Elementi prve grupe i njihov biološki značaj

Sadržaj Uvod ................................................................................................................................................ 3

2 Litij ................................................................................................................................................... 4

2.1 Spojevi ..................................................................................................................................... 5

2.2 Upotreba ................................................................................................................................. 5

3 Natrijum ........................................................................................................................................... 6

3.1 Spojevi ..................................................................................................................................... 7

3.2 Biološka uloga .......................................................................................................................... 7

4 Kalijum ............................................................................................................................................. 8

4.1 Spojevi ..................................................................................................................................... 8

4.2 Biološka uloga .......................................................................................................................... 9

4.3 Natrij-kalij pumpa .................................................................................................................. 10

5 Rubidium ....................................................................................................................................... 11

5.1 Biološka uloga ........................................................................................................................ 11

5.2 Toksičnost .............................................................................................................................. 11

5.3 Opasnosti ............................................................................................................................... 11

6 Cesijum .......................................................................................................................................... 12

6.1 TERAPIJA CEZIJUMOM ........................................................................................................... 12

6.2 Biološki značaj ....................................................................................................................... 13

6.3 Cezijum hidrid ........................................................................................................................ 13

7 Francijum ....................................................................................................................................... 14

8 Reference : .................................................................................................................................... 16

Uvod

Ovoj grupi pripadaju alkalni metali: litijum (Li), natrijum (Na), kalijum (K), rubidijum (Ru),

cezijum (Cs) i francijum (Fr). Zajednička oznaka za elektronsku konfiguraciju izolovanih

atoma ovih elemenata je ns1, a n ima vrijednost 2-7, za energetske nivoeu kojima se nalazi

samo jedan elektron u odgovarajudoj s-orbitali. Vrijednost oksidacionog broja u jedinjenjima

jonske prirode je +1; grade jednovalentne, bezbojne katjone.

Fizička i hemijska svojstva elemenata u grupi. U elementarnom stanju atomi alkalnih

metala, povezani slabom metalnom vezom, grade metalnu kristalnu rešetku. Zbog

angažovanja samo jednog elektrona veza je slaba, stoga imaju niske temperature topljenja i

malu gustinu (plivaju na vodi – laki metali). Male su tvrdode; toliko su mekani da se mogu

sjedi nožem.

Porastom atomskog broja u grupi rastu atomski i jonski radijusi i gustina, dok temperatura

topljenja i kljucanja opadaju, jer su elektroni koji čine metalnu vezu sve udaljeniji od jezgra,

pa je veza slabija. Srebrnastobijele su boje, dobri su provodnici toplote i elektriciteta.

Alkalni metali boje plamenkarakterističnim bojama, jer su njihovi ns1 elektroni lako pobuđuju i

prelaze na više energetske nivoe u atomu.Pri povratku u osnovno stanje, emituju

primljenu energiju u vidu svjetlosti u vidljivom dijelu spektra. Stoga alkalni metali grade isključivo

pozitivne jone-katjone M+, sa jediničnim naelektrisanjem. Svi ovi katjoni imaju stabilne konfiguracije

najbližeg plemenitog gasa.Alkalni metali imaju i najniže vrijednosti za koeficijente elektronegativnosti

u odnosu na sve druge elemente u periodnom sistemu. Iz toga proizilazi njihov pozitivan oksidacioni

broj, bez obrzira sa kojim elementom grade jedinjenje. Oksidacioni broj de uvijek biti +1.

Na osnovu redoks-potencijala zaključujemo da su to najreaktivniji metali i najjača redukciona

sredstva. Svako, pa i najslabije oksidaciono sredstvo može ih oksidovati. Rasprostranjenost i

nalaženje u prirodi. U prirodi se alkalni metali zbog svoje reaktivnosti nalaze samo u svojim

jedinjenjima, najčešde u sastavu silikata i alumosilikata.

2 Litij

Atomski (redni) broj 3

Relativna atomska masa 6,941 Naziv na hrvatskom Litij

Internacionalni naziv Lithium Oksidacijska stanja +1, [1]

Talište / Vrelište (K) 453,69 / 1620 Elektronegativnost 0,98 / 3,01 eV

Konfiguracija zadnje ljuske 2s1 Element je Metal

Spada u grupu 1 / Ia Spada u skupinu Alkalijski metali

Litij (grč. λιθoς = kamen) otkrio je Johann A. Arfvedson 1817. godine, a prvi ga je u elementarnom

stanju izolirao William Thomas Brande, elektrolizirajudi talinu litijevog oksida 1821. godine.

Litij je najlakši od svih poznatih metala. Najmanje je reaktivan od svih alkalijskih metala.

Također je najtvrđi i najvišeg tališta.

Teže se reže od natrija. Na svježem presjeku je srebrnasto bijel i reflektivan. Sa suhim zrako

reagira vrlo sporo, te dugo ostaje čist. Na običnom zraku nakon nekog vremena presvuče se

hidroksidom i karbonatom.

Litij i njegovi spojevi plamen bojaju intenzivno crvenom bojom.

Upola je manje gustoće od vode, a pliva i u ugljikovodicima, stoga se čuva zaronjen ispod

mineralnog ulja.

Posjeduje najveći specifični toplinski kapacitet od svih elemenata. Pri standardnom tlaku,

postaje supravodljiv ispod 400 μK, a na neznatno višim temperaturama tek na tlakovima preko

200 tisuća atmosfera.

2.1 Spojevi

Litij gradi spojeve u kojima se nalazi u stupnju oksidacije +1, pa tako otapanjem u kiselinama daje jednovalentne soli. Reakcijom s vodikom na povišenoj temperaturi, nastaje litijev hidrid koji lako reagira s vodom. Litijev oksid moguće je dobiti samo reakcijom s čistim kisikom, a litijev nitrid reakcijom s dušikom. Litijev hidroksid dobiva se polaganom reakcijom oksida s vodom: Li2O(s) + H2 → 2 Li+ + 2 OH- Poznata su sva četiri halogenida, od kojih je najvažniji klorid. Svi se litijevi halogenidi mogu sintetizirati izravnom reakcijom elemenata. Ostale soli moguće je prirediti reakcijom metala, oksida, hidroksida ili karbonata reakcijom s kiselinom. Litijum djeluje redukciono najjače, iako je za uklanjanje njegovog elektrona potrebno najviše energije

Prirodni litij sastoji se od dva izotopa:

Li-6 (7,4%) Li-7 (92,6%)

2.2 Upotreba

Litij se koristi elementaran ili kao sol u organskim sintezama, metalurgiji i analitičkoj kemiji,

mazivima i za suhe baterije koje mogu raditi na vrlo niskim temperaturama.

Njegovi izotopi 6Li i 7 korišteni su u proizvodnji litijeve bombe.

Slika.1 Litium 1

Malim dodatkom (<1%) litija poboljšavaju se mehaničke osobine aluminija i korozijska

postojanost magnezija. Slitina litija i magnezija s malo srebra ima manju gustodu od vode, a

veliku čvrstodu i antikorozijsku postojanost.

Litijevi spojevi koriste se u medicini kao psihofarmaci, primjerice za tretiranje bipolarnog

poremedaja, gdje je aktivni sastojak litijev kation.

3 Natrijum


Relativna atomska masa 22,989768 Naziv na bosanskom Natrij Internacionalni naziv Natrium

Oksidacijska stanja +1, [1] Talište / Vrelište (K) 370,96 / 1156,1

Elektronegativnost 0,93 / 2,85 eV Konfiguracija zadnje ljuske 3s1

Element je Metal Spada u grupu 1 / Ia

Spada u skupinu Alkalijski metal

Jedinjnja natrijuma u prirod su vrlo rasprostranjena.Najčešde se nalaze u obliku alumosilikata,u

naslagama kamene soli (NaCl) i čilskoj šaltri (NaNO3).Velike količine NaCl se nalaze rastvorene u

morima i slanim jezerima.NaCl iz morske soli se koristi kao jeftina sirovina za dobijanje drugih

natrijumovih jedinjenja.Kako postoji velika sličnost hemijskih osobina između datih tipova jedinjenja

alkalnih metala,te se u industriji koriste iz ekonmskih razloga i laboratoriji ,jedinjenja natrija.

Metal natrija se u metalurgiji ne upotrebljava.Zbog afiniteta prema vodi često se upotrebljava u

laboratoriji za uklanjanje tragova vlage iz rastvarača.

Jedinjenja

Natrijum hidrid,NaH koji nastaje sintezom iz elemenata ,ima kristalnu strukturu natrijum-hlorida.

Natrijum oksid,Na2O je jedinjenje sa jonskom kristalnom rešetkom.Zbog svoje osobine da jako upija

vlagu koristi se kao sretstvo za sušenje.

Natrjum peroksid,Na2O2 ,se upotrebljava kao oksidaciono sredstvo jer sadrži preoksidni jon.U

vodenom rastvoru peroksidni jon jako hidrolizuje:

Na2O2 + 2 H2O2 2Na+ + 2OH- + H2O2

Natrijum hidroksid .NaOH se lako rastvara u vodi uz oslobađanje velike količine toplote .Veoma je

jaka baza.Stajanjem na vazduhu NaOH i njegov vodeni rastvor lako upijaju CO2 iz vazduha.Trivijalni

naziv mu je masna,kaustična ili kamena soda.Veoma je otrovno jedinjenje.Kao antidot se koristi

razblaženi rastvor sirdetne ili limunske kiseline.

3.1 Spojevi Natrijum-hlorid,NaCl ,kuhinjska so je u prirodi veoma rasprostranjeno jedinjenje.Nalazi se u svim

živim organizmima.Vodeni rastvor NaCl koncentracije 9 g/L naziva se fiziološki rastvor i izotoničan je

sa krvnom plazmom.Pored toga što služi kao začin,koristi se za konzervisanje nekih namirnica.

Natrijum-bromid,NaBr,u medicini se koristi kao sedativ(sredstvo za smirenje)Diazepam/valium.

Natrijum –sulfat,Na2SO4 ,se naziva Galubreova so i koristi se u medicini kao relaksans.

Natrijev amid (NaNH2) je bezbojna staklasta kristalna masa. Nastaje kad se suhi amonijak prevodi

preko rastaljenog natrija.

Natrijev nitrit (NaNO2) je najpoznatiji nitrit. Rabi se pri termičkoj obradi željeza i u organskoj sintezi

pri dobivanju diazonijevih soli.

Natrijev tiosulfat (Na2SO3 x 5 H2O) služi kao fiksir u fotografiji.

Natrijev bisulfat (natrijev hidrogen sulfat, NaHSO4) je kiselinska sol. Bezvodni oblik mu je

higroskopan. To je suhi, zrnati proizvod koji se može sigurno isporučiti i pohraniti. Proizvodi se

reagiranjem sumporne kiseline na natrijev hidroksid. Također se može proizvesti reagiranjem

sumporne kiseline na natrijev klorid na povišenim temperaturama, al se prilikom te reakcije

razvija klorovodik.

Natrijev karbonat (Na2CO3*10H2O, soda) je kruta tvar bijele boje. Soda se dobro otapa u vodi, a

otopina je lužnata. Natrijev se karbonat još naziva i kalcinirana soda. Za dobivanje velikih količina

sode koristi se Solvayev postupak. Nastaje neutralizacijom natrijeve lužine s ugljikovim(IV) oksidom.

Natrijev hipoklorit (NaOHCl) je tvar koja pri standardnim uvjetima dolazi u obliku bijelog praha.

Natrijev hipoklorit se najčešde koristi za bjeljenje i dezinfekciju. U tu svrhu se najčešde koriste otopine

malih koncentracija. Koristi se i za tretiranje vode u bazenima, pri čemu sprječava razvoj bakterija i

algi.

3.2 Biološka uloga : Esencijalan za većinu vrsta, uključujući čovjeka.

Toksični unos: = 12 g

Smrtonosna doza: LDˇ50 = 3000 g

Manjak natrija je jako rijedak, može se desiti ukoliko dođe do prenaglog gubitka kroz jako znojenje, proljev ili povradanje. U tom slučaju se daju pida sa natrijom. Simptomi manjka su nizak krvni pritisak, grčevi u mišidima, problemi sa krvotokom i lupanje srca.

Natrij omogudava ulazak glukoze i ostalih hranjivih supstanci u delije, te rad srčanog mišida. Natrij je uključen i u apsorpciju mnogih hranjivih tvari iz crijeva pomodu natrijum- kalijeve pumpe.

Opasnosti: Natrijevi spojevi, što se tiče sadržaja natrija, nisu opasni, ali prevelika

količina NaCl u prehrani može biti toksična. Dnevni unos veći od preporučenih 2-3 g nije preporučljiv osobama sa srčanim problemima.

4 Kalijum


Relativna atomska masa 39,0983 Naziv na hrvatskom Kalij

Internacionalni naziv Kalium Oksidacijska stanja +1, [1]




U prirodi kalijum se nalazi u mineralima silvina(KCl),karnalitu(KCl*MgCl*H2O).Ovi minerali se koriste

kao vještačka đubriva.Iz njih se dobiva KCl koji je sirovina za sva ostala kalijumova

jedinjenja.Elementarni kalijum koji se dobiva najčešde elektrolizom stopljenomg KCl,ima veoma malu

primjenu.

4.1 Spojevi Kalcijum Hidrid,KH,nastaje prevođenjem suvog vodonika preko stopljenog kalijuma.On ima kristalnu

rešetku natrijum-hlorida.

Kalcijum-oksid,K2O,Kalijum reaguje sa kiseonikom i u zavisnosti od uslova daje oksid,peroksid ili

superoksid.Kalijum oksid teško nastaje direktnom sintezomiz elemenata.Može se dobiti

zagrijavanjem kalij-nitrata ili nitrita sa elementarnim kalija bez prisustva vazduha:

2KON2 + 2K 4K2O + N2

Kalijum-oksid burno reaguje s vodom.

Kalijum peroksid,može se dobiti sagorijevanjem kalijuma ili K2O uz prisustvo ograničene količine

vazduha:

2K2O + O2 2K2O2

Kalijum-superoksid,KO2 ,nastaje sagorijevanjem kalijuma na vazduhu.

Kalijum-hidroksid,KOH,je jaka higroskopska supstanca.Vrlo je jaka baza.Upotrebljava se za dobijanje

mekih kalijumovih sapuna i za dobijanje K2CO3.

Kalijum-bromid,KBr,se koristi u medicini kao sredstvo za umirenje.Kao i svi ostali halogenidi kalijuma i

KBr ima ionsku kristalnu rešetku natrijum-hlorida.

Kalijum-jodid,KI,se upotrebljava u volumetrijskoj analizi jer rastvara jod.Pod uticijem kiseonika iz

vazduha i katalitičkog dejstva svjetlosti,iz vodenog rastvora KI se izdvaja elementarni jod.Stoga se

rastvor KI drži u tamnim bocama.U medicini se koristi u tarapeutske svrhe (kod ateroskleroze).

Kalijum-nitrat,KNO3,se koristi za konzervisanje mesa.

Kalijum-aluminijum-sulfat,kalijumova stipsa,KAl(SO4 )2 * 12 H2O.To je dvoguba so koja se u medicini

koristi kao adstringens.

Fosfati kalijuma imaju slične osobine sa odgovarajudim fosfatima natrijuma,primarni i sekundarni

kalijum-fosfat čine pufer intracelularne tečnosti.

Kalijum-cijanid,KCN,kao so veoma slabe cijanovodonične kiseline reaguje bazno zbog hidrolize

aniona.Vrlo je otrovno jedinjenje.U reakciji sa razblaženim kiselinama oslobađa se gas

cijanovodonik,koji se može prepoznati po mirisu na gorak badem.Cijano vodonik kao i cijanatna

kiselina kao i njene soli su veoma jak otrov.CN- se ireverzibilno vezuje za gvožđe hemoglobina

krvi,time blokiraju njegove funkcije,a istovremeno iritira neke enzime.

4.2 Biološka uloga : Esencijalan svim živim bićima.

Toksični unos: KCl = 4 g

Smrtonosna doza: LDˇ50 = 2600 mg

Kalij je prisutan u svim stanicama i od suštinske je važnosti za:

rad nervnog sustava, u prenošenju hranjivih materija do stanica, u oslobađanju energije iz mišida kontroli grčenja mišida. regulira balans vode, pomaže sve vrste iscjeljivanja i obnove stanica, pomaže pri zarastanju posjekotina, modrica i drugih povreda tkiva. odstranjuje kiseline iz zglobova, olakšava stanje ukočenosti zglobova pomaže u održavanju pH na optimalnoj razini koja je 7,3 – 7,4. prirodni je ublaživač bolnih nadražaja, glavobolja i migrena. mnogi enzimi traže prisustvo kalij-klorida da bi se uopde aktivirali.

Zbog visoke elektrokemijske aktivnosti kalij se stalno krede i potrebno ga je svakodnevno unositi u velikim količinama kako bi se nadoknadio njegov trošak. Kalijeva sol je elektrolit kao i natrijeva. Zahvaljujudi ovom naelektrisanju on i obavlja sve ove poslove u organizmu.

Opasnosti: Toksičnost kalijevih spojeva uvijek dolazi od aniona, a ne od K+ iona. Ipak,

iako se KCl često koristi kao dodatak hrani, postoje slučajevi kod kojih se prevelika doza KCl-a pokazala smrtonosnom.

4.3 Natrij-kalij pumpa Natrijum-kalijum pumpa je oblik primarnog aktivnog transporta jona kroz delijsku membranu koji se

kredu iz sredine sa manjom u sredinu sa vedom koncentracijom pomodu molekula nosača i uz

potrošnju energije. Pri ovom procesu se joni natrijuma aktivno ispumpavaju iz delije, a joni kalijuma

upumpavaju u deliju

Natrijum-kalijum pumpa ima glavnu ulogu u stvaranju membranskog potencijala životinjskih delija.

Potencijal mirovanja ili membranski potencijal je električni napon koji postoji između unutrašnje

(neg.naelektrisana) i spoljašnje stane (poz.naelektrisana)Kada se ove delije nadraže, onda potencijal

mirovanja postaje akcioni potencijal – nervni impuls, pri kome se obrde polarizovanost membrane

tako da unutrašnja strana postaje pozitivno, a spoljašnja negativno naelektrisana.

Slika.1 1

5 Rubidium


Relativna atomska masa 85,4678 Naziv na hrvatskom Rubidij

Internacionalni naziv Rubidium Oksidacijska stanja +1, [1]



Spada u grupu 1 / Ia Spada u skupinu Alkalijski metal

Ima izotope s masenim brojevima: 86, 87. Metalni je rubidij vrlo reaktivan, po ponašanju i kemijskoj

reaktivnosti sličan kaliju, ali je mekši i aktivniji od njega, te se naprimjer na zraku sam zapali. U

Zemljinoj je kori zastupljen vedim prosječnim postotkom nego olovo, brom, kobalt. Nigdje se nije

nakupio u vedim koncentracijama, te je stoga kasno otkriven (1861, Bunsen i Kirchhoff spektralnom

analizom). Služi pri izradi fotodelija, kao i cezij, a upotrebljava se i u žaruljama jer daje svijetlo slično

danjemu.

5.1 Biološka uloga : Rubidij nema poznatu ulogu; njegove soli imaju stimulativan efekt.

5.2 Toksičnost

: Rubidij može biti toksičan ako se proguta.

Smrtonosna doza: LDˇ50 = 3800 g

5.3 Opasnosti

: Rubidijeve soli su uglavnom inertne, njihova toksičnost gotovo uvijek dolazi od aniona,

a ne od Rb+. Ipak, u tijelu može zamijeniti kalij i ukoliko ga se u organizam uvede u

većim količinama može biti opasan.

6 Cesijum


Relativna atomska masa 132,90543 Naziv na hrvatskom Cezij

Internacionalni naziv Caesium Oksidacijska stanja +1, [1]

Talište / Vrelište (K) 301,55 / 951,6 Elektronegativnost 0,79 / 2,18 eV



Cezij (po IUPAC-u caesium, simbol Cs, latinski - caesium) je hemijski element koji spada u alkalne

metale IA grupe periodnog sistema elemenata. Cezij je najteži stabilni alkalni metal.

Otkriven je 1861. godine, a otkrili su ga Robert Wilhelm Bunsen i Gustav Robert Kirchhoff u

mineralnoj vodi na izvoru u Bad Dürkheimu. Zbog dvije plavičaste spektralne linije po kojima je i

otkriven, dali su mu ime po latinskom nazivu caesium - nebesko plav. Tek 1881. godine Carl

Setterberg je prvi predstavio hemijski čist cezij.

Cezij je ekstremno reaktivan element, vrlo je mehak, ima zlatnožute nijanse, a u potpuno čistom

stanju je srebrenasti sjajni metal. Pošto u kontaktu sa zrakom odmah i veoma burno reagira, čuva se

u hermetički zatvorenim staklenim ampulama. Nema podataka da cezij ima neki biološki značaj. U

prirodi se ne javlja u ljudskom organizmu, a nije ni otrovan.

Radioaktivni izotop 137Cs, koji je proizvod cijepanja jezgra, dospio je u velikim količinama u

atmosferu nakon černobilske katastrofe 26. aprila 1986. godine, što je privuklo pažnju javnosti u

cijelom svijetu.

6.1 TERAPIJA CEZIJUMOM

Tretman maligniteta pomoću cezijuma je rezultat rada najviše doktora A. Kejta Bruvera,

mada on to praktično nikad nije primenio na pacijentima. Nekada je obolelima od raka davano

šest grama cezijuma u prahu dnevno. I to je pokazalo rezultate. Ali molekul cezijuma u prahu

je preveliki da bi ćelija kancera mogla da ga proguta. A ako cezijum ne dođe u unutrašnjost

ćelije on ne može da deluje na nju.

Danas se za ovu terapiju koristi tečni jonski cezijum hlorid. Kada uđe u ćeliju raka cezijum

čini da ona postane alkalna (krv koja transportuje cezijum ne postaje alkalna već samo

unutrašnjost kancerozne ćelije). Cezijum ulazi u kancerozne ćelije kada to drugi sastojci ne

mogu.

Tako se kanceru ograničava uzimanje glikoze i on se izgladnjuje. Kancerozne ćelije postaju

slabe i bolesne. Zaustavlja se fermentacija čime se sprečeva da ćelija koristi glikozu.

Neutrališe se mliječna kiselina koja je glavni uzrok ćelijskog nekontrolisanog umnožavanja.

Poznati terapeut u lečenju raka cezijumom je bio nemački lekar dr Hans Nijper (1928-1998).

Mnogi slavni Amerikanci su išli kod njega na tretman uključujući jednog američkog

predsednika.

"Tečni jonski cezijum hlorid kanceroznu ćeliju čini alkalnom i do 8.0 i više. Tako bolesnu

imuni sistem je konačno likvidira. Krvni serum ostaje i dalje na normali ili približno 7.4.

Ne samo da se ovim tumor nakon nekoliko nedelja smanjuje već se prekida proces daljeg

pretvaranja zdravih ćelija u kancerozne. Bol od tumora se zaustavlja 12 do 24 časa od prve

terapije".

6.2 Biološki značaj

Prirodno, cezij se ne nalazi u ljudskom organizmu. Putem hrane, zbog sličnosti sa kalijem,

cezij se resorbira u probavnom sistemu, te kao i kalij uglavnom se taloži u mišićnom tkivu.

Biološko poluvrijeme eliminacije cezija iz ljudskog organizma, u zavisnosi od starosti i spola

osobe, iznosi u prosjeku oko 110 dana.Cezij je hemijski samo u vrlo maloj mjeri otrovan.

Tipična smrtonosna doza LD50 za cezijeve soli iznosi oko 1000 mg/kg (kod pacova, oralno).

Od većeg značaja je ipak otrovno djelovanje ionizirajućeg zračenja unesenih radioaktivnih

cezijevih izotopa, koje u zavisnosti od doze zračenja mogu prouzrokovati trovanje

radijacijom. Zbog dobre rastvorljivosti u vodi većine cezijevih soli, one se u potpunosti

resorbiraju u probavnom sistemu i najvećim dijelom se talože u mišićnom tkivu.Putem

uzimanja hranom radioaktivnog 137Cs nakon černobilske katastrofe 1986. godine na području

SR Njemačke izmjerena je prosječna efektivna doza zračenja u prva tri mjeseca nakon nesreće

od 0,6 μSv kod prosječne odrasle osobe.

6.3 Cezijum hidrid

Cezijum hidrid (CsH) je jedinjenje cezijuma i vodonika. On je bio prva supstanca koja je

generisana putem svetlošću indukovanog formiranja čestica u metalnoj pari.

Jezgra cezijuma u CsH molekulu mogu da budu hiperpolarizovana putem interakcija s parom

cezijuma u procesu poznatom kao spinska razmjena optičkim pumpanjem. Taj proces može

da poveća nuklearno magnetno rezonantni (NMR) signal jezra cezijuma za jedan red veličine

indukovanog formiranja čestica u metalnoj pari.

7 Francijum


Relativna atomska masa 223,0197 Naziv na hrvatskom Francij

Internacionalni naziv Francium Oksidacijska stanja 1

Talište / Vrelište (K) 300 / 950 Elektronegativnost 0,7 / n.a.



Kemijski element francij nosi u periodnom sustavu elemenata simbol Fr, atomski (redni) broj mu je

87, a atomska masa mu iznosi 223,02 (223) *1+. Ima najnižu elektronegativnost od svih poznatih

elemenata, a drugi je najrjeđi od prirodnih elemenata (nakon astata). Francij je visokoradioaktivni

metal koji propada na astat, radij i radon. Kao alkalijski, on ima jedan valentni elektron.

To je bio posljednji element otkriven u prirodi, za razliku od sintetičkih. Izvan laboratorija, francij je

iznimno rijedak, u tragovima pronađen u uranovim i torijevim rudama, gdje se izotop francij-223

nalazi. U bilo kojem trenutku u Zemljinoj kori sveukupno ga je 20-30 g., ostatak je potpuno sintetički.

Najvedi iznos ikada prikupljen bio je grozd od preko 300 000 atoma (od francija-210).

SPOJEVI I UPOTREBA

Francij se može dobiti bombardiranjem torija protonima. Budući da nije izolirana

zamjetljiva količina francija ili njegovih spojeva, kemijska svojstva su istraživana

radiokemijskim tehnikama. Kao i ostali alkalijski elementi, može se iz otopine istaložiti u

obliku karbonata, hidroksida, fluorida, kromata, sulfata i sulfida. Od rubidija i cezija može

se izdvojiti pomoću kationskih izmjenjivača.

Poznato je dvadesetak radioaktivnih i vrlo nestabilnih izotopa masenih brojeva od 201 do

231 (francij je najnestabilniji od prvih sto elemenata u periodnom sustavu). Metal francij

ima talište oko 27°C, a vrelište oko 680°C. Poput rubidija i cezija daje teško topljive

taloge sastava FrClO4 i Fr2PtCL6. Upotreba francija ograničena je samo na znanstvena

istraživanja.

http://www.pse.pbf.hr/hrvatski/_elementi/fr/spojevi.html

8 Reference :

Odabrana poglavlja hemije – prof.dr.Munira Mazalovid

http://hr.wikipedia.org/wiki/Francij

http://sr.wikipedia.org/wiki/Cezijum_hidrid

http://www.ivonazivkovic.net/KANCER-2.html

http://bs.wikipedia.org/wiki/Cezij

http://hr.wikipedia.org/wiki/Francij

http://sr.wikipedia.org/wiki/Cezijum_hidrid

http://www.ivonazivkovic.net/KANCER-2.html

Documents

Elementi prve grupe i njihov biološki značaj