EDUKACJA GLOBALNA W SZKOLE NA KILKA SPOSOBÓW

Nauczyciele zainteresowani tematyką edukacji globalnej i chcący częściej poruszać w pracy z uczniami na temat globalnych współzależności mają ku temu szereg okazji nawet wtedy, kiedy podstawa programowa nie mówi o tym wprost. Poniżej opisujemy kilka sposobów na wprowadzenie do swojej pracy odwołań globalnych bez konieczności przeznaczania na to dużej ilości czasu.

Pierwszym, najbardziej oczywistym sposobem jest wyszukanie w podstawie programowej swojego przedmiotu bezpośrednich nawiązań do spraw globalnych. W nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego ich nie brakuje – w szczególności na lekcjach wiedzy o społeczeństwie, geografii, biologii i historii. Poniżej kilka podobnych przykładów z III etapu edukacyjnego:

biologia – 10.1. Uczeń przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu.

biologia – 10.3. Uczeń proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych.

historia – 32. 4. Uczeń ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.

historia – 16.2. Uczeń ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.

wiedza o społeczeństwie – 5. 4. Uczeń wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym.

wiedza o społeczeństwie – 9. 4. Uczeń uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej.

wiedza o społeczeństwie – 23. 1. Uczeń porównuje sytuacje w krajach biednego Południa i bogatej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność.

wiedza o społeczeństwie – 23. 4 Uczeń rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy).

geografia – 10. 6. Uczeń opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii.

geografia – 10. 12 Uczeń identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii.

W internecie można znaleźć przegląd podstawy programowej, który wskazuje wątki umożliwiające odwoływanie się do tematyki globalnej np. pod adresem: http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/eg_w_podstawie_programowej.pdf

Drugim sposobem wprowadzenia powiązań globalnych jest odwołanie się do przykładów z krajów globalnego Południa, wtedy kiedy omawiamy zagadnienia ogólne – na zajęciach wiedzy o społeczeństwie może to być przypadek omawiania ruchów działających na rzecz praw człowieka i demokracji (Solidarność, Martin Luther King, Gandhi, Dalajlama, współczesne ruchy na rzecz praw kobiet w Iranie, itd.). W podobny sposób przy okazji omawiania sposobów wpływania na decyzje władz publicznych można odwołać się do przykładów działań obywatelskich z różnych stron świata. W podobny sposób treści globalne można wprowadzać na języku polskim, np. poprzez odwołania do przykładów z innych krajów w interpretacji tekstów kultury.

Trzecim sposobem jest instrumentalne wykorzystanie materiałów źródłowych dotyczących tematyki globalnej lub krajów globalnego Południa przy kształceniu innych umiejętności. Przykładem może być tutaj język angielski, na zajęciach językowych uczniowie mogą poznawać nowe słownictwo (z zakresów tematycznych przewidzianych podstawą programową) korzystając z tekstów dotyczących problematyki globalnej, mogą też poznawać tajniki gramatyki korzystając ze zdań i zwrotów, które przy okazji przekazują podstawowe informacje o świecie.

Czwartym sposobem wprowadzenia nawiązań do tematyki globalnej jest realizacja projektu uczniowskiego, który wymaga (lub umożliwia) pogłębienie wiedzy na temat globalnych współzależności (np. problem dostępności wody pitnej na świecie) lub odwołanie się do przykładów dotyczących globalnego Południa (np. poszukiwanie w kulturze popularnej odwołań do kultur państw Ameryki Łacińskiej, Azji, Afryki).

KONTROWERSJE W KLASIE

Młodzi ludzie codziennie stykają się z pytaniami, na które nie ma jednoznacznych odpowiedzi i problemami, dla których żadne rozwiązanie nie jest jednoznacznie dobre lub jednoznacznie złe.

Szkoła, jako instytucja, która przygotowuje młodych ludzi do dorosłego życia, musi przygotowywać uczniów zajmowania się takimi kontrowersyjnymi tematami, uczyć dyskutowania o nich, analizowania różnych punktów widzenia, wyrabiania własnych opinii i działania w sytuacji niepewności.

Za kontrowersyjne uznajemy tutaj sprawy, co do których w społeczeństwie istnieją różnorodne opinie, szczególnie takie, które budzą u dyskutantów silne emocje na przykład dlatego, że odwołują się do wartości. Kontrowersje mogą dotyczyć spraw społecznych, politycznych, religijnych.

Takich kontrowersji jest wokół nas mnóstwo. W dzisiejszej Polsce, szczególnie jeśli przyglądamy się debacie publicznej, prawie każda sprawa może wydawać się kontrowersyjna. Osoby zajmujące się edukacją globalną nieuchronnie stykają się

problematycznymi tematami, nie da się bowiem mówić o współczesnym świecie unikając takich problemów.

Dlaczego warto poruszać w klasie tematy kontrowersyjne

Przynajmniej trzy istotne argumenty przemawiają za tym by tematów kontrowersyjnych w klasie nie poruszać. Po pierwsze, zawsze pojawia się ryzyko polaryzacji klasy lub pojawienia się komentarzy lub sytuacji, z którymi jako nauczyciel nie będziemy umieli sobie poradzić (np. kiedy jakieś dziecko zostanie zaatakowane za swoje poglądy). Po drugie, istnieje ryzyko wzmocnienia istniejących już stereotypów. Po trzecie, w licznej klasie na zajęciach przedmiotowych zwykle brakuje czasu na tego typu swobodne dyskusje. Jednak argumenty za mówieniem w klasie o trudnych rzeczach przeważają nad tymi wyrażonymi powyżej.

Po pierwsze, dyskusje o kontrowersyjnych problemach pomagają młodym ludziom rozwijać krytyczne myślenie, analizować różne punkty widzenia i formułować własne opinie na temat kwestii, z którymi zetkną się poza szkołą.

Po drugie, podobne dyskusje pomagają młodym ludziom poznać wartości, którymi sami się kierują.

Po trzecie, konfrontacja w bezpiecznym środowisku klasy z odmiennymi poglądami stwarza szansę do rozwijania szacunku dla odmienności poglądów oraz umiejętności debatowania (wyrażania własnych argumentów i polemizowania z argumentami odwrotnymi).

Po czwarte, kontrowersyjne tematy są szansą na zainteresowanie klasy poruszanymi zagadnieniami i zaktywizowanie mniej zaangażowanych uczniów i uczennic.

Po piąte, wiele kontrowersyjnych wątków pojawia się w podstawie programowej kształcenia ogólnego, zarówno na WOSie (kwestia współpracy rozwojowej), biologii (równowaga pomiędzy rozwojem gospodarczym a ochroną środowiska naturalnego), przedsiębiorczości (problem etyki w produkcji towarów), j. polskim, etyce, religii, itd.

Jakie tematy, jakie problemy?

Stworzenie listy tematów kontrowersyjnych, o których można dyskutować z uczniami i uczennicami jest niemożliwe. Zagadnienia można bowiem mnożyć i mnożyć.

Zacznijmy od poziomy szkoły, już tutaj wielu uczniów jest w stanie zaproponować cały szereg kontrowersyjnych tematów do dyskusji: udział uczniów w ewaluacji pracy nauczyciela, wybór opiekuna samorządu uczniowskiego przez uczniów, symbole religijne w pracowniach.

Krok wyżej, na poziomie lokalnym i krajowym, pojawiają się kolejne pytania: czy zamknąć ulicę w centrum miasta dla ruchu samochodowego i zamienić ją w deptak; na jakich zasadach wydobywać gaz łupkowy; czy zbudować drogę przez Dolinę Rospudy, czy wiek

emerytalny powinien zostać obniżony, czy podwyższony; w końcu popularny ostatnio temat: czy zalegalizować związki partnerskie.

Podobne dylematy pojawiają się również wtedy, gdy przyglądamy się problemom globalnym lub pytaniom, które zadają sobie rówieśnicy naszych uczniów w innych krajach: czy wybudować tamę, która zapewni elektryczność regionowi, ale jej powstanie wymaga przesiedlenia setek tysięcy mieszkańców; czy zbudować drogę przez rezerwat przyrody by poprawić jakość życia mieszkańców; czy wprowadzić amnestię dla imigrantów, otworzyć lub zamknąć granicę; zwiększyć, czy zmniejszyć wydatki na współpracę rozwojową; czy zakazać działania stowarzyszeń odwołujących się do ideologii neofaszystowskiej.

Zależnie od wieku i zainteresowań uczniów i uczennic listę tę można rozwijać. O ile dyskusja na temat amnestii migracyjnej lub zamknięcia granic może udać się ze starszymi grupami, o tyle dyskusje dotyczące ochrony przyrody sprawdzić się mogą już w młodszymi klasami. Przy okazji dyskutowania kontrowersyjnych tematów warto też pokazywać analogię pomiędzy debatami, które toczą się w Polsce a dyskusjami prowadzonymi w innych zakątkach świata. Kilka przykładów:

dyskusji o budowie zbiornika Świnna Poręba w Polsce odpowiada dyskusja o ambitnym chińskim projekcie Tamy Trzech Przełomów;

dyskusja o budowie trasy przez Dolinę Rospudy do złudzenia przypomina problem stworzenia autostrady przecinającej tanzańskie Serengeti;

dyskusja o sytuacji Czeczeńskich uchodźców w Polsce może być porównana do problemu traktowania i utrzymania somalijskich uchodźców w Kenii.

Co jest kluczowe?

Poruszanie w klasie kontrowersyjnych tematów wiąże się z kilkoma zagrożeniami, o których wspomniano poniżej. W odpowiedzi na nie nauczyciele posiadający duże doświadczenie rozwinęli kilka strategii ograniczania ryzyka i ułatwiania pracy. Można mówić tutaj o trzech głównych strategiach:

Ustalenie jasnych zasad dyskusji w klasie, które zapewnią spokój w dyskusji i poczucie bezpieczeństwa wypowiadającym się uczniom.

Precyzyjne określenie roli nauczyciela, szczególnie tego, czy sami chcemy przedstawić swój pogląd na dyskutowaną sytuację.

Dobry dobór metod, które umożliwiają uczestnictwo w debacie maksymalnej liczbie młodych ludzi oraz równe rozważenie wszystkich argumentów i perspektyw.

Jakie zasady powinny panować w klasie?

Przy okazji dyskutowania kontrowersyjnych zagadnień sprawdza się większość tradycyjnie wykorzystywanych zasad, m.in. ta mówiąca, że gdy jedna osoba mówi, reszta słucha. Kilka z nich ma jednak szczególne znaczenie. Do tej drugiej grupy należą: zasada, że krytykujemy opinie a nie osoby, je wygłaszające; założenie, że każdy może wypowiedzieć swoje zdanie;

zobowiązanie do uzasadnienia każdej z wygłaszanych opinii. Obowiązek uzasadnienia swojego zdania ma tutaj kluczowe znaczenie – ułatwia dyskutowanie, utrudnia uczestnikom formułowanie skrajnych opinii, wtedy kiedy jedynym ich celem jest prowokowanie innych.

Rola nauczyciela

Jedną ze strategii, która może pomóc nauczycielom w przygotowaniu się do prowadzenia trudnych dyskusji jest zastanowienie się nad swoją rolą.

Doug Harwood pisze o sześciu możliwych stanowiskach w tym zakresie, każde z nich może być jego zdaniem uzasadnione w zależności od tematu i grupy, z którą się pracuje.

PRZEKONANY – nauczyciel może przedstawiać własne poglądy i przekonywać do nich uczniów; moim zdaniem to dość ryzykowna strategia

OBIEKTYWNY – nauczyciel sam przekazuje informacje o wszystkich możliwych poglądach nie ujawniając własnych preferencji

ADWOKAT DIABŁA – nauczyciel formułuje prowokacyjne opinie zachęcające do dyskusji, niezależnie od swoich przekonań

ADWOKAT – nauczyciel prezentuje wszystkie możliwe opinie i na koniec wyraża własne zdanie

BESTSTRONNY PRZEWODNICZĄCY – nauczyciel zapewnia, że wszystkie punkty widzenia zostają zaprezentowane w klasie poprzez wypowiedzi uczniów lub analizę materiałów zewnętrznych

JAWNOŚĆ PRZEKONAŃ – nauczyciel na początku dyskusji deklaruje swój punkt widzenia by uczniowie mogli osądzić ewentualny brak obiektywizmu, ale nauczyciel prezentuje wszystkie stanowiska tak obiektywnie jak to możliwe

Od czego zacząć?

W przypadku tematów, które są uczniom i uczennicom mniej znane, warto rozpocząć omawianie nowego zagadnienia od krytycznej analizy tekstu. Można do niej również wybrać teksty pisane przez postulatorów sprzecznych rozwiązań. Pierwszym zadaniem w podobnej analizie powinno być rozróżnienie faktów i opinii, które może prowadzić do zidentyfikowania stron sporu. Na początku może to być dla uczniów dość trudne wyzwanie, dlatego z pewnością będą potrzebowali pomocy nauczyciela.

Jeśli wszyscy w klasie mają już podstawowe informacje na temat omawianego problemu i są świadomi różnych proponowanych rozwiązań, powinniśmy dać im chwilę na wypracowanie własnej opinii. Może to być moment autorefleksji sterowanej zadaniem odpowiednich pytań. Ważne jest tutaj nie tylko wybór rozwiązania moim zdaniem najbardziej optymalnego, ale również uzasadnienie tego stanowiska.

Przygotowani w ten sposób uczniowie mogą na przykład zacząć debatę. Wiele informacji na temat debat można znaleźć na stronie CEO: http://www.ceo.org.pl/pl/samorzad/materialy-o-debatach. Debata zakończyć się może ponownym określeniem stanowisk.

Tekst powstał na podstawie materiału „Teaching Controversial Issues”, wyd. Oxfam Great Britain, 2006.

NA CO POŁOŻYĆ NACISK?

W przygotowywaniu ćwiczeń dotyczących tematów globalnych warto zwrócić szczególną uwagę na kilka czynników, które mają szczególne znaczenie dla skuteczności proponowanych zajęć.

Wśród tych czynników są:

zachęcanie uczniów do zadawania pytań poszukiwanie powiązań pomiędzy ludźmi i zjawiskami odkrywanie i porównywanie różnych punktów widzenia i opinii zachęcanie młodych ludzi do zaangażowania

Zadawanie pytań

Uczniowie będą uczyli się bardziej efektywnie, jeśli będą mogli zadawać pytania.

Gdy uczniowie sami zadają pytania, są bardziej zaangażowani w proces uczenia się. Zadanie pytań kluczowych nadaje strukturę procesowi uczenia się. Zadawanie pytań skłania do refleksji nad naszymi przekonaniami i stereotypami (np.

„Dlaczego tak myślisz?”).

Jedną z ról nauczyciela jest zachęcanie uczestników do zadawania podobnych pytań.

Dobrym ćwiczeniem jest na przykład „Łańcuch pytań DLACZEGO”, w którym uczniowie poszukują różnorodnych przyczyn danego zjawiska.

Łączenie faktów i zjawisk

Nauczyciel powinien zachęcać uczestników do łączenia faktów i zjawisk na kilku poziomach:

poszukiwanie związków pomiędzy ludźmi żyjącymi w różnych regionach świata (np. poprzez handel międzynarodowy powiązani są robotnicy w fabryce i konsumenci);

poszukiwanie połączeń pomiędzy tematami, które są omawiane (np. handel międzynarodowy i ubóstwo);

pokazywanie połączenia tego, co lokalne z tym, co globalne (np. odpowiedzialne wybory konsumenckie rodziny i ich wpływ na warunki pracy w odległych fabrykach).

Odkrywanie różnych punktów widzenia i wartości

Edukacja globalna zakłada między innymi:

świadomość, że nasze przekonania i poglądy wynikają z naszego systemu wartości (np. to jak oceniamy przyczyny ubóstwa), a inni mogą zupełnie inaczej postrzegać te same zagadnienia;

poszanowanie innych punktów widzenia, nawet w sytuacji, w której się z nimi nie zgadzamy.

Jest kilka metod, które pomagają uczniom porównać poglądy i odpowiedzieć sobie na pytanie, skąd wynikają ich przekonania. Jednym z nich jest dyskusja TAK/NIE lub praca na tekstach wyrażających odmienne opinie na te same problemy. Do podobnej pracy nadają się również bardzo dobrze wszelkiego rodzaju debaty (oksfordzka, panelowa, akwarium, etc.)

Zachęta do zaangażowania

Edukacja globalna stawia sobie za cel zachęcenie do zaangażowania na rzecz zmiany w skali globalnej i lokalnej. W tym kontekście konieczne jest:

tłumaczenie uczniom, że działania podejmowane przez zwykłych ludzi (np. odpowiedzialne wybory konsumenckie) mają znaczenie;

pokazywanie uczniom sposobów odpowiedzialnego zaangażowania i motywowanie do niego;

wyposażanie uczestników w umiejętności potrzebne do podejmowania działań mądrych i skutecznych.

Dobrze, jeśli zajęcia dotyczące wyzwań globalnych i współzależności kończą się refleksją nad możliwością zmiany sytuacji. Takim podsumowaniem pracy nad pewnym działem może być ćwiczenie „Wizja przyszłości”, w którym uczniowie opisują sytuację obecną, kreślą dwa scenariusze: najbardziej prawdopodobny i najbardziej optymistyczny a następnie wspólnie zastanawiają się nad tym, jak może być ich rola w uniknięciu negatywnego scenariusza rozwoju sytuacji lub sprowokowaniu pozytywnych zmian.

Temu samemu celowi może służyć omawianie uczniami przykładów działań podejmowanych przez społeczeństwo, biznes i rządy, które doprowadziły do pozytywnych zmian, pokazywanie sylwetek liderów społecznych, którzy zainicjowali podobne procesy oraz analizowanie skuteczności poszczególnych form zaangażowania obywatelskiego.

Warto też zachęcić do zaangażowania w jedno z działań, które zaproponują uczniowie (nawet jeśli będzie to „tylko” wypromowanie strony wybranej kampanii społecznej przez swoje konto na Facebooku).

Tekst powstał na podstawie „Getting started with Global Citizenship: A Guide for New Teachers”, Oxfam GB 2008 i materiałów CEO.

JAK MÓWIĆ O UBÓSTWIE NA ŚWIECIE

Problem ubóstwa jest bez wątpienia jednym z najpoważniejszych wyzwań stojących przed współczesnym światem. Ponad 3 mld ludzi żyje za mniej niż 2,5 dolara dziennie (umowna granica ubóstwa), a jednocześnie 1% najbogatszych kontroluje tyle bogactwa, ile 57% najbiedniejszych.

Trudno w takiej sytuacji nie zadać sobie pytanie skąd bierze się ubóstwo, czy taka sytuacja jest nieunikniona, czy jest coś co ja mogę / my możemy zrobić w tej sprawie. Takie pytania zadają sobie pewnie od czasu do czasu i dorośli, i dzieci.

Świadomie piszę o ubóstwie jako wyzwaniu stojącym przed całym światem, a nie tylko przed krajami ubogimi. Przyczyny ubóstwa leżą zarówno po stronie państw ubogich (korupcja, niewydolne systemy instytucjonalne, niekorzystne warunki środowiskowe, wojny, konflikty etniczne, etc.), jak i po stronie państw bogatych (zadłużenie zagraniczne utrudniające krajom ubogim inwestowanie w rozwój, system handlowy, który uprzywilejowuje kraje bogate, drenaż mózgów).

Są przynajmniej trzy powody, dla których warto o ubóstwie mówić w szkole.

Pierwszy i najważniejszy: moim zdaniem szkoła, która nie tłumaczy młodemu człowiekowi zjawisk o tak fundamentalnym znaczeniu, traci wiarygodność. Po drugie, powinniśmy być świadomi, jaki wpływ Polska i inne kraje bogatsze wywierają na problemy rozwojowe uboższych regionów. Po trzecie, kwestie ubóstwa pojawiają się też w podstawie programowej wiedzy o społeczeństwie, geografii, można o nich mówić na godzinie wychowawczej, języku polskim, zajęciach z języków obcych.

Ogromnym wyzwaniem jest jednak podjęcie z uczniami i uczennicami rozmowy na temat, w którym sami nie czujemy się wystarczająco pewnie. Czy jednak jest to wystarczający powód by tego zagadnienia w ogóle nie poruszać?

Jak przymierzyć się do tego tematu?

1. Podzielić ogromne zagadnienie na małe tematy i wybrać te, które chcemy/możemy omówić w klasie.

Warto zacząć od dyskusji o tym, co oznacza ubóstwo i bogactwo (w Polsce i na świecie).

Przyjrzeć się przykładom z życia ludzi ubogich z różnych regionów świata by lepiej zrozumieć, z jakimi problemami się zmagają

Poszukać informacji o przyczynach ubóstwa, zarówno tych pojawiających się po stronie państw ubogich, jak i czynników zewnętrznych, sprawdzić, na które z nich mamy wpływ.

Sprawdzić, jak ludzie (lub całe kraje) starają się wychodzić z ubóstwa (świetnym przykładem może być Brazylia).

Zastanowić się, w jaki sposób zwykli ludzie tacy jak my możemy pomóc w rozwiązaniu tego problemu (np. poprzez wsparcie organizacji udzielającej mikrokredytów).

2. Poszukać wiarygodnych i przystępnych opracowań dotyczących tematu;

Warto zacząć od stron internetowych czołowych dzienników – Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Polityka, Przekrój – w tych tytułach pojawia się całkiem sporo wiarygodnych informacji na temat ubóstwa.

Warto też odwiedzić strony organizacji pozarządowych:

Program CEO „Jeden świat” >> http://ceo.org.pl/pl/js/news/artykuly-tematyczne-0

Program CEO „Edukacja globalna” >> http://ceo.org.pl/pl/globalna/materialy/przedmioty/wiedza-o-spoleczenstwie

Materiały Polskiej Akcji Humanitarnej >> http://www.pah.org.pl/nasze-dzialania/50/strefa_nauczyciela

Strona Akcji dla Globalnego Południa >> http://globalnepoludnie.pl/

3. Skorzystać z istniejących narzędzi dydaktycznych – scenariuszy, ćwiczeń, filmów, animacji;

Warto rzucić okiem choćby na materiały CEO:

Scenariusz dotyczący rozumienia bogactwa i ubóstwa >> http://ceo.org.pl/pl/globalna/news/rozumienie-bogactwa-i-ubostwa-bogaci-czy-biedni

Scenariusze o ubóstwie i jego przezwyciężaniu z programu Jak urządzić świat? >> http://www.ceo.org.pl/pl/jak/news/jak-ograniczyc-ubostwo-nowe-scenariusze

Film „Zasługujesz by wiedzieć” >> http://www.youtube.com/watch?v=UREw_DX4VKU

Film „Szkoła z blachy” >> http://www.youtube.com/watch?v=tTQwmzug4Rs

4. Pamiętać o podstawowych zasadach.

tłumaczyć przyczyny i skutki, nie pozostawać przy faktografii, bo liczby nie wszystko tłumaczą (jeśli tłumaczą cokolwiek)

nie szokować drastycznymi obrazami – najlepiej pokazywać ludzi w takich sytuacjach, w których sami chcielibyśmy być pokazani

nie upraszczać obrazu ubóstwa, nie generalizować, tam gdzie jest to nieuprawnione pokazywać, jak ludzie ubodzy i kraje ubogie sami/same poszukują rozwiązań swoich

problemów, nie utrwalać stereotypu bierności pokazywać przyczyny problemów i potencjalne rozwiązania by nie utwierdzać

poczucia bezradności

A dla osób szczególnie zainteresowanych dwie inspiracje:

- wykład Jacqueline Novogratz na temat inwestowania w redukowanie ubóstwa >> http://www.ted.com/talks/lang/pl/jacqueline_novogratz_invests_in_ending_poverty.html

- strona organizacji kiva.org, dzięki której można przeznaczyć 25 dolarów by dać mikropożyczkę lokalnym przedsiębiorcom z „drugiego końca świata” http://www.kiva.org/ (strona niestety po angielsku, ale podstawowe informacje można znaleźć na polskiej wikipedii)

WARTO POŻYCZAĆ

Czym są mikrokredyty? Mikrokredyty to niewielkie pożyczki udzielane ubogim, które pozwalają im założyć mały biznes i zarabiać na utrzymanie swojej rodziny. Teraz także i my możemy dać taką pożyczkę! Największym popularyzatorem mikrokredytów był Muhammad Yunus, założyciel Grammen Banku, który za swój pomysł otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Jak działa mikrokredyt? Zainteresowana osoba wstępuje do banku spółdzielczego, oszczędza niewielkie (wręcz symboliczne) sumy pieniędzy i po odłożeniu ustalonej kwoty może pożyczyć jej wielokrotność by rozkręcić własny biznes.

Pożyczkobiorcy w Bangladeszu, Kenii, Nikaragui i wielu innych krajach świata zakładają dzięki tym pożyczkom własne firmy, pieniądze przeznaczają na zakup pierwszych towarów do swojego sklepu, maszynę do szycia, ziarna lub sadzonki roślin, kopią studnie, zakładają zakłady fryzjerskie.

Nawet tak mały dochód diametralnie zmienia ich położenie – pozwala zarobić na utrzymanie siebie i rodziny i pokazuje, że mogą sami rozwiązać problemy, które trapiły ich od dawna.

Historie pożyczkobiorców z Kenii na przykładzie Banku Jamii Bora opisuje w swoim tekście „50 szylingów do nieba” Adam Leszczyński: http://fob.tumblr.com/post/858149/50-szylingow-do-nieba

Dlaczego warto pokazywać mikrokredyty w szkole? Temat mikrokredytów jest świetnym materiałem do omówienia w czasie zajęć dotyczących

ubóstwa (wiedza o społeczeństwie), na lekcjach przedsiębiorczości lub na godzinie wychowawczej. Kilka prostych argumentów, dla których warto rozmawiać o tym z uczniami:

temat pozwala pokazać, jak można wyjść z ubóstwa, więc nie utwierdza uczniów w poczuciu bezradności (tak jest i nic nie da się zrobić)

mówienie o mikrokredytach pokazuje ubogich jako osoby, które aktywnie starają się sami rozwiązać własne problemy, a nie czekają biernie na pomoc z zewnątrz

mikrokredyty pokazują, że pomaganie to nie tylko dawanie jałmużny, bo często wystarczy dać komuś szansę poprzez pożyczenie pieniędzy

mikrokredyty dają szansę mówienia o konkretnych ludziach, ich problemach i rozwiązaniach, które znaleźli, dzięki temu mniej jest mało interesującej faktografii

każdy z nas może włączyć się ten ruch udzielając pożyczki, więc mikrokredyty są jednocześnie odpowiedzią na pytanie „Czy my coś możemy zrobić w tej sprawie?”

Czym jest kiva.org? Szansę włączenia się w ruch udzielania mikropożyczek daje między innymi organizacja kiva.org. To amerykańska organizacja, która łączy osoby potrzebujące pożyczki w krajach globalnego Południa z osobami z całego świata, które mają możliwość udzielenia im niewielkich kredytów.

Kiva współpracuje z lokalnymi organizacjami w wielu krajach, które dbają o to by pożyczki docierały do potrzebujących, a potem były spłacane. Dzięki portalowi kiva.org każda i każdy z nas może wejść na stronę, zarejestrować się i dzięki karcie kredytowej pożyczyć pieniądze wybranej osobie (wystarczy 25 dolarów). Pieniądze zostaną przez pożyczkobiorcę spłacone i wrócą na nasze konto w portalu kiva.org – będziemy wtedy mieli możliwość ich wypłacenia lub pożyczenia kolejnym osobom.

Czy warto pożyczyć pieniądze z klasą?

Warto zaproponować klasie pożyczenie pieniędzy, zachęcić do dyskusji na ten temat i wspólnego podjęcia decyzji. Warto dla kilku powodów:

może to być alternatywa dla tradycyjnych akcji charytatywnych prowadzonych w szkole;

wspólne wybieranie osoby, której chcemy pożyczyć pieniądze to sama w sobie lekcja o przedsiębiorczości i warunkach życia w wybranych krajach;

mikrokredyty są praktyczną realizacją popularnego powiedzenia o dawaniu wędki zamiast ryby;

kiva pozwala wybrać konkretną osobę, której chce się pomóc, a potem przekazuje informację o tym, co stało się z naszą pożyczką;

kiva jest przystępną formą pomocy i praktycznego zaangażowania się w ograniczanie problemów, które często wydają się nierozwiązywalne;

spłaty kredytów kiva trwają zwykle kilkanaście miesięcy, więc klasa może po około roku zobaczyć efekty swojego zaangażowania i ponownie wybrać pożyczkobiorcę.

Te wszystkie cechy czynią moim zdaniem kiva.org o wiele lepszym przedsięwzięciem charytatywno-edukacyjnym niż popularne w polskich szkołach adopcje serca/adopcje na odległość.

Jedyne wyzwanie to konieczność obsługi portalu w języku angielskim, ale i z tym można sobie poradzić przy drobnej pomocy nauczyciela angielskiego.

JAK ZROBIC KROTKI FILM O TEMATYCE SPOŁECZNIEJ

Czym jest spot o tematyce społecznej? Jest to krótki, skondensowany film, którego walory estetyczne, takie jak jego strona wizualna, dźwiękowa, aktorska są podporządkowane naczelnemu celowi – doprowadzeniu do zmiany w świecie. Zmiana ta może dotyczyć postawy społeczeństwa bądź wybranej grupy względem jakiegoś zjawiska. Czasem spot ma na celu także zmianę prawa bądź polityki różnych instytucji w danej sprawie. Spot kampanii społecznej może dotyczyć najróżniejszych kwestii – od edukacji seksualnej młodych w sprawie AIDS przez dyskryminację osób starszych czy też imigrantów aż po „kaleczenie” języka ojczystego. Dlaczego robi się takie spoty? Spot jest sugestywnym środkiem przekazu łączącym obraz z dźwiękiem, a często i z tekstem. Inne media (takie jak tekst, nagranie audio, obraz) nie mają „w pojedynkę” aż takiej mocy przekonywania. Spoty są więc często najlepszym sposobem na to by zmienić świat na lepsze – zwalczać szkodliwe zjawiska lub promować pożądane zachowania i rozwiązania. Sam spot nie wystarczy, by rozwiązać dany problem. Może on jednak stanowić jednak impuls do zmiany w myśleniu i działaniu, albo chociaż do rozpoczęcia dyskusji publicznej na temat danej sprawy. Przy łatwym dostępie do nowych technologii i informacji stworzenie spotu o tematyce społecznej jest zdecydowanie łatwiejsze i tańsze od np. wydrukowania 2000 plakatów i rozwieszenia w wyeksponowanych miejsach. Młodzi ludzie mogą dziś sami tworzyć mniej lub bardziej profesjonalne spoty. Czy spoty są tylko dokumentalne czy też fabularne? Podaj kilka przykładów. Najbardziej popularne są dwa rodzaje spotów. Pierwszy – dokumentalno-informacyjny przedstawia dany problem – za pomocą np. animacji, statystyk, fotografii, informacji tekstowych, zmontowanych materiałów audio i video. (przykłady: spot kampanii przeciwko polskiemu prawu narkotykowemu – http://www.youtube.com/watch?v=o_NJacxKRH8, spot.. - tutaj mam parę innych, których jeszcze nie dodałem.) Drugi rodzaj spotu – fabularny stanowi wypowiedź artystyczną o określonej fabule czasami bezpośrednio ilustrującą problem a czasami nawiązującą do niego w sposób metaforyczny, symboliczny. (Przykłady: szereg spotów przygotowywanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/pokrzywdzeni-przestepstwem/kampania-spoleczna---poznaj-swoje-prawa-wyjdz-z-cienia-pozwol-sobie-pomoc/materialy-telewizyjne/, spot „Nie bądź częścią statystyki” dotyczący jazdy po

spożyciu alkoholu http://www.youtube.com/watch?v=RxtOZAkopSo spot kampanii Przytul Psa - „Rysiek z Klanu wraca do gry” - http://www.youtube.com/watch?v=1quiKLMy0ng „absurdalny” spot kampanii dotyczącej marnowania wody - http://www.youtube.com/watch?v=-I1oyppakM0) Te dwie formy spotów odpowiadają dwóm najbardziej popularnym formom reklamy – informacyjnej, przedstawiającej dane dotyczące produktu (np. pasta do zębów, która ma takie i takie właściwości) i fabularno-artystycznej działającej pośrednio poprzez tworzenie pozytywnego wizerunku produktu i firmy. Dwa rodzaje spotów często się ze sobą łączą. Spot może być fabularną, zgrabnie opowiedzianą historyjką zakończoną planszą informacyjną ukazującą statystyki dotyczące problemu. Spot fabularny może zawierać w swojej treści informacje dotyczące poruszanej kwestii (wypowiadane na przykład przez aktorów). Spot może być fabularyzowaną opowieścią, w której głównym bohaterem nie jest aktor, tylko osoba, której problem dotyczy. Przykłady to: przewrotny spot reklamujący paraolimpiadę i walczący z dyskryminacją osób niepełnosprawnych http://www.youtube.com/watch?v=oZ4BrT9Jvns&feature=related, albo błyskotliwy „First World Problems” zrealizowany przez kampanię WaterIsLife – http://www.youtube.com/watch?v=fxyhfiCO_XQ). W ostatnich latach w spotach kampanii społecznych coraz częściej kładzie się nacisk na atrakcyjną, zaskakującą formę, a nie na konwencjonalne przedstawianie faktów. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy zabierać się za realizowanie spotu bez rzetelnej wiedzy na temat sprawy, którą chcemy się zająć. Czy taki film ma informować o jakimś problemie czy proponować także jego rozwiązanie? Często zarzuca się kampaniom społecznym dotyczącym np. głodu, że informują nas jedynie o problemie nie proponując żadnej strategii jego rozwiązania. Z drugiej strony spot, zwłaszcza ten fabularno-perswazyjny nie ma na celu informowania o wszystkich możliwych zagadnieniach związanych z problematyką, której dotyczy, a jedynie wywołanie określonych emocji w odbiorcach, emocji, które mogą skłonić widzów do dalszego zainteresowania sprawią i do działania. Jak przygotować się do robienia takiego spotu? Zwłaszcza w przypadku spotu dokumentalnego konieczne jest rzetelne zbadanie problemu, o którym chcemy opowiedzieć. Tutaj jakikolwiek zauważalny brak wiedzy zmniejszy wiarygodność spotu. W przypadku spotu drugiego typu – krótkiego filmu fabularnego zbadanie sprawy też jest ważne, ale mniej istotny. Tutaj warto przede wszystkim zrozumieć problem, o którym chcemy opowiedzieć, zobaczyć jego złożoność i zastanowić się nad różnymi przykładami sytuacji, które dobrze ukazują jego istotę. W przypadku spotu fabularnego musimy dobrze wiedzieć, co i dlaczego chcemy przy jego pomocy powiedzieć. Ważne jest napisanie scenariusza – czyli opisu akcji i dialogów, które pojawiają się w naszym filmie. Można to zrobić w darmowym programie celtx (www.celtx.com) lub w dowolnym edytorze tekstu. W śródtytułach oddzielających od siebie sceny podajemy miejsce i moment dnia, w którym dzieje się akcja: np. „Plener. Opustoszała ulica, noc” albo „Wnętrze. Biuro prezesa firmy, poranek”. Inną ważną, choć nie koniecząn rzecza jest stworzenie scenopisu –

czyli technicznego opisu ujęć, z których ma składać się nasz film. Nie warto robić spotu kampanii społecznej, dłuższego niż 2-minuty, a wielu twierdzi, że im krócej – tym lepiej. Kto może zostać naszym sojusznikiem przy jego realizacji? Warto zgłosić się o pomoc merytoryczną do instytucji zajmującej się problemem społecznym, o którym chcemy opowiedzieć, np. stowarzyszeń, fundacji, instytucji publicznych, mediów. Jeśli nasz spot wymaga dostępu do danych statystycznych, materiałów archiwalnych (zdjęć, filmów, nagrań audio) takie instytucje mogą udostępnić nam potrzebne materiały, albo wskazać, gdzie ich szukać. Gdy nasz spot wymaga budżetu (wydatków na wypożyczenie sprzętu filmowego, wypożyczenie kostiumów, drobnego wynagrodzenia dla aktora/aktorki) warto spróbować poszukać wsparcia finansowego we wspomnianych instytucjach lub u prywatnych sponsorów – firm, czy osób, które, naszym zdaniem, mogłoby być zainteresowane tematem, który podejmujemy. Krótki spot można zrobić dziś na szczęście bez budżetu – jest to możliwe dzięki coraz to wyższej jakości ogólnodostępnego sprzętu nagrywającego. Warto pamiętać, że najczęstszym problemem amatorskich produkcji filmowych jest zły, niezrozumiały dźwięk. Dlatego lepiej, jeżeli mamy taką możliwość, nagrywać go osobno na dyktafonie lub zrezygnować z dialogów w filmie na rzecz narracji lektora, (którą możemy nagrać przy komputerze, z użyciem mikrofonu). Jeżeli chcemy nagrywać dźwięk na dobry dyktafon niezależnie od rejestracji filmu musimy pamiętać o „klapsie” – np. klaśnięciu lub pstryknięciu przed kamerą, które pozwoli nam zsynchronizować dźwięk z obrazem. (Instrukcję dotycząca robienia klapsa można znaleźć w Internecie, np. tutaj: http://www.youtube.com/watch?v=HxQLEq9m1AA ) Robi się także spoty bez dźwięku, w których narracja jest w formie napisów lub plansz. Kamil Skirło z gimnazjum nr 14 w Gliwicach nakręcił wraz z koleżankami i kolegami spot przekonujący do wprowadzenia Wi-Fi i częstego korzystania z nowych technologii na lekcjach. Spot pozbawiony jest dialogów, ma tylko muzyczną ścieżkę dźwiękową. Czego możemy użyć w naszym spocie a czego nie? To zależy od tego, gdzie chcemy nasz spot pokazywać – jeżeli robimy go tylko z myślą o znajomych ze szkoły, nauczycielach i ewentualnie rodzicach, jeżeli nie zamierzamy umieszczać go w Internecie – możemy użyć wszelkich materiałów bez żadnych konsekwencji, musimy tylko podać autora i źródło. Ale jeśli myślimy o wrzuceniu filmu do Internetu (a gdy chodzi o spoty o tematyce społecznej warto to zrobić) – musimy zadbać o to, by w spocie nie pojawiły się żadne materiały, do których nie posiadamy praw autorskich. W Internecie znajduje się na szczęście sporo witryn, które zawierają darmowe, „ogólnodostępne” zdjęcia, rysunki, animacje, materiały audio i video, umieszczone tam na zasadzie tak zwanych „wolnych licencji” Creative Commons (CC). Te witryny to np.: http://commons.wikimedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna, http://www.everystockphoto.com/, albo: http://mashable.com/2007/10/27/creative-commons/ - strona, na której znajduje się 25 linków do serwisów oferujących materiały CC. Warto tylko sprawdzić, czy nie jest wymagane podanie przez nas informacji dotyczącej np. autora utworu muzycznego, którego używamy. Taką informację umieszczamy wtedy w napisach końcowych spotu, albo w stopce informacyjnej pod naszym filmem.