PRAVA ŽENA I POLOŽAJ ŽENE U PORODICI I

DRUŠTVU

Žena je ta koja je počinila Istočni greh u zemaljskom raju kad je pojela zabranjeno

voće i dovela Adama u napast i otada ispašta zbog toga. Bog je tada rekao da će

joj muke zadati kad zatrudni, da će u mukama decu rađati, da će joj volja biti

pod voljom muža i da će joj on biti gospodar.

• Mnogi bi u ovom mogli naći mitološko opravdanje za položaj žene u društvu. Mnoge bi žene taj sažetak svoga odnosa s mužem mogle shvatiti kao vrlo veran opis svog statusa kroz istoriju.• Žene rađaju decu, žene su majke i supruge, žene kuvaju, peru i šiju, brinu se za muškarce i pokoravaju muškom autoritetu. One su uglavnom isključene iz zanimanja visokih položaja i moći. •Ove činjenice se mogu primeniti praktično na svako poznato ljudsko društvo.• Žene koje se odlučuju za karijeru su često negativno doživljavane u društvu, a kroz istoriju su bile opisivane kao hladne i proračunate. • U većini slučajeva ne mogu raditi na visokim položajima jer su za to „nesposobnije“ od muškaraca, a često su za posao kojeg takođe obavljaju i muškarci slabije plaćene. • Ako zatraže porodiljsko odsustvo (često mnogo kraće od predviđenog) dobijaju otkaze ili se odmah moraju vratiti na posao.

POLOŽAJ ŽENE

• Ako je porodica osnovna jedinica društva, a brak odraz porodičnih odnosa, tako je i najpodesnije posmatrati ulogu žene kroz različite oblike braka koji su karakteristični za pojedine periode razvoja ljudskog društva.

• Počnimo od perioda matrijarhata i različitih vidova grupnog braka za koje je karakterističan HETERIZAM - stanje potpune polne slobode, situacija u kojoj su i muškarci i žene imali više polnih partnera, a da to nije vređalo osećaj morala.

heterizam (gr. drugarica)priznato naložništvo, priznat konkubinat; pretpostavljena ustanova zajedničkog braka u plemenu.

• Sa sigurnošću se može utvrditi jedino ko je majka, ali ne i ko je otac. S toga se porodična loza računala po majčinoj strani u kojoj je žena bila veoma poštovana najviše zbog svog napornog rada na očuvanju domaćinstva u kojem je vodila glavnu ulogu, ali isto tako zato što je bila jedini priznat roditelj.

• Ne samo da je žena u tom društvu bila poštovana, već je bila i slobodna. GINEKOKRATIJA

ginekokratija (grč. gynaikokratia)vlast (ili: vladavina žena), nadmoćnost

žena u odnosu prema muškarcima.

tj. njenog položaja u društvu počinje sa pojavom privatne imovine kao posledice viška u proizvodnji.

• Čovek je počeo da prozivodi više od neophodnog minimuma za samoodržanje. Sva privatna imovina nastala ovim putem je pripadala muškarcu s obzirom da je prema prvobitnoj podeli rada ona bila rezultat njegove delatnosti – pribavljanje hrane, kasnije uzgoj stoke.

• Istovremeno se povećanjem bogatstva koncentrisanog u rukama muškarca povećavala i njegova uloga u društvu i samim tim se javila potreba da se to nasledstvo prenese na njegovu decu, što je značilo da je matrijarhalno pravo moralo biti zbačeno.

PAD ŽENE

• Patrijarhalno pravo je došlo na mesto matrijarhalnog i time se moglo garantovati ko je otac deteta koje nasleđuje celu imovinu.

• Time se uloga žene degradirala i svela na rađanje potomstva mužu.

• Tako se rađa monogamni brak. Svrha monogamnog braka je da garantuje očinstvo time što će zabraniti ženi polne odnose sa bilo kim osim sa njenim mužem, međutim, njenom mužu se ne uskraćuje sloboda polnih odnosa i time monogamija važi samo za ženu(prostitucija kao dopuna monogamnog braka).

POLOŽAJ ŽENE U ANTIČKO DOBA

• U Grčkom društvu, tačnije u Atini, žene su bile tretirane skoro kao robovi - to je pomalo paradoksalna situacija ako se ima u vidu da je grčka mitologija obilovala likovima ženskih božanstava. Zavisan i podređen položaj atinske žene vidljiv je već u devojačkoj dobi i načinu na koji je ulazila u brak. Udate su žene tek retko mogle prekoračiti prag svoga doma, dok su se devojke jedva pojavljivale u unutrašnjem dvorištu, jer su morale živeti daleko od nepozvanih pogleda pa tako i od muških članova vlastite porodice.

• Kyrios - devojčin otac, a ako ga nije imala, brat, deda, ili pak zakonski staratelj, bio je taj koji je devojci birao muža i odlučivao za nju. Takođe se brinuo za njenu imovinu (miraz) te je mogao, naravno ako je želeo, zastupati njene interese na sudu prilikom prodaje te imovine.

• Muž je uvek imao pravo oterati ženu čak i kada nije postojao opravdani razlog. Neplodnost je tome bila čest povod. Naime, kada se već ženio da bi osigurao održavanje loze i države, muž je, proterivanjem neplodne žene, samo ispunjavao svoju versku i patriotsku dužnost.

• Brak nije unosio nikakve promene u povučeni život žene. Pravilo je bilo: poštena žena neka bude u kući, ulica je samo za nevaljalice.

• Uopšteno, ženu nije smelo zanimati ono što se dešava izvan kuće. To se ticalo muškarca i samo njega. Uostalom, ona i nije imala prilike razgovarati s mužem, koji je gotovo uvek bio odsutan.

• Nedostatak slobodnih žena nije doveo samo do ženske degradacije i pretvaranja u robu već je degradirao i muškarce koji su se upuštali u homoseksualne odnose.

POLOŽAJ ŽENE U SPARTI

• Sparta je za razliku od Atine u odnosu prema ženama bila neuobičajeno liberalna.

• Do određene dobi edukacija i vaspitanje devojčica i dečaka bili su jednaki. Fizička sposobnost se smatrala jednako važnom za muškarca i za ženu. Učile su jahati i upravljati kočijom te su učestvovale u raznim takmičenjima: trčanje, rvanje, bacanje diska i koplja.

• Sistem vaspitanja za devojke u Sparti uključivao je i proučavanje umetnosti pa su se Spartanke - kao i Spartanci, ponosile svojim intelektualnim znanjem.

• Vaspitanje je uključivalo i upoznavanje sa seksualnošću, brakom i materinstvom što ih je pripremalo da se kao zrele osobe uključe u društveni život.

• Prema grčkim standardima, Spartanke su se u odnosu na Atinjanke relativno kasno udavale, negde oko osamnaeste godine, dakle kada su već bile potpuno zrele.

• Spartanski običaj koji je oduvek smatran najstrašnijim, jeste deljenje žene među muškarcima. To je bio tradicionalan i opšte prihvaćen običaj. Tri ili četiri muškarca delila su istu ženu, a deca su smatrana zajedničkom.

• Rađanje dece bila je najvažniji zadatak slobodne Spartanke. Zbog toga se velika pažnja posvećivala fizičkoj spremnosti žene, jer se verovalo da doprinosi rađanju snažnog i zdravog potomka.

• Spartanka je bila ponosna majka, a sinovi su je zbog toga izuzetno cenili.

• Spartanke su bile samostalne, moćne, snažne i otvorene, bile su uključene u državni aparat i zauzimale važno mesto u spartanskom društvu koje je cenilo majke novih generacija ratnika.

POLOŽAJ ŽENE U RIMU

• Rimljani su veoma cenili svoj brak, porodicu i dom i za razliku od atinjana ženu su tretirali na drugačiji način.

• U istoriji Rima ženi nije bilo omogućeno uključivanje u javni život i politiku pogotovo na samom početku razvoja republike, ali su se u doba Rimske imperije mnogi muževi u tajnosti konsultovali sa svojim ženama pri donošenju bitnih odluka.

• Ugledne žene svoj dom nisu napuštale same, ali su imale društveni život i van svojih domova.

• U Rimu su postojale žene koje su uživale posebne privilegije - vestalke. One su bile sveštenice rimske boginje Veste. Bilo ih je 6 - u likovnoj umetnosti prikazivano je 5 vestalki, jer je šesta uvek bila pored državnog ognjišta. Vestalke je birao vrhovni sveštenik Pontifex Maximus još dok su bile devojčice od šest do deset godina. Njihova služba je trajala trideset godina i za to vreme nisu smele izgubiti nevinost jer bi u tom slučaju bile kažnjene, žive zakopane. Nakon završene službe imale bi pravo na udaju. Kosu su češljale na poseban način, nosile su belu odeću, a prilikom žrtvovanja glavu su prekrivale belim velom.Vestalke su uživale velika prava. Osim što su imale počasna mesta na svim javnim igrama, svedočile su bez zakletvi i mogle su da oslobode osuđenika na smrt. Ukoliko bi neko uvredio vestalku bio bi osuđen na smrt.

POLOŽAJ ŽENE U SREDNJEM VEKU

• U srednjem veku najveći uticaj na društvo, pa samim tim i položaj žene imaju sveštenstvo i crkva. Pojavom monoteističkih religija i svemoćnog Boga u liku muškarca, koji se „javio” muškarcu, degradacija žena silazi na najnižu tačku. Sama biblijska predanja govore mnogo o odnosu prema ženi i njenom podređenom položaju u takvoj sredini.

Razlikujemo tri perioda:

predfeudalni period;

početak feudalne epohe;

vrhunac feudalizma;

U predfeudalnom periodu (V - IX vek) uskraćena su sva značajna i uticajna prava ženama. Ženama je ostao prostor da učestvuju u formiranju manastira i da šire katoličku veru. Kao opatice, kraljice, princeze one su učestvovale u obrazovanju dece, bavile se misionarenjem i preobraćanjem u hrišćanstvo. U okviru porodice, žene su u predfeudalnom društvu uglavnom prihvatale potčinjen položaj koji je propisivala crkva, a sva inicijativa bila je na muškarcima.

Početkom feudalne epohe (X i XI vek) samo odabrane žene i one žene koje su imale posebne uslove povratile su deo svoje moći (supruge, sestre i ćerke kraljeva i prinčeva). Vizantija se posebno izdvajala po broju kraljica i učenih žena koje su se bavile društvenim poslom u to vreme: Teodosijeva žena Evdokija reformisala je vizantijski univerzitet, a Ana Komin je osnovala školu medicine 1083. godine i predavala je u njoj.

Vrhunac feudalizma (XII do XV vek) dovodi ponovo do udaljavanja žene iz javnog života. Celibat u katoličkoj crkvi, formiranje centralizovanih država u kojima se pojavljuju stalne državne službe poverene muškarcima, razvoj trgovine, državnih škola, sve to dovodi do udaljavanja žene iz tih oblasti.

• Uloga žene je uglavnom ograničena na reprodukciju i porodični život. Smatrale su se potpuno inferiornima i to prvo kao očevo, a zatim ako muževo vlasništvo.

• Zadatak žene jeste vaspitanje dece u smislu poštovanja hijerarhije i roda.

• Njena kompetencija odnosi se na kućno gospodarenje. Ona upravlja „porodičnim“ osobljem (slugama, ili čak ponegde i robovima) i ima moralnu dužnost brinuti se o njihovim materijalnim i duhovnim potrebama.

• Brakove su dogovarali roditelji. Tek od sredine XIII veka verenici su se mogli dogovoriti, a venčanje je moralo biti javno, kako bi se mogle obelodaniti moguće prepreke.

• Za žene viših staleža, koje nisu uspele naći muža bila su otvorena vrata brojnih samostana ili konventa. Ista sudbina čekala je i udovice.

• U svim oblastima života i delovanja (ekonomija, vera, politika) uloga žena se sužava, ali one ne pristaju na takav položaj bez otpora.

• Žene su imale ulogu lekara i babica (tradicija i moral nisu dopuštali da žene pregleda muškarac). Babicama je bilo zapoveđeno da prilikom porođaja žrtvuju žene, a ostavljaju dete.

• U to vreme su ženama ukinuta i prava nasleđivanja tako da su ostale potpuno obespravljene.

Inkvizicija je poslala hiljade žena na lomaču pod izgovorom da se bave vradžbinama (period poznat kao progon „veštica”).

• Ponovo se ističu žene - supruge, sestre i ćerke kraljeva i prinčeva, pa i same kraljice.

• U doba renesanse žene pokušavaju da povrate svoja prava. One počinju postepeno da uzimaju učešće u umetničkom i kulturnom stvaralaštvu tog perioda, ali često bez prava priznavanja njihovih dela (anonimni umetnici ili je delo bilo poznato pod imenom nekog muškarca).

Kraljica Elizabeta I koja je odigrala veoma značaju ulogu u kreiranju istorije.

..

.• Tek razvojem buržoazije (XVII i XVIII vek) žene uzimaju učešća u društvenim poslovima (trgovina, zanatstvo).

• Međutim buržoaski brak je daleko licemerniji i ne mnogo povoljniji po položaj žene u društvu. Buržoaski brak traži dobrovoljni pristanak na brak i garantuje jednaka prava.

• Ovaj slučaj se može lepo uporediti sa slučajem zapošljavanja radnika u doba proletarijata. Neophodan je njegov pristanak na ugovor, kao da taj radnik ima izbora. Isto tako ne možemo pričati o jednakosti u pravima kada je za taj slučaj potrebna i ekonomska jednakost – kako proleter zavisi od svog poslodavca tako i žena zavisi od svog muža (ne postoji ekonomska jednakost muškarca i žene).

• Takođe, buržoaski brak još uvek ima preljubu kao dopunu, pa i prostu prostituciju. Naime, s obzirom da je žena tražena roba jer joj često moral uskraćuje slobodnu ljubav, a kako siromaštvo ne jenjava tako je i prosta prostitucija izvor zarade, kako za siromašne žene i njihove porodice tako i za trgovce ljudima.

• Poziv za jednakim pravima žena i muškaraca postao je javan i glasan tek u građanskom društvu krajem XVIII veka.

• Na osnovu tadašnje podele rada, žena se definisala primarno kao supruga i majka, te je bila vezana za kuću i domaćinstvo.

• Žene su bile „rasterećene“ rada u plaćenoj delatnosti. Domaćinstvo ekonomski osigurava muškarac.

• U XIX veku žene postaju značajna radna snaga, značajan deo radničke klase, te to prestavlja prvi masovniji izlazak žena na društvenu scenu. One počinju da se bave humanitarnim i dobrotvornim aktivnostima. Međutim, radnicama se isplaćuju znatno niže plate i njihov rad se iskorišćava.

• U ovom periodu ljudska prava i dalje važe samo za muškarce. Sve dotadašnje povelje o ljudskim pravima (1776. i 1789. godina) koje ističu čoveka kao politički punopravnog subjekta sistematski isključuju žene.

• Ovakva situacija predstavljala je plodno tlo za prve javne zahteve za jednakim pravima i mogućnostima žena i muškaraca, te se tada u Francuskoj javlja prvi feministički pokret koji se bori za politička i ekonomska prava žena. 

VAŽNIJI DATUMI I PREKRETNICE U POČETNOJ BORBI ŽENA ZA RODNU RAVNOPRAVNOST:

1. Deklaracija o opštim ljudskim pravima po principima prirodnog prava u Francuskoj i SAD dovela je do toga da se postavi zahtev o jednakim pravima muškaraca i žena.

1. Francuska „Povelja o pravima žena i građanki“ – dokument koji se usko vezuje za „Povelju o ljudskim i građanskim pravima“ proklamovanu 1789. godine. (Olympe de Gouges)

3. „Declaration of Sentiment“, 1848. godine – po uzoru na povelju iz 1776. godine, diskriminacija žene je prvi put stavljena na dnevni red zasedanja u SAD (Elizabeth Cady Stanton i Lucretia Mott). Između ostalog, zahtevano je:• Pravo raspolaganja imovinom i platom;• Pravo starateljstva nad decom u

slučaju razvoda braka;• Proširene mogućnosti razvoda braka;• Pravno i ekonomsko osiguranje za

razvedene žene;• Pristup obrazovanju i mogućnostima

zaposlenja, kao i pravo glasa.

Ova deklaracija i zahtevi predstavljaju početak pokreta žena u SAD, ali i uzor Evropljankama.

POKRET ŽENA„Prvi pokret žena“ (1848-1914): Istrajna

borba za politička i građanska prava

8. MART

• Međunarodni dan žena (skraćeno Dan žena) se obeležava 8. marta svake godine. Tog dana se slave ekonomska, politička i društvena dostignuća pripadnica ženskog pola.

• Prvi Dan žena se slavio 28. februara 1909. u SAD na temelju deklaracije koju je donela Socijalistička partija Amerike.

• Između ostalih važnih istorijskih događaja, njim se obeležava i požar u fabrici u Njujorku 1911. godine kada je poginulo preko 140 žena.

• Ideja da se obeležava međunarodni dan žena se prvi put pojavila početkom XX veka u doba brze industrijalizacije i ekonomske ekspanzije koja je često dovodila do protesta zbog loših radnih uslova.

• Žene zaposlene u industriji odeće i tekstila su javno demonstrirale 8. marta 1857. u Njujorku. Tekstilne radnice su protestvovale zbog loših radnih uslova i niskih plata. Demonstracije je rasterala policija. Te iste žene su osnovale sindikat dva meseca kasnije.

• Protesti na 8. mart su se događali i sledećih godina, od kojih je najpoznatiji bio 1908. godine kada je 15 000 žena marširalo kroz Njujork tražeči kraće radno vreme, bolje plate i pravo glasa.

• Godine 1910. prva međunarodna ženska konferencija bila je održana u Kopenhagenu u organizaciji Socijalističke Internacionale koja je ustanovila "Međunarodni dan žena" na predlog slavne nemačke socijalistkinje Klare Cetkin. • Sledeće godine je Međunarodni dan žena obeležen je od strane preko milion ljudi u Austriji, Danskoj, Nemačkoj i Švajcarskoj. U predvečerje prvog svetskog rata žene širom Evrope su održale mirovne demonstracije 8. marta 1913.

FEMINIZAM„Menjanje jedne istorijske epohe može se uvek

odrediti srazmerno napretku žena ka slobodi, stepen ženske emancipacije jeste prirodna mera

opšte emancipacije“Šarl Furije

• Feminizam je naziv za grupu ideologija i političkih pokreta kojima je cilj bio poboljšanje položaja žene u društvu, odnosno izjednačavanje prava žena s pravima muškaraca. Feminizam je pokret koji je nastao u zapadnim zemljama u XIX veku kao jedna od posledica industrijske revolucije. Feministički pokret se ispočetka ispoljavao u dva oblika - kao pokret za ravnopravnost u platama i kao pokret za davanje prava glasa ženama. To je s vremenom postignuto u većini zapadnih zemalja nakon Prvog svetskog rata, a kasnije i u ostatku sveta. Kako je politička, a i ekonomska ravnopravnost žena postignuta u institucionalnom smislu, tako je i feminizam postepeno evoluirao u novu formu tzv. radikalnog feminizma kome je cilj bio promeniti tradicionalnu ulogu žene u društvu putem napada na brak i materinstvo kao tradicionalne institucije, odnosno na muškarce koji su po prirodi represivni prema ženama. Feminizam se u posljednje vreme javlja i kao svojevrsna odbrambena reakcija na porast neo-konzervativizma i verskog fundamentalizma, kojima je cilj vratiti tradicionalne institucije kao i tradicionalni položaj žene u društvu.

Većina feminističkih teoretičara, pogotovo onih iz zapadnih i anglosaksonskih država, zastupa stav da se feminizam razvijao u tri talasa:

Prvi talas feminizma nastao je u XIX veku i označavao borbu žena za pravo glasa. Te feministkinje su bile poznate kao sufražetkinje.

Drugi talas feminizma se javio 1960-ih i trajao do 1980-ih. Označavao je klasične postavke i fokuse feminizma kao što su organizacija masovnog pokreta, rodna ravnopravnost, antiimperijalizam, promenu zakonodavstva, ženske i feminističke časopise, edukacija žena, problematika muškog nasilja i sl.

Treći talas feminizma započeo je 1980-ih i traje do danas; pokušava negirati rod i nadilaziti rodne razlike te je s toga blizak drugim teorijama: queer teoriji, post-kolonijalnoj teoriji, transnacionalizmu, ekofeminizmu, trans-feminizmu te ostalim novim feminističkim teorijama i novim društvenim problematikama s kojima se žene susreću.

Klasifikacija:

Feminizam je ideološki prilično raznorodan pokret, s brojnim, često suprostavljenim, strujama koje su ponekad pod uticajem drugih ideologija, a ponekad pod uticajem specifičnih društveno-ekonomskih prilika u kojima žive žene u nekom delu sveta.

Uglavnom se razlikuju sledeći tipovi:

Liberalni feminizam

Radikalni feminizam

Socijalistički feminizam

Ekofeminizam

Individualistički feminizam

Psihologija i FEMINIZAM:Davno pre nastanka psihologije kao nauke postojao je koncept „normalne“ i „zdrave“ žene i zamisli kako ona treba da se ponaša, oseća, misli i izgleda. Samim tim, stvorena je i kategorija „problematičnih“ žena, žena koje su od tih normi odstupale. To su bile žene koje su možda bile previše – ili premalo – besne, bučne, samostalne, povučene, brižne i negujuće, agresivne, hladne, tužne... Razlika između „problematičnih“ muškaraca i žena bila je, pre svega, u tome što su očekivanja vezana za žene formulisana u odnosu na njenu funkciju u patrijarhalnom društvu – u odnosu sa muškarcem, a zatim i s potomstvom koje se samo po sebi podrazumevalo. Ta nekorisnost žene kao ljubavnice, domaćice i majke se „ispravljala“ i kažnjavala na različite načine. Još Hipokrat spominje fenomen histerije (rehabilitovan u Frojdovo doba), „lutajuće materice“ koja „šeta“ kroz telo i, poput sunđera, isisava životnu energiju i ono malo intelekta iz žene, koja je već po svojoj prirodi slaba i nesposobna za značajnije intelektualne napore.

Od stare Grčke do XIX veka, ovo shvatanje se nije mnogo promenilo – Hipokrat lek za to vidi u udaji ili preudaji, ali su kasnije primenjivani i neki drugi metodi, poput paljenja klitorisa ili odstranjivanja materice i jajnika. Pored toga, „histerične“ žene su odbacivane, isključivane iz društva i izolovane u specijalne ustanove. Najzad, kada je lekar XIX veka sumnjao na histeriju, on bi ženi koja ima „psihičke“ probleme savetovao da se u potpunoj izolaciji i samoći kloni razmišljanja, kako ne bi oštetila matericu. Vek kasnije, žene su „lečene“ elektro-šokovima i insulinskom terapijom, a potpuna senzorna izolacija, prethodnica današnjih psihijatrijskih institucija, i dalje se smatrala efikasnom metodom. Istorija je ženama dodelila ulogu pacijentkinja, a muškarcima ulogu doktora. Kada se pojavila u formi psihoanalize, psihoterapija je nekim ženama donela poboljšanje, ali je i ona zapravo bila sredstvo održanja postojećeg stanja u društvu, služeći tome da se žene vrate na mesto koje im tradicionalno pripada – uz decu, u kuhinju i u spavaću sobu.

...

OSVRT NA POLOŽAJ ŽENE U KRALJEVINI JUGOSLAVIJI

Kraljevina Jugoslavija bila je država koja se razvijala pod evropskim uticajima. Prvi svetski rat je ubrzao započeti proces izlaska žena na javnu scenu. Proces je obuhvatao niz pojava: znatnije obrazovanje i zapošljavanje žena, promenu demografskih obrazaca i modela odnosa između polova, a posle mukotrpne borbe i političku ravnopravnost žena.Na takve korake žene su osnažene, jer su u ratu preuzimale i ulogu muškarca, i to u oblasti privrede, vođenja celog domaćinstva, kao i na frontu, najčešće radeći kao bolničarke. Posledica ovih procesa je drugačije poimanje sebe i sopstvenog života. Kao i u drugim evropskim državama, borba za emancipaciju žena u Srbiji počela je u drugoj polovini 19. veka. To je period osnivanja prvih ženskih udruženja, čiji je cilj bio borba za političku i zakonsku jednakost. Udruženja nailaze na podršku, ali i na osporavanja. Nakon rata ženski angažman postaje mnogo jači, posebno u sferi javnog i privatnog života.

Pod snažnim uticajima urbanizacije, podele i specijalizacije rada, pojavom novih tehničkih uređaja, novih vidova zabave, tradicionalno-patrijarhalna porodica polako je gubila svoj smisao uzmičući pred naletom modernog i novog. Tradicionalno poimanje žene i njenih osnovnih uloga, majke i domaćice, polako je gubilo težinu, ali prava i dalje nisu bila izjednačena sa muškarcima. Sve se zasnivalo na tradiciji.U Kraljevini Jugoslaviji nailazimo na stalni porast broja zaposlenih žena, naročito u tekstilnoj, prehrambenoj i duvanskoj industriji kao i porast broja poljoprivrednih radnica i žena u kućnoj posluzi. Broj žena uključenih u privredu Srbije u preiodu od 1923. Do 1932. godine stalno se povećavao.Mesto stanovanja bilo je ključni uslov za (ne)emancipaciju žena u Kraljevini Jugoslaviji. Nije bilo isto živeti i raditi kao žena u gradu ili selu, centru ili periferiji.

DRUGI SVETSKI RAT I POSLERATNI PERIODŽENE U SFRJ

Na našem području prve organizovane grupe žena pojavile su se već dvadesetih godina XX veka u okviru KP. Počele su voditi borbu za bolje sutra. Pre II svetskog rata žene su se uključivale u jedinstveni revolucionarni radnički pokret i u borbu za ravnopravnost. Među najpoznatijim aktivnostima ističu se štrajkovi u fabrikama, posebno tekstila, drugi vidovi borbe radnika, seljaka i inteligencije, te borba protiv fašizma. Žene su bile uključene u borbu za ravnopravnost. Taj se rad odvijao u sindikatima, radničkim i drugim naprednim društvima, te preko štampe namenjene ženama i radnicima. 

U toku II svetskog rata žene su bile snažan oslonac u narodnooslobodilačkom pokretu, dale su snažan doprinos u oružanoj revoluciji na najvećem nivou. Antifašistički front žena kao masovna organizacija osnovan za vreme II svetskog rata 6. 12.1942. na I zemaljskoj konferenciji AFZ-a u Bosanskom Petrovcu. 

Komunistička partija, na čelu sa drugom Titom, žene je uključivala u borbu za oslobođenje zemlje, za radnička prava, za bolji i kvalitetniji život, te za novo društveno uređenje.  

Posle II svetskog rata žene su imale značajnu ulogu u obnovi i izgradnji i privrednom životu zemlje. One su predstavljale našu zemlju u međunarodnim organizacijama. Učešćem u međunarodnom ženskom pokretu i organizacijama, proširivale su saradnju s nacionalnim ženskim organizacijama, te s javnim i političkim radnicima iz svih zemalja.

U oslobodjenoj zemlji, prvi put na području Balkana žena je bila izjednačena sa muškarcem. Ona dobija pravo glasa.

Jugoslovenska revolucija je donela najveći pomak u pravima žena u istoriji ovih

prostora. 

ZAKLJUČAKŽENA DANAS

Današnjem društvu su puna usta demokratije, slobode i jednakosti, a u praksi možemo videti da su se odnosi među polovima (između ostalog) veoma malo promenili. Iako su na površini naizgled drugačiji, oni uvek održavaju eksploataciju bez nagoveštaja da će se situacija suštinski promeniti u korist žena.

Akcenat se održava na sitnim pravima koja ne menjaju situaciju značajno, pa čak i ta prava moraju da se izdejstvuju silom. Takav je međunarodni Dan žena kada je izdejstvovan 8-časovni radni dan i "ravnopravan" položaj žena u odnosu na muškarce.

Važno je napomenuti ulogu feminističkih pokreta u položaju žena. Iako ti pokreti ističu nepovoljan položaj žena, suštinski nemaju efektivno rešenje za poboljšanje tog položaja jer ne uspevaju da uoče prave uzroke podjarmljenosti. Naime, uzroci su ekonomske prirode, i kao takve ih treba posmatrati – žena kapitalista će eksploatisati i žene i muškarce podjednako. Sa tim u vidu, feministički pokreti više idu na ruku samom ekonomskom sistemu i time implicitno podržavaju podjarmljenost sa jedne strane, a sa druge odvlače pažnju potencijalno revolucionarnim pokretima koji su u mogućnosti da problem reše suštinski, da društvo učine boljim i za žene i muškarce.

Kako smo ustanovili da ekonomski, a samim tim i politički sistem koji mu je podrška i dopuna, predstavljaju uzrok nejednakog položaja žena, u tom smeru treba tražiti i rešenje.

Država sama po sebi ne bi trebalo da ima bilo kakvog uvida niti veze sa intimnim međuljudskim odnosima i da ih na bilo koji način reguliše, što znači da bi trebalo težiti ka ukidanju monogamnog braka (za žene) kao patrijarhalne institucije za podjarmljivanje. Međutim, takav potez nije moguć bez ukidanja privatne svojine (nad sredstvima za proizvodnju) te se i taj potez mora navesti kao krajnje rešenje.

Takođe, jedan od bitnih uslova za oslobođenje žena je moralno oslobođenje i ukidanje sramote razvoda i sličnih moralnih ograničenja obično sprovođenih od strane crkve. Jedan od najznačajnijih aspekata oslobođenja žena je njihova edukacija – prvo ka upoznavanju sa problemom i njihovim pravima, a kasnije i obrazovnim radom na njihovom oslobađanju i oraganizovanju. Neravnopravnost u nauci i kulturi daje još jednu dimenziju ukupnom udaljavnju žena od glavnih društvenih tokova. Ako se pogledju brojne nagrade koje se dodeljuju u umetnosti i književnosti, zapaža se da ih retko dobijaju žene. Čak i Nobelova nagrada za književnost veoma retko je došla u ruke ženi piscu. 

Dakle opšti zaključak je da rešenje ženskog pitanja zavisi od ekonomskih odnosa u

društvu, tj. da bi se oslobođenje žena postiglo prvo ukidanjem privatne svojine koja bi

praktično ukinula eksploataciju oba pola, pa samim tim ukinula i potrebu za postojanjem braka kao institucije za podređivanje žene

muškarcu. Takve promene nisu moguće odjednom, već se moraju događati postepeno i isto tako, sve te promene nemaju efekta ako se istovremeno ne vrši edukacija i ne dopusti

ženama aktivna uloga u revolucionarnim promenama društva.

Studenti:Ana Trkulja 08/01/025

Radisav Ristić 08/01/040Ana Miloš 08/01/001

Mentor:Doc. dr Radmila Bogosavljević