Duurzaam Bouwenin de praktijk

Altijd een oplossing verder

Duurzaam Bouwen met DHV“Duurzame ontwikkeling voorziet in de hedendaagse behoeften zonder de belangen van toekomstige generaties in gevaar te brengen.” – Gro Harlem Brundtland, 1987

DHV brengt duurzaam bouwen in de praktijk. Daarbij staan zowel de eindgebruikers als de opdrachtgevers centraal. Voor elke fase in de levenscyclus van een gebouw adviseert DHV bij het maken van duurzaam verantwoorde keuzes. Of het nu gaat om het initiatief of het ontwerp, om de bouw, het beheer, om renovatie of sloop: DHV verschaft helderheid over de uiteenlopende duurzaamheidaspecten. Vanuit een integrale visie over duurzaamheid dragen de professionals van DHV effectieve praktische oplossingen aan die winst opleveren. Winst voor de opdrachtgever, winst voor de gebruikers en winst voor het milieu. Daar profiteert uiteindelijk iedereen van.

Met de duurzame, hoogwaardige en innovatieve adviezen en concepten van DHV geeft u vorm aan een duurzame toekomst.

Bij de vormgeving en inrichting van onze leefomgeving neemt DHV als advies- en ingenieursbureau een centrale positie in. Dat resulteert in innovatieve oplossingen die bijdragen aan een duurzame samenleving. Want duurzaamheid zit bij DHV-professionals in de genen en duurzaamheid is wat wij in de praktijk uitdragen: binnen de kaders van elk project en - dankzij ons hoogwaardige netwerk - in elke besluitvormingsfase. Samen met de opdrachtgevers en alle betrokken partijen werkt DHV op een integrale en multidisciplinaire wijze aan nieuwe standaarden voor duurzaam bouwen.

Duurzaam bouwen draagt bij aan een positieve invloed van gebouwen op mens en milieu, nu en in de toekomst.

OM

NIZ

ORG

, APE

LDO

ORN

HO

GESCH

OO

L UTRECH

T

Renovatie DHV hoofdkantoor, AmersfoortDHV brengt bij de renovatie van het eigen hoofdkantoor in Amersfoort het energielabel van G naar A. Dat is bijzonder voor een gebouw van bijna 40 jaar oud. De duurzame verbouwing kost niet meer dan een reguliere renovatie en door de integrale aanpak van het project komt er een duurzamer ontwerp op tafel. De virtuele scheidslijn tussen ontwerp- en exploitatiefase verdwijnt; zo worden gevels, dak en installaties direct met elkaar in verband gebracht. Dat levert vervolgens weer meer energiebesparing op tijdens de exploitatie. DHV kan op een jaarlijkse energiebesparing van € 100.000,- rekenen.

Dit project is door Agentschap NL geselcteerd als ' koploper' project. Koplopers doorbreken de traditiomele ' Circle of Blame' in de vastgoedsector, nemen verantwoordelijkheid en realiseren duurzame gebouwen.

Het bijzondere kantoorpand was het eerste met een open karakter in de vorm van een grote kantoortuin. Het hoge comfortniveau blijft na de renovatie op duurzame wijze gehandhaafd. Nieuwe installaties zorgen ervoor dat de koeling en warmte efficiënter gebruik maken van energie. Daarnaast wordt restwarmte en vocht teruggewonnen voor hergebruik. Het gebouw krijgt een nieuwe uitstraling door een volledig transparante glazen gevel die betere daglichttoetreding combineert met zongestuurde lichtwering. Renovatie van een ouder gebouw kan dus gelijktijdig comfortbehoud of -verhoging én een energiebesparing opleveren.

Van G naar A

Universiteitsbibliotheek, UtrechtHet voormalige werkpaleis van Lodewijk Napoleon uit 1807 in de binnenstad van Utrecht, is grondig verbouwd en gerenoveerd. DHV’s opgave was duidelijk: zorg dat ruim tien kilometer boeken en de rest van het complexe programma in de oude panden past maar geef de bibliotheek óók een herkenbaar gezicht in de Utrechtse binnenstad. Het project is deels nieuwbouw, deels herbestemming en deels restauratie. De bibliotheek huisvest 8,5 kilometer collectie en 350 studieplaatsen. De komende jaren wordt het aansluitende deel gerealiseerd waardoor de bibliotheek zijn definitieve vorm zal bereiken. Het totale complex, met daarin zes Rijksmonumenten, zal na de hele verbouwing in 2012 circa 13,5 kilometer boeken en 800 studieplaatsen huisvesten.

De bibliotheek heeft een monumenten-status. Door de renovatie is de toekomst-waarde sterk verbeterd. Waar mogelijk is de thermische schil verbeterd, enkel glas is vervangen door zonwerende dubbele beglazing, monumentale extra dunne isolatiebeglazing of voorzien van achterzetramen. Het dak is geïsoleerd en de gevel is gedeeltelijk voorzien van isolatie door plaatsing van voorzetwanden. Daarnaast zijn de installaties verbeterd, er zijn zuinigere klimaatinstallaties geplaatst en het gebouw is gedeeltelijk voorzien van vloerverwarming. De extra daglichtopeningen verbeteren de toetreding van daglicht. Samen zorgen bovenstaande aspecten voor een verbeterd binnenklimaat.

Verduurzamen van monumenten

Omnizorg is installatietechnisch gekop-peld aan het stadhuis van Apeldoorn. Dit gebouw heeft een warmte/koude opslagsysteem met overcapaciteit. Warmte die in het stadhuis ‘over’ is, wordt via het warmtenet gebruikt om Omnizorg te verwarmen. Om het water op de juiste temperatuur te brengen wordt gebruik gemaakt van warmtepompen, die als restproduct ‘koude’ leveren. Deze koude gaat weer terug naar het stadhuis en wordt daar gebruikt voor koeling van de computerruimte. Zo ontstaat een duurzaam energetisch netwerk van twee gebouwen.

Energienetwerk

Omnizorg,Apeldoorn

Omnizorg in Apeldoorn biedt 24 uur per dag zowel opvang-, als woon- en werkvoorzieningen aan daklozen, verslaafden en GGZ-cliënten. Dit alles gebeurt in een binnenstedelijke omgeving waarbij grote zorg wordt besteed aan de sociale omgeving en de veiligheid. Op basis van het uitgangspunt van sociale veiligheid voerde DHV tevens het projectmanagement over het ontwerp van dit multifunctionele gebouw dat vijf bouwlagen telt en een BVO van 4500 m2. Omnizorg is een duurzaam gebouw met toepassing van natuurlijke ventilatie en natuurlijke materialen, een groenscherm als zonwering en gebruik van hemelwater om de planten te bevloeien. Het nieuwe pand is experimenteel en bijzonder vanwege een innovatief netwerk voor uitwisseling van warmte en koude.

De kern van het energiesysteem voor het bedrijventerrein is Groen Gas. Biomassa wordt vergist tot biogas, dat wordt opgewerkt naar aardgaskwaliteit. Vervolgens wordt dit in het bestaande gasnet geïnjecteerd – nieuwe infrastructuur is niet nodig. Ook voor de bedrijven zelf zijn geen extra voorzieningen nodig.Warmte Kracht Koppeling (WKK) zet het groene gas bij bedrijven om in ‘groene’ elektriciteit en ’groene’ warmte. De ‘gasmotoren’ worden bij bedrijven geplaatst die toch al een grote warmtebehoefte hebben. Zonnecellen zijn de laatste schakel. Deze worden in de dakbedekking geïntegreerd. Daardoor zijn ze weliswaar iets minder effectief, maar financieel rendabeler.

Energieneutraal met biogas Bedrijventerrein

Vossenberg West II, TilburgHet nieuwe bedrijventerrein Vossenberg West II in Tilburg wordt energieneutraal. De grote vraag was alleen: hoe? Voor het antwoord schreven de Gemeente Tilburg en de provincie Noord-Brabant in 2009 een ideeënprijsvraag uit. DHV won met een heel praktische oplossing; de combinatie van bewezen, betrouwbare technieken verdient zichzelf binnen tien jaar terug.

Omdat de precieze invulling van Vossenberg West II nog niet bekend is, heeft DHV gesteld dat het energieconcept heel flexibel moet zijn. Het kan meegroeien, met het terrein én met de individuele bedrijven.

Bij het realiseren van duurzaam vastgoed is de kwantificeerbaarheid en integrale beoordeling van duurzaamheid van belang. BREEAM is een nationaal en internationaal gehanteerd normering-systeem voor duurzaam bouwen (en gebruik). Het programma is ontwikkeld door de Building Research Establishment (BRE) in het Verenigd Koninkrijk, en door de Dutch Green Building Council (DGBC) aangepast voor gebruik in Nederland. BREEAM staat voor BRE Environmental Assessment Method. Er kan een prestatie worden behaald in de categorieën Management, Gezondheid, Energie, Transport, Water, Materialen, Afval, Landgebruik & Ecologie, Vervuiling en Innovatie. BREEAM classificeert duurzaam bouwen in 5 duurzaamheidniveaus, te weten: Pass, Good, Very good, Excellent en Outstanding.

BREEAM Very Good

TransPort kantoor Schiphol Real Estate Vanuit haar Corporate Responsibility is Schiphol zich aan het ontwikkelen tot exploitant van duurzame luchthavens. Bij de ontwikkeling van het 12.850 m2 tellende TransPort kantoorgebouw koos Schiphol dan ook om ontwerp en realisatie op duurzame wijze uit te voeren. Het doel was BREEAM Very Good én LEED Platinum certificering te behalen. Naast een bewust duurzame locatiekeuze, energiebesparing door o.a. warmte- en koudeopslag, lokale opwekking van duurzame energie middels PV-cellen en zeer uitgebreide waterbesparingsmaatregelen, voorziet het gebouwontwerp ook in een gezond en comfortabel binnenklimaat voor de gebruikers.DHV was BREEAM Assessor van dit project. Het eindresultaat was het eerste BREEAM certificaat in Nederland voor een kantoorgebouw (BREEAM Very Good, april 2010). Deskundigen van DHV hebben nauw samengewerkt met de Dutch Green Building Council (licentiehouder van BREEAM in Nederland) bij dit splinternieuwe certificeringtraject.

FOTO

GRA

FIE:

PIE

TER

KERS

In de prestatiecontracten die de HU afsloot met één installateur zijn onder meer de gewenste kosten, kwaliteit en betrouwbaarheid van de W en E-installaties vastgelegd, maar bijvoorbeeld ook prestaties op het gebied van duurzaamheid, materiaalgebruik, comfort, klanttevredenheid en onderhoud. DHV zorgt dat die afspraken ook daadwerkelijk worden nagekomen. Wordt de afgesproken energiebesparing écht gehaald, zijn de gekozen oplossingen inderdaad zo onderhoudsarm als overeengekomen? Die bewakingsrol is essentieel bij prestatiecontracten. Installateurs werken namelijk nog vaak op een traditionele manier. DHV prikkelt de partijen tot een andere, meer duurzame aanpak.

Prestatiecontracten Hogeschool UtrechtDe Hogeschool Utrecht (HU) heeft het onderhoud van hun gebouwgebonden installaties prestatiegericht aanbesteed. Door deze duurzame maatregel wordt het onderhoud afgestemd op gebruik en niet meer op vooraf vastgestelde cycli. DHV adviseert de HU als strategisch partner over de prestatiecontracten en helpt zo risico’s te verlagen en opbrengsten te verhogen.Tegelijkertijd krijgt de HU managementinfo over waar het goed gaat, en hoe het eventueel nog beter kan. Als partner van de hogeschool zorgt DHV zo dat kosten en kwaliteit optimaal op elkaar zijn afgestemd.

Philips Medical Systems,BestOp de bedrijfslocatie van Philips Medical Systems te Best is een nieuw en duurzaam kantoorgebouw verrezen. Het betreft 2 gebouwen van elk 3 bouwlagen (bruto vloeroppervlak van 15.000 m2) waarin hoofdzakelijk kantooractiviteiten ondergebracht zijn. Voor het integrale gebouwontwerp koos DHV voor Total Design Management waarmee tijdwinst en een risicoverlaging kon worden behaald bij het realiseren van een optimaal geïntegreerd, energie-efficiënt systeem van thermische opslag van warmte en koude in de bodem. Daarnaast werd daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie voor de verlichting en de klimaatinstallatie toegepast, om onnodig energiegebruik te voorkomen.

Een optimaal binnenklimaat wordt gewaarborgd door in de zomer verse buitenlucht te koelen met water uit de koude bron. Als de koelcapaciteit van deze koude lucht onvoldoende is wordt nagekoeld met inductie-units, eveneens aangesloten op de koude bron. In de winter wordt het water dat in de zomer door de koeling is opgewarmd, uit de warme bron weer opgepompt om het gebouw te verwarmen. Met de bronpompen wordt jaarlijks 150.000 m3 water van de ene bron naar de andere bron gepompt. Door het toepassen van deze slimme WKO- installatie in combinatie met een warmtepomp wordt de CO2-uitstoot met circa 50% (150 ton) per jaar gereduceerd.

Warmte-koude opslag

De combinatie van effectiever (her)gebruik van de bestaande constructie met lichte bouwmaterialen voor de nieuwbouw maakt dit project niet alleen duurzaam, maar ook economisch haalbaar. Het gebruik van lichte materialen voor de nieuwbouw scheelt een factor 5 in grondstof- en transportkosten ten opzichte van traditionele bouw.

Maximaal optoppen, minimaal materiaal Karel Doorman,

Rotterdam Het oude woonwarenhuis Ter Meulen wordt door de gemeente Rotterdam beschouwd als jong monument. DHV heeft het 60 jaar oude pand, met inachtneming van de historisch culturele waarde, via een constructieve list opgewaardeerd tot een fundament voor een nieuw woongebouw. Daardoor is stedelijke verdichting te realiseren zonder de noodzaak voor sloop en het daaraan gerelateerde afval en overlast. Deze verdichting leidt tot grotere diversiteit, meer levendigheid en meer sociale veiligheid in het stadscentrum van Rotterdam.

DSM R&D Campus en hoofdkantoor Shanghai, China In lijn met DSM’s corporate missie is deze campus bijzonder duurzaam van opzet. DSM zorgt voor een gezonde en stimulerende werkomgeving die de medewerkers in staat stelt om het beste uit zichzelf te halen, innovatief te zijn en goed te communiceren. Door het toepassen van Total Design Management kan DHV alle aspecten op het gebied van ontwerp, engineering, bouw en functionaliteit optimaal integreren. Dit gebouw heeft het LEED-certificaat ‘Gold’ behaald.

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) is dé standaard voor duurzaamheidtoepassingen in Amerika, Azië en het Midden-Oosten. LEED kent punten toe aan prestaties op het gebied van energie, water, materiaal, omgeving en binnenklimaat. Middels dit systeem worden de duurzaamheidoplossingen ontworpen en bewaakt. De professionals van DHV zijn opgeleid in LEED-certificering en hebben het bouwteam bij de verwezenlijking van de ‘Gold’ ambitie van DSM begeleid. De optimale oriëntatie van de gebouwen, zonnepanelen voor energieopwekking, en daglichtsensoren voor de binnenverlichting droegen bij aan de certificering. Er werd zoveel mogelijk lokaal, hernieuwbaar en gerecycled materiaal gebruikt. Ook belangrijk zijn de groene daken die fungeren als waterbuffer en zorgen voor een aangenaam binnenklimaat. De duurzaamheidtoepassingen resulteren in een drinkwaterbesparing van 70% en een energiebesparing van 30%.

LEED Gold

Meer isolatie, ventilatie met warmte-terugwinning en natuurlijke zomer-nachtventilatie zorgen voor een revolutionair laag energieverbruik. Dat pakt zowel goed uit voor het milieu als voor de portemonnee, want met de jaarlijkse energiebesparing die het Passiefhuis oplevert wordt de eenmalige investering in energiezuinige materialen, de goede thermische isolatie, de ventilatie en de zonwering binnen enkele jaren terugverdiend. DHV monitort het daadwerkelijke energieverbruik waarbij de effectiviteitgegevens van dit duurzame ontwerp waardevolle kennis en inzicht opleveren die nog veelvuldig gebruikt zal worden. Theorie werd dus werkelijkheid in De Kroeven in Roosendaal.

Passiefhuis

Passiefhuis De Kroeven, RoosendaalEen Passiefhuis heeft een zeer laag energiegebruik en biedt met een minimum aan installaties toch 365 dagen per jaar een aangenaam en gezond binnenklimaat. DHV experts hebben met PHPP (Passive House Planning Package) vastgesteld dat de maximale warmtevraag van deze Passiefhuizen slechts 15 kWh/m2 bedraagt, tegen zo’n 45 kWh/m2 voor een traditionele woning. In woonwijk de Kroeven in Roosendaal staan 3 Passiefhuizen; een primeur in Nederland.

Architect: Han van Zwieten Architecten bna

Renovatie tot Passiefhuis, RotterdamDat het Passiefhuis concept ook bij renovatie toepasbaar is, is aangetoond in de Sleephellingstraat op het Noordereiland te Rotterdam. Daar zijn 14 vooroorlogse woningen volledig gestript. Een van de onderdelen van het passiefhuis concept is de goede schilisolatie. De voorgevel, die onderdeel uitmaakt van beschermd stadsgezicht in dit oude deel van Rotterdam, is aan de binnenkant geïsoleerd. De achtergevel is aan de buitenzijde geïsoleerd. Door de renovatie zijn de woningen zeer energiezuinig, met een warmtevraag die ca. 75% is gereduceerd. De woningen zijn bovendien goed geventileerd en comfortabel, zowel in winter als zomer. DHV was in dit project betrokken als bouwfysisch en Passiefhuis adviseur.

Tussen alle gebouwen van de OV-terminal vindt uitwisseling van warmte en/of koude plaats. Bronnen in de bodem zorgen voor de opslag, en kunnen al naar gelang het seizoen, warmte of koude opslaan. De oprit van het parkeerdek en de retour ventilatie lucht uit het gebouw wordt gebruikt om aanvullend koude of warmte op te slaan. Bijkomend voordeel is dat het parkeerdek met deze installatie vorstvrij blijft. Ten opzichte van de traditionele manier van koude- en warmteopwekking (met koelmachines en gasgestookte ketels) zal het WKO-concept in Breda de CO2 uistoot op jaarbasis met 300 ton reduceren.

Omvangrijke Warmte-koudeopslag OV terminal,

BredaDe nieuwe OV-terminal in Breda is een van de ‘Nieuwe Sleutelprojecten’ van het Ministerie van VROM. Deze stedelijke projecten worden op of rond de nieuwe HSL-stations ontwikkeld. DHV verzorgt de total engineering van een trein- en een busterminal, gecombineerd met woningen, kantoren, stadspleinen, commerciële voorzieningen en een parkeerdak. DHV tekende voor het installatietechnische ontwerp van het omvangrijke Warmte-koudeopslagsysteem (WKO) voor dit gehele stationsgebied.

Naast het gebruik van veel natuurlijke materialen en een hoge mate van flexibiliteit in de indeling van het gebouw, bieden de semi-klimaatramen nog meer voordelen op het gebied van duurzaamheid. De silver screen zonwering kan aan de binnenzijde van de ramen gesloten worden. De warmte van de zon blijft hierdoor geconcentreerd in de gevels en kan zo eenvoudig worden afgevoerd. In de zomer een aangename koeling en in de winter een effectief hergebruik van warmte. Zo simpel kan duurzaamheid zijn.

Semi-klimaatramen

Simed Health Care Group,UtrechtOp de meest centrale nieuwbouwlocatie van Nederland, Leidsche Rijn in Utrecht, deelgebied De Wetering Zuid, staat het nieuwe hoofdkantoor van Simed Health Care Group. Dankzij de multidisciplinaire ontwerpopdracht kon DHV achter de architectonische gevels van het nieuwe hoofdkantoor verrassend veel duurzame functionaliteit opnemen. Zo is het 7.500 m2 tellende kantoor- en bedrijfsgebouw flexibel van opzet en zorgen de semi-klimaatramen voor een comfortabel binnenklimaat en een beduidend lager energieverbruik. Het kantoorgebouw won de Publieksprijs van de Rietveld Architectuurprijs 2009.

Energienul Brug

Bij het vervangen van de Ramspolbrug in de N50 tussen Kampen en Ens over het Zwartemeer heeft DHV een brug en brughuis ontworpen. Het energieverbruik van het brughuis is geminimaliseerd door een optimale oriëntatie, een compacte vormgeving, een extreme isolatie en warmterugwinning uit ventilatie. Ter plekke opgewekte zonne-energie voorziet in de resterende energiebehoefte van het brughuis. Het brughuis is hierdoor volledig energieneutraal.

Rijkswaterstaat heeft met dit project de Gouden Mier gewonnen. De Gouden Mier is dé onderscheiding voor duurzame initiatieven binnen de Rijksoverheid. Rijkswaterstaat won zowel de publieks- als de juryprijs voor deze energieneutrale brug.

Het brughuis is ontworpen volgens de theorie van Trias Energetica: door de energie zo efficiënt mogelijk te benutten wordt de energiebehoefte beperkt, waardoor het duurzame brughuis volledig kan worden gevoed met ter plekke opgewekte energie. In deze situatie wordt de Trias Energetica als volgt toegepast: Buitenzonwering en zomernachtventilatie zorgen voor een beperkte koellast en een comfortabel binnenklimaat. Door gebruik te maken van rivierwater heeft het aanwezige koelsysteem een zeer laag energieverbruik. Het op het Zuiden georiënteerde hellende dak van het brughuis is voorzien van PV panelen om ter plaatse te voldoen aan de resterende elektriciteitsvraag. De EPC van het brughuis is 0.

Energieneutraal

DHVLarixplein 15616 VB EindhovenPostbus 800075600 JZ Eindhovent (040)250 92 50www.dhv.nl/duurzaambouwen