Ekologiczny projekt w kompetentnej szkole,czyli o szkolnych projektach ochrony lokalnej przyrody realizowanych w ramach Kampanii „Szkoły dla przyrody”

Pod red. Marka Kaczmarzyka

ZesZyty ekologicZne 3

Spis treści

Przedmowa 5

Wstęp 7

Projekt edukacyjny a kompetencje ucznia 9

Etapy pracy metodą projektu 11

Ocena działań projektowych 14

Opis działań w projekcie edukacyjnym 15

Opisy projektów realizowanych w ramach Kampanii „Szkoły dla przyrody” 17

1. Tajemnice świętokrzyskiego strumienia 19Urszula Piasta-Kuszewska i Mateusz Bolechowski (Samorządowa Szkoła Podstawowa w Ostojowie)

2. Chrońmy mazurskie jeziora 29Magdalena Wielogórska, Teresa Tymczyk (Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świętajnie) i Urszula Nadolna (Nadleśnictwo Spychowo – Ośrodek Edukacji Ekologicznej)

3. Dolina Górnej Wisły 37Magdalena Jasińska, Magdalena Kozłowska i Stanisław Gola (Gimnazjum Publiczne nr 1 w Czechowicach-Dziedzicach)

4. Inwentaryzacja dendroflory i awifauny oraz badanie wybranych parametrów środowiskowych Szkolnego Parku Dendrologicznego 45Anna Sikora, Krystyna Janik-Chrapusta i Roman Sikora (Zespół Szkół Ogrodniczych w Bielsku-Białej)

5. Miejskie oazy zieleni 53Magdalena Jasińska, Alicja Prończuk i Hanna Martyniszyn (Szkoła Podstawowa nr 4 w Czechowicach-Dziedzicach)

6. Dom nad rozlewiskiem – z wizytą u płazów 59Agnieszka Kowalczyk i Żaneta Foryt (Szkoła Podstawowa nr 17 w Katowicach)

SkładMagda Warszawa

KorektaDagmara Stanosz

Copyright © Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Bystra 2010

ISBN 978-83-61453-08-6

Publikacja została wydrukowana na papierze ekologicznym.

5

7. Obserwacje gęsiówki egipskiej 69Beata Uršnik (Zespół Szkół Zawodowych w Wodzisławiu Śląskim) i Krystian Jainta (Górnośląskie Koło Ornitologiczne)

8. Dzika przyroda nad Żarnówką 75Ewa Sokół, Justyna Dziumowicz i Katarzyna Banasik (Szkoła Podstawowa w Majkowie)

9. Jodłowanie czyli Jodeł Ratowanie 83Urszula Mazur-Stasiak i Monika Stasiak (Szkoła Podstawowa w Łaznowie)

10. Siła zieleni – drzewka życia 91Zofia Wojciechowska (Stowarzyszenie Zielone Dzieci), Anna Gromańska (Zespół Szkół Specjalnych w Mrągowie) i Barbara Dziwiałtowska-Gintowt (Młodzieżowy Dom Kultury w Mrągowie)

Chwila refleksji 100

Literatura 101

Przedmowa

Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, jako organizacja ekologiczna, której celem statutowym jest ochrona dzikiej przyrody podejmuje rokrocznie setki interwencji prawnych i administracyjnych w przypadkach nie respektowania zapisów prawa ochrony przyrody. Zdając sobie jednak sprawę, że najefektywniejszą formą ochrony przy-rody jest ludzkie serce, prowadzimy również kompleksowe działania edukacyjne. Do niedawna większość z nich skupiała się tylko na kształ-ceniu ludzi dorosłych pragnących podjąć konkretne osobiste działania na rzecz przyrody, były to: warsztaty budujące głęboką motywację do ich podjęcia pn.: „Zgromadzenie Wszystkich Istot” oraz sesje kształ-cące bardzo konkretne umiejętności w tej dziedzinie tj.: „Szkolenie Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych”. Zajęcia te prowadzimy nadal, ale postanowiliśmy wzbogacić naszą działalność edukacyjną o swoisty system profilaktyki – kształcenie postaw dzieci i młodzieży w kwestii szacunku do lokalnej przyrody oraz praktycznych umiejętności dbania o właściwy stan jej ochrony.

Problemy ochrony przyrody są bardzo różne i przyjmować mogą cha-rakter od bardzo specjalistycznego, po wręcz populistyczny. Aby móc je skutecznie rozwiązywać nie ma i być nie może tzw. „jedynego słusznego” algorytmu postępowań. By najskuteczniej je rozwiązywać „po prostu” musimy posiadać miłość i szacunek do świata oraz umiejętności mą-drego rozwiązywania problemów, podejmowania współpracy i samo-kształcenia. Rzadko przy wypowiadaniu tak ważkich słów kojarzymy z nimi instytucję szkoły – a to błąd. Spędzamy w szkole prawie połowę swych młodzieńczych dni, tysiące godzin, setki pierwszych poważnych problemów, dziesiątki lekcji życia. Tylko, że w życiu nie ma przedmio-tów i dzwonków na przerwę. Metoda szkolnego projektu to odpowiedź dydaktyki na umiejętne włączenie wiedzy, którą oferuje szkoła w tzw. prawdziwe życie. My postanowiliśmy wesprzeć te instytucje i pomóc im zaplanować i przeprowadzić szkolne projekty pod kątem ochrony lokalnych wartości przyrodniczych. Zaprosiliśmy również nauczycieli do wykorzystania w pracy przy projektach metod i zasad edukacji eko-logicznej proponowanych przez prof. Piotra Skubałę oraz dr. Ryszarda Kulika w pierwszych dwóch zeszytach pakietu edukacyjnego.

Podczas planowania kampanii „Szkoły dla przyrody” postanowili-śmy połączyć dwa najskuteczniejsze mechanizmy dbałości o właściwą ochronę obszarów cennych przyrodniczo: uświadomienie lokalnym

6

Przedmowa

7

społecznościom ich wartości i piękna oraz zmotywowanie ich do pod-jęcia oddolnej inicjatywy strażniczej. Tak trudne zadanie można reali-zować tylko z wykorzystaniem metody projektu, tylko z nauczycielami i tylko z prawdziwymi. Zorganizowaliśmy więc dla nich serię warszta-tów, konferencję i konkurs projektowy, aby odnaleźć tych, którzy w sercu skrywają pasję i motywację do podjęcia tej trudnej, ale i wdzięcznej pró-by ekologicznej pracy wychowawczej. Po żmudnych przygotowaniach ruszyło aż 10 świetnych, szkolnych projektów ochrony lokalnej przyrody, których działania wraz z krótkim dydaktycznym komentarzem przed-stawiamy w niniejszej publikacji. Projekty te zawierają w sobie bardzo różne działania, a skomponowane zostały według następującego klucza:

wzbudzanie i kształtowanie pozytywnego stosunku emocjonal- ■nego, postaw szacunku dla przyrody oraz zrozumienia założeń zrównoważonego rozwoju, również w bezpośrednich działaniach dla przyrody,samodzielna identyfikacja, obserwacja i wzbudzanie ciekawości ■poznawczej w stosunku do najważniejszych wartości lokalnego środowiska przyrodniczego,identyfikacja kluczowych zagrożeń dla miejsc najcenniejszych ■przyrodniczo,podjęcie szerokiej i wieloaspektowej analizy zastanych problemów ■oraz prób odnajdowania metod przeciwdziałania im, wraz z po-zyskiwaniem kompetentnych sojuszników,podjęcie osobistych działań nas rzecz zapewnienia właściwego ■stanu ochrony miejsc cennych przyrodniczo w najbliższej okolicy (we współpracy z jednostkami ochrony przyrody, administracyj-nymi, lokalnymi organizacjami ekologicznymi itp.),zapewnienie trwałości efektów projektów, tzn. zaplanowanie dzia- ■łań długodystansowych oraz sprawnie działającego systemu straż-ników najważniejszych wartości lokalnej przyrody.

Jestem przekonana, że nie dotarliśmy do wszystkich nauczycieli z pasją ekologiczną i dlatego przedstawiamy Wam materiał, licząc na to, iż bę-dzie on inspiracją i pomocnym przewodnikiem w planowaniu działań na rzecz ochrony lokalnych ostoi przyrodniczych.

Iwona KukowkaKoordynatorka Kampanii „Szkoły dla przyrody”

Stacja Edukacji Ekologicznej Pracowni na rzecz Wszystkich Istot

Wstęp

Kiedy myślimy o roli szkoły, o jej funkcji społecznej, myślimy najczęściej o przyszłości. Jako jedno z środowisk społecznych, posiada określone znaczenie w rozwoju młodego człowieka. Nie jest oczywiście jedynym środowiskiem, jakie go kształtuje i zapewne nawet nie najważniejszym. Trudno jednak zaniedbać jej wpływ. Trudno go także przecenić. Jednak wrażenie jakie robi instytucja szkolna na przeciętnym uczniu, wynika z wielu czynników. Ludzie są różni, w tym nasza siła jako gatunku, ale też podstawowa trudność w edukacji. Różne preferencje i zdolności, style poznawcze i przyzwyczajenia, zmienny stopień zaangażowania ucznia w różne obszary wiedzy i kompetencji. Ta różnorodność stano-wi wyzwanie i wymaga podobnego stopnia zróżnicowania propozycji programowych.

Organizacyjne ramy szkoły nie zawsze mieszczą w sobie taką róż-norodność. To problem, którego rozwiązania należy szukać w takich formach pracy, które owe ramy poszerzą. Współczesna szkoła stoi wobec wyzwania, któremu nie może w pełni sprostać. Z założenia ma ona przy-gotować ucznia do funkcjonowania w środowisku społecznym, w ja-kim zajmie miejsce w przyszłości. Mamy więc wyposażyć go w zestaw kompetencji, które umożliwią mu sprawne poruszanie się w przyszłym społeczeństwie. Problem w tym, że rzeczywistość, do której mamy go przygotować jeszcze nie istnieje. Świat zmienia się obecnie tak szybko, że precyzyjne przewidywanie tego, jakie będzie środowisko społeczne wtedy, kiedy uczniowie wejdą w dorosłe życie, jest niemożliwe. Przy-szłość zweryfikuje wiedzę i umiejętności ucznia. Jedyne co możemy zrobić dzisiaj to zderzyć go różnorodnością zadań i wymagań, tak żeby wytworzyć w nim różnorodność kompetencji. Im będzie ich więcej i im będą szersze, tym większa jest szansa, że będą miały jako całość znacze-nie w jego przyszłym życiu.

Edukacja ekologiczna nie jest tutaj wyjątkiem. Merytoryczna wiedza z tego obszaru, choć ważna jako podłoże wnioskowania o naszych moż-liwościach i przewidywania następstw naszych działań, nie wystarczy w przyszłości. W społeczeństwie informacyjnym wiedza rozumiana jako znajomość faktów, dat, norm i definicji tanieje. Można ją zdobyć łatwo pod warunkiem posiadania kompetencji związanych z jej po-szukiwaniem i krytyczną analizą danych. Ewoluuje także sam sposób opisu zjawisk i ich przedstawiania opinii publicznej. Robiące ogromne wrażenie na specjalistach wyniki wnikliwych badań dotyczących stanu

8

Wstęp

9

środowiska obecnie i przewidywań na przyszłość, nie zawsze spełniają swoje zadanie w edukacji ogółu społeczeństwa. Wynikające z nich wizje globalnych, klimatycznych katastrof są często przez media traktowane na równi z zapowiedziami końca świata, wynikającymi z przepowiedni kalendarza Majów.

Wynikają z tego dwa wnioski: po pierwsze edukacja ekologiczna musi mieć lokalny kontekst, ■musi być związana z bezpośrednim otoczeniem młodego człowie-ka, z tym czego dotyka, po czym stąpa i co widzi każdego dnia. Trzeba żeby problemy, o których słucha i czyta, miały dla niego bezpośrednio uchwytne konsekwencje,po drugie zadania jakie stawiamy przed uczniem, kompeten- ■cje jakie chcemy u niego wytworzyć, muszą być maksymalnie zróżnicowane.

Różnorodność jest sposobem chronienia tego, co możliwe. Funkcjonuje jako pewnego rodzaju zabezpieczenie przed tym, co przyszłe pisał w Grze możliwości François Jacob, francuski biolog molekularny. To samo do-tyczy edukacji. Różnorodność kompetencji członków społeczności zde-cyduje o tym, w jaki sposób rozwiążą problemy, jakie postawi przed nimi przyszłość. Konsekwencją oby tych wniosków jest uwaga, jaką dydaktycy kierują obecnie w stronę projektu edukacyjnego.

Projekt edukacyjny a kompetencje ucznia

Projekt edukacyjny jest w szkole jedną z najbardziej użytecznych metod kreowania umiejętności ucznia. Jego specyfika pozwala na osiąganie celów, jakie nie mieszczą się w ramach tradycyjnie rozumianych lekcji, gdzie przestrzenne i czasowe ograniczenia utrudniają kierowanie dzia-łań w stronę kompetencji ogólnych.

Istotą projektu jest samodzielna, nie poddana bezpośredniej kontroli nauczyciela praca uczniów. Nauczyciel kreuje warunki, wyznacza ramy i określa zadania. Poprzez odpowiednio przygotowaną instrukcję pod-porządkowaną precyzyjnemu planowi, wskazuje uczniowi ogólny spo-sób działania i cele. Wyznacza także sposoby kontroli poszczególnych etapów ich realizacji, służy pomocą i radą.

Takie warunki sprzyjają samodzielności i kształtują odpowiedzial-ność za efekty pracy nie tylko własnej ale także innych członków grupy. Kreują postawy i rozwijają zainteresowania. Umożliwiają tworzenie i rozwijanie nie tylko umiejętności przedmiotowych i wiedzy, ale przede wszystkim kompetencji kluczowych dla przyszłego funkcjonowania w społeczności.

Najczęściej wyróżnia się dwa rodzaje projektów:

Projekt badawczy ■ związany jest z procedurami problemowymi. W trakcie jego realizacji uczeń stara się rozwiązać problem w spo-sób będący odbiciem procedury naukowej. Rozpoznaje zagadnie-nie, uczy się stawiania hipotez, projektuje sposoby ich weryfikacji, gromadzi dane i wyciąga wnioski. Odtwarza, we właściwej dla danego poziomu skali, procedury badawczeProjekt działań lokalnych ■ dotyczy problematyki z jaką potyka-my się w lokalnym środowisku społecznym. Tworzy warunki do rozwijania kompetencji związanych z wrażliwością społeczną, świadomością ekologiczną, hierarchią wartości, postawami i za-interesowaniami ucznia. Jest szczególnie przydatny w rozwijaniu takich kompetencji kluczowych jak umiejętność komunikacji i pracy w grupie.

Przy całej różnorodności jaką daje metoda projektu nie można za-pomnieć, że jest to rodzaj oddziaływania dydaktycznego a więc proces, którego celem jest zmiana zachowania ucznia. Warto więc, szczególnie

10

Projekt edukacyjny

11

Projekt edukacyjny

Ryc. 1. Zależność pomiędzy wiekiem dziecka a naciskiem kładzionym na umiejętności kształtowane w procesie dydaktycznym 1

umie

jętn

ości

wiek uczniów

kluczowe przedmiotowe

Wytworzenie u ucznia umiejętności kluczowych jest więc w pewnym sensie celem nadrzędnym. Proces dydaktyczny, jako planowy proces przekazywania treści kulturowych, wymaga jednak wyznaczenia znacz-nie bardziej precyzyjnych celów. 1

Etapy pracy metodą projektu

I. Etap planowania

W prace tego etapu zaangażowani są przede wszystkim nauczyciele (choć nie wyklucza się aktywności ucznia). Mamy tutaj pełną swobodę w tworzeniu projektu, a ewentualne porażki nie dotkną ucznia. Warto więc poświęcić trochę czasu na ocenę własnych możliwości i możliwości jakie daje środowisko lokalne, w którym uczniowie będą działać:

1. Powołanie zespołu nauczycieli oraz ustalenie harmonogramu spo-tkań i pracy. Działania w ramach projektu mają najczęściej wymiar ponadprzedmiotowy. Wymaga to zaangażowania nauczycieli różnych

1 Ryciny 1 i 2 oraz wybrane fragmenty tekstu w ramach rozdziału pochodzą z pu-blikacji autorstwa dr. Marka Kaczmarzyka i Doroty Kopeć pt. Dydaktyka zdro-wego rozsądku, wydanej w 2007 przez Wydawnictwo Edukacyjne WIKING II Sp.j. z Wrocławia.

wtedy, kiedy dydaktycznym kluczem jest dbałość o rozwój umiejętności kluczowych, przypomnieć sobie znaczenie tego pojęcia.

Część umiejętności jakie uczeń nabywa w szkole, ma z konieczności lokalny charakter. Są one związane ze specyfiką przedmiotu i szkoły jako instytucji. Istnieją jednak i takie, których znaczenie ma charak-ter ponadprzedmiotowy, a użyteczność wykracza daleko poza szkołę. Określamy je jako umiejętności kluczowe.

Samokształcenie rozumiane jest jako umiejętność planowania, prze-prowadzania oraz kontroli własnego procesu uczenia się. To umiejęt-ność wyznaczenia własnych celów, a w trakcie procesu, także ich bie-żąca weryfikacja i podporządkowanie konkretyzującym się stopniowo potrzebom.

Komunikacja. Umiejętność rzeczowego prezentowania poglądów, argumentacji i wyrażania opinii. To umiejętność wydajnego prowadze-nia dyskusji na jakiś temat tak, żeby efekt mógł sprostać oczekiwaniom uczestników. Jest to nie tylko kwestia języka ale przede wszystkim kul-tury i dyscypliny wypowiedzi.

Kooperacja – umiejętność współdziałania w grupie, odnajdywania w niej miejsca dla siebie, świadomość własnych preferencji i możliwości w tym zakresie.

Kreatywne myślenie. Umiejętność wykorzystania wiedzy i umiejęt-ności w sytuacjach wykraczających poza znany schemat. Na poziomie praktyki szkolnej jest osiągane przy zastosowaniu procedur nauczania problemowego.

Wykorzystanie technologii informatycznej jest umiejętnością nie-zbędną do tego, żeby korzystać z zasobów internetu, multimedialnych programów edukacyjnych czy elementów obudowy dydaktycznej nie-których programów. Pojawiają się także propozycje multimedialnych podręczników.

Kiedy kształtować umiejętności kluczowe? Programy przedmiotowe są przecież bardzo obfite, wiele jest treści i umiejętności niezbędnych, na wszystkie trzeba znajdować czas. Warto jednak przypomnieć sobie, że powstawanie kompetencji o charakterze ogólnym wyprzedza pozo-stałe. Efektywnie dysponując systemem kompetencji kluczowych, mo-żemy sprawniej podjąć się nabywania umiejętności przedmiotowych (patrz Ryc. 1).

12

Projekt edukacyjny

13

Projekt edukacyjny

przedmiotów. Nie możemy się jednak ograniczyć do wstępnych de-klaracji uczestnictwa. Przystępujący do realizacji projektu nauczyciel musi z góry znać swoje obowiązki. Unikniemy także wielu nieporo-zumień, kiedy wyznaczymy konkretny czas, jaki każdy będzie musiał poświęcić projektowi.

2. Ocena zasobów (możliwości szkoły i środowiska lokalnego oraz kom-petencji osób związanych z projektem). Jest to niezwykle ważny etap pracy. Nie możemy sobie pozwolić na wyznaczanie uczniowi zadań, któ-re nie będą mogły być zrealizowane z przyczyn obiektywnych. Musimy wiedzieć jakim sprzętem będziemy dysponować, jakie będzie wsparcie ze strony dyrekcji szkoły, instytucji współpracujących, ekspertów jakich będziemy chcieli zaprosić do współpracy.

3. Wybór zadania dla uczniów. Dopiero drobiazgowa ocena zasobów pozwoli nam na wybór konkretnych zadań dla uczniów i ich grup. Może się okazać, że część z nich będziemy musieli wykonać sami, jeszcze na etapie planowania.

4. Tworzenie opisu (instrukcji) projektu. Etap ten decyduje o jakości pracy ucznia oraz o jego bezpieczeństwie wobec stawianych w projekcie wymagań. Dokładna instrukcja zwolni nas także z niekończących się pytań dotyczących szczegółów a w konsekwencji pozwoli nie ograniczać swobody działania uczniów.

Instrukcja powinna zawierać:

Temat projektu

Wyraźnie zdefiniowany, jednoznacznie brzmiący temat zrozumiały dla wszystkich uczestników projektu, dostosowany do wieku i możliwości ucznia

Cele Czego uczniowie się dowiedzą? Czego się nauczą?

Dokładny opis zadania

Co konkretnie mają wykonać uczniowie? ■ Z jakich źródeł powinni skorzystać? ■ Na jaką pomoc mogą liczyć ze strony nauczyciela? ■ Czy przewidywane są konsultacje z ekspertem?

Opis sposobu pracy

Czy praca ma być wykonywana indywidualnie czy w grupach? ■ Jeśli w grupach to w jakich (o jakiej strukturze, jak dobranych – czytelne kryteria doboru, jak liczne będą grupy)?

Opis zasad prezentacji

Kiedy ma się odbyć prezentacja? ■ Jaki jest czas przewidywany na prezentacje każdego ucznia, grupy? ■ Z jakich materiałów i jakiego sprzętu uczniowie mogą korzystać?

Opis systemu oceniania

Za co i jak uczniowie będą oceniani? ■ Jakie będą kryteria oceny? ■ Czy przewidywana jest ocena etapowa? ■ Jak będzie przebiegała samoocena? ■ Za co i jak będzie oceniana prezentacja?

5. Określenie sposobów i kryteriów oceny pracy uczniów. Jasne i jed-noznaczne kryteria oceniania są jak zawsze nieodzowne. Ważne jest ich wypracowanie na początku projektu i umieszczenie w instrukcji. Uczeń nie może mieć wątpliwości w tym zakresie. Jeśli projekt trwa dłużej, powinniśmy wyznaczyć kilka sesji ewaluacyjnych. Ma to szczególne znaczenie dla młodszych uczestników.

6. Wybór grup i zajęć, podczas których realizowany będzie projekt. Istnieje wiele sposobów wyboru uczniów do uczestnictwa w projekcie. Często już sam temat pozwala wyłonić grupy projektowe na podstawie indywidualnych zainteresowań i preferencji. Możemy też skierować propozycję do odkreślonych grup (np. wiekowych). Uczestnictwo w pro-jekcie powinno być jednak wyłącznym wyborem ucznia.

II. Etap realizacji

W tym etapie działają już przede wszystkim uczniowie. Realizują za-dania zgodnie z otrzymanymi instrukcjami oraz podlegają okresowej kontroli. Realizujące projekt grupy są wspierane przez zaangażowanych nauczycieli oraz ekspertów spoza szkoły.

III. Ewaluacja projektu

Nie chodzi tutaj o ocenę jakości i efektów pracy ucznia. Ewaluacja ma znacznie szerszy charakter. Musimy dzięki niej uzyskać informacje, które pomogą nam nie tyle w ustaleniu przyczyn ewentualnych niepowodzeń, braków i problemów, co pozwolą wyłonić i rozwinąć te obszary projek-tu, które okazały się szczególnie efektywne w osiąganiu naszych celów.

14

Projekt edukacyjny

15

Projekt edukacyjny

Ocena działań projektowych

Jak każde złożone działanie nastawione na osiąganie celów, projekt dy-daktyczny powinien podlegać ocenie. W trakcie jego przygotowywania warto poświęcić nieco czasu na planowanie także i tej jego części. Każdy nauczyciel zna procedury i metody ewaluacji procesu dydaktyczne-go, dlatego tutaj pragnę zwrócić uwagę na pewien szczególnie ważny aspekt procesu oceniania w przypadku projektu. Zbyt rzadko bowiem zastanawiamy się nad kontekstem procesu oceniania. Delikatne relacje pomiędzy poziomem trudności zadań, jakie stawiamy przed uczniem, a poziomem jego kompetencji, mogą mieć wpływ nie tylko na naszą oce-nę jego działań, ale także na stopień w jaki zaangażuje się w projekt.

Zanim zaczniemy oceniać, a także zanim uczeń będzie gotowy być ocenianym, musimy wraz z nim odpowiedzieć sobie na proste pytanie: Jaka jest aktualna relacja pomiędzy stanem jego kompetencji a stawia-nymi mu zadaniami i wymaganiami?

Ryc. 2. Kanał przepływu (wyjaśnienia w tekście)

stop

ień

trud

nośc

i

umiejętności1 2 3 4

100

80

60

40

20

0

a3

niepokój

kanał przepływu

nudaa1

a2

Jeżeli stopień trudności stawianych uczniowi zadań odpowiada jego umiejętnościom, weryfikacja stanu tych ostatnich, pozwoli mu na pla-nowanie rozwoju, zmotywuje go w pewnych obszarach kompetencji,

zadowoli w innych, ale całość komunikatu nie spowoduje zasadniczo ani lęku o przyszłość, ani przekonania o najczęściej złudnej doskona-łości. Pozycja a1, to właśnie pozycja w bezpiecznym obszarze, który nazwiemy „kanałem przepływu”. Jeśli zadania, jakie stawiamy uczniowi znacznie przekraczają jego kompetencje (pozycja a3), uczeń raczej nie podejmie prób ich poszerzenia. Sygnalizowane przez nas braki są tak rozległe, że krótki czas jaki pozostaje do kolejnej oceny, nie wystarcza w rozumieniu ucznia na ich nadrobienie. Oczywiście niezwykle istotna będzie w takim przypadku forma komunikatu, ale zasadnicza reakcja ucznia będzie daleka od oczekiwanej. Nieuchronnie pojawia się niepo-kój, brak wiary w możliwość samodzielnego sprostania wymaganiom. Poziom stresu może być tak duży, że uczeń stara się być przezroczysty, zniknąć nam z oczu. W takim stanie znajduje się zupełnie poza sferą naszych oddziaływań.

Jeśli nasze wymagania są znacznie niższe od kompetencji ucznia (pozycja a2) pojawia się u niego nuda. Spada motywacja do dalszej pra-cy. Łatwo pojawia się wówczas przekonanie o tym, że podejmowanie wysiłku pozbawione jest sensu. Na naszych lekcjach pojawia się kry-minał czytany pod ławką albo jawne lekceważenie. Uczeń szuka sposo-bu na przetrwanie nudnych zajęć, zaczyna przeszkadzać nam i innym uczniom w grupie zadaniowej.

Opis działań w projekcie edukacyjnym

Właściwe przygotowanie projektu pozwala na jego dokładny opis. Jego przygotowanie da możliwość ogarnięcia całości, co przy projektach dłu-gotrwałych i złożonych nie zawsze jest proste. Z drugiej strony taki opis posłużyć może dla innych nauczycieli planujących podobne działania oraz tych, których poprosimy o opinię.

Opis tutaj przedstawiony jest oczywiście rodzajem szablonu. W żad-nym razie nie można go traktować jako wymóg stawiany projektowi szkolnemu jako metodzie projektowania procesu dydaktycznego. Wiele działań mających charakter projektu edukacyjnego może przecież nawet się nie zmieścić w takie ramy, a jednak za ich pośrednictwem osiągnie-my cele, o jakich była mowa wcześniej. Bywa czasem, że pewne działania dalekie są od skojarzeń ze szkołą, a jednak widziane okiem dydaktyka, zawierają elementy typowego projektu edukacyjnego. Przykładem niech

Projekt edukacyjny

będzie Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, która poza oczywistym efektem w postaci środków finansowych, uczy młodych ludzi odpowie-dzialności, współdziałania, pozwala na poprawienie relacji ze środowi-skiem lokalnym, poprawia samoocenę.

■ ■ ■

Projekty realizowane w ramach kampanii „Szkoły dla przyrody”, które prezentujemy w dalszej części publikacji, zostały opisane za pomo-cą schematu bardzo uproszczonego, mającego na celu przedstawienie pewnych pomysłów i logiki ich konstrukcji, i jako takie powinny być traktowane. Opisów dokonali realizatorzy szkolnych projektów, pragnąc podzielić się z Państwem swoją motywacją, wskazówkami praktyczny-mi i refleksją.

Przedstawione projekty to działania bardzo zróżnicowane, odwołu-jące się do różnych kompetencji, stawiające przed uczniem różnorakie zadania. Wszystkie związane są z ochroną środowisk lokalnych, z ich poznawaniem i oceną ich stanu. Prowadząc od wielu lat podobne pro-jekty edukacyjne, mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że jest to najkrótsza droga do przekonania młodego człowieka o wartości i zna-czeniu tego, obok czego często przechodzi bez zastanowienia. Dlatego serdecznie zapraszam do zapoznania się z kolejnymi ciekawymi pomy-słami, a być może i do ich realizacji na własnym gruncie.

Opisy projektów realizowanych w ramach Kampanii „Szkoły dla przyrody”

19

Opisy projektów

Tajemnice świętokrzyskiego strumienia

Realizatorzy: Urszula Piasta-Kuszewska i Mateusz Bolechowski

Instytucja realizująca: Samorządowa Szkoła Podstawowa im. Wandy Łyczkowskiej w Ostojowie

Partnerzy projektu: Polski Związek Wędkarski, Społeczna Straż Rybacka

Jest to projekt działań lokalnych. Należy do tych, w których cele o charakterze społecznym mają zdecydowaną przewagę. Wspiera przede wszystkim kompetencję pracy w zespole. Od procedury tworzenia grup projektowych aż po ocenę osiągnięć wszystko jest podporządkowane działaniom w grupie. Zastosowana przez prowadzących nauczycieli zasada minimalnej ingerencji pozwala na wykazanie naturalnych me-chanizmów obecnych w czasie takiej formy działań. Do kompetencji rozwijanych w projekcie zaliczyć można: podejmowanie decyzji w gru-pie, rozwiązywanie konfliktów, wyrażanie swojej opinii i słuchanie opinii innych, poszukiwanie kompromisu, dyskusję, przydział zadań i ról, dokonywanie oceny, wspólne radzenie sobie z trudnościami.

Miejsce i opis założeń

Projekt dotyczy fragmentu rzeki Kamionki, która na odcinku blisko sąsiadującym ze szkołą ma cechy unikalnej na tym terenie rzeki górskiej. Świadczą o tym występujące tam gatunki zwierząt i roślin. Poprzez niszczącą działalność człowieka dzika przyroda tego miejsca jest realnie zagrożona. Negatywne wpływy działalności człowieka w dużej mierze wynikają z niskiej świadomości społeczeństwa i braku wiedzy o blisko-ści i ważkości tak cennego przyrodniczo miejsca. Większość mieszkań-ców tego terenu to rodziny uczniów uczęszczających do szkoły, dlatego też poprzez dzieci planujemy kształtowanie ekologicznych postaw ich rodziców i sąsiadów.

komentarze Redaktora

20

Opisy projektów

Cele szczegółowe

Dzięki wyprawom nad rzekę i zbadaniu jej środowiska, uczniowie po-szerzają swoją wiedzę nt. elementów przyrody, które codziennie mijają w drodze do szkoły. Planuje się, aby poprzez pobudzenie zaintereso-wania stanem przyrody, jej życiem i skarbami zmniejszył się stopień emocjonalnej i poznawczej obojętności wobec niej. Duży nacisk kładzie się w ramach tego projektu również na kształcenie postaw odpowie-dzialności za stan przyrody rzeki. Dzieci dowiedzą się kiedy i jak re-agować na niszczenie przyrody, by móc ją chronić i zachować w stanie naturalnym.

Praca w grupie

Jedną z korzyści jaką daje praca nad realizacją tego projektu jest to, iż uczniowie rozwijają umiejętności związane z pracą w grupie. Grupy powstały po dłuższych rozmowach i w przekonaniu, że będą działać efektywniej kiedy znajdą się w niej nie tylko przyjaciele ale i osoby kompetentne i pomocne w realizacji poszczególnych zadań. Wchodzili do nich uczniowie o różnym poziomie umiejętności i zróżnicowanym poziomie osiągnięć szkolnych. Uczniowie osiągający lepsze wyniki wspierają pozostałych, co zwiększa efektywność ich własnej nauki. Aby jednak uniknąć wzajemnego wyręczania się w działaniach poszczegól-nych członków grup zadaniowych, stosowano metodę puzzli – każde zadanie ma szansę pełnej realizacji jedynie jeśli połączy się ze sobą, jak elementy układanki, efekty pracy poszczególnych członków grupy. Po pewnym czasie w każdej grupie poszczególne osoby przyjęły sponta-nicznie najbardziej dla siebie odpowiednie role. Przyjęto zasadę braku ingerencji. Ustalono także pewne normy, niektóre zachowania były wspierane, inne eliminowane, jednak i tutaj ingerencja nauczyciela była niewielka. Z czasem uczniowie zaczęli utożsamiać się z normami, które sami wypracowali. Ważnym elementem projektu jest prezentacja wyni-ków działań. Przyjęto zasadę, w myśl której uczestniczyli w niej wszyscy członkowie grupy. Daje to poczucie spełnienia zadania i indywidualne-go zadowolenia z końcowego efektu pracy. Zmusza też do samooceny, często jest to pierwsza próba wystąpienia przed większą publicznością.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

ykon

ania

pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

Grup

a za

dani

owa

nr 1

„Z

imor

odki

”

■ Ucz

niow

ie b

ędą

bada

ć, ja

k dy

nam

iczn

a je

st d

zika

rzek

a, c

o po

wod

uje

zmia

ny

kory

ta rz

eki i

poz

iom

u w

ody,

ora

z do

cze

go

ta w

iedz

a m

oże

im b

yć p

rzyd

atna

(np.

w

któ

rych

mie

jsca

ch m

ogą

spod

ziew

ać

się

głęb

okie

j wod

y, g

dzie

syp

kieg

o dn

a,

dlac

zego

nie

nal

eży

budo

wać

dom

ów n

a te

rena

ch z

alew

owyc

h)■ E

lem

ente

m b

adań

nad

zm

iana

mi r

zeki

bę

dzie

rów

nież

dok

onan

ie d

okum

enta

cji

ukaz

ując

ej c

enne

his

tory

czni

e ob

iekt

y zn

ajdu

jące

się

nad

rzek

ą

■ zba

dani

e ko

ryta

rzek

i (je

go

szer

okoś

ci, s

truk

tury

dna

, us

tale

nie

pręd

kośc

i nur

tu,

jego

zal

eżno

ści o

d ks

ztał

tu

kory

ta)

■ zba

dani

e zm

ienn

ości

po-

ziom

u rz

eki (

w z

ależ

nośc

i od

pory

roku

, int

ensy

wno

ści o

pa-

dów

i in

nych

czy

nnik

ów, j

ak

twor

zeni

e ta

m p

rzez

bob

ry)

■ zba

dani

e po

dsta

wow

ych

para

met

rów

wod

y■ d

okum

enta

cja

cenn

ych

hi-

stor

yczn

ie o

biek

tów

nad

rzek

ą (s

tare

kap

liczk

i czy

poz

osta

ło-

ści m

łynó

w)

■ wyp

raw

y te

reno

we

■ stw

orze

nie

doku

men

tacj

i bad

awcz

ej (t

abel

do

kona

nych

pom

iaró

w, a

naliz

y ba

dań,

rysu

nków

i m

akie

ty k

oryt

a rz

eczn

ego

z na

jważ

niej

szym

i el

emen

tam

i) ■ p

rzyg

otow

anie

spe

cjal

nej g

ablo

ty s

zkol

nej

z m

iner

ałam

i zna

lezi

onym

i w k

oryc

ie rz

eki (

jako

el

emen

tu s

zkol

nego

alb

umu

rzek

i)■ p

obra

nie,

bad

anie

i an

aliz

a pr

óbek

wod

y z

rzek

i za

pom

ocą

urzą

dzen

ia te

stuj

ąceg

o■ w

ykon

anie

arc

hiw

izac

ji fo

togr

aficz

nej:

aktu

al-

nych

zdj

ęć i

prób

a od

nale

zien

ia fo

togr

afii a

rchi

-w

alny

ch w

rodz

inny

ch a

lbum

ach

■ zba

dani

e ob

iekt

ów h

isto

rycz

nych

, głó

wni

e m

ły-

nów

, pop

rzez

wyk

onan

ie d

okum

enta

cji f

otog

ra-

ficzn

ej i

jej z

esta

wie

nia

z m

ater

iała

mi ź

ródł

owym

i

■ mak

ieta

kor

yta

rzec

z-ne

go i

gabl

ota

z m

ine-

rała

mi (

do s

zkol

nego

al

bum

u rz

eki)

■ ana

liza

czys

tośc

i w

ody

■ pre

zent

acja

mul

ti-m

edia

lna

doty

cząc

a te

mat

yki b

ędąc

ej

w z

akre

sie

dzia

łani

a gr

upy

■ zdj

ęcia

do

orga

niza

cji

wys

taw

y fo

togr

aficz

nej

pods

umow

ując

ej p

ro-

jekt

(dyn

amik

a rz

eki

i obi

ekty

his

tory

czne

)

Grup

a za

dani

owa

nr 2

„Zaw

ilce”

■ Zai

nter

esow

anie

ucz

niów

bot

anik

ą,

różn

orod

nośc

ią g

atun

ków

rośl

in w

ystę

-pu

jący

ch w

bez

pośr

edni

m s

ąsie

dztw

ie,

koni

eczn

ości

ą oc

hron

y ga

tunk

ów rz

adki

ch

i zag

rożo

nych

ora

z m

ożliw

ości

ami w

yko-

rzys

tani

a ro

ślin

w ż

yciu

cod

zien

nym

Odn

alez

ieni

e i o

znac

zeni

e ro

ślin

wys

tępu

-ją

cych

nad

rzek

ą■ Z

wró

ceni

e uw

agi n

a ga

tunk

i rza

dkie

i chr

o-ni

one

oraz

wyk

orzy

styw

ane

prze

z lu

dzi

Uczn

iow

ie n

aucz

ą si

ę w

ykor

zyst

ywan

ia

wie

dzy b

otan

iczn

ej w

pra

ktyc

e, d

owia

dują

c si

ę, k

tóre

rośl

iny

mog

ą w

ykor

zyst

ać w

do-

mu,

w c

elac

h le

czni

czyc

h lu

b ku

linar

nych

, a

któr

e są

chr

onio

ne

■ Zap

ozna

nie

z id

eą k

onie

czno

ści o

chro

ny

gatu

nków

i ic

h si

edlis

k■ K

szta

łcić

się

będ

zie

rów

nież

zro

zum

ieni

e i s

zacu

nek

dla

zapi

sów

pra

wa

o oc

hron

ie

rośl

in

■ opr

acow

anie

czę

ści b

ota-

nicz

nej s

zklo

nego

alb

umu

rzek

i ze

zdję

ciam

i i o

pise

m

wys

tępu

jący

ch n

ad K

amio

nką

rośl

in, w

pod

zial

e na

wod

ne

i ląd

owe,

ze

szcz

egól

nym

uw

zglę

dnie

niem

gat

unkó

w

char

akte

ryst

yczn

ych

dla

górs

kich

str

umie

ni i

dolin

rz

eczn

ych

(mec

h w

odny

, ol

cha,

kni

eć b

łotn

a)■ p

rzyg

otow

anie

i dy

stry

bucj

a ul

otek

dla

mie

szka

ńców

■ wyp

raw

y te

reno

we

z at

lasa

mi i

pom

ocam

i na-

ukow

ymi.

Podc

zas

węd

rów

ki u

czni

owie

odn

ajdu

ją

różn

e ga

tunk

i i z

pom

ocą

mat

eria

łów

źró

dłow

ych

doko

nują

ich

opis

u■ w

ykon

anie

dok

umen

tacj

i fot

ogra

ficzn

ej z

nale

-zi

onyc

h ok

azów

■ prz

ygot

owan

ie k

rótk

ich

info

rmac

ji nt

. roś

lin

wys

tępu

jący

ch n

ad K

amio

nką

w k

onte

kści

e m

oż-

liwoś

ci ic

h w

ykor

zyst

ania

lub

z uz

asad

nien

iem

ko

niec

znoś

ci ic

h oc

hron

y■ z

e zd

jęć

i opi

sów

rośl

in z

osta

nie

na p

otrz

eby

szko

lneg

o al

bum

u rz

eki w

ykon

ana

jego

czę

ść

bota

nicz

na■ o

prac

owan

ie u

lotk

i inf

orm

acyj

nej (

zaw

iera

jące

j in

form

acje

o e

fekt

ach

prac

y w

szys

tkic

h gr

up),

maj

ącej

zw

róci

ć uw

agę

doro

słyc

h i r

ówie

śnik

ów

na p

rzyr

odni

czą

wyj

ątko

woś

ć rz

eki K

amio

nki

■ szk

olny

alb

um rz

eki –

cz

ęść

bota

nicz

na

prez

enta

cja

mul

ti-m

edia

lna

doty

cząc

a te

mat

yki b

ędąc

ej

w z

akre

sie

dzia

łani

a gr

upy

■ zdj

ęcia

do

orga

niza

-cj

i wys

taw

y fo

togr

a-fic

znej

pod

sum

owuj

ą-ce

j pro

jekt

(flor

a –

jej

boga

ctw

o, w

ażko

ść

i och

rona

) ■ u

lotk

i inf

orm

a-cy

jne

dla

loka

lnej

sp

ołec

znoś

ci

Grup

a za

da-

niow

a nr

3„P

strą

gi”

■ Zap

ozna

nie

uczn

iów

z b

ogac

twem

faun

y zw

iąza

nej z

rzek

ą Ka

mio

nką

■ Ide

ntyfi

kacj

a, tr

opie

nie

i ozn

acze

nie

zwie

rząt

wys

tępu

jący

ch n

ad rz

eką

Zwró

ceni

e uw

agi n

a ga

tunk

i rza

dkie

i c

hron

ione

■ Z

apoz

nani

e z

ideą

kon

iecz

nośc

i dba

-ło

ści o

zap

ewni

enie

wys

okie

go p

ozio

mu

bior

óżno

rodn

ości

■ Wyc

zule

nie

na p

rzyp

adki

zab

ijani

a,

męc

zeni

a zw

ierz

ąt, n

iszc

zeni

a ic

h si

edlis

k i l

ęgow

isk

■ Ksz

tałc

ić s

ię b

ędzi

e ró

wni

eż p

osta

wę

sza-

cunk

u i z

rozu

mie

nia

dla

praw

a o

ochr

onie

zw

ierz

ąt i

ich

sied

lisk

■ odn

alez

ieni

e i i

dent

yfika

cja

w n

atur

alny

m ś

rodo

wis

ku

i w a

tlasi

e ga

tunk

ów z

wie

rząt

w

ystę

pują

cych

w rz

ece

■ wyk

onan

ie p

omni

ka p

strą

ga

i um

iesz

czen

ie g

o w

pob

liżu

szko

ły ja

ko z

naku

zag

rożo

ne-

go w

rzec

e ga

tunk

u fa

uny

■ prz

ygot

owan

ie d

okum

enta

cji

foto

grafi

czne

j odn

alez

iony

ch

gatu

nków

zw

ierz

ąt

■ wyp

raw

y w

tere

n, p

ołąc

zone

z

obse

rwac

jam

i fau

ny■ z

e zd

jęć

i opi

sów

zw

ierz

ąt z

osta

nie

na p

otrz

eby

szko

lneg

o al

bum

u rz

eki

wyk

onan

a je

go c

zęść

faun

isty

czna

■ obs

erw

acje

pta

ków

i ss

aków

w

typo

wyc

h dl

a ni

ch s

iedl

iska

ch

■ poz

naw

anie

np.

wyd

rzyc

h śl

izga

wek

i b

obro

wyc

h ta

m o

raz

nor

■ obs

erw

acja

żer

ując

ych

pstr

ągów

po

toko

wyc

h i g

łow

aczy

■ obs

erw

acja

nie

wie

lkic

h zw

ierz

ąt, t

ypow

ych

dla

górs

kieg

o st

rum

ieni

a (ję

tka

maj

owa,

chr

uści

k,

wid

elni

ca, k

iełż

zdr

ojow

y, m

inóg

str

umie

niow

y)

■ wyc

iecz

ka d

o oś

rodk

a re

konw

ales

cenc

ji pt

aków

dra

pież

nych

■ z

apoz

nani

e z

biol

ogią

pst

rąga

pot

okow

ego

wyc

iecz

ka d

o za

kład

u w

yrob

ów k

amio

nkow

ych

i wsp

ólne

wyk

onan

ie z

glin

y du

żej r

zeźb

y ps

trąg

a,

któr

a na

zak

ończ

enie

pro

jekt

u zo

stan

ie u

rocz

y-śc

ie o

dsło

nięt

a pr

zed

budy

nkie

m s

zkoł

y. B

ędzi

e to

sym

bol z

agro

żone

go g

atun

ku ż

yjąc

ego

w n

a-sz

ym b

ezpo

śred

nim

sąs

iedz

twie

i w

ezw

anie

do

podj

ęcia

dzi

ałań

na

rzec

z je

go o

chro

ny■ w

ykon

anie

mał

ych

rzeź

b ps

trąg

ów in

dyw

idua

l-ni

e –

na o

sobi

stą

pam

iątk

ę

■ szk

olny

alb

um rz

eki –

cz

ęść

faun

isty

czna

■ p

omni

k ps

trąg

a po

toko

weg

o (i

mał

e pa

mią

tkow

e fig

urki

ps

trąg

a dl

a uc

znió

w)

■ dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na d

o w

y-ko

rzys

tani

a po

dcza

s w

ysta

wy

i pre

zent

acji

mul

timed

ialn

ej p

odsu

-m

owuj

ącyc

h pr

ojek

t

Grup

a za

da-

niow

a nr

4„W

ydry

”

■ Ucz

niow

ie p

odej

mą

prób

ę id

enty

fikac

ji za

groż

eń p

rzyr

odni

czyc

h rz

eki i

poz

yska

ją

wie

dzę

w z

akre

sie

prze

ciw

dzia

łani

a ty

m

zagr

ożen

iem

■ Ksz

tałc

ić s

ię b

ędzi

e ró

wni

eż p

osta

wę

szac

unku

i zr

ozum

ieni

a dl

a ko

niec

znoś

ci

prze

strz

egan

ia p

raw

a o

ochr

onie

prz

yrod

y i ś

rodo

wis

ka

■ rys

unek

/map

a rz

eki z

za-

znac

zeni

em m

iejs

c ni

ebez

-pi

eczn

ych

dzia

łań

czło

wie

ka

wzg

lęde

m ś

rodo

wis

ka rz

eki

oraz

prz

ykła

dów

zró

wno

waż

o-ne

go je

j wyk

orzy

stan

ia■ w

ykon

anie

dok

umen

tacj

i fo

togr

aficz

nej m

iejs

c dz

ikic

h i z

nisz

czon

ych

inge

renc

ją

czło

wie

ka■ w

ywia

d z

mie

jsco

wą

ludn

o-śc

ią n

a te

mat

„Rz

eka

wcz

oraj

i d

ziś”

■ wyp

raw

y w

tere

n, p

odcz

as k

tóry

ch o

maw

iane

i p

okaz

ywan

e na

prz

ykła

dach

będ

ą ni

szcz

ące

dla

przy

rody

efe

kty

niep

rzem

yśla

nej d

ział

alno

ści

czło

wie

ka o

raz

przy

kład

y zr

ówno

waż

oneg

o w

yko-

rzys

tani

a rz

eki

■ dok

umen

tacj

a pr

zeks

ztał

ceń

i szk

odliw

ych

dzia

-ła

ń cz

łow

ieka

na

tym

tere

nie

(foto

grafi

e i p

roto

ko-

ły z

wiz

ji te

reno

wyc

h)■ o

prac

owan

ie m

apki

zag

roże

ń i m

iejs

c sz

cze-

góln

ie n

araż

onyc

h na

deg

rada

cje

war

tośc

i pr

zyro

dnic

zych

■ wyk

onan

ie p

laka

tów

naw

ołuj

ącyc

h do

sza

now

a-ni

a rz

eki i

rozw

iesz

enie

ich

w s

zkol

e i o

kolic

y

■ m

apka

mie

jsc

zagr

o-żo

nych

i zn

iszc

zony

ch

prze

z dz

iała

lnoś

ć cz

ło-

wie

ka (

elem

ent

szko

l-ne

go a

lbum

u rz

eki)

■ fot

ogra

fie, w

ykor

zy-

stan

e do

org

aniz

acji

wys

taw

y i p

reze

ntac

ji m

ultim

edia

lnej

■ pla

katy

zac

hęca

jące

do

dba

łośc

i o ś

rodo

wi-

sko

natu

raln

e ■ m

ater

iały

z

wyw

iadó

w

Połą

czon

e gr

upy

■ Wsk

azan

ie n

a ko

niec

znoś

ć bu

dow

ania

pa

rtne

rstw

a dl

a oc

hron

y rz

eki i

pos

zuki

-w

ania

wsp

arci

a w

śród

spr

zym

ierz

eńcó

w,

któr

ym ró

wni

eż z

ależ

y na

zac

how

aniu

do

breg

o st

anu

przy

rody

rzek

i■ W

spól

ne o

prac

owan

ie e

fekt

ów p

racy

gru

p i w

szys

tkic

h po

djęt

ych

dzia

łań

w ra

mac

h pr

ojek

tu

■ spo

tkan

ie z

nau

kow

cem

i lo

-ka

lnym

bad

acze

m p

rzyr

ody;

cz

łonk

iem

koł

a w

ędka

rski

ego

i Spo

łecz

nej S

traż

y Ry

back

iej

■ pom

oc w

zar

ybie

niu

przy

goto

wan

ie w

ysta

wy

i pre

-ze

ntac

ji w

ieńc

zące

j pro

jekt

■ ucz

niow

ie z

asta

now

ią s

ię w

spól

nie

gdzi

e m

ożna

sz

ukać

soj

uszn

ików

, zap

rosz

ą zn

ane

i cen

ione

os

obow

ości

i pr

zeds

taw

icie

li in

styt

ucji,

prz

ygot

u-ją

dla

nic

h py

tani

a■ u

dzia

ł w a

kcji

zary

bian

ia K

amio

nki n

aryb

kiem

ps

trąg

a po

toko

weg

o w

raz

z w

ędka

rzam

i z m

iej-

scow

ego

koła

Pol

skie

go Z

wią

zku

Węd

kars

kieg

o ■ u

czni

owie

zap

rosz

ą ro

dzic

ów i

zain

tere

sow

anyc

h na

pok

az p

reze

ntac

ji i w

ysta

wy

ukaz

ując

ej ic

h pr

acę

oraz

efe

kty

osią

gnię

te w

ram

ach

proj

ektu

■ prz

ygot

ują

i wyg

łosz

ą Ap

el d

o do

rosł

ych

o zw

ró-

ceni

e uw

agi n

a rz

ekę

i jej

sta

n z

proś

bą o

usz

ano-

wan

ie je

j i p

ozos

taw

ieni

e dl

a na

stęp

nych

pok

oleń

■ spo

tkan

ie m

ając

e na

ce

lu p

odję

cie

wsp

ół-

prac

y dl

a oc

hron

y rz

eki

■ pre

zent

acja

mul

time-

dial

nej d

la ro

dzic

ów

i ucz

niów

■ w

ysta

wa

foto

grafi

cz-

na e

fekt

ów p

racy

gru

p ■ a

pel d

o do

rosł

ych

1 3

2 4

5

7

9

10

8

6

1. Podczas spotkania organizacyjnego Urszula Piasta-Kuszewska zapoznała uczniów z zakresem działał w ramach projektu

2. Podczas wypraw nad rzekę uczestnikom programu udało się nawet sfotografować zimorodka 3. Ważka znad strumienia 4. Zbiornik na Kamionce w Suchedniowie (fot. Krzysztof Szczygieł) 5–7. Chłopcy z grupy Pstrągów prezentują wykonaną z gliny rzeźbę pstrąga.

Po wypaleniu znalazł on swoje miejsce na szkolnym placu 8. Uczniowie mogli zobaczyć żywy relikt przeszłości – minoga strumieniowego 9. Krzysztof Rózga z koła wędkarskiego w Suchedniowie pomagał wpuszczać

do wody małe pstrągi w trudno dostępnych miejscach 10. Uczestnicy projektu odwiedzali podczas wypraw terenowych miejsca takie,

to jak widoczne na zdjęciu – pozostałość dawnego młyna

Fot. Mateusz Bolechowski

29

Opisy projektów

Chrońmy mazurskie jeziora

Realizatorzy: Magdalena Wielogórska, Teresa Tymczyk (ZSP w Świętajnie) i Urszula Nadolna (Nadleśnictwo Spychowo)

Instytucja realizująca: Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świętajnie, Nadleśnictwo Spychowo – Ośrodek Edukacji Ekologicznej

Podobnie jak w poprzednim projekcie kluczową kompetencją kształconą w trakcie jego realizacji jest umiejętność współpracy w gru-pie. Specyficzną cechą tego projektu jest możliwość uczestnictwa po-szczególnych osób w różnych grupach zadaniowych. Rozwiązanie trud-niejsze z dydaktycznego punktu, ale dające uczestniczącemu w projekcie uczniowi wgląd w całość przedsięwzięcia. Ciekawym rozwiązaniem jest także bezpośrednie zaangażowanie rodziców a także ścisła współpraca z lokalnymi instytucjami.

Miejsce i opis założeń

Projekt zakłada badanie wybranego fragmentu Puszczy Piskiej (wraz z jeziorami Marksoby, Piasutno i Nożyce) poprzez opracowanie mapy terenu (wraz z zaznaczeniem istotnych zagrożeń przyrodniczych), pod-jęcie społecznych patroli, przygotowanie stanowiska do badań stopnia rozkładu odpadów i informacyjną kampanię społeczną. Ponieważ w ra-mach projektu planuje się podjęcie wielu działań na rzecz budowania społecznej odpowiedzialności i instytucjonalnego partnerstwa – daje on możliwość kształtowania u uczniów skutecznej i efektywnej komunika-cji oraz poczucia odpowiedzialności za podejmowane działania.

Cele szczegółowe

Cele projektu obejmują uświadomienie wyjątkowości jezior: Marskoby, Piasutno i Nożyce oraz otaczających ich lasów, należących do kom-pleksu Puszczy Piskiej, poprzez identyfikację zagrożeń przyrodniczych, wzbudzanie szacunku dla przyrody i historii regionu, kształcenie postawy współodpowiedzialności za stan środowiska lokalnego oraz podjęcie działań na rzecz ochrony jeziora we współpracy z lokalnymi

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

Opisy projektów

instytucjami. Działania takie dają przede wszystkim poczucie identyfi-kacji i odpowiedzialności za miejsce zamieszkania.

Kooperacja

Szczególnie ważnym aspektem realizacji projektu jest budowanie spo-łecznej platformy współpracy na rzecz osiągnięcia zakładanego celu. Uczestnicy projektu współpracują bowiem ściśle z osobami spoza szko-ły (rodzicami, mieszkańcami miejscowości położonych nad jeziorami, Strażą Leśną). Będzie to prawdziwie ważna lekcja wychowania obywatel-skiego, gdzie wskaże się na możliwości podejmowania wspólnych dzia-łań dla rozwiązywania problemów ochrony lokalnej przyrody. Dbałość o wspólne bogactwo – w tym wypadku przyrodnicze, zależy od każdej grupy społecznej tego obszaru i dla swej efektywności wymaga działań wszystkich zaangażowanych. Osiągnięcie celu zależeć więc będzie od tego na ile wszystkie te działania i podejmowane próby rozwiązywania problemów będą spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniające. Wszyst-kie te elementy mają wpływ na kształtowanie odpowiedzialności oraz pozytywnych postaw obywatelskich.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

ykon

ania

pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

1. G

rupa

ba

daw

cza

– m

onito

ring

czys

tośc

i w

ód

■ Uśw

iado

mie

nie

uczn

iom

bi

orąc

ym u

dzia

ł w p

roje

kcie

w

pływ

u dz

iała

ń cz

łow

ieka

na

jako

ść w

ód w

jezi

orac

h ■ Z

mia

na p

osta

w d

ziec

i po

prze

z uś

wia

dom

ieni

e im

po

wią

zani

a po

mię

dzy

jako

ścią

w

ód w

jezi

orac

h a

jako

ścią

ich

życi

a

■ ucz

niow

ie b

ędą

mie

li za

za

dani

e m

onito

row

anie

st

anu

czys

tośc

i wód

je-

zior

w o

kres

ie w

zmoż

onej

pr

esji

tury

styc

znej

■ rea

lizac

ję z

adan

ia u

moż

liwi w

ykor

zyst

anie

wal

izki

eko

-bad

a-cz

a, z

awie

rają

cej z

esta

w o

dczy

nnik

ów c

hem

iczn

ych

służ

ącyc

h do

iden

tyfik

acji

zani

eczy

szcz

eń. B

adan

ie z

osta

nie

prze

prow

a-dz

one

trzy

krot

nie:

w m

arcu

, po

tzw

. wee

kend

zie

maj

owym

ora

z w

cze

rwcu

prz

ed z

akoń

czen

iem

pro

jekt

u. P

róbk

i wod

y po

bran

e pr

zez

uczn

iów

zos

taną

pod

dane

bad

aniu

pod

kąt

em z

anie

czys

z-cz

eń o

raz

w c

elu

okre

ślen

ia o

rgan

izm

ów ż

yjąc

ych

w w

odac

h je

zior

. W ty

m c

elu

uczn

iow

ie p

osłu

żą s

ię ró

wni

eż m

ikro

skop

ami

■ uzy

skan

ie a

naliz

y st

anu

czys

tośc

i wód

je

zior

ora

z st

opie

ń zm

ian

zach

odzą

cych

w o

bręb

ie

zani

eczy

szcz

eń w

ód ja

kie

obse

rwuj

e si

ę w

wyn

iku

wzm

ożon

ej a

ktyw

nośc

i tu

ryst

yczn

ej n

a te

rena

ch

bezp

ośre

dnio

sąs

iadu

ją-

cych

z je

zior

ami

2. G

rupa

ba

daw

cza

– m

onito

ring

czys

tośc

i gl

eby

■ Cel

mon

itorin

gu c

zyst

ości

gl

eb je

st to

żsam

y z

cela

mi

mon

itorin

gu c

zyst

ości

wód

■ R

ealiz

acja

tego

zad

ania

m

a ró

wni

eż w

płyn

ąć n

a ks

ztał

tow

anie

u u

czni

ów

post

aw w

spół

odpo

wie

dzia

l-no

ści z

a st

an ś

rodo

wis

ka

przy

rodn

icze

go

■ mon

itoro

wan

ie c

zyst

o-śc

i gle

b w

ybra

nych

frag

-m

entó

w li

nii b

rzeg

owej

je

zior

w o

kres

ie w

zmoż

o-ne

j pre

sji t

urys

tycz

nej

■ zad

anie

to o

part

e zo

stan

ie n

a sc

hem

acie

dzi

ałań

pla

now

anyc

h w

prz

ypad

ku m

onito

ringu

wód

(trz

ykro

tne

bada

nie

prób

ek g

leb

przy

uży

ciu

zest

awu

wal

izki

eko

-bad

acza

ora

z m

ikro

skop

u).

Pona

dto

dzia

łani

a te

będ

ą po

prze

dzon

e za

jęci

ami w

ram

ach

lekc

ji pr

zyro

dy (w

ykor

zyst

anie

wal

izki

eko

-bad

acza

do

bada

nia

czys

tośc

i gle

b) o

raz

zaję

ciam

i pod

sum

owuj

ącym

i na

tere

nie

szko

ły (o

pis

pobr

anyc

h pr

óbek

, wyn

ików

bad

ań)

■ ana

liza

czys

tośc

i pró

bek

gleb

lini

i brz

egow

ej je

zior

3. G

rupa

ba

daw

cza

– ty

py g

leb

■ Nau

ka p

odst

awow

ych

umie

-ję

tnoś

ci z

wią

zany

ch z

rozp

o-zn

awan

iem

typó

w g

leb

■ bad

anie

typó

w g

leb

wys

tępu

jący

ch w

zdłu

ż lin

ii br

zego

wej

jezi

or

■ ucz

niow

ie z

a po

moc

ą w

aliz

ki e

ko-b

adac

za o

raz

mik

rosk

opu

będą

bad

ali,

jaki

e ty

py g

leb

znaj

dują

się

na

tere

nie

opis

ywan

ego

obsz

aru.

Prz

ed w

yjaz

dem

na

zaję

cia

tere

now

e zo

stan

ą pr

zepr

o-w

adzo

ne le

kcje

dot

yczą

ce ro

zpoz

naw

ania

typó

w g

leb

z po

moc

ą ze

staw

ów s

kał

■ opi

s ty

pów

gle

b w

ystę

-pu

jący

ch w

sąs

iedz

twie

je

zior

i na

tere

nie

Pusz

czy

Pisk

iej

4. G

rupa

ba

daw

cza

– fr

agm

ent

Pusz

czy

Pisk

iej

■ Poz

nani

e fa

uny

i flor

y fr

ag-

men

tu P

uszc

zy P

iski

ej i

brze

-gó

w je

zior

ora

z uz

yska

nie

pods

taw

owyc

h w

iado

moś

ci

o za

leżn

ości

ach

ekol

ogic

znyc

h re

gulu

jący

ch w

zros

tem

lasó

w

■ bad

anie

wyb

rane

go

frag

men

tu P

uszc

zy

Pisk

iej,

sąsi

aduj

ąceg

o z

połu

dnio

wym

brz

egie

m

jezi

ora

(okr

eśle

nie

typu

si

edlis

kow

ego,

rośl

in

wsk

aźni

kow

ych,

klim

atu,

cz

ytan

ie m

apy

tere

nu)

■ bad

anie

to z

real

izow

ane

zost

anie

prz

y wsp

ółpr

acy z

Ośr

odki

em

Eduk

acji

Ekol

ogic

znej

prz

y Na

dleś

nict

wie

Spy

chow

o. O

piso

wi

podd

ane

zost

aną

połu

dnio

we

brze

gi je

zior

. Om

ówio

ne z

osta

ną

najw

ażni

ejsz

e w

arto

ści p

rzyr

odni

cze

obsz

aru

(gat

unki

typo

we

dla

sied

lisk,

gat

unki

rzad

kie

i chr

onio

ne, c

enne

sie

dlis

ka it

p.).

Zaję

cia

połą

czon

e zo

stan

ą z

wiz

ytą

w S

zkół

ce L

eśne

j Pia

sutn

o.

Ucze

stni

cy p

rzy

pom

ocy

prac

owni

ka N

adle

śnic

twa

Spyc

how

o bę

dą o

pisy

wać

wyb

rany

frag

men

t las

u or

az z

apoz

nają

się

z je

go

ekol

ogią

, jak

rów

nież

z n

atur

alny

mi i

szt

uczn

ymi s

poso

bam

i od

now

ieni

a. O

kreś

lą ty

p kl

imat

u w

ystę

pują

cego

nad

bad

anym

i je

zior

ami o

raz

przy

gotu

ją s

zkic

map

y ba

dane

go te

renu

■ ana

liza

wyb

rane

go

frag

men

tu P

uszc

zy P

iski

ej

zaw

iera

jącą

opi

s ty

pu

sied

lisko

weg

o la

suop

is ty

pu k

limat

u w

ystę

-pu

jące

go n

ad je

zior

ami

szki

c m

apy

tere

nu

5. G

rupa

in

form

acyj

na■ U

świa

dom

ieni

e sp

ołec

znoś

ci

loka

lnej

wyj

ątko

woś

ci je

zior

or

az o

tacz

ając

ych

ich

lasó

w

nale

żący

ch d

o ko

mpl

eksu

Pu

szcz

y Pi

skie

j

■ akc

ja in

form

acyj

na

w ś

rodo

wis

ku lo

kaln

ym

doty

cząc

a pr

omoc

ji na

j-w

ażni

ejsz

ych

loka

lnyc

h sk

arbó

w p

rzyr

odni

czyc

h,

istn

ieją

cych

zag

roże

ń or

az s

poso

bów

och

rony

■ ucz

estn

icy

proj

ektu

rozm

iesz

czą

nagr

odzo

ne w

kon

kurs

ie

plak

aty

w m

iejs

cach

naj

częś

ciej

ucz

ęszc

zany

ch p

rzez

tury

stów

, ok

. 100

szt

. pla

kató

w z

osta

nie

rozw

iesz

onyc

h na

tere

nach

pr

zyle

głyc

h do

jezi

or: w

kol

onia

ch le

tnis

kow

ych,

w m

iejs

cach

bi

wak

owyc

h, n

a pl

ażac

h i p

arki

ngac

h gr

anic

zący

ch z

jezi

oram

i, na

tabl

icac

h og

łosz

eń i

w lo

kaln

ych

skle

pach

■ ok.

100

szt

. pla

kató

w

społ

eczn

a ka

mpa

nia

info

rmac

yjna

6. G

rupa

pa

trol

i■ P

odję

cie

dzia

łań

na rz

ecz

ochr

ony

jezi

or w

e w

spół

prac

y z

loka

lnym

i ins

tytu

cjam

i ora

z ks

ztał

tow

anie

pos

taw

y ob

y-w

atel

skie

j wsp

ółpr

acy

■ zos

tani

e pr

zygo

to-

wan

y pl

an d

ział

ania

3-

osob

owyc

h ze

społ

ów

mon

itoru

jący

ch o

ko-

lice

1 ra

z w

mie

siąc

u.

W s

kład

taki

ego

zesp

ołu

mog

ą w

chod

zić

zaró

w-

no u

czni

owie

, jak

i i ic

h ro

dzic

e or

az w

szys

cy

mie

szka

ńcy

mie

jsco

woś

ci

przy

legł

ych

do je

zior

■ ucz

niow

ie w

trak

cie

trw

ania

pro

jekt

u bę

dą m

onito

row

ać

dzia

łani

a st

anow

iące

zag

roże

nie

dla

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o je

zior

, tj.:

nie

lega

lne

wys

ypis

ka, m

iejs

ca s

pusz

czan

ia ś

cie-

ków

, nie

lega

lne

wyc

inki

drz

ew n

ad b

rzeg

ami j

ezio

r. W

szel

kie

info

rmac

je b

ędę

zgła

szan

e do

nau

czyc

iela

prz

yrod

y a

nast

ępni

e do

oso

by re

aliz

ując

ej d

ział

ania

w ra

mac

h O

środ

ka E

duka

cji E

ko-

logi

czne

j prz

y Na

dleś

nict

wie

Spy

chow

o lu

b st

raży

leśn

ej p

rzy

Nadl

eśni

ctw

ie S

pych

owo

■ spo

łecz

na k

ontr

ola

wła

-śc

iweg

o st

anu

ochr

ony

przy

rody

jezi

or

7. G

rupa

bio

-de

grad

acji

■ Ksz

tałto

wan

ie o

dpow

ie-

dzia

lnoś

ci u

czes

tnik

ów

proj

ektu

w z

akre

sie

segr

egac

ji od

padó

w o

raz

iden

tyfik

acja

za

groż

eń w

ynik

ając

ych

z ni

e-w

łaśc

iweg

o go

spod

arow

ania

od

pada

mi

■ ucz

niow

ie w

spól

nie

z pr

acow

niki

em N

ad-

leśn

ictw

a Sp

ycho

wo

przy

gotu

ją s

tano

wis

ka

do b

adan

ia s

topn

ia b

io-

degr

adac

ji ok

reśl

onyc

h od

padó

w (n

p. o

dpad

y or

gani

czne

– o

gryz

ki,

obie

rki;

opak

owan

ia P

et,

opak

owan

ia s

zkla

ne,

odzi

eż, p

apie

r, op

akow

a-ni

a pl

astik

owe)

■ zos

tani

e w

yzna

czon

y ni

ewie

lki o

bsza

r prz

y Sz

kółc

e Le

śnej

w

Pia

stun

ie, g

dzie

prz

ygot

owan

e zo

stan

ą st

anow

iska

do

bada

ń st

opni

a bi

odeg

rada

cji o

dpad

ów. U

czes

tnic

y bę

dą o

bser

wow

ać

prze

z ok

res

real

izac

ji pr

ojek

tu w

jaki

m s

topn

iu ro

zkła

dają

się

po

szcz

egól

ne o

dpad

y. P

o za

końc

zeni

u ob

serw

acji

tere

n zo

sta-

nie

oczy

szcz

ony

■ ana

liza

stop

nia

biod

e-gr

adac

ji po

szcz

egól

nych

od

padó

w

8. G

rupa

ko

nkur

sow

a■ U

świa

dom

ieni

e sp

ołec

znoś

ci

loka

lnej

wyj

ątko

woś

ci je

zior

w

raz

z ot

acza

jący

mi i

ch la

sam

i na

leżą

cym

i do

kom

plek

su

Pusz

czy

Pisk

iej.

Kszt

ałce

nie

post

awy

wsp

ółod

pow

iedz

ial-

nośc

i za

stan

śro

dow

iska

lo

kaln

ego

■ kon

kurs

na

proj

ekt

plak

atu

prom

ując

ego

war

tośc

i prz

yrod

nicz

e i k

onie

czno

ść o

chro

ny

lasó

w i

brze

gów

jezi

or

■ w ra

mac

h ko

nkur

su n

agro

dzon

e zo

stan

ą tr

zy p

race

, któ

re n

a-st

ępni

e zo

stan

ą w

ydru

kow

ane

w fo

rmie

pla

kató

w. W

kon

kurs

ie

mog

ą w

ziąć

udz

iał w

szys

cy u

czni

owie

Zes

połu

Szk

olno

-Prz

edsz

-ko

lneg

o w

Św

ięta

jnie

. Tec

hnik

i wyk

onan

ia p

rac

dow

olne

. Pla

katy

te

zos

taną

wyk

orzy

stan

e do

real

izac

ji ak

cji i

nfor

mac

yjne

j. Ko

nkur

s re

aliz

ować

będ

zie

nauc

zyci

el p

rzyr

ody

przy

pom

ocy

uczn

iów

ora

z Ko

mis

ji Ko

nkur

sow

ej w

yłon

ione

j spo

śród

ped

ago-

gów

i w

spół

prac

ując

ych

osób

z N

adle

śnic

twa

Spyc

how

o

■ pla

katy

pro

mu-

jące

zac

how

ania

pr

ośro

dow

isko

we

1

2

3

4

5

1. Zajęcia terenowe z biodegradacji (fot. Alicja Szarzyńska) 2. Szkółka leśna Piastuno 3. Grupa badawcza – opis typów gleb 4. Grupa badawcza – przygotowanie do badań czystości wody 5. Pole biwakowe Powalczyn – teren objęty monitoringiem

Fot. Z archiwum szkoły

37

Opisy projektów

Dolina Górnej Wisły

Realizatorzy: Magdalena Jasińska, Magdalena Kozłowska i Stanisław Gola

Instytucja realizująca: Gimnazjum Publiczne nr 1, Czechowice-Dziedzice

Instytucja partnerska: Szkoła Podstawowa nr 4, Czechowice-Dziedzice

Współczesny świat wymaga od ucznia umiejętności korzystania z różnorodnych źródeł informacji. To właśnie rozwijanie umiejętności gromadzenia, krytycznej analizy oraz wykorzystania zdobytych infor-macji jest w tym projekcie podstawowym celem. Projekt ma charakter badawczy. Szczególnie cenne jest to, że w projekcie na równi traktowane są bardzo różne źródła informacji – od zasobów internetu poprzez mapy, klucze, atlasy aż po wywiady z kompetentnymi ludźmi. W fazie podsu-mowującej – projekt wkracza w obszar działań na rzecz społeczności lokalnej.

Miejsce i opis założeń

W ramach projektu uczniowie zanalizują fragment górnego biegu rzeki Wisły (w okolicach Czechowic-Dziedzic) wraz z pobliskim kompleksem stawów. Teren ten znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru należącego do Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych Natura 2000 („Dolina Górnej Wisły” PLB240001 – obszar specjalnej ochrony ptaków). Podczas realizacji projektu zaplanowane zostały liczne działania o cha-rakterze informacyjnym, aktywizującym oraz promocyjnym.

Cele szczegółowe

Projekt ma na celu zwrócenie uwagi społeczności lokalnej na unikatowe walory środowiska, budowanie świadomości zagrożeń przyrodniczych tego obszaru i sposobów im przeciwdziałania. Uczniowie na podstawie nabytej wiedzy przygotują folder reklamowy zachęcający do przyjaznych

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38

Opisy projektów

przyrodzie rodzinnych wycieczek (rozdany rodzicom podczas szkol-nych zebrań i wywiadówek). Ponadto zaplanowano szereg konkursów (szkolnych i międzyszkolnych), wystawy, warsztaty i wycieczki terenowe, których celem jest pozyskiwanie informacji, dokonanie dokumentacji fotograficzno-badawczej oraz zainteresowanie tematem jak największej liczby odbiorców.

Wynikiem prac uczniów ma być cykl warsztatów edukacyjnych, pod-czas których sami zaprezentują swoje osiągnięcia młodszym uczniom ze szkoły podstawowej. Warsztatom będzie towarzyszyła wystawa zdjęć z realizacji projektu.

Pozyskiwanie i analiza informacji

Podczas prac w grupach badawczych uczniowie mają okazję do nabywa-nia i rozwijania umiejętności pozyskiwania informacji z różnych źródeł i ich analizy. Przygotowując i zbierając materiały muszą analizować teksty w podręcznikach, encyklopediach, wyszukują informacje w zaso-bach stron internetowych. Znaczna część grup badawczych musi sięgnąć do danych kartograficznych w postaci map – analizują je, wyszukują potrzebne informacje oraz na bazie istniejących już map i planów tworzą własne materiały. Uczniowie ćwiczą umiejętność odnajdywania obiek-tów na mapach oraz analizy zdjęć satelitarnych i lotniczych pozyskanych z Internetu. Grupy badawcze o profilu zoologicznym i botanicznych ko-rzystają z kluczy i przewodników do oznaczania gatunków. Starają się rozpoznać gatunki na podstawie cech diagnostycznych, opisów czy fo-tografii. Ważnym źródłem informacji są też kompetentni ludzie – jedna z grup ma przeprowadzić wywiad z właścicielem stawów rybnych.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

ykon

ania

prz

ez g

rupę

Spos

ób w

jaki

zad

anie

ma

być

zrea

lizow

ane

– fo

rma

real

izac

jiEf

ekt p

racy

ucz

niów

Sekc

ja

fizjo

grafi

czna

■ Poz

nani

e ge

o-gr

afii i

geo

logi

i Do

liny

Górn

ej

Wis

ły

■ zeb

rani

e in

form

acji

doty

cząc

ych

geog

rafii

i ge

o-lo

gii o

bsza

ru D

olin

y Gó

rnej

Wis

ły:

– po

łoże

nie

geog

rafic

zne

– ch

arak

tery

styk

a re

gion

u, w

ięks

ze m

iejs

cow

ości

– kr

ótka

cha

rakt

erys

tyka

gos

poda

rki i

dzi

ałal

no-

ści c

złow

ieka

–

opra

cow

anie

map

y Do

liny

Górn

ej W

isły

na

pod-

staw

ie d

ostę

pnyc

h m

ater

iałó

w k

arto

grafi

czny

ch

– w

ykon

anie

zdj

ęć a

naliz

owan

ego

obsz

aru

■ ana

liza

liter

atur

y■ a

naliz

a m

ater

iałó

w

kart

ogra

ficzn

ych

■ pra

ca w

tere

nie

(dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na)

■ opr

acow

anie

kar

togr

aficz

ne

■ pla

kat g

eogr

afia

i geo

logi

a■ p

reze

ntac

ja m

ultim

edia

lna

z pr

zebi

egu

i efe

k-tó

w p

racy

gru

py■ o

prac

owan

ie p

rzyd

ziel

oneg

o te

mat

u w

form

ie

zesz

ytu

eduk

acyj

nego

(zad

ania

, krz

yżów

ki,

rebu

sy d

la m

łods

zych

ucz

niów

)

Sekc

ja h

y-dr

olog

iczn

a■ P

ozna

nie

hist

orii

i rol

i zb

iorn

ika

Gocz

ałko

wic

-ki

ego

■ zeb

rani

e in

form

acji

o zb

iorn

iku

Gocz

ałko

wic

kim

(ro

k po

wst

ania

, fun

kcje

zbi

orni

ka)

■ ana

liza

map

, na

któr

ych

ujęt

y je

st z

bior

nik

■ poz

yska

nie

zdję

ć lo

tnic

zych

lub

sate

litar

nych

■ wyk

onan

ie z

djęć

w te

reni

e

■ ana

liza

liter

atur

y■ a

naliz

a m

ater

iałó

w

kart

ogra

ficzn

ych

■ pra

ca w

tere

nie

(dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na)

■ pla

kat p

odst

awow

e in

form

acje

o z

bior

niku

■ pre

zent

acja

mul

timed

ialn

a pr

zebi

egu

i efe

k-tó

w p

racy

gru

py■ o

prac

owan

ie p

rzyd

ziel

oneg

o te

mat

u w

form

ie

zesz

ytu

eduk

acyj

nego

(zad

ania

, krz

yżów

ki,

rebu

sy d

la m

łods

zych

ucz

niów

)

Sekc

ja

ekol

ogic

zna

■ Poz

nani

e za

groż

eń d

la

obsz

aru

Natu

ra

2000

ora

z pr

ó-ba

zna

lezi

enia

ro

zwią

zań

tych

pr

oble

mów

■ ogó

lny

opis

, co

to je

st o

bsza

r Nat

ura

2000

char

akte

ryst

yka

obsz

aru

Natu

ra 2

000

(prz

edm

iot

ochr

ony)

■ wyr

óżni

enie

(w ty

m n

a m

apie

) obs

zaru

zag

roże

ń pr

zyro

dnic

zych

■ szu

kani

e ro

zwią

zań

dla

ochr

ony

obsz

aru

i zm

i-ni

mal

izow

ania

str

at p

rzyr

odni

czyc

h sp

owod

owa-

nych

nie

rozw

ażną

dzi

ałal

nośc

ią c

złow

ieka

■ ana

liza

liter

atur

y i d

okum

enta

cji

przy

rodn

icze

j■ a

naliz

a m

ater

iałó

w

■ kar

togr

aficz

nych

■ pra

ca w

tere

nie

(dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na)

■ pra

ca w

tere

nie

(iden

tyfik

acja

za

groż

eń)

■ pla

kat n

anie

sien

ie m

iejs

c o

wys

okim

zag

roże

-ni

u w

alor

ów p

rzyr

odni

czyc

h w

raz

z ic

h op

isem

■ pre

zent

acja

mul

timed

ialn

a pr

zebi

egu

i efe

k-tó

w p

racy

gru

py■ o

prac

owan

ie p

rzyd

ziel

oneg

o te

mat

u w

form

ie

zesz

ytu

eduk

acyj

nego

(zad

ania

, krz

yżów

ki,

rebu

sy d

la m

łods

zych

ucz

niów

)

Sekc

ja h

er-

peto

logi

czna

■ Poz

nani

e pł

azów

i ga

dów

■ z

ebra

nie

info

rmac

ji z

liter

atur

y do

tycz

ącyc

h pł

azów

i ga

dów

(ogó

lna

char

akte

ryst

yka

i cie

kaw

ostk

i) ■ s

porz

ądze

nie

listy

gat

unkó

w p

łazó

w i

gadó

w

wys

tępu

jący

ch w

obs

zarz

e Do

liny

Górn

ej W

isły

■ w

ykon

anie

zdj

ęć w

tere

nie

■ ana

liza

liter

atur

y■ p

raca

w te

reni

e (d

okum

enta

cja

foto

grafi

czna

)■ p

raca

w te

reni

e (o

bser

wac

ja

płaz

ów)

■ pla

kat i

nfor

mac

je i

zdję

cia

płaz

ów i

gadó

w■ p

reze

ntac

ja m

ultim

edia

lna

prze

bieg

u i e

fek-

tów

pra

cy g

rupy

■ opr

acow

anie

prz

ydzi

elon

ego

tem

atu

w fo

rmie

ze

szyt

u ed

ukac

yjne

go (z

adan

ia, k

rzyż

ówki

, re

busy

dla

mło

dszy

ch u

czni

ów)

Sekc

ja o

rni-

tolo

gicz

na■ P

ozna

nie

ptak

ów

■ zeb

rani

e in

form

acji

z lit

erat

ury

doty

cząc

ych

ptak

ów, o

góln

e in

form

acje

i ci

ekaw

ostk

i ■ s

porz

ądze

nie

listy

gat

unkó

w p

takó

w w

obs

zarz

e Do

lina

Górn

ej W

isły

(ter

en N

atur

a 20

00)

■ wyk

onan

ie z

djęć

w te

reni

e

■ ana

liza

liter

atur

y■ p

raca

w te

reni

e (d

okum

enta

cja

foto

grafi

czna

)■ p

raca

w te

reni

e (o

bser

wac

ja

ptak

ów)

■ pla

kat p

taki

■ pre

zent

acja

mul

timed

ialn

a pr

zebi

egu

i efe

k-tó

w p

racy

gru

py■ o

prac

owan

ie p

rzyd

ziel

oneg

o te

mat

u w

form

ie

zesz

ytu

eduk

acyj

nego

(zad

ania

, krz

yżów

ki,

rebu

sy d

la m

łods

zych

ucz

niów

)

Sekc

ja

bota

nicz

na

■ Poz

nani

e za

gadn

ień

zwią

zany

ch

z hy

drob

ota-

niką

■ ogó

lny

opis

rośl

inno

ści z

wią

zane

j z rz

ekam

i i s

taw

ami

■ opi

s ro

ślin

nośc

i ter

enów

wok

ół s

taw

ów i

rzek

i w

Dol

inie

Gór

nej W

isły

na

pods

taw

ie li

tera

tury

i b

adań

tere

now

ych

■ wyk

onan

ie z

djęć

w te

reni

e

■ ana

liza

liter

atur

y■ p

raca

w te

reni

e (d

okum

enta

cja

foto

grafi

czna

)■ p

raca

w te

reni

e (a

naliz

a flo

ryst

yczn

a)

■ pla

kat r

oślin

y■ p

reze

ntac

ja m

ultim

edia

lna

prze

bieg

u i e

fek-

tów

pra

cy g

rupy

■ opr

acow

anie

prz

ydzi

elon

ego

tem

atu

w fo

rmie

ze

szyt

u ed

ukac

yjne

go (z

adan

ia, k

rzyż

ówki

, re

busy

dla

mło

dszy

ch u

czni

ów)

Sekc

ja li

m-

nolo

gicz

na

■ Poz

nani

e ro

li i h

isto

rii

staw

ów

■ ogó

lne

info

rmac

je d

otyc

zące

sta

wów

, spo

sób

ich

wyk

orzy

styw

ania

, tra

dycj

e i h

isto

ria, f

unkc

je■ d

okum

enta

cja

kart

ogra

ficzn

a i f

otog

rafic

zna

(np.

map

a z

zazn

aczo

nym

i sta

wam

i – k

sero

map

y lu

b w

ykon

anie

wła

snej

na

kalc

e te

chni

czne

j)■ z

ebra

nie

info

rmac

ji do

tycz

ącyc

h st

awów

w o

koli-

cach

Cze

chow

ic (n

azw

y, h

isto

ria it

p.)

■ wyw

iad

z w

łaśc

icie

lem

sta

wów

■ w

ykon

anie

zdj

ęć

■ ana

liza

liter

atur

y■ a

naliz

a m

ater

iałó

w

kart

ogra

ficzn

ych

■ pra

ca w

tere

nie

(dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na)

■ wyw

iad

■ pla

kat r

ola

i his

toria

sta

wów

■ pre

zent

acja

mul

timed

ialn

a pr

zebi

egu

i efe

k-tó

w p

racy

gru

py■ o

prac

owan

ie p

rzyd

ziel

oneg

o te

mat

u w

form

ie

zesz

ytu

eduk

acyj

nego

(zad

ania

, krz

yżów

ki,

rebu

sy d

la m

łods

zych

ucz

niów

)

Sekc

ja p

ota-

mol

ogic

zna

■ cha

rakt

ery-

styk

a rz

eki

Wis

ły

■ ogó

lna

char

akte

ryst

yka

Wis

ły, m

apa,

dop

ływ

y,

dług

ość

itp.

■ dok

ładn

e op

isan

ie rz

eki W

isły

w je

j gór

nym

od

cink

u■ m

apa

(kse

ro lu

b w

ykon

ana

sam

odzi

elni

e na

ka

lce

tech

nicz

nej)

poka

zują

ca rz

ekę

Wis

łę, j

ej

dopł

ywy

■ wyk

onan

ie z

djęć

w te

reni

e

■ ana

liza

liter

atur

y■ a

naliz

a m

ater

iałó

w

kart

ogra

ficzn

ych

■ pra

ca w

tere

nie

(dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na)

■ pla

kat c

hara

kter

ysty

ka rz

eki W

isły

■ pre

zent

acja

mul

timed

ialn

a pr

zebi

egu

i efe

któw

pra

cy g

rupy

■ opr

acow

anie

prz

ydzi

elon

ego

tem

atu

w fo

rmie

ze

szyt

u ed

ukac

yjne

go (z

adan

ia, k

rzyż

ówki

, re

busy

dla

mło

dszy

ch u

czni

ów)

Wsz

yscy

ucz

estn

icy

proj

ektu

prz

ygot

owuj

ą w

spól

nie

prez

enta

cję

mul

timed

ialn

ą i w

ysta

wę

ukaz

ując

ą ic

h pr

acę

i jej

ef

ekty

. Pla

kat i

pre

zent

acja

zos

taną

pok

azan

e w

dni

u ur

oczy

steg

o w

erni

sażu

wys

taw

y. N

a w

erni

saż

zapr

osze

ni

zost

aną

gośc

ie, t

j. ro

dzic

e uc

znió

w, u

czni

owie

szk

oły,

wła

dze

mia

sta

i org

anów

och

rony

prz

yrod

y itd

.

1

2

1. Konkurs hydrologiczny 2. Konkurs „Jaki to płaz” 3. Wisła zimą 4. Wisła zachwyca 5. Zapora na zbiorniku Goczałkowickim 6–7. Stawy w okolicach Czechowic-Dziedzic. Zdjęcia wykonane

przez jednego z uczniów podczas badań terenowych

Fot. Wykonane przez uczniów podczas zajęć terenowych (3–7) Z archiwum szkoły (1, 2)

45

6 7

3

45

Opisy projektów

Inwentaryzacja dendroflory i awifauny oraz badanie wybranych parametrów środowiskowych Szkolnego Parku Dendrologicznego

Realizatorzy: Anna Sikora, Krystyna Janik-Chrapusta i Roman Sikora

Instytucja realizująca: Zespół Szkół Ogrodniczych w Bielsku-Białej

Partner projektu: dr Łukasz Łuczaj „Dziki Ogród”

Przyszkolne parki i ogrody, chociaż swego czasu były obecne w nie-mal każdej szkole, są obecnie niedoceniane. W dobie wszechobecnego, multimedialnego obrazu panuje przekonanie, że zasadę poglądowości w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych można realizować w oparciu o nowoczesny sprzęt i komputerowe programy edukacyjne. Praktycy zauważają jednak, że takie rozwiązania powodują oderwanie ucznia od rzeczywistości i powstanie swoistego „wirtualnego” oglądu świata. Ste-rylnego i ograniczonego jedynie mocą procesorów. Projekt, który reali-zowany jest w Zespole Szkół Ogrodniczych w Bielsku-Białej jest odpo-wiedzią na ten problem. Jest to projekt o charakterze mieszanym. Część pierwsza dotyczy analizy parku jako środowiska życia i ma charakter badawczy. Celem jest jednak stworzenie bazy dla swoistych „warsztatów w ogrodzie”, zajęć edukacyjnych prowadzonych przez zaangażowanych w projekt uczniów dla swoich kolegów, także z innych szkół miasta. Na czoło kompetencji wspieranych w tym projekcie wysuwa się więc przede wszystkich kompetencja komunikacji oraz zdobywania i przetwarzania informacji.

Miejsce i opis założeń

W czerwcu 2009 roku zrealizowało się marzenie wielu pokoleń uczniów i nauczycieli Zespołu Szkół Ogrodniczych w Bielsku-Białej – został powołany do życia, pierwszy na terenie podbeskidzia Szkolny Park Den-drologiczny. Park o powierzchni 5 ha obejmuje zieleń wokół szkoły oraz

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

Opisy projektów

47

Opisy projektów

teren przyszkolnego gospodarstwa ogrodniczego. Składa się z 5 wydzie-lonych powierzchni oraz ponad 100 okazów drzew i krzewów w randze gatunku, podgatunku, odmian i form.

Projekt jest realizacją większej całości, pragniemy bowiem stworzyć na tym terenie prawdziwie piękny, kompleksowy i bogaty zespół parkowy oraz przygotować uczniów szkoły do pełnienia roli przewodników po parku. Ważnym długodystansowym aspektem projektu będzie stwo-rzenie możliwości kształcenia przyszłych pokoleń uczniów w zakresie ekologicznego kształtowania środowiska (np. poprzez zapoznanie z ro-dzimymi gatunkami łąkotwórczymi itp.).

Cele szczegółowe

Poprzez aktywne działanie projektowe chcemy wytworzyć więź emo-cjonalną pomiędzy uczestnikami projektu, a urzekającą swym pięknem w różnych porach roku roślinnością parku szkolnego – niejednokrot-nie najbliższą uczniom przyrodą. Zainteresowanej, przeprowadzającej badania młodzieży chcemy, poprzez prowadzone przez nią obserwacje uzmysłowić zmiany zachodzące w przyrodzie w okresie roku, przysto-sowanie roślin do zmieniających się warunków i złożoną sieć wzajem-nych zależności. Realizatorów projektu pragniemy również wyposażyć w wiedzę niezbędną do pełnienia roli przewodników po parku, którzy docelowo oprowadzać będą wycieczki po parku.W czasie realizacji projektu przeprowadzone zostaną obserwacje feno-logiczne wybranych 15 przedstawicieli parkowej dendroflory oraz zba-dane będą wybrane parametry środowiska parku (czystość powietrza za pomocą skali porostowej oraz ph gleby). Pragniemy zaobserwować, a następnie zinwentaryzować faunę ptaków parku oraz stworzyć łąkę kwietną z rodzimych gatunków łąkotwórczych Karpat – aby promować lokalną bioróżnorodność. Stworzone zostaną również 2 tablice poglą-dowe nt. ptaków i rodzimych gatunków łąkotwórczych.

Komunikacja oraz zdobywanie i przetwarzanie informacji

Szczególnie ważne kompetencje, jakie uczniowie będą kształcić w trak-cie realizacji projektu to przede wszystkim pozyskiwanie i analiza infor-macji, a w przypadku szkolenia przewodników wycieczek – efektywna komunikacja. Zaplanowanie i ocena wyników tak złożonych działań,

jakimi są badania fenologiczne lub inwentaryzacyjne awifauny wymaga sprawnego zaplanowania i przygotowania kart obserwacyjnych, skrupu-latnej sprawozdawczości i umiejętności wyciągania wniosków przy ana-lizie wyników. Szczególnie oceniane będą umiejętności komunikacyjne przewodników wycieczek szkolnych – to one bowiem stanowić będą o atrakcyjności oferty edukacyjnej szkoły. Właściwa analiza informacji i umiejętne jej przedstawienie będzie też konieczne dla stworzenia tablic poglądowych, tak by posiadały wszystkie ważne informacje i zarazem były atrakcyjne dla odbiorców.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do

wyk

onan

ia p

rzez

gru

pęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

1.O

bser

wac

je

feno

logi

czne

■ Ksz

tałto

wan

ie u

mie

jętn

ości

pos

trze

ga-

nia

i wyj

aśni

ania

zja

wis

k za

chod

zący

ch

w p

rzyr

odzi

e■ K

szta

łtow

anie

św

iado

moś

ci u

czni

ów w

dzi

e-dz

inie

zło

żono

ści p

roce

sów

prz

yrod

nicz

ych

i ży-

cia

osob

nicz

ego

posz

czeg

ólny

ch o

rgan

izm

ów■ W

ynik

i poz

wol

ą na

pre

cyzy

jnie

jsze

pla

no-

wan

ie te

rmin

ów s

zkol

nych

wyc

iecz

ek o

raz

przy

szły

m a

rchi

tekt

om k

rajo

braz

u po

zwol

ą na

od

pow

iedn

i dob

ór g

atun

ków

i od

mia

n dr

zew

i k

rzew

ów o

zdob

nych

słu

żący

ch z

azie

leni

eniu

i u

kwie

cani

u ró

żnyc

h ob

szar

ów

■ obs

erw

acje

feno

logi

cz-

ne 1

5 pr

zeds

taw

icie

li pa

rkow

ej d

endr

oflor

y na

3 p

owie

rzch

niac

h ba

daw

czyc

h (p

rzed

sz

kołą

, na

dzie

dziń

cu

i arb

oret

um)

■ stw

orze

nie

doku

men

-ta

cji f

otog

rafic

znej

■ ucz

niow

ie o

prac

ują

spec

jaln

e ka

rty

prac

y, z

awie

rają

ce in

form

acje

nt.:

term

inu

owoc

owan

ia, p

rzeb

arw

iani

a liś

ci, r

ozw

oju

liści

, kw

itnie

nia

itd.

■ bad

ania

pro

wad

zone

będ

ą pr

zez

3,

trzy

osob

owe

grup

y m

łodz

ieży

prz

ez c

ały

okre

s tr

wan

ia p

roje

ktu

■ dok

umen

tacj

a fe

nolo

gicz

na d

la

15 g

atun

ków

drz

ew

ze S

zkol

nego

Par

ku

Dend

rolo

gicz

nego

2. B

adan

ie ja

-ko

ści p

owie

trza

za

pom

ocą

skal

i po

rost

owej

■ Wni

osko

wan

ie n

a te

mat

sto

pnia

zan

iecz

ysz-

czen

ia i

jako

ści p

owie

trza

na

tere

nie

park

u■ K

szta

łtow

anie

um

ieję

tnoś

ci w

ycią

gani

a w

nios

ków

prz

y pr

óbie

inte

rpre

tacj

i wyn

ików

, w

draż

anie

do

sam

odzi

elne

j pra

cy p

ozna

wcz

ej

■ obs

erw

acja

i an

a-liz

a po

rost

ów (s

kala

po

rost

owa)

■ pow

ołan

ie g

rupy

bad

aczy

■ zap

lano

wan

ie d

ośw

iadc

zeni

a i p

rzyg

oto-

wan

ie n

arzę

dzi (

biot

estó

w)

■ pro

wad

zeni

e do

świa

dcze

nia

prze

z ca

ły

okre

s tr

wan

ia p

roje

ktu

na 3

wyb

rany

ch

pow

ierz

chni

ach

park

owyc

h■ a

naliz

a do

świa

dcze

nia

■ spr

awoz

dani

e z

bada

-ni

a st

opni

a za

niec

zysz

-cz

enia

pow

ietr

za z

uży

-ci

em s

kali

poro

stow

ej

3. Z

ałoż

enie

kw

ietn

ej

łąki

z g

atun

ków

łą

kotw

órcz

ych

char

akte

ry-

styc

znyc

h dl

a ob

szar

u Ka

rpat

■ Wsk

azan

ie n

a ro

lę i

koni

eczn

ość

ochr

ony

rodz

imej

i re

gion

alne

j prz

yrod

y■ k

ompo

zycj

a łą

ki k

wie

t-ne

j rod

zim

ych

gatu

nków

ła

kotw

órcz

ych

■ stw

orze

nie

tabl

icy

po-

gląd

owej

pt.:

„Ro

dzim

e ga

tunk

i łąk

otw

órcz

e Ka

rpat

”

■ dla

real

izac

ji te

go d

ział

ania

wsz

yscy

re-

aliz

ator

zy s

zkol

nego

pro

jekt

u po

dzie

lą s

ię

obow

iązk

ami w

zak

resi

e: p

rzyg

otow

ania

gr

untu

, zak

upu

nasi

on, w

ysie

wu

nasi

on,

piel

ęgna

cji ł

ąki

■ ucz

niow

ie p

rzyg

otow

ują

proj

ekt

mer

ytor

yczn

y ta

blic

y po

gląd

owej

■ nau

czyc

iel p

rzej

muj

e ob

owią

zki z

wią

za-

ne z

e sp

raw

ami f

orm

alno

-org

aniz

acyj

nym

i za

kupu

i in

stal

acji

tabl

icy

■ zał

ożen

ie łą

ki

kwie

tnej

■ p

rzyg

otow

anie

i in

sta-

lacj

a ta

blic

y po

gląd

o-w

ej „

Rodz

ime

Gatu

nki

Łąko

twór

cze

Karp

at”

któr

a bę

dzie

mat

eria

-łe

m p

oglą

dow

ym d

la

wyc

iecz

ek o

dwie

dzaj

ą-cy

ch p

ark

4. O

bser

wa-

cje

ptak

ów

gnia

zduj

ącyc

h,

bytu

jący

ch,

prze

latu

jący

ch

na o

bsza

rze

szko

lneg

o pa

rku

dend

rolo

gicz

-ne

go

■ Wzr

ost ś

wia

dom

ość

uczn

iów

w z

akre

sie

znac

zeni

a bi

oróż

noro

dnoś

ci i

roli

ptac

twa

w e

kosy

stem

ach

leśn

ych

i par

kow

ych.

■ obs

erw

acje

pta

ków

gn

iazd

ując

ych,

byt

u-ją

cych

, prz

elat

ując

ych

na o

bsza

rze

Szko

lneg

o Pa

rku

Dend

rolo

gicz

nego

■ szc

zegó

łow

a in

wen

tary

zacj

a aw

ifaun

y pa

rku

(gat

unki

z in

form

acją

o s

tatu

sie

ochr

ony

gatu

nku,

iloś

ć os

obni

ków

, ch

arak

ter i

term

in p

obyt

u na

obs

zarz

e Sz

koln

ego

Park

u, z

nacz

enie

dla

ek

osys

tem

u Pa

rku,

dok

umen

tacj

a fo

togr

aficz

na p

ojed

yncz

ych

osob

nikó

w/gn

iazd

/zgr

omad

zeń

itp.)

■ ucz

niow

ie p

rzyg

otow

ują

proj

ekt

mer

ytor

yczn

y ta

blic

y po

gląd

owej

■ nau

czyc

iel p

rzej

muj

e ob

owią

zki

zwią

zane

ze

spra

wam

i for

mal

no-

-org

aniz

acyj

nym

i zak

upu

i ins

tala

cji t

ablic

y

■ opr

acow

anie

„Ks

ięgi

pt

aków

szk

olne

go p

ar-

ku d

endr

olog

iczn

ego”

■ p

rzyg

otow

anie

i i

nsta

lacj

a ta

blic

y po

gląd

owej

„Pt

aki

szko

lneg

o pa

rku

dend

rolo

gicz

nego

” kt

óra

będz

ie

mat

eria

łem

po

gląd

owym

dl

a w

ycie

czek

od

wie

dzaj

ącyc

h pa

rk

5. Z

ajęc

ia

dla

grup

w

ycie

czko

wyc

h

■ Uśw

iado

mie

nie

nier

ozer

wal

nych

zw

iązk

ów c

złow

ieka

z p

rzyr

odą,

bud

zeni

e em

ocjo

naln

ego

stos

unku

do

przy

rody

, sz

acun

ku d

la je

j kon

stru

kcji

i pod

ziw

u dl

a pi

ękna

jako

dro

ga d

o po

szuk

iwan

ia

i prz

estr

zega

nia

praw

nią

rząd

zący

ch■ B

udow

anie

oka

zji d

o sa

mod

ziel

nego

zd

obyw

ania

wie

dzy

o ży

ciu

rośl

in i

zwie

rząt

, na

pods

taw

ie a

ktyw

nych

obs

erw

acji

i doś

wia

dcze

ń

■ stw

orze

nie

funk

cji

prze

wod

nika

po

łące

kw

ietn

ej■ o

prow

adze

nie

prze

z uc

znió

w-p

rzew

odni

ków

w

ycie

czek

■ szk

olny

Ogr

ód D

endr

olog

iczn

y zw

iedz

ają

różn

e gr

upy

zorg

aniz

owan

e i t

rady

cją

szko

ły je

st s

zkol

enie

wyb

rany

ch u

czni

ów

do ro

li te

mat

yczn

ych

prze

wod

nikó

w

■ wśr

ód re

aliz

ator

ów s

zkol

nego

pro

jekt

u w

yłon

iony

ch z

osta

nie

2 uc

znió

w,

któr

zy z

osta

ną p

rzes

zkol

eni d

o fu

nkcj

i pr

zew

odni

ka w

ycie

czek

ze

spec

jaliz

acją

do

t. aw

ifaun

y pa

rku

i stw

orzo

nej ł

ąki

kwie

tnej

■ 2 u

czni

ów

prze

szko

lony

ch d

o ro

li pr

zew

odni

ków

w

ycie

czek

szk

olny

ch

Wsz

yscy

ucz

estn

icy

szko

lneg

o pr

ojek

tu, w

spól

nie

przy

gotu

ją p

reze

ntac

ję m

ultim

edia

lną

zaw

iera

jącą

opi

s ce

lów

, zał

ożeń

i ef

ektó

w s

zkol

nego

pro

jekt

u. P

reze

ntac

ja

zost

anie

wyg

łosz

ona

prze

z w

ybra

nych

ucz

estn

ików

dzi

ałań

pro

jekt

owyc

h po

dcza

s ob

chod

ów D

nia

Ziem

i org

aniz

owan

ych

wra

z ze

Szk

olny

m K

ołem

Lig

i Och

rony

Pr

zyro

dy w

szk

ole

(licz

ba u

czes

tnik

ów im

prez

y: o

k. 3

00 u

czni

ów s

zkoł

y). P

onad

to p

reze

ntac

ja z

osta

nie

zam

iesz

czon

a na

str

onie

inte

rnet

owej

szk

oły.

W c

zasi

e tr

wan

ia Ta

rgów

Ogr

odni

czyc

h or

gani

zow

anyc

h pr

zez

Zesp

ół S

zkół

Ogr

odni

czyc

h, w

e w

spół

prac

y z

Urzę

dem

Mia

sta

Biel

sko-

Biał

a or

az Ś

ląsk

im O

środ

kiem

Dor

adzt

wa

Roln

icze

go w

Czę

stoc

how

ie z

apre

zent

owan

a zo

stan

ie w

ysta

wa

foto

grafi

czna

uka

zują

ca z

ałoż

enia

, ce

le i

efek

ty re

aliz

acji

szko

lneg

o pr

ojek

tu. W

ysta

wa

zost

anie

prz

ygot

owan

a w

spól

nie,

prz

ez w

szys

tkic

h uc

zest

nikó

w p

roje

ktu.

1. Zimą park również jest piękny 2. Mimo sporej pokrywy

śnieżnej dzięki tabliczkom informacyjnym można poznawać drzewa rosnące w Parku

3. Arboretum – najstarsza część parku

4. Iglicznia trójcierniowa – obiekt badań fenologicznych

5. Park w jesiennej odsłonie 6. Przedstawiciel parkowej

awifauny

Fot. Daria Hulewicz (uczennica 3 klasy Technikum Architektury Krajobrazu)

6

1 2

43

5

53

Opisy projektów

Miejskie oazy zieleni

Realizatorzy: Magdalena Jasińska, Alicja Prończuk, Hanna Martyniszyn

Instytucja realizująca: Szkoła Podstawowa nr 4, Czechowice-Dziedzice

Instytucja partnerska: Gimnazjum Publiczne nr 1, Czechowice-Dziedzice

Projekt działań lokalnych jakim są „Miejskie oazy zieleni” nasta-wiony jest na uświadomienie zasobów przyrodniczych społeczności lokalnej. Opis i określenie aktualnej kondycji pomników przyrody służy przede wszystkim ich poznaniu, a następnie prezentacji pozostałym członkom społeczności szkolnej. Konstrukcja tego projektu umożliwia kontynuację działań poza wyznaczone mu ramy czasowe, co może być szczególnie cenne dla społeczności. Prezentowany projekt jest specyficz-ny także pod tym względem, że wszystkie grupy realizują te same zada-nia. Zachodzi więc okazja do porównań zarówno tempa jak i metod pracy. Podobne działania mogą rodzić silne współzawodnictwo, ale także dają szansę konstruktywnych wniosków i samoobserwacji. Pra-widłowe planowanie i nadzór ze strony nauczycieli powinny skierować działania w stronę pożądanych dydaktycznie efektów.

Miejsce i opis założeń

Na terenie miasta Czechowice-Dziedzice istnieje wiele pomników przy-rody, w tym stare i piękne drzewa. Celem projektu było dokonanie opisu stanu wybranych drzew (najbliższych szkole), ustalenie ich aktualnego stanu oraz możliwych zagrożeń. Powołanych zostanie 8 grup zada-niowych, każda grupa dokonuje zbadania jednego z wybranych drzew. Dzieci będą miały również za zadanie obserwację życia, które toczyć się będzie wokół i na drzewie. Szczególnie ważnym wychowawczo aspek-tem projektu będzie podjęcie dyskusji z dziećmi nt. roli tzw. „szkodni-ków” w przyrodzie, wskazaniu na kolejne etapy dojrzewania i starzenia

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

Opisy projektów

55

Opisy projektów

się drzew pod kątem znaczenia tych procesów dla ekosystemu, roli cho-rych drzew i martwego drewna w ekosystemach itp.

Cele szczegółowe

Dla każdego z drzew pomnikowych została założona „książeczka zdro-wia drzewa”, w której w kolejnych latach będą notowane zabiegi pie-lęgnacyjne i opisy uszkodzeń (planuje się również udział realizatorów projektu w ewentualnych społecznych sprzeciwach wobec bezmyślnego okaleczania drzew, np. poprzez niekompetentne zabiegi pielęgnacyjne). Planowane jest także wykonanie plakatu opisującego pomniki przyrody gminy, który zostanie przekazany do władz gminy i placówek oświato-wych. Podczas realizacji projektu zaplanowane zostały liczne działania aktywizujące i promocyjne takie jak konkursy (szkolne i międzyszkolne), wystawy, warsztaty i wycieczki terenowe, tak aby zainteresować tematem większą rzeszę uczniów oraz innych członków lokalnej społeczności.

Kooperacja

Współdziałanie w grupie jest jedną z ważniejszych umiejętności, która jest niezbędna na każdym etapie kształcenia. Uczniowie w ramach pro-jektu zostali podzieleni na grupy zadaniowe. Nauczyciel dokonujący podziału na grupy starał się aby w każdej grupie znalazł się jeden uczeń osiągający dobre wyniki w nauce, często to on zastawał liderem, który kierował działaniami grupy. Każda z grup miała określone zadania do wykonania, które wymagają podziału obowiązków oraz ścisłej współ-pracy. Po wykonaniu zadań każda z grup składała raport, który opi-sywał dokładne czynności wykonane przez poszczególnych członków grupy – w celu kontroli czy wszyscy uczniowie włączyli się do pracy.

Grupom przyporządkowano następujące pomniki przyrody:Grupa 1 – Dąb szypułkowy (ul. Kopernika)Grupa 2 – Dąb szypułkowy (ul. Słowackiego)Grupa 3 – Dąb szypułkowy (ul. Miarki)Grupa 4 – Dąb szypułkowy (ul. Dworska)Grupa 5 – Dąb szypułkowy (cmentarz)Grupa 6 – Dąb szypułkowy (ul. Pańska)Grupa 7 – Dąb szypułkowy (ul. Ochodzka)Grupa 8 – Lipa drobnolistna (ul. Burzej)

Opis działań grup projektowych

Grupy zadaniowe Cele

Opis zadań do wykonania przez grupę

Sposób w jaki zadanie ma być zrealizowane – forma realizacji

Efekt pracy uczniów

GRUPA (właściwa dla wybra-nego drzewa pomniko-wego)

■ Ocena kondy-cji i znaczenia ekosystemo-wego drzewa pomnikowegoIdentyfikacja i przeciw-działanie zagrożeniom

■ zebranie infor-macji dotyczących pomnika (Internet, Urząd Miasta, literatura)■ dokumentacja fotograficzna

■ analiza literaturypraca w terenie (dokumentacja fotograficzna)■ systematyczna praca w terenie (ocena stanu zdrowia drzewa reali-zowana przez wypeł-nienie karty zdrowia) ■ identyfikacja i przeciwdziałanie zagrożeniom

■ prezentacja multimedial-na■ „książecz-ka zdrowia drzewa”

1 2

3 4

1–3. Zdjęcia na wernisaż przyrodniczy wykonane przez Karola Michalika, ucznia gimnazjum

4. Prace wykonane na warsztatach plastycznych 5–6. Wycieczka do egzotarium 7–10. Zdjęcia wykonane przez uczniów podczas badań drzew pomnikowych 11. Warsztaty plastyczne

Fot. Z archiwum szkoły (4–6, 11)

5

7

9

6

8

11

10

59

Opisy projektów

Dom nad rozlewiskiem – z wizytą u płazów

Realizatorzy projektu: Agnieszka Kowalczyk i Żaneta Foryt

Instytucja realizująca: Szkoła Podstawowa nr 17 w Katowicach

Partner projektu: Pracownia Biologii i Centrum Edukacji Ekologicznej Pałacu Młodzieży w Katowicach

Projekt badawczy z elementami projektu działań lokalnych daje możliwość rozwijania właściwie wszystkich kompetencji ucznia. Zarów-no tych ujmowanych w podstawach programowych jak i tych, do któ-rych odwołują się warunki społeczne. Projekt „Dom nad rozlewiskiem – z wizytą u płazów” spełnia te kryteria. Jest oparty o ogromne dydaktyczne i merytoryczne doświadczenie autora, co owocuje wszechstronnością oddziaływania i wielością efektów.

Do najważniejszych celów tego projektu należą: rozwijanie zainte-resowań przyrodniczych i skłanianie do samodzielnego poznawania świata żywego, rozumienie zależności istniejących w świecie przyrodni-czym, uświadomienie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody, uświadomienie zagrożeń i konieczności ochrony rzadkich gatunków roślin, zwierząt oraz miejsc ich występowania, kształtowa-nie postaw proekologicznych, dostrzeganie więzi człowieka z przyrodą oraz negatywne skutki jego działalności, zwrócenie uwagi uczniów na problemy lokalne i zachęcenie do czynnego udziału w działaniach proekologicznych.

Miejsce i opis założeń

Projekt powstał na bazie wyników kilkuletnich badań terenowych po-święconych populacji płazów na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. Założeniem projektu jest, aby uczestnicy mieli okazję śledzić zmiany w otaczającym środowisku, uważnie obser-wować jego elementy i ich wpływ na organizmy, wskazywać wzajemne związki i zależności pomiędzy nimi. Zadania przedstawione w projekcie pozwalają prowadzić obserwacje, nazywać i opisywać poszczególne

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60

Opisy projektów

61

Opisy projektów

elementy środowiska, dostrzec związek człowieka ze środowiskiem, bu-dzą wrażliwość na piękno przyrody. Bezpośredni kontakt z naturą po-zwala na możliwość konfrontacji wiedzy teoretycznej z rzeczywistością, wyzwala aktywność poznawczą uczniów, ich samodzielność w myśleniu i działaniu. Realizacja projektów pozwala na reklamę osobliwości przy-rodniczych oraz umożliwia poznanie problemów lokalnych.

Cele szczegółowe

Realizacja projektu powinna nauczyć uczestników rozpoznawania po-spolitych gatunków roślin i zwierząt, zachęcić do prowadzenia obser-wacji, rozbudzić zainteresowania przyrodnicze, zaangażować uczniów w konkretne działania służące ochronie środowiska oraz nauczyć pla-nowania poszczególnych zadań. Metody i formy pracy wykorzysta-ne w projekcie pozwalają na zdobycie i utrwalenie wielu umiejętności, np. prowadzenia obserwacji przyrodniczych, badań fizyko – chemicz-nych, interpretowania ich wyników oraz korzystania z wielu źródeł informacji.

W skład projektu wchodzą zajęcia warsztatowe w pracowni, zajęcia komputerowe, zajęcia terenowe, spotkania z przyrodnikami, udział w wystawach i konkursach o tematyce proekologicznej, współpraca z organizacjami proekologicznymi. Dzięki zdobytym wiadomościom i umiejętnościom uczniowie będą mogli podjąć działania związane z za-bezpieczeniem szlaków migracyjnych płazów, monitorować zagrożenia i szukać pomocy w Urzędzie Miasta, Dyrekcji Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie w sprawie zagrożeń płazów przez studzienki kanałowe oraz stworzenia mechanizmów zabezpieczających płazy przed rozjeżdżaniem przez autokary i samochody przy Planeta-rium Śląskim.

Samokształcenie i komunikacja

Zaletą tego projektu jest realizowanie wszystkich kompetencji kluczo-wych. Jednak największy nacisk został położony na samokształcenie oraz komunikację i kooperację. W ramach samokształcenia uczniowie będą planować swoją pracę, realizować poszczególne zadania, doko-nywać ewaluacji własnej pracy. Między innymi nauczą się, czym jest mapa, jak wykonywać zdjęcia, redagować gazetę, układać i przeprowa-dzać ankietę, organizować warsztaty i wycieczki, tworzyć prezentacje

i przedstawienia. Natomiast w ramach komunikacji nabędą umiejętno-ści wypowiedzi podczas licznych wystąpień oraz dzielenia się wiedzą poprzez redagowanie artykułów w gazetce, organizowanie tutoringu, opracowanie posterów tematycznych i prezentacji multimedialnych. Umiejętność pracy w grupie pozwoli na realizację wszystkich celów projektu.

Już na wstępie realizacji projektu uczniowie przeprowadzili ankietę. Badała ona świadomość ekologiczną społeczeństwa lokalnego z na-ciskiem na środowisko życia płazów i miejsc przyrodniczo cennych. Była ona punktem wyjściowym do realizacji wszystkich zaplanowanych zadań.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

ykon

ania

pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu

■ Int

egra

cja

grup

y pr

ojek

tow

ej o

raz

prom

ocja

pro

jekt

u■ D

okon

ując

wyb

oru

loga

pro

jekt

u uc

znio

wie

utr

wal

ają

sobi

e je

go

cele

■ org

aniz

acja

kon

kurs

u na

logo

pro

jekt

u■ u

czni

owie

org

aniz

ują

konk

urs:

form

ułuj

ą og

łosz

enie

o k

on-

kurs

ie, p

omag

ają

w s

praw

ach

tech

nicz

no-o

rgan

izac

yjny

ch

zdar

zeni

a, p

rzyg

otow

ują

prac

e na

kon

kurs

■ nau

czyc

iel d

okon

uje

wyb

oru

zwyc

ięsk

ich

prac

i pr

zejm

uje

przy

goto

wan

ie d

ruku

na

kosz

ulka

ch

■ kos

zulk

i z lo

go

proj

ektu

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu

■ Zap

ozna

nie

uczn

iów

sze

rzej

z te

-m

atyk

ą pr

ojek

tu, w

prow

adze

nie

do b

iolo

gii p

łazó

w■ S

zkol

enie

z z

akre

su p

osłu

giw

a-ni

a si

ę pr

zyrz

ądam

i prz

yrod

ni-

czym

i, sp

rzęt

em m

ultim

edia

lnym

i t

eren

owym

■ udz

iał w

war

szta

tach

pr

zyro

dnic

zych

■ zap

ozna

nie

z prz

yrzą

da-

mi b

adaw

czym

i■ a

naliz

a, s

elek

cja

i opr

acow

anie

mat

eria

łów

źr

ódło

wyc

h

■ ucz

niow

ie p

racu

ją z

wyk

orzy

stan

iem

ka

rt p

racy

(bio

logi

a pł

azów

)■ w

ykor

zyst

ując

różn

e na

rzęd

zia

pozy

skiw

ania

info

rmac

ji tw

orzą

zes

taw

ieni

e m

ater

iałó

w ź

ródł

owyc

h ■ p

oprz

ez p

rost

e do

świa

dcze

nia

zapo

znaj

ą si

ę ze

sp

rzęt

em, k

tóry

będ

ą w

ykor

zyst

ywać

w ra

mac

h ba

dań

■ tw

orzą

pro

jekt

org

aniz

acyj

ny i

usta

lają

pod

ział

obo

wią

zków

na

d tw

orze

niem

Kro

niki

Mło

dego

Prz

yrod

nika

■ mat

eria

ł pom

ocni

czy

w p

osta

ci k

art p

racy

■ zes

taw

ieni

e m

ater

ia-

łów

źró

dłow

ych

■ Kro

nika

Mło

dego

Pr

zyro

dnik

a

I Eko

zesp

ół■ B

adan

ie s

połe

czne

j św

iado

moś

ci

nt. p

łazó

w i

środ

owis

ka ic

h ży

cia

■ Uza

sadn

ieni

e ko

niec

znoś

ci

ochr

ony

płaz

ów i

ich

sied

lisk

■ prz

epro

wad

zeni

e an

kiet

y do

tycz

ącej

św

iado

moś

ci e

kolo

gicz

-ne

j w z

akre

sie

loka

lnej

he

rpet

ofau

ny

■ ucz

niow

ie p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

przy

goto

wuj

ą w

zór

anki

ety,

prz

epro

wad

zają

wyw

iady

, dok

onuj

ą ze

staw

ieni

a w

ynik

ów a

nkie

ty i

wys

uwaj

ą w

nios

ki

■ na

pods

taw

ie w

nios

ków

pla

nują

dal

sze

dzia

łani

a w

ram

ach

proj

ektu

■ zw

ięks

zeni

e ef

ek-

tyw

nośc

i dzi

ałań

pr

ojek

tow

ych

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu■ K

szta

łcen

ie u

mie

jętn

ości

pre

-ze

ntac

ji w

ynik

ów w

łasn

ej p

racy

w

atr

akcy

jnej

i pr

ofes

jona

lnej

fo

rmie

■ Sze

rzen

ie w

iedz

y w

zak

resi

e po

spol

itych

gat

unkó

w p

łazó

w,

war

unkó

w ic

h ży

cia

i zag

roże

ń

■ pro

wad

zeni

e w

arsz

ta-

tów

eko

logi

czny

ch d

la

mło

dszy

ch k

oleg

ów

■ opr

acow

anie

sce

nariu

sza

zaję

ć■ p

rzyg

otow

anie

dek

orac

ji sa

li le

kcyj

nej

■ prz

epro

wad

zeni

e w

arsz

tató

w■ p

rzyg

otow

anie

wys

taw

y pr

ac u

czni

ów

pow

stał

ych

w tr

akci

e w

arsz

tató

w

■ war

szta

ty e

duka

-cy

jne

dla

mło

dszy

ch

dzie

ci■ w

ysta

wa

prac

insp

i-ro

wan

ych

zaję

ciam

i

II Ek

ozes

pół

■ pro

wad

zeni

e dr

użyn

oweg

o ko

nkur

su

wie

dzy

herp

etol

ogic

znej

dl

a m

łods

zych

kol

egów

■ org

aniz

acja

kon

kurs

u: o

prac

owan

ie

i dys

tryb

ucja

ogł

osze

nia

o ko

nkur

sie

■ prz

ygot

owan

ie p

rzy

pom

ocy

nauc

zyci

ela

pyta

ń i z

adań

■ prz

ygot

owan

ie d

ekor

acji

i ele

men

tów

ni

ezbę

dnyc

h do

prz

epro

wad

zeni

a ko

nkur

su■ p

rzyg

otow

anie

dyp

lom

ów i

nagr

ód

■ prz

epro

wad

zeni

e ko

nkur

su

■ kon

kurs

wie

dzy

herp

etol

ogic

znej

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu

■ Roz

pozn

awan

ie p

ospo

lityc

h ga

-tu

nków

pła

zów

i ba

dani

e śr

odow

i-sk

a ic

h ży

cia

■ Int

erpr

etow

anie

zal

eżno

ści m

ię-

dzy

budo

wą

i fun

kcją

org

aniz

mów

or

az o

rgan

izm

em i

środ

owis

kiem

■ Ana

lizow

anie

wyn

ików

bad

ań

i ich

inte

rpre

tow

anie

■ Roz

wija

nie

umie

jętn

ości

obs

er-

wac

ji zj

awis

k pr

zyro

dnic

zych

■ Oce

nian

ie z

mia

n za

chod

zący

ch

w ś

rodo

wis

ku p

rzyr

odni

czym

, ana

-liz

a re

lacj

i czł

owie

k i ś

rodo

wis

ko

■ opr

acow

anie

map

y st

anow

isk

mie

jsc

rozr

odu

płaz

ów w

Woj

ewód

zkim

Pa

rku

Kultu

ry i

Wyp

o-cz

ynku

w C

horz

owie

wra

z z

iden

tyfik

acją

klu

czo-

wyc

h za

groż

eń

■ pod

jęci

e pr

ób p

rzec

iw-

dzia

łani

a za

groż

enio

m■ o

prac

owan

ie i

prow

a-dz

enie

wyc

iecz

ki p

rzy-

rodn

icze

j dla

mło

dszy

ch

kole

gów

■ mon

itorin

g po

pula

cji p

łazó

w n

a te

reni

e W

PKiW

■ o

piek

a na

d sz

laka

mi m

igra

cyjn

ymi p

łazó

w(s

przą

tani

e, s

praw

dzan

ie s

tudz

iene

k ka

naliz

acyj

nych

, in

form

owan

ie w

ładz

mia

sta

o za

groż

enia

ch)

■ opr

acow

anie

i w

ykon

anie

map

y■ b

adan

ia fi

zyko

-che

mic

zne

wod

y■ p

ozna

nie

różn

orod

nośc

i bio

logi

czne

j po

szcz

egól

nych

zbi

orni

ków

wod

nych

■ zap

lano

wan

ie s

cena

riusz

a w

ycie

czki

i p

rzep

row

adze

nie

zaję

ć dl

a m

łods

zych

kol

egów

■ map

a z

zazn

a-cz

onym

i mie

jsca

mi

rozr

odu

płaz

ów n

a te

reni

e W

PkiW

i ic

h za

groż

enia

mi

■ pop

raw

a st

anu

popu

lacj

i pła

zów

na

tere

nie

WPk

iW■ w

ynik

i i w

nios

ki

z ba

dań

tere

now

ych

■ wyc

iecz

ki d

la m

łod-

szyc

h ko

legó

w

III E

koze

spół

■ Bud

owan

ie m

otyw

acji

do p

odej

mow

ania

dzi

ałań

pr

oeko

logi

czny

ch i

posz

erza

nia

wła

snej

wie

dzy

■ naw

iąza

nie

wsp

ółpr

acy

z os

obam

i i p

lacó

wka

mi

zajm

ując

ymi s

ię p

łaza

mi

■ udz

iał w

tem

atyc

znyc

h pr

elek

cjac

h,

wys

taw

ach

przy

rodn

iczy

ch it

p.■ s

potk

anie

z h

erpe

tolo

giem

■ udz

iał w

wyc

iecz

kach

prz

yrod

nicz

ych

do m

iejs

c,

gdzi

e pr

owad

zona

jest

akt

ywna

och

rona

pła

zów

■ naw

iąza

nie

wsp

ół-

prac

y z

osob

ami i

in-

styt

ucja

mi o

pod

ob-

nych

cel

ach

IV E

koze

spół

i w

szys

cy

ucze

stni

cy

proj

ektu

■ Bud

owan

ie w

iedz

y pr

zedm

ioto

wej

w o

dnie

sien

iu d

o pa

sji i

zai

nter

esow

ań u

czni

ów

■ udz

iał w

kon

kurs

ach:

pr

zyro

dnic

zym

, pla

styc

z-ny

m, h

uman

isty

czny

m

■ prz

ygot

owan

ie p

rac

konk

urso

wyc

h na

spe

cjal

nie

zorg

aniz

owan

e ko

nkur

sy o

tem

atyc

e zw

iąza

nej

z pł

azam

i i ś

rodo

wis

kiem

ich

życi

a

■ róż

noro

dne

form

y w

yraz

u tr

oski

o p

łazy

i i

ch ś

rodo

wis

ko ż

ycia

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu

■ Ksz

tałc

enie

um

ieję

tnoś

ci

prez

enta

cji w

ynik

ów w

łasn

ej p

racy

w

atr

akcy

jnej

i pr

ofes

jona

lnej

fo

rmie

ora

z na

głoś

nien

ie e

fekt

ów

proj

ektu

■ org

aniz

acja

impr

ezy

pods

umow

ując

ej re

aliz

a-cj

ę pr

ojek

tu

■ prz

ygot

owan

ie p

rogr

amu

impr

ezy

pods

umow

ując

ej re

aliz

ację

pro

jekt

u■ p

rzyg

otow

anie

pre

zent

acji

mul

timed

ialn

ej

o ef

ekta

ch p

rac

proj

ekto

wyc

h■ o

prac

owan

ie k

rótk

ich

wys

tąpi

eń■ p

rzyg

otow

anie

pos

teró

w te

mat

yczn

ych

■ prz

ygot

owan

ie s

pekt

aklu

teat

raln

ego

■ prz

ygot

owan

ie i

dyst

rybu

cja

zapr

osze

ń■ w

ręcz

enie

dyp

lom

ów i

nagr

ód la

urea

tom

kon

kurs

ów

■ prz

ygot

owan

ie n

umer

u sp

ecja

lneg

o –

szko

lneg

o kw

arta

lnik

a pt

.: „E

KUŚ”

poś

wię

cone

go re

aliz

acji

proj

ektu

■ im

prez

a po

dsum

o-w

ując

a pr

ojek

t■ p

reze

ntac

ja m

ultim

e-di

alna

nt.

proj

ektu

■ pos

tery

tem

atyc

zne

■ spe

ktak

l tea

tral

ny■ n

umer

spe

cjal

ny

szko

lneg

o kw

arta

lnik

a

V Ek

ozes

pół

■ Dok

onan

ie a

naliz

y dz

iała

ń po

djęt

ych

w ra

mac

h pr

ojek

tu

w k

onte

kści

e ic

h ef

ektó

w

i war

unkó

w re

aliz

acji

■ oce

na i

ewal

uacj

a pr

ojek

tu■ z

apla

now

anie

ark

uszy

oce

n i e

wal

uacj

i pro

jekt

u■ s

form

ułow

anie

i pr

zeka

zani

e w

nios

ków

z p

roje

ktu

■ mat

eria

ł wyj

ścio

wy

do p

lano

wan

ia d

al-

szyc

h dz

iała

ń

1

3

7

6

5

4

2

8

10 1311 14

15

9

1. Ampleksus żab trawnych, WPkiW w Chorzowie

2. Żaby trawne i ich skrzek, WPkiW w Chorzowie

3. Warsztaty przyrodnicze w sP nr 17 w Katowicach

4. Warsztaty herpetologiczne w Pałacu Młodzieży w Katowicach

5. Jesienne obserwacje terenowe, zespół przyrodniczo-krajobrazowy Szopienice-Borki

6. Koszulki z logo projektu 7. Materiały opracowane dla

Fundacji „SOS dla Zwierząt” 8. Praca plastyczna Adama Rajskiego 9. Logo autorstwa Magdy Mindy 10. Praca plastyczna Aliny Malik 11. Praca plastyczna Magdy Mindy 12. Jesienne obserwacje terenowe, ZPkswk 13–14. Obserwacje herpetologiczne

w WPkiW w Chorzowe 15. Badania wody w WPkiW w Chorzowe

Fot. Agnieszka Kowalczyk

12

69

Opisy projektów

Obserwacje gęsiówki egipskiej

Realizatorzy projektu: Beata Uršnik, Krystian Jainta

Instytucja realizująca: Zespół Szkół Zawodowych w Wodzisławiu Śląskim

Partner projektu: Górnośląskie Koło Ornitologiczne

Prezentowany projekt ma charakter badawczy. Działania młodzieży są rozszerzeniem wcześniej prowadzonych obserwacji, które będą za-pewne kontynuowane po zakończeniu prac projektowych. Kompetencje jakie rozwija ta propozycja to przede wszystkim efekty zastosowania procedur problemowych: zdobywanie informacji, krytyczna analiza, wyciąganie wniosków. Specyfika działań daje szansę na osiągnięcie także i innych związanych z projektem celów. Należą do nich doskona-lenie umiejętności posługiwania się przyrządami w prowadzeniu obser-wacji ornitologicznych, kształcenie i doskonalenie umiejętności korzy-stania z przyrodniczych stron internetowych, kształcenie i doskonalenie umiejętności dokumentowania, waloryzacji prac terenowych, kształce-nie u uczniów postawy szacunku do przyrody i odpowiedzialności za środowisko.

Miejsce i opis założeń

Do realizacji projektu skłoniły nas nasze wcześniejsze (około 2 letnie) szkolne wyjazdy do Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Wielokąt”, mające na celu obserwację ptaków wodnych. Zdobyta wiedza i umie-jętności w czasie naszych wypraw terenowych, pozwoliły nam łatwo wybrać obiekt naszych badań – będącą pod ochroną i niezwykle rzadką w Polsce gęsiówkę egipską. Pierwsze obserwacje gęsiówki na terenie Polski miały miejsce w latach 2004–2006, wcześniej na terenie Pol-ski nie była notowana. Gęsiówka spotykana u nas to prawdopodobnie uciekinierka z niewoli (pobliskie mini-zoo w Bukowie) lub pochodzi z populacji niemieckiej, gdzie żyje i gniazduje na swobodzie. Największe skupisko gęsiówek egipskich (31 osobników) zanotowano na żwirowni w Krzyżanowicach i tam też obserwowano pierwszy jej lęg w Polsce.

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

Opisy projektów

Dlatego też postanowiliśmy rozszerzyć teren naszych dotychczasowych badań o żwirownie w Krzyżanowicach i Roszkowie.

Cele szczegółowe

Chcemy obserwować gęsiówkę, żeby dowiedzieć się jak rozprzestrzenia się w terenie oraz opisać jej zachowanie wobec osobników własnego i innych gatunków ptaków. Postanowiliśmy opracować również mapkę obszaru badań, na której naniesiemy stałe rewiry występowania gęsiów-ki oraz lokalizację jej miejsc lęgowych. Wykonamy również prezentację multimedialną przedstawiająca naszą pracę. Efektem ekologicznym bę-dzie ustalenie co zagraża gęsiówce, czy sama może zagrażać innym ga-tunkom, zbadanie jaki może mieć wpływ na ekosystem i wystosowanie pisma do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Przyrody o przyszłą ochronę żwirowni w Krzyżanowicach i Roszkowie oraz terenów Górnej Odry.

Pozyskiwanie, analiza i obróbka informacji

W trakcie realizacji projektu będziemy korzystać z bardzo wielu źródeł informacji danych statystycznych, wyników badań naukowych, zagra-nicznych materiałów źródłowych, encyklopedii, atlasów, informacji zamieszczanych np. na przyrodniczych stronach internetowych, forach przyrodniczych itd. Sami również będziemy zamieszczać zdjęcia i in-formacje na szkolnej stronie internetowej i forum przyroda. Będziemy również korzystać z pomocy i informacji członków Górnośląskiego Koła Ornitologicznego z Bytomia, którym przekażemy wyniki naszych badań i powstałe w ich ramach dokumenty.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

yko-

nani

a pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

I Wyj

azdo

wa

■ Obs

erw

acja

gę-

siów

ki w

tere

nie

■ Tw

orze

nie

do-

kum

enta

cji p

rac

tere

now

ych

■ dok

onan

ie o

pisu

ga

tunk

u or

az p

opu-

lacj

i na

bada

nym

ob

szar

ze

■ do

grup

y na

leżą

wsz

yscy

ucz

estn

icy,

z

czeg

o ka

żdy

z ni

ch u

czes

tnic

zy w

min

. 3

wyb

rany

ch w

yjaz

dach

tere

now

ych

■ wyk

onyw

anie

zdj

ęć p

taka

(w lo

cie

podc

zas

żero

wan

ia i

spoc

zynk

u) w

cel

u op

raco

wan

ia c

ech

rozp

ozna

wcz

ych

■ lic

zeni

e ilo

ści o

sobn

ików

w te

reni

e, li

czen

ie

i zlo

kaliz

owan

ie m

iejs

c lę

gow

ych

■ obs

erw

acja

zac

how

ań g

ęsió

wki

w te

reni

e w

obec

pr

zeds

taw

icie

li sw

ojeg

o i o

bcyc

h ga

tunk

ów■ b

adan

ie p

łoch

liwoś

ci g

ęsió

wki

w te

reni

e –

mie

rzen

ie o

dleg

łośc

i uci

eczk

i ■ w

yzna

czan

ie s

tały

ch re

wiró

w

wys

tępo

wan

ia g

ęsió

wki

■ dok

umen

tacj

a za

-w

iera

jąca

info

rmac

je

nt.:

cech

gęs

iów

ki,

licze

bnoś

ci i

dyna

mik

i ro

zprz

estr

zeni

ania

, za-

chow

ań p

taka

w te

reni

e

II Ka

rtog

rafo

wie

■ Opr

acow

anie

gr

aficz

ne w

ynik

ów

wyb

rany

ch b

adań

te

reno

wyc

h

■ wyk

onan

ie m

ap

tere

nu, n

anie

sien

ie

mie

jsc

wys

tępo

wan

ia

gęsi

ówki

(z o

kreś

le-

niem

ich

char

akte

ru)

■ 4 o

soby

odp

owie

dzia

lne

za:

– an

aliz

ę m

ater

iałó

w k

arto

grafi

czny

ch–

wyk

onan

ie m

apek

bad

aneg

o te

renu

–

uzup

ełni

enie

ich

o w

ynik

i bad

ań g

rupy

tere

now

ej

■ map

a za

wie

rają

ca

pods

taw

owe

info

rma-

cje

nt. w

ystę

pow

ania

gę

siów

ki n

a ba

dany

m

obsz

arze

III In

form

atyc

y■ D

okon

anie

syn

-te

zy d

ział

ań p

ro-

jekt

owyc

h i o

pra-

cow

anie

form

ich

prez

enta

cji

■ prz

ygot

owan

ie

prez

enta

cji m

ultim

e-di

alne

j i in

form

acji

o pr

ojek

cie

na s

tron

ie

inte

rnet

owej

szk

oły

■ 4 o

soby

wyk

onuj

ą:–

prez

enta

cję

mul

timed

ialn

ą pr

zeds

taw

iają

cą:

prac

e ba

daw

cze

w te

reni

e i i

ch w

ynik

i, m

apę,

zaw

iera

jącą

syn

tety

czny

opi

s dz

iała

ń pr

ojek

tow

ych

itd.

– in

form

acje

o p

roje

kcie

na

stro

nie

inte

rnet

owej

sz

koły

zaw

iera

jące

opi

s pr

ojek

tu, d

ział

ania

, ak

tual

ny s

tan

prac

, wyn

iki b

adań

i pr

ezen

tacj

ę

■ pre

zent

acja

mul

time-

dial

na i

info

rmac

je n

a st

roni

e sz

koły

2

1

4 5

3

1. Gęsiówki egipskie w Wielikącie 2. Zajęcia terenowe w Roszkowie 3. Obserwacje w Krzyżanowicach 4. Wielikąt 5. Obserwacje terenowe 6. Zajęcia terenowe w Wielikącie 7. Gęsiówka z młodymi

Fot. Z archiwum szkoły

6

7

75

Opisy projektów

Dzika przyroda nad Żarnówką

Realizatorzy projektu: Ewa Sokół, Justyna Dziumowicz, Katarzyna Banasik

Instytucja realizująca: Szkoła Podstawowa w Majkowie

Partnerzy projektu: Urząd Gminy Skarżysko Kościelne, Urząd Miasta i Gminy w Suchedniowie

Projekt ma wyraźnie interdyscyplinarny charakter o szerokim za-kresie tematyki. Kierowany jest do uczniów szkoły podstawowej, gdzie szczególnie ważne są związki pomiędzy poszczególnymi aspektami zagadnień. Uczeń musi rozumieć te związki i docenić ich znaczenie. Tematyka podejmowanych działań ma na celu kształtowanie w uczniach umiejętności: komunikacji, samokształcenia oraz kreatywności. Każda z grup będzie także doskonaliła umiejętności związane z technologią informacyjną, uczniowie wykorzystają ją w gromadzeniu, przetwarza-niu wiadomości, opracowaniu i prezentacji uzyskanych wyników.

Miejsce i opis założeń

Majków to wieś położona na północnym obrzeżu Gór Świętokrzyskich, w sąsiedztwie zalesionych wzgórz Przedgórza Iłżeckiego i Płaskowyżu Suchedniowskiego, w otulinie dużych kompleksów leśnych (graniczy z Suchedniowsko-Oblęgorskim Parkiem Krajobrazowym). Miejscowość przecina rzeka Żarnówka, prawy dopływ Kamiennej. Źródła Żarnówki znajdują się na terenie Sieradowickiego Parku Krajobrazowego, a znacz-ne różnice wysokości przy niewielkiej długości rzeki oraz duża nierów-nomierność odpływu klasyfikuje ją jako rzekę o charakterze górskim. Na malowniczych łąkach w dolinie Żarnówki można zobaczyć słonkę i bekasa, zające, sarny, lisy, w jej górnym odcinku jelenie, dziki, łosie, a w jej wodach pstrągi i raki. W części doliny Żarnówki znajdującej się na terenie Sieradowickiego Parku Krajobrazowego występuje rzadko spotykane zbiorowisko reprezentowane przez podgórski łęg jesionowy z udziałem jesionu i olszy.

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

Opisy projektów

77

Opisy projektów

zachowań proekologicznych wśród mieszkańców miejscowości, przez które przepływa rzeka Żarnówka. Takie działania sprzyjać będą rozwi-janiu kreatywnego myślenia.Wszystkie przydzielone zadania oraz ich specjalnie opracowany podział będą sprzyjały rozwijaniu umiejętności komunikacji miedzy uczniami w grupie i poszczególnymi grupami (szukanie zależności i korelacji) oraz pomiędzy grupami i nauczycielem a także partnerami projektu. Pozwoli to na stworzenie pełnego obrazu zebranych informacji i ich prezentację na planowanej w projekcie konferencji. Ważne jest, aby uczniowie świadomi byli powierzonej im odpowiedzialności za sukces całej grupy – odpowiedzialna samoocena.

Żarnówka nie była i nie jest objęta monitoringiem dla wód powierzch-niowych płynących, nie podlega też badaniom prowadzonym przez la-boratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kiel-cach. Dlatego w ramach projektu planujemy zbadanie stanu przyrody i wód Żarnówki oraz identyfikację zagrożeń, mogących negatywnie wpłynąć na środowisko tej rzeki.

Cele szczegółowe

Projekt umożliwi poznawanie otaczającej przyrody, zależności wy-stępujących pomiędzy środowiskiem a żyjącymi w nim organizmami, rozbudzi w uczniach chęć poznawania, szukania i wyjaśniania praw rządzących w świecie przyrody, wskaże główne zagrożenia najbliższego środowiska. Działania w projekcie dają także możliwość osiągnięcia ce-lów dotyczących bezpośrednio zadań, jakie uczniowie będą wykonywali, takich jak rozpoznawanie organizmów zwierzęcych i roślinnych w ich naturalnym środowisku, praktyczne wykorzystanie mapy i kompasu w terenie oraz innych przyrządów i pomocy, dzięki którym określi-my stan czystości środowiska. Grupy projektowe podejmą także próbę określenia zależności między charakterem środowiska a zamieszkują-cymi go organizmami oraz wartościowania działalności gospodarczej człowieka w środowisku. Mamy nadzieję, że zdobyte przez uczestników projektu doświadczenia i umiejętności zostaną wykorzystane przez nich w przyszłości.

Samokształcenie i komunikacja

Grupy w czasie pracy nad powierzonymi zadaniami będą samodzielnie tworzyły plan pracy, organizowały i przeprowadzały przydzielone zada-nie. Uczniowie zdobędą umiejętności pracy z narzędziami badawczymi (w tym kompasem, mapą, mikroskopem, planem, kluczami do oznacza-nia roślin i zwierząt). Podczas wycieczek uczniowie wykorzystywać będą również lornetkę, aparat fotograficzny i dyktafon, które pozwolą lepiej poznać otaczającą ich przyrodę. Uczniowie dokonają również selekcji zebranych materiałów pod kątem ich poprawności i użyteczności oraz analizy zebranych w trakcie pracy wyników.

Grupa V, która w projekcie pełni rolę strażników przyrody, pod-czas całego przebiegu działań będzie dokonywała monitoringu i osta-tecznie stworzy plan zapobiegania zanieczyszczeniom i propagowania

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

yko-

nani

a pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy u

czni

ów

Grup

a I

■ Ksz

tałc

enie

um

ieję

tnoś

ci

opis

u ko

ryta

rzec

zneg

o■ N

abyw

anie

pod

staw

o-w

ej w

iedz

y w

zak

resi

e lo

kaln

ych

orga

nów

ad

min

istr

acji

■ bad

anie

kor

yta

rzek

i Żar

nów

ki

i sta

nu c

zyst

ości

jej

wód

■ zlo

kaliz

owan

ie rz

eki n

a m

apie

, okr

eśle

nie

kier

unku

prz

epły

wu

rzek

i■ d

okon

anie

cha

rakt

erys

tyki

uks

ztał

tow

ania

ko

ryta

rzek

i i li

nii b

rzeg

owej

■ w

spól

nie

z op

ieku

nam

i naw

iąza

nie

wsp

ółpr

acy

z pr

zeds

taw

icie

lam

i Ur

zędó

w G

min

Suc

hedn

iów

i Sk

arży

sko

Kośc

ieln

e w

cel

u ok

reśl

enia

st

anu

praw

nego

gru

ntów

, prz

ez k

tóre

prz

epły

wa

rzek

a■ s

praw

ozda

nie

z ba

dań

i wyc

iecz

ek,

na p

odst

awie

któ

rego

po

wst

anie

pre

zent

acja

ef

ektó

w p

racy

gru

py■ z

djęc

ia d

o w

ysta

wy

wie

ńczą

cej p

roje

kt

Gru

pa II

■ Ksz

tałc

enie

um

ieję

tnoś

ci

zapl

anow

ania

i pr

ze-

prow

adze

nia

pros

tych

do

świa

dcze

ń ■ W

nios

kow

anie

na

pods

taw

ie w

ynik

ów

bada

ń pr

zepr

owad

zony

ch

z w

ykor

zyst

anie

m s

przę

tu

labo

rato

ryjn

ego

■ wyk

onan

ie m

ap

tere

nu, n

anie

sien

ie

mie

jsc

wys

tępo

-w

ania

gęs

iów

ki

(z o

kreś

leni

em ic

h ch

arak

teru

)

■ bad

anie

sta

nu ś

rodo

wis

ka w

odne

go rz

eki Ż

arnó

wki

■ dok

onan

ie p

omia

ru s

zero

kośc

i kor

yta

rzec

zneg

o,

szyb

kośc

i nur

tu o

raz

stan

u cz

ysto

ści w

ody

■ pob

rani

e m

ater

iału

bad

awcz

ego

do b

adań

z

wyk

orzy

stan

iem

spr

zętu

labo

rato

ryjn

ego

■ okr

eśle

nie

zaw

arto

ść fo

sfor

anów

, azo

tanó

w,

tlenu

i dw

utle

nku

węg

la w

wod

zie

■ dok

onan

ie a

naliz

y uz

yska

nych

wyn

ików

■ por

ówna

nie

skła

du w

ody

a zw

łasz

cza

w/w

pa

ram

etró

w n

a tr

zech

odc

inka

ch rz

eki

■ okr

eśle

nie

ogól

nego

sta

nu c

zyst

ości

wod

y■ p

rzyg

otow

anie

pre

zent

acji

uzys

kany

ch w

ynik

ów

Grup

a III

■ Ksz

tałc

enie

sza

cunk

u i c

ieka

woś

ci p

ozna

w-

czej

w s

tosu

nku

do

elem

entó

w o

żyw

iony

ch

środ

owis

ka rz

eki

■ roz

pozn

awan

ie ro

-śl

in w

odny

ch w

rze-

ce i

jej o

tocz

eniu

■ roz

pozn

awan

ie z

a po

moc

ą pr

zew

odni

ków

rośl

in

■ pos

ługi

wan

ie s

ię m

ikro

skop

em w

cel

u zb

adan

ia m

ikro

flory

rzek

i■ z

bier

anie

oka

zów

flor

y do

zie

lnik

ów■ w

ykon

anie

sam

odzi

elni

e zi

elni

ków

rośl

in■ w

ykon

anie

foto

grafi

i roś

lin c

hron

iony

ch i

osob

liwoś

ci

przy

rodn

iczy

ch w

ystę

pują

cych

nad

Żar

ówką

■ dok

onan

ie p

orów

nani

a zr

óżni

cow

ania

flor

y na

trze

ch s

tano

wis

kach

bad

awcz

ych

■ zie

lnik

i■ s

praw

ozda

nie

z ba

dań

i wyc

iecz

ek, n

a po

dsta

wie

kt

óreg

o po

wst

anie

pre

zent

a-cj

a ef

ektó

w p

racy

gru

py■ z

djęc

ia d

o w

ysta

wy

wie

ń-cz

ącej

pro

jekt

Grup

a IV

■ roz

pozn

awan

ie

zwie

rząt

żyj

ącyc

h w

rzec

e i j

ej n

ajbl

iż-

szym

oto

czen

iu

■ dok

onan

ie o

bser

wac

ji zw

ierz

ąt ż

yjąc

ych

w rz

ece

i jej

oto

czen

iu■ b

adan

ie m

ikro

świa

ta z

a po

moc

ą m

ikro

skop

u ■ w

ykon

anie

zdj

ęć o

bser

wow

anyc

h zw

ierz

ąt■ w

yszu

kani

e w

Inte

rnec

ie c

ieka

wos

tek

doty

cząc

ych

■ zw

ierz

ąt, k

tóre

uda

ło s

ię z

aobs

erw

ować

■ spr

awoz

dani

e z

bada

ń i w

ycie

czek

, na

pods

taw

ie

któr

ego

pow

stan

ie p

reze

nta-

cja

efek

tów

pra

cy g

rupy

■ zdj

ęcia

do

wys

taw

y w

ieńc

zące

j pro

jekt

Grup

a V

■ Ksz

tałto

wan

ie w

łaśc

i-w

ych

post

aw w

zglę

dem

pr

zyro

dy o

raz

kszt

ałce

nie

sche

mat

ów z

acho

wań

zg

odny

ch z

zał

ożen

iam

i zr

ówno

waż

oneg

o je

j w

ykor

zyst

ania

■ str

ażni

cy rz

eki

■ okr

eśle

nie

stan

u cz

ysto

ści i

zag

roże

ń śr

odow

iska

rzek

i■ w

skaz

anie

źró

deł z

anie

czys

zcze

ń■ n

awią

zani

e w

spół

prac

y z

Wyd

ział

em

Och

rony

Śro

dow

iska

Urz

ędu

Gmin

y■ p

rzed

staw

ieni

e pr

opoz

ycji

dzia

łań

maj

ącyc

h na

cel

u po

praw

ę st

anu

środ

owis

ka e

kolo

gicz

nego

■ stw

orze

nie

plan

u lik

wid

acji

zagr

ożeń

i zm

niej

szen

ia

nega

tyw

nego

odd

ział

ywan

ia lu

dzi n

a pr

zyro

dę rz

eki

■ uśw

iado

mie

nie

mie

szka

ńcom

kon

iecz

nośc

i pod

ejm

owan

ia

dzia

łań

na rz

ecz

środ

owis

ka n

atur

alne

go■ p

rzyg

otow

anie

rapo

rtu

o st

anie

czy

stoś

ci ś

rodo

wis

ka

nad

Żarn

ówką

dla

Sto

war

zysz

enia

Pra

cow

nia

na rz

ecz

Wsz

ystk

ich

Isto

t. W

prz

ypad

ku w

ykry

cia

niep

raw

idło

woś

ci

przy

wsp

arci

u m

eryt

oryc

zno-

org

aniz

acyj

nym

Sto

war

zysz

enia

zo

stan

ą po

djęt

e in

terw

encj

e zm

ierz

ając

e do

wye

limin

owan

ia

zagr

ożen

ia d

la w

arto

ści p

rzyr

odni

czyc

h Ża

rnów

ki

■ prz

ygot

owan

ie ra

port

u o

stan

ie c

zyst

ości

i za

groż

eń

przy

rodn

iczy

ch ś

rodo

wis

ka

nad

Żarn

ówką

■ pla

n dz

iała

ń dl

a zm

niej

szen

ia n

egat

ywne

go

oddz

iały

wan

ia lu

dzi n

a pr

zyro

dę rz

eki

Prez

enta

cja

proj

ektu

Konf

eren

cja

„Czy

sta

Żarn

ówka

”

■ Wsz

yscy

ucz

estn

icy

proj

ektu

Cele

m k

onfe

renc

ji bę

dzie

wyp

raco

wan

ie w

spól

nego

pom

ysłu

na

prog

ram

maj

ący

na c

elu

zape

wni

enie

bez

piec

zeńs

twa

nasz

ym s

karb

om p

rzyr

odni

czym

. Ucz

niow

ie p

rzyg

otuj

ą fo

lder

pro

muj

ący

Dzik

ą pr

zyro

dę n

ad Ż

arów

ką, z

orga

nizu

ją

wys

taw

ę w

ykon

anyc

h pr

zez

nich

pra

c. P

rzyg

otuj

ą ró

wni

eż p

łyty

z p

reze

ntac

ją m

ultim

edia

lną

prom

ując

ą Ża

rnów

kę.

Uczn

iow

ie d

okon

ają

prez

enta

cji z

ebra

nych

wyn

ików

bad

ań p

rzed

gro

nem

zap

rosz

onyc

h go

ści,

wię

c bę

dą ć

wic

zyć

umie

jętn

ość

zapr

ezen

tow

ania

wła

sneg

o pu

nktu

wid

zeni

a na

tem

at s

tanu

śro

dow

iska

rzek

i i u

mie

jętn

ość

udzi

ału

w d

ysku

sji.

Aby

zain

tere

sow

ać s

zers

ze g

rono

odb

iorc

ów, p

rzyg

otow

ane

mat

eria

ły z

osta

ną p

rzek

azan

e do

loka

lnyc

h m

edió

w.

1–2. Zajęcia przygotowujące do pracy badawczej 3. Żarnówka zachwyca 4. Szkoła w Majkowie, wśród drzew wije się

Żarnówka (fot. Krzysztof Szczygieł) 5. Żarnówka i zalew w Mostkach

(fot. Krzysztof Szczygieł)

6. Zajęcia przygotowujące do pracy badawczej 7. Żarnówka – pejzaż jesienny 8. Żarnówka – pejzaż zimowy

Fot. Z archiwum szkoły

6

7 8

1

3

5

4

2

83

Opisy projektów

Jodłowanie czyli Jodeł Ratowanie

Realizatorzy projektu: Urszula Mazur-Stasiak, Monika Stasiak

Instytucja realizująca: Szkoła Podstawowa w Łaznowie

Partnerzy projektu: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Łodzi i Nadleśnictwo Brzeziny

Działania podejmowane w projektach edukacyjnych poparte są wiedzą i przygotowaniem prowadzących je nauczycieli. Sprawność w na-uczycielskim rzemiośle jest warunkiem koniecznym efektywnej pracy. Niemniej jednak ważne jest emocjonalne zaangażowanie nauczyciela. Prezentowany projekt jest przykładem znaczenia tego właśnie czynnika. Widoczne to jest już na poziomie kształtowania ogólnych celów projektu, a następnie w opisie podejmowanych i planowanych działań, wśród których widzimy

pokazanie uczniom, że także najbliższa okolica może skrywać miej- ■sca przyrodniczo cenne;rozwijanie wiedzy na temat ekosystemów leśnych, ich struktury, ■funkcji, budowy; uświadamianie dzieciom zależności istniejących między nimi a naturą oraz kształtowanie w nich postawy współod-powiedzialności za przyrodę;uwrażliwianie młodych ludzi na zagrożenia, jakie niesie ze sobą ■nieodpowiedzialne zachowanie człowieka na obszarach leśnych;wspólne wypracowanie działań, które miałyby zapobiegać dewasta- ■cji okolicznych obszarów leśnych, ze szczególnym uwzględnieniem terenu rezerwatu;uzmysłowienie wagi problemu także dorosłym członkom społecz- ■ności lokalnej i włączenie ich w działania na rzecz ochrony dzikiej przyrody.

Miejsce i opis założeń

Projekt obejmuje szereg złożonych działań, zorganizowanych wokół pro-blemu ochrony pobliskiego rezerwatu jodłowego w Łaznowie (las jodło-wy naturalnego pochodzenia na granicy zasięgu jodły). Ma on charakter

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

Opisy projektów

85

Opisy projektów

Sprawność ta ćwiczona będzie również podczas przygotowania i prze-prowadzenia festynu ekologicznego, gdy uczniowie będą musieli za-planować przebieg imprezy (tak by była atrakcyjna dla odbiorców), wspólnie poprowadzić go w miłej atmosferze, ale również publicznie zaprezentować efekty swojej pracy.

badawczy związany z poznawaniem środowiska przyrodniczego rezer-watu oraz identyfikacją i przeciwdziałaniem jego zagrożeniom. Jednak postanowiłyśmy poprzedzić cześć badawczą projektu przygotowaniem teoretycznym i emocjonalnym uczniów poprzez, nieodzowne naszym zdaniem, uwrażliwienie ich na świat przyrody (prowadzone z wyko-rzystaniem metod o charakterze zmysłowym i artystycznym). Mamy również nadzieję, że przez zintegrowanie wewnątrzszkolnych działań w ramach projektu, przedstawienie ich szerszemu gremium oraz próbę włączenia go w czynną ochronę rezerwatu, pozwolą zapoczątkować proces zmiany nawyków w podejściu do lokalnej dzikiej przyrody nie tylko wśród dzieci, ale i wśród dorosłych.

Cele szczegółowe

W projekcie udział weźmie grupa piętnastu osób z klas IV–VI, która obej-mie monitoringiem teren rezerwatu. Obserwacje będą dokumentowane w postaci mapy najbardziej cennych przyrodniczo i zagrożonych obsza-rów, a także zdjęć i nagrań dźwiękowych. Same wyprawy do rezerwatu będą odbywały się rowerami, a ponieważ badania zmuszają dzieci do regularnych wypadów do lasu, istnieje szansa, że wejdą im one w na-wyk i staną się dla nich ciekawym sposobem spędzania wolnego czasu. Wyniki monitoringu zostaną zaprezentowane podczas specjalnie zor-ganizowanego ekofestynu, na który zaproszeni zostaną rodzice dzieci i wszyscy zainteresowani. W ramach zdarzenia odbędzie się wiele zabaw i konkursów o ekotematyce, zostaną również zaprezentowane „Listy Dzieci do Natury” i wystawa fotografii z działań w ramach projektu, ponadto każdy będzie miał możliwość spisania kontraktu z Naturą (za-wierającego postanowienia co do zmiany naszych nawyków na bardziej proekologiczne). Wyniki monitoringu zostaną również przedstawione Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi, sprawującej pieczę nad rezerwatem.

Komunikacja i kooperacja

Praca nad poszczególnymi częściami projektu odbywać się będzie w podgrupach, ale dla osiągnięcia zakładanych efektów projektu ucznio-wie będą mieli za zadanie przedstawić wyniki pracy własnego zespołu pozostałym grupom roboczym i wspólnie wypracować plan działań dla rezerwatu. Pozwoli im to na rozwijanie kompetencji komunikacyjnej.

Opi

s dz

iała

ń gr

up p

roje

ktow

ych

Grup

y za

dani

owe

Cele

Opi

s za

dań

do w

yko-

nani

a pr

zez

grup

ęSp

osób

w ja

ki z

adan

ie m

a by

ć zr

ealiz

owan

e –

form

a re

aliz

acji

Efek

t pra

cy

uczn

iów

War

szta

ty

wpr

owad

zają

-ce

odk

ryw

a-ni

e ta

jem

nic

reze

rwat

u jo

dłow

ego

„Łaz

nów

” W

szys

cy

ucze

stni

cy

proj

ektu

■ Prz

ysw

ojen

ie p

odst

awow

ych

wia

dom

ości

nt.:

reze

rwat

u jo

dło-

weg

o „Ł

aznó

w”

■ Zaz

najo

mie

nie

z ró

żnym

i for

-m

ami o

chro

ny p

rzyr

ody

■ Wyk

szta

łcan

ie o

druc

hu e

mpa

tii

i poc

zuci

a w

spół

zale

żnoś

ci

z pr

zyro

dą

■ opr

acow

anie

pl

akat

u i p

reze

ntac

ji nt

. wsp

ółza

leżn

ości

cz

łow

ieka

i la

su

■ dek

orac

ja to

reb

płóc

ienn

ych

■ zab

awa

w d

rzew

o - p

obud

zają

ca w

yobr

aźni

ę in

scen

izac

ja w

a-ru

nków

życ

ia d

rzew

a w

lesi

e na

tura

lnym

i le

sie

dew

asto

wan

ym■ u

czes

tnic

y po

dzie

leni

na

dwie

gru

py p

rzyg

otow

ują

pla-

kat i

kró

tką

prez

enta

cję

na k

ażdy

z te

mat

ów:

– po

co

potr

zebn

e są

nam

lasy

?–

w ja

ki s

posó

b cz

łow

iek

laso

m z

agra

ża i

moż

e je

chr

onić

? Pl

akat

y zo

stan

ą w

ywie

szon

e w

sal

i bio

logi

czne

j■ p

row

adzą

cy d

okon

uje

mul

timed

ialn

ej p

reze

ntac

ji o

istn

ieją

cych

w

Pol

sce

spos

obac

h oc

hron

y or

az o

kon

kret

nym

prz

ykła

dzie

te

j och

rony

, jak

im je

st p

oblis

ki re

zerw

at jo

dłow

y ■ u

czni

owie

wła

snor

ęczn

ie d

ekor

ują

farb

ami t

orby

płó

cien

ne. P

row

a-dz

ąca

tłum

aczy

im, j

akie

kor

zyśc

i pły

ną d

la ś

rodo

wis

ka n

atur

alne

go

z uż

ywan

ia to

reb

ekol

ogic

znyc

h za

mia

st tr

adyc

yjny

ch fo

liów

ek

■ pla

katy

i i

nsce

niza

cje

■ wła

snor

ęczn

ie

ozdo

bion

e to

rby

płóc

ienn

e

War

szta

ty

prak

tycz

ne„K

wia

t to

twój

br

at”

– dl

a-cz

ego

stan

o-w

imy

jedn

o z

Natu

rą?

Wsz

yscy

uc

zest

nicy

pr

ojek

tu

■ Nau

ka a

ngaż

owan

ia w

ielu

zm

ysłó

w w

odb

iór b

odźc

ów

płyn

ącyc

h z

Natu

ry

■ Pró

ba w

yksz

tałc

enia

em

paty

cz-

nego

pod

ejśc

ia d

o in

nych

isto

t■ U

świa

dom

ieni

e w

spół

zale

żno-

ści r

óżny

ch e

lem

entó

w N

atur

y i r

oli c

złow

ieka

w p

roce

sie

jej

prze

kszt

ałca

nia

■ Pod

ejm

owan

ie z

obow

iąza

ń ko

rzys

tnyc

h dl

a pr

zyro

dy

■ Pod

jęci

e pr

óby

oso-

bist

ej id

enty

fikac

ji z

drze

wem

■ wyk

onan

ie L

istu

do

Mat

ki Z

iem

i zaw

ie-

rają

cego

oso

bist

ą a

refle

ksję

o w

zaje

m-

nej r

elac

ji

■ zaj

ęcia

pro

wad

zone

są

w te

reni

e■ k

ażdy

z u

czes

tnik

ów w

ybie

ra je

dno

drze

wo

(bad

a je

z u

życi

em ró

żnyc

h zm

ysłó

w, w

yobr

aża

sobi

e hi

sto-

rię d

rzew

a po

dcza

s op

owia

dani

a pr

owad

zące

j) ■ a

by p

okaz

ać, j

ak w

ielk

i jes

t nas

z w

pływ

na

środ

owis

ko

natu

raln

e, p

row

adzą

ca p

rzed

staw

ia d

ziec

iom

map

ę m

enta

lną

– up

rosz

czon

y sc

hem

at z

ależ

nośc

i mię

dzy

czło

wie

kiem

a p

rzyr

odą

listy

do

Mat

-ki

Zie

mi

Bada

nia

na te

-re

nie

reze

rwa-

tu jo

dłow

ego

„Łaz

nów

”3

grup

y po

ok.

5

osób

■ Mon

itorin

g ob

szar

u re

zer-

wat

u: o

dkry

wan

ie s

karb

ów

jego

prz

yrod

y, p

rzyg

ląda

nie

się

wys

tępu

jący

m ta

m z

agro

żeni

om,

prow

adze

nie

doku

men

tacj

i ora

z w

spól

na d

ysku

sja

jak

moż

-na

prz

eciw

dzia

łać

wyk

ryty

m

zagr

ożen

iom

■ Mon

itorin

g pr

owad

zony

będ

zie

prze

z ok

res

kilk

u m

iesi

ęcy,

by

lepi

ej p

okaz

ać d

ynam

ikę

reze

r-w

atu,

w z

ależ

nośc

i od

pory

roku

■ spo

rząd

zeni

e m

apy

przy

rody

i je

j za

groż

eń n

a te

reni

e re

zerw

atu

■ dok

onan

ie d

oku-

men

tacj

i fot

ogra

ficz-

nej b

adań

■ d

okum

enta

cja

dźw

ięko

wa

wyp

raw

■ zor

gani

zow

ane

zost

aną

wyc

iecz

ki d

o re

zerw

atu,

pod

-cz

as k

tóry

ch d

ziec

i zos

taną

pod

ziel

one

na tr

zy g

ru-

py z

adan

iow

e o

nast

ępuj

ącyc

h za

dani

ach:

■ odn

alez

ieni

e sk

arbó

w p

rzyr

odni

czyc

h re

zerw

atu

i ide

ntyfi

kacj

a ic

h be

zpoś

redn

ich

zagr

ożeń

ora

z na

nies

ieni

e w

ynik

ów p

racy

na

spec

jaln

ie s

porz

ądzo

ną m

apę

■ rea

lizac

ja p

odcz

as w

ycie

czek

foto

repo

rtaż

y z

prac

y uc

zest

nikó

w

proj

ektu

i w

spie

rani

e ic

h m

ater

iałe

m fo

togr

aficz

nym

■ dok

onan

ie d

okum

enta

cji d

źwię

kow

ej ż

ycia

reze

rwat

u –

nagr

anie

m

ater

iałó

w z

wie

rają

cych

odg

łosy

nap

otka

nie

w re

zerw

acie

. Da

lszą

czę

ścią

zad

ania

tej g

rupy

będ

zie

stw

orze

nie

płyt

y za

wie

rają

cej s

woi

ste

opow

iada

nie

z na

gran

ego

mat

eria

łu

(libr

etto

zał

ączo

ne b

ędzi

e na

odw

roci

e ok

ładk

i pły

ty)

spra

woz

dani

a z

dzia

łań

pod-

jęty

ch w

trak

cie

wyc

iecz

ek o

raz

po-

zysk

ane

mat

eria

ły

Opr

acow

anie

re

zulta

tów

m

onito

ringu

3 sp

otka

nia

robo

cze

dla

każd

ej

z tr

zech

gru

p

■ Prz

ygot

owan

ie e

lem

entó

w

info

rmac

yjny

ch i

pods

umow

u-ją

cych

pro

jekt

, któ

re n

astę

pnie

tr

afią

do d

yrek

tora

szk

oły,

do

osó

b za

inte

reso

wan

ych

i bio

rący

ch u

dzia

ł w z

abaw

ach

ekol

ogic

znyc

h po

dcza

s fe

styn

u,

do z

apro

szon

ych

gośc

i z g

min

y i n

adle

śnic

twa,

jak

rów

nież

do

uczn

iów

szk

oły

oraz

ocz

ywiś

cie

sam

ych

ucze

stni

ków

pro

jekt

u

■ dok

onan

ie

anal

izy

zebr

anyc

h m

ater

iałó

w

■ opr

acow

anie

ma-

teria

łów

z re

aliz

acji

proj

ektu

■ trz

y sp

otka

nia

grup

robo

czyc

h:–

pier

wsz

e dw

a sp

ośró

d ni

ch s

łuży

ć będ

ą sk

onsu

ltow

aniu

się

pos

zcze

-gó

lnyc

h ze

społ

ów z

pro

wad

zący

m i

prac

y na

d ze

bran

ymi m

ater

iała

mi

– na

ost

atni

m u

czni

owie

zap

reze

ntuj

ą w

ynik

i sw

ojej

pra

cy k

oleg

om z

inny

ch z

espo

łów

■ g

rafic

zne

opra

cow

anie

map

y sk

arbó

w i

zagr

ożeń

reze

rwat

u z

zazn

aczo

nym

i na

niej

mie

jsca

mi a

larm

owym

i, kt

óre

mog

ą st

anow

ić

nieb

ezpi

ecze

ństw

o dl

a oc

hron

y pr

zyro

dy n

a te

reni

e re

zerw

atu

■ wyb

ór i

wyd

ruk

zdję

ć na

wys

taw

ę po

dsum

owuj

ąca

proj

ekt,

opra

cow

anie

pla

styc

znej

opr

awy

wys

taw

y■ o

prac

owan

ie m

ater

iału

dźw

ięko

weg

o, n

agra

nie

go n

a pł

yty

CD, z

apro

jekt

owan

ie o

kład

ki p

łyty

, w ty

m u

łoże

nie

teks

tu o

pow

iada

nia

do m

ater

iału

dźw

ięko

weg

o ■ s

twor

zeni

e pu

blik

acji

zaw

iera

jące

j „Li

sty

dzie

ci d

o Na

-tu

ry”

spis

ane

w tr

akci

e w

arsz

tató

w p

rakt

yczn

ych

■ spo

tkan

ia b

ędą

też

służ

yły

wsp

ólne

mu

opra

cow

aniu

„k

ontr

aktu

” po

stęp

owan

ia w

obec

loka

lnej

dzi

kiej

prz

yrod

y

■ map

a sk

arbó

w

i zag

roże

ń pr

zyro

d-ni

czyc

h re

zerw

atu

■ wys

taw

a fo

togr

a-fic

zna

pods

umo-

wuj

ąca

proj

ekt

■ pły

ta z

mat

eria

-łe

m d

źwię

kow

ym

i opo

wia

dani

em

o re

zerw

acie

■ pub

likac

ja

złoż

ona

z Li

stów

Dz

ieci

do

Natu

ry■ o

prac

owan

ie k

on-

trak

tu p

ostę

pow

a-ni

a w

obec

loka

lnej

dz

ikie

j prz

yrod

y

Pods

umow

a-ni

e pr

ojek

tuw

szys

cy

ucze

stni

cy

proj

ektu

■ Pre

zent

acja

i pr

omoc

ja e

fekt

ów

proj

ektu

■ Bud

owan

ie s

połe

czne

j św

ia-

dom

ości

w k

wes

tii z

nacz

enia

i k

onie

czno

ści o

chro

ny lo

kaln

ych

war

tośc

i prz

yrod

nicz

ych

■ zap

lano

wan

ie

i prz

epro

wad

zeni

e cz

ęści

eko

logi

czne

j fe

styn

u ro

dzin

nego

■ wys

toso

wan

ie

pism

a in

form

ując

ego

o za

groż

enia

ch p

rzy-

rody

reze

rwat

u do

Re

gion

alne

j Dyr

ekcj

i O

chro

ny Ś

rodo

wis

ka

w Ł

odzi

■ Szk

oła

Pods

taw

owa

w Ł

azno

wie

co

roku

org

aniz

uje

fest

yn

rodz

inny

, któ

ry o

dbyw

a si

ę na

tere

nie

przy

szko

lnym

. Zap

rosz

eni

zost

aną

rodz

ice

uczn

iów

, a ta

kże

prze

dsta

wic

iele

wła

dz

gmin

y, n

adle

śnic

twa

oraz

loka

lnyc

h m

edió

w. W

fest

ynie

uc

zest

nicz

yć te

ż bę

dą w

szys

cy u

czni

owie

szk

oły.

■ Ucz

estn

icy

proj

ektu

pod

ziel

eni z

osta

ną n

a gr

upy

zada

niow

e:–

zapr

ojek

tow

anie

zap

rosz

eń n

a w

ydar

zeni

e or

az ic

h dy

stry

bucj

a –

opra

cow

anie

i pr

zepr

owad

zeni

e gi

er i

zaba

w (m

.in.:

spra

wdz

ając

ych

wie

dzę

przy

były

ch n

t.: re

zerw

atu

i och

rony

prz

yrod

y or

az d

otyc

zące

w

ymyś

lani

a ha

seł i

pla

kató

w m

ówią

cych

o o

chro

nie

lasó

w)

– st

wor

zeni

e st

anow

iska

z s

pisa

nym

wcz

eśni

ej k

ontr

akte

m

i zac

hęca

nie

przy

były

ch g

ości

do

jego

pod

pisa

nia.

W

kon

takc

ie p

odpi

sują

cy z

obow

iążą

się

do

prze

strz

egan

ia

wym

ogów

och

rony

prz

yrod

y na

tere

nie

reze

rwat

u–

stw

orze

nie

stan

owis

ka z

pow

stał

ymi w

wyn

iku

real

izac

ji pr

ojek

tu m

ater

iała

mi (

map

ą za

groż

eń,

płyt

ami i

pub

likac

jam

i Lis

tów

do

Natu

ry it

d.)

– w

yeks

pono

wan

ie w

ysta

wy

opis

ując

ej e

fekt

y pr

ojek

tu–

przy

goto

wan

ie i

wys

taw

ieni

e pr

zeds

taw

ieni

a nt

. rez

erw

atu

■ Wsp

ólni

e w

szys

cy u

czes

tnic

y pr

ojek

tu, p

o fe

styn

ie p

rześ

lą

wyn

iki p

rzep

row

adzo

nych

w re

zerw

acie

bad

ań (w

tym

map

y za

groż

eń) R

egio

naln

ej D

yrek

cji O

chro

ny Ś

rodo

wis

ka.

■ zap

rosz

enia

na

fest

yn■ w

ysta

wa

o pr

ojek

cie

■ sta

now

iska

z m

a-te

riała

mi p

owst

a-ły

mi w

ram

ach

pro-

jekt

u i k

ontr

akte

m■ b

lok

zaba

w

i kon

kurs

ów

ekol

ogic

znyc

h■ p

rzed

staw

ie-

niw

e o

tem

atyc

e pr

o-pr

zyro

dnic

zej

■ pis

mo

do R

DoŚ

4

61

2

3

5

91

Opisy projektów

Siła zieleni – drzewka życia

Realizatorzy programu: Zofia Wojciechowska, Anna Gromańska i Barbara Dziwiałtowska-Gintowt

Instytucja realizująca: Stowarzyszenie Zielone Dzieci, Zespół Szkół Specjalnych w Mrągowie i Młodzieżowy Dom Kultury w Mrągowie

Partnerzy programu: Mazurski Park Krajobrazowy, Urząd Miasta Mrągowo

W orbicie zainteresowań szkoły, choć poza nią jako instytucją, po-jawiają się działania edukacyjne, które trudno sklasyfikować. Nie rządzą się one zasadami projektu edukacyjnego, niełatwo je przedstawić w spo-sób sformalizowany tak, żeby możliwe było ich powielenie przez innych projektantów procesu dydaktycznego. Są raczej inspiracją, świadectwem bogactwa możliwości i zaangażowania. Nie można także określić zakre-su czasowego takich przedsięwzięć. Stają się z czasem częścią życia wszystkich zaangażowanych w nie stron a czasem, jak w tym przypadku, nawet samym ich życiem.

Miejsce i opis założeń

Od wielu lat w Mrągowie podejmowane są przez wiele instytucji bardzo liczne działania ekologiczne połączone w swoistą sieć nazwaną „Zielone Dzieciaki”. Są to przede wszystkim różnego rodzaju warsztaty i happe-ningi skierowane do dzieci i młodzieży. W ramach Kampanii „Szkoły dla przyrody” zajęcia te zostały zaplanowane w jeszcze szerszym zakre-sie, jako program pod hasłem „Siła zieleni – drzewka życia”. Głównym tematem szeregu podejmowanych działań edukacyjnych w ramach tego programu będzie więc drzewo i jego biologia, ekologia oraz ochrona. Poniżej przedstawiamy Państwu wybrane elementy programu, mając nadzieję, iż staną się dla Was inspiracją do podejmowania współpracy z różnymi instytucjami.

7

8

1. Rezerwat – okiem młodego przyrodnika

2. Listy do Ziemi 3. Malowanie toreb 4. Ćwiczenie z drzewem 5. Plakat 6. Listy do Ziemi 7. Rezerwat – okiem

młodego przyrodnika 8. Listy do Ziemi

Fot. Z archiwum szkoły

92

Opisy projektów

93

Opisy projektów

Cele programu

Nauka przyjaźni człowieka z przyrodą ■Przybliżenie lokalnych pomników przyrody ■Nauka oznaczenia drzew ■Praca metodą reportażu i dokumentacji przyrodniczej ■Rozwój emocjonalny dzieci i młodzieży stymulowanej ■elementami zasad filozofii głębokiej ekologii – siła poznawczaOchrona i opieka nad zabytkami lokalnej przyrody ■w najbliższej okolicy, w którą angażują się także dzieci niepełnosprawne – zasada zielonego wolontariatuZapoznanie się z zasadą zrównoważonego rozwoju ■Wymiana informacji i doświadczeń między poszczególnymi ■zielonymi placówkami – tworzenie zielonego mostuRozwijanie wyobraźni i nawyków proekologicznych ■Zaprezentowanie wiedzy przyrodniczej ■i umiejętności plastycznychPromocja lokalnej przyrody i jej osobliwości ■Stymulacja zainteresowania problemami ■ekologii przez arteterapięRozwój współpracy między dziećmi a organizacjami ■zajmującymi się ochroną przyrodyDoskonalenie wyobraźni i umiejętności przekazywania ■swych doświadczeń w różnorodnych formach.

Opis wybranych działań w ramach programu

1. Zielone warsztaty wprowadzające dla uczestników programu Planuje się przeprowadzenie trzydniowych warsztatów ekologicznych, przeznaczonych dla uczniów Zespołu Szkół Specjalnych, Młodzieżo-wego Domu Kultury i grupy przedszkolnej ekologicznego Przedszko-la „Stokrotka” w Mrągowie. Dzięki realizacji warsztatów uczestnicy programu zostaną zapoznani z jego celem, założeniami i działaniami, dokonają obserwacji najbliższego środowiska pod kątem zadrzewień oraz budować będą emocjonalna więź z przyrodą poprzez:

a) integrację grupy uczestników programu,b) obserwację stanu zadrzewienia w najbliższej okolicy (na lądzie

i w pobliżu wody – rzeki, jeziora),

c) omówienie idei formy ochrony przyrody jaką jest pomnik przyrody i zapoznanie z lokalnymi pomnikami przyrody,

d) budowanie więzi emocjonalno-poznawczej z lokalną przyrodą poprzez tworzenie obrazów roślinnych,

e) przekazanie sadzonek trzech drzew do obserwacji (na czas miesięcy zimowych) w uprawie doniczkowej,

f) uczestnicy warsztatów zaproszą uczniów z zespołów terapeutycz-nych do konkursu plastycznego o podanych tematach:

„Stare drzewa pamiętają dawne historie” ■„Drzewo, które powinno być pomnikiem przyrody” ■„Osobliwe piękno drzew w obiektywie” ■

2. Zielone warsztaty praktyczne, podczas których uczniowie z instytucji realizujących projekt:

a) przeprowadzą wywiad z pracownikami Mazurskiego Parku Krajo-brazowego (udzielenie informacji o największych wartościach przyrod-niczych lokalnej przyrody, problemach zabezpieczenia właściwego stanu opieki nad tymi skarbami oraz o metodach zachowania ich wartości) władzami powiatu, Burmistrzem Mrągowa a także pracownikami Urzę-du Miasta, Nadleśnictwa i lokalnej Informacji Turystycznej (przedsta-wienie i omówienie metod społecznej odpowiedzialności w zachowaniu właściwego stanu lokalnego środowiska i przyrody),

b) stworzą opis ekologicznej szkoły, w których znajdą się propozycję proekologicznych działań możliwych do wprowadzenia w funkcjono-waniu szkoły,

c) ustalą w terenie i na mapach obecności najbliższego drzewa będą-cego pomnikiem przyrody.

Dzięki realizacji warsztatów uczestnicy projektu pozyskają kompe-tentne informacje o stanie lokalnej przyrody i formach jej ochrony, wskażą sposoby wywiązywania się z obowiązków realizacji proekolo-gicznego prowadzenia instytucji na przykładzie ich szkół oraz zidenty-fikują najbliższy im pomnik przyrody.

3. Zielone warsztaty „Księga drzewka dla życia” W trakcie warsztatów uczestnicy dokonywać będą obserwacji życia wy-branego drzewa oraz życia na i wokół niego, odkrywać będą jak drzewo się zmienia, jak karmi i chroni inne organizmy. W ramach obserwacji dokonane zostaną: opis i pomiar drzewa, obserwacja zmian drzewa i jego połączeń ze środowiskiem, analiza życia na i wokoło drzewa,

94

Opisy projektów

95

Opisy projektów

wykonana zostanie dokumentacja rysunkowa, fotograficzna i metodą frotażu wraz z mapką sytuacyjną. Obserwowane drzewa nosić będą imiona nadane przez dzieci z Centrum Zdrowia Dziecka – Fundacji

„Nasze Dzieci” przy KO IPCZD w Warszawie.

4. Stworzenie strony internetowej Zielone dzieciakiPonieważ w program złożony jest z bardzo wielu, kompleksowych dzia-łań realizowanych w ścisłej współpracy przez wiele osób i instytucji, koniecznym jest stworzenie niezawodnego i ogólnodostępnego narzę-dzia organizacyjno-informacyjnego. Po wnikliwej analizie wielu moż-liwości w gronie realizatorów i partnerów programu zdecydowano, iż najefektywniejszym narzędziem do tego celu będzie strona internetowa programu, gdzie zamieszczane będą wszystkie bieżące informacje o jego realizacji, geneza, cele, założenia oraz efekty (księgi drzewa dla życia, prace frotażowe, listy, reportaże itd.). Strona pełnić będzie funkcję in-formatora techniczno-organizacyjnego dla grona realizatorów i współ-pracowników programu, a poprzez jego promocję popularyzować się będzie rozwój świadomości ekologicznej i inicjowanie współpracy mię-dzy organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami.

5. Zielone warsztaty – poznajemy nasze drzewaZaplanowano 3 sesje warsztatowe, w ramach których planuje się:

a) wspólne nasadzenia 3 drzew (jarzębiny) przy powstającej szkole i boisku dla dzieci niepełnosprawnych na terenie nowopowstałego Ze-społu Szkół Specjalnych Domu Pomocy i Opieki Społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych w Mrągowie i nadanie imion sadzonym drzewom przez dzieci między innymi z Instytutu Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Ponad to stworzona zostanie grupa zielonych wolontariuszy, tj. dzieci dbających o posadzone drzewka (ok. 3 os),

b) sesja budowania relacji przyjaźni z drzewem „Daj życie i przyjaźń nowemu drzewu” przeznaczona dla maksymalnie 10 uczestników (spe-cyfika zajęć nakazuje budowanie kameralnej grupy i skierowana jest tylko do uczestników pragnących wziąć udział w tego typu zajęciach). Zajęcia, których celem jest stymulacja rozwoju zainteresowania przy-rodą trwać będą ok. 3 godziny, a ich efektem będzie sporządzenie opisu odczuć człowieka w kontakcie z żywym drzewem,

c) spotkania zaproszonymi gośćmi i ekoekspertami. Spotkania od-będą się w specjalnej „Lustrzanej Sali” Młodzieżowego Domu Kultu-ry w Mrągowie. W każdym spotkaniu, które będzie miało charakter

otwarty (zaproszenie wystosujemy także do mieszkańców przez min. media lokalne) planuje się udział ok. 30 osób, w tym przede wszystkim dzieci i młodzieży z placówek biorących udział w programie

6. Zielone GalaW dniu 21 marca 2010 r. Młodzieżowy Dom Kultury w Mrągowie or-ganizuje charytatywną imprezę społeczną „Być dla innych”. W trakcie tego zdarzenia społecznego zorganizowane zostaną:

a) debata młodych przyrodników – z udziałem ok. 30 młodych eko-logów rekrutujących się spośród bezpośrednich uczestników programu. Przedmiotem debaty będą współczesne zagadnienia zrównoważonego rozwoju i zagrożenia zmian klimatu,

b) rozstrzygnięcie konkursu i przyznanie nagród oraz dyplomów uczestnikom programu za najpiękniejszą księgę drzewa, list drzewny, obraz roślinny,

c) prezentacja idei programu i jego efektów w postaci wyświetlenia prezentacji o jego realizacji i zorganizowanie wystawy prac powsta-łych w jego ramach: obrazów roślinnych, drzewnych frotaży, ksiąg drzewka.

Do udziału w Zielonej Gali zaproszone zostaną wszystkie placówki biorące udział w programie, partnerzy oraz wszyscy zainteresowani. Planowana liczba uczestników to ok. 100 osób.

7. BroszuraPublikacja stworzona przez uczestników programu, przedstawiająca jego założenia i efekty. Trafi ona do dzieci biorących udział w programie i ich rodziców, partnerów i współpracowników programu oraz uczest-ników Zielonej Gali. Wersja elektroniczna publikacji zamieszczona zo-stanie na stronie internetowej programu.

W działania programu zaangażowane są czynnie również takie jed-nostki jak:

Szkoła Podstawowa w Krutyni – zielone warsztaty i opis najcen- ■niejszych zabytków lokalnej przyrody. Przedszkole „Stokrotka’’, „Kubuś’’, „Bajka’’ w Mrągowie – obser- ■wacje stanu lokalnej przyrody w najbliższym sąsiedztwie.Hufiec ■ ZHP im. J. Korczaka w Mrągowie – tworzenie grupy zie-lonego wolontariatu, pomoc w sadzeniu drzew na terenie Do-mu Pomocy i Opieki Społecznej i Zespołu Szkół Specjalnych,

sporządzenie raportu o stanie lokalnej przyrody, przeprowadzą wywiady i wykonają reportaż.Fundacja „Nasze Dzieci” przy Klinice Onkologii Instytutu Po- ■mnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie – nadanie imion drzewom sadzonym na Mazurach, pisanie listu do drzewa, obser-wacja stanu lokalnej przyrody.Zespół Szkół Szpitalnych w Szczecinie – obserwacja stanu lokalnej ■przyrody pisanie listu do drzewa.Zespół Szkól Specjalnych przy Instytucie Pomnik Centrum Zdro- ■wia Dziecka w Warszawie – stworzenie dokumentacji zmian śro-dowiska podczas budowy powstającego placu zabaw, obserwacja i pisanie listów do przyrody. Świetlica Stowarzyszenia Pomocy Osobom Dotkniętym Autyzmem ■z Częstochowy – tworzenie frotażowej księgi życia dla drzewa.

3

5

7

4

6

8

1

2

Notatki

Zalety: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wady: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Interesujące: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Na pewno wykorzystam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mój pomysł jest taki: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Muszę sprawdzić: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1–2. Zielone warsztaty 3. Spotkanie w Urzędzie Miasta i przekazanie pamiątek wykonanych przez dzieci 4. Drzewa – bohaterowie programu „Zielone Dzieciaki” 5. Spotkanie z leśnikiem 6. Nowy przyjaciel 7–8. Dzieła z liści 9–10. Zajęcia w Zespole Szkół Specjalnych 11. Zielone warsztaty

Fot. Marian Modzelewski (1–4, 9–11) Zosia Wojciechowska (5–8)

9 10

11

Literatura

Arciszewska E., Dylak S. (red.), Nauczanie przyrody. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo CODN, Warszawa 2005.

Buehl D., Strategie aktywnego nauczania czyli jak efektywnie nauczać i sku-tecznie uczyć się, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004.

Kaczmarzyk M., Kopeć D., Dydaktyka zdrowego rozsądku, Wydawnictwo Edukacyjne WIKING II Sp. j., Wrocław 2007.

Królikowski J., Nauczanie metodą projektów, w: Poradnik Nauczyciela, Ze-szyt 01, Wydawnictwo Raabe, 2000.

Kruszewski K., Sztuka nauczania Czynności nauczyciela, Wydawnictwo Na-ukowe PWN, Warszawa 2005.

Moszyńska A., Wykład jako metoda nauczania, w: Poradnik Nauczyciela, Zeszyt 14, Wydawnictwo Raabe, 2004.

Potocka B., Nowak L., Projekty edukacyjne, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2002.

Sołtys D., Szmigel K., Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie dia-gnozy edukacyjnej, Wydawnictwo „Zamiast Korepetycji”, Kraków 2000.

Stawiński W. (red.), Dydaktyka biologii i ochrony środowiska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Poznań 2000.

Sitek B., Kopeć D., Kaczmarzyk M., Ocena stanu środowiska naturalnego przez młodzież szkolną. Metoda projektu, Wydawnictwo Kubajak, Krze-szowice 2003.

Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej? czyli refleksyjny praktyk w działaniu, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2002.

Chwila refleksji

Jak pisze Bruno Schulz, podstawą ludzkiej egzystencji, podstawą naszej rzeczywistości, jest sens. Człowiek szuka go na wielu płaszczyznach i znajduje często w bardzo różnych obszarach. Nie jest jednak możliwe poczucie sensu bez celu porządkującego samo dążenie. W tym aspekcie nie wystarczą jednak lokalne cele związane z konkretną umiejętnością czy wiedzą. W praktyce szkolnej, jeśli ma mieć świadomie także wycho-wawczy wymiar, niezbędna jest dbałość o planowanie także i tych od-działywań pedagogicznych, które mają zmienić ucznia w sferze emocji, motywacji i systemu wartości. Zmiany te zachodzą zarówno w sferze poznawczej, gdzie dotyczą właśnie motywacji, zainteresowań i wyborów, jak i w sferze wyznawanego przez ucznia systemu wartości. Ten poziom celów wymaga ogromnej odpowiedzialności i pełnej świadomości tego co robimy. Z oczywistych powodów wymaga także znajomości siebie, wglądu w swoje własne motywacje i systemy uznawanych wartości. Wy-maga uświadomienia sobie sposobów myślenia i wielu uwarunkowań mających źródło w naszej własnej jednostkowej historii.

Metoda projektu edukacyjnego należy do tego rodzaju oddziaływań edukacyjnych, w których mamy rzadką możliwość tworzenia uczniowi bezpiecznego środowiska działań. Będzie w nim możliwe testowanie wielu rozwiązań i postaw bez obawy o poważniejsze konsekwencje. To rodzaj toru przeszkód, które możemy stawiać przed naszym wycho-wankiem tak, żeby konsekwencją była nie tylko jego wiedza ale także umiejętności i, co najcenniejsze, odpowiednie postawy.

Edukacja ekologiczna jest przede wszystkim kreowaniem postaw. Zmiana, której oczekujemy nie nastąpi szybko. Trzeba czasu żeby utrwalić odpowiednie przyzwyczajenia tym bardziej, że nie mogą one dotyczyć jednostek lecz zbiorowości. Problem w tym, że jesteśmy nie-cierpliwi a nasze działania mają dla nas zwykle taką wartość jaką mają ich następstwa, które możemy zmierzyć. Dlatego edukacja ekologiczna jest tak trudna i tak niezbędna zarazem.

Stare chińskie porzekadło mówi:Jeśli żyjesz z dnia na dzień, sadzisz ryż. Jeśli myślisz o przyszłych dekadach, sadzisz drzewa. Jeśli jednak myślisz kategoriami pokoleń, uczysz ludzi

To chyba jedyny sposób.

Zapiski z Piaszczystej KrainyAldo Leopold277 stron

Książka amerykańskiego leśnika, przyrodnika, naukowca, doradcy ONZ ds. ochrony przyrody, prekursora filozofii ekologicznej, twórcy etyki ziemi. Jest jedną z najważniejszych rozpraw poświęconych relacjom człowieka ze środowiskiem naturalnym. Książka ukazała się pierwotnie w 1949 r., to jej pierwszy polski przekład.

Odkrywanie natury. Praktyka głębokiej ekologiiRyś Kulik68 stron

We wstępie do książki W. Eichelberger napisał: Ta książka to zapis spo-kojnej, mądrej i głębokiej refleksji nad naszą ludzką kondycją, która jak w powiększającym zwierciadle odbija się i ukonkretnia w naszym stusun-ku – nie tylko do przyrody – lecz do wszystkiego, co nas otacza. Ryś Kulik jest doktorem psychologii i miłośnikiem przyrody od lat 90. związanym z ruchem ekologicznym i miesięcznikiem „Dzikie Życie”.

Usłyszeć wewnątrz siebie głos płaczącej Ziemi. Kształtowanie postaw proekologicznych w nauczaniu przyrody i biologii. Poradnik metodyczny dla nauczycieliIwona Kukowka52 strony

We wprowadzeniu autorka pisze: Potrzebujemy ekologii radości i wrażli-wości, gdyż nie da się kochać i szanować domu, jeżeli nie poczujemy się jego częścią ani też, gdy jawi się nam on jako zagrożenie. Poradnik zawie-ra m.in. scenariusze zajęć edukacji ekologicznych.

Kwalifikowanie przedsięwzięć do OOS. Teoria i praktyka na podstawie wyników monitoringu procesów inwestycyjnych w Karpatachred. Alina Kula, Rafał T. Kurek, Krzysztof Okrasiński62 strony

Publikacja Przygotowana z myślą o administracji publicznej, inwesto-rach oraz praktykach wykonujących opracowania przyrodnicze. Po-mocna w podnoszeniu jakości merytorycznej procedur OOS dla skutecz-nej ochrony wartości przyrodniczych w procesach inwestycyjnych.

Wybrane publikacje PracowniWięcej na www.pracownia.org.pl/sklep

Muzyczne dzikie życie128 stron, cena 15 zł

Zbiór rozmów z muzykami, poświęcony problemom ekologicznym i ochronie przyrody. Wywiady te ukazały się w latach 1998–2003 na ła-mach Dzikiego Życia. Wśród rozmówców znaleźli się: Hey, Dezerter, Sta-re Dobre Małżeństwo, Wolna Grupa Bukowina, Jacek Kleyff, Orkiestra św. Mikołaja, Włochaty, Karpaty Magiczne, Wszystkie Wschody Słońca, Czeremszyna, Janusz Reichel, Matragona, Stiff Stuff. Rozmowy przepla-tane są opisem najważniejszych problemów ekologicznych Polski.

Przyroda nie należy do człowieka. Sylwetka i ekofilozofia Arne Naessa na tle norweskiej filozofii ekologicznejMagdalena Dziubek-Hovland 132 strony, cena 17 zł

Praca poświęcona życiu i poglądom twórcy głębokiej ekologii – norwe-skiego filozofa prof. Arne Naessa. Autorka ukazuje filozoficzne i biogra-ficzne podstawy ekofilozofii Naessa, jej związki z innymi tradycjami etycznymi oraz rolę, jaką odegrała w tworzeniu głębokiej ekologii. Ca-łość uzupełniają dwa wywiady z Arne Naessem.

Nowa wizja lasuChris Maser280 stron, cena 25 zł

Polskie wydanie jednej z najważniejszych książek z dziedziny ekologicz-nej analizy i krytyki przemysłowej gospodarki leśnej. Autor, specjalista w dziedzinie ekosystemów leśnych, przedstawia negatywne skutki go-spodarki leśnej dla ekosystemu i przetrwania bioróżnorodności, a także ukazuje alternatywny model gospodarowania – leśnictwo restytutywne (ekologiczne).

O przyrodzie i człowieku163 strony, cena 20 zł

Zbiór rozmów z twórcami kultury, naukowcami i przyrodnikami. Te-matem rozmów jest stosunek człowieka do przyrody i nasze w niej miejsce. Wśród rozmówców: Olga Tokarczuk, Stanisław Lem, Wojciech Eichelberger, Józef Broda, Arne Naess, Stefan Chałubiński, Simona Kossak, Andrzej Strumiłło, Peter Matthiessen, John Seed, Andrzej Be-reszyński, Juraj Lukáč, Miriam Therese MacGillis.

Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot od ponad 20 lat prowadzi działa-nia na rzecz ochrony przyrody i popularyzacji filozofii głębokiej ekologii (podkreślającej szacunek do wszelkich form życia). Pracownia za najważniejszy cel uznaje zachowanie obszarów dzikiej przyrody i ich złożonego ekosystemu, ze wszystkimi występującymi w nim gatunkami i procesami.

Pracownia prowadziła wiele kampanii społeczno-ekologicznych na rzecz cennych obszarów i gatunków: dzięki stale realizowanej kampanii na rzecz ochrony Puszczy Białowieskiej powiększono dwukrotnie obszar Parku Narodowego; w wyniku kampanii ochrony dużych drapieżników „Dzikie jest piękne” wilk i ryś zostały objęte ochroną ścisłą; zainicjowana przez Pracownię w roku 1998 akcja ochrony Doliny Rospudy również zwieńczona została sukcesem. Obecnie Pracownia angażuje się w ochronę Karpat przed realizacją inwazyjnych form turystyki masowej. Pracownia monitoruje działania administracji i służb ochrony przyrody i od 2001 r. (jako jedna z nielicznych organizacji społecznych w Polsce) podjęła działania dotyczące ochrony korytarzy mi-gracyjnych dziko żyjących zwierząt przy nowobudowanych drogach szybkiego ruchu i autostradach.

Ważną dziedziną działań Pracowni jest edukacja ekologiczna prowadzona w różno-rodny sposób i ukierunkowana na budzenie szacunku do wszelkich form życia, zwra-canie uwagi na sieć powiązań i zależności w przyrodzie oraz motywowanie do podej-mowania działań dla jej ochrony. Odbiorcami prowadzonej przez Pracownię edukacji są zarówno dzieci i młodzież, jak i nauczyciele, aktywiści ekologiczni, urzędnicy państwo-wi oraz społeczności lokalne. W ciągu ponad 20 lat przeprowadziliśmy setki wykładów, prelekcji, odczytów, każdego roku prowadzimy kilkadziesiąt zajęć w terenie, autorskie warsztaty „Zgromadzenie Wszystkich Istot” i szkolenie „Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych”, dzięki którym udało się zaktywizować do działań grupy, które przy wspar-ciu Pracowni realizują kampanie w obronie dzikiej przyrody na terenie całej Polski.

Pracownia prowadzi również złożoną działalność wydawniczą. Do tej pory opubliko-waliśmy kilkanaście pozycji książkowych, film edukacyjny, foldery, broszury i kartki pocztowe poświęcone tematyce ochrony przyrody.

Stowarzyszenie wielokrotnie zdobywało prestiżowe nagrody, m.in. ■ w 1996 r. za najle-piej przeprowadzoną kampanię od Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa ■ jako najlepsza organizacja ekologiczna roku 1997 na XI Ogólnopolskim Spotkaniu Ruchu Ekologicznego KOLUMNA w Spale ■ od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarski Wodnej za osiągnięcia w dziedzinie edukacji eko-logicznej w 1999 r. oraz dla najlepszej organizacji ekologicznej w woj. śląskim w 2001 r. ■ w 2008 r. nagrodę im. Wiktora Godlewskiego za działania i akcje edukacyjne.

Od ponad 15 lat Pracownia wydaje miesięcznik „Dzikie Życie” – jedyne pismo ekologiczne w Polsce, które odważnie, dociekliwie i bezkompromisowo pisze o niszczeniu i ochronie przyrody. Na łamach miesięcznika prezentujemy: najważniejsze problemy ekologiczne w kraju i na świecie, miejsca eksploatacji przyrody, filozoficzne aspekty oraz poglądy inte-lektualistów i osób publicznych na problemy ochrony przyrody, poczynania urzędników państwowych i służb ochrony środowiska. „Dzikie Życie” dostępne jest w całej Polsce w sieci EMPIKÓW, salonach RUCHU, w prenumeracie u wydawcy, w postaci e-wydań w e-Kiosk i e-Gazety oraz na stronie internetowej Stowarzyszenia. Pismo nie zawiera komercyjnych reklam i nie jest sponsorowane przez korporacje i lobby biznesowe.

www.pracownia.org.pl