştirir kendisi için düşünür ve Seyirci kendisini özgürleştirir kendisi için düşünür ve eylemde bulunur. Tiyatro Eylemdir!!eylemde bulunur. Tiyatro Eylemdir!!

Belkide tiyatro kendi içinde devrimci değildir ama Belkide tiyatro kendi içinde devrimci değildir ama hiç kuşku yok ki tiyatro bir devrim provasıdır….hiç kuşku yok ki tiyatro bir devrim provasıdır….