38
01 Kasu azterketa Kasu azterketa Kasu azterketa Eroski Mundukide EUS

EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

01 Kasuazterketa

Kasu azterketa

Kasu azterketaEroski

Mundukide

EUS

Page 2: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa2

Autorea: Ibon Antero IntxaustiEdizioa: Elena Irala

Mundukide FundazioaZarugalde, 30 | 20500 Arrasate-MondragónTel. 943772010 www.mundukide.org

Arrasate, 2019ko otsailaLege Gordailua: SS 423-2016Neo STAR Matt-FSC paperean inprimatua.

Page 3: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 3

EROSKIk, langileen eta kontsumitzaileen kooperatiba bat den aldetik, funtsezko baliotzat dauka ingurunearekiko elkartasuna. Horren oinarrian, daukagunaren eta jasotzen dugunaren arteko erlazioaren balantzea hobetzeko jarduna dago: enplegua eta aberastasuna sortzea, lurralde bakoitzaren beharrak identifikatzea eta beharroi erantzuteko kolaboratzea; horiek guztiak funtsezkoak dira gu bezalako enpresa arduratsuentzat.

Gure konpromiso soziala orientatzen da osasunean eta ingurunean eragiten dugun inpaktua hobetzera eta komunitate garapen integratzaile, inklusibo eta igualitarioaren aldeko egitasmoak babestera. Hamarkada bat baino gehiago da Mundukiderekin kolaboratzen hasi ginenetik, eta horixe dugu modua kooperazio eta elkartasun printzipioak, hein batean, praktikan jartzeko.

Urte hauetan guztietan, Mundukideren proiektu eta kooperazio programak ekonomikoki babesten eta kontsumitzaileen artean zabaltzen ibili gara, baina egiten dugun gauzarik berezi eta nabarmenena “Giza eraldaketarako boluntariotza kooperatiboko programan” parte hartzea da. Kolaboratzeko eredu berritzaile honek, herri behartsuenen garapen sozioekonomiko eta kooperatiboan laguntzeko aukera emateaz gain, esperientzia aberasgarria eskaintzen die parte hartzen duten bazkide langileei, hala arlo profesionalean nola pertsonalean. Orain arte, gure lau lankidek banaketari eta ko-mertzializazioari buruzko ezagutzak partekatu dituzte Brasilen, nagusiki Parana erdialdean; hala, tokiko gaitasun eta prozesuak indartuz, eta lurra, hezkuntza eta ingurumen babesa eskuratzeko bidean aurrerapenak sustatuz ari dira laguntzen.

Ekonomia sozialarekin loturiko beste erakunde batzuekin sinergiak bilatzea lagungarria da eraldaketa sozialerako, ez bakarrik tokiko mailan, baita maila globalean ere. Aldaketaren eragile eraginkorrak izateko, beste erakunde batzuekiko aliantzak eta kolaborazioak bilatu behar ditugu, proiektu sendoak, egonkorrak eta gure printzipio kooperatiboekin bat etorriko diren proiektuak inplementatu ahal izateko. Hegoamerikan elkartasun eta lankidetza ekintzetan parte hartzeko, funtsezkoa izan dugu Mundukide, eta ikaragarri estimatzen dugu Mundukideren profesionaltasuna eta lan soziala, bai eta gure bazkide langileei erakutsitako babesa ere.

Espero dugu kasu arrakastatsu hau inspirazio iturri izatea erantzukizun sozialaren konpromisoa praktikan jarri nahi duten beste enpresa batzuentzat.

Alejandro Martinez Berriochoa EROSKI Fundazioko zuzendari nagusia

Aurkezpena

Page 4: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa

0. AURKEZPENA

1. SARRERA 2. EROSKI – MUNDUKIDE INTERKOOPERAZIOA 2.1. MUNDUKIDE: BAZKIDE NATURALA KOOPERATIBETAN LANKIDETZAN JARDUTEKO 2.2. EROSKI ETA EROSKI FUNDAZIOA

2.3. LANKIDETZA ERAIKIZ 3. GARAPEN SOZIOEKONOMIKOKO PROGRAMA BRASILEN 3.1. TESTUINGURUA 3.2. ALIANTZAK 3.3. PROGRAMAREN GARAPENA

4. GIZARTE ERALDAKETARAKO BORONDATEZKO PROGRAMA KOOPERATIBOA

4.1. EZAUGARRIAK

4.2 EGINDAKO EKINTZAK 4.3 LORTUTAKO EMAITZAK

5. PARTEHARTZAILEEN TESTIGANTZAK

6. KONKLUSIOAK ETA IKASITAKOAK

6.1. LANKIDETZA EREDUARI BURUZ

6.2. BOLUNTARIOTZA PROGRAMARI BURUZ

6.3. BRASILGO GARAPEN SOZIOEKONOMIKOKO PROGRAMARI BURUZ

Aurkibidea4

05

03

13

19

20

22

25

07

33

19

13

14

16

08

09

10

34

34

35

Page 5: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 5

Aldaketa global handiko garaia bizi dugu: desigualtasunen areagotzea, klima aldaketa, efektu geopolitikoak, urbanizazioaren hazkundea, biztanleen hazkundea, etab. Bestalde, gero eta gehiago dira lehiatzeko logiken lekuan kooperazioko edo lankidetzako logikak jarri dituzten esperientzia (lankidetzazko ekonomia, software librea, wikipedia, etab.).

Agertoki berriei egin behar diegu aurre, eta aliantza berriak, kolaborazio berriak behar ditugu, kooperazio eredu berriak behar ditugu, non sektore pribatuak eta sozialak soluzio berritzaileak topatuko baitituzte tokiko premiei eta premia globalei erantzuteko, pertsonetan eta beren ingurunean ardaztutako eredu ekonomikoen bidez.

Eraldaketa soziala, solidaritatea, izaera unibertsala… horiek guztiak ez dira kontzeptu berriak kooperatibentzat; aitzitik, kooperatiben berezko balioak dira, kooperatiben DNA osatzen duten balioak.

Azterlan honetan, 2010-2016 aldian MUNDUKIDEren eta EROSKIren artean Brasilen izan den lankidetza aurkeztuko eta aztertuko dugu, helburu honekin: inspirazio iturri izan daitezkeen praktika onen kasuak bistaratzea, lan kooperatiboaren alorrean bazkide naturala MUNDUKIDE delakoan.

Ikuspegi estrategikoa duen lankidetza maila batez ari gara, non harreman jarraituak eta ikuspegi zein balio partekatuak jorratzen baitira, balio truke hutsetik balioaren baterako sorkuntzara pasatuz.

Harreman iraunkor eta konfiantzazkoak arrakastarako giltzarri dira EROSKIren ezagutza sozioenpresariala eta MUNDUKIDEren zeregin soziala batzeko orduan. Izan ere, bi erakundeok beren esfortzuak batzen jakin dute Brasilgo programen bidez egin den esku hartzearen kalitatea eta eraginkortasuna hobetzeko.

Hori dela eta, MUNDUKIDEkook biziki eskertzen dugu EROSKIk urte hauetan guztietan erakutsi duen konpromiso itzela; baita programa honetan parte hartu duten lankideen ahalegina eta ardura ere.

Sarrera

Page 6: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa6

Page 7: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 7

2. EROSKI - MUNDUKIDE INTERKOOPERAZIOA

Bazen behin… interkooperazioa…

Printzipio honen bidez, MONDRAGON Esperientzia Kooperatiboaren balio nagusietako bat aplikatzen eta gauzatzen da: solidaritatea. Izan ere, solidaritateak agertu behar du ingurune hurbilenetik hasi eta urrunekoeneraino, gako berberei jarraituz diharduten beste erakunde eta eragile batzuekin lan eginez eta elkarri lagunduz.

Interkooperazioaren printzipioak, beraz, baterako dimentsioaren ondorioz sor daitezkeen sinergiak bilatzea dakar.

MUNDUKIDEn dihardugunon ustez, kooperazioak bere zentzu zabalena hartuko badu, lan mundua konprometitu, inplikatu eta sentsibilizatzea lortu beharko dugu, ingurune kooperatiboa horren adierazgarri nagusia dela jakinik.

Hori dela eta, MUNDUKIDEk egiten duen lanak, gurekin lankidetzan ari diren herrien garapen sozioekonomikoari bakarrik ez, kooperatiben garapenari ere laguntzen dio, interkooperazio printzipioei, gizarte eraldaketari eta izaera unibertsalari dagokienez.

“Kooperazioa da gizakia prozesu ekonomiko eta sozialean benetan integratzea, eta ordena sozial berria osatzea; kooperatibistek bat egin behar dute azken helburu horren bila, lan munduan justizia gose eta justizia egarri diren guztiekin batera”.*

Jose María Arizmediarrieta

* Arizmendiarrietak idatzitako bezala mantendu da zita. Gizon,

generiko bezala ulertzen dugu, pertsona zentsua emanez.

Page 8: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa8

2.1. MUNDUKIDE: KOOPERAZIORAKO KIDE NATURALA KOOPERATIBETAN

MUNDUKIDE FUNDAZIOA, berez, hegoaldeko herriekin kooperatzeko sortutako proiektu bat da. Kontua da esperientziak, bitartekoak eta jakintza kooperatiboa partekatzea, autokudeatutako garapen integrala bultzatze aldera.

Era berean, MUNDUKIDEren funtzionamendua MONDRAGONen zenbait printzipio kooperatibotan oinarritzen da::

1 | Eraldaketa soziala

2 | Izaera unibertsala

3 | Lana, aldaketarako motor gisa

1999an sortu zenetik, MUNDUKIDEk interkooperazio sistema bat sustatzen du, non MONDRAGON inguruko hainbat eragilek bat egiten duten garapen sozioekonomikorako programak sustatzeko.

Kooperatibak

GKEMU · Lanki

PROGARAMARENKUDEAKETA

Eskarmentua etadiru laguntzak

Boluntarioak

Ikerketa, formakuntzaeta praktikak

Elkarlana eta babesekonomikoa

Lana etaeskarmetua

Page 9: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 9

2.2. EROSKI ETA EROSKI FUNDAZIOA

EROSKI 1969an sortu zen eta banaketa enpresa garrantzitsuenetako bat da espainiar estatuan. Ia 2.000 establezimenduko sare zabal bat dauka negozio eta entseina desberdinetan, hala elikagaien banaketan (hipermerkatuak eta supermerkatuak) nola elikagaiekin loturarik ez duten gauzen banaketan (gasolina zerbitzuguneak, aisialdi eta kirol dendak, optikak, bidaia agentziak).

EROSKIk baditu bederatziehun mila kontsumo bazkide inguru, eta zortzi mila lan bazkide baino gehixeago. Komunitate biok modu paritarioan partekatzen dute kooperatibaren subiranotasuna, eta, Batzar Orokorraren eta Kontseilu Errektorearen bitartez, batera parte hartzen dute bai erabakietan bai kudeaketan.

Badira ezaugarri batzuk, Eroskiren jarduna goitik behera markatzeaz gain, Eroskiren kudeaketa eredua eta enpresa estrategia osatzen dutenak, alegia: bere izaera berezia, bertan langileak eta kontsumitzaileak integratzea, eta inguruarekiko harreman arduratsua edukitzea. Zalantza barik, gizarte erantzukizun korporatiboan esperientzia luzea duen erakunde batez ari gara.

EROSKIk bere mozkinen %10 inbertitzen du urtero interes sozialeko askotariko jardueretan. EROSKI FUNDAZIOA da, gaur egun, aberastasuna gizarteari erantzuten dion tresna, lan ardatz ugaritan egituratzen dena; horien artean, hauek nabarmentzen dira:

1 | Kontsumitzaileen sustapena eta defentsa eta, bereziki, kontsumitzaileari zuzendutako prestakuntza eta informazioa.

2 | Kooperatiba arteko harremanak bultzatzea.

3 | Heziketa, kultura eta lanbide sustapena, batez ere kontsumerismo gaietan eta ingurunearekiko eta ingurumenarekiko konpromisoan.

4 | Solidaritatea eta laguntzaren sustapena, tokiko jarduketen bidez eta jarduketa nazionalen zein globalen bidez.

5 | Kontsumerismoari, elikadurari, ingurumenari eta bizi ohitura osasungarriei buruzko ikerketa, garapena eta berrikuntza.

ELKARTASUN UNIBERTSALA

LANA ERALDAKETA SOZIALA

LANA + GIZARTEA = ERALDAKETA SOZIALA

Page 10: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa10

EROSKIk bereziki zaintzen du berdintasuna, eta errekonozimendua dauka emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako erakunde laguntzaile gisa.

2.3. LANKIDETZA ERAIKIZ

MUNDUKIDEren eta EROSKIren arteko harremanaren hasiera topatzeko, MUNDUKIDEren sorrerara jo behar da. Hastapenetan, noizean behingo ekintzak izaten ziren batez ere; gaur egun, berriz, lankidetza hori egituratuago eta estrategikoagoa da lau arlotan.

1 | Arlo instituzionala

2013. urteaz geroztik, EROSKI MUNDUKIDE Patronatuan dago, eta Patronatua da erakundearen organo gorena. Patronatuan egoteak esan nahi du “proiektuaren kide” izatea, eta maila instituzionalean proiektuan parte hartzea; baita proiektu bien arteko lankidetza mekanismoak bultzatzea ere. MUNDUKIDEren Patronatua fundazioaren gobernu eta ordezkaritza organo gorena da, eta fundazioaren helburuak betetzeko beharrezkoak diren eskumen guztiak erabiltzen ditu. Zehazki, fundazioaren ondarea osatzen duten ondasunak eta eskubideak administratzen ditu.

2 | Komunikazioa

Aldian behin, MUNDUKIDEren programei buruzko artikuluak argitaratzen dira EROSKI CONSUMEReko bazkide, irakurle eta bezeroei zuzendutako aldizkarietan eta www.consumer.es webgunean.

Era berean, MUNDUKIDEren XV. mendeurrenaren karietara, zeina 2015ean ospatu baizen, EROSKIk Elorrion dituen bulego zentraletan “BATU TAUPADARA” argazki erakusketa egin zen. Erakusketa horretan, Kuba, Brasil eta Mozambikeko programen emaitzak erakutsi ziren.

Gainera, 2015ean EROSKIk “Kooperatiba arteko MUNDUKIDE I. Lasterketa Solidarioan” parte hartu zuen, eta baita garaipena lortu ere, emakumezkoen kategorian.

3 | Arlo ekonomikoa

EROSKIk MUNDUKIDE FUNDAZIOaren funtsei 2006tik egin dion ekarpen metatua 427.721 eurokoa da.

4 | Langile arloa

Hainbat ediziotan, EROSKIk Esperientzia komunitarioak trukatzeko programetan parte hartu zuen. Programa horien bidez, hegoaldeko kooperatibistek MONDRAGON korporazioa bisitatzen zuten esperientzia bera eta taldeko kooperatibak ezagutzeko.

2010etik aurrera, lankidetza ekintza horiek guztiek pauso bat harago egin dute boluntariotza kooperatiborako hitzarmenari esker. Erakunde bion arteko aliantza honen xedea zera da: EROSKIk banaketaren eta komertzializazioaren arloan duen esperientzia MUNDUKIDErekin

Page 11: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 11

“Esperientzia kooperatiboaren jakintza eskuragarri jartzen dugu, eremu behartsuetan garapen ekonomikoa lortzeko”

Maitane Baskaran, 2010eko maiatza

batera interkooperazio proiektuetan diharduten pertsona eta kolektiboei transmititzea. Urte hauetan abiarazitako lan ildoek eta burututako ekintzek, emaitza oparoak emateaz gain, berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan.

Page 12: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa12

Page 13: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 13

3. GARAPEN SOZIOEKONOMIKOKO PROGRAMA BRASILENBrasil, munduko liderra… lurren kontzentrazioan eta barne desigualtasunean

3.1. Testuingurua

Brasilgo Errepublika Federala munduko bosgarren herrialderik handiena da, eta bigarrena lurren jabetzari loturiko desigualtasunean. Herrialdea desigualtasun eta kontraesanez beterik dago.

Latinoamerikan potentzia ekonomiko gisa bere lekua hartu badu ere, gaur egun Brasil da munduko gizarterik desorekatuenetako bat, non errealitatea eta datuak erabat bestelakoak izan daitezkeen batzuetan ematen den erretratu positiboaren aldean.

Bestalde, Brasilgo lurraren jabetzaren kontzentrazio indizea munduko altuenetako bat da egun, izan ere, lurra gehien kontzentratzen den herrialdeen artean bigarrena da, Paraguairen ostean. Brasilgo nekazaritzaren garapena erabat baztertzailea izan da, lurraren jabetzaren kontzentrazioan oinarritu baita, latifundioaren mesedetan. Prozesu horrekin batera, aldaketa sakonak gertatu dira hiria-landa erlazioan eta landa eremuko enpleguan.

Page 14: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa14

Landa eremuan desigualtasunak ekarri duen ondorio ikaragarrienetako bat gosea da: 31,5 milioi brasildarrek gosea pasatzen dute, eta erdiak landa eremuetan bizi dira.

Datu eta ebidentzia horiek guztiek adierazten dutenez, birbanaketa neurri batzuk hartu diren arren, herrialdeak ez die desigualtasunei modu estrukturalean aurre egin, eta ez da gai izan (oparotasun ekonomikoaren garaian) bere indarra behar bezala baliatzeko eta garapen sozial handiagoa lortzeko.

3.2. Aliantzak

3.2.1. MST 1

Lurrik Gabeko Nekazarien Mugimendua (MST) Brasilen lurraren eta nekazaritza erreformaren alde borrokan diharduten nekazarien mugimendu sozial bat da.

MST mugimendua 1975-85 aldian izandako hainbat faktore sozioekonomikok bat egitearen ondorioz sortu zen, horien artean: nekazaritzan, kapitalismoaren garapen prozesua, eta horren ondorioz, lurra kontzentratu izana eta lurrik gabeko nekazarien kopurua hazi izana; trantsizio demokratikoaren prozesua, diktadura militarra isolatu eta nekazariei antolatzeko adorea eman ziena; elizaren lana, eta, bereziki, Lurraren Batzorde Pastoralarena; eta hainbat estatutan lurraren alde hasitako borroka isolatuak.

Hona hemen, zerrendaturik, MSTren borroka nagusiak:

1 | Lurra: lur ez-emankorrak okupatzea eta lurrok lantzeko prest dauden nekazarien artean banatzea.

2 | Nekazaritza erreforma: lurraren aldeko borrokatik harago doa, eta nekazaritza garatzeko eredu berri bat bultzatzen du, besteak beste, lan egiteko eta aberastasuna modu bidezkoan banatzeko eskubidean, elikagaien segurtasunerako eskubidean, justizia sozialean eta gizonen eta emakumeen eskubide berdintasunean oinarrituz.

3 | Eraldaketa soziala: lurraren aldeko borrokak, nekazaritza erreformak eta eskubide sozialak eskuratzeak berekin dakarte eraldaketa soziala, horrela sortuko baitira gizarte osoaren bizimodu duina bermatzeko behar diren baldintzak.

1 http://www.mst.org.br/

Page 15: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 15

3.2.2. MONDRAGON UNIBERTSITATEA - LANKI 2

LANKI Mondragon Unibertsitateko Kooperatibismoaren Ikertegia da, eta Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean kokatzen da. Errealitate kooperatiboan ikertzea, formatzea eta eragitea du helburu nagusi. Begirada kooperatibismoaren eta ekonomia sozialaren alderdi sozio-kooperatiboaren garapenean jartzen du batez ere.

LANKI Ikertegiak Arrasateko Kooperatiba Esperientziaren barrutik egiten du bere lana, hainbat eragile sozial eta kooperatiboekin elkarlanean. Hauexek dira bere ikerketa-ildo nagusiak:

• MONDRAGONeko kooperatibismoa.

• Ekonomia sozial solidarioa (GES) eta garapenerako kooperazioa.

• Herritarrak eta garapen kulturala.

• Trantsizio sozio-ekologikoa.

• Autokudeaketa, lidergoa, talde kultura

MUNDUKIDEk eta LANKIk garapen prozesuak ulertzeko modu jakin batean oinarritzen dute MSTrekiko lankidetza, alegia, tokiko gaitasunak eta prozesuak indartzean.

2 http://www.mondragon.edu/eu/huhezi/ikerketa/ikerketa-taldeak/lanki

Page 16: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa16

3.3. Programaren garapena

Brasilen sozioekonomia garatzeko programaren barruan, MUNDUKIDE-LANKIren ekarpen nagusi eta berezia hauxe da: garapen komunitarioan eta autokudeaketan duten esperientzia. Esperientzia hori, hain zuzen, nekazaritzaren erreforman diharduten kooperatiben esku jartzen da, norabide bikoa den ezagutza fluxu baten bidez.

MSTren hasierako eskaera Brasil osoan zehar haien kooperatibak laguntzeko programa orokor bat martxan jartzea izan zen. Urte batzuk elkar ezagutzeko egon eta gero, eskualdeko garapenaren aldeko ikuspegi bat adostu zen. Ondorioz, 2008an, MSTk eta MUNDUKIDE-LANKIk bat egin zuten Cantuquiriguaçuko eskualdean gizartearen eta ekonomiaren garapena elkarrekin bultzatzeko. Horretarako, MSTren erakundeak eta tokiko instituzioekiko koordinazioa indartzeko estrategiak planteatu ziren. Sektore ekonomiko eta produktiboa garatzearen eta dibertsifikatzearen alde lan egin, eta, aldi berean, eskualdeko ekosistemak babestu, pertsona guztiak –bereziki emakumeak– modu aktiboan esku hartzera bultzatuz.

MSTren presentzia oso handia da Parana Estatuko erdialdeko eskualdean (Cantuquiriguaçú), zeina Brasil hegoaldeko eskualderik pobreenetako bat den. Egitura kooperatibak sortzea estrategia nagusitzat jotzen da asentamenduetako garapen sozioekonomikoa bultzatzeko.

Ordura arte jarraitu ziren estrategietan eragin handia izan zuten eskualdeko arazo eta zailtasun desberdinek; horien artean aipagarriak dira honako hauek: oinarriko herritarren prestakuntza maila txikia eta esperientzia kooperatibo apala; kudeatzaileen prestakuntza txikia eta plangintza nahiz kudeaketa tresnen erabilera urria; askotan, inbertsioei buruzko erabakiak hartzeko orduan, ekonomiarekin zerikusirik ez zeukaten irizpideetan oinarritzea; erabaki horiek zurkaizteko behar ziren azterlan teknikoen falta; kudeatzaileen eta komunitate zuzendaritzen funtzioen artean sortzen ziren nahasteak, zuzendariok kooperatiben eguneroko kudeaketarekin loturiko erabakietan sartzen zirela eta; laguntza egokiaren falta; Estatuko erakundeek kooperatiben jarduna oztopatzea, etab.

Elkarlanaren emaitza onak ikusita, 2011an Brasilgo Iparekialdian dagoen Alto Sertao eskualdera, zabaltzeko erabakia hartzen da.

2015an, Brasilgo beste Estatu eta eskualdeetako kooperatiben eskaerak kontutan hartuta, eskualde ikuspegia gainditzeko erabakia hartzen da eta estrategia berria martxan ipintzea adosten da. Estrategi berri horren ardatza nekazaritzaren erreforman diharduten kooperatibak izango dira bi helburu nagusiekin. Alde batetik, garapen jasangarria sustatzen duten kooperatiben trebakutza, lankidetza eta kudeaketa arloetan batez ere; eta beste aldetik, kooperatiba horientzat kudeaketa eredu berezko bat ezartzea.

Page 17: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 17

OINARRIZKO HEZKUNTZAHEZKUNTZA ERTAINA

GOI HEZKUNTZA

OINARRIZKOGESTIO

ESTRATEJIKOA

DEFINIZIOAPRAKTIKAEDAPENA

LAN TRESNAKKOMERTZIALIZAZIOA

PERTSONAK

FORMAKUNTZA

ASISTENTZIA TEKNIKOA

GESTIO EREDUA

INTERKOOPERAZIOA

E1

E2

E3

E4

PERTSONAK KOOPERAZIOA

HELM

UGAK

ALDAKETA ESANGURATSUA

HELBURUESTRATEJIKOAK

LEHENTASUNAK PROGRAMA OPERATIBOAANTOLAKUNTZA + ADIERAZLEAK

Page 18: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa18

Page 19: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 19

4. BOLUNTARIOTZA KOOPERATIBOKO PROGRAMA ERALDAKETA SOZIALERAKO

4.1. Ezaugarriak

Ondo jakina da boluntariotzak ondorio positiboak dakartzala: kohesio soziala sustatzen du; gainera, horretan hasten direnek hainbat trebetasun garatzen eta zabaltzen dituzte, eta, kasu kooperatiboaren kasuan, langileen artean handitu egiten da zerbaiten kide izatearen sentimendua.

4.2. Boluntariotzaren kudeaketa

Boluntariotza kooperatiboak inplikatutako alderdien prestasuna baino zerbait gehiago eskatzen du. Boluntarioen jardunari etekina ateratzeko, ahalegina egin behar da, eta bitartekoak jarri. Antolaketa eta baliabideak egon behar dira. Bestela, litekeena da esperientzia behar bezain ondo ez ateratzea. Arrisku hori hor dago. Ildo horretan, honako fase hauek diseinatu eta inplementatu dira:

Defi nizioa

Reconocimiento

Garapena

TxertatuaDeslotura• Prestakuntza plana• Harrera Mundukiden• Harrera Brasilen

• Prestakuntza• Laguntza teknikoa• Parte hartzea• Komunikazioa

• Profi laren defi nizioa• Deialdi irekia• Hautaketa

• Irteeraren kudeaketa• Jarraipena Eroskin

PRESTAKUNTZA ETA SEGIMENDUA

TRANSBERTSALAK

• Plangintza• Segimendua• Sistematizazioa

• Misioarekin eta balioekin identifi katzea• Harremana taldearekin• Integrazioa

Page 20: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa20

4.1.2. Kontu praktikoak

Hautatutako pertsona Eroskiko bazkide langilea izan behar da:

• Hautatutako pertsonak alta emanda jarraitzen du Eroski S. Coop.en, eta zerbitzu eginkizunetarako kontratu baten bidez lan egiten du Mundukiderekin.

• Hautatutako pertsonak ziurtatuta dauka bueltatutakoan bere lanpostua, kategoria eta ordainsaria erreserbatuko zaizkiola.

• Boluntario jardunak dirauen bitartean, kooperatiban daukan ordainsari bera jasotzen du.

• Era berean, MUNDUKIDEk bertako lankideen baldintza berberak bermatzen dizkio hautatutako pertsonari.

• Lan egiteko lekua Brasilgo proiektuak hartzen duen eremu geografikoaren arabera zehaztuko da.

• Bazkideak aseguru medikoa izango du, eta aseguru horren bidez estalita edukiko du destinoko lekuan gertatzen zaion edozein osasun arazo.

4.2. Egindako Ekintzak

EROSKI-MUNDUKIDE lankidetza esparruaren barruan egindako ekintzak hiru arlo handitan bana daitezke: Prestakuntza, laguntza teknikoa eta hedapen kooperatiboa.

Page 21: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 21

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

EMAI

TZAK

Mai

tane

Fran

Bea

Julio

Form

akun

tza

Supe

rmer

katu

entz

at g

estio

tre

snak

Asen

tam

endu

etan

2 e

kim

en7

Kurt

so

Emak

umee

n es

kola

ko

(4. e

dizi

oa)

Supe

rmer

katu

-en

ges

tioa

250

pert

sona

Serg

ipek

o ga

ztee

n fo

rmak

untz

a

Koop

erat

iben

fo

rmak

untz

a

Koop

e-ra

tiben

fo

rmak

untz

a%

60 e

mak

umea

k

Koop

erat

iben

fo

rmak

untz

a

Ahol

kula

ritza

te

knik

oa

Adm

inis

trar

itza

erem

u le

gala

Coop

era:

Est

atut

uak

eta

regl

amen

duak

Lagu

ndut

ako

10 k

oope

ratib

a

Kom

ertz

ializ

azio

er

emua

Ecov

ida

sare

ari

lagu

ntza

(pro

dukt

u ek

olog

ikoe

n ek

oizp

ena

eta

salm

enta

)

Ecov

ida

sare

ari l

agun

tza

(pro

dukt

u ek

olog

ikoe

n ek

oiz-

pena

eta

sal

men

ta)

Ecov

ida

sare

ari l

agun

tza

(pro

dukt

u ek

olog

ikoe

n ek

oizp

ena

eta

salm

enta

)

COO

PAN

eta

COTA

P ko

oper

-at

ibei

aho

lkut

zarit

za

Bert

ako

5 az

oka

Area

dis

trib

ució

n m

inor

ista

COO

PERA

su-

perm

erka

tuar

i ah

olku

larit

za

COO

PERA

su-

perm

erka

tuar

i ah

olku

larit

za

Bert

ako

azok

ak

Dend

ak: L

oja

Port

o Al

egre

, Sa

o Pa

ulo,

Bel

o Ho

rizon

te,

Bahi

a

Bana

keta

rako

6

bilte

gire

n ge

stio

aho

l-ku

larit

za

Gest

ioa

Coop

erju

nho

(Em

akum

een

ekin

tzai

letz

a)Kr

editu

aKo

mer

tzia

lizaz

iora

ko

bule

go n

azio

nala

Ekim

en e

kono

mik

oeki

n zu

zene

an e

rlazi

onat

ut-

ako

100

pert

sona

. (%

40

a em

akum

eak)

Ekin

tzai

letz

a be

rria

k

Supe

rmer

katu

be

rria

ren

ireki

era

RECA

NTO

ko

oper

atib

ari

ahol

kula

ritza

COPA

IA k

o-op

erat

ibar

i ah

olku

larit

za

Heda

pen

koop

erat

iboa

TERR

A CO

OPE

RA

koop

erat

ibar

i aho

lkul

aritz

aKo

ntsu

mitz

aile

en

elka

rte

bate

n so

rrer

a

NECO

OP

koop

erat

ibar

i ah

olku

larit

za

Sust

apen

ko

oper

atib

oaZa

bald

utak

o 5

sem

inar

io

Plan

gint

za

sozi

alak

Plan

gint

za s

ozia

lak

Unib

erts

itate

fe

dera

lean

8 h

itzal

di

UFFS

Sem

i-na

rioak

UFFS

Sem

inar

ioak

Asen

tam

endu

etan

2

ekim

en

Buru

tuta

ko e

kint

zak

Page 22: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa22

PRESTAKUNTZA

• Supermerkatuak kudeatzeko tresnei buruzkoa

• Emakumeak ahalduntzeko eskola

• Frontera Sur Unibertsitate Federalarekin (UFFS) batera antolatutako ikastaroak, kooperatibak kudeatzeaz arduratzen diren pertsonei zuzenduak

• Asentamenduak kudeatzeari buruzko hastapen ikastaroa, gazteei zuzendua

LAGUNTZA TEKNIKOA

• Administrazio eta lege arloa

ı Kontuen eta kontratuen auditoria

ı Kooperatiben estatutuen azterketa

• Komertzializazio arloa

ı Kooperatibetan komertzializazio prozesu eta sistemak zehaztu.

ı Komertzializazio bulegoen sustapena

ı Komertzializazio arloan interkooperazio ekimenen sustapena

ı Marketing planak

• Txikizkako banaketaren arloa

ı Sustapenak merkaturatzea

ı Inbentarioen protokoloa

ı Nekazaritza eta albaitaritza dendari laguntzea (plan komertziala)

ı Baratze eta fruta produktuen komertzializazioa

• Kudeaketa arloa

ı Kudeaketa planak

ı Merkatu berrien bideragarritasun analisia

ı Merkatuen zabalkunderako kreditu funtsari segimendua egitea

Page 23: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 23

ı Prozesuei eta sistemei buruzko aholkularitza (softwarea, ogasuna…)

ı Laguntza tekniko produktiboa kudeatzen laguntzea

• Ekimen berrien arloa

ı Talde ekintzaile berriei laguntzea (Recanto, Copaia…)

ı 8 de junho kooperatibari etengabeko laguntza ematea

HEDAPEN KOOPERATIBOA

• TERRA COOPERA kontsumitzaileen elkartea sortzea

• Hedapen kooperatiboari buruzko mintegiak (kontsumo kooperatiba baten esperientzia eta kasu praktikoa; EROSKI)

• UFFSren ikerketa kooperatiboen nukleoa den NECOOP sortzen laguntzea

• Hedapen kooperatiboari buruzko mintegiak (Mondragon esperientzia)

• Plan sozialak: kooperatiban parte hartzea handitu eta gobernantza hobetzeko planak.

4.3. Lortutako emaitzak

Proiektuaren emaitzak, tokiko erakundeentzat eta bertako kideentzat ez ezik, onuragarriak dira erakunde sustatzaileentzat ere.

4.3.1. EROSKIrentzat

• Departamentu arteko koordinazioa. Programaren eraginez, Komunikazio Departamentua, Pertsonak, Gizarte Erantzukizuna, Administrazioa eta beste batzuk departamentu batzuk koordinatuta egon behar dira.

• Kide izatearen sentipena. Zerbaiten kide izatearen harrotasuna areagotu egiten da. Bazkideek bereganatu eta biziberritu egiten dute kooperatibaren konpromiso soziala.

• Kultur arteko trebetasunak. Beste testuinguru batzuetan, kulturalki desberdinak diren taldeekin eta bestelako enpresa errealitate batzuetan lan egitea lagungarria da kultura arteko kudeaketa eta komunikazio trebetasunak garatzeko. Trebetasun horiek giltzarri dira kulturalki desberdinak diren testuinguruetan lan arloko egoerak eraginkorki kudeatzeko.

• Printzipio kooperatiboak. • Bazkideen bizipen errealen bitartez, printzipio kooperatiboak transbertsal bihurtzeko tresna, laguntzaile eta bultzatzaile gisa nabarmentzen da MUNDUKIDE. Izan ere, eraldaketa sozialerako proiektuak lantzeko

Page 24: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa24

erakunde aliatua da, EROSKIren eta MONDRAGONen esperientzia kooperatiboari dagozkien balioak hedatzen dituena.

4.3. 2. MUNDUKIDErentzat

• Interkooperazioa. Programa honek berekin ekarri du kooperatibekin lankidetzan jarduteko esperientzia berritzaile bat martxan jartzea.

• Berrikuntza. Beste sektore batzuetatik eta ideia berriekin datozen pertsonen presentziari eta inplikazioari esker, hausnarketarako eta etengabe hobetuz joateko espazioak sortzen dira.

• Hazkundea. Bai Programa bai MUNDUKIDE bera ere, hazi eta indartu egiten dira goi mailako inplikazioa eta profesionaltasuna daukaten kooperatibisten jakintzarekin eta esperientziarekin.

• Hedapena. MUNDUKIDEren proiektuek hedapen handiagoa daukate kolektibo gehiagotan. Kasu honetan, langileen eta kontsumitzaileen kolektibo sozialaz ari gara.

Page 25: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 25

5. PARTEHARTZAILEEN LEKUKOTASUNAK

5.1. Maitane Baskaran Mendezona (EROSKIko bazkidea, 2010eko maiatza eta 2011ko maiatza bitartean Paranako boluntariotza kooperatiboko programan ibilia)

Page 26: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa26

Maitane, Brasilen ekin zenion EROSKIren boluntariotza kooperatiboko esperientziari. Zer topatu zenuen hara iritsitakoan?

Joateko erabakia hartzen duzunean –eta hori ez da batere erraza izaten–, ahalik eta ondoen prestatzen saiatzen zara arlo guztietan; baina Brasilek alde guztietatik harritzen zaitu, sarritan modu positiboan, baina noizean behin negatiboan ere bai.

MSTrekin lan egitea zoragarria da, ikaragarria. Baina lehenengoa nintzenez gero, gogor lan egin behar izan nuen, eta emakumea izanik, ez zen erraza izan, egia esan.

Neure burua ezagutarazi behar izan nuen, kontzeptu berriak azaldu, sinesgarritasuna neureganatu, etab. Ikusi nuenez, han egon nintzen urtean, lanaren bilakaera positiboa izan zen eta egiaztatu nuen lankidetza ona dela bai guretzat bai haientzat.

Zein izan zen zure aurreneko egiteko garrantzitsua?

Lankidetza programaren helburuetako bat kooperatibak sortzea eta aholku ematea da; beraz, Brasilgo legeek gaiari buruz zer jasotzen zuten jakiteari ekin nion.

Urte osoa MSTri aholku juridikoa ematen ibili nintzen, baita lehendik zeuden kooperatibak antolatzen eta gauzak argitzen ere. Konturatu ginen lehendik zeuden kooperatiba batzuk gaizki eratuta zeudela, eta horiei itxura bat eman behar izan genien. Beste kooperatiba batzuk ez ziren operatiboak, eta beste batzuek, kooperatiben potentziala balioan jarri beharrean, taldearen bideragarritasuna bera arriskuan jartzen zuten.

MSTren supermerkatuetan ere ibili zinen kolaboratzen. Nolakoa izan zen esperientzia?

Ni iritsi nintzenean, Nova Laranjeiras supermerkatua baino ez zegoen martxan. 15 urte pasa edukita, herrian aski ezaguna zen supermerkatua, eta nahiko ondo fakturatzen zuen. Hala ere, merkatua konplikatzen ari zen, lehiakide berriak eta banatzaileen ibilbide berriak agertzen zebiltzalako.

Nire zeregina zera izan zen: EROSKI txiki baten kudeaketa tresnak Brasilera eramatea, eta tresnok sintetizatzea, asimilatzeko errazagoak izan zitezen.

Lehenik kudeaketa plan bat landu genuen; eta hileko gastu eta salmenten urteko plangintza jasoko zuen aginte taula bat, marjina helburuarekin eta emaitzen kontuarekin. Garai hartan gauza berria izan zen, eta baliagarria zitzaigun jarduera zertan zen jakiteko eta, helburua bete ezean, neurriak hartzeko.

Alderdi komertzial hutsari dagokionez, sustapenen eta eskaintzen egutegi bat jarri genuen martxan, eta kontuan izan behar da ordura arte han ez zela halakorik sekula egin.

… eta familia hazi egin zen.

Bai, hala da, familia hazi egin zen. Ireno Alves asentamenduan supermerkatu txikixeago bat zabaldu genuen: Arapongasko merkatua. Kokaleku berriak bilatzen ibili ginen, bideragarritasun plan aski xehatu bat egin genuen eta beste merkatuan egin bezala, ad hoc kudeaketa eta merkataritza plan bat sortu genuen.

Page 27: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 27

5.2. Francisco Javier Lozano Aller (EROSKIko bazkidea, 2012tik 2014ko martxora arte Paranan boluntario ibilia boluntariotza kooperatiboko programaren bidez)

Proiektuan sartu den bigarren pertsona izan zara. Nola hartu zenuen lekukoa?

Brasilera joan aurretik, Maitanek egindakoa ondo-ondo aztertu nuen, ildo horri jarraitzeko eta lehendik esploratuta zeuden bideetan energiarik ez galtzeko.

Hasieran, bi supermerkatuak ezagutzen, aztertzen eta hobetu beharrekoak detektatzen jarri nituen indarrak. Batek errutinaz funtzionatzen zuen eta finantza arazoak zeuzkan; bestea berria zen eta ezagutarazi egin behar zen.

Page 28: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa28

Gure bezeroak aztertu genituen, barne zereginak protokolizatu genituen (kutxen itxiera, stockak, pertsonen kudeaketa, sustapen egutegia, etab.), eta zenbait neurri jarri genituen martxan, likidezia hobetzeaz gain, kudeaketa plana kontrolatu eta segimendua egiteko.

Dakigunez, prestakuntza emateko denbora ere eduki zenuten. Zer prestakuntza mota eta zeri buruzkoa?

Alde batetik, supermerkatuei zegokion prestakuntza, langile berrientzako prestakuntza, softwarea egokitzekoa eta kudeaketa hobetzeko jarduerei dagokiena. Bestetik, mundu kooperatiboari buruzko prestakuntza eman zen; izan ere, Brasil hego-ekialdeko unibertsitate desberdinetan mintegiak egin genituen MONDRAGON esperientziaren inguruan.

Gainera, unibertsitateko ikasleek kooperatiba proiektuen gainean egindako kurtso amaierako zenbait lanetan tutore zereginak egiteko aukera ere izan nuen.

Horixe izan da mundu kooperatiboari egin diozun ekarpen garrantzitsuena?

Ez, hori hasiera besterik ez zen izan. MSTren egitasmo ekonomikoen lehenengo diagnostiko soziala egin genuen, eta hortik abiatuz hainbat prozesu sozial jarri ziren martxan (bazkideen baldintzak hobetzea, generoaren inguruko gaiak, etab.).

Aipatzekoa da, baita ere, UFFSren eta MONDRAGON Unibertsitatearen artean eratutako Ikerketa Kooperatiboen Institutua (2012ko abendua). Horren partaide eta lekuko izan nintzen.

Baina gehien harrotzen nauena TERRA COOPERA sortu izana da (2013). Merkatuen jarduerarekin loturiko kontsumitzaile elkarte honen xedea hauxe da: asentamenduetako kultura, heziketa eta aisialdia hobetzea (batez ere emakume eta haurren artean) eta supermerkatuak dinamizatzea. Kontsumo kontziente, solidario, arduratsu eta sostengarria sustatzen du, eta gelak, tailerrak eta ikastaroak jartzen ditu bazkideentzat eskuragarri. Lehen urtean antolatutako jardueren artean, aipagarriak dira emakumeentzako hitzaldiak, bigarren eskuko arropen azokatxoa, haur eta gazteentzako zinea asteburuetan, nekazaritza ekologikoari eta artisautzari buruzko ikastaroak, etab.

Eta egindako gauza guztien artean, zer da gehien nabarmenduko zenukeena?

Zalantza barik, tokiko ekonomia eta nekazaritza ekologikoaren produkzioa sustatu izana.

Hasieran, merkatuetan espazioak laga genituen tokiko artisau lanak eta MSTren produktuak saltzeko; gainera, bertako nekazariei merkatuko produktu freskoak erosi genizkien, baina, zalantza barik, Ecovida Sareari atxikitzea ikaragarria izan zen.

Nekazaritza ekologikoaren sare hau ziurtapen parte hartzailean oinarritzen den sistema bat da. Hala, nekazarien eta kontsumitzaileen arteko konpromisoaren bidez, sinesgarritasuna lantzen da, eta produktuaren amaierako kalitatea, produkzio prozesua eta nekazaritza ekologikoaren sustapena bermatzen, guztien onurarako.

2012ko maiatzean, sustatzaileen nukleoa osatu genuen, eta ondoren Ecovida sarean sartu ginen; horrela sartu ginen komertzializazio bideetan, bai asentamenduetako jendearen produktuak saltzeko bai gure supermerkatuetarako erosketak egiteko.

Page 29: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 29

Horri esker, aldizkako tokiko azokak sortu ziren (Laranjeiras, Rio Bonito, Quedas, Laranjal), baita baterako erosketa prozesuak (haziak, aldaxkak) eta ongarri organikoen gaineko prestakuntza ikastaroak ere, beste jarduera batzuen artean.

Bi urtean, hamaika gauza gertatuko zitzaizun. Konta egiguzu anekdotaren bat, ziur gaude-eta asko edukiko dituzula.

Supermerkatuan inbentarioa egitea sekulako buruhaustea izaten zen: egun bat eta erdian supermerkatua itxita egoten zen dena zenbatzeko, eta dena hankaz gora gelditzen zen beti.

Zuzendaritzari beste modu batera egitea proposatu nion: zerbait planifikatuagoa, hilabete lehenago hasita (stockak murriztu, erosketak planifikatu, denda txukundu eta zenbaketa guneka zatitu). Horrela eginez gero, ziurtatu nien ez zela denda itxi beharrik izango. Garagardo batzuk jokatu genituen apustuan.

Beste munduko ezer egin gabe, dendak 5.000 euro gehiago saldu zuen (inbentariorako ez baitzen itxi) eta nik garagardo hotza edan nuen gustura-gustura.

5.3. Beatriz Díez López (EROSKIko bazkidea, 2014ko maiatzetik 2016ra arte Paranan boluntario ibilia boluntariotza kooperatiboko programaren bidez)

Page 30: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa30

Zein izan da zure eguneroko lana? Hitz egiguzu EROSKIk liberatutako pertsonek egiten duten ekarpenaz?

Nire kasuan, bi urteotan egin dudan lana aldatuz joan da mugimenduaren eta proiektuaren beraren beharren arabera. Nire egonaldiaren lehenengo zatian, Ecovida Sareko “Nucleo da Luta Camponesa” taldea berrantolatu eta indartzen saiatu nintzen, zeren eta hainbat arrazoi tarteko, eskualdean funtzionatzeari utzi baitzion (Ecovida sareak, berez, ziurtapen parte hartzailean eta herrialdearen hego eskualdeko nekazaritza ekologikoko produktuak nahiz produktu organikoak komertzializatzen dihardu). Produktu ekologikoak saltzen dituzten bost udal azoka jarri ditugu martxan, eta azoka horietan 60 nekazarik baino gehiagok zuzenean saltzen dizkiete jendeari beren produktuak.

Nire egonaldiaren bigarren zatian, Coperjunho kooperatibari laguntzen eta aholku ematen ibili naiz ia esklusiboki (kooperatiba MSTren 8 de Junho asentamenduan dago). Jose Luis Lejardirekin batera (MUNDUKIDEko lankidea eta EROSKIko bazkide ohia) laneko plan integral bat osatu dugu. Plan horren bidez nabarmen hobetu dira kooperatibaren emaitza ekonomikoak nahiz sozialak; gainera, kooperatibaren kudeaketa prozesuak ikaragarri sendotu dira.

Nola definituko zenuke MUNDUKIDE Brasilen egiten ari den kooperazio lana? Argiak eta itzalak egongo dira, ezta?

MUNDUKIDE egiten ari den kooperazio kooperatiboa, berez, MSTren kooperatibei nahiz ekimen produktiboei trebakuntza eta aholku ematean zentratzen da, kudeaketa indartzea eta enplegu kooperatibo duin eta kalitatezkoa sortzea helburu. Halako ekimenen balio kooperatiboak EROSKIn dauzkagunen antzekoak dira, baina mugimendu sozial batek dituen berezitasunetara egokituta. Egia esanda, uste dut kooperatibistek kudeaketa eta antolaketa arloetan duten esperientzia falta eta mugimenduan izaten diren kanpoko eta erkidegoko injerentziek zaildu egiten dutela batzuetan kooperatiben autokudeaketa eta interkooperazio lana.

MUNDUKIDE FUNDAZIOak-LANKIk Cantuquiriguaçuko eskualdean egin dituzten bederatzi urteetan, kooperatibetan enpresa kudeaketarako eta kudeaketa sozialerako gaitasunak areagotzea lehenetsi da, trebakuntzaren, prestakuntzaren eta laguntza teknikoaren bitartez. Gaur egun, aipatutako programaren bidez prestatu diren zenbait pertsonak hainbat kooperatiba eta ekimen produktibo kudeatzen dituzte herrialdeko estatu desberdinetan. Modu osagarrian, beste lan ildo batzuk ere sustatu nahi izan dira, esaterako, lurrik gabeko emakume langileen indartzea eta ahalduntzea, eta nekazaritza eta abeltzaintzako eredu produktibo sostengarriago bat, nekazaritza ekologikoan, komunikazioan eta abarrean oinarrituz.

Zer esango zenieke MUNDUKIDE FUNDAZIOaren eta EROSKIren etorkizuneko deialdietara aurkeztu ez aurkeztu zalantzan dabiltzan bazkideei anima daitezen?

EROSKIko bazkideen artean, animatuko nituzke halako kontzientzia sozial bat daukatenak, hegoaldeko herrialde handi batean bizimodua nolakoa den jakin nahi dutenak, MST mugimendu sozialarekin lan egiteko gogoa daukatenak (MSTko nekazarien mugimendu soziala da pertsonak mobilizatu eta antolatzeko gaitasun handiena duen mugimenduetako bat); horiek guztiak animatuko nituzke, bai, deialdira aurkeztera.

Page 31: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 31

5.4. Julio Martínez Arija (EROSKIko bazkidea, 2016ko urritik gaur egun arte Rio Grande do Sul eta Sao Paolon lanean dabilena boluntariotza kooperatiboko programaren bidez)

Nolakoa izan da zure lur hartzea eta izan duzun esperientzia Brasilera iritsi zinenetik?

MUNDUKIDEn badago laneratze programa bat jatorriko eta destinoko prestakuntza jasotzen dituena. Joan baino lehen, nire aurretik Brasilen egondako Franek eta Beak emandako informazioa jaso nuen, eta Brasilen bertan Jose Luis laguntzen ibili zitzaidan. Horri guztiari esker, oso ona izan da lur hartzea. Bestalde, ez dago lehen pertsonan protagonista izatea bezalakorik nork bere konklusioak atera ditzan herrialdearen egoerari buruz, MST mugimendu sozialarekiko lankidetzari buruz, etab.

Hasieran ingurua ezagutzen ibili nintzen, tokiko langileekin batera kooperatiben egoerari buruzko diagnostiko bat egiten, haien beharrak ikusi eta entzuten, zer eskatzen duten jakin eta eskaera horiei erantzuten; hori guztia nire jardute eremua zehazte aldera. Alde pertsonalari dagokionez, egonaldia, alokairua etab. kudeatzeko tartea ere izan dut.

Esango diguzu, xehetasun handiagoz, zein den zure jardute eremua?

EMST mugimenduarekin eta bertako kooperatibekin izandako bileretan, Parana, Santa Catarina eta Rio Grande do Sul estatuen hegoaldeko kooperatibek laguntza eskatu digute. Hain zuzen, hortxe daude kooperatibarik indartsuenak, segimendu premia berezia daukatenak. Gainera, kooperatibak inbertsio berrietarako proiektu nazional batean murgildurik daude orain.

Page 32: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa32

Proiektuaren izena TERRAFORTE da. MUNDUKIDEkook COOTAP kooperatibari laguntzen ari gara proiektu honen barruan, izan ere, landareen industria berri bat eta kanpamentu eta asentamenduetako familiek landatzen duten arroza egokitzeko industria berri bat proiektatzen ari da COOTAP. Eskualde mailako kooperatiba bat da COOTAP, eta zuzeneko eragina du arrozaren industrian diharduten 530 familiarengan, barazkien industrian dabiltzan 390 familiarengan eta esnekien industriatik bizi diren 120 familiarengan. Bestalde, COOPAN kooperatibari ere laguntzen diogu. Kooperatiba txikiagoa da, bertan 100 bat familiak dihardute, eta txerri hiltegi berri baten eraikitze prozesu betean dago. Kasu hauetan, prozesuak eta sistemak zehazten ari gara, hala kudeaketaren arloan nola komertzializazioarenean. Nire zereginei dagokienez, nire helburua da komertzializazio lantalde bat eta prozesu bat sortzea nazio mailan kooperatiba guztientzat. Asmoa da, batetik, sinergia komertzialak bilatu eta sortzea, lehendik sortuta dauden egituretatik abiatuz, esaterako, COOTAPetik abiatuz; eta bestetik, mugimenduak Sao Paulon dauzkan bulego ofizialetan zentralizatzea kudeaketa.

Bestalde, mugimendu sozialak badauzka komenentziako denda ekologiko bi, non Nekazaritza Erreformaren produktuak eta beste ekoizle txiki batzuenak komertzializatzen diren. Mugimenduaren estrategia zera da: denda hauek gizartearekin komunikatzeko bide gisa erabiltzea, mugimenduaren balioak transmititzea, eta elikagai ekologiko eta osasungarriak gizartera gerturatzea, betiere autoaskiak eta errentagarriak izanik. Denda hauen gaineko lehen diagnostikoa egin ostean, zuzendu beharreko eraginkortasun ezak detektatu ditugu. Horretarako, segimendu eta kudeaketa tresnak sortu ditugu. Epe laburrera, horretan ari gara lanean. Epe ertainera, hor dago eredua hedatzeko asmoa. Hala ere, eredua ez dago zehazturik oraindik; hori dela eta, beste hiri batzuetara zabaltzeko moduko denda eredu bat zehazteko lanean ari naiz laguntzen. Errepikatzeko moduko eredu bat izango da, bere bisio eta misioarekin koherentea izango dena, errentagarria, eta zehaztutako helburuekin bat etorriko dena.

Gainera, unean uneko beste zeregin edo behar batzuk sortu dira, agendan jasota egon ez arren berehala egin beharrekoak. Eguneroko bizimoduan sortzen diren kontuak dira.

Beste urte betez jarraitzeko erabakia hartu duzu, ze arrazoi izan duzu erabakia hartzeko?

Egia esan Brasilekin Mundukideren proiektuan lanean ibili naizen lehengo urte hau oso arin joan da. Eta jarraitzea erabaki dut. Hasierako egokitzapen denboraldia eta gero, nire lanak eragin handia izaten ari da gizarte proiektu honetan. Lehenengo urteko esperientziari esker, orain ekarpen handiagoa egin ahal dut eta 2017ko lanaren emaitzak orain ikusten hasi gara. Bigarren urte honetarako, lanarekin jarraitu, egindakoa finkatu eta aurreko urteko eskarmentua aprobetxatuz, 2018rako erronka berriak arrakastatsu izango diren berme handiago daukat.

2016ko urria hona heldu eta lehenengo hilabeteko egokitzapena eta gero, aurretik irudikatutako baina zailtasun handiagoak topatu nituen nekazaritzaren erreforman diharduten kooperatiba eta dendetan laguntzeko. Uste nuen moduan, urte bat denbora gutxi da kooperatibetan prozesuak ezarrita uzteko eta kudeatzaile lanetan dabilen jendeak ezagutzak hartzeko. Lanak jarraipena behar du eta gainera Mundukide hazkunde prozesu bat dago Brasilen. Orain arte 4 lankide izan gara, baina beste Estatu batzuetatik haien kooperatibak laguntzeko jasotako eskaerak direla eta, Brasil osora zabalduko gara, gure hedadura bikoiztuz eta eskarmentua duten pertsonen beharra handia dago. Lan asko dago egiteko, hasitako proiektu asko burutzeko eta Mundukiderekin batera Eroskik sustatzen duen gizarte lana laguntzeko konprometitua sentitzen naiz.

Page 33: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 33

6. KONKLUSIOAK ETA IKASITAKO LEZIOAK

Kasu azterketa honek bi ideia nagusi azpimarratzen ditu, hiru esparrutan garatzen direnak

• Norabide biko laguntza. Badaude lankidetzarako modalitate berri batzuk molde filantropiko tradizionalen osagarri izateaz gain, norabide bikoak direnak, zeren eta, emateaz gainera, jaso ere egiten baita, kasu honetan, konprometituago eta trebatuago itzultzen diren pertsonekin.

• Asmo ona izatearekin ez da nahikoa. Lankidetzarako molde berri hauek konplexuak dira, eta analisi nahiz metodologia egoki eta pertsonalizatuak eskatzen dituzte.

“Brasilen izan dudan esperientziari esker, hazi egin naiz profesionalki, kultura desberdin batera egokitu behar izan dut, eta inoiz neureganatuko nituenik burutik pasatu ere egiten ez zitzaizkidan trebetasun eta gaitasunak landu ditut. Erronka horiek, zalantza barik, indartu egin naute kooperatibako nire lanpostura bueltatzean”.

Fran Aller (EROSKIko bazkidea, 2013an eta 2014an Brasilen egondakoa)

“[…] enpresa bateko enplegatuek boluntariotza korporatiboko programetan parte hartzeko aukera ditzaketen formulek muga hau baino ez daukate: giza irudimena”.

Paloma Lemonche. (Forética)

Page 34: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa34

6.1. Lankidetza ereduaren inguruan

Interkooperazio eredua, berez, printzipio eta balio kooperatiboak abian jartzeko ekosistema naturala da. Azterketa honen bidez egiaztatzen da ekosistema hori posible dela eta emaitzak oso direla onuragarriak erakunde guztientzat.

Gradualtasuna. Lankidetza, izatez, baterako eraikuntza prozesu bat da, non gradualtasuna inportantea baita, noizean behingo lankidetzatik hasita, harreman egonkor, iraunkor eta konfiantzazkoak egiteraino.

Irabazi bikoitza. Aipagarria da lankidetzan dihardutenek elkarri egiten dioten onura. EROSKIrentzat, MUNDUKIDE eraldaketa sozialerako borondatean aurrera egiteko kanal bat da. Lankidetza horri esker, MUNDUKIDEren programetan jasotzen diren ezagutzak eta gaitasunak areagotu egiten dira.

Esku hartzearen kalitatea hobetu egiten da, osagarriak diren konpetentziak batzen dira eta (MUNDUKIDE/kooperazioa, EROSKI/banaketa). Hala, elkarrengandik bereizirik egonez gero eraginkortasun maila berarekin ezin gauzatuko liratekeen proiektuak ateratzen dira aurrera. Erronka hauxe da: osagarritasun teoriko hori proiektu konkretu, gauzagarri eta praktikoa bihurtzea.

Komunikazioa. Harremana eraginkorra izan dadin, alde biek gardenki hitz egin behar dute elkarrekin, eta batzuen eta besteen espektatibak zein diren jakin. Hori da, hain zuzen, boluntariotza koherente bat eraikitzeko behar den beste zutabe bat, hala barne arloan nola kanpokoan. Soilik izango da egingarria baldin eta helburu argiak edukiz lan egiten bada eta proiektua ekintza planifikatuetan oinarrituz garatzen bada. Horrek sinesgarritasuna eta konfiantza pizten laguntzen du, eta harreman sendo eta eraginkorrak egiten dira.

Jakintza. Kooperatiba guztiak ez daude MUNDUKIDEren programen beharrekin sektorialki lerrokaturik. Nagusiki industriala den alor batean –MONDRAGONena, hain zuzen–, sinergia sektorialei ez ezik gure kooperatiba multzoan landu diren konpetentziei ere begiratu behar diegu, hori ere ikaskuntza iturri izan baitaiteke MUNDUKIDErekin lanean ari diren kolektiboentzat.

6.2 Boluntariotza programaren inguruan

Konstantzia. Kooperatiban boluntariotza, berez, balio integrala bada, edo erantzukizun sozialaren funtsezko ataltzat jotzen bada, lan boluntario horretan jarraitzeak ez du emaitzen kontuaren baitan egon beharko. Boluntariotza emaitzen kontuaren mende balego, horrek adieraziko luke errentagarritasuna erantzukizunaren gainetik lehenesten dela eta lan boluntarioa ez dagoela enpresan integratuta eta bigarren mailako jarduera dela.

Boluntarioen jarduerarako erabil daitezkeen giza eta finantza baliabideek baldintzatu egingo dute, hein handi batean, programa gauzatzeko modua eta lor daitezkeen helburuak.

Page 35: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 35

Boluntariotzaren kudeaketa. Garrantzitsua da prozesua ondo zehaztea eta honako hauetan arreta berezia jartzea:

1 | Prestakuntza: esku hartu beharreko lekura joan baino lehen, inportantea da boluntarioek bidaiatuko duten herrialdearen testuinguruari buruzko prestakuntza jasotzea. Hori dela eta, boluntarioek bidaiatu aurretik jaso beharreko prestakuntzari buruzko atal garrantzitsu bat jasotzen da programan.

2 | Eginkizunen deskripzioa: helburuak eta erantzukizunak argi zehaztea.

3 | Hautaketa fasea: MUNDUKIDE arduratzen da hautaketaz.

Entusiasmo kutsakorra. Entusiasmoa kutsatu egiten da, lankideak erakundeari eta bertako pertsonei transmititzen die, eta hori islatu egiten da urtero EROSKIren deialdira aurkezten den pertsona kopuruaren hazkundean.

Itzulketa. Inportantea da informazioak eta programan izandako aurrerapenak EROSKIko bazkideengana itzultzea; hori dela eta, EROSKIko lankideek hitzaldiak ematen dituzte Brasiletik bueltatutakoan EROSKIren zentroetan (Elorrio) eta baita MUNDUKIDEn ere (Arrasaten). Lekukotasun horien bidez, esperientzia jendartean zabaltzen da, eta konfiantza sortzen.

6.3. Brasilgo garapen sozioekonomikoko programaren inguruan

Tokiko lidergoa prozesuan. Lankidearen zeregin nagusia laguntza ematea da, aholku ematea, iradokitzea, proposamenak egitea… betiere lehendik dauden beharretatik, lehendik ezagutzen eta egiten denetik abiatuz. Horixe da tokiko garapen prozesuaz jabetzeko bidea.

Multiplikatzaileak. Esku hartzen dugun lekuetan dauden behar itzelei erantzuteko daukagun gaitasuna oso txikia da. Hori dela eta, ezagutzak eta esperientziak multiplikatzeko gai izango diren pertsonak prestatu behar ditugu. Hola, gainera, leku horietatik desagertzeko xedez lan egiten dugu, alde egiten dugunean prozesuak, sistemak, ezagutzak eta esperientziak hantxe irauteko gera daitezen.

Funtsezkoa, prozesua. Lehenago ere aipatu dugunez, lankidetzan bete beharreko helburuak zehaztuko ditugu. Hala ere, ezin da ahantzi garrantzitsuagoa dela bidea, helmuga baino. Benetan balio duena tokian tokiko gaitasunaren hazkundea da, hau da, antolamenduak eta pertsonek zer prestasun eta zer gaitasun beretu duten beren kabuz helburu gehiago lortzeko.

Kooperazioa ez da dohaintza. Gauzak eta aukerak dohainik jasotzen dituenak ezin du gozatu nork bere esfortzuarekin zerbait lortzeak ematen duen gogobetetasuna. Zerbait ematen den aldiro, zer hori irabazteko plazera kentzen da, zer horren alde borrokatzeko ametsa ezabatzen da, lehenik gogoan eta gero errealitatean. Premia gorriko kasuak alde batera utzita (hondamendiak, krisi humanitarioak...), norberaren esfortzu barik ezinezkoa da garapen endogeno eta autosostengarria.

Page 36: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketa36

Tokian tokiko logikak gurera ekartzea. Prozesu hau gatazkatsua eta zaila izaten da, baina beti egin behar da. Tokian tokiko gizarteek, kulturek eta antolaerek oso bestelako logikak dituzte gureen aldean. Gai izan behar dugu, beraz, logika horiek gurera ekarri eta bisagra lana egiteko, ulertzeko eta gureekin osatzeko.

Bestela, bat ez etortzeak areagotuz joateko eta alde bietan frustrazioak izateko arriskua izango dugu.

Eta kontu honetan ere, komunikazioa faktore gakoa da. Komunikazioa izan behar dugu kontrapartearekin eta hango pertsonekin, komunikazio etengabe eta demokratikoa, konbertsiorik gabea baina ulerbera.

Page 37: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Kasu azterketaKasu azterketa 37

Page 38: EUS - mundukide.org · ekonomikoa Lana eta eskarmetua. Kasu azterketa 9 2.2. ... berrikuntza handia ekarri dute nazioarteko kooperazio proiektuak lantzeko orduan. ... eta ez da gai

Estudio de caso