Entzumene lantzekoariketakAne Urizer

l. SARRERAAurreko ZUTABEn, 5. zenbakian

hain zuzen, «Entzumena lantzeko zen­bait ohar» izeneko artikuluan, entzume­nari buruzko zenbait puntu teoriko az­tertu ziren. Bi ziren, batez ere, pun­tuok:- Lehenik, nolakoa den bizitza

errealean entzuteko prozesua.- Eta, bigarrenik, ikasleek entzume

na lantzerakoan izaten dituztenarazoak.

Hirugarren puntu bat ere agertu zenartikuluaren sarreran, entzumena lan­tzeko klasean erabil daitekeen zenbaitariketa mc{a, hain zuzen; baina hurren­go ZUTABE batetarako uzten zen pun­tu hori. Remen aztertuko dugu, bada,hirugarren puntua: «Entzumena lantze­ko ariketa motak». Artikulu honetanazaltzen den ariketen sailkapena PennyUr-en «Teaching Listening Comprehen­sion» liburuan oinarrituta daga, eta arti­kuluan zehar azaltzen diren entzumen­-ariketa gehienak, berriz, HABEren«Euskalduntzearen A mailarako lan­gaiak» liburutik hartuak <liraedo bestezenbait bibliografiatan azaltzen direnentzumen-ariketa liburuetatik euskara­ra egokitutakoak.

2. ENTZUMEN-ARIKETAKNahitaezkoa da klaserako entzumen­

-ariketak prestatzerakoan zenbait puntukontutan hartzea, adibidez:- Bizitzako zein egoeratako presta­

tzen ari garen ikasleak eta egoerahorietan aurkituko dituzten ara­zoak.

- Klaseko irakaskuntz - ikaskuntzprozesua.

- Ikasgelaren tamainua eta antola­keta. Ikasleen kopurua.

-Arazo teknikoak: kasete, bideoeta beste zenbait tresnaren erabile­ra.

-Arazo pedagogikoak: nola piztuikasleen motibazio, kontzentrazioeta partizipazioa, nola egin zuzen­ketak, nola eman erantzunak, etaabar.

2.1. Entzumen-ariketetarakotestuaren aukeraketa

Bizitza errealean entzuten dugun hiz­kera kolokial eta espontaneoaren kon­tra, gaurregun klasean erabiltzen direnentzumen-ariketa gehienak hizkera for­malean oinarrituta <laude.Egia da ikas­leek irakaslearen hizketa espontaneoa

Itzulpenak eta lankidetzak

(azalpenak, oharrak ... ) ere entzutendutela beste zerbait egiten ari diren bi­tartean, baina hau ez da nahikoa; etaentzurnen-ariketa gehienak aldez aurre­tik prestatutako eta irakasleak irakurri­tako edo kaseteen bidez emandako tes­tutan oinarritzen dira batipat. Teori al­detik hau ez legoke ando. Baina ontzateman daiteke, teknikoki zaila izan baitdaiteke hizkera espontaneoko zatiakirakaskuntzan erabiltzea. Bestalde, be­netako hizkera espontaneoko graba­zioak erabiltzerakoan, bi oztopo nagusi­rekin topo egiten dugu:- Benetakoa izaki, erabilitako hiz­

kera ez daga mailakatuta eta sarri­tan oso zaila izaten da. Goi maile­tarako bakarrik balio izaten dutehorrelako grabazioek.

- Denok dakigu zein zaila izaten denhizkera espontaneoaren graba­zioak ulertzea. Hiztuna ez ikus­teak zaildu egiten badigu jatorriz­ko hiztunoi ere ulertzea, pentsadezagun zein zaila izango den hiz­kuntza ikasten ari den batentzat.

Baina hain beharrezkoa ote da espon­taneitatea? Hizkera kolokialaren graba­zioak entzuteak bizitza errealerakoprestakuntza bobea ematen ate du?Elkarrizketa espontaneoaren graba­

zioak ez dira oso egokiak behe maileta­rako, ikasleek gehiago ikas dezaketeegi-egiazkoa ez baina bai oso hurbilekoaden hizkera entzunez, batez ere, ikas­leen mailarako eta beharretarako pres­tatua dela kontuan harturik.

2.2. Eginkizuna

Entzumen-ariketak eraginkorragoakdira, eginkizun baten inguruan antola­tzen baldin badira. Ikasleak entzun due­na ulertu duela frogatzeko egin beharkoduen zerbait da EGINKIZUNA, hainzuzen. Eginkizunak honako hauek izandaitezke, esate baterako: diagrama batosatzea, aginduak betetzea ...Geure bizitzan norbaiti zerbait entzu­

ten diogunean, arrazoi ezlinguistikoakdauzkagu esaten duena entzuteko. Ikas­leak klasean entzuteko daukan arrazoinagusia linguistikoa da erabat: entzu-

91

mena lantzea. Hori horrela izanik, ko­menigarri da ariketari helburu ezlinguis­tikoren bat gaineratzea: EGINKIZU­NA. Ikasleak aldez aurretik baldin ba­daki era bateko edo besteko erantzunaeman beharko duela, badu entzutekoarrazoi bat; eta zein informazio motaentzungo duen eta horren aurrean nolaerreakzionatu badaki.Aurreko ZUTABEn esaten genuen

entzumen-egoera gehienetan entzuleakerantzuna berehala ematen duela. Egin­kizunak bizitzako egoera hori klaseansimulatzeko aukera eskaintzen digu,baina erantzun gehienek isilekoak izanbeharko dute: zerbait egin, marraztu,idatzi. .. ; batez ere, irakaslearentzat ezi­nezkoa delako ikasle guztien erantzu­nak batean entzun eta zuzentzea.Behe mailetan hobe da eginkizuna

ikusizko materialetan (marrazkiak, dia­gramak, mapak) eta erantzun laburre­tan (mugimendu fisikoa, hitz bakarrekoerantzunak ... ) oinarritzea. Maila altua­gotan entzumena beste trebetasun ba­tzurekin batera lan daiteke: irakurketa(erantzun anitzeko galderei erantzun,adibidez), idazketa (oharrak hartu), etaabar.

2.3. Motibazioa

Norbaiti pasiboki entzutea baino as­koz ere pizgarriagoa da aktiboki eran­tzutea; horregatik, ondo prestatutakoeginkizuna interesgarria eta eraginkorraizan daiteke. Gaiak berak ere interesaeta gustua pizten laguntzen du. Behemailetan gaiaren hautapenak ez duhainbesteko problemarik sortzen, auke­ra ikasleen hizkuntz ezagupenek gai ja­kin batzutara mugatzen dutelako: fami­lia, etxea, animaliak, lagunak ... Mailaaltuagotan zailagoa da gaiak aukera­tzea; gai aspergarriak baztertu eta ikas­leen gustukoak aukeratzea komeni da.Bestalde, umoreak ere asko laguntzendu interesa haundiagotzen.

2.4. Arrakasta

Ikasleek arrakasta izan eta pozik gel­ditzeko moduan prestatu behar dira

92

eginkizunak. Ikasleak garaile ateratzenbadira, motibazioa handitu egingo zaieeta egindako entzumen-ariketaren efek­tibotasuna ziurtatuko da.Ikasleentzat ez da inoiz arazoa izaten

entzundakoa ulerterraza den ala ez; aregehiago, entzundakoa erraz ulertzeakmotibatu egiten du ikaslea. Nekez uler­tzeak, berriz, frustrazioa sortzen dio.Beste puntu bat ere kontuan hartubehar da: entzumen-ariketen helburuaentzumena lantzea dela. Honekin esannahi da, askotan, agintzen den eginkizu­na zailegia izan daitekeela edo konple­xuegia; eta, horrelakoetan, entzumenaeginkizunaren zerbitzuan jartzen da,eginkizunaren helburua juxtu-juxtu al­derantzizkoa delarik, hots, entzumena­ren zerbitzuan egotea.Eginkizunaren prestaketak eta bana­

ketak ere ahalik eta sinpleena izanbeharko luke. Paper-zati gehiegi edoekipo konplikatua eskatzen duten ekin­tzek, askotan, denbora gehiegi kentzendute eta ez dute pena merezi izaten.

2.5. ZuzenketaZuzenketak eginkizuna burutu bezain

laster egitea komeni da, hau da, ikas­leak entzun duenaren oihartzuna orain­dik buruan darabilenean eta berriz ereentzun dezakeen bitartean.

3. ENTZUMEN-ARIKETENSAILKAPENA

Bi multzo nagusitan sailkatzen dituPenny Ur-ek entzumen-ariketak:- Pertzepzio mailakoak.- Ulermen mailakoak.Lan honetan pertzepzio mailako en­

tzumen-ariketak ez ditugu ikusiko, ezbait dute euskara irakasteko ia balio.Lau multzotan banatzen ditu autore

horrek ulermen-ariketak: lehenengomultzoko entzumen-ariketetan, entzu­leak entzun egiten du, baina agerikoerantzunik eman gabe; bigarrenean,entzuleari erantzun xume bat (norma­lean ez-ahozkoa) eskatzen zaio, bere

ltzulpenak eta lankidetzak

ulermen maila neurtu ahal izateko; hiru­garrenean, entzulearen erantzunak lu­zeagoak dira. Bestalde, gainontzekogaitasunenak (irakurmena, idazmenaeta mintzamena) erabili beharraz gain,entzumen-ariketak berak planteatzenduen arazoa ere burutu behar izaten duikasleak. Azkenengoan (eztabaida piz­teko ariketak dira), zeregin funtsezkoadu entzumenak, baina baita gainontze­ko gaitasunek ere. Sailkapen honetanprogresio bat daga hasierako ariketaerraz eta sinpleenetatik bukaerako so­fistikatuenetara; baina ariketa askomaila askotarako eta adin desberdinekotaldeetarako egokiak dira. Honako haudugu, beraz, ulermen mailako entzu­men-ariketen sailkapena:

- ERANTZUNIK GABEKOULERMEN-ARIKETAK• Testu idatzi bat jarraitu• Testu ezagun bat entzun• Ikusizkotan oinarritutako entzu­men-ariketak

• Irakaslearen hizketaldi informala• Denborapasako entzumen-arike­tak.

- ERANTZUN LABURREKOULERMEN-ARIKETAK• Aginduak bete• Hitzakjaso• Egia/Gezurra ariketak• Okerrak atzeman• Hutsuneak bete• Definizioak asmatu• Informazio espezifikoa hartu• Marrazkiak• Planoak eta mapak• Diagramak• Famili zuhaitzak• Grafikoak

- ERANTZUN LUZEKOULERMEN-ARIKETAK• Errepikapena eta diktaketa• Parafraseatu• Itzulpenak egin• Galderei erantzun• Testuen ulermenari buruzko gal­derei erantzun

Itzulpenak eta lankidetzak

• Antzeman• Hutsuneak bete• Laburpen-ariketak

- EZTABAIDA SORTZEKOULERMEN-ARIKETAK• Arazoak ebatzi• Puzle entzumen-ariketak• Interpretazio entzumen-ariketak• Azterketa ebaluatzaile eta estilisti­koa

ZUTABEren ale honetan «erantzunlaburreko ulermen-ariketak» bakarrikaztertuko ditugu, gainontzekoak hu­rrengo baterako utzirik.

4. ERANTZUN LABURREKOULERMEN-ARIKETAK

Entzumen-ariketa hauek ikaslearenbapateko erantzun laburra eskatzendute. Entzungaiak, normalean, hizketakolokialeko hizketaldi laburrak izatendira (bakarrizketak edo elkarrizketak),baina hizketaldi luzeak ere erabil daitez­ke.Hauetako batzuk ez diote ikasleari

materialik eskatzen edo, asko jota, boli­grafo bat eta paper-zati bat besterik ez.Beste ariketa batzu konplexuagoak iza-

93

ten dira eta marrazki eta diagrametanoinarritzen dira.Irakaslearen zuzenketak, kasu gehie­

netan, ariketa burutu ahala jasotzen di­tuzte ikasleek.

4.1. Aginduak beteAriketa mota hauetan aginduak ema­

ten zaizkie ikasleei. Agindu horiek be­tez erakusten dute ikasleek entzunda­koa ulertu dutela. Ariketa mota ezagu­nenak hauek dira:4.1.1. Mugimendu fisikoa.4.1.2. Ereduak eraiki.4.1.3. Marrazkien diktaketa.

4.1.1. Mugimendu fisikoaBehe mailan aginduak oso sinpleak

izaten dira: «etorri hona», «eser zaitez»,«leihoa ireki» ... Maila altuagotan agin­du konplikatuagoak eman daitezke; adi­bidez, «jar itzazue liburuak zeuenmahaiaren ezker aldeko puntan» ...Ariketa mota hau globalkiago ere lan

daiteke. Ikus ditzagun «ZINE ZUZEN­DARIA» izeneko ariketa (l. urratsa, 3.ikastunitatea, HABE) eta «ERRE­PORTAIA GRAFIKOA» izenekoa (1.urratsa, 3. ikastunitatea, HABE)

«ZINE ZUZENDARIA»• Nola egin

Ikasleak hirunakako taldetan banatuko ditugu. Talde bakoitzean hiru pertsonaiaizango <lira:filme-zuzendaria eta bi filme-izar. Filmearen eszena baten filmazioa antzeztubehar dute. Zuzendariak aginduak emango ditu eta ikasleen artean paperak aldatzenjoango <lira,denek zuzendariaren papera egin ahal izateko.

• Filmatu beharreko eszena (l. marrazkia):Zuzendariak dio:

- Isilik, mesedez, isilik!Beno, Rodolfo, ireki atea, sartu ...Ibili; korrika ez! Poliki... , horre­la ... , eseri aulkian, ez mugitu.Orain, hartu eskua... ; ez farre egin,irrifar gozo bat bakarrik ... horrela,oso ondo.Lulu, itxi begiak.Rodolfo, eman musua. Oso ondo.Beste musu bat, horrela.Moztu.

94 Itzulpenak eta lankidetzak

«ERREPORTAIAGRAFIKOA»

• Nota egin

Ikasleak binaka jarriko <lira,bata argazkilaria delarik eta bestea artista famatua (LolaFlores, Koo Stark ... ). Argazkilariak artistari buruzko erreportaia grafikoa egin behar dueta, horretarako, artistari aginduak eman beharko dizkio, behar den jarrera har dezan.

" Ereduak:- Eseri- Besoa altxa- Irrifarre egin- Eskuak aurpegian jarri

4.1.2. Ereduak eraikiAriketa hauetako aginduak ereduak

eraikitzeko <lira.Etxeak eta figurak egi-teko joko didaktikoetako listoitxo kolo­rezkoak erabil daitezke. Adibidez:

«Lehendabizi, har itzazue listoi bi, bata gorria eta bestea zuria. Jar itzazuemahai gainean luzeka, bata bestearen ondoan. Orain hartu listoi urdin bat etagorriaren gainean jarri ...».

Ariketa hau zailagotu ere egin daite­ke, ikasleen mailaren arabera.

4.l. 3. Marrazkien diktaketaAginduak emanez egin daitekeen bes­

te ariketa mota bat marrazkien diktake­tarena da. Irakasleak edozein aldizkariedo liburutako marrazki bat har dezakeeta honen deskribapena egin, ikasleekmarraz dezaten. Haurrek oso gustoraegiten dute. Oso entretenigarria izatenda, batez ere, egindako marrazkiak ori­jinalarekin konparatzen direnean.

Ariketa hau egiteko beste modu batikasleek binaka egitea da, hau da, batekaginduak emango ditu eta besteak ma­rraztu egingo du. Era honetan mintza­mena ere landu egiten da.

4.2. HitzakjasoEntzumen-ariketa honetan ikasleek

bakoitza bere sailean jarri beharko du­ten hitz-zerrenda bat entzuten dute.«Bingo» izeneko ariketa ere hauetari­koa da. Adibidez:

Itzulpenak eta lankidetzak 95

ALTZARIAKaulkia

• Irakasleak edo zintak esandako hitz-zerrenda bi sail hauetan sailkatu beharkodute ikasleek: «aulkia, mahaia, soinekoa, prakak, telebista, zapata, ohea,gona ... »

ARROPAKsoinekoa

Maila altuagoetan hitzak pasartekoherente baten barruan egon daitezke(ipuin batean, adibidez) eta ikasleek

kategoria jakin batzuren arabera sailkaditzakete. Hona hemen zenbait suge­rentzia:

4. NORBAITDESKRIBATZEN

l. KOLOREAK ARROPAK 2. GAUZABOROBILAK GAUZAERREKTANGULARRAK

gorria azpiko gona arrautzak liburuakurdina zapatak baloia irratiakberdea elastikoa sagarrakzuria ... piÍotak

3. KUALITATE ONAK KUALITATE TXARRAK

azkarra lodiaatsegina zuhurramaitagarria ganorabakoaalaia alferra

4.3. Egia/GezurraariketakAriketa mota hau oso ezaguna eta

sinplea da. Ikasleei pasarte bat ematenzaie aditzera eta egia ala gezurra denesan behar dute. Edozein lagungarriikusizko, pasarte idatzi edo mintzatuerabil daiteke oinarritzat. Erantzunaemateko era asko daude:- «Bai», «ez», «EIG» letrak idatziz.- Erantzuna ekintza fisiko baten bi-

dez emanez: «bai» eta «ez» idatzi­tako paperak altxatuz ... ; edo ez­kerreko eskua altxatuz «bai» etaeskuinekoa «ez» adierazteko, ko­lore diferentetako paper-zatiak al­txatuz.

Ikasleak epaitu beharreko pasarteakgauza orokorrak izan daitezke («Astoakgorriak dira», «Lurra edan daiteke» ),edo oraintxe bertan gertatzen ari direngauzak («euria ari du», «ni italiananaiz»), aldez aurretik irakurri edo en­tzundako ipuin bati buruzko baieztape­nak.Ikusizko lagungarriak ere erabil dai­

tezke ariketarako oinarri bezala. "Ta­berna" marrazkia erabiliz, adibidez, ira­kasleak honako esaldiok bota ditzake:«zerbitzari betaurrekodunak ardo-boti­la bat dauka eskuan», «barran eseritadauden mutilei sartuberri den neskagustatzen zaie»...

96 ltzulpenak eta lankidetzak

Itzulpenak eta lankidetzak

Ariketa mota hau maila altuagotanere erabil daiteke. Grafikoak oinarri be­zala erabiliz, ariketa zailagotu egiten da.

Eguraldiari buruzko grafikoa erabilizadibidez: ·

97

«EGURALDIA»

• «Kataluniako eguraldia Canarias aldekoa baino askoz ere lainotsuagoa etahotzagoa da. Haizeak gogor jotzen du Tarragona aldean eta bi metroko ola­tuak sortzen dira hondartzetan. Eguzkiak asko berotzen ditu, berriz, Canariasaldeko hondartzak, oskarbi bait dago, eta ez dago haizearen arrastorik,itsasoa urmahel bat bezain bare dagoelarik ... »

R elLAITZA e lillif&OA

e LAINaA T E.Plil.A- f- l-IAIZ.E:A 1-bTz.A-D ~I F HoTZ. 1-WJNDIA

~ TA!l'TEl'O ~ H 1Z.Ol.TEAI'

[] oso LAINOT40< v..AAJ l'\ETllO &A1EI'<>OUl\'lW>.IC.

111 l!:Sl"AL.IA ~ BI MSTPOTAl'OOl.A"n¡All.

rl!~E4P.IA. w; 1\\1'4 t\El'WfAl'b OIATlllll'

* '-AAA.I

E.l)(¡Flfl.A. W: ~ 11ETl'IJW'OOl.A~

e B!Zp.o ~DIA

98

Ariketa erraz daiteke, ikasleei egiaala gezurra den adierazteko ohar !abur

Itzulpenak eta lankidetzak

batzu emanez. Aurreko ariketarekin ja­rraituz, adibidez:

- Kataluniako giroa Canariasekoa baino lainotsuagoa da- Kataluniako giroa Canariasekoa baino hotzagoa da- Haizeak gogor jotzen du Tarragonan- Tarragonako hondartzetan 2metrotako olatuak izaten dira

BaiEzEzEzBai

4.4. Okerrak atzemanArestian ikusitako «egia/gezurra» ari­

keten bertsio sofistikatuago bat da.Ikasleek esaldi solte bakoitza egia alagezurra den ebaluatu ordez, pasarte lu­zeagoak entzuten dituzte, gezurra en­tzuten denean bakarrik erantzuna ema­nez. Gezur hau ipuin ezagun batean zer­bait oker esatea izan daiteke, edotaerrealitatean okerra den zerbait (posi­ble ez den zerbait), edota esandakoare­kin bat ez datorren hitz edo esaldiren

bat (inkonsistentzia edo kontraesanenbat). Ikasleek okerrei buruz emango du­ten erantzuna eskuak altxatzea, ahozesatea edota oker bakoitza paper bateanseinalatzea izango da.Munduko kultura guztietan <laude

herri-ipuinak, eta horietako zenbaitezagunak dira mundu osoan. Apropo­sak dira «okerrak atzeman» motako ari­ketan erabiltzeko. Ikus dezagun «TXA­NO GORRITXO»rena, adibidez:

«TXANO GORRITXO»

Behin batean Txano Gorritxo bere amarekin bizi zen. Egun batean honelaesan zion aitatxok:- Hartu saski hau eta eraman izebatxori. Ez zaitez geldiperretxikoak biltzen,

ez zaitez tren-bidetik atera.Negu hotza zen, eta Txano Gorritxo bidean bere lagunekin hizketan geldituzen. Hauetako batek amonaren etxera lagunduko ziola esan zion ...

• Bertsio orijinala hau da:Behin batean Txano Gorritxo bere amarekin bizi zen. Egun batean honelaesan zion amatxok:

- Hartu saski hau, eta eraman amonatxori. Ez zaitez geldi loreak biltzeneta segi ezazu bidea, ez zaitez bidetik atera.

Udaberria zen, eta Txano Gorritxo bidean gelditu eta loreak hartzen hasi zen.Otsoa agertu zen bidean eta ... «Egunon, Txano Gorritxo. Nora zoaz? ,» esanZIOil ...

Beste gauza bat ere egin daiteke.Ikasleek aurrean ikus dezaketen zer­bait, okerrak sartuz, deskribatzea: ikas­gela, leihotik ikusten den paisaia, ikaslebaten edo batzuren itxura, marraz­kiak ...

4.5. Hutsuneak bete

Ariketa mota hau normalki irakurme­na ebaluatzeko erabiltzen da. Ikaslearihitz batzu (tarte irregular edo erregula­rretan) ezabatuta dituen pasarte idatzi

ltzulpenak eta lankidetzak

bat ematen zaio. Ezabatutako hitzakzeintzu diren asmatu behar du ikasleak,testuingurua lagun.Ariketa hau entzumena lantzeko ere

erabil daiteke.Ikasleei hutsuneak dituen testu bat

banatzen zaie, eta irakasleak bertsio

osotua irakurri besterik ez du egiten,ikasleek hutsuneetako hitzak batetzendituztelarik.Hemen dugu adibide gisa «KONTXA

NEGUAN» izeneko bideokasetea (2.urratsa, 24. ikastunitatea, HABE):

«KONTXANEGUAN»

• Nola eginBideokasetea behin edo bitan ikusi eta entzun, eta testuan falta diren hitzakbete.

ijK~NTXANEGUAN

Donostiara neguan etortzen bazarete, Kontxa gehienetan honela ikusiko

duzue.

Santa Klara irla eta Igeldo mendia lanbro artean. Hau Donostia itsas-

ondoan gertatzen da,

Begira, gaur itsasoa daga. Eguraldi

Kaioak Euria

daga.

Ni hona farolakdabiltza. Hot4 daga.

eta hondartza etorri nalz.

Eguerdiko dira eta eguraldia ari

da. Lehen Igeldo lanbro artean egon da, baina orain ia

ikusten da.

Urrutiko mendi haiek elurrez estalita daude¡ zuri-zuri daude. Saina

Kontxa berde lkusten da. Zergatik? Ba Oonostian ia

inoiz ere ez

Honelaxe ikusten da Kontxa Igeldo mendi . Lehenengo Santa

Klara, ondoren u rou Ll ,eta azkenean Ulia mendia. Donostia itsasertzean

da oso palita. Hura portua da. Batzutan itsasoa

oso haserre ~~~~- eta ikaragarrizko olatuak altxatzen dira.

L

• Testo orijinala:«Donostiara neguan etortzen bazarete, Kontxa gehienetan honela ikusiko du­zue.Santa Klara irla eta Igeldo mendia lanbro artean. Hau Donostia isasondoandagoelako gertatzen da.

99

J

100 Itzulpenak eta lankidetzak

Begira, gaur itsasoa bare-bare <lago.Eguraldi motela <lago.Kaioak bilduta da­biltza. Hotz <lago.Euria ari du. Ni hona farolak eta hondartza ikustera etorrinaiz.Eguerdiko hamabi t'erdiak <liraeta eguraldia aldatzen ari da. Lehen Igeldolanbro artean egon da, baina orain ia garbi-garbi ikusten da.Urrutiko mendi haiek elurrez estalita <laude; zuri-zuri <laude.Baina Kontxainguru guztia berde ikusten da. Zergatik? Ba Donostian ia inoiz ere ez duela­ko elurrik egiten. Honelaxe ikusten da Kontxa lgeldo mendi-puntatik, Lehe­nengo Santa Klara, ondoren Urgull eta azkenean Ulia mendia. Donostia itsa­sertzean dagoelako da oso polita. Hura Donostiako portua da. Batzutan itsa­soa oso haserre egoten da eta ikaragarrizko olatuak altxatzen <lira... »

Bertsio idatziaren aurrean ikasleak ezdu hain gogor sentitzen normalki entzu­men-ariketek sortzen duten presioa.Ikasleak ez <lirahainbeste belarriez ba­liatzen, lanik gogorrena begiek egitenbait dute. Hala ere, «hutsuneak bete»motako ariketak beste era batzutan ereegin daitezke, ariketa zailagotuz; baina,ikasleek bizitza errealean entzungo du­tenari aurre emateko, askoz ere egokia­go bihurtuz.

Orain ikusiko dugun adibidean,«KAIXO, ETXEKOAK» (3. urratsa,HABE), ikasleek elkarrizketa bat en­tzuten dute eta «esaldi mailako» hutsu­neak betetzea izango da ondoren burutubeharko duten eginkizuna. Bete beha­rreko hutsuneok ez <liraentzundako pa­sartetik hitzez hitz hartuak izango, esal­di mailan zenbait transformazio eginbeharrekoak baizik.

«KAIXO, ETXEKOAK»

• Entzuteko pasarteaManu: Ama, tori. Aurrezki Kutxako gutunak <lira.Eta Ixabel eta Joxean­

en postala ere heldu da.Ama: Ekarri postala, ManuManu: Zaude piska bat, ama. Nik irakurriko dizuet. Gainera betiko pos­

tala bialdu dute: Parlamendua. Badirudi Londresen besterik ez da­goela.

Amona: Baina, zer diote? Ondo dabiltza?Manu: Entzun. Zer moduz gauden galdetzen dute eta ea aitari katarroa

joanzaion.Amona: Eta ez dute nitaz ezer galdetzen?Manu: Bai, amona. Ea ondo zauden. (Orain neska-ahotsez) «Oso ondo

gabiltza Londresen. Hau udaberrian zoragarria da.» Bah! Ezkon­berri guztiek idazten dituzten txorakeriak.

Ama: Zaude isilik eta segi, Manu, mesedez.Manu: Ondo <lago.Atzo Canterbury-ra joan zirela esaten du eta oraindik

ez dutela nire diskoa aurkitu; bihar joango direla erosketak egiteraeta aurkituko dutela. Ea Esther Madina ezagutzen duzun galdetzendu, ama.

Ama: Bai, horren ama nire laguna da. Ezagutuko ez dut ba.Manu: Londresen ikusi dutela dio Ixabelek eta Londresen bizi direla. In­

geles batekin ezkonduta ornen <lago.Ama: Bai, zerbait entzuna nuen. Donostian ezagutu zuten elkar. Besterik

kontatzen dute, Manu?

ltzulpenak eta lankidetzak 101

Manu: Ea hamar egun hauetan txakurra asko hazi den galdetzen dute etaOxford ezagutzera doazela diote, eta trenez joango direla. Eta bu-katzeko, (emakume-ahotsez) «agur eta muxu bana». ·

• Ikaslearen fitxa-Zinta entzun eta postalaren hutsuneak bete.

lq\l>-5-ll

~o •••,~!:.it...-m~~

1

El>t.l\.q,,- 11a...M."°"~c:!.o.­T>«J(..........._ ?e.w- O,.fo--0..

~ Alta.. •••••••••••••.•'b'Q.M...

~~l1o.11».. !ASAl..ETAt}bicz,fQ 11 ' \.

DONOST IA 5'>cli"

4.3. Definizioak asmatuIrakasleak zerbait definitu edo deskri­

batzen du eta zer den asmatu behar doteikasleek, erantzuna emateko beren es­kuak altxatuz edota paper-zati batetanidatziz.Asmatu beharrekoa bineta bateko

marrazki bat izan daiteke batzutan.Adibidez, «NON GERTATZEN DAELKARRIZKET A» (1. urratsa, l.ikastunitatea, HABE) ariketan, entzun­dako deskribapenari zein marrazki da­gokion asmatu behar dute ikasleek.

102 Itzulpenak eta lankidetzak

«NON GERTATZEN DA ELKARRIZKETA»

e11 Nola eginIkasleek lau elkarrizketa entzun behar dituzte; ondoren, elkarrizketa bakoi­tzari zein marrazki dagokionasmatueta marrazkiarenondoan 1, 2, 3, edo 4zenbakiaipinikodute. Gero, binaka, elkarrizketahoriek antzeztukodituzte.

1. TELEFONOZRinggg!

-Bai, esan!-Juantxo Gutierreznaiz.-Nor zara? (harriduraz)-Juantxo Gutierrez. Ikaslebat naiz.-Ikaslea? (harriduraz)-Bai, hori euskaltegiada?-Ez, hauMariaCristinaHotela da.-A! Barkatu!

2. HOTELEAN-Arratsalde on!-Baita zuri ere. Nor zara zu?-Idoia Agirrebengoanaiz.-Bakarrik zaude?

3. TABERNAN-Gabon, Mikel!-.Zer moduz, Garbiñe?-Oso ando; eta zu?-Onda ni ere. Zer da hori?-Hau whiskyada; eta hori?-Hau ardoa.-Aizu, Mikel, zeinda gizonbeltzhori?-Hori Andy Brownda, Real Soziedadedofutbolaria.-Ummm, osomutil egokiada!

4. EUSKALTEGIKO IDAZKARITZAN-Egunon.-Baita zuri ere.-Zein zara zu?-Roberto Etxekaltenaiz.-A bai, Roberto. Abizenak?Etxekalte...-Etxekalte Garaizabal.-Helbidea?-Urbieta Kalea, 10.-Ikasketak?-Maisua naiz.-Adina?-24 urte.-Eskerrik asko.

ltzulpenak eta lankidetzak

Era honetako ariketak egokiak dirabehe mailetarako, baina ez altuagoeta­rako; altuetan oso erraza izaten bait daentzundakoari dagokion marrazkia zeinden asmatzea. Zailagoa da ondorengo

103

marrazkian* azaltzen dena bezalako bi­netak erabiltzea, zeren ikasleek arretabiziz entzun beharko bait dute, entzun­dako deskribapena binetan identifikatuahal izateko. Adibidez:

«Gizon bat dago marrazkian. Besaulki batean eserita dago, musika klasikoa en­tzuten. Aurpegi alaia du eta ametsetan ari da. Bere ametsean xirulari bat ikustendu txilibista jotzen. Xirularia ez da eskuineko eskuko erdiko hatzamarrarekintxilibistaren zuloa zapaltzen ari, beste hatzamarrekin bai»,

• QUINO (1976): «Bien. Gracias. ¿Y usted?», Barcelona, Lumen, 91 or.

104

Egindako deskribapenari zein ma­rrazki dagokion asmatu beharko duteikasleek. Era honetako binetak behineta berriro erabil daitezke, entzunaldibakoitzean marrazki desberdina des­kribatuz. Edozein eratako marrazkiakizan daitezke. Gauzarik inportanteenamarrazkiak berdintsuak izatea da,horrela ikasleek entzuteko arreta biziajarri beharko bait dute.Ikusizkoez aparte, igarkizun-jokoe­

tan erabiltzen den edozein gai ere era-

Itzulpenak eta lankidetzak

bil daiteke deskribapenak egiteko:gauzak, jendea, lanbideak, animaliak,tokiak, gertaerak. Irakasleak erantzu­nen zerrenda egiten du eta deskribape­nak inprobisatzen ditu. Deskribape­nak motzak izatea komeni da, bi edohiru minututan hamar deskribapenedo gehiago egin ahal izateko. Adibi­de bezala «ENTREBISTAK» (1.urratsa, 2. ikastunitatea, HABE) ize­neko entzumen-ariketa ikusiko dugu:

«ENTREBISTAK»

• Nola eginEntzungai bakoitzaren aurretik hiztegi berria azaltzen da.Ikasleek bi aldiz entzuten dute elkarrizketa; ulertzen dutenean, ikaslearen fi­txa banatzen zaie, bertako pertsonaien zerrendan entzundakoa aukera deza­ten.Binaka jartzen dira, entzun duten elkarrizketa antzezteko.

• Testua (zintaz graba daiteke)WOODYALLENZEIN DA TIPO HAU?

-Euskalduna zara?-Ez, judua naiz.-Judu poloniarra ala israeldarra zara?-Ez poloniarra, ez israeldarra; judu amerikarra naiz.-Politikaria zara?-Ez! Ez naiz politikaria.-Zer zara, bada?-Komikoa eta zinemagileanaiz.-Dotorea zara?-Tira, itsusia naiz, baino oso sexya!

BENITO LERTXUNDI

ZEIN DA TIPO HAU?-Frantziarra zara?-Ez, ez naiz frantziarra.-Eta amerikarra?-Ez, euskalduna naiz.-Politikaria zara?-Ez, ez naiz politikaria.-Aktorea zara?-Ez, kantaria naiz.-Bilbotarra zara?-Ez, oriotarra naiz.-Imano! zara?-Ez, ez naiz Imano!.

Itzulpenak eta lankiderzak

ROLLING STONESZEINTZU DIRA PERTSONA HAUEK?

-Txinatarrak zarete?-Ez gara txinatarrak.-Euskaldunak zarete?-Ez, ingelesak gara.-Gizonak zarete?-Bai, denok gizon sexyakgara.-Kirolariak zarete?-Ez, kantariak gara.=-Gazteak zarete?-Tira, ba ez gazteak, ez zaharrak; 40urtekoak.-The Beatles zarete?-Ezta pentsatu ere!

SATRUSTEGINOR DA GIZON HAU?

-Egokia da?-Bai, oso egokia.-Alemaniarra da?-Ez, ez da alemaniarra.-Suediarra?-Ezta ere; nafarra da.-Politikaria da?-Ez da politikaria.-Zer da, bada?-Kirolaria da.-Korrikalaria ala arraunlaria?-Ez, ez, futbolaria da.-Athletikekoa da?-Ez, Real Soziedadekoa da.

• Ikaslearen fitxa

Entzun eta aukera itzazu pertsonak.

AndyWarholLizaMinelliArkonadaPeter SellersFelipe GonzálezEtxenikeClaudiaCardinaleBenito LertxundiFraga lribarneJoanManuelSerratKoo StarArzallus

WoodyAllenCrace deMonacoFelliniRobert RefordAitaSantuaRollingStonesIribarAndu LertxundiJulio IglesiasSatrustegiXabierreko FrantziskoVulpes

105

106

4.7. lnformazio berezia hartu

Ariketa hauetan ikasleek pasarte batentzuten dute eta informazio berezi batlor dezatela eskatzen zaie. Ikasleak en­tzundakoaren zati konkretu batzuri ja­rriko dio arreta, entzuten duen besteguztia alde batera utziz. Hau bizitzangertatzen den gauza arrunt bat besterikez da: interesatzen zaiguna lortzeko en­tzuten dugu, beste guztia alferrikakohitz bihurtzen delarik.

Gaia zein izango den azaltzen zaieikasleei entzuten hasi aurretik, eta baitazein informazio berezi lortu beharko du­ten ere.Ikasleek lortu behar duten informa­

zioaren arabera, bi motakoa izan daite­ke entzumen-ariketa hau:a) Hitz berezi batzu lortu besterik ez.

Aldez aurretik ikasleek badakite

Itzulpenak eta lankidetzak

zein informazio mota lortu beharduten eta beste guztia sobre dagoe­la; horregatik, informazio hori lor­tutakoan, belarriak itxi ditzakete,sobre dagoena alferrikakoa bait da.Entzunaldi osoa bi edo hiru minutu­takoa izan daiteke, adibidez, etahorretatik interesatzen zaiguna, bisegundotakoa. Aireportuko adibi­dea, esaterako: eman dezagun boz­gorailuetatik hegazkinei buruzkoinformazioa ematen ari direla etaikasleei eskatzen diegun gauzabakarra hau dela: «Zein da Chica­gotik goizeko 11etan datorren he­gazkinaren hegaldi-zenbakia?»,«Zenbat ordu atzeratu dute Mexi­korako hegazkina?»Beste adibide egoki bat «TXE­

KEAK» (2. urratsa, 28. ikastunita­tea, HABE) izeneko ariketa dugu:

«TXEKEAK»

•Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:

Dendariak:Emakumeak:Dendariak:

Emakumeak:Dendariak:

Bai, asko gustatzen zait gona hau. Zuri zer iruditzen zaizu?Oso ondo daukazu, benetan. Gainera hau da merkeena, gu­txitan izaten da horrelako aukerarik. Begira, beste gona guz­tiak garestiagoak dira.Bai, arrazoi duzu. Braman egingo dut.Ez zara damutuko. Ikusiko duzu.Ez dut dirurik hemen, baina txekerik onartzen duzue?Bai, noski.Oso ondo, hortaz. Nola da dendaren izena?Ipini: «Lolita Moda Gaztea» denda.Eta gonak zenbat balio duela esan duzu?5.799pezeta.(Letraz letra idazten ari delako) Bost mila zazpirehun eta la­rogeita hemeretzi peseta. Et gaur 1983ko azaroaren zazpia.Oso ondo. Orain izenpetu. Nola duzu izena?Maria Lurdes Gorroño. Beno, tori.Ondo da. Eskerrik asko. Tori gona.Agur.Bai, hurren arte.

ltzulpenak eta lankidetzak

• Ikaslearen fitxa

107

Entzun eta txekea bete:

Orda!nKopuru haU--

3035003

____ pzta.

-·-··-·---------------

(Eguna letraz idatz)

19a,

Jabearen izenpea

b) Ikasleei gai batí buruzko informa­zio berezia lortzeko eskatzen zaie,Kasu honetan ez dute ikasleek tes­tua hitz-giltz bat bakarrik lortzekoentzungo. Lortu beharko duten in­formazioa luzeagoa izango da; era

honetan, ikasleek testua oso-osorikentzun beharko dute. Normalkiikasleak erantzunak idatzi egitenditu. Ikus dezagun adibide gisa«ETXE BAT ALOKATZEN» (1.urratsa, 7. ikastunitatea, HABE):

«ETXE BAT ALOKATZEN»

•GIZONAK:

EMAKUMEAK:GIZONAK:

EMAKUMEAK:

GIZONAK:EMAKUMEAK:

GIZONAK:

EMAKUMEAK:GIZONAK:

EMAKUMEAK:GIZONAK:

EMAKUMEAK:GIZONAK:

EMAKUMEAK:

Ring-ring,Bai. Esan.Kaixo. Martín Irigoien etxean dago?Bai, ni naiz. Nor zara, ba?Begira. Arantxa da nire izena eta egunkarianiragarki bat írakurri dut. Etxebizitza bat alokatunahi duzu, ezta?Bai, hala da. lnformazioa nahi duzu?Bai, mesedez. Zenbat gela ditu guztira?Begira: lau logela, sukaldea, egongela eta ko­mun bi ditu, Ah, balkoia ere badu.Eta ... zenbat metro koadro dira?120direla uste dut.Garajerik badu?Ez, garajerik ez du, baina ganbara txiki bat bai.Zer prezio du?Garestitxoa da, 35 mila pezeta; baina abantailahandiak ditu; oso toki onean dago, Donostiaerdian. Parte Zaharra ere hurbil du; dendak,autobusak eta zerbitzu guztiak oso gertu ditu.Bai, baina garestitxoa iruditzen zait. Altzaririkbadu?

108 ltzulpenak eta lankidetzak

GIZONAK: Ez, ez; hutsik dago.EMAKUMEAK: Beste gauza bat: gela guztiak kalera begira dau­

de?GIZONAK: Bai, noski, gela guztiak daude kalera begira. Ez

du gelarikpatio aldera.EMAKUMEAK: Eta berogailueta telefonoa baditu?

GIZONAK: Begira. Berogailua badu, baina telefonorik ez.Eskailerako gastuak ere ez dira garestiak: bi mi­la pezeta besterik ez.

• Ikaslearen fitxa

Orrialdeko datuak bete

Ho;,r-k \~(;OIEN

~~ ~5JA_ü~o3- ~Te.rro3-~k-8 cJX-&·Ú-~}e_Ketro krJ--Jc;OJ°';/ ex-t_~ .G~osoJL~

Itzulpenak eta lankidetzak

Hauek dira entzumen-ariketa motahonetan erabil daitezkeen zenbait gaieta hitz-zerrenda:- Oporretara joateko maletak pres­

tatzen: arropak, bainu-jantzia, ira­kurtzeko liburuak, eguzkitako be­taurrekoak, kremak, toaila...

- Erosketetako zerrenda: ogia, es­nea, sagarrak, arraina, egunkaria,barazkiak, gazta...

- Gaur egin behar ditudan gauzak:ileapaindegira joan, erosketak,plantxatu, bazkaria prestatu, lagu­nak ikusi...

- Oporretan ikusi behar ditudan to­kiak: Londres, Edinburgo, Paris...

4.8. Marrazkiak

4.8.1. ldentifikatu eta ordenatuIkasleei marrazki batzu banatzen

zaizkie. Ikasleek, hauen deskribapenaentzutean, deskribatuak izan diren or­dena berean zerrendatuko dituzte ma­rrakiok.

Oso egokiak dira, esaterako, Quino­ren «Gente en su sitio»" liburuko bine­tak. Aukeratutako binetaren marrazkieitestua jarri diezaiekegu eta ikasleei tes­turik gabeko marrazkiak nahastutaeman. Ikasleek testua entzun ahala, bi­netako marrazkiak testuaren araberaordenatu beharko dituzte. Baina kontuzibili beharko dugu binetako marrazkiakaukeratzerakoan; marrazkiak ordenabatean baino gehiagotan jartzeko mo­dukoak izatea komeni da; bestela, en­tzundakoari kasurik egin gabe binetaosatzeko gai izango bait lirateke ikas­leak. Bestalde, ez da komeni izaten 5edo 6 marrazki baino gehiago erabil­tzea, denbora gehiegieskatuko bait lukebineta osatzeak.

4.8.2 Marrazkia aldatuHaurrei asko gustatzen zaie marraz­

kiak egitea, aldatzea, erretratoei bibo­teak, bizarra eta txapela jartzea ... Baitahelduei ere. Ikus dezagun hori aprobe­txatuz egin daitekeen joko bat: «NO­LAKOA DA IÑIGO» (1. urratsa, 10.ikastunitatea, HABE).

109

«NOLAKOA DA IÑIGO»

Arratsalde on, Gertrudis.Arratsalde on, Dolores. Zer moduz?Beno, ondo. Erreumarekin berriro, baina tira.Begira, begiranire iloba Iñigo.Norena damutiko hau? Jonena?Ez, Jon ezkongai dago, Pedrorena da, 17hila­bete ditu.Begira zer polita den!Bai, zure begiak ditu, Dolores.Bai, nire begiak; eta ile kizkurra Jonena da.Bai, ilea Jonena da, baina belarriak Juliore­nak dira.

• Nola egin- Gidoia behin edo bi aldiz entzun- Ulertu- Berriro entzun- Ikaslearen fitxa bete

• Entzuteko gidoiaDOLORESEKGERTRUDISEK:DOLORESEK

GERTRUDISEK:DOLORESEK

GERTRUDISEK:DOLORESEKGERTRUDISEK:

• QUINO (1979): Gente en su sitio, Barcelona, Lumen.

110 Itzulpenak eta lankidetzak

Bai, baina sudurra nirea da, ezta?Bai, eta hortzak? Julianarenak dira. Bai itsu­siak. Eta irrifarra?Irrifarra berea da, Iñigorena da.(Haurrari laztanak egiten dizkio).Beno, Gertrudis, joan egin behar dut.Agur, Dolores, nik ere bazkaria prestatu be­har dut.Adio

DOLORESEKGERTRUDISEK:

DOLORESEKGERTRUDISEK:DOLORESEKGERTRUDISEK:

DOLORESEK

• Ikaslearen fitxaEntzun, eta Iñigoren aurpegia marraztu.

PEDRO GOIENE TXE J"ON Q.Q\SN5TXE

' INIGO~ ¡~ = •....

ILE. K11i<UP.l<.A E!>l'.LAP.11.\A SUDUP.M BE;G-IAI' 112.11.IFA\>.\>.A,~

¿ ®®,_.-¿~""""--

Itzulpenak eta lankidetzak

4.9. Planoak eta mapakOso egokiak dira entzumen-arikete­

tarako, batez ere ikasleengan sortzenduten motibazio eta interesarengatik.

Ikus dezagun «GIDARI-ESKOLA» (1.urratsa, 11. ikastunitatea, HABE) ize­neko ariketa:

111

«GIDARI·ESKOLA»

• Nola egin

- Gidoia behin edo bi aldiz entzun.(Gidari-eskolako irakaslea emakumea da eta ikaslea gizonezkoa)

- Ulertu- Berrio entzun eta ikaslearen fitxa osatu.

• Gidoia

IRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAK

IRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

GIDARI-ESKOLA

Kotxea gidatzeko hau egin behar duzu: lehenengo, kotxeamartxan ipini; gero enbragea sakatu eta lehenengo martxaipini; azkenik, enbragea poliki-poliki askatu.Horrela?Gizon guztiak tentelak zarete. Poli* esan dizut.POLIKI. Begira. Honela.Bigarrena sartzeko, enbragea berriro sakatu behar duzu etapoliki bigarrena jarri. Horrela ez. Gizon hauek ...Hau ez da bigarrena?Ez, hori hirugarrena da. Hau da bigarrena.Ea, ba; zer egin behar duzu frenatzeko?Sakatu, ezta?Baina, zer sakatu behar duzu?Frenoa sakatu behar dut eta gero enbragea.Tira, ba; orain hasiko gara: martxan ipini, enbragea, lehe­nengo martxa, poliki, enbragea, berriro, bigarrena ... osoondo, astiro joan, ez dugu presarik, eta kontuz. Enbrageaberriro, hirugarrena, oso ando. Segi aurrera.Baina, nora goaz? Hiri erdira? Ez, mesedez, trafiko handiadago.Kale nagusian frenatu. Begira, semaforoa gorri dago! Es­kuinetara joan. Poliki-poliki.Baina, autobus hori nora doa? Txoratuta dago ala?Oso ondo zoaz. Orain frenatu piska bat eta lehenengo mar­txa ipini, Pilota kalera goaz eta.Poliki-poliki, ez dugu presarik. Beste semaforo bat. Frenatueta gero Haizea kalean ezkerretarajo.Oso urduri nago. Furgoneta bat dugu atzean.Zuk segi aurrera. Piska bat frenatu eta Dormitaleria kaleansartu. Kontuz, bizikleta bat. Polikijoan.Begira, txakur bat kale erdian.Poliki joan. Lehentasuna duzu. Semaforoa berdea dago.Zuzen joan Ilargia kalera. Poliki, ez dago presarik. Orainezkerretara, Leire kalera sartu.

Hemendik trafiko gutxiago dago. Hiri erdian zeharo urdu­ritu naiz.Urduritu? Poliki joan. Orain ezkerretara hartu. Kale nagu­sira goaz berriro.Ez dut ezer ikusten fruta-kamioi horrekin.Frenatu. Eskuinetara jo, gero Iparralde lbilbidera sartu gi­dari-eskolara joateko. Oso ondo, orain martxa piska bathan ditu.Hirugarrena, ezta?Bai, baina kontuz bi horiekin. Bozina jo.

112

.IKASLEAK

IRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

IKASLEAKIRAKASLEAK:

ltzulpenak eta lankidetzak

(Pi...).

• Ikaslearen fltxaGidoia entzun.

Remen planoa bat duzu. Hartu boligrafoa eta kotxeak egiten duen bideaseinalatu. Gero, ondokoarekin konparatu zeure planoa.

~<i.·~ <:.:.:_: . . ...>;:; 16~1~

~ su .... ·~

leak hiri-planifikatzaile bailiran hi­runaka jarririk, planoko hiria plani­fikatzeko eskatzen diegula; hotela,enparantza, udaletxea, postetxea,norabide bakarreko kaleak, kaleenizenak, berdeguneak... non jarrierabaki beharko dute, horrela ezta­baida-aríketa sortuko delarik.

Era honetako entzumen-ariketakzailagotu egin daitezke. Arestianikusi duguna egokia da norabideaadierazten duten posposizioak lan­tzeko. Baina mapak eta planoakhelburu globalagoetarako ere osoegokiak izaten dira. Eman dezagun,adibidez, goiko planoko izenak tipp­Exekin ezabatu ondoren, eta ikas-

«GANBOA BASERIA»

• Entzumen-ariketa hau, adibidez, baserri baten planoan oinarritzen da. Entzu­men-ariketa honek hiru zati ditu. Ikasleak hiru taldetan jartzen baditugu, tal­de bakoitzak zati bat bakarrik entzuten du. Ikasle bakoitzak bere fitxa dauka,bere entzumen-taldeari dagokiona, ulertu eta oharrak jaso ahal izateko (hauizango litzateke ariketaren lehenengo eginkizuna).

Itzulpenak eta lankidetzak

Talde bakoitzak bere zatia entzun ondoren, ikasleak hirunakako taldetan ja­rriko ditugu, talde bakoitzean zati desberdina entzundako hiru ikasle egongodelarik. Izan ere, ariketaren bigarren eginkizuna ikasle bakoitzak planoanapuntatutako datuak taldeko lagunei kontatzea izango da, horrela baserrikoesparru guztien erabilera osatuz.Hirugarren eginkizuna beren ametsetako baserria eztabaidatzea eta deskri­batzea izango da.

• lrakaslearen fitxa

l. ZATIA

Beno, azkenean etorri zarete. Lehenengo, baserriaren planoa erakutsiko di­zuet eta horrela hobeto ikusiko duzue nola banaturik dagoen. Ondoren, ikus­tera joan gaitezke, nahi baduzue.Baserriaren atzekaldean 3 zenbakia daukan zelaia ikusten duzue. Aurten be­larra eta alpalpa egiteko utzi behar dugu zelai hori. Baserrian 10 bat behidauzkagu, eta beti behar izaten da horrelako zelai bat behientzat. Zelai horrenondoko esparruan, 4 zenbakia duenean, sagarrondo, madariondo eta intxau­rrondoak dauzkagu. Orain dela hamar urte sartu genituen eta ez gara damutu.Sagarra eta madaria ugari biltzen dugu udaldean, gero Durangoko merkatuansaltzeko. Intxaurrak, berriz, udazkenean biltzen ditugu.Beste soro honetan, baserriaren ezkerraldean dagoenean, artoa ereingo duguziur aski. Artoa oso ona da animalien janaritarako, batez ere oilo eta behien­tzat.

2. ZATIA

Beno, ba, planoan ikus dezakezuenez, zortzi esparru ditu baserriak. Esparrubakoitza gauza diferente baterako erabiltzen dugu. Aurten, adibidez, errekaondoko zelai handi horretan ez dugu ezer ereingo; belarretarako utziko duguardientzat. Zelai honen ezkerraldekoa ere ardientzat izango da aurten. Uda­berri honetan ardi-esne dexente saldu dugu. Durangoko merkatura joatengara esnea saltzera, eta auzoko batzu ere baserrira etortzen zaizkigu erostera.Ardí eta behi-esnea eta arrautzak ere erosten dizkigute. Ah bueno!, harate­gietatik arkumeak eskatzen dizkigute saltzeko.Hemendik, leihotik, ikusten den puska horretan, planoan 2 zenbakia dauka­nean, babak eta lekak egingo ditugu. Horiek ez dira denak guretzat izango.Sobre gelditzen direnak merkatura eramaten ditugu saltzera.

3. ZATIA

Zatozte honantza eta baserriaren plano bat erakutsiko dizuet; horrela hobe­to ikusiko duzue nola banaturik dagoen. Ikusten duzuenez, hainbat esparruditu eta horietako bakoitza gauza baterako erabiltzen dugu. Erreka ondo­koan, boskarrenean, adibidez, orain dela 15 bat urte pinua sartu genuen, etabaita errekaren bestaldeko lurretan ere. Baina planoan ez dira pinua sartuta­ko lur guztiak ikusten. Sarrera, bideko eskuinaldean ikusten duzuen lurra, ba­razkietarako erabiltzen dugu. Hor egiten ditugu, adibidez, tomateak, letxu­gak, azelgak, porruak, azenarioak, tipulak. Aurten endibiak ere aldatuko di­tugu ziur aski. Zer gehiago? Ah,. .. kalabazinak, azak eta horrelakoak. Ho­riek, gero, batzu etxerako eta besteak merkatuan saltzeko izaten dira.,;

113

114 Itzulpenak eta lankidetzak

o Ikaslearen ñtxa

- SarerraGregorio Ganboa Durangaldeko baserritarra da. Eskola bateko haur batzu

joan dira beren irakaslearekin baserria ezagutzera. Zinta honetan entzungoduzunez, Gregoriok haurrei bere baserria deskribatzen die, beheko planoazbaliatuz.

- EginkizunaPlanoaz baliatuz, Gregorioren azalpenak idatz itzazu: zein lur-sail eta zerta­

rako erabiltzen ditu?

- Eztabaidarakol. Eztabaida ezazue hirunaka zertarako erabiltzen duen Gregoriok espa­

rru bakoitza. Hiruron artean planoa osatu.2. Baserria zuena balitz, nola banatuko zenukete? Idatz ezazue zuen

«ametsetako» baserriaren deskribapena.

ltzulpenak eta lankidetzak

4.10. DiagramakEntzumen-ariketetan erabil daite­

keen beste teknika bat diagramena da.Diagramek mapek eta planoek bainoaukera zabalagoa eskaintzen dute bizi-

tzako zenbait alderdi deskribatzeko.Hona hemen «SONDIKA AIREPOR­.TUAN» (3. urratsa, 40. ikastunitatea,HABE) izeneko entzumen-ariketa:

115

«SONDIKA AIREPORTUAN»

G'I

BIKOTEABULEGARIA:MUTILA

BULEGARIA:

NESKA

BULEGARIA:

MUTILABULEGARIA:

NESKABULEGARIA:MUTILABULEGARIA:

MUTILA

BULEGARIA:

NESKABULEGARIA:

BIKOTEABULEGARIA:

MUTILABULEGARIA:

Kaixo, arratsalde on.Baita zuei ere. Ongi etorri Bilbora! Zer nahi duzue?Ba, begira. Buenos Airesekoak gara eta ez dugu Bilboezagutzen. Hotel, jatetxe eta kafetegiei buruzko infor­mazioa nahi dugu.Bai, horixe. Hona hotelen informazioa. Ertzilla Hotela,esate baterako, oso ona da, baina garestia. Bost mila pe­zeta gaueko. Indautxun <lago,hiri erdian.Ez, hori ez. Oso garestia da guretzat. Merkeagorik ez<lago?Bai. Denetarik <lago.El Ocaso, adibidez, Alde Zaha­rrean <lago,Iturribide Kale hasieran, baina oso zaharrada.Guk berria nahiago dugu.Orduan Bilbo Hotela komeni zaizue. Hiru mila pezetagaueko. Campo Volantinen.Emaguzu. telefonoa mesedez.Idatzi: 45-43-45-6.Berriz: 45-43-45-6.Milesker. Etajatetxe egokirik?Horrelakoak asko <lira. Nolako janaria gustatzen zai­zue: euskalduna, txinatarra ... ?Niri italiarra: pizzak eta pastak. Jatetxe italiarrik bada­go?Bai, Madariaga Hiribidean <lagobat, Deustu auzoan.Oso merkea eta ona gainera. Hau da telefono-zenbakia.Esan.43-52-23-5.Berriz: 43-52-23-5.Kafe ona nahi baduzue,Arriaga edo Iruñea kafetegietara joan. Jende asko iza­ten dute.Nondaude?Arriaga Arenalean <lago,Arriaga antzokiaren azpian;eta Iruñea kafea Albia lorategietan, Dena Berdea jate­txearen ondoan.Milesker.Ez horregatik. Eta egun onak igaro gure artean.

116 Itzulpenak eta lankidetzak

e Ikaslearen fitxaZinta entzun eta azaltzen diren hotel, kafetegi eta jatetxeen helbidea, telefo­no-zenbakia eta prezioa diagraman jaso.

l-loTeLA~ l<'AFe:Te:G>tA~ J"ATell(.eA-

IZSitJÁ EP.TZ.11-\.A E.I.. oc.ASO eu.eo A1112-IA~ IP.t¡ÑeA PIZ.l.AP.E:1-1-A

HE.1-BIDEA

TE:LEFONOA

Pilez.10A.

Goikoa bezalako diagrama huts bateman diezaiekegu ikasleei, entzundakodatuak jaso ditzaten, edota ondorengoabezalakoren bat okerrez betea, okerrok

zuzentzeko. Edozein motudan ere,azpian azaltzen denaren antzeko batizango litzateke soluzio zuzena erakus­ten duena.

l-loTl!!t..A~ l<'AFe:Tl!.G>IA~ J'ATeT)(.eA.

IZ!itJA ep.T;z.it,.\.A E.I.. oc.ASO eu.se A11P.IA~ IP.t¡ÑIUI. PIZ.l.AP.E:Ll-A

DeusTu Twl~..dx<.L Cc..J.~Jfº D~~ Parte_·h°harrd :&'ba\\,ur"'-l-IE.1..BIDEA ve-lo.iA.+,'lA .;óT.t1e .Uda\et~~~ o3l\

TE:t..EFONOA~3SS1J8 4:>S'J'.146 ~1$ li'\ '1-s"

y,S-00 Z.600 '.S, l.JOOPileZ.loA. e5U\o\.~ o..J&<i

l-loT!!t..A~ l<'AFe:Tl!.G>IAI'- J'ATell(.eA.

IZetJA EP.TZ.l\.\.A E.l- oc.ASO su.ao A11P.IA~ JP.t¡ÑIUI. PIZ.l.AP.E:Ll-A

lrr.Jo.;.t,""". ,111.1.e_ 4.a.\,orra,. Co.=.fo Ar<.>\oJe..w.A~i'.l"io.. loro:!t'.li"" l-lo..J.w'f-:lo....l-IE.l..BIDEA kiriu~. I-b.u-ri.t~ YJ.c,..Vc-\iVVA tlrri_.o....~o..... · ll.,'0' -e.u.le.o.re.>\iv:rc~i~.

tH-P\.l.i,A, nuuk.

TE:L.EFONOA 4S'is Y.>6 'JJK<lZ:SS

s oc c 2oOOPileZ.JoA. 3~ ~=J'...c

Diagramen teknika beste egoera en­tretenigarriago batzutan ere erabil dai-

teke: hilketak, irratiko berriak, egural­dia, planak ...

Itzulpenak eta lankidetzak

4.11. Famili zuhaitzakDiagrama mota berezia dugu famili

zuhaitzarena. Oso egokia da bai entzu­men eta baita mintzamen-ariketa beza­la, familiarteko harreman eta honen in-

guruko istorioak interesgarriak izatendira eta. Ikus dezagun, adibidez,«URIARTETARRAK» izeneko arike­ta:

117

«URIARTETARRAK»

• (Jaime eta bere laguna, Ana, argazkiak ikusten ari dira Jaimeren etxean)

Jaime:Ana :Jaime:

Ana :Jaime:

Ana :Jaime:

Ana :

Jaime:

Ana :Jaime:Ana :

Jaime:

Ana :Jaime:

Begira, Ana! Argazki honetan azaltzen da nire amaren familia.Hauek al dira zure aitona-arnonak?Bai, bizkaitarrak dira. Patxi du izena aititak. Amama, Margari,oraindik bizi da ... Markinan. Begira, hau da berarekin bizi dena ...Osaba David. Nire antza duela esaten dute.Hori al da zure osaba David?Bai, gaztetan Ameriketara joan zen, pilotan jokatzera. Han hamarbat urte egin zituen eta berriro itzuli zen. Bera da hiru neba-arre­ben artetik ezkondu ez den bakarra. Orain amarekin bizi da Marki­nako baserrian ...Eta, bi hauek zure Bilboko osaba-izeba izango dira orduan?Bai, Sabin eta Feli. Izeba Feliren besoetan dagoen umetxoa Susizen; orain dela hiru urte edo hil zitzaien kotxe-istrípu batean. Ama­mak ere pena handia hartu zuen ... Susi zuen iloba neska bakarra.Beste guztiak mutilak gara. Begira, bi hauek dira Imanol eta Jonlehengusuak. Imanol soldaduskan dago orain. Jon ezkondu eginzen eta Bartzelonan bizi da.Oso dotore dagoena zure aita da, bi koloreko zapatekin! Benetan,lehen gizonek beste gustu bat zeukaten jazteko !Gertatzen dena zera da: argazki hau orain dela urte asko aterea de­la. Horregatik harritzen zaitu piska bat jazkerak. Argazki hau atera .zutenean, oraindik nire anaia Iñaki jaio gabe zegoen. Horregatik ezda ageri.Zuk bost bat urte izango dituzu hemen,Gutxi gorabehera bai.;Orduan, zure izeba Feli izango da neba-arreben arteko zaharrena,ezta?Beno, izeba Feli ez, Feli nire amaren koinata da. Nire amaren ne­barik zaharrena Sabin da, gero nire ama dator, Miren, eta gaztee­na, David. Uriartetarrak ...

118 Itzulpenak eta lankidetzak

• Ikaslearen fitxaZinta entzun eta famili zuhaitza osatu. Har itzazu familiako partaide bakoitza-ren ahalik eta datu gehienak.

PAi><I 4i>IAJ1.TE: MA!l&A!Z-1

AITITA AMAt\A14\Ltll>. ~INAN

1

AITA Mlll-6N5A91N DA\110

-- qJ21AJ2T5 '--- FELI JAIH¡;¡¡¡¡NANTZA~12111.12.Ts BILBON \OQll-iENl~l'EW

ZAHA\2J2ENA P1UlTAN.f:~

1 1 1

INl>.\l.i JAltlE \t\ANol- JoN 5451. 1-111..DA./l.12(,/iL\l.\AN E1. 60&T llAT 41tr¡¡; SO\.OAIXl&l'AN e Z.i'a-JD4lA ¡¿oT><E l&ll!AA

Al!G-Al.\<-IAN BA!tiz.E\.CNtlN

4.12. GrafikoakArestian ikusitakoaren antzeko arike­

ta grafikoak erabiliz ere egin daitezke.Grafikoek informazioa eskaintzen duteeta egokiak dira goi mailetan erabiltze-

ko. Ikus dezagun Jakin" aldizkaritikhartutako «1970-1980:azken hamar ur­teotako liburuak eta gaiak» adibidea.(Testua irakasleak berak irakur dezakeedo zintaz grabatua eman):

«Eboluzio-lerro hauei begira, erakutsi pare bat atera dezagun:Liburu-produkzioaren bilakaerako grafikoan, kontuan hartzekoa da

1975era arte produkzioak ez duela 100gainditzen eta geroztik ez dela jaisten.Eta azpimarratzekoak dira, alde batetik, 1976azgeroztik produkzioaren abia­daren etengabea eta handia, eta, bestetik, 1980kobeherakada aipatua.Gairik erabilienen grafikoan bizpahiru gauza nabarmenduko nuke: lehe­

nengoa, literaturaren goititasuna urte denetan, eta beronen beherakada harri­garria 1980an. Bigarrena, azken lau urteotako gorakada hiru liburu-motari zorzaiola bereziki: literatur liburuari, «orotatik» sailekoari (ipuinak eta horrela­koak) eta irakaskuntz liburuari (textu eta ingurukoak) ...»

• Ikaslearen fitxaZinta entzun eta, grafikoaren laguntzaz, 1970-1980ko liburu-produkzioarenbilakaera eta gai-sailik erabilienei buruzko ondorioak atera.

TORREALDAI, J.M. (1981): «1980ko euskal liburuak» In: Jakin, 17/18. zenb., 190-192orr.

ltzulpenak eta lankidetzak

Ondoren, ateratako ondorioak erabiliz, euskal liburugintzari buruzko eztabai­da bat sortu taldeka.

1970·1980: llburu-prcdukaloaren bllakaera

260

¡,o

2)0 1 -- Llburuak + llburuxkak......... Llburuak solllkIDO

180

rso

"º110

100

80

60

'º10

119

1970 1911 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1°;80

1970-1980: Gel-salllk orablllenak

75

lrakasklntza 08Literatura 21Oroterlk 01Euskara 11Erlljloa 03

s o

55

10

45

40

35

30

I/

15111 1

•'·· .. \ I\·..{\) ·,

',/\ I

/ '- - -v

I'¡I

10

111

15

10

_-:.: - - - ·- -1970 1971 1972 1973 19::. 197~ !976 l:l77 137S 1':379 !~l:!O

120 ltzulpenak eta lankidetzak

BIBLIOGRAFIA

" ENTZUMENARI BURUZKO LIBURUTEORIKOAK- ALLEN, E.D.; VALETTE, R.M (1972):

Classroom Techniques: Foreign Langua­ges and English as a Second Language,New York, Harcourt Brace Jovanovich,179-207 orr.

- CELCE-MURCIA,M.; MCINTOSH,L. (1979):Teaching English as a Second or ForeignLanguage, Rowley, Newbury House, 63-74 orr.

- JoHNSON,K.; MoRROW,K. (1981): Com­municative Language Teaching: an intro­duction, Cambridge, Cambridge Universi­ty Press, 78-86 orr.

-PAULSTON, Ch. B.; BRUDER,M.N. (1976):Teaching English as a Second Language.Techniques and procedures, Boston, LittleBrown & Co., 127-155 orr.

- RIVERS,W.M.; TEMPERLEY,M.S. (1978):A Practica! Guide to the Teaching of En­glish as a Second or Foreign Language,New York, Oxford University Press, 62-98orr.

- RIVERS,W.M. (1981): Teaching Foreign--Language Skills, Chicago, The Universityof Chicago Press, 151-184 orr.

- UR, P. (1984): Teaching Listening Com­prehension, Cambridge, Cambridge Uni­versity Press, 173 or.

• ZENBAIT LIBURU PRAKTIKOENTZUMEN-ARIKETAZ- BLUNDELL,L.; STOKES,J. (1981): Task

Listening, Cambridge, Cambridge Univer­sity Press.

- GEDDES,M.; STURTRIDGE,G. (1979): Lis­tening Links, London, Heinemann.

- GoRE, L. (1979): Listening to Maggie,London, Longman.

- HABE(1984): Euskalduntzearen A Maila­rako Langaiak, Donostia, HABE.

- McCL!NTOCK,J.; STERN,B. (1980): Let'sListen, London, Heinemann.

- McLEAN, A.C. (1981): Start Listening,Harlow, Longman.

- MoRTIMER,C. (1980): Dramatic Monolo­gues far Listening Comprehension. Re­source material far listening and fluencypractice, Cambridge, Cambridge Universi­ty Press.

- SCARBROUGH,D. (1984): Reasons far Lis­tening, Cambridge, Cambridge UniversityPress.

- Scorr, W. (1980): Are you listening?, Ox­ford, Oxford University Press.

-TODD, F. (1981): Focus Listening, Lon­don, Macmillan Press.

- WEBSTER,D. (1981): Keep Listening, Har­low, Longman.

- WELLMAN,G. (1982): Hearsay. Listeningwork, Walton-on-Thames, Nelson.

ltzulpenak eta lankidetzak 121

EJERCICIOS PARA EL DESARROLLO DE LA COMPRENSION AUDITIVA

• En la planificación de actividades para el de­sarrollo de la comprensión auditiva hay que te­ner en cuenta los siguientes factores:

• Las situaciones para las que estamos prepa­rando al alumnado y las dificultades con lasque se encontrarán.

• El proceso de enseñanza-aprendizaje en laclase.

• Características físicas del aula (tamaño, or­ganización del mobiliario), n.º de alumnos.

• Problemas técnicos: utilización del casset­te, vídeo y otros materiales.

• Problemas pedagógicos:- Elección del discurso- Importancia de la tarea en las activida-

des auditivas- La corrección

• Clasificación de las actividades auditivas paradesarrollar la comprensión del discurso habladocon respuesta corta por parte del alumno:

• Obedecer instrucciones.• Clasificación de items.• Verdadero/falso.• Detectar errores.• Rellenar vacíos.• Acertar definiciones.• Detectar información específica.• Dibujos.• Planos y mapas.• Diagramas.• Arboles de familia.• Gráficos.

EXERCICESFORTHE DEVELOPMENT OF LISTENING COMPREHENSION

• In the planning of activities for the develop­ment of listening comprehension, the followingfactors are to be taken into account:

• The situation for which we are preparingthe students and the difficulties they aregoing to find.

• The psysical characteristics of the class­room (size, furniture lay out), number ofstudents.

• Technical problems (use of a tape recor­der. video and other materials).

• Pedagogicalproblems:- lmportance of the task in the listening

activities- Choiceof discourse- Correction

• Classificationof the listening activities to de­velop the comprehension of spoken discoursewith a short answer from the student:

• To carryout instructions.• ltems classification.• True/False.• To find out errors.• To fill the gaps.• To detect specific information.• Drawings.• Diagrams.• Family trees.• Charts.

EXERCICES POUR LE DEVELOPPEMENT DE LA COMPREHENSION AUDITIVE

• Dans la planification d'activités pour le déve­loppement de la compréhension auditive, il fauttenir en compte les facteurs suivants:

• Les situations pour lesquel/es nous prépa­rons les éléves et les difficultés qu'ils rencon­treront.

• Le processus d'enseignement-apprentissagedans la salle de classe.

• Caractéristiquesde la salle de classe (dimen­sions, disposition du mobilier), nombred'éléves.

• Problémes techniques: utilisation du magné­tophone a cassettes, vidéo et autre matériel.

• Problémes pédagogiques:- Choix du discours- Importance de la tache dans les activités

auditives- La correction

• Classification des activités auditives pour ledéveloppement de la compréhension du discoursparlé avec une réponse courte de la part de l' élé­ve:• Obéir des instructions.• Classification des items.• Vrailfaux.• Détecter des erreurs.• Remplir des vides.• Deviner des définitions.o Détecter de l'information spécifique.• Dessins.• Plans et cartes.• Diagrammes.• Arbres de familles.• Graphiques.