ESPAD 2019 CRNA GORA REZULTATI ISTRAŽIVANJA

ESPAD 2019 CRNA GORA

REZULTATI ISTRAŽIVANJA

TATIJANA ĐURIŠIĆ Principal Investigator za Crnu Goru

LJILJANA GOLUBOVIĆ, ESPAD istraživač

Prevalenca upotrebe supstanci ikad u životu

Prevalenca upotrebe supstanci u prethodnoj godini

Prevalenca upotrebe supstanci tokom prethodnih mjesec dana

Procenat ispitanika u uzorku koji su prijavili da su ikad koristili

naznačenu supstancu

Ispitanik koji je prijavio upotrebu supstanci ikad u životu može ali ne

mora trenutno koristiti tu supstancu, pa se ne smije tumačiti na način da se ispitanik posmatra

kao neko ko koristi supstancu duže vrijeme ili će je ponovo

koristiti u budućnosti

Jedino tačno reći da je ispitanik koristio određenu supstancu

tokom života, možda čak i samo jednom

Procenat ispitanika u uzorku koji su prijavili korišćenje supstance

tokom 12 mjeseci prije istraživanja.

„Nedavna upotreba supstance”

Predstavlja najpouzdaniji indikator stvarne situacije u pogledu

upotrebe supstanci

Procenat ispitanika u uzorku koji su prijavili korišćenje supstance u

30 dana prije istraživanja

„Aktuelna upotreba supstance”

Međutim, dio ispitanika koji su prijavili aktuelnu upotrebu

supstanci mogu biti povremeni korisnici ili su pak prvi put koristili

supstancu u tih 30 dana prije istraživanja. Zbog toga se aktuelna

upotreba supstance ne treba smatrati redovnom upotrebom

PUŠENJE

CIGARETE I DRUGI NIKOTINSKI PROIZVODI

CJELOŽIVOTNA I AKTUELNA PREVALENCA PUŠENJA

Nikad 65%

1-2 puta13%

3-9 puta8%

10-39 puta5%

40+ puta9%

Pušili nekad u životu 35%

37%

32%• Skoro svaki šesti učenik aktuelno konzumira cigarete (17%)• Svaki deseti učenik/ca puši svakodnevno• Svaki pedeseti puši više od pakle cigareta dnevno

CJELOŽIVOTNA I AKTUELNA PREVALENCA PUŠENJA: ESPAD TREND 2008-2015

34

35

37 37

34

29

31

32

34

32

34

35

25

30

35

40

2007 2011 2015 2019

Cjeloživotna prevalenca pušenja

12

15

18

19

12

9

12

14

12 12

15

17

5

10

15

20

2007 2011 2015 2019

Aktuelna prevalenca pušenja

PERCEPCIJA LAKE DOSTUPNOSTI CIGARETA: ESPAD TREND 2008-2015

61

54

64

68

61

52

61

65

61

53

63

66

50

55

60

65

70

2007 2011 2015 2019

PREVALENCA UPOTREBE DRUGIH DUVANSKIH PROIZVODA, ESPAD 2019

Prethodnih 12 mjeseci

13% 18% dječaka, 8%

djevojčica

Prethodnih 30 dana 7%

10% dječaka, 4% djevojčica

Prethodnih 12 mjeseci 34%

(39% dječaka i 28%

djevojčica)

Prethodnih 30 dana: 21%,

25% dječaka i 17%

djevojčica

Prethodnih 12 mjeseci: 3%

3% dječaka i 2% djevojčica

Prethodnih 30 dana: 1%

2% dječaka,1% djevojčica

Prethodnih 12 mjeseci: 2%

2% dječaka, 1% djevojčica

Prethodnih 30 dana: 1%

1% dječaka i 1% djevojčica


ALKOHOL

Alkohol je supstanca koju mladi širom svijet daleko najčešće koriste. U samom nazivu ESPAD istraživanja

jasno je stajalište ESPAD istraživačke zajednice prema alkoholu i rizicima povezanim sa upotrebom ove legalne

droge kod mladih

ESPAD je akronim naziva „Evropski istraživački projekat o alkoholu i drugim drogama“

PREVALENCA UPOTREBE ALKOHOLA IKAD U ŽIVOTU, U PRETHODNIH 12 MJESECI I U PRETHODNIH 30 DANA

81

68

44

74

57

33

77

63

38

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

U životu U prethodnih 12 mjeseci U prethodnih 30 dana

KOLIČINA POPIJENOG ALKOHOLA PREFERIRANA PIĆA

Prosječna količina popijenog alkohola na dan zadnje konzumacije alkohola, u centilitrima čistog etanola (3.8 cl u 2015)

Prosječna ocjena stepena pijanstva na dan zadnje konzumacije alkohola, na skali od 1 do 10

BINGE DRINKING“ – PIJENJE 5 ILI VIŠE PIĆA U JEDNOJ PRILICI I OPIJANJE

31

23

10

17

11

5

24

17

8

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Ikad u životu Prethodnih 12 mjeseci Prethodnih 30 dana

Ikad u životu – svaki četvrti učenik

Prethodnih 12 mjeseci - 2 od 10

Prethodnih 30 dana 1 od 10 učenika

TREND PREVALENCE PIJENJA ALKOHOLA IKAD U ŽIVOTU I U PRETHODNIH 12 MJESECI OD 2008 DO 2019. GODINE U CRNOJ GORI

6970 70

68

49

52 52

5756

61 61

63

45

50

55

60

65

70

75

2007 2011 2015 2019

Muški Ženski Ukupno

78

8283

81

69

72 72

7474

7778

77

65

70

75

80

85

2007 2011 2015 2019


Ikad u životu

U prethodnih 12 mjeseci

PREVALENCA PIJENJA ALKOHOLA 10 ILI VIŠE PUTA / 5 ILI VIŠE ALKOHOLNIH PIĆA U JEDNOJ PRILICI U PRETHODNIH 30 DANA - ESPAD TREND U CRNOJ GORI 2008-2019

9

10

11 11

2 2

4

55

6

7

8

0

5

10

15

2007 2011 2015 2019


35

39

41

33

1716

19

22

2627

30

28

10

15

20

25

30

35

40

45

2007 2011 2015 2019


MEDIKAMENTI


PREVALENCA UPOTREBE TRANKVILIZERA I/ILI SEDATIVA PO PREPORUCI DOKTORA I BEZ LJEKARSKOG RECEPTA IKAD U ŽIVOTU

2

4

8

9

4

5

13 13

3

5

10

11

2007 2011 2015 2019

Trend prevalence upotrebe TRANKVILIZERA/SEDATIVA

bez recepta

ANABOLIČKI STEROIDI

3 2 3

ALKOHOL SA TABLETAMA

2 2 2

TABLETE PROTIV BOLOVA

2 3 2

PREVALENCA UPOTREBE OSTALIH MEDIKAMENATA IKAD U ŽIVOTU, ESPAD 2019


KANABIS (MARIHUANA, SKANK, HAŠIŠ)

PERCEPCIJA DOSTUPNOSTI KANABISA„LAKO ILI VEOMA LAKO“

27%

PROCENAT MLADIH KOJI SU IMALI I ODBILI PRILIKU DA PROBAJU KANABIS

21%

PREVALENCA I UČESTALOST UPOTREBE KANABISA

11

9

6

7

5

3

9

7

5

0

10

20

Ikad u životu U prethodnih 12 mjeseci U prethodnih 30 dana

+Učestalost u prethodnih 12 mjeseci: srednji broj puta

8.4

11.6

10.4

SKRINING ZASTUPLJENOSTI PROBLEMA POVEZANIH SA UPOTREBOM KANABISA–CAST SKALA

4850 49

2.9 1.9 2.4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Dječaci Djevojčice Ukupno Dječaci Djevojčice Ukupno

Udio visokorizičnih korisnika kanabisameđu korisnicima u prethodnih 12 mjeseci

Udio visokorizičnih korisnikakanabisa u ukupnom uzorku

23 23

3029

19

15

2324

21

19

27 27

10

15

20

25

30

35

2007 2011 2015 2019

TREND PERCEPCIJE LAKE DOSTUPNOSTI KANABISA 2008-2015, ESPAD CRNA GORA

PREVALENCA UPOTREBE KANABISA IKAD U ŽIVOTU : ESPAD TREND U CRNOJ GORI 2008-2019

4

8

11 11

2

3

5

7

3

5

8

9

0

5

10

15

2007 2011 2015 2019

3

6

9 9

2 2

3

5

2

4

6

7

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2007 2011 2015 2019

PREVALENCA UPOTREBE KANABISA U PRETHODNIH 12 MJESECI: ESPAD TREND U CRNOJ GORI 2008-2019


DRUGE DROGE

* Kokaina, ekstazi/MDMA, amfetamini, metamfetamini, heroin, LSD ili druge halucinogene droge, magične gljive, GHB, i injektirajuća upotreba droga poput heroina, kokaina ili amfetamina

PREVALENCA UPOTREBE DRUGIH DROGA OSIM KANABISA* I BILO KOJE ILEGALNE DROGE IKAD U ŽIVOTU, ESPAD 2019

TREND PREVALENCE UPOTREBE BILO KOJE DROGE 2008-2019

4

7

9

6

2

3

4

33

5

6

5

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2007 2011 2015 2019

TREND PREVALENCE UPOTREBE DRUGIH DROGA OSIM KANABISA ESPAD 2008-2019

6

11

14 14

34

6

8

5

7

1011

0

5

10

15

2007 2011 2015 2019

14%

8%

11%

6%

3%

5%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

Muško Žensko Ukupno

Bilo koja ilegalna droga Droge osim kanabisa

ESPAD CRNA GORA

EKSTAZI/MDMA

PREVALENCA UPOTREBE EKSTAZIJA

TREND PREVALENCE UPOTREBE EKSTAZIJA/MDMAIKAD U ŽIVOTU 2008-2019

18%

PERCEPCIJA LAKE DOSTUPNOSTI EKSTAZI/MDMA

3 3

2

1

3

2

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

IKAD U ŽIVOTU U PRETHODNIH 12 MJESECI

3

5

4

3

1

2

3

22

3 3 3

0

1

2

3

4

5

6

2007 2011 2015 2019



KOKAIN

PREVALENCA UPOTREBE KOKAINA

TREND PREVALENCE UPOTREBE KOKAINAIKAD U ŽIVOTU 2008-2019

15%

PERCEPCIJA LAKE DOSTUPNOSTI KOKAINA

4

3

21

3

2

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10



2 2

5

4

1 1

2 2

1

2

3 3

0

1

2

3

4

5

6

2007 2011 2015 2019


ESPAD CRNA GORA

AMFETAMINI I METAMFETAMINI

PREVALENCA UPOTREBE AMFETAMINA I METAMFETAMINA

15%

PERCEPCIJA LAKE DOSTUPNOSTI AMFETAMINA

11%

PERCEPCIJA LAKE DOSTUPNOSTI METAMFETAMINA


Muški Ženski Ukupno Muški Ženski Ukupno

AMFETAMINI 2 2 2 2 1 2

METAMFETAMINI 2 1 1 2 1 1


KREK, HEROIN, LSD ILI DRUGA HALUCINOGENA DROGA, MAGIČNE GLJIVE, GHB, I INJEKTIRAJUĆA UPOTREBA DROGA

PREVALENCA UPOTREBE: KREK, HEROIN, LSD ILI DRUGA HALUCINOGENA DROGA, MAGIČNE GLJIVE, GHB, I INJEKTIRAJUĆA UPOTREBA DROGA

IKAD U ŽIVOTU PRETHODNIH 12 MJESECI

Muški Ženski Ukupno Muški Ženski Ukupno

HEROIN 2 1 2 2 1 1

KREK 2 1 1 1 1 1

LSD 2 2 2

MAGIČNE GLJIVE

2 1 1

GHB 1 0 0

INTRAVEN. 0 0 0


INHALANTI

ESPAD 2019: PREVALENCA UPOTREBE INHALANATA

6

4

2

6

4

2

6

4

2

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

IKAD U ŽIVOTU U PRETHODNIH 12 MJESECI U PRETHODNIH 30 DANA


3

6

8

6

2

5

6 6

3

6

7

6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2007 2011 2015 2019

TREND PREVALENCE UPOTREBE INHALANATA IKAD U ŽIVOTU 2008-2019

NOVE PSIHOAKTIVNESUPTANCE (“LEGAL HIGHS”)


PREVALENCA UPOTREBE NOVIH PSIHOAKTIVNIH SUPSTANCI, ESPAD 2019/ESPAD 2015

FORMA NPS %

Biljne mješavine za pušenje sa dejstvom

sličnim dejstvu droga

1.8

Prašak, kristali ili tablete sa dejstvom sličnim

dejstvu droga

1

Tečnosti sa dejstvom sličnim dejstvu droga 0.5

4 4 4

3

2

3

22

3 3 3

2

2015 2019 2015 2019

IKAD U ŽIVOTU PRETHODNIH 12 MJESECI



ENERGETSKI NAPICI I ENERGETSKI NAPICI+ALKOHOL

CJELOŽIVOTNA PREVALENCA UPOTREBE ENERGETSKIH NAPITAKA SAMOSTALNO I U KOMBINACIJI SA ALKOHOLOM

80%

75%77%

28%

18%

23%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Muško Žensko Ukupno

Energetski napici Energetski napici + alkohol

1 u 20

1 u 10


APSTINENTI OD SVIH SUPSTANCI

PREVALENCA CJELOŽIVOTNIH APSTINENATA OD CIGARETA, ALKOHOLA, INHALANATA, TRANKVILIZERA/SEDATIVA I ILEGALNIH DROGA

MUŠKI ŽENSKI UKUPNO

CIGARETE 63 68 65

ELEKTRONSKE CIGARETE 73 87 80

NARGILE 52 65 59

ALKOHOL 20 26 23

PIJANSTVO 69 83 76

5+ PIĆA 67 78 72

TRANKVILIZERI I SEDATIVI 91 87 89

INHALANTI 94 94 94

KANABIS 89 93 91

EKSTAZI 97 98 97

KOKAIN 96 98 97

BILO KOJA ILEGALNA DROGA 86 92 89

21%15%

18%

TREND PREVALENCE CJELOŽIVOTNIH APSTINENATA OD CIGARETA, ALKOHOLA, INHALANATA, TRANKVILIZERA/SEDATIVA I ILEGALNIH DROGA 2008-2019

18

15 15 15

26

2423

2122

2019

18

2007 2011 2015 2019

APSTINENTI OD PSIHOAKTIVNIH SUPSTANCI, PO SUPSTANCI I PO POLU

• Ovo je rezultat koji treba potencirati mladima u

preventivnim kampanjama, u cilju opovrgavanja

normativnih uvjerenja da je “normalno” i

“uobičajeno” koristiti određenu supstancu i u

cilju potkrijepljenja pozitivnih stavova i

ponašanja i jačanja samopouzdanja mladih koji

ne žele da koriste supstance.

• Potencirati pozitivno umjesto negativnog - ne

koliko njihovih vršnjaka KORISTI supstance, već

koliko njih NE KORISTI


NEHEMIJSKA SREDSTVA ZAVISNOSTI

PREVALENCA UČENIKA KOJI PROVODE U PROSJEKU 4 ILI > SATI DNEVNO NA SOCIJALNIM MREŽAMA

37%

51%

43%

49%

67%58%

Gotovo dvije trećine učenika koji

koriste socijalne mreže percipiraju

rizik od njihove upotrebe kao visok

– oko sedam u deset djevojčica i

gotovo šest od deset dječaka.

2/3 VISOK

RIZIK

PREVALENCA UČENIKA KOJI SAMO-PERCIPIRAJU RIZIK POVEZAN SA UPOTREBOM SOCIJALNIH MREŽA KAO „VISOK“

PREVALENCA UČENIKA KOJI PROVODE 4 ILI > SATI DNEVNO U IGRANJU IGRICA

20%

4%

13%

32%

8%

20%

3.2

1.2

2.5

Prosječni broj dana u kojima su igrali igrice u prethodnih 7 dana

Gotovo tri od deset učenika koji igraju igrice percipiraju rizik kao visok (27%): skoro dvije u deset djevojčica (16%) i četiri u deset dječaka (38%).

3 od 10 VISOK

RIZIK

PREVALENCA UČENIKA KOJI SAMO-PERCIPIRAJU RIZIK POVEZAN SA IGRANJEM IGRICA KAO „VISOK“

Divan je dan. Zaista bih željela da

izađeš van ida se igraš.

PREVALENCA KOCKANJA ZA NOVAC, PRETHODNIH 12 MJESECI

46

18

32

21

4

13

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50


Kockanje u prethodnih 12 mjeseci

Online kockanje u prethodnih 12 mjeseci35%

22%

54%

75%

Prevalenca problematičnog kockanja kod onih koji su kockali za novac u prethodnih 12 mjeseci, Lie-Bet skala

39

25

35

0

10

20

30

40

50

Dječaci Djevojčice Ukupno

Ekscesivno kockanje

Prevalenca ekscesivnog kockanja kod onih koji su kockali za novac u prethodnih 12 mjeseci, CSPG skala

8 7 8

0

10

20

30

40

50

Dječaci Djevojčice Ukupno

Problematično kockanje

ZAKLJUČCI • Nakon značajnijeg pada cjeloživotne prevalence pušenja između prva dva

kruga istraživanja, trend porasta se nastavlja i to zahvaljujući porastu prevalence kod djevojčica.

• Prevalenca aktuelnog pušenja kontinuirano raste od prvog kruga istraživanja

• Prevalenca svakodnevnog pušenja pokazuje trend porasta u prva tri kruga istraživanja, i zadržava se na istoj vrijednosti u ovom krugu.

• Mladi percipiraju duvanske proizvode lako dostupnim.

• Alternativni duvanski proizvodi sve više stiču popularnost među mladima u Crnoj Gori, a konzumiraju ih čak i oni koji nikada nijesu konzumirali duvan u „tradicionalnom“ obliku.

• Cjeloživotna, nedavna i aktuelna prevalenca konzumacije alkohola: blažipad kod dječaka, kod djevojčica porast

• Pijenja 5 ili više alkoholnih pića - kod djevojčica porast, kod dječaka iukupno opadanje

• Učestalo aktuelno pijenje alkohola - trend porasta kod djevojčica i ukupno

ZAKLJUČCI • Porast prevalence cjeloživotne i nedavne upotrebe kanabisa uzrokovan jeporastom prevalence kod djevojčica, dok je kod dječaka došlo do stagnacijetrenda

• Prevalenca upotrebe kanabisa u prethodnih 30 dana porasla je kod oba pola

• Trend prevalence upotrebe kokaina ikad u životu imao je tendenciju blažegporasta, da bi u 2019. ostao na istom nivou

• Trend prevalence upotrebe ekstazija među mladima u Crnoj Gori ostao jenepromijenjen od 2011. godine.

• Supstanca čija upotreba, nakon kontinuiranog porasta, očito opada u uzorkuoba pola su inhalanti

• Upotreba NPS na istom nivou

• Prevalenca upotrebe energetskih napitaka porasla u odnosu na prethodnoistraživanje, najviše u poduzorku djevojčica. Sa druge strane, prevalencaupotrebe energetskih napitaka u kombinaciji sa alkoholom opala u sva triposmatrana vremenska perioda, što je najjasniji trend opadanja u ESPADistraživanju.

ZAKLJUČAK

• Sa porastom prevalence korisnika opada prevalenca apstinenata od svih psihoaktivnih supstanci. Opadanje ukupne prevalence apstinenata je uzrokovano opadanjem prevalence kod djevojčica za 5 procenata od prvog do posljednjeg kruga istraživanja, dok je prevalenca apstinenata među dječacima ostala na istom nivou od 2011. godine.

• No, i dalje podatak da 18% učenika do svoje šesnaeste godine nije ni jedan put probalo niti jednu psihoaktivnu supstancu predstavlja važan resurs u preventivnom radu sa mladima, koji treba iskoristiti u cilju djelovanja na normativna uvjerenja mladih.

• Rezultati ESPAD istraživanja sugerišu posebne razloge za zabrinutost u vezi sa „nehemijskim zavisnostima“, obzirom na identifikovane visoke prevalence mladih koji se angažuju u zavisničkim ponašanjima iz ovog domena

• Pored visokih prevalenci, indikativni su i obrasci ponašanja, pa se u domenu upotrebe socijalnih mreža i naročito u oblasti kockanja za novac percipiraju visoko problematični i rizični obrasci

• Imperativ je svakog roditelja da bude adekvatno upoznat sa savremenim naučnim saznanjima o hemijskim i bihejvioralnim zavisnostima i da tome uskladi svoj stil roditeljstva ne zaboravljajući ni u jednom trenutku da predstavlja model svojoj djeci za ova rizična ponašanja

KLJUČNA PORUKA:

Budite adekvatan model vašem djetetu

jer djeca uče po modelu

Pitanja i odgovori, komentari... ?

Documents

ESPAD 2019 CRNA GORA REZULTATI ISTRAŽIVANJA