Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

Lic. Frauke De Weerdt

Promotor: Prof. Dr. Annemie Desoete

Copromotor: Prof. Dr. Herbert Roeyers

Presentatie Rekengroep - Frauke De Weerdt – 21 april 2009

Overzicht presentatie

1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie Executieve functies Executieve functies en dyscalculie

2. ONDERZOEKSDESIGN Onderzoekshypotheses Instrumenten

3. VOORLOPIGE RESULTATEN


1. PROBLEEMSTELLING:Dyscalculie

Definitie dyscalculie (DC): Beperking in rekenvaardigheden Prevalentie: 2 - 8% (Geary, 2004; Petermann & Lemke, 2005)

Belang van ernst-, exclusie- en hardnekkigheidcriterium



Verklaringsmodellen dyscalculie:


Subitizeren (o.a. Landerl, Bevan & Butterworth, 2004)

Rekenprocedures (o.a. Rouselle & Noël, 2007)

Visuospatiale vaardigheden (o.a. Geary,

2004)

Semantisch geheugen (o.a. Landerl et al.,

2003)

Mentale getalrepresentatie (o.a. Jordan,

Hanich & Kaplan, 2003)

Executieve functies (o.a. Passolunghi & Siegel, 2004)


Subtypes dyscalculie (Stock, Desoete, & Roeyers, 2007)


• Getallenkennis dc• Procedurele dc• Visuospatiale leerstoornis • Semantisch geheugen dc


Comorbiditeit = Samen voorkomen van twee of meer

stoornissen bij eenzelfde persoon (Neale & Kendler, 1995).

Comorbiditeit DC & DL:•DC en DL: Tussen 30-40% (Light & De Fries, 1995; Lyytinen et al.,

2005)

•DC en DO: 50 % (Shalev, 2000;2004)

Weinig ‘zuivere’ vormen van dyscalculie


1. PROBLEEMSTELLING:Executieve functies

Definitie executieve functies

Geen consensus (Brocki & Bohlin, 2004)

Geheel van cognitieve processen nodig om doelgericht gedrag uit te voeren (Anderson, 2002; Brocki & Bohlin, 2004; Friedman et al., 2006).


Overzicht voornaamste EF-modellen Baddeley & Hitch (1974); Baddeley (2000)

WERKGEHEUGEN: fonologische lus

visuospatiaal schetsblok

centraal executief

episodische buffer

Barkley (1999)INHIBITIE

Pennington & Ozonoff (1996)Inhibitie, werkgeheugen, verbal fluency, shifting, planning


Sig. ≠ tussen personen met/zonder DC voor werkgeheugen (bv. Geary, Hoard, Byrd-Craven, & DeSoto, 2004; Swanson, 2006)

Sig. ≠ tussen personen met/zonder DC voor inhibitie, meer bepaald interferentie (bv. Bull & Scerif, 2001)

MAAR: Overige executieve functies: nauwelijks onderzoekWeinig onderzoek naar inhibitie en werkgeheugen samen


1. PROBLEEMSTELLING:Executieve functies bij dyscalculie


Modaliteiten EF bij dyscalculie

Evidentie modaliteitspecificiteit

• DC: sig. zwakker op rekengerelateerd domein

(bv. Bull & Scerif, 2001; Passolungi & Siegel, 2004)



Onderzoekshypotheses

1. Deficit in EF

Kinderen met DC vallen uit op werkgeheugen en inhibitie (Landerl

et al., 2004; Passolunghi , & Siegel, 2001).

2.Modaliteitspecificiteit

Kinderen met DC vallen vaker uit op rekengerelateerde EF-maten (Bull & Scerif, 2001).

2. ONDERZOEKSDESIGN STUDIE 1

Steekproef Rekrutering via scholen en RC’s

TIQ ≥ 85

Klinische groep: voldaan aan

exclusie-, ernst-, discrepantie-

criteria


Steekproef

Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)

Dyscalculie (N=26) Controle (N=25)

Leeftijd in maanden 118.69 (10.82) 112.76 (10.35)

TIQ 99.46 (8.18) 111.04 (11.44)

M:V 13:13 12:13

Instrumenten

Leerkrachten VvGK (Oosterlaan et al., 2000)

BRIEF (Gioia et al.,2000)

SVS (Cornoldi et al., 2003)

Ouders VvGK (Oosterlaan et al., 2000)

BRIEF (Gioia et al., 2000)



Kinderen: Testmoment 1 (80’)Pen en papier test spellen (20’) PI-dictee (Geelhoed & Reitsma, 2000)

Pen en papier rekentests (60’) TTR (de Vos, 1992):

‧ Rekenfeiten LVS – meetkunde (Dudal, 1998)

KRT-R (Baudonck et al., 2006)

‧ Getallenkennis en hoofdrekenen


Testmoment 2 (75’):Pen en papier test lezen (20’)

Een Minuut Test (Brus & Voeten, 1999):

‧Bestaande woorden

Klepel (van den Bos, Spelberg, Scheepstra & de Vries, 1994)

‧Nonsenswoorden AVI (Verhoeven,1995)

‧Bestaande zinnen

Intelligentietest (45’) ‧Verkorte versie WISC-IIINL (Wechsler et al., 2002; Grégoire, 2000)

Testmoment 3 (120’):


Inhibitie:

Stop Signal (Lohan, 1994)

Hoeveelheid Stroop (Bull & Scerif,2001)

Letter Stroop (Rubinsten & Henik, 2006)

Kleur-woord Stroop (Stroop, 1935)

Inhibitie: Stop Signal


Experimentele conditie: 25 % van de trials met auditief signaal.

Baseline conditie:

500 ms 500 ms max. 2000 ms

500 ms 500 ms max. 2000 ms

Inhibitie: Hoeveelheid Stroop


Baseline conditie 2: Snelheid van benoemen: hoeveelheden

Baseline conditie 1: Snelheid van benoemen: cijfers

500 ms 500 ms max. 5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Hoeveelheid Stroop


Incongruente conditie

Congruente conditie

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Letter Stroop


Congruente conditie

Baseline conditie: snelheid van benoemen letters

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Letter Stroop



500 ms 500 ms max.5000 ms

Inhibitie: Stroop Kleur-Woord


Baseline conditie 2: snelheid van benoemen: kleuren

Baseline conditie 1: leessnelheid kleuren

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Stroop Kleur-Woord



Congruente conditie

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms



Werkgeheugen:

Spantaken 6 trials/span 3 fouten of meer/span: taak afgebroken



Fonologische lus (FL): Digit Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Word Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Visuospatiaal schetsblok (VSSP): Block recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Centraal executief (CE): Listening Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Spatial Span (AWMA, Alloway, 2007)

Backward Digit Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Backward Word Recall

FL: Digit Recall (DR)


500 ms 500 ms 1000 ms/digit;1000 ms between digits of same trial

FL: Word Recall (WR)


500 ms 500 ms 1000 ms/word;1000 ms between words of same trial

VSSP: Block Recall (BR)


500 ms 500 ms 1000 ms/block;1000 ms between blocks of same trial

CE: Listening span (LS)


500 ms 500 ms 2000 ms 500 ms

CE: Spatial Span (Spsp)


500 ms 500 ms unlimited 500 ms2000 ms 500 ms

CE: Backward Digit Recall (BDR)


500 ms 500 ms 1000 ms/digit;1000 ms between digits of same trial

CE: Backward Word Recall (BWR)


500 ms 500 ms 1000 ms/word;1000 ms between words of same trial


Inhibitie Manova:• Factoren: Geslacht Dyscalculie of controle• Afhankelijke variabelen: RT interferentie Stroop Hoeveelheden RT interferentie Stroop Kleur-Woord• Multivariaat niveau:

F(2,29)=63.40, p ≤.001. Power=.89• Univariaat niveau:

Enkel leerstoornis en interferentie Stroop K-W sig:

F(1,30)=4.69, p ≤ .05. Power=.55.



Inhibitie

Multivariaat niveau:

F(2,29)=63.40, p ≤.001. Power=.89


Stroop kleur-woord Stroop hoeveelheden


Werkgeheugen: FL en VSSP Manova:• Factoren: Dc of controle Geslacht• Afhankelijke variabelen: Percentage juiste antwoorden op DRPercentage juiste antwoorden op BR•Multivariaat niveau:

F(2,37)=5242.13, p≤.001. Power=1.00• Univariaat niveau:

Enkel leerstoornis en BR sig:

F(1,38)=6.912, p ≤ .01. Power=.73



Werkgeheugen: FL en VSSP Multivariaat niveau:

F(2,37)=5242.13, p≤.001. Power=1.00


Percentage juist DR Percentage juist BR


Werkgeheugen: Centraal executief Manova:

•Factor: Dc of controle

•Afhankelijke variabelen: Percentage juiste antwoorden op BDR Percentage juiste antwoorden op BWR Percentage juiste antwoorden op LS



Multivariaat niveau:F(3,37)=1640.98, p≤.001. Power=1.00

Univariaat niveau: BWR:

F(1,39)=4.63,p ≤.05, power=.55LS:

F(1,39)=3.047,p=.055, power=.49BDR:

F(1,39)=3.05, p= .09. Power=.40



Multivariaat niveau:F(3,37)=1640.98, p≤.001. Power=1.00


Percentage juiste antwoorden


Mann-Whitney U testsDC of controle en hoogst bereikte span op DR

U=187; p=nsDC of controle en hoogst bereikte span op WR

U=167; p ≤.01DC of controle en hoogst bereikte span op BR

U=154;p ≤.01DC of controle en hoogst bereikte span op LS

U=198.5; p=.07DC of controle en hoogst bereikte span op BDR

U=209; p=nsDC of controle en hoogst bereikte span op BWR

U=217; p=.ns


Mean rankings werkgeheugentaken


Correlaties met score op TTR, KRT-R en PI-dictee 3. VOORLOPIGE RESULTATEN

zscoreKRT zscorePIzscoreTT

Rpctotjws

b pctotjdsb pctotjlspctotjcor

si pctotjwsf totjdsfzscoreKRT 1 ,735(**) - - - - - - -

zscorePI ,735(**) 1 - - - - - - -

zscoreTTR

,710(**) ,825(**)1

- - - - - -

pctotjwsb

,535(**) ,451(**) ,410(*)1

- - - - -

pctotjdsb

,313 ,396(*) ,431(**) ,582(**)1

- - - -

pctotjls

,253 ,520(**) ,478(**) ,279 ,354(*)1

- - -

pctotjcorsi

,374(*) ,281 ,297 ,245 ,449(**) ,2621

- -

pctotjwsf

,129 ,058 -,011 ,314(*) ,235 -,006 ,055 1 -

totjdsf

,376(*) ,265 ,319 ,492(**) ,566(**) ,385(*) ,228 ,443(**) 1

Documents

Executieve functies bij kinderen met dyscalculie