Editoryal Paigtingon ang hublag masa para sa sandigan nga ... · istrimer sa poblasyon sang mga munisipalidad, kag mapagsik nga paggamit sang social media. Sa mga konsentrado nga

Tuig 39, Numero 12 Hiligaynon nga Edisyon Disyembre 2016

Editoryal

Paigtingon ang hublag masa para sa sandigan nga mga kinamatarung sang pumuluyo nga amo ang basehan sang tunay nga kalinungan!

ng bug-os nga tuig 2016 nagpakita sang

pagpursiger sang mga Panayanon nga

mapasulong ang hublag masa nga nagaduso

sang sandigan nga mga kinamatarung sang pumuluyo

sa kaumhan kag kasyudaran.

Ini nga mga sandigan nga kinamatarung sang

pumuluyo nagalakip sang kinamatarung sang mga

mangunguma sa libre nga lupa. Kasiguruhan sa

palamugnan kag matarung nga suhol sa mga

mamumguon kag sweldo sa mga empleyado.

Kinamatarung sa basehan nga mga serbisyo sosyal

pareho sa libre nga edukasyon, ospital kag mga

bulong, kinamatarung sa pabalay kag ayuda sa mga

kahalitan sa mga kalamidad. Paggarantiya sang

kinamatarung sang pumuluyo nga madula ang

pagpangkugmat kag pasismo nga nagadalasa sa ila.

Amo man ang pagpaibabaw sang soberanya sang

pumuluyo kag kinamatarung ila sa dunang manggad

sang pungsod nga indi pagkamasaan sang lokal kag

dumuluong nga mga dalagku nga kapitalista.

Ining mga sandigan nga mga nahinambitan

nga mga kinamatarung sang pumuluyo amo ang

nangin unod sang mga gindemanda sang mga

Panayanon dungan sa iban pa nga mga pumuluyo sa

A

2 Daba-Daba, Disyembre 2016

pungsod sining bilog nga tuig. Pinulo-pulo ka libo ka

mga Panayanon ang pursigido sa pagdemanda sang

lupa, matarung nga sweldo, serbisyo sosyal, ayuda sa

kalamidad, pagpamatuk sa pagpangdambong sa

makahalalit nga pagmina, kag iban nga mga proyekto

nga nagadislokar sa pumuluyo kag nagasamad sa

kapalibutan.

Mientras tanto nga ini nga mga kinamatarung

ginadingut, ginaagaw, kag ginalapak sa mga mangu-

nguma, mamumugon, kag iban pa nga mga demok-

ratiko nga sektor-- wala sang tunay nga kalinungan

kag hustisya sosyal. Magapadayon ang armado nga

kumplikto sa tunga sang rebolusyonaryong pwersa

kag pumuluyo kag sang gubyerno nga nagarepresentar

sang interes sang mga asyendero-kumprador kag

dumuluong nga kapitalista.

Sini nga Disyembre 26, kwarentay otso anyos

na ang Partido Komunista sang Pilipinas (PKP) sa

pagpamuno sa rebolusyonaryong paghimakas sang

pumuluyo lakip diri sa Panay. Programa sang Partido

ang pagpakig-away kag pagtib-ong sining sandigan

nga mga kinamatarung sang pumuluyo-- pagpatuman

sang tunay nga reporma sa duta, pungsodnon nga

industriyalisasyon, kag paggarantiya sang iban pa nga

mga kinamatarung sang mga demokratikong sahi kag

sektor. Maathag ini sa adyenda sang PKP upod sa

National Democratic Front-Philippines (NDFP) nga

nagasulong sang sosyo-ekonomiko kag pulitikal nga

mga reporma sa peacetalks subong sa tunga sang

NDFP kag Gubyerno sang Republika sang Pilipinas

(GRP).

Sa pihak nga bahin, si presidente Duterte wala

nagtuman sang iya mga ginpromisa nga paghilway sa

mga bilanggo pulitikal. Ginpadayon ang mas tuso nga

implementasyon sang AFP sang Oplan Bayanihan kag

bayolasyon sang kaugalingon nga ceasefire. Gintugtan

sini ang pangbaganihan nga lubong ni Marcos.

Ginbawi sini ang ginpahayag nga wala na sang

Balikatan Exercises sa pungsod sa iya termino, kag

nagapadayon ang neo-liberal nga mga polisiya sa

ekonomya.

Gani bisan pa may peacetalks nga liwat naman

magapungkuanay sa masunod nga bulan, kinahanglan

pasingkion pa gid sang mga pumuluyo ang hublag

masa nga magduso sang ila mga sandigan nga

kinamatarung. Ginpakita na sang mga Panayanon

sining ulihi nga inadlaw sang Disyembre ang

pagpakamalaut sa indi pagtuman ni Duterte

sa iya mga promisa. Kinahanglan ipabatyag

kay Duterte ang pagbanggi sang mga

pumuluyo batuk sa iya mga paatras nga

tikang kag huyog nga magpalayo sa tunay

nga demanda sang mga pumuluyo.

Kinahanglan iduso sang pumuluyo sa

ila tago kag hayag nga hublag masa ining

mga sandigan nga kinamatarung bilang

sadsaran sang tunay nga kalinungan. Indi

simple kay may ceasefire, may kalinungan na. Ang

tunay nga kalinungan amo ang pag-ugat ngaa may

armado nga kumplikto sa tunga sang

rebolusyonaryong pwersa kag GRP kag paglubad sini

sa basehan sang mga kinamatarung sang pumuluyo.

Ang armado nga kusog sang rebolusyo-

naryong pwersa nga amo ang NPA nagarespeto kag

hugot nga nagapatuman sang unilateral ceasefire nga

gindeklarar sang PKP kag pungsodnon nga kumand

sang NPA. Apang katulad sa iban nga yunit sa

pungsod, ang NPA sa Panay nakahanda magpatuman

kon may mandu nga maglunsar sang mga aksyon

militar bilang silot sa mga tropa sang AFP nga

nagalapak sang mga kinamatarung sang pumuluyo.#


49 baranggay apektado sa operasyon sang Oplan Bayanihan

ng mga yunit sang 3rdID sa Panay wala nag-

untat sa paglunsar sang mga combat patrol,

civil-military operations kag lapnagon nga

pagpaniktik kag pangsurbeylans sa ila mas tuso nga

pagpatuman sang Oplan Bayanihan. Ang ila lapnagon

nga intelligence operations indi lang sa mga lugar nga

ginahulagan sang NPA kundi asta sa mga kasyudaran

upod sa PNP sa ngalan sang kontra-druga, “state of

lawlessness” kag iban pa nga rason.

Nagaabot sa 49 ka kabaryuhanan sa 12 ka

kabanwahanan kag isa ka syudad sa isla ang nasakpan

sang mga operasyon sa idalom sang Oplan Bayanihan.

Ang operasyon sang AFP nagalakip sang pangkombat

operasyon pareho sa Sentral Panay nga pasulit-sulit

nga nagaturag ang 61stIB sa kabukiran sa Tapaz,

Calinog kag Lambunao.

Ginmentinar sang militar ang ila mga

detatsment kag patrol base subong man ang mga PDT

sa kabaryuhanan kag segi ang paniplang sa mga

sibilyan nga aktibidad pareho sang

“medical mission,” mga “gift giving” kag

iban pa para matabunan ang ila

pagpaniktik kag saywar nga operasyon.

Wala sang mga yunit sang 82ndIB,

61stIB, 12thIB kag mga CAFGU/CAA

ang nagbalik sa ila mayor nga mga

hedkwarters kag baraks sa panahon

sining ceasefire.

Tigaylo, nagsulod pa gid gani ang

mga hedkwarters sang 82ndIB pasulod sa

interyor nga lugar sang Igbaras, Iloilo.

Nagdugang sang 30 ka pwersa sang

Philippine Army (PA) nga nag-upod

ditatsment sang PNP sa Bungsuan,

Dumarao. Pati sa Roxas City, 30 ka PA

ang gindeploy bilang Special Operation

Teams sa mga barangay sang–Culasi,

Baybay, Dumulog, Lawaan kag

Dinginan. Samtang, padayon nga

mentinado ang pusisyon sang iban pa nga

mga ditatsment sa kaumhan.

Samtang ginapatuman sang AFP

ang Oplan Bayanihan, ginadasok nila ang

ila kaugalingon sa sibilyan nga populasyon kag mga

komunidad. Armado nga nagatenir sila sa sentro sang

mga baryo, sa mga barangay hall, iskwelahan, mini-

market kag iban nga sibilyan nga istruktura. Ining

mga aktibidad nila maathag nga bayolasyon sang

deklarasyon sang GRP nga ceasefire, sa mga

probisyon sang internasyunal nga layi sa

Comprehensive Agreement on Respect for Human

Rights and International Humanitarian Laws

(CARHRIHL) kag pagsabotahe sa peacetalks subong.

Ang pagtinuso sang AFP sa ceasefire indi paborable

nga kondisyon para sa pag-abot sang paghiliusa sang

GRP kag NDFP sa paglubad sang ugat ngaa may

gyera. Nagapakita man ini nga indi sila tampad sa

pag-ugat sang matuod nga problema sang masa.

Sa pihak sini, wala man untat ang mga

Panayanon sa mabaskog nga pagbuyagyag kag

pagprotesta batuk sa padayon nga mas tuso nga

pagpatuman sang Oplan Bayanihan.#

A


Isla-kalapad nga mobilisasyon

sa mga peace rallies, ginlunsar sa Panay

sla-kalapad nga mga peace rallies sang mga

Panayanon ang ginlunsar sa sunod-sunod nga mga

inadlaw humalin sang ikatlo nga simana sang

Disyembre asta sa katapusan sang bulan.

Ining mga peace rallies nagdungan man sa

mga paghulag sang pumuluyo sa kaumhan sa pagsa-

ulog sang ika-48 nga anibersaryo sang Partido Komu-

nista sang Pilipinas sang nagligad nga Disyembre 26.

Ini ang tubong sang Panay sa pungsodnon nga

paglunsar sang peace rallies kag pagsaulog sang

anibersaryo sang Partido.

Mga 2,000 ang mobilisasyon sang mga pumu-

luyo sa serye sang mga peace rallies sa nagkalain-lain

nga mga barangay upod sa mga yunit sang NPA sa

nagkalain-lain nga mga lugar kag mga konsentrado

nga pagtipon sa pagselebrar sang anibersaryo sang

Partido sa nagkalain-lain nga prente.

Sa Sentral Panay, masobra 500 ang nagtilipon

sa okasyon sang anibersaryo sang Partido sa isa ka

barangay sa Tapaz. Gin-updan ini sang mga pumuluyo

nga halin sa mga Tumandok kag mga nagtambong

halin sa iban nga kabanwahanan kag syudad.

Sa Nabagatnang Panay, mga 800 man ang

mobilisasyon sa separado kag mga serye sang baryo

kag interbaryo nga mga peace rallies kag pagsaulog

sang anibersaryo sang Partido.

Masobra man sa 100 ang konsentrado nga

nagtipon sa selebrasyon nga ginhiwat sa Nasidlangan

nga Panay.

Samtang sa gwa sang mga sonang gerilya,

gatuson man ang naghulag sa ginlunsar man nga mga

peace rally sa Kalibo, Aklan kag candle lighting man

nga ginhiwat sa Jaro, Iloilo City.

Sa sulod sang mga sonang gerilya, ini nga mga

aktibidad nangin palaagyan sang mga pumuluyo agud

ipautwas nila ang pagpakamalaut sa rehimeng Duterte

nga wala nagtuman sang iya pangako nga paghilway

sa mga bilanggo pulitikal kag padayon nga paglunsar

sang AFP sang Oplan Bayanihan.

Makaduha na ginpromisa si Duterte nga

hilwayon ang mga bilanggo pulitikal. Ginpagwa pa

gid nila sa balita nga kuno may hilwayon sa sining

I


panahon sang Paskwa. Apang nagtapos lang ang

paskwa, wala man ini nagtupa. Samtang kadungan

sini, padayon naman ang lapnagon nga paglapas sang

AFP sa deklarasyon sang Gubyerno sang Pilipinas

(GRP) nga unilateral ceasefire kag sa Comprehensive

Agreement on Respect for Human Rights and

International Humanitarian Laws (CARHRIHL).

Ang mga peace rallies kag pagtipon sa

pagsaulog sang anibersaryo sang Partido nangin

okasyon man agud malaparan nga mapahibalo ang

pumuluyo sa dalagan kag mahimo padulungan sang

peacetalks sa tunga sang NDFP kag GRP. Ginpakita

sang mga pumuluyo ang pagsuporta sa peacetalks,

ang pagdemanda sa paghilway sang mga bilanggo

pulitikal kag pagtapos na sang mapiguson nga Oplan

Bayanihan nga nagadalasa sang mga kinamatarung

sang pumuluyo sa kaumhan kag kasyudaran.

Ang peace rallies sang pumuluyo kag

pagsaulog sang anibersaryo sang Partido gindunganan

sang lapnagon nga pagpalapta sang mga islogan sa

linibo-libo ka mga confetti kag pagwas-ag sini asta sa

mga munisipyo kag ditatsment sang AFP, mga

pahayag sa masmidya, kag madasig nga pagpaggwa

sang publikasyon, malaparan nga video showing, sa

mga komunidad kag plasa sang mga barangay, mga

istrimer sa poblasyon sang mga munisipalidad, kag

mapagsik nga paggamit sang social media.

Sa mga konsentrado nga pagtipon, ara man

ang nagkalain-lain nga porma kultural, pagdisplay

sang mural kag istremir, pagpaggwa sang iskit-

drama, mga kanlantahon, kag saot-interpretasyon sang

mga rebolusyonaryong ambahanon, mga pamulong-

pulong nga ginapasakupan sang mga kadre, hangaway

kag mga lider-masa.

Pagtib-ong sang mga kinamatarung

kag kalinungan; pagbato sa Oplan Bayanihan

Ining mga peace rallies nagasugpon lang sa

nagapadayon nga paghulag sang Panayanon sa

pagprotesta sa walay untat nga pagpatuman sang

Oplan Bayanihan sa kaumhan kag sa puti nga lugar.

Makita ini sa mga hublag masa nga nag-ibwal sining

Nobyembre asta sang una nga bahin sang Disyembre.

Sadtong Disyembre 10, nagdagsa sa dalanon

sang Panay sang mga 13,000 ka pumuluyo nga

nagdemanda sang pagtib-ong sang tawhanon nga kinamatarung kag nagapamatuk sa Oplan Bayanihan.

Nag-abot sa 3,000 sini ang sa Iloilo; 8000 sa Roxas

City; 1,500 sa Kalibo, kag 500 sa Estancia, Iloilo.

Ang Kusog sang Pumuluyo -- Alyansa sang

mga biktima sang Yolanda sa Panay -- sa ila liwat

nga pagdemanda sang ayuda sa Aklan kag Capiz,

nagbuyagyag kag nagpamatuk militarisasyon. Ini

kapin sa Roxas City, nga ginbutangan sang 3rd ID

sang ila yunit pangsaywar ang lima ka barangay sang

syudad. Indi na magamit sang pumuluyo ang ila

barangay hall bisan sa “4Ps” pareho sa Brgy.

Dinginan kay ginateniran sang militar.

Antes sini, sadtong Nobyembre 8, mga 12,500

man ang nagdagsa sa mga dalalon sang Panay sa

okasyon sang ikatlo nga tuig sang Yolanda sa

pagdemanda sang ayuda kag pagpakamalaut sang

militarisasyon. Sadtong Nobrembre 25, sa tunga sang

bagyong Marce, mabaskog ang aksyon protesta sang

Panayanon sa pagkondenar sa pang-baganihan nga

lubong kay diktador Marcos sa Libingan ng mga

Bayani. Gindumdum sang nagkalain-lain nga

progresibo nga organisasyon ang pasismo sadtong

panahon sang layi militar. Gindeklarar nila ang

padayon nga pagpamatuk sa pasismo nga subong

nagapadayon sa pagpatuman sang AFP sang Oplan

Bayanihan.

Gindala man sang KM sa ila ginlunsar nga

lightning rally sadtong Nobyembre 29, ang

pagbuyagyag kag pagpamatuk sa mga bayolasyon

sang militar sa GRP ceasefire. Ini paagi sa pagbitbit

sang mga nakasulat nga mga islogan sa dala nga mga

plakard kag papel.

Balon man sang mga 200 ka Panayanon nga

delegasyon umpisa sadtong Disyembre 7 nga

Sakbayan/Lakbayan-Bisayas pakadto sa Manila ang

pagpamatuk sa militarisasyon. Dungan sa isyu sang

lupa kag ginbuyagyag nila ang bayolasyon sang

militar sa ila kaugalingon nga ceasefire kag

gindemanda ang pagpahalin sang militar paggwa sa

sibilyan nga komunidad.

Antes sila magsakay sa barko pa-Manila,

naglunsar anay sang piket-rali ang delegasyon, sa

atubang sang Kampo Delgado, ang hedkwarter sang

PNP-Region 6. Ila ginkondenar ang bayolasyon sang

militar kag imbolbado nga PNP sa GRP ceasefire.

Gindemanda nila ang pagpauntat sang militarisasyon

kag pagpahalin sang militar kag PNP sa ila

komunidad. Ini pareho sa Brgy. Bungsuan, Dumarao,

Capiz nga gindugangan pa sang 30 ka tropa militar ang pwersa sang PNP nga PSMC (Public Safety

Management Company) sa panahon mismo sang

ceasefire.#


Mga inagihan kag ganar sa Rebolusyong Agraryo sadto sa Sentral Iloilo

(Ikaduha sa mga serye sang mga artikulo nga

nagalarawan sang mga kadalag-an sa rebolusyong

agraryo sa Panay)

adtong una nga katunga sang dekada 80 naagyan

na sang kolektibo nga paghimakas sang mga

mangunguma kag mamumugon sa uma ang

pagsulong sang rebolusyong agraryo nga nagresulta sang

mga ganar nga indi dapat pagkalipatan sa sentral Iloilo.

Nagalakip ini sang walo ka kabanwahanan sang Calinog,

Lambunao, Janiuay, Maasin, Badiangan, Mina, Duenas,

kag Cabatuan.

Halin pa sang katapusan nga mga tinuig sang

dekada 70s naumpisahan na sang mga kadre kag

hangway sang NPA nga nagahulag sa amo nga distrito

ang pagtuon sang kahimtangan sa lugar. Ini kapin pa sa

nagaluntad nga porma sang mga pagpanghimulos sa

produksyon sang paray, tubo, kape, kawayan,kag may

gamay nga lanot nga amo ag ginasaligan sang mga

mangunguma kag mamumugon sa uma.

Sa sini nga lugar, madamo ang mga agalon nga

may duta nga nagakontrol sa malagpad nga kadtuaan.

Sila man ang nagadominar sa pulitika bilang mga

upisyal sa burukrasya. Ginatos ka ektaryas nga palayan

kag tubuhan ang ginakontrol sang mga agalon, pareho

sang mga Locsin (daku nga agalon sa Janiuay,

Badiangan kag Mina), Rene Latog (Lambunao),

Mondejar (Maasin), “Brad” Malaga (Maasin), si Maria-

no (Abangay, Janiuay), Maravilla (Balanak-Aguingay),

Bantog (Anhawan-Cunsad sang Janiuay asta Pughanan

sa Lambunao). Kadam-an sa ila may ginahuptan nga

mga armado nga mga goons, pareho sang pamilya Ma-

laga sa banwa sang Maasin, luwas pa sa mabaskog sini

nga koneksyon sa kapulisan.

Bangud kontrolado sang mga agalon nga may-

duta ang malagpad nga kadutaan, nangin kondisyon ini

nga madamo kag nagadamo naman ang mga imol nga

mangunguma nga naga-agsa sa ila kadutaan kag mga

mamumugon sa uma, ilabi na sa panahon sang tig-alani

ukon tig-ulobra.

Malubha ang pag-antus sang mga mangunguma

kag mamumugon sa uma bangud sang malala nga krisis

pang-ekonomya kag pangpulitika sa idalom sang paghari

sang diktadrang US-Marcos-Marcos-Benedicto.

Sistema sang obrahanay kag partihanay

antes ang rebolusyong agraryo

Sa malapad ang parayan nga nasakpan sang

nahinambitan nga walo ka banwa. Mabubo ang sulhanay

sa pag-arado. Nagaabot lang sa P25 and suhol kada

adlaw. Kon ang manug-arado may iya kaugalingon nga

karabaw, nagaabot ini sa P50. Singkwenta pisos man

ang suhol kada adlaw sa pagkahon kag paghampil. Sa

tig-alani, ang paetihanay sa pa-ani sang paray amo ang

”anom-isa” –buot hambalon, sa anom ka pungpong nga

gin-ani, isa ka pungpong ang kaladto sa manug-ani kag

lima nang iya sang tag-iya.

Sa paghugot (pagpamupo) naman sang kape,

nagaluntad nga sistema sang partihanay ang “6-1” ukon,

sa anom ka sulukban nga kalteks, isa ka kalteks ang iya

sang manughugot kag lima (5) naman ang makadto sa

tag-iya. Ang iban nga madaya nga tag-iya sang kapehan

ginapaulbo ang buli sang caltex nga kabo.

Samtang sa trabaho sa kampo, ang sistemang

pakyaw sa pakarga-tapas sa panahon sang tiggaraling sa

mga grupo sang mamumugon sa uma. Ang pakarga-

tapas nagalakip sang trabaho nga pagpanapas tubo,

paghakot kag pagkarga sa trak (ukon bagun). Nagaabot

lang sa P10 ang suhol sa kada tonelada. Sa trak nga

gintapsan tubo, ginhakutan kag ginakargahan sang anom

ka toneladas, P60 pisos lang ang suhol nga parte-

partehon pa sang mga katapuan sa grupo.

S


Paglunsar sang kampanya sa rebolusyong agraryo

Sandig sa nagaluntad nga sitwasyon, ginplano

sang Partido nga nagapamuno sa amo nga teritoryo ang

malaparan nga kampanya nga magabulig sa kabuhian

sang mga mangunguma kag mga mamumugon sa uma.

Sandig sa rebolusyonaryong pagsulundan, ginpatuman

ang mga panawagan sa minimum nga mga demanda. Ini

amo ang mga masunod:

Sa partehanay sa anihay sang paray, idemanda

nga pataason sang isa ka pungpong pabor sa manug-ani.

Buot hambalon, halin sa “anom-isa” himuon nga “apat-

duha” pabor sa manug-ani. Sa pag-arado, pagpataas sang

P5 pisos ang suhol sa manug-arado, halin sa P20,

mangin P25; kag sa may karbaw, halin sa P50 mangin

P60. Sa pagkahon paghampil, pataasan sang P5 pisos

ang suhol sang mamumugon, halin sa P20 pakadto sa

P25.

Ginademanda man ang pagpataas sang parte sa

paghugot sang kape, pakadto sa “lima-duha” ang

partihanay. Sa tubo, pataasan sang P5 kada tonelada ang

pakyaw nga pakarga-tapas.

Kaangut diri, malaparan nga propaganda ang

ginlunsar sa pagpanguna sang mga komite sang Partido

upod ang mga Armadong Yunit Pangpropaganda (AYP),

mga Sanga sang Partido sa lokalidad, sa kubay sang mga

organisado nga mga mangunguma kag mamumugon sa

uma – sa mga grupo pang-organisa (GP), Komiteng

Pang-organisa (KP), upod ang mga lokal nga milisya.

Samtang gin-nyutralisa man ang iban nga mga kaalyado

sang rebolusyon kag ginpaathagan.

Nagluntad ang mga komprontasyon kag mga

negosasyon sa tunga sang mga organisado nga mga

mangunguma kag mamumugon sa uma sa mayor nga

target nga demandahan ukon sa mga administrador nila.

Naglunsar sang mga welga sa mga kampo sang tubuhan

kag sa mga kapehan. Tanan sila nagademanda sa

pagpataas sang suhol kag pagdula sang mga pagdinaya

sa partehanay. Kadungan sini, ginkumbinse ang iban nga

mga mamumugon kapin ang halin sa iban nga lugar nga

indi magpagamit bilang eskirol sang mga agalon nga

mayduta.

Mga kadalag-an kag liksyon

Nangin madinalag-on ang malaparan nga

paghulag sang mga mangunguma kag mga mamumugon

sa uma sa pagsulong sining mga demanda sa

rebolusyong agraryo. Sa ila kolektibo nga

pagkomprontar sa mga agalon nga mayduta kag mga

administrador kag sa militante kag maisog nga

pagwelga, nagpataasan ang partehenay sa pag-ani sang

parar, hugot kape, karga-tapas, kag bisan ang paggama

sang kawayan asta ang pagsupdap kag pagrara.

Daku man nga kadalag-an ini para sa mga

mangunguma kag mamumugon sa uma sa iban pa nga

kabanwahanan nga nakabati sang ini nga mga hitabo.

Sila mismo ang nagduso man nga ipatuman ang mga

naestablisar nga partehanay kag pagpataas suhol nga

nag-umpisa sa kabukiran.

Ang ini nga kadalag-an nagresulta man sang

pagdasig sang pag-organisa kag pagdaku sang

rebolusyonaryong pwersa ilabi na ang pultaym nga mga

organisador kag madamo ang nag-entra bilang mga

Pulang hangaway sang NPA. Madasig nga naglapad ang

lugar nga ginahulagan sang mga yunit sang NPA kag

mga organisador sang mga mangungma. Ang mga

pumuluyo sa iban nga lugar kon makapamasyar sa ila

mga himata sa sulod sang sonang gerilya ang

nagapangimbitar sa mga NPA nga makadtuan ang ila

lugar agud maorganisa man ang mga pumuluyo.

Ginkilala sang malapad nga publiko, sang

pumuluyo, bisan sa gwa na sang teritoryo nga

ginahulagan sang NPA ang ang polisiya sang pagpataas

sang sulhanay kag partehanay nga ginhimakasan sang

rebolusyonaryong pwersa kag pumuluyo.

Isa ka liksyon diri nga makuha amo ang

pagbalay sang husto nga mga taktika sang pwersa nga

pahulagon kag pagtalana sang pangunahon nga targe

para sa malaparan nga paghulag sang mga imol nga

mangungunguma kag mga mamumugon sa uma. Nakuha

ini bangud sa husto man nga paghimo sang pag-

imbestiga sang kahimtangan kag pag-analisa sang mga

sahi.

Husto man ang pagtalana sang mga ispesipiko

nga demanda sandig sa interes kag pulso sang masa sa

tunga sang krisis kag sa tayming sang kampanya,

pagsubaybay sang dalagan sang kampanya nga

nagaupod direkta ang mga Armado nga Yunit

Pangpropaganda (AYP) sang NPA asta sa

pagkomprontar sa daku kag despotiko nga agalon nga

maydta kag pagtapna sang mga iskerol.

Liksyon man ang hugot pagpraktika sang

integrado nga sangkap sang inaway banwa – ang

pagserbi sang rebolusyonag agraryo, suporta kag

paghulag sang baseng masa sa pagpadaku sang armado

nga kusog nga amo ang NPA. Ang pagdaku sang pwersa

sang NPA nagserbi man sa pagsulong pa gid sang mga

demanda sa mas mataas nga lebel kag sa mas malapad

na nga lugar nga ginahulagan. #


Feature

Iloy, Asawa… Kaupod

a mga sonang gerilya, madamu sila nga

imo makita, makamusta kag makilala. Sa

“biglang tingin” mahimo gid nga

mahusgahan mo sila … “mga iresponsable nga

mga iloy” nga wala sang balatyagon sa ila mga

anak.

Mahambal ko nga mga artista sila sa

‘pulang kumbong’ bangud sa ila maisog kag

maabilidad nga mga nawong masarangan nila

magtago sang nagakahidlaw nga balatyagon sang

isa ka iloy nga gusto mahakos kag mahalukan

ang pinalangga nga anak, gusto nga masundan ang

pagdaku kag mahatag ang nagakaigo nga pag-ubay.

Matungkad mo sila kon madalom nga maka-

estorya kag mapamatian sa ila nanuhay-tuhay nga

kasaysayan sa paghimakas; kon paano sila naga-atubang

kag nagabalanse sang responsibilidad bilang iloy, asawa

kag kaupod.

Si Ka Kei isa sa ila. Nagbiya sang eskwelahan

kag nagsampa sa hukbo sa panahon nga namartir ang isa

ka Pulang Kumander sa inaway. Nagpultaym siya sa

panahon nga ang larangang gerilya ginaturag sang

dalagkuan nga balos atake sang kaaway sa mga taktikal

nga opensiba sang NPA.

“Ang una ko ginbatuan indi pa gani ang kulba

sa kaaway kundi ang atake sang mga ‘katol-katol’ kag

gutom. May panahon nga dinuguan ang amon sud-an sa

tinanok nga palawan. Ginpangayo ko ang kapog nga

kan-on sang kaupod. Ginkinadlawan nila ako kag

ginhambalan nga ano ang kinalain sini nga ang dinuguan

ginasud-anan puto?” May pagkaham-ot nga nagasaysay

ang Kaupod.

Lamharon pa nga nabalo si Ka Kei. Namartir

ang iya bana sa isa ka engkwentro sa pasistang militar.

Liko ini sang kabuhi nga nagtilaw sang iya kaisog indi

lang sa tunga sang dalagkuan kag masingki nga

operasyon militar kundi kaisog sa pag-atubang sang

reyalidad kag konsekwensya sang kabuhi

rebolusyonaryo.

Ginpamatud-an niya sa kaugalingon ang

kabakod nga mabaton ang gulpe nga liko sang kabuhi

kag magtikang paabanse sa rebolusyonaryong banas.

Naglipas ang panahon kag paagi sa pagkabuhi upod sa

masa kag kaupod amat-amat man nga nagataliwan ang

hapdi sang kahapon. Para kay Ka Kei, ang namartir niya

nga bana tuldok lang sa minilyon nga masa, apang

espesyal nga tuldok para sa iya. Ini ang nag-inspirar sa

iya sa pagpabakod sang kaugalingon kag padayon nga

pagtungod sang hilikuton.

Nabilin nga handumanan niya ang duha ka tuig

nga bata nga ara sa pag-inakop sang pamilya. Indi

nangin sablag sa hilikuton ang pagpadaku sang bata.

Tuman ang suporta sang pamilya kag komunidad sa

pagtatap kag pagpabatyag sang pagpalangga. Sa bahin ni

Ka Kei, indi nangin upang ang matag-as nga kabukiran

kag maliko nga kasapaan para mapabatyag sa iya anak

ang iya pagpalangga.

“Indi nangin daku nga halambalanon sa akon

ang pagbilin sang anak bisan pa man daw mabuka ang

dughan sa una nga pagtalikod. Indi ko gusto magbalikid.

Nahadlok ako nga dag-on sang akon pagka-Nanay ang

akon pagka-Kaupod.” Ang matuod sang nangin Nanay

na siya mas labi niya na-internalisa ngaa natugyan sa ila

lola kag auntie ang pagtatap sa ila nga mag-utod.

“Akuon ko… sadto may pagsunggod ako sa

akon ginikananan. Ang linghod ko nga pamensaron

nagapamangkutanon. Indi bala kami palangga? Ngaa

ginabilin lang nila kami? Sang nag-NPA na ako, didto

ko natungkad ang madalom nga rason.” Mga rason nga

bisan ginapaathag man sa iya sadto sang iloy kag amay,

mabudlay pa niya hangpon. Sang nangin rebolusyo-

naryo nga iloy na siya, dugang niya nainternalisa kag

nareyalisa ang sirkumstansya sang iya pagdaku.

Kinahanglan sang isa ka iloy nga direkta makig-

away para sa buasdamlag sang pinalangga nga bata.

Responsibilidad sang ginikanan nga pundaron ang

masanag nga palaabuton sang gin-anak. Kag mahimo

lang ini paagi sa paghilway sang iya sahi kag sang iya

kaugalingon sa kapigusan kag pagpanghimulos.

Indi lang si Ka Kei, indi lang siya. Madamo

sila.#

S


Alipalok

Tudo arte ang yunit PDT, 3ID para maglapit, mag-

pahumot sa pumuluyo sa baryo. Sari-sari ang diskarte –

“medical mission”, “fun run”,”candle lighting for

peace,” painom, pa-liga sa basketball, pasagod baboy,

manok inugbulang, pasugal, druga kag iban pa.

Pwerte! Abi mo sinsero gid?

Ang ultima man lang nga tuyo maniktik kag

magrekrut impormer batuk sa hublag kag sa NPA.

* * *

Sa isa ka baryo: Plano sang PDT nga kontro-lon ang

hulag sang pumuluyo paagi sa “curfew”.

Problema nila kay nagaalam kag nagakabaid ang

utok sang masa. Lain-lain man ang ila mga dis-karte

paanu ini kontrahon. Gani sa baylo malimitahan, army

pa ang naling-an kag natak-an.

Ginataymingan sang masa nga nagahuragok na

ang army. Hungod mag-agi sa ila gina-estaran.

“Sir! Sir! Maayong gab-i! Maagi lang kami

pauli!” Pamukaw sang mangunguma.

Sa kaagahon may liwan naman nga grupo. “Sir!

“Sirrr!” Panawag, dungan palpag sang atop ukon

anuman nga makatuga sang gahud para makapa-mukaw

kag maglisensya nga makadto sa uma.

Kibot nga nagabungkaras ang hubog pa nga

armi.

Sunod nga gab-i lain naman nga grupo. “Ma-

manlo kami Sir, basi matapangan ninyo kami.”

Nakibot naman ang army. Alang-alang man sila

mangakig kay “nagalisensya” ang mga tawo kay ina

man ang ila pagsulundan.

Hayy…ti? Nagabuaw ang mata sang mga armi

sa permi disturbo nga tulog.

“Tsk! Masaylo ta, maggwa ta di sa tunga bar-

yo!” Kulumuron sang army. “Indi ta maayo katulog!”

Mirisi! Angay gid ina sa PDT.

Tuhay naman ang taktika sang iban nga baryo. Sa tunga

sang kahulugbon kag madalom nga katulugon sang

militar sa tunga baryo, nag-pasigabong ang masa sang

kamara ukon buga.

Nagabangon-suli kag ginkulbaan ang armi.

Pensar nila ginsalakay na sila sang mga NPA.

* * *

Isa ka aga: Wala nakadigamo ang army kay nag-untat

ilig ang tubig sa hose. Pensar nila ginsalakay sang hayop

ang hose amo nga nabugto ang linya sang tubig.

Ang matuod ginpatuwas gali sang masa ang

puno sang hose. Indi na makatig-ang. Nahadlok man

magkay-o sang linya sang hose ang army kay basi may

nagahukmong naman sa talon, ukon may magsigabong

naman nga ekplosibo ang NPA.

Sa kadugayon, napilitan maglakat na lang sa lain

nga lugar ang army. Permi lang abi nagamala ang ila

tutunlan kag nagakaatrasar ang ila panig-ang.

* * *

Gindeklarar ni Duterte ang unilateral ceasefire sa iya

unang SONA sang Hulyo. Apang antes sini tuso anay

nga naglabugay ang dalagku nga operasyon sang armi sa

kabukiran. Pagkatapos sini nagpungko na dayon ang

PDT.

Nagaka-alangan ang armi kon i-putakte sang

pumuluyo sang mga palamangkutanon nga mismo sila

nabudlayan magsabat. Ti, may ceasefire man bala Sir?

‘Gya pa kamo haw? Sige pa inyo operasyon?

Ayawan panagang ang PDT sa nagalinupad nga

pamangkot sang pumuluyo, gani napilitan na lang nga

maglakat. Tayming man sila ba! Ipadangat na tani ang

ila reklamo kay meyor.

* * *

Matuod gid nga bubon sang wala nagakahubas

nga kinaalam ang masa. Wala nagakawad-an ideya sa

pagsabotahe sang kaaway nila. Sa ila agresibo nga

pagbulabog napilitan magbiya ang PDT.

Kuntani ining mga napunpon na inagihan

magainspirar sa mga kabaryuhanan nga tubtub subong

padayon ginateneran sang PDT nga mabalay sang plano

para matabog ang manugpaniplang, manugpalapnag

druga kag manugsabwag sang terorismo.#


Bahandi Sang una nga kahigayunan sang aton pagkita; nagpakilala kami nga NPA

Nagtamyawanay kag hugot ang aton pagpangamusta nga walay pagpangindi

Ginsaysay namon kon ngaa yari kami, kag maukod ang inyo pagpamati Ginsagda ninyo kami nga magpasilong

sa inyo panimalay bilang pagbatiti. Sa liwat nga tion sang aton pagpadayon

Wala gihapon kita sang pagkataka nga plano pagabalayon

Kag dalayon naton ini nga ginatamdan sa pagtikang sang pagsulong Tubtub mapundar naton ang mga laragway

sang rebolusyon sa aton tagipusuon. Indi malikawan natalupangdan sang kaaway

nga nagalapad kita kag nagadalum Nagpulok sila. Pila ka beses nga gintilawan nila

nga gub-on ang aton paghiliusa Madamu lang sang padihot nga tiplangon kita…

apang alerto nagpadayon kag nagpakalig-on kita kag napaslawan sila.

Bisan may mga kahinaan kag kasaypanan nagpanadlong kag nangibabaw kita Bangud isa ini ka gyera, makig-away kita

Padayon nga maghalad kita sang aton maayong kabataan sa inaway banwa Hanason naton sila nga mangin isganan

kag malig-on nga mga kadreng magpanguna.

Tubtub nga magaanaw ang pagsulong sang rebolusyon sa bug-os nga kapuluan Sul-ubon naton ang tore sang mga sakon

kag panason ang ila kaharian Lab-uton naton ang langit para sa duta kag ihalad sa anakbalhas sang kalibutan

Sa pagpanguna sang Partido, pasaron ang hilway kag mauswagon nga katilingban.

-- R. Montana

Documents

Editoryal Paigtingon ang hublag masa para sa sandigan nga ... · istrimer sa poblasyon sang mga munisipalidad, kag mapagsik nga paggamit sang social media. Sa mga konsentrado nga